List do Filipian

Autor listu Paweł z Tarsu (Apostoł mógł mieć wówczas ok. 46–47 lat).

Czas powstania Prawdopodobnie w roku 63 lub 64 n.e., a więc ok. 27–28 lat po
listu nawróceniu się Pawła. Apostoł odbył już swe trzy wielkie podróże
misyjne, a od czasu założenia społeczności wierzących w Filippi
minęło ok. 14 lat.

Miejsce Rzym (początek aresztu domowego, podczas którego Apostoł dzień

powstania listu i noc był przykuty łańcuchem do pilnującego go dyżurnego żołnierza
rzymskiego).

Adresaci listu Wspólnota ludzi wierzących w Chrystusa w Filippi (Macedonia).

Kontekst Ze względu na strategiczne położenie na rzymskim szlaku Via

spisania listu Egnatia Filippi było w starożytności świetnie się rozwijającym i nie-
zwykle zasobnym miastem. Założone przez Filipa Macedońskiego
(ojca Aleksandra Wielkiego) w roku 356 p.n.e., Filippi zostało pod-
bite przez Rzymian w roku 168 p.n.e. W jego sąsiedztwie, w roku
42 n.e., wojska Marka Antoniusza i Oktawiana pokonały armię
Brutusa i Kasjusza (zabójców Juliusza Cezara). Część pozostałych
tu legionistów weteranów stworzyła z Filippi silny rzymski ośrodek
osadniczy, któremu w 30 r. n.e. Oktawian nadał oficjalny status
kolonii rzymskiej pod nazwą Colonia Iulia Augusta Philippensis,
co wiązało się ze zwolnieniem miasta z obowiązkowych danin, jakie
musiały być płacone Rzymowi przez podbite terytoria, państwa
i narody. Status rzymskiej kolonii był podobny do statusu współ-
czesnych ambasad. Było to eksterytorialne „przedłużenie” Rzymu,
gdzie zamiast specjalnego prawa dla terenów okupowanych stoso-
wano prawo rzymskie, mówiono po łacinie, gdzie kwitła kultura
romańska i obchodzono wszystkie rzymskie święta.
7 Wprowadzenie

Na przełomie lat 49/50 n.e. powstała w Filippi pierwsza w Euro-

pie wspólnota wierzących w Chrystusa. Jej założycielem był Paweł
z Tarsu, co zostało opisane w Dz 16,12-40. Z powodu prześladowań
Apostoł musiał bardzo szybko opuścić to miasto. Był tam nie dłużej
niż kilka tygodni. Jak na ówczesne czasy nie była to jednak typowa
wspólnota chrześcijańska. W pierwszym wieku bowiem w gminach
chrześcijańskich przeważali wierzący pochodzenia żydowskiego.
W Filippi zaś ich nie było. W tamtym czasie w mieście tym nie było
ani jednej synagogi, co świadczy o tym, iż nie żyło w nim nawet dzie-
sięciu dorosłych mężczyzn pochodzenia żydowskiego, taka bowiem
ich liczba była konieczna do założenia synagogi. Filipianie darzyli
Pawła i jego działalność misyjną wielką serdecznością, posyłali mu
co jakiś czas finansowe wsparcie.

Cel spisania Uświadomienie wierzącym, iż najgłębszym sensem życia chrze-

listu ścijańskiego jest radosne i systematyczne umacnianie się
w myśleniu Chrystusowym. Każdy prawdziwy uczeń Jezusa po-
winien być człowiekiem umysłu Chrystusowego. Paweł pokazuje
na swoim przykładzie, na czym polega proces takiej przemiany
myślowej, która prowadzi do życia według wzoru Chrystusowego.
Zachęca on lud Boży do aktywnego i niezłomnego trwania w PANU
(por. Flp 4,1), gdyż tylko taka postawa serca niezawodnie zabezpie-
cza wierzących przed duchowym pobłądzeniem, potknięciem lub
upadkiem (por. Flp 3,1).

Temat listu Społeczność wierzących w Chrystusa w Filippi nie była trapiona

problemami doktrynalnymi ani moralnymi. Głównym powodem
napisania listu było pragnienie Pawła odświeżenia relacji z tą bliską
jego sercu wspólnotą i umocnienie jej w Chrystusie. Bezpośrednią
przyczyną stała się potrzeba podziękowania za otrzymane wsparcie
zarówno materialne, jak i osobowe, gdyż Epafrodyt został wysłany
przez Filipian do Pawła nie tylko z darem finansowym, ale również
po to, by osobiście pomóc mu w jego sprawach.
Korzystając z okazji przekazania listu do Filippi, Paweł nie tylko
zachęca wierzących z tego miasta do radosnego trwania w Chrystu-
sie, ale również przestrzega ich przed zagrożeniem ze strony ludzi
twierdzących, że są chrześcijanami, a w rzeczywistości będących
zakamuflowanymi misjonarzami judaizmu. Historia pokazuje, że
wiele społeczności chrześcijańskich w tamtych czasach przeżywało
ogromne problemy duchowe, gdy tylko judaizujący „bracia” zjawiali
się w ich szeregach.
Wprowadzenie 8

Kluczowy W każdej chwili radujcie się w PANU! Jeszcze raz powtarzam: raduj-
werset cie się! Niech wasza wyrozumiała łagodność będzie znana wszystkim
ludziom, gdyż PAN jest blisko! Niczym się już nie zamartwiajcie, lecz
w każdej modlitwie i błaganiu z dziękczynieniem przedstawiajcie
Bogu wasze prośby. A pokój Boży, który przewyższa wszelki rozum,
będzie strzegł waszych serc i myśli w Chrystusie Jezusie.
Flp 4,4-7 (NPD)

Plan listu I. Adres i pozdrowienie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . w. 1,1-2

II. Słowa zachęty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . w. 1,3-11
III. Umysł ukształtowany
myśleniem Chrystusowym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . w. 1,12-30
IV. Wezwanie do zachowania duchowej
jednomyślności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . w. 2,1-30
V. Sedno dojrzałości chrześcijańskiej . . . . . . . . . . . . . . . . w. 3,1-21
VI. Upomnienia i zalecenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . w. 4,1-9
VII. Osobiste podziękowania i pozdrowienia . . . . . . . . . . w. 4,10-23
9 Flp 1,1 – 1,9

Adres i pozdrowienie

1
1 Ja,
Paweł, całkowicie i bez reszty oddany1 Chrystusowi 1 ,1 : Dz 16,1; 2 Kor 1,1;
Jezusowi, kieruję ten list, wraz z Tymoteuszem 2, do 1 Kor 1,2; Rz 1,7; Dz 9,13
wspólnoty ludu wierzącego w Filippi3, która razem ze swymi
przełożonymi4 trwa w Chrystusie Jezusie. 2 Niech łaska
i pokój od Boga, naszego Ojca, i od Jezusa Chrystusa – PANA
– zawsze was otaczają.

Słowa zachęty
3 Przede wszystkim chciałbym, abyście wiedzieli, że ilekroć was wspomi- 1 ,3 : Rz 1,8; 1 Kor 1,4
nam, zawsze z głębi serca dziękuję za was Bogu. 4 W każdej modlitwie
z radością wstawiam się za wami wszystkimi 5 z uwagi na wasz udział
w powierzonym mi zadaniu rozpowszechnienia Dobrej Wiadomości
o ratunku w Chrystusie, w której ogłaszanie jesteście zaangażowani od
pierwszego dnia, gdy tylko ją poznaliście. 6 W związku z tym nie mam 1 ,6 : 1 Kor 1,6-8; Flp 2,13.16;
żadnej wątpliwości5, że Ten, który zapoczątkował w was to dobre dzieło, Flp 1,10
będzie je wydoskonalał6 aż do dnia powtórnego przyjścia Chrystusa
Jezusa. 7 Wiem, że mam prawo tak o was myśleć, ponieważ – wspierając
mnie i umacniając w czasie uwięzienia, które znoszę, broniąc Dobrej
Wiadomości o ratunku w Chrystusie – pokazaliście, że jesteście współ-
uczestnikami Bożej łaski, która w ten sposób została mi dana. Z tego też
powodu nieprzerwanie, i to w szczególny sposób, gościcie w moim sercu.
8 A Bóg jest mi świadkiem w Chrystusie Jezusie, że bardzo tęsknię za 1 ,8 : 1 Tes 2,5
wami wszystkimi. 9 Dlatego nie ustaję w modlitwach o to, aby ofiarna 1 ,9 : 1 Tes 3,12; Kol 1,9-10
postawa Bożej miłości, jaka w was się zrodziła, nadal nieustannie w was
rosła i obfitowała coraz większą zdolnością duchowego zrozumienia7,

1
W oryginale zostało tu użyte słowo d o u lo s, oznaczają-
ce niewolnika, który – choć otrzymał wolność – podjął
decyzję służenia swemu panu do końca życia. Więcej
w Komentarzu NPD → Niewolnik.
2
Tymoteusz – współpracownik Pawła, adresat dwóch
listów D o T y m o teu s za . Więcej o nim w Dz 16,1; Dz 17,14
n.; Dz 18,5; Dz 19,22; Dz 20,4; Rz 16,21; 1 Kor 4,17; 16,10;
2 Kor 1,1.19; Flp 2,19; Kol 1,1; 1 Tes 1,1; 3,2.6; 2 Tes 1,1;
Flm 1; Hbr 13,23.
3
Filippi – warowne miasto we wschodniej Macedonii,
leżące 12 km na północ od Morza Egejskiego.
4 6
Tekst grecki wymienia tu dwie funkcje wspólnotowe:
„nadzorcy” (gr. ep isk o p o s) i „posługującego” (gr. d ia k o n o s).
5
Paweł nie miał wątpliwości co do Bożych planów
i zamiarów. Oczywiście inną kwestią jest postawa poszcze-
gólnych ludzi, a dokładnie, czy wytrwają oni na drodze
zbawienia. Apostołowi bardzo zależało, aby odbiorcy tego
listu strzegli wiary, dlatego tak usilnie zachęcał ich do
wytrwania w Chrystusie (por. Flp 1,23 oraz Flp 4,1).
Użyte tu słowo p eith o może jednak oznaczać także „mieć
ufność w jakiejś sprawie”, „liczyć na coś” lub „być o czymś
przekonanym”. Zastosowanie go tu wynika z kontekstu,
który świadczy o tym, że Apostoł nie miał wątpliwości, iż
Bóg dokończy w Filipianach swe dzieło (o ile tylko oni sami
Mu w tym nie przeszkodzą lub nie zrezygnują z udziału
w Bożym planie zbawienia). W drugim znaczeniu to słowo
(powiązane z liczeniem na coś) użyte zostało w Flp 2,24.
Z kontekstu listu wiemy, że w aktualnej sytuacji plany
ponownego odwiedzenia Filippi przez Apostoła leżały
jedynie w sferze pragnień. W podobnym znaczeniu słowo
p e ith o zostało użyte w Hbr 6,9.
Gr. e p ite le s e i (gr. e p i+ te le o ) – czasownik określający
wydoskonalające działanie obliczone na cel dalekosiężny,
a nie na krótkotrwałą akcję lub chwilowe efekciarstwo.
7
Gr. e p ig n o s is – słowo to opisuje wiedzę szczegółową.
Tu odniesiona jest ona do spraw duchowych, a więc do (a)
zrozumienia Bożego charakteru i Jego planu objawionego
w Chrystusie, (b) roli dzieła Chrystusa na krzyżu oraz (c)
sytuacji duchowej świata w perspektywie dzieła Chrystusa
(por. J 16,8-10).
Flp 1,10 – 1,20 10

1 ,1 0 : Rz 12,2; 1 Kor 1,8;
1 Tes 5,23; Hbr 5,14
1 ,1 1 : J 15,4.8; Ef 5,9;
Ef 1,2.4.6; Flp 3,9; Hbr 12,11
a także umiejętnością wybierania1 1 0 tego, co jest najlepsze i najważ-
niejsze2. Zależy mi bowiem na tym, abyście byli zdolni przygotować
się w pełni na dzień powtórnego przyjścia Chrystusa i abyście wówczas
okazali się czyści i nienaganni3, 1 1 co będzie owocem sprawiedliwości4,
jaką zostaliście obdarzeni w Jezusie Chrystusie ku czci i chwale Boga.

Umysł ukształtowany myśleniem Chrystusowym 5

1 ,1 2 : 2 Tm 2,9 1 2 Braciai siostry, pragnę, abyście wiedzieli, że to, czego doświadczam,
w rzeczywistości jedynie przysłużyło się rozpowszechnieniu Dobrej
1 ,1 3 : Ef 4,1 Wiadomości o ratunku w Chrystusie. 1 3 Teraz już bowiem wszyscy w pa-
1 ,1 4 : Flp 1,20 łacu Cezara6 wiedzą, że zostałem uwięziony z powodu Chrystusa. 1 4 Co
więcej, dzięki moim kajdanom coraz to większa liczba braci w PANU
1 ,1 5 : Flp 2,3 z rosnącą śmiałością decyduje się głosić Boże Słowo. 1 5 To prawda,
iż jedni czynią to przez zawiść i chęć wzniecania sporów 7, inni jednak
z uwagi na czyste pragnienie otoczenia Chrystusa chwałą. 1 6 Ci ostatni,
przepełnieni ofiarną Bożą miłością, rozumieją, że zostałem uwięziony
dla wypełnienia wyznaczonego mi zadania ogłoszenia Dobrej Wiadomo-
ści o ratunku w Chrystusie najwyższym władzom imperium, 1 7 lecz ci,
którzy nie kierują się czystymi pobudkami, mówią o Chrystusie tylko
po to, by w ten sposób przysporzyć moim więzom jeszcze większych
utrapień. 1 8 Co jednak z tego wynika? Niezależnie od motywacji, jaką
ktoś się kieruje – czy to obłudnie, czy szczerze – w ostatecznym efekcie
Chrystus jest głoszony tu powszechnie, a to cieszy mnie najbardziej.
1 ,1 9 : Hi 13,16 Radość moja jest spotęgowana również tym, 1 9 iż nabieram przekonania,
że już niedługo – dzięki waszym modlitwom i wsparciu Ducha Jezusa
1 ,2 0 : Rz 5,5; Rz 14,8; Chrystusa – zostanę w taki czy w inny sposób uwolniony8. 2 0 A jedyną
1 Kor 6,20; 1 P 4,16 rzeczą, której pragnę, jest to, bym przechodząc przez te wszystkie
1
„Zdolności duchowego rozumienia i wybierania” – dy- Jego Duchowi, aby przez Jego Słowo przemieniał nasze
namiczny ekwiwalent gr. e p ig n o s is . To greckie słowo serca na Jego wzór. Jezus bowiem powiedział, iż człowieka
mocniej niż g n o sis (wiedza) podkreśla osobiste zaangażo- i jego charakter rozpoznaje się – jak drzewo – po owocu,
wanie uczniów w zdobywanie wiedzy. Musimy jednak który rodzi jego serce (por. Mt 7,19; Mt 12,33; Łk 6,44;
pamiętać, że choć NT został zapisany po grecku, to w tle Łk 8,14; J 15,2-4; Jud 12).
5
mamy myślenie hebrajskie, gdzie pojęcie „wiedzy” czy Por. 1 Kor 2,16.
6
„znajomości czegoś” było bardziej związane z osobistym Dosł. „w pretorium”. Tą nazwą określano początkowo
związkiem z kimś – relacją, jaka istniała pomiędzy osobami, koszary gwardii cesarskiej (pretorianów), z czasem jednak
w tym wypadku między uczniem a mistrzem. zaczęto ją odnosić do pałacu cesarskiego na Palatynie. Ta-
2
Por. Rz 12,2. kie zastosowanie tego słowa sugeruje też uwaga z Flp 4,22
3
Por. 1 P 1,7. o wierzących z domu Cezara.
4 7
Zanurzenie w Chrystusa i Jego sprawiedliwość za- Jak widać, zła motywacja serc istniała w Kościele już
wsze rodzi duchowy owoc, jakim jest ofiarna postawa od najwcześniejszych czasów. Ostrzegał przed tym sam
Bożej miłości. Jej cechy są opisane w 1 Kor 13,4-8a oraz Jezus (por. Mt 7,15; Mt 24,11) oraz Jego Apostołowie
w Ga 5,22-26. Nie chodzi w niej o emocjonalizm, ale (por. Dz 20,29; 2 Kor 11,26; 2 P 2,1; 1 J 4,1; Jud 12).
8
o postawę życiową mierzoną podobieństwem do charak- Apostoł wspomina o uwolnieniu albo fizycznym (zwol-
teru Jezusa z Nazaretu. Dłuższy w czasie brak owocu nienie z więzienia), albo ostatecznym – przez śmierć
o cechach wspomnianych w 1 Kor 13 i Ga 5 powinien być (uwolnienie z tego świata). Bardziej precyzuje to w na-
sygnałem ostrzegawczym prowadzącym do weryfikacji, stępnym wersecie.
czy rzeczywiście idziemy śladami Chrystusa i pozwalamy
11 Flp 1,21 – 2,5

doświadczenia, nie przyniósł Chrystusowi wstydu, lecz by jak zawsze,

w czytelny sposób, doznał On w mym ciele1 wywyższenia – czy to
przez życie, czy przez śmierć. 2 1 Życie wiązałoby się dla mnie z dalszym 1 ,2 1 : Ga 2,20; Kol 1,27;
głoszeniem Chrystusa, śmierć zaś – w wyniku której dostąpiłbym Kol 3,3
bezpośredniego z Nim spotkania – byłaby moją osobistą korzyścią.
2 2 Ale skoro dalsza praca – pośród ciągłych zmagań z obecną w nas 1 ,2 2 : Rz 1,13
grzeszną naturą2 – może wydać większy owoc, to sam już nie wiem,
co bym wolał. 2 3 Obie możliwości przyciągają moje serce. Chciałbym już 1 ,2 3 : 2 Kor 5,6-9; 2 Tm 4,6
stąd odejść, aby być z Chrystusem, bo dla mnie jest to znacznie lepsze.
2 4 Jednak dalsze pozostawanie w tej rzeczywistości wydaje się bardziej

korzystne dla was. 2 5 Stopniowo jednak nabieram przekonania, iż 1 ,2 5 : Flp 1,4

pozostanę na tym świecie jeszcze jakiś czas dla waszego umocnienia
w wierze i radości, 2 6 a także, aby wasza chluba w Chrystusie Jezusie 1 ,2 6 : 1 Kor 15,31; 2 Kor 1,14;
została wzmocniona moim do was przybyciem. 2 7 Postępujcie więc na co 2 Kor 5,12; 1 Tes 2,19
dzień jako ci, którzy mają obywatelstwo Niebios3, godnie reprezentując 1 ,2 7 : Ef 4,1; Flp 4,1-3;
Chrystusa i Dobrą Wiadomość o ratunku, jaki jest w Nim ustanowiony, Kol 1,10; 1 Tes 2,12; Kol 2,5
abym – niezależnie od tego, czy będąc u was, czy też słuchając infor-
macji na wasz temat – miał pewność, że trwacie w duchowej jedności
i jednomyślnie stajecie w obronie Dobrej Wiadomości o ratunku
w Chrystusie, 2 8 nie dając przeciwnikom w niczym się zastraszyć. 1 ,2 8 : 2 Tm 2,11; Hbr 13,6
Dla nich postawa, jaką w was zobaczą, będzie zapowiedzią nie tylko
ich niechybnej zguby, ale i waszego zbawienia, które otrzymacie
z rąk samego Boga4. 2 9 W Chrystusie bowiem otrzymaliście nie tylko 1 ,2 9 : Mt 5,11-12; 2 Tes 1,4-7
przywilej całkowitego zaufania Mu w sprawie zbawienia, ale także
zaszczyt znoszenia cierpień z Jego powodu5. 3 0 Pamiętajcie, że żyjemy 1 ,3 0 : Dz 16,19-40; 1 Tes 2,2;
na polu duchowej walki, którą toczymy w inny sposób niż to czyni Flp 1,7
świat. Spodziewajcie się więc, że i wy będziecie przechodzić takie
same zmagania, jakie u mnie widzieliście i o jakich teraz słyszycie.

Wezwanie do zachowania duchowej jednomyślności

2
1 Jeśli
więc chcielibyście w jakiś sposób wesprzeć mnie w Chry- 2 ,1 : 2 Kor 13,13; Kol 3,12
stusie, pocieszyć jakimś dowodem ofiarnej miłości, podkreślić
duchową wspólnotę czy okazać mi swoją serdeczność lub współczucie,
2 to dopełnijcie mojej radości, pokazując, że jesteście jednomyślni, że 2 ,2 : 1 P 3,8; 1 Kor 1,10
w postawie ofiarnej miłości wzajemnie troszczycie się o siebie i że trwa-
cie w duchowej jedności6. 3 Unikajcie niezdrowego współzawodnictwa 2 ,3 : Rz 12,10; Ga 5,26; 1 P 5,5
i zabiegania o próżną chwałę. Zamiast tego traktujcie jedni drugich
jako ważniejszych od siebie. 4 Dbajcie o dobro braci i sióstr w wierze 2 ,4 : 1 Kor 10,24.33
bardziej niż o swoje! 5 Pielęgnujcie w sobie taki sposób myślenia, jakim
był przesiąknięty Chrystus Jezus.
1 5
Gr. s o m a . Por. Dz 5,41; 2 Kor 6,4; Flp 1,29; Jk 1,2; 1 P 2,19;
2
Gr. s a r k s . 1 P 3,14; 1 P 4,1; 1 P 4,12-19.
3 6
Por. Ef 2,19 oraz Flp 3,20. Por. J 17,21-22.
4
Por. 2 Kor 2,14-16.