1.1Płytka wzorcowa jest to
wzorzec długości w kształcie
równoległościanu prostokątnego
wykonany z materiału odpornego
na zużycie, o dwóch
powierzchniach pomiarowych
płaskich i równoległych względem
siebie, mających właściwości
przywieralności do powierzchni
pomiarowych innych płytek
wzorcowych w celu tworzenia
stosów (rys. 4.14).
1.2Długość l płytki wzorcowej jest
to umownie odległość punktu
powierzchni pomiarowej od
płaskiej powierzchni płytki
pomocniczej z tego samego
materiału i o takiej samej strukturze
powierzchni, do której przywiera
druga powierzchnia pomiarowa.
Długość powierzchni pomiarowej
uwzględnia efekt przywierania
powierzchni.
1.3Przywierałność jest to
właściwość powierzchni
pomiarowych płytki wzorcowej
polegająca na całkowitym
przywieraniu do innych
powierzchni pomiarowych lub do
powierzchni o podobnej obróbce
pod wpływem sił
międzycząsteczkowych
stos płytek
1.4. Oznakowanie
Płytki wzorcowe w sposób trwały
powinny mieć naniesione długość
nominalną w milimetrach i nazwę
lub znak wytwórcy. Płytki
wzorcowe o długości nominalnej
mniejszej niż 6 mm mogą być
oznakowane na powierzchni
pomiarowej, ale obszar 9 mm x 12
mm w środku tej powierzchni i
obszary 2,5 mm x 2,5 mm w czte-
rech rogach powinny pozostać
wolne od jakichkolwiek znaków.
Zaleca się, aby wszystkie inne
płytki wzorcowe, zwłaszcza klasy
0. były możliwe do
zidentyfikowania. Jeśli na płytce są
wskazywane klasy, to powinny być
oznaczone w następujący sposób:
- klasa K: K
- klasa 0 : 0
- klasa 1 : -
- klasa 2 : =
Płytki wzorcowe klasy K są
przeznaczone do wzorcowania
innych płytek wzorcowych i
powinny być zawsze stosowane ze
świadectwem wzorcowania
(według norm obowiązujących do
1998 roku płytki wzorcowe były
wykonywane również w klasie 00).
1.5.Płytki wzorcowe o długości
nominalnej większej niż 100 mm
powinny mieć naniesione na
powierzchniach bocznych kreski,
umieszczone w odległości 0,2113 x
/„ od powierzchni pomiarowych
(tzw. punkty Airy'ego - rys. 4.17).
2.RODZ. POMIARÓW
2.1Z pomiarów bezpośrednich
otrzymuje się wprost wartość
mierzonej wielkości, która jest
odczytywana z narzędzia lub
przyrządu pomiarowego.
2.2W pomiarach pośrednich
wartości mierzonej wielkości nie
otrzymuje się bezpośrednio, lecz
oblicza się ją z funkcji określającej
zależność wielkości mierzonej od
innych wielkości mierzonych
bezpośrednio.
2.3 pomiarach złożonych wartość
mierzonej wielkości jest obliczana
z funkcjonału określającego
zależność wielkości mierzonej od
funkcji innych wielkości mie-
rzonych bezpośrednio.
2.4 pomiarach bezwzględnych
(podstawowych) wartość mierzonej
wielkości jest ustalana w postaci
analogowej lub dyskretnej, przy
czym rezultaty pomiarów są obar-
czone błędami i są przypisane do
zakresu badanej wielkości.
2.5 Wpomiarach granicznych
(porównawczych) ustala się tylko
fakt znajdowania
się mierzonej (porównywanej)
wielkości w jednostronnym lub
dwustronnym zakresie tolerancji
(według zasady „tak - nie" lub
„przechodni - nieprzechodni").
2.6.Pomiary dokładne
prowadzimy zawsze w tych samych
warunkach, zapewniających ogólną
dokładność pomiarów. Te warunki
to:
- typ, klasa, egzemplarz przyrządu
pomiarowego lub narzędzia
pomiarowego,
- liczba pomiarów, zewnętrzne
warunki, kwalifikacje mierzącego
itp.,
- niewyróżnianie w rzędzie
otrzymanych rezultatów pomiarów
jakiejkolwiek -jednej lub kilku -
wartości. 2.7Pomiary niedokładne
nie odpowiadają podanym wyżej
warunkom.
2.8. Pomiary zbyteczne
charakteryzują się na ogół w
porównaniu z 2.9pomiarami
nieodzownymi większą liczbą
pomiarów lub większą
dokładnością co niekiedy bywa
niepotrzebne dla informacji o
mierzonej wielkości.
3. BŁĘDY
Analizę niepewności pomiarów
prowadzimy, stosując teorię
błędów. Ze względu na
prawdopodobieństwo pojawienia
się błędów i formę ich ujęcia
liczbowego błędy można podzielić
na odpowiednie grupy, które
przedstawiono na rys
3.1Błąd przypadkowy jest to błąd,
który w oddzielnych pomiarach
może przyjmować przypadkowe,
nieznane, konkretne wartości.
Zwykle są znane tylko ilościowe
charakterystyki prawa rozkładu
błędów pomiarów. Niedoskonałe
oszacowanie tych błędów
powoduje, że poszczególne
wartości mierzone różnią się mimo
pozornego stwierdzenia, że części
były wykonane w tych samych
warunkach produkcyjnych i są im
przypisane te same wymiary.
Przypadkowość tych błędów
powoduje, że ich wartości i znaki
są zmienne i nie można ich
wyeliminować.
3.2Błąd systematyczny jest to błąd
stały lub zmieniający się -
według jakiegoś prawa określonego
w czasie - od kolejnego numeru
pomiaru, w którym nastąpiła
zmiana błędu i która się powtarza.
Jeżeli błąd systematyczny możemy
określić liczbowo, to jest on gdzie: N- rzeczywista wartość
uwzględniany przy odczycie mierzonej wielkości, Xt - i-ty wynik
każdego rezultatu i w tym pomiaru, AN, - błąd w każdym
przypadku traktujemy go jako pomiarze.
poprawkę ze znakiem przeciwnym.. 5.2Błąd średni kwadratowy
3.3Błąd nadmierny (gruby) liczony od wartości średniej
powstaje w wyniku omyłki (odchylenie średnie kwadratowe z
mierzącego lub awarii, próby od średniej arytmetycznej)
niesprawności środków mierni- jest to parametr charakteryzujący
czych, nieuwzględnienia często rozrzut wyników pomiarów w
zmieniających się warunków stosunku do średniej arytmetycznej
zewnętrznych itp. Błędy grube uzyskanej z danej serii n pomiarów.
prowadzą na ogół do jawnego Określa się go wzorem:
wypaczenia rezultatów pomiarów i
dlatego przy opracowaniu wyniku
pomiaru należy je pominąć.
4.MIARY BŁĘDU STAT 6.BŁĘDY POMIARÓW
4.1Błąd bezwzględny jest to POŚREDNICH.
różnica algebraiczna między I sposób
rezultatem pomiaru mierzonej Wykorzystując rozkład t –Studenta-
wielkości X a jej rzeczywistą fishera
wartością N wyrażoną w
jednostkach miary:
II sposób
4.2Błąd bezwzględny pozorny jest
Drugi sposób polega na
to różnica algebraiczna między
zastosowaniu twierdzenia
jednym z wyników^ w danej serii
(własności) o sumie wariancji
pomiarów a średnią arytmetyczną
wielkości przypadkowych. Gdy
N ze wszystkich wyników w tej
mamy do czynienia z określoną
serii:
liczbą pomiarów n i gdy wyniki
bezpośrednich pomiarów wielkości
4.3Błąd bezwzględny poprawny x1, ..., xn, mają znane rozkłady, to
to różnica algebraiczna między mierzoną wielkość N możemy
wynikiem pomiaru a wartością oszacować na podstawie sumy
poprawną (przybliżoną do wartości wariancji według poniższego
rzeczywistej zgodnie z założoną wzoru, który dla funkcji f
dokładnością) wielkości mierzonej: nieliniowej jest przybliżony, a dla
liniowej dokładny:
gdzie s- liczba określająca
dopuszczalne odchylenie od
wartości rzeczywistej zgodnie z
założoną dokładnością. gdzie:
4.4Błąd względny jest to błąd
przypadający na jednostkę
Wówczas wynik pomiaru wielkości
mierzonej wielkości. Zwykle jest
N będzie następujący
on wyrażony w procentach
4.5Błąd przytoczony
(porównawczy) odnosi się nie do 7.NIEPEWNOŚCI
ustalonej wartości mierzonej W pomiarach bezpośrednich
mierzoną wielkość określamy
wielkości, lecz do je możliwie
bezpośrednio w czasie pomiaru na
maksymalnej lub minimalnej
podstawie wskazań narzędzia
wartości albo do maksymalnej lub
pomiarowego. Przykładem może
minimalnej skali przyrządu:
być pomiar średnicy wałka lub
otworu suwmiarką czy mi-
krometrem. W pomiarach
4.6Błąd maksymalny (graniczny) bezpośrednich niepewność pomiaru
jest to dowolny z wymienionych jest związana głównie z błędem
wyżej błędów, który praktycznie wskazania i błędem odczytania.
nie zdarza się lub zdarza się z Zatem niepewność pomiaru
małym prawdopodobieństwem. wymiaru N wyraża zależność:
Błąd minimalny definiujemy w
podobny sposób.
5.ANALIZA BŁ. AW- bł. Wskazania AR-błąd
PRZYPADKOWYCH. odczytania
Jeżeli występują błędy W pomiarach pośrednich
przypadkowe, to podajemy stopień
prawdopodobieństwa (poziom
ufności), np.: 0.9: 0,95; 0,99; 0,997.
Ustalonemu poziomowi ufności
odpowiada odpowiedni przedział
na skali pomiarowej, zwanego
przedziałem ufności. Najczęściej
jest on symetryczny względem
średniej wartości Ń pomiaru.
gdzie:
Przedział ten, z
oznaczają niepewność
prawdopodobieństwem równym
odpowiednich wyników A1,A2, An
poziomowi ufności, obejmuje
pomiarów.
zakres wartości pomiaru mierzonej
wielkości. W miarę zwiększania
1.PŁYTKI
poziomu ufności przedział ten
1.płytka 2.dł płytki 3.przywieralnoś
rozszerza się, a zatem z większym
4.oznakowanie 5 Airego kreski
prawdopodobieństwem zmniejsza
2.RODZ. POMIARÓW
się dokładność pomiaru.
1.bezpośr 2.pośrednie 3.złożone
5.1Błąd średni kwadratowy dla
4.bezwzględne 5 graniczne
określonej liczby n pomiarów
6.dokładne 7.niedokładne
(odchylenie średnie, odchylenie
8.zbyteczne 9 nieodzowne
standardowe z próby od
3. BŁĘY
rzeczywistej wartości) jest to
1.przypadkowy 2.systematyczny
parametr charakteryzujący rozrzut
3.nadmierny(gruby)
wyników pomiarów w stosunku do
4.MIARY BŁ. STAT
średniej arytmetycznej uzyskanej z
1.BZ-bezwzględny 2.BZ pozorny
danej serii n pomiarów. Określa się
3.BZ poprawny 4.względny
go zależnością:
5.przytoczony 6 maksymalny
5.ANALIZA BŁ PRZYP.
1.Bł Średni Kwadrat. 2BŚK od
średniej