You are on page 1of 48

INSTYTUT SPAWALNICTWA w Gliwicach

Ośrodek Kształcenia i Nadzoru Spawalniczego

Wykład powtórkowy

Krzysztof Kwieciński

IWI
INSTYTUT SPAWALNICTWA w Gliwicach
Ośrodek Kształcenia i Nadzoru Spawalniczego

Pojecie „obróbka cieplna złącz spawanych” w szerokim zakresie


jego znaczenia obejmuje:

- Podgrzewanie przed spawaniem i w czasie spawania


- Wyżarzanie odwodorowujące
- Wyrzażanie złączy po spawaniu

IWI
INSTYTUT SPAWALNICTWA w Gliwicach
Ośrodek Kształcenia i Nadzoru Spawalniczego

Podgrzewanie przed spawaniem i w czasie spawania

Podgrzanie elementów przed spawaniem do temperatury Tp i


utrzymanie właściwej temperatury międzyściegowej podczas spawania
powoduje zmniejszenie prędkości stygnięcia i ma na celu:

-Obniżenie twardości strefy wpływu ciepła

-Zapobieganie powstaniu pęknięć zimnych oraz częściowo również


pęknięć gorących typu likwacyjnego przez obniżenie gradientów
odkształceń w złączu spawanym

-Obniżenie poziomu pozostałych naprężeń spawalniczych i


zmniejszenie odkształceń.

IWI
INSTYTUT SPAWALNICTWA w Gliwicach
Ośrodek Kształcenia i Nadzoru Spawalniczego

Podgrzewanie przed spawaniem i w czasie spawania

Podgrzanie elementów przed spawaniem obniża prędkość stygnięcia,


czyli wydłuża czas stygnięcia t8/5, w wyniku czego w SWC powstają
składniki strukturalne o mniejszej twardości. Wolniejsze
stygnięcie złącza spawanego stwarza również warunki do
lepszej dyfuzji wodoru oraz zmniejsza gradienty naprężeń i
odkształceń, co obniża ryzyko pękania zimnego.

IWI
INSTYTUT SPAWALNICTWA w Gliwicach
Ośrodek Kształcenia i Nadzoru Spawalniczego

Podgrzewanie przed spawaniem i w czasie spawania

IWI
INSTYTUT SPAWALNICTWA w Gliwicach
Ośrodek Kształcenia i Nadzoru Spawalniczego

Podgrzewanie przed spawaniem i w czasie spawania

Sposób dobierania minimalnej wartości temperatury wstępnego


podgrzania Tp zabezpieczającej złącze spawane przed powstaniem
pęknięć zimnych podaje norma PN-EN 1011-2:2004, opracowana w
oparciu o dokumenty Międzynarodowego Instytutu Spawalnictwa nr IX-
1602-90 i IX-1631-90. Norma zawiera dwa sposoby wyznaczania
warunków spawania opracowane w ośrodkach badawczych Anglii i
Niemiec. Metoda pierwsza

IWI
INSTYTUT SPAWALNICTWA w Gliwicach
Ośrodek Kształcenia i Nadzoru Spawalniczego

Podgrzewanie przed spawaniem i w czasie spawania

Metoda pierwsza oparta jest na zestawie wykresów opracowanych dla


różnych kombinacji wartości równoważnika węgla CE
Mn Cr Mo V Ni Cu
CE C
6 5 15
I zawartości wodoru dyfundującego w spoinie, wyrażonej 5 stopniową
skalą od A do E.
Zawartość wodoru Stopień skali
dyfyndującego HD
[ml/100 g stopiwa]
HD > 15 A
10<HD<15 B
5<HD<10 C
3<HD<5 D
HD<3 E

IWI
INSTYTUT SPAWALNICTWA w Gliwicach
Ośrodek Kształcenia i Nadzoru Spawalniczego

Podgrzewanie przed spawaniem i w czasie spawania

Na wysokość temperatury podgrzewania Tp duży wpływ ma również


grubość spawanych elementów, wyrażona przez tzw. „łączną grubość
d”, oraz ilość energii cieplnej Q [kJ/mm] wprowadzonej do spawanego
złącza.

IWI
INSTYTUT SPAWALNICTWA w Gliwicach
Ośrodek Kształcenia i Nadzoru Spawalniczego
Podgrzewanie przed spawaniem i w czasie spawania

IWI
INSTYTUT SPAWALNICTWA w Gliwicach
Ośrodek Kształcenia i Nadzoru Spawalniczego

Podgrzewanie przed spawaniem i w czasie spawania

Metoda druga wyznaczania temperatury wstępnego podgrzewania


oparta jest o następujące równanie:
d
T p 697 CET 160 tanh 62 HD 0,35 53 CET 32 Q 328 [ o C ]
35
gdzie :
Mn Mo Cr Cu Ni
CET C
10 20 40
d [mm] – grubość spawanych elementów
HD [ml/100g] – zawartość wodoru dyfundującego
Q [kJ/mm] – wartość energii cieplnej

IWI
INSTYTUT SPAWALNICTWA w Gliwicach
Ośrodek Kształcenia i Nadzoru Spawalniczego

Podgrzewanie przed spawaniem i w czasie spawania

IWI
INSTYTUT SPAWALNICTWA w Gliwicach
Ośrodek Kształcenia i Nadzoru Spawalniczego

Podgrzewanie przed spawaniem i w czasie spawania

Brak podgrzania lub za niska temperatura podgrzania może być


przyczyną nadmiernego utwardzenia SWC i powstania pęknięć zimnych

IWI
INSTYTUT SPAWALNICTWA w Gliwicach
Ośrodek Kształcenia i Nadzoru Spawalniczego

Podgrzewanie przed spawaniem i w czasie spawania

Podczas spawania powinna być utrzymywana temperatura


międzyściegowa zazwyczaj równa temperaturze podgrzania Tp.

W przypadku wzrostu temperatury międzyściegowej powyżej


obowiązującej wartości, w wyniku wprowadzonego do złącza ciepła
spawania, należy ograniczyć podgrzewanie wstępne lub go wyłączyć.

Za wysoka temperatura między ściegowa nie jest korzystna, ponieważ


zbyt wolne stygnięcie złącza może spowodować obniżenie jego
wytrzymałości i spadek udarności.

IWI
INSTYTUT SPAWALNICTWA w Gliwicach
Ośrodek Kształcenia i Nadzoru Spawalniczego

Wyżarzanie odwodorowujące

Podczas spawania złączy o większej grubości wzrasta w nich


zawartość wodoru dyfundującego w miarę układania kolejnych
ściegów, nawet przy stosowaniu procesów niskowodorowych.

Może to doprowadzić do powstania pęknięć zimnych w złączach o


podwyższonej skłonności do hartowania się SWC, w przypadku
przerwania procesu spawania.

Gdy zachodzi taka konieczność stosuje się wyżarzanie częściowo


wykonanego złącza w temperaturze 300 – 350 oC, co ułatwia
odwodorowanie spoiny i zapobiega powstaniu pęknięć.

IWI
INSTYTUT SPAWALNICTWA w Gliwicach
Ośrodek Kształcenia i Nadzoru Spawalniczego

Podgrzewanie przed spawaniem i w czasie spawania

Schemat przebiegu procesu spawania z podgrzaniem wstępnym i


wygrzewaniem w celu odwodorowania spoiny

IWI
INSTYTUT SPAWALNICTWA w Gliwicach
Ośrodek Kształcenia i Nadzoru Spawalniczego

Wyżarzanie złączy spawanych

Wyżarzanie jest zabiegiem cieplnym polegającym na nagrzaniu metalu


do wymaganej temperatury, wygrzaniu w tej temperaturze, a następnie
studzeniu. W odniesieniu do złączy spawanych stosuje się:

Wyżarzanie normalizujące

Wyżarzanie odprężające

IWI
INSTYTUT SPAWALNICTWA w Gliwicach
Ośrodek Kształcenia i Nadzoru Spawalniczego

Wyżarzanie normalizujące

Polega na nagrzaniu stali do temperatury 30 – 50 o C powyżej A3,


wygrzaniu w tej temperaturze oraz studzeniu w spokojnym powietrzu.

Celem zabiegu jest uzyskanie jednolitej drobnoziarnistej struktury


powstającej w wyniku przekrystalizowania stali.

Wyżarzanie normalizujące złączy spawanych powoduje ujednolicenie


struktury spoiny, SWC i materiału rodzimego z równoczesnym
rozdrobnieniem ziaren w obszarach, w których nastąpił ich rozrost.

W wyniku tej obróbki następuje w znacznym stopniu wyrównanie


własności plastycznych i odporności na kruche pękanie całości złącza
spawanego

IWI
INSTYTUT SPAWALNICTWA w Gliwicach
Ośrodek Kształcenia i Nadzoru Spawalniczego

Wyżarzanie normalizujące

Zzłącza spawane poddawane są wyżarzaniu normalizującemu tylko w


sporadycznych przypadkach, jak np. odpowiedzialne elementy spawane
elektrożużlowo, które w stanie po spawaniu mają niskie własności plastyczne.

Na skutek znacznego przegrzania przyspoinowy obszar SWC ma


gruboziarnistą strukturę o niskiej udarności, również spoina o strukturze
odlewu charakteryzuje się małą odpornością na kruche pękanie.

W przypadku stali hartujących się w warunkach stygnięcia w spokojnym


powietrzu, po normalizacji należy złącze spawane poddać odpuszczaniu.

Do odpowiedzialnych połączeń spawanych ze stali do pracy w podwyższonych


temperaturach stosuje się czasem podwójne wyżarzanie, obejmujące
normalizowanie i odprężanie będące równocześnie odpuszczaniem

IWI
INSTYTUT SPAWALNICTWA w Gliwicach
Ośrodek Kształcenia i Nadzoru Spawalniczego

Wyżarzanie odprężające

Jest najczęściej przeprowadzaną obróbką cieplną konstrukcji i


elementów spawanych.

Podstawowym celem tej obróbki jest relaksacja spawalniczych


naprężeń pozostających.

Naprężenia te są wynikiem złożonych procesów rozszerzania się i


kurczenia spawanego metalu oraz spoiny i są związane z
ograniczeniem odkształceń cieplnych oraz z zachodzącymi
przemianami alotropowymi.

Naprężenia pozostające w konstrukcjach spawanych często są


zbliżone do wartości granicy plastyczności metalu spoiny, a stan
naprężeń jest wieloosiowy

IWI
INSTYTUT SPAWALNICTWA w Gliwicach
Ośrodek Kształcenia i Nadzoru Spawalniczego

Wyżarzanie odprężające
Relaksacja spawalniczych naprężeń pozostających podczas
wyżarzania odprężającego

Aby nastąpiła relaksacja naprężeń, występując w złączu spawanym,


pole odkształceń sprężystych musi zostać zastąpione polem
odkształceń trwałych. Podczas obróbki cieplnej trwałe odkształcenia są
wywoływane przez odkształcenia plastyczne i pełzanie.

Podczas nagrzewania złącza spawanego do temperatury obróbki


cieplnej obniża się wartość granicy plastyczności i następuje już
relaksacja naprężeń w skutek płynięcia materiału. Powyżej ok. 450 oC
rozpoczyna się proces pełzania.

IWI
INSTYTUT SPAWALNICTWA w Gliwicach
Ośrodek Kształcenia i Nadzoru Spawalniczego

Wyżarzanie odprężające

Oddziaływanie zabiegu:
 relaksacja naprężeń pozostających,
 odpuszczenie struktur hartowniczych w spoinie, SWC i materiale
rodzimym,
 obniżenie twardości w SWC,
 stabilizacja mikrostruktury w celu zapewnienia wymaganej
wytrzymałości na pełzanie,
 zmiana (obniżenie) własności mechanicznych złącza,
 pęknięcia wywołane naprężeniami cieplnymi,
 pęknięcia wyżarzeniowe,

IWI
INSTYTUT SPAWALNICTWA w Gliwicach
Ośrodek Kształcenia i Nadzoru Spawalniczego

Wyżarzanie odprężające
Wpływ wyżarzania odprężającego na udarność złączy spawanych ze
stali do pracy w podwyższonych temperaturach.

IWI
INSTYTUT SPAWALNICTWA w Gliwicach
Ośrodek Kształcenia i Nadzoru Spawalniczego

Wyżarzanie odprężające pęknięcia wyżarzeniowe

W złączach spawanych ze stali niskostopowych mogą powstać


podczas obróbki cieplnej pęknięcia wyżarzeniowe.
Występują one najczęściej w pobliżu linii wtopienia w obszarze
rozrostu ziarn w SWC.
Zjawisko pękania związane jest z pełzaniem w gruboziarnistym
obszarze SWC, które towarzyszy relaksacji naprężeń w zakresie
temperatur od 500 do 650 oC.
Na skłonność do pękania pod wpływem obróbki cieplnej wpływa w
decydujący sposób skład chemiczny stali, a w tym zawartość
pierwiastków węglikotwórczych chrom, molibeden, i wanad, jak
również pierwiastków śladowych oraz stanowiących
zanieczyszczeniu w stali, jak miedź, cyna, arsen, antymon, fosfor i
siarka.
IWI
INSTYTUT SPAWALNICTWA w Gliwicach
Ośrodek Kształcenia i Nadzoru Spawalniczego

Wyżarzanie odprężające pęknięcia wyżarzeniowe

Podczas spawania stali węgliki wanadu molibdenu i chromu ulegają


rozpuszczeniu w temperaturach dochodzących do 1200 oC. Wskutek
stosunkowo dużej prędkości chłodzenia SWC nie następuje
ponowne wydzielanie węglików.
Obróbka cieplna złączy po spawaniu powoduje wydzielanie się
węglików, co przyczynia się do umocnienia ziarn, a tym samym
wzrostu ich twardości.
Odkształcenia towarzyszące relaksacji naprężeń koncentrują się zatem
wzdłuż granic ziarn, co może spowodować powstanie mikropustek,
które łącząc się tworzą mikropęknięcia przechodzące następnie w
pęknięcia.

IWI
INSTYTUT SPAWALNICTWA w Gliwicach
Ośrodek Kształcenia i Nadzoru Spawalniczego

Podsumowanie

Na jakość konstrukcji spawanych i bezpieczną ich eksploatację wpływa


przede wszystkim wyeliminowanie możliwości powstania kruchych
pęknięć, która zależy od:

-Stanu i wielkości naprężeń pozostających i od obciążeń zewnętrznych,


- obecności koncentratorów naprężeń,
-Odporności na kruche pękanie poszczególnych obszarów złącza.

-Obróbka cieplna połączeń spawanych, przeprowadzona w sposób


prawidłowy oraz w technicznie uzasadnionych przypadkach, zmniejsza
w sposób istotny prawdopodobieństwo wystąpienia kruchych pęknięć.

IWI
INSTYTUT SPAWALNICTWA w Gliwicach
Ośrodek Kształcenia i Nadzoru Spawalniczego

Podsumowanie

-Wyżarzanie normalizujące poprzez ujednorodnienie i rozdrobnienie struktury


zwiększa odporność na kruche pękanie złącza spawanego.

-W wyniku wyżarzania odprężającego zostają obniżone wartości pozostających


naprężeń wewnętrznych oraz dodatkowo, w przypadku występowania
obszarów o twardych i kruchych strukturach hartowania, następuje ich
odpuszczenie.

-Wyżarzanie odprężające w wyniku którego zmniejszone zostają wprawdzie


wewnętrzne naprężenia pozostające ale równocześnie wzrasta kruchość
niektórych obszarów, nie poprawia odporności na kruche pękanie konstrukcji
spawanych, lecz może ją nawet pogorszyć. Nie jest zatem wskazane
wyżarzanie odprężające złączy spawanych ze stali skłonnych do wzrostu
kruchości, lub należy tak dobrać parametry obróbki cieplnej (temperatura i
czas wyżarzania oraz prędkość chłodzenia), aby zapewnić wymaganą udarność
poszczególnych obszarów złącza spawanego.

IWI
INSTYTUT SPAWALNICTWA w Gliwicach
Ośrodek Kształcenia i Nadzoru Spawalniczego

Podsumowanie

Ważne jest również właściwe dobranie temperatury podgrzania


przed spawaniem, zabezpieczającej przed powstaniem zimnych
pęknięć, ponieważ za wysoka temperatura podgrzania i
temperatura między ściegowa mogą obniżyć własności
mechaniczne złącza spawanego.

IWI
INSTYTUT SPAWALNICTWA w Gliwicach
Ośrodek Kształcenia i Nadzoru Spawalniczego

Różne pytania
(nie egzaminacyjne)

IWI
INSTYTUT SPAWALNICTWA w Gliwicach
Ośrodek Kształcenia i Nadzoru Spawalniczego

Pytanie 1. Kiedy stosujemy PWHT stali austenitycznych i co


powoduje taka OC ?

Stale austenityczne
W porównaniu do stali ferrytycznych, stale austenityczne charakteryzują się
mniejszą przewodnością cieplną i znacznie większym współczynnikiem
rozszerzalności cieplnej
Współczynnik rozszerzalności cieplnej

25

20
1H18N10T
Zależność współczynnika
15
·106 [K-1]

rozszerzalności cieplnej od
18G2A
10
temperatury dla stali
ferrytycznej (18G2A) i austenitycznej
5 (1H18N10T)

0
0 100 200 300 400 500 600 700 800 900 1000

Temperatura [oC]

IWI
INSTYTUT SPAWALNICTWA w Gliwicach
Ośrodek Kształcenia i Nadzoru Spawalniczego

Pytanie 1. Kiedy stosujemy PWHT stali austenitycznych i co


powoduje taka OC ?

Pociąga to za sobą większe odkształcenia i naprężenia po spawaniu

IWI
INSTYTUT SPAWALNICTWA w Gliwicach
Ośrodek Kształcenia i Nadzoru Spawalniczego

Pytanie 1. Kiedy stosujemy PWHT stali austenitycznych i co


powoduje taka OC ?

Stale austenityczne charakteryzują się wysoką odpornością na kruche pękanie


w bardzo szerokim zakresie temperatury i nie ulegają hartowaniu w SWC
podczas spawania. Z tego powodu nie zachodzi potrzeba przeprowadzania
obróbki cieplnej złączy po spawaniu.

W niektórych środowiskach pracy może wystąpić zwiększone ryzyko pękania


w wyniku korozji naprężeniowej. Wszystkie powszechnie stosowane stale
austenityczne o mniejszej zawartości Cr i Ni są skłonne do transkrystalicznej
korozji naprężeniowej w środowiskach zawierających chlor i wodorotlenek.
Nawet bardzo małe stężenie jonów chloru w granicach 1 ppm (1 część na
milion) może być wystarczające do wywołania korozji naprężeniowej. Stężenie
jonów wodorotlenku powodujące korozję naprężeniową wynosi natomiast ok.
40%.

IWI
INSTYTUT SPAWALNICTWA w Gliwicach
Ośrodek Kształcenia i Nadzoru Spawalniczego

Pytanie 1. Kiedy stosujemy PWHT stali austenitycznych i co


powoduje taka OC ?

Rozgałęzione pęknięcia
transkrystaliczne w rurociągu
z austenitycznej stali
typu 316 (X4CrNiMo 17-13-3) powstałe
w wyniku korozji naprężeniowej
w środowisku chlorków (500 x)

IWI
INSTYTUT SPAWALNICTWA w Gliwicach
Ośrodek Kształcenia i Nadzoru Spawalniczego

Pytanie 1. Kiedy stosujemy PWHT stali austenitycznych i co


powoduje taka OC ?

Należy, zatem, podczas produkcji przedsięwziąć wszelkie środki


ostrożności, aby uniknąć kontaktu stali austenitycznych z
substancjami zawierającymi jony chloru (np. sprawdzić rodzaj
rozpuszczalnika użytego do wytwarzania pisaków do znakowania).
Pęknięcia pod wpływem korozji naprężeniowej powstają tylko pod
działaniem naprężeń rozciągających. W tych przypadkach złącza
spawane poddaje się wyżarzaniu odprężającemu w zakresie temperatur
800-1050 oC z następnym wolnym studzeniem.

IWI
INSTYTUT SPAWALNICTWA w Gliwicach
Ośrodek Kształcenia i Nadzoru Spawalniczego

Należy jednak wziąć pod uwagę fakt, że stopień relaksacji naprężeń jest znacznie mniejszy
w porównaniu z wynikiem obróbki cieplnej stali ferrytycznych. Jak widać z rysunku 3.5,
wynosi on tylko nieco powyżej 30% dla temperatury wyżarzania 850 oC. Podniesienie
temperatury wyżarzania do
900 C nie powoduje istotnego obniżenia maksymalnych naprężeń rozciągających w
o

spoinie.
[MPa]
[MPa]
300 300

1H18N10T 1H18N10T Rozkład naprężeń w złączu ze stali


1H18N10T o grubości 12 mm,
200 200 spawanym metodą MAG
a) w stanie po spawaniu
850oC
b) po wyżarzeniu odprężającym w
100 100 900oC temperaturze 850 oC i 900 oC przez
1 godzinę.
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11

10 mm 10 mm

-100
b) -100
a)

IWI
INSTYTUT SPAWALNICTWA w Gliwicach
Ośrodek Kształcenia i Nadzoru Spawalniczego

Można to wytłumaczyć znacznie wolniejszym spadkiem granicy plastyczności


stali austenitycznej ze wzrostem temperatury niż stali ferrytycznej.
Granica plastyczności Re, R0,2 [MPa]

350

300
18G2A
250

200 Zależność granicy plastyczności


1H18N10T od temperatury dla stali
150
18G2A i 1H18N10T
100

50

0
0 100 200 300 400 500 600 700 800
Temperatura [oC]

Z powyższego wynika, że wyżarzanie odprężające złączy spawanych ze stali


austenitycznych jest znacznie mniej skuteczne niż w przypadku stali
ferrytycznych.

IWI
INSTYTUT SPAWALNICTWA w Gliwicach
Ośrodek Kształcenia i Nadzoru Spawalniczego

Pytanie 1. Kiedy stosujemy PWHT stali austenitycznych i co


powoduje taka OC ?

Wolne stygnięcie z temperatury wyżarzania odprężającego, mające na celu


uniknięcie ponownego wprowadzenia naprężeń, może być przyczyną uczulenia
niektórych stali austenitycznych na korozję międzykrystaliczną. Dotyczy to
stali niestabilizowanych o większej zawartości węgla (np. stal 1H18N9). Aby stal
austenityczna była odporna na korozję międzykrystaliczną, zawartość węgla
musi być mniejsza od 0,02 % lub stal musi zawierać dodatek tytanu lub niobu
(stale stabilizowane). Pierwiastki te wiążą węgiel, przez co zapobiega się
wydzielaniu węglików chromu.

IWI
INSTYTUT SPAWALNICTWA w Gliwicach
Ośrodek Kształcenia i Nadzoru Spawalniczego

Pytanie 1. Kiedy stosujemy PWHT stali austenitycznych i co


powoduje taka OC ?

Podsumowując: przed podjęciem decyzji o przeprowadzeniu wyżarzania


odprężającego konstrukcji spawanych ze stali austenitycznych, należy
dokładnie przeanalizować wszystkie czynniki przemawiająca za i przeciw takiej
obróbce cieplnej. W przeciwieństwie do stali ferrytycznych, przepisy dotyczące
wykonawstwa konstrukcji ze stali austenitycznych nie podają tak dokładnych
wytycznych odnośnie warunków obróbki cieplnej po spawaniu [1].

IWI
INSTYTUT SPAWALNICTWA w Gliwicach
Ośrodek Kształcenia i Nadzoru Spawalniczego

2. Obróbka cieplna stali energetycznych Cr-Mo i Cr


martenzytycznych - parametry i kiedy można z niej
zrezygnować ?

Z obróbki cieplnej stali niżej stopowych można zrezygnować


w przypadku mniejszych grubości elementów i specyficznych
warunków pracy, co podano w tablicy na następnym slajdzie

IWI
Stal Obróbka Obróbka cieplna złączy spawanych
Grupa cieplna Grubość
materiałowa INSTYTUT SPAWALNICTWA w Gliwicach
Gatunek materiału nominalna
Czas Temperatura
lub Norma wytrzymania wyżarzania
wg [12] Ośrodekrodzaj
Kształcenia i Nadzoru Spawalniczego
podsta- en b)
[min] [oC]
wowego a) [mm]
PN-EN 10028-2:2005 ≤ 35c) 30
N
PN-EN 10216-2:2004 lub > 35 ≤ 90 en - 5
16Mo3
1.2 PN-EN 10217-2:2004 NT 550 do 620
(16M)
PN-EN 10217-5:2004 lub > 90 40 + 0,5 en
QT
PN-EN 10222-4:2002
PN-EN 10028-2:2005 N ≤ 15 30
13CrMo4-5d)
5.1 PN-EN 10216-2:2004 lub > 15 ≤ 60 2 en 630 do 680
(15HM)
PN-EN 10222-2:2002 QT > 60 60 + en

10CrMo9-10e) PN-EN 10028-2:2005 NT


5.2 (10H2M) PN-EN 10216-2:2004 lub 670 do 720
11CrMo9-10e) PN-EN 10222-2:2002 QT jak dla stali
13CrMo4-5
NT
X16CrMo5-1
5.3 PN-EN 10222-2:2002 lub 700 do 750
(H5M)
A
NT ≤ 12 30
5.4 X11CrMo9-1 PN-EN 10216-2:2004 lub > 12 ≤ 60 2,5 en 740 do 780
A > 60 90 + en
PN-EN 10216-2:2004 NT
X20CrMoNiV11-1 jak dla stali
6.4 lub 730 do 770
(20H12M1F) PN-EN 10222-2:2002 11CrMo9-1
QT
a) N –normalizowanie, NT – normalizowanie + odpuszczanie, QT – hartowanie + odpuszczanie, A – wyżarzanie;
b) Grubość nominalna podana w rozdziale 10.2.2. normy PN-EN 13445-2:2002 (U) [12];
c) Dla e < 35 mm obróbka cieplna potrzebna jest tylko w specjalnych wypadkach (np. zmniejszenie niebezpieczeństwa pęknięć w wyniku korozji naprężeniowej lub
n
pęknięć pod wpływem wodoru (kwaśny gaz));
d) Nie jest wymagana obróbka cieplna, gdy spełnione są następujące warunki: rury o średnicy nominalnej < 120 mm

i nominalnej grubości ścianki < 13 mm;


e) Nie jest wymagana obróbka cieplna, gdy spełnione są następujące warunki: rury o średnicy nominalnej < 120 mm

i nominalnej grubości ścianki < 13 mm oraz temperaturze obliczeniowej > 480 oC.
INSTYTUT SPAWALNICTWA w Gliwicach
Ośrodek Kształcenia i Nadzoru Spawalniczego

4. Obróbka cieplna połączeń mieszanych ?

Podczas prac remontowych starych instalacji energetycznych jak


i wykonywania nowych urządzeń może zajść potrzeba wykonania połączeń
spawanych między stalami różniącymi się składem chemicznym, dla których
stosowane są różne parametry obróbki cieplnej. Materiały dodatkowe do
spawania dobiera się zazwyczaj do stali o niższych własnościach
wytrzymałościowych (stali miększej) a parametry obróbki cieplnej złączy
spawanych stanowią z konieczności pewien kompromis w stosunku do
optymalnych temperatur wyżarzania ustalonych przez producenta łączonych
stali.

IWI
INSTYTUT SPAWALNICTWA w Gliwicach
Ośrodek Kształcenia i Nadzoru Spawalniczego

4. Obróbka cieplna połączeń mieszanych ?


Kombinacja spawanych stali Temperatura
wyżarzania [oC]
K10, K18 16Mo3 (16M) 530...600
P295 GH, P355 GH 16Mo3 (16M) 530...580
P295 GH, P355 GH, K10, K18 13CrMo4-5 (15HM) 540...600
16Mo3 (16M) 13CrMo4-5 (15HM) 550...620
16Mo3 (16M) 10CrMo9-10 (10H2M) 570...620
13CrMo4-5 (15HM) 10CrMo9-10 (10H2M) 650...700
14MoV6-3 (13HMF) 13CrMo4-5 (15HM) 680...720
14MoV6-3 (13HMF) 10CrMo9-10 (10H2M) 690...720
10CrMo9-10 (10H2M) X20CrMoV12-1 (20H12M1F) 700...750
P355 NH 1) P295 GH 530...580
X20CrMoV12-1 (20H12M1F) X10CrMoVNb9-1 (P91) 740...770
X10CrMoVNb9-1 (P91) 10CrMo9-10 (10H2M) 750

Temperatury wyżarzania odprężającego mieszanych złączy spawanych

IWI
INSTYTUT SPAWALNICTWA w Gliwicach
Ośrodek Kształcenia i Nadzoru Spawalniczego

Problem dyfuzji reaktywnej węgla

W spawanych złączach mieszanych między stalami nie zawierającymi chromu,


stalami niskostopowymi – do stali 10CrMo9-10 (10H2M) włącznie, a stalami
wysokostopowymi zawierającymi 9 12 %Cr może wystąpić dyfuzja węgla
podczas obróbki cieplnej jak również ich pracy w podwyższonych
temperaturach. Polega on na przemieszczaniu się węgla z obszarów
o mniejszej zawartości chromu do obszarów o większej zawartości tego
pierwiastka, gdzie tworzy on węgliki. W miejscach, z których węgiel
wydyfundował powstaje strefa odwęglona, często o grubym ziarnie w wyniku
zaszłej rekrystalizacji. Udarność zmierzona w SWC stali P91 na granicy
wtopienia jest w wyniku tego niższa (rys. 3.12).

IWI
INSTYTUT SPAWALNICTWA w Gliwicach
Ośrodek Kształcenia i Nadzoru Spawalniczego

4. Obróbka cieplna połączeń mieszanych ?

Strefa przejściowa złącza mieszanego ze stali P91 (8,7 %Cr) i 13HMF (0,43 %Cr)
spawanego elektrodą FOX DMV 83 Kb (0,4 %Cr). Widoczne ciemne pasmo
węglików w SWC stali P91
INSTYTUT SPAWALNICTWA w Gliwicach
Ośrodek Kształcenia i Nadzoru Spawalniczego

4. Obróbka cieplna połączeń mieszanych ?

Strefa przejściowa złącza mieszanego ze stali P91 (8,7 %Cr) i 10H2M (2,2 %Cr)
spawanego elektrodą ES 2CrMoB (2,5 %Cr). Widoczne jasne odwęglone pasmo
w spoinie i cienka ciemniejsza warstwa o zwiększonej zawartości węgla w SWC
stali P91.
INSTYTUT SPAWALNICTWA w Gliwicach
Ośrodek Kształcenia i Nadzoru Spawalniczego
4. Obróbka cieplna połączeń mieszanych ?

Połączenia mieszana stali ferrytycznych i austenitycznych


Stal austenityczna wyraźnie różni się od stali ferrytycznej jeśli chodzi o
zmianę wraz z temperaturą współczynnika rozszerzalności cieplnej i granicy
plastyczności. W wyniku tych różnic obróbka cieplna złączy mieszanych jest
mało skuteczna.
INSTYTUT SPAWALNICTWA w Gliwicach
Ośrodek Kształcenia i Nadzoru Spawalniczego

5. Praktyczne podejście do obróbki cieplnej dla materiałów


podstawowych i złączy spawanych ?

można tu podkreślić konieczność zachowania wymaganej prędkości


nagrzewania i stygnięcia dla uniknięcia wprowadzenia dodatkowych
naprężeń i ewentualnie pęknięć. Stosowanie właściwej temperatury i
czasu wyżarzania, ponieważ za wysoka temperatura i/lub za długi czas
powodują spadek własności wytrzymałościowych, a w szczególności
wytrzymałości na pełzanie w temperaturze eksploatacji konstrukcji.

IWI
INSTYTUT SPAWALNICTWA w Gliwicach
Ośrodek Kształcenia i Nadzoru Spawalniczego

7. Czy kontrola niezgodności spawalniczych metodami


nieniszczącymi po obróbce cieplnej jest konieczna ?
Czy są jakieś normy mówiące o konieczności
stosowania tej kontroli i jej zakresu ?

Stosowanie badań NDT po obróbce cieplnej (głównie badań


ultradźwiękowych) jest uzasadnione w przypadku, gdy istniej
możliwość wystąpienia pęknięć wyżarzeniowych, jak np. w przypadku
złączy ze stali 13HMF o większej grubości. Nie spotkałem się z
normami, które stawiają takie wymagania.

IWI
INSTYTUT SPAWALNICTWA w Gliwicach
Ośrodek Kształcenia i Nadzoru Spawalniczego

Dziękuję za uwagę.

RODZAJ KURSU

You might also like