1.

Ogólne refleksje

1.1 Kwestia nazewnictwa, różnorodność terminologiczna i koncepcyjna.

Traduktologia, translatoryka, czy też przekładoznawstwo. Tak jak w języku polskim posiadamy kilka
nazw dla nauki zajmującej się tłumaczeniem, tak i w języku hiszpańskim możemy wyróżnić ich kilka:
Teoría de la traducción, Traductología, Linguistica aplicada a la traducción, Translémica, Ciencia de la
traducción, Estudios de la traducción. Ta różnorodność w nazewnictwie występuje nie tylko w języku
hiszpańskim, ale też w języku angielskim, niemieckim, czy francuskim.

W 1972 roku James Holmes na łamach swojej książki The Name and Nature of Ttranslation Studies,
jako pierwszy podjął się próby zdefiniowania traduktologii, jako niezależnej dyscypliny naukowej i
rozpoczął również polemikę na temat różnorodności jej nazewnictwa, która trwa po dzień dzisiejszy.
Jedne nazwy są bardziej, innej mniej akceptowalne. John Lambert kontynuował rozpoczęte przez
Holmes’a rozważania i stwierdził, że różnice w nazewnictwie wynikają z powodu różnych metod
tłumaczenia, zajmowaniem się odmiennymi obszarami, czy nawet powiązaniami z różnymi naukami.
Pomimo tej różnorodności, Traduktologia jest nauką, która ma własną organizację, ale też jest ściśle
powiązana z innymi dziedzinami. Przedmiotem badań są specyficzne właściwości translacyjne
tłumaczy, tekstów i mówców oraz odbiorców ich tekstów, występujących w układach
translatorycznych. Tłumaczenie może być ustne, pisane bądź audiowizualne. Różnorodność w
nazewnictwie występuje także w terminologii tłumaczeniowej i nie wynika ono tylko i wyłącznie z
różnic punktów widzenia.

1.2 Ulokowanie Traduktologii.

Jean Delisle w 1980 roku porusza problemy epistemologiczne związane z wejściem traduktologii w
kręgi akademickie, jako niezależnej dyscypliny. Nie potrafił on usytuować jej wśród dyscyplin
naukowych, czy przynależy do lingwistyki stosowanej, czy do psycholingwistyki, semiotyki, nauk o
komunikacji, czy być może do jeszcze innej. Na początku traktowano traduktologię, jako gałąź
lingwistyki stosowanej, bądź kontrastywnej. W późniejszym czasie jednak stwierdzono, że nauka
zajmująca się tłumaczeniem nie może być traktowana jedynie jako gałąź lingwistyki. W latach
osiemdziesiątych studia nad tłumaczeniami umocniły pozycję traduktologii, jako niezależnej
dyscypliny i dowiodły, że posiada swoją własną organizację. Niektórzy wciąż zamykali ją w ramach
lingwistyki stosowanej, spór trwał. Stwierdzono też, że traduktolog w swojej pracy musi korzystać z
socjologii, antropologii, psychologii, historii, lingwistyki, a nawet z krytyki literackiej oraz
filmoznawstwa. Traduktologia jest powiązana z lingwistyką stosowaną, ale wychodzi dalej, poza jej
ramy, czerpiąc z innych dyscyplin na potrzeby danego przypadku. Rozwój badań nad Traduktologią w
latach osiemdziesiątych sprawił, że uzyskała status niezależnej dyscypliny. Połączył on również
dorobek naukowy różnych dyscyplin jak lingwistyka, literaturoznawstwo, historia, antropologia,
psychologia i ekonomia.

1.3 Obszar badań. Klasyfikacja Traduktologii.

Obszar badań traduktologii jest ogromny, rozciąga się od badań historycznych, przez lingwistykę,
socjologię, aż po pedagogikę.
 1.3.1 Propozycja Holmes’a: badania teoretyczne, opisowe

Holmes w swoim dziele The Name and Nature of Translation Studies rozpoczął jako pierwszy
rozważania nad Traduktologią, próbując ją scharakteryzować przedstawił jej wewnętrzną strukturę.
Podzielił Traduktologię na czystą i stosowaną. Traduktologia czysta dostarcza wiedzę deskryptywno-
eksplikatywną, natomiast stosowana - wiedzę aplikatywną.

Wiedzę deskryptywną podzielił na trzy rodzaje:

1. Skierowana na produkt (opis i porównanie tłumaczeń w sposób synchroniczny i

diachroniczny)
2. Skierowana na proces (opis procesu tłumaczenia)
3. Skierowana na funkcje (opis funkcji tłumaczeniowej w sytuacji socjokulturowej)

Podzielił traduktologię eksplikatywnej na ogólną, badającą procesy translacyjne na wysokim poziomie

abstrakcji, oraz częściową, gdzie w grę wchodzą konkretne pary języków, co pozwala uwzględniać
specyfikę ich środków na różnych płaszczyznach: obszar, poziom, epokę, problem, typ tekstu.

Traduktologia stosowana wyciąga konsekwencje aplikatywne (między innymi w zakresie kształcenia,

metod i narzędzi tłumaczy oraz ich krytyce) na podstawie wiedzy dostarczonej przez translatorykę
czystą.

1.3.2. Rozważania nad propozycją Holmes’a

Propozycja podziału traduktologii przez Holmesa wywołała kolejną dyskusję. Według Toury’ego
zachodzące na siebie pola teoretyczne i opisowe tworzą w gruncie rzeczy obszar badany w teorii
przekładu. Natomiast Lvovskaya uważała, że każda z trzech gałęzi traduktologii ma inną wagę i
znaczenie, dlatego należy wprowadzić między nimi hierarchię.
Gideon Toury’ego w książce In Search of a Theory of Translation z 1980 roku, jak wyjaśnia sam tytuł
poszukiwał podejścia do nauki o przekładzie wskazując jednocześnie na nowe sposoby jego badania.
Zaprezentował on relacje między wiedzą deskryptywną, aplikatywną, a eksplikatywną. Uważał, że
wiedza eksplikatywna jest abstrakcyjna i dostarcza wartości teoretyczne, wiedza deskryptywna
odnosi się do konkretnych przypadków i dostarcza faktów empirycznych, natomiast wiedza
aplikatywna ma charakter a priori normatywny, preskryptywny.