You are on page 1of 16

BEZPŁATNA GAZETA TORUŃSKA | NR 106 | 16 MARCA 2018 | ISSN 4008-3456 | NAKŁAD 25 000 EGZ.

www.tylkotorun.pl

Dyktatorzy nie chcą odchodzić


Polska miała być wolna i wolna jest. Tyle tylko, że
do niej nie dorośliśmy – mówi Andrzej Jonas
Taki jest Tylko Toruń

Królowa nauk
w smartfonie
Ich pomysł poznała brytyjska para książęca. Przedsięwzięcie,
nad którym pracują, nie uszło także uwadze UMK i twórcom
Welconomy Forum. Mowa o Numbali, edukacyjnej grze,
która pomaga dzieciom w matematyce. Jej autorzy ze
start-upu Neurodio deklarują, że jest wyjątkowa, bo
stoją za nią twarde podstawy naukowe

10 REKLAMA

Tylko Toruń . 16 marca 2018


2 FELIETON • DZIEŃ DOBRY!
W ydawca „T ylko T oruń ” korzysta z usług i poleca usługi kancelarii prawnej „P łaza i W spólnicy ”
stopka redakcyjna
Nie mówił o władzach, ale o zna- nie pani Ogórek, która jednemu Redakcja „Tylko Toruń”
jomych swoich rodziców, którzy z polityków wypomina fakt, że
Marzec
Toruń, ul. Skłodowskiej-Curie 41
nagle zamilkli, przestali dzwonić, ojciec zmienił nazwisko z żydow- redakcja@tylkotorun.pl
a jeden poprosił nawet o zwró- skiego na polskie. Nie dlatego, Wydawca
cenie pożyczonych płyt, które że jest zagorzałą poszukiwaczką
Fundacja MEDIUM
MARCIN CZYŻNIEWSKI
akurat okazały się bardzo po- prawdy, a jej życiowe doświad-
trzebne. Opowiadał mi to ze łza- czenie każe sprzeciwiać się ży- Redaktor naczelny
Przewodniczący Rady Miasta Torunia
mi w oczach człowiek, który miał dowskim rządom nad światem. Radosław Rzeszotek

Mija pół wieku od wydarzeń ex cathedra, Marzec nie jest po- wtedy 7 lat, a mimo to doskonale Dlatego, że uznała to za świetną tel. 609 119 016
wyczuł, co dzieje się wokół. Da- inwektywę, że nie potrafiła zna- Sekretarz redakcji
Marca 1968 r. Najlepiej zdali egza- wodem do dumy, a odpowiedzial-
liśmy w sobie obudzić potwory, leźć lepszego argumentu w wal- Łukasz Piecyk (tel. 733 842 795)
min studenci, także Uniwersytetu ność za emigrację dziesiątków ty- pozwoliliśmy się rozegrać władzy. ce politycznej. Znów dajemy się Redaktor wydania
Mikołaja Kopernika, którzy nie sięcy naszych współobywateli nie To nie jest powód do dumy. rozgrywać. Wyjechać nie ma już Kinga Baranowska
wahali się powiedzieć władzy, co spada na władze "nieistniejącego W Polsce nie ma antysemity- komu, ale wstyd pozostanie kie-
Dział reportażu i publicystyki
o niej sądzą, a wtedy to była odwa- państwa polskiego". Miałem oka- zmu. W Polsce jest głupota. Jej dyś równie wielki. Wstyd, nie
Robert Kamiński
ga. Ale, wbrew temu co słyszymy zję poznać marcowego emigranta. symbolem jest dla mnie zachowa- duma.
Dział informacyjny
Michał Ciechowski, Katarzyna Ochocka,
Piotr Gajdowski
politycznych. Słuchając obecnego rwaniu od tego przypadku. Ostat-
Kultura
ministra sprawiedliwości czy jego nio dzieją się z wymiarem spra-
Polska pod sąd zastępców, można mieć uzasad-
nione obawy, szczególnie gdy ten
wiedliwości rzeczy, które są kalką
lat 80. Nawet nowomowa wróciła.
Michał Ciechowski
Sport
minister mianował samodzielnie Presję na sędziów wywiera się Karol Żebrowski
wielu prezesów sądów. obecnie przez perspektywę pro- Zdjęcia
mec. ŁUKASZ PŁAZA I tak naprawdę nie chodzi o tego blemów, np. nękania przesłucha- Łukasz Piecyk
Kancelaria Płaza i Wspólnicy jednego „polskiego barona nar- niami czy możliwymi delegacjami
Korekta
kotykowego”, ale o naszą renomę i przeniesieniami. Dotychczasowy
i demokratyczne państwo prawa. system nie był idealny, ale gwaran- Piotr Gajdowski
I stało się to, co stać się musiało. Warto zwrócić uwagę, o co tak
Miesiące propagandy, manipula- naprawdę dziś toczy się gra. Sąd Bo, o ile irlandzka sędzia może się tował poczucie bezpieczeństwa sę- REKLAMA
cji, uporu i wdrażania „ludowego” w Irlandii uznał, że ma uzasadnio- mylić w tym konkretnym przypad- dziemu, a co za tym idzie, w jakimś Justyna Tobolska
sądownictwa doprowadziły nas ne obawy, że po zmianach wprowa- ku, to jej opinia o zmianach w Pol- stopniu gwarantował jego bez- (GSM 724 861 093),
przed europejski wymiar sprawie- dzonych przez rząd nasz wymiar sce jest symptomatyczna. I stawia stronność. Iwona Zuchniak
dliwości. I to w formie, w której sprawiedliwości nie daje gwaran- nas w jednej linii z takimi tuzami Teraz zmiany PiS osądzą eu-
(GSM 500 324 572),
nawet nie będziemy mogli brać cji rzetelnego i uczciwego procesu wolności obywatelskich jak Turcja, ropejscy sędziowie. To dobrze, że
czynnego udziału. Chociaż z dru- zgodnego z wartościami europej- Białoruś i Rosja. wypowiedzą się niezależne euro- Karol Przybylski
giej strony, gdy rząd przedstawiał skimi. Czyli mówiąc po ludzku, Czy obawy sędzi z Dublina są pejskie autorytety. Tylko jak być (GSM 665 169 292),
swoje stanowisko w sprawie Pusz- czy kryminalista w Polsce zostanie uzasadnione? Moim zdaniem tak, może niekorzystny wyrok „sprze- Małgorzata Kramarz
czy, było tylko gorzej. osądzony uczciwie i bez nacisków bo należy rozpatrywać je w ode- da” rządowa propaganda? (GSM 607 908 607),
Paweł Skraba
(GSM 661 903 202),
skie spotkanie z braćmi Słowiana- leń prawa” przy grobach poległych
Prezydentem być
Adrian Stelmaszyk
mi ze wschodu. Olek chwiał się, bo na wojnie. A i czekanie przy wyj- (GSM 535 405 385)
wiadomo, „goleń prawa”, ale przy- ściu z windy na Donalda Trumpa reklama@tylkotorun.pl
najmniej za kołnierz nie wylewał, jest mniej widowiskowe, niż nazy-
żeby sobie Rusek nie pomyślał! Le- Skład
wanie szefa polskich sił zbrojnych
cha Kaczyńskiego pominę, nie ob- „szogunem”. Studio Tylko Toruń

RADOSŁAW RZESZOTEK gaduje się zmarłych, przepraszam, Życzyłbym jednak Andrzejo- Druk
Redaktor naczelny Tylko Toruń poległych. Bronisław Komorowski wi Dudzie, aby po stronie zasług Drukarnia Polska Press Bydgoszcz
wsławił się natomiast na Dalekim swojej prezydentury wpisać mógł
Nie tylko nasz prezydent po- rzało się wprowadzać robotniczy Wschodzie, ale studia historycz-
ne na niewiele mu się zdały, bo z owację na stojąco w Kongresie ISSN 4008-3456
pełnia gafy. Robią to wszyscy język do dyplomatycznych salo- USA, wprowadzenie Polski do Redakcja nie odpowiada za treść ogłoszeń.
przywódcy państw, zwłaszcza eg- butami wlazł tam, gdzie samuraje
nów, świat pobłażliwie klepał nas NATO i Unii Europejskiej albo
składali czoła do pokłonu. ***
zotycznych. Plotą androny, wypi- po ramieniu. W końcu to tylko ro- Andrzej Duda, poza jaskrawym śmierć w takich okolicznościach, Na podstawie art.25 ust. 1 pkt 1b ustawy z dnia
nają tyłki (i nie tylko) do kamer, botnik, choć obalił komunizm w brakiem obycia wśród międzyna- żeby cały świat dowiedział się, dla- 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach
czasem nawet palną gafę tak po- Europie. O słabościach Aleksandra rodowych elit, póki co, nie kom- czego prezydent RP leci do Rosji, pokrewnych. Fundacja MEDIUM zastrzega, że
ważną, że świat przystaje zdumio- Kwaśniewskiego wiedzą wszyscy, promituje się obyczajowo. „Leśne by w lesie składać wieńce. dalsze rozpowszechnianie materiałów opublikowa-
ny. ale każdy Polak przecież rozumie, ruchadła” z Twittera, to mniejsze Gafy nie mają znaczenia. Fakty nych w “Tylko Toruń” jest zabronione bez zgody
Gdy więc Lechowi Wałęsie zda- jak może skończyć się przyjaciel- przewinienie, niż alkoholowa „go- zapamiętane zostaną na zawsze. wydawcy.

Tylko Toruń . 16 marca 2018


4 MIASTO • PRZYPOMINAMY SYLWETKĘ GEN. ELŻBIETY ZAWACKIEJ

Cichociemna
W Toruniu jej imię nosi Biblioteka Pedagogiczna, kilka szkół oraz nowy most.
W historii naszego miasta to niewątpliwie kobieta najdzielniejsza
Robert Kamiński | fot. Łukasz Piecyk
Jej życia, które trwało niemal 100 obchodziłaby swoje setne urodziny.
lat, starczyłoby na kilka biogra- Czy postać Elżbiety Zawackiej
fii. Elżbieta Zawacka gdyby żyła, jest dziś tak szeroko znana, jak na
obchodziłaby w marcu swoje 109. to zasługuje?
urodziny. - I tak, i nie – mówi Dorota Za-
wacka-Wakarecy, prezes Fundacji
Tak opisywał Elżbietę Zawac- Generał Elżbiety Zawackiej.
ką emisariusz AK i Rządu RP – W zeszłym roku spotkałam się
w Londynie Jan Nowak-Jeziorań- w jednym z polskich miast z dwo-
ski w książce „Kurier z Warszawy”: ma wojskowymi, którzy przyznali,
„Nawet w konspiracji, gdzie pa- że nigdy o takiej generał nie sły-
nuje anonimowość, „Zo” stała się
postacią legendarną. Uchodziła za szeli. A przecież tylko dwie kobiety
człowieka ostrego i wymagającego dosłużyły się w naszym kraju tego
od innych, ale najbardziej od sa- stopnia. Jest to tym bardziej dziw-
mej siebie. Jej oddanie służbie gra- ne, że kilka lat temu w ogłoszonym
niczyło z fanatyzmem. Średniego przez Muzeum Historii Polski i Ma-
wzrostu, blondynka o niebieskich gazyn Historyczny „Mówią Wieki”
oczach miała w sobie coś męskie- plebiscycie na Polkę wszechcza-
go. Była surowa, poważna, trochę sów Elżbieta Zawacka zajęła dru-
szorstka i bardzo rzeczowa. W cza- gie miejsce, zaraz po Marii Curie-
sie rozmowy ani razu nie uśmiech- -Skłodowskiej. Poza tym niedawno
nęła się, nie padło ani jedno słowo powstał spektakl pt. „Cichociemna”
natury bardziej osobistej, nic, co poświęcony tej postaci. Oczywiście
nie wiązało się ze służbowym te- za tę sytuację odpowiadają przede
matem. „Zo” nie miała na to czasu. wszystkim czasy PRL-u. Wtedy sło-
Dopiero na pożegnanie poczułem wo „cichociemny” wypowiadało się
ciepły, mocny uścisk dłoni i usły- wyłącznie szeptem.
szałem lekkie westchnienie: Daj To w Polsce. A jak jest ze znajo-
Boże, żebyście dotarli.” mością postaci „Zo” w Toruniu?
Elżbieta Zawacka, pseudonim Pomnik gen. Elżbiety Zawackiej stoi przy ul. Podmurnej. - Tu jest już znacznie lepiej – do-
„Zo”, „Zelma”, „Sulica” urodziła się daje Dorota Zawacka-Wakarecy.
19 marca 1909 r. w Toruniu. Była w szeregi Służby Zwycięstwu Pol- Po wojnie Zawacka pracowała Miasta. – Mamy most, bibliotekę, szkoły
profesorem nauk humanistycznych ski. Od 1940 r. przebywała w War- jako nauczycielka, także w Toruniu. Elżbieta Zawacka została odzna- imienia Zawackiej. Nasza funda-
ze specjalizacją w historii najnow- szawie, aby następnie zostać kurie- Sama dopełniała własnej edukacji: czona Orderem Wojennym Virtuti cja stara się upowszechniać o niej
szej, generałem brygady, damą rem między Warszawą a Berlinem. w 1965 r. obroniła doktorat na UMK Militari (dwukrotnie) i Krzyżem
Orderu Orła Białego, kurierką Ko- wiedzę – nie tylko zresztą w samym
Granicę z Niemcami przekraczała w Toruniu, a w 1973 r. habilitację. Walecznych (pięciokrotnie), a tak-
mendy Głównej Armii Krajowej setki razy. Miała za zadanie orga- Jedną z powojennych pasji Elż- że Orderem Orła Białego. Toruniu. Niebawem powstanie film
i jedyną kobietą w szeregach cicho- nizować szlaki kurierskie do Lon- biety Zawackiej było zbieranie W roku 1990 powołała do ży- o tej dzielnej kobiecie. Jego zwia-
ciemnych. dynu. Nauczała również na tajnych źródeł historycznych dokumentu- cia Fundację Archiwum i Muzeum stun pod tytułem „Emisariuszka”
Przed wojną, po studiach na kompletach. jących działalność Armii Krajowej Pomorskiego AK oraz Wojskowej pokażemy w dniu jej urodzin 19
Uniwersytecie Poznańskim, była W roku 1943 przedostała się do podczas II wojny światowej. W 1986 Służby Polek w Toruniu. Obecnie marca o godz. 17 na Jordankach.
nauczycielką w szkole średniej. Londynu do Sztabu Wodza Naczel- r. była współinicjatorką Klubu Hi- jest to Fundacja Generał Elżbiety Tak zostanie zapoczątkowana
We wrześniu 1939 r. jako żoł- nego. Wróciła stamtąd po około pół storycznego w Toruniu. Udzielała Zawackiej. zbiórka funduszy na zrealizowanie
nierz kobiecego Batalionu Pomoc- roku zrzucona ze spadochronem się również czynnie w kombatanc- Elżbieta Zawacka zmarła 10 filmu. To kwota ok. 2-3 mln zł. Nie
niczej Służby Wojskowej walczy- niedaleko Grodziska Mazowieckie- kim ruchu „Solidarności”. W roku stycznia 2009 r. i została pocho- wiadomo oczywiście, czy uda się
ła w obronie Lwowa. Jednak już go. Brała udział w powstaniu war- 1993 Rada Miasta Torunia nadała wana na Cmentarzu św. Jerzego ją zebrać. Ale od tego właśnie za-
w październiku tego roku wstąpiła szawskim. jej tytuł Honorowego Obywatela w Toruniu. Dwa miesiące później czniemy.
REKLAMA

Następny numer już


6 kwietnia
Szukaj nas w sklepach i na największych
toruńskich skrzyżowaniach
www.tylkotorun.pl
Tylko Toruń . 16 marca 2018
NA PLANIE FILMU O „ZO” • MIASTO 5

Silny typ kobiety


- Zagranie osoby z krwi i kości, a przede wszystkim z pięknym wnętrzem,
jest zawsze dużym wyzwaniem – mówi Katarzyna Bujakiewicz, wcielająca się
w postać gen. Elżbiety Zawackiej w teaserze filmu „Emisariuszka. Elżbieta Zawacka
Zo” w reżyserii Bartłomieja Żmudy
Michał Ciechowski | fot. Justyna Rymer CC-BY-ND
Widzi pani swoje podobieństwo do także Fundacja, która podesłała
gen. Elżbiety Zawackiej? wiele materiałów. Oprócz książki Do tej pory propozycje zagrania
Powiem szczerze, że tak. Jak padła biograficznej wspierałam się opo- w filmach historycznych lub bio-
pierwsza propozycja, abym to ja wieściami o generał – o tym, jakim graficznych panią omijały.
wcieliła się w postać generał, wszy- była człowiekiem i jak podchodziła Najbliższa tej historycznej była rola
scy z niedowierzaniem chwycili się do innych. Wtedy także poznałam w filmie „Stara baśń. Kiedy słońce
za głowy. Jak zobaczyła mnie bez jej słynną rozmowę z generałem było bogiem”. Tego typu historie
makijażu na planie filmowym Ka- Sikorskim, którego, kolokwialnie zdarzały mi się także w teatrach. ekstremalnych warunkach. Prze- Zagranie osoby z krwi i kości,
tarzyna Minczykowska, autorka jej mówiąc, ustawiła do pionu. Scena W większych produkcjach były jed- bierałam się w lesie, przedzierałam z pięknym wnętrzem, jest zawsze
biografii, współpracująca z Funda- ta także znalazła się w nagranych nak dla mnie jeszcze nieosiągalne. się przez krzaki, grając ucieczkę
cją Gen. Elżbiety Zawackiej, usły- przez nas fragmentach. Obecnie zaś komercja nie sprzyja dużym wyzwaniem. Wyczuwaliśmy
przed Niemcami. Przedstawiliśmy jednak, że gdzieś nad nami czuwa
szałam: „O Jezu! Reżyser miał rację. powstawaniu biografii. Temu nie najważniejsze momenty z życia
Jest podobna”. Wahała się pani przed podjęciem służy także polskie kino. Od pew- toruńska emisariuszka i daje nam
emisariuszki: przesłuchanie, po- swoją energię. Presji nie czuję, wie-
decyzji o udziale w tym projekcie? nego czasu zachłyśnięci jesteśmy bicie, lądowanie spadochronem,
Podobieństwo to oddane zostać Byłam początkowo zaskoczona, komediami romantycznymi. Trzy- rzę, że Fundacja będzie zadowolo-
przewożenie przez nią pieniędzy na z naszej pracy. Stres z pewnością
musiało także w kreacji postaci. Jak ponieważ mój zawodowy wizeru- mam więc mocno kciuki za projekt w pociągu pełnym Niemców, trud-
się pani przygotowywała do roli? nek jest trochę inny. Jednak pry- o generał „Zo”. ne przejście piwnicami. Towa- się pojawi, gdy przyjdzie nam stwo-
„Zo” była harda, była bardzo sil- watnie z tego typu tematami jestem rzyszyła nam także grupa rekon- rzyć film pełnometrażowy. Wiem
nym typem kobiety. Bardzo kocha- bardzo związana. Nie ukrywam też, Jak więc wyglądała praca nad tease- strukcyjna, która postać generał jednak, że Toruń mnie lubi i mam
ła Polskę i o nią walczyła. Kraj swój że o podobnej roli marzyłam. Jest rem? Zawackiej doskonale znała. nadzieję, że tym razem również
traktowała jak rodzinę, której no- to bardzo ciekawy projekt i nie za- Intensywnie pracowaliśmy przez spojrzy na mnie przychylnie. Będę
tabene sama nie miała. Przygoto- stanawiałam się później ani sekun- trzy dni. Mieliśmy jednak wraże- Elżbieta Zawacka odeszła w 2009 obecna 19 marca na toruńskiej pre-
wując się do roli, słuchałam udzie- dy dłużej. Wcielenie się w postać nie, jakbyśmy grali ze trzydzieści. r. Czy stworzenie postaci, którą to- mierze teasera, przyglądając się, jak
lonych przez nią, na krótko przed gen. Elżbiety Zawackiej to dla mnie Powstało naprawdę dużo materia- runianie znali, wiązało się z jakąś rodzi się coś naprawdę wyjątkowe-
śmiercią, wywiadów. Pomogła mi piękna przygoda. łu, często rejestrowanego w bardzo presją? go.
REKLAMA

Tylko Toruń . 16 marca 2018


6 MIASTO • NIE MA MIEJSCA NA STARÓWCE DLA KWIACIAREK

Zakazany zapach konwalii


Janusz Laskowski śpiewał kiedyś, że „kiedy patrzy hen za siebie w tamte lata, co minęły, to najbardziej mu
żal kolorowych jarmarków…”. Rzeczywiście znikają one powoli z pejzażu wielu miast. Także w Toruniu
Robert Kamiński | fot. Łukasz Piecyk
Na toruńskim Rynku Nowomiej- du Miasta z 25 stycznia możemy
skim handlowało się od zawsze. przeczytać, że „płyta Rynku Nowo-
Najstarsi mieszkańcy pamięta- miejskiego bez okalającej ją jezdni
ją kolorowe stragany oferujące i chodników stała się drogą we-
najróżniejsze towary: pamiątki, wnętrzną zgodnie z uchwałą Rady
balony, kwiaty. Od stycznia tego Miasta Torunia z dnia 7 września
roku handel taki został poważnie 2017 r.”. Handel na terenie dróg
ograniczony. wewnętrznych może się odbywać
„wyłącznie przed lokalem, do któ-
Vis à vis Delikatesów Staropol- rego wnioskodawca posiada tytuł
skich na Rynku Nowomiejskim, prawny”.
tuż obok słupa ogłoszeniowego, - Od ubiegłego roku. zmieniło
stoją trzy ławki. Od kilkunastu lat się prawo miejscowe w kontek-
były okupowane przez toruńskie ście zarządzania Starówką – mówi
kwiaciarki. Na ławkach i przed Aleksandra Iżycka, dyrektor Biura
nimi w koszykach i wiadrach stały Toruńskiego Centrum Miasta. –
żonkile, tulipany, konwalie, astry. Sprzyja ono przedsiębiorcom, któ-
Pojawiały się zawsze w marcu i były rzy działają cały rok, ograniczając
sprzedawane aż do grudnia. W tym jednocześnie handel okrężny. Pra-
roku już ich nie ma. wo to wprowadza równe zasady dla
- Powiedziano nam, że z roku wszystkich, ujednolicając np. wy-
na rok jesteśmy coraz większym gląd stoisk z pamiątkami, ogród-
Cecylia Rutkowska w ramach protestu sprzedawała 8 marca kwiaty pod magistratem.
zagrożeniem dla miasta – mówi ków sezonowych czy straganów
Cecylia Rutkowska, kwiaciarka. – pozwolił na handel. tkały się z odmową. to miasto postawiło zadaszone stra- z warzywami. Handel na Rynku
Jakim zagrożeniem? Dla kogo? Nie - Na początku w kółko karano - Powiedziano nam, żeby prze- gany, które one mogłyby wynaj- Nowomiejskim możliwy jest wy-
wiedziałam, o czym mowa. Czyli nas mandatami i ciągano do sądu – nieść się w inne miejsce – dodaje mować. Ta propozycja nie została łącznie ze straganów zaprojektowa-
mamy opuścić ławki, by rozwalili mówi Monika Wybierała, toruńska Monika Wybierała. – Jakie inne? przyjęta. Miasto wysunęło propo- nych na zlecenie miasta, co sprzyja
się na nich bezdomni? To dopiero kwiaciarka. – Po pewnym czasie Rynek na Chełmińskiej? Na Mic- zycję przeniesienia się kwiaciarek estetycznemu wyglądowi Starówki,
będzie piękny widok i piękna re- udało nam się jednak naszą działal- kiewicza? A może Manhattan na w inne miejsce: planty u zbiegu ulic która jest wpisana na listę świato-
klama Starówki. Poza tym usłysza- ność zalegalizować. Prezydent mia- Rubinkowie? Tam są od lat stali Chopina i Alei Jana Pawła II. Mogą wego dziedzictwa UNESCO. Ławki
łyśmy, że mamy zastanowić się nad sta wyraził zgodę na handel w tym sprzedawcy. A może w ogóle ku- również zostać na Rynku Nowo- to miejsca do siedzenia, zatrzyma-
zakupem straganu. A ten kosztuje miejscu. pię sobie wózek i zajmę się han- miejskim pod warunkiem zakupu nia się, odpoczynku dla mieszkań-
ok. 20 tys. zł. Tu zresztą jest pies Od 15 lat kwiaciarki działają dlem obwoźnym? Od 15 lat sprze- straganu odpowiadającego aktual- ców i turystów, a nie do handlu.
pogrzebany: im chodzi o to, byśmy więc legalnie. Na początku każde- dajemy w tym miejscu. Mamy nym przepisom. Co zrobią kwiaciarki?
kupiły sobie taki stragan i żebyśmy go roku kalendarzowego składają stałych klientów, którzy mogą na - Dla nas stragan 20 m2 jest za - Nie wiem – mówi Monika
płaciły podatki. Bo jak dotąd od wnioski o pozwolenie na handel. nas liczyć. Często są to ludzie starsi. duży – dodaje Cecylia Rutkowska. Wybierała. – Nie rozumiem, co im
kwiatów ogrodowych podatków się Płacą za cały rok z góry. Koszt jed- Mają ganiać po kwiaty ze Starówki – Po co nam? Mamy taki kupić so- przeszkadzały te stragany. Nie były
nie płaci. Uiszczamy tylko roczną nej ławki, na której mogą rozstawić na Chełmińską? Dodajmy do tego, bie same. Tylko kto nam na to da? na głównych ulicach, tylko na po-
składkę i to wystarcza. się z kwiatami, to 300 zł. że handlujemy kwiatami ogrodo- Na to pytanie nie usłyszałyśmy od- bocznych: Żeglarskiej czy Mosto-
Kwiaciarki zaczynały – trzeba Również w tym roku w styczniu wymi, których nie można kupić powiedzi. „Ławki są dla turystów” wej. Nie wiem, co zrobię. Raczej nie
przyznać – nielegalnie. Dużo wody zwróciły się do władz o wydanie w kwiaciarniach. – tak zakończono z nami rozmowę. będę jeździć na Manhattan czy na
upłynęło w Wiśle, zanim prezydent zgody na handel. Tym razem spo- Kwiaciarki zaproponowały, żeby W oficjalnym piśmie Urzę- Mickiewicza.
REKLAMA

Innowacyjna metoda leczenia depresji, migreny i innych


zaburzeń neurologicznych - już w zasięgu Twojej ręki
Mikropolaryzacja (metoda Trochę statystyki z raportów za- nym NAVITA REHABILITACJA
tDCS), to nieinwazyjna, bezpiecz- granicznych... w Toruniu.
na i bezbolesna metoda polega- Skuteczność leczenia metodą NAVITA REHABILITACJA
jąca na stałoprądowej stymulacji tDCS jest wyższa aż o 44% od sku-
określonych obszarów mózgu. teczności leczenia z zastosowaniem specjalizuje się w rehabilitacji neu-
Rehabilitacja za pomocą mikro- tradycyjnych metod. (Prof. A. M. rologicznej i ortopedycznej dzieci,
polaryzacji pozwala tkankom Szeliakin z Instytutu Mózgu Rosyj- młodzieży i osób dorosłych. Wy-
nerwowym przywracać utracone skiej Akademii Nauk w Petersbur- korzystujemy w swojej pracy 30
właściwości, zapewniając normal- gu) różnych metod. Wszystkie terapie
ną ich pracę. Prądy zbliżone są Lepsze wyniki w nauce i szyb- prowadzone są przez wykwalifiko-
do prądów fizjologicznych, które sza przyswajalność wiedzy. Metoda
naturalnie występują w naszym tDCS obniża pobudliwość korową wanych specjalistów, którzy z du-
organizmie, dlatego mózg pozy- i aktywuje regiony mózgu odpo- żym zaangażowaniem podejmują
tywnie odbiera tę stymulację jako wiedzialne za koncentrację oraz działania zmierzające do poprawy
własne oddziaływanie. myślenie analityczne. (Naukowcy jakości życia pacjentów.
z Uniwersytetu w Alabamie) Nasza praca jest naszą pasją.
Mikropolaryzacja wspomaga Stymulacja tDCS przynosi pozy-
terapię osób z MPD, ADHD, ze- tywne rezultaty w leczeniu depresji.
społem Downa, autyzmem, trud- (F. Fregni, brazylijski lekarz i neu- Więcej informacji o metodzie
nościami w nauce, opóźnionym rofizjolog z Uniwersytetu Harvar- tDCS oraz innych terapiach do-
rozwojem mowy, depresją, migre- da). stępnych w NAVITA Rehabilitacja
ną, chorobą Alzheimera, chorobą Terapia wywiera korzystny można uzyskać odwiedzając naszą
Parkinsona, i innymi zaburzeniami wpływ na pamięć wzrokową. (P. stronę www.rehabilitacjanavita.pl
neurologicznymi. ciu minutowej stymulacji. Efekt nuacja, ale nie wcześniej jak po 2, 3 Boggio of Universidade Presbite-
Cykl terapeutyczny trwa 10 dni, odnotowuje się po 1 miesiącu do 3 miesiącach – czas ten powinien być riana Mackenzie) lub pod nr tel 500 422 413.
podczas których pacjent jest pod- od skończonej serii zabiegów sty- wykorzystany na intensywną neu- Terapia metodą tDCS jest już
dawany od kilku do kilkudziesię- mulujących. Wskazana jest konty- rorehabilitację. dostępna w ośrodku rehabilitacyj- Serdecznie zapraszamy!
Tylko Toruń . 16 marca 2018
8 KALENDARIUM • TE WYDARZENIA POLECAMY SZCZEGÓLNIE

MUZYKA TEATR WYSTAWY

fot. materiały prasowe


Shakin’ Stevens, „Echoes Of Our Times” Moscow City Ballet – „Romeo i Julia” GO
Arena Toruń Centrum Kulturalno-Kongresowe Jordanki Centrum Sztuki Współczesnej „Znaki Czasu”
17.03, godz. 19:00, bilety: 70-200 zł 18.03, godz. 18:00, bilety: 125/150/175 zł 16.03-22.04, wernisaż godz. 19:00, bilety: 5/8 zł
Jeden z najpopularniejszych artystów dekady wystąpi w Toru- Legendarna grupa baletowa ponownie odwiedzi Polskę. Już GO - starochińska gra planszowa, uważana za połączenie sztu-
niu. Legendzie brytyjskiej muzyki towarzyszyć będzie zespół, w niedzielę zaprezentują oni ponadczasową opowieść o miłości ki, nauki i sportu, uchodzi za najbardziej skomplikowaną grę
który wykona nowe aranżacje wybranych hitów muzyka. Fani, młodych kochanków – Romea i Julii. Niezwykła interpretacja logiczną na świecie. GO to także pierwsze dwie litery nazwy
którzy pojawią się na koncercie, usłyszą także utwory z naj- scen dramatu Szekspira w wersji baletowej okraszona zostanie najpopularniejszej wyszukiwarki internetowej. GO może być
nowszego albumu Stevensa, „Echoes Of Our Times”. piękną muzyką. akronimem Game Over.
Transsexdisco „Akompaniator” Agnieszka Kunicka, Thomas Orchowski: „O krok
Lizard King Teatr Muzyczny Toruń od raju…”Galeria Sztuki Wozownia
22.03, godz. 20:00, bilety: 20 zł 19-20.03, godz. 19:00, bilety: 50/55/60 zł 23.02-27.03, godz. 12:00-20:00, wstęp wolny

Pasyjny Krzyż „Edukacja Rity” Wernisaż fotografii Wojtka Szabelskiego


Centrum Kulturalno-Kongresowe Jordanki Centrum Kulturalno-Kongresowe Jordanki Teatr im. W. Horzycy; kawiarnia Wejściówka
26.03, godz. 19:00, obowiązują darmowe wejściówki 22.03, godz. 19:00, bilety: 40-120 zł 27.03, godz. 19:30, wstęp wolny

Teresa Werner & Graziano „Edyp Tyran” Łukasz Patelczyk. Migotanie


Aula Uniwersytetu Mikołaja Kopernika Teatr im. W. Horzycy Centrum Sztuki Współczesnej „Znaki Czasu”
18.03, godz. 16:00, bilety: 40-90 zł 24, 25, 27.03, godz. 19:00, bilety: od 20 zł 9.03-20.05, bilety: 5/20 zł

REKLAMA

Tylko Toruń . 16 marca 2018


TE WYDARZENIA POLECAMY SZCZEGÓLNIE • KALENDARIUM 9

KINO IMPREZA ROZMAITOŚCI

fot. Krzysztof Skuła

„Tamte dni, tamte noce” Bałkańska Marcowa Potupajka Kiermasz wielkanocny


Kino „Niebieski Kocyk” NRD Klub Muzeum Etnograficzne w Toruniu
19.03, godz. 19:00, bilety: 10/12 zł 16.03, godz. 22:00, bilety: lista FB free /10 zł 18.03, godz. 10:00, bilety: 3/5 zł, rodzinny 10 zł
Bałkańska impreza wraca do NRD! W południowe rytmy Na tydzień przed Niedzielą Palmową Muzeum Etnograficzne
Elio, błyskotliwy siedemnastolatek, spędza wakacje w XVII-
wprowadzi nas Warsaw Balkan Madness. Tematyczna zabawa w Toruniu zaprasza mieszkańców do udziału w tradycyjnym
-wiecznej willi, grając muzykę klasyczną, czytając i flirtując ze
to przede wszystkim radość płynąca z magicznych melodii wielkanocnym kiermaszu. Na ponad 100 kramach będzie moż-
swą przyjaciółką – Marzią. Pewnego dnia do willi przybywa
i folkowo-elektronicznych rytmów cygańsko-słowiańskiej kul- na nabyć rękodzieło twórców ludowych z całej Polski, a także
Oliver. W pięknych krajobrazach spalonej słońcem Italii Elio
tury. Bawicie się tak, jak lubicie: do oporu i po bandzie! z Litwy i Ukrainy.
i Oliver odkrywają odurzającą siłę wzajemnego przyciągania.
„Do zakochania jeden krok” Mery Spolsky Stand-up Time 2
Kino Centrum NRD Klub Akademickie Centrum Kultury i Sztuki „Od Nowa”
20.03, godz. 18:00, bilety: 12/14 zł 22.03, godz. 19:00, bilety: 25/30 zł 18.03, godz. 20:00, bilety: 40 zł

„Czas Mroku” Wiosna Ach To Ty Spotkanie autorskie: Anna Brzezińska


Kino „Niebieski Kocyk” Bajka Disco Club Książnica Kopernikańska w Toruniu
20.03, godz. 19:00, bilety: 10/12 zł 23.03, godz. 21:00, wstęp: 10 zł 20.03, godz. 18:00, wstęp wolny

„Happy End” Turbo Toruń Przywołówki dyngusowe


Kino Centrum Hard Rock Pub Pamela Muzeum Etnograficzne
21.03, godz. 16:20, bilety: 12/14 zł 26.03, godz. 19:00, bilety: 35/45 zł 23.03, godz. 12:00, bilety: 3 zł

REKLAMA

Tylko Toruń . 16 marca 2018


10 TEMAT NUMERU • CZY START-UP Z TORUNIA MA SZANSĘ NA GLOBALNY SUKCES?

Królowa nauk w smartfonie


Na rynek aplikacji mobilnych weszła edukacyjna gra Numbala stworzona
przez zespół toruńskich naukowców z firmy Neurodio
Michał Ciechowski | fot. Łukasz Piecyk
projektu czuwa trzynaście osób.
- Wydawałoby się, że premiera
Numbali wiąże się z zakończeniem
naszych prac. Nic bardziej mylne-
go – podkreśla Łukasz Goraczew-
ski. – Dopiero teraz będziemy mo-
gli zobaczyć, jak sprawdza się ona
w praktyce. Warto tu podkreślić,
że gra ta jest wersją darmową, po-
zbawioną reklam. W pierwszym
miesiącu funkcjonowania Numbali
spodziewamy się około tysiąca po-
brań.
A co dalej? Torunianie planują
grę zmonetyzować i przygotować
wersję płatną.
- Będzie to opcja premium, z do-
datkowymi poziomami i panelem
analitycznym dla rodziców – do-
daje Karolina. – Pozwoli to na śle-
dzenie postępów edukacyjnych ich
pociech.
Na dzień przed premierą gra
zaprezentowana została w Toruniu
podczas Tygodnia Mózgu. Kilka
miesięcy wcześniej zaś istotę pro-
jektu twórcy przedstawili parze
królewskiej, księżnej Kate i księciu
Williamowi, podczas ich wizyty
w Warszawie.
- To, co wtedy zobaczyli, tro-
chę dziś różni się od wersji final-
nej – podkreśla Mirosław Manel-
ski. – Spotkanie to było jednak
dla nas okazją do zaprezentowania
idei szerszemu gronu odbiorców.
Mirek z Neurodio spodziewa się tysiąca pobrań w pierwszym miesiącu funkcjonowania Numbali. W niedalekiej przyszłości w opar-
ciu o grę będą prowadzone kolejne
Czy poprzez grę mobilną można - Sam projekt stworzony został ślenia osi liczbowej. Jak projekt wy- względem atrakcyjności i zaanga- badania, aby dowiedzieć się, jak
skutecznie nauczyć się podstaw przez Karolinę i Łukasza jeszcze gląda dziś w praktyce? żowania użytkownika, jednocze- zmienia ona sposób funkcjonowa-
matematyki? Toruńscy twór- w czasach studiów – mówi Miro- Główną bohaterką gry jest pirat- śnie go edukując – tłumaczą twór- nia mózgu swoich użytkowników.
cy udowodnili, że tak! W środę, sław Manelski, menadżer firmy ka, która steruje statkiem kosmicz- cy. – Do tej pory takich projektów Czy projekt okaże się sukcesem?
w Dzień Liczby Pi, odbyła się pre- Neurodio. - Aby jednak zebrane nym przy pomocy osi liczbowej. było na rynku niewiele. Prawdopodobnie tak. Już teraz
miera ich pierwszej gry edukacyj- materiały nie trafiły do szuflady, Wskazując na umiejscowioną na Od wielu innych aplikacji i gier zbiera on pierwsze laury. W ponie-
nej - Numbali, której podstawo- postanowiliśmy je wykorzystać, linii cyfrę, przemieszczamy palec edukacyjnych wyróżnia się nauko- działek, podczas XXV edycji We-
wym zadaniem jest trenowanie tworząc grę. Chcąc ją skomercja- w odpowiednie miejsce ekranu, wymi podstawami. Zanim została lconomy Forum in Toruń Karolina
kompetencji matematycznych lizować, w styczniu 2016 r. zało- prowadząc tym samym do odpo- ona udostępniona szerszej grupie, Finc otrzymała nagrodę im. Stefana
u najmłodszych. Czy start-up ten żyliśmy spółkę. Do współpracy wiednich wartości. Wraz z pokony- testowana była m.in. przez uczniów Mellera dla najlepszego start-upu
ma szansę przerodzić się w suk- zaprosiliśmy UMK i razem zreali- waniem kolejnych etapów poziom toruńskich szkół. Dzięki temu studenckiego. Łamiąc stereoty-
ces? zowaliśmy projekt badawczy. trudności gry wzrasta. można było zweryfikować trudno- py gier edukacyjnych, wspólnie
Dzięki badaniom i wykorzy- - Stworzyliśmy grę, która śmia- ści i wyeliminować powstałe pro- z zespołem pokazała, że nauka to
Pomysłodawcami i realizato- staniu wiedzy na temat działania ło może konkurować z innymi pod blemy. Obecnie nad sprawnością przede wszystkim dobra zabawa.
rami projektu są: Karolina Finc, ludzkiego mózgu oraz świadomo-
Łukasz Goraczewski i Mirosław ści projektowania gier stworzyli Karolina Finc w trakcie Welconomy Forum odebrała nagrodę im. Stefana Mellera dla najlepszego
Manelski. Dzięki badaniom nad grę edukacyjną wspierającą naukę start-upu studenckiego.
działaniem ludzkiego mózgu, u dzieci. Swój projekt skierowali
współpracy z Laboratorium Neuro- do uczniów szkół podstawowych,
kognitywnym Uniwersytetu Miko- w wieku od 9 do 12 lat.
łaja Kopernika w Toruniu i własnej Początkowo gra nazwana zosta-
kreatywności, opracowali mobilną ła Kalkulilo. Ta druga, a zarazem
grę, która może zrewolucjonizo- prostsza – Numbala – powstała
wać rynek aplikacji edukacyjnych z połączenia angielskiego wyrazu
w Polsce. Od czego się zaczęło? „number” oraz afrykańskiego okre-

Gra spółki Neurodio niczym nie ustępuje produkcjom firm


o światowym zasięgu.

Tylko Toruń . 16 marca 2018


ANDRZEJ JONAS O WELCONOMY, TRUMPIE I FAKE NEWSACH • WYWIAD 11

Dyktatorzy nie chcą odchodzić


- Polska miała być wolna i wolna jest. Tyle tylko, że do niej nie dorośliśmy – mówi Andrzej Jonas w rozmowie z Robertem Kamińskim
fot. Łukasz Piecyk
interesowani własnym losem eko- fake newsy. Na ile kształtują naszą
nomicznym. Widzący problemy rzeczywistość?
znacznie szerzej i głębiej. Pytanie podstawowe brzmi: czy
można cokolwiek zbudować na
Ale może takie autorytarne zapędy kłamstwie? Chyba tylko domek
sprzyjają kierowaniu wielkim mo- z kart. Kiedyś mówiono, że pierw-
carstwem? szą ofiarą wojny jest prawda. My
Zapytałem na początku lat 90. prof. mamy obecnie wielką ofensywę
Balcerowicza o to, czy jego zdaniem kłamstwa bez wojny. Uspokoiliśmy
przeprowadzenie fundamental- się, kiedy się zorientowaliśmy, że
nych reform nie byłoby łatwiejsze to globalna epidemia. Aktualnie
w warunkach ustroju autorytarne- borykają się z nią Amerykanie.
go. Przyznał, że tak. Dodał jednak, Należę do tych, którzy ciągle naiw-
że problem w tym, że tacy dyktato- nie wierzą, że wyedukowani ludzie
rzy nie chcą potem odejść. trudniej dają się oszukiwać. Misja
naszego zawodu polega na tym, że
A jak pan zapatruje się na pomysł dostarczamy ludziom prawdziwe
nowego jedwabnego szlaku, który informacje po to, żeby mieli świa-
miałby biec z Pekinu do Berlina domość, jak funkcjonuje rzeczywi-
przez Polskę? stość. Żeby ich było trudniej oszu-
Kiedyś mówiono, że jak ktoś wiel- kać.
ki kichnie, to my dostajemy zapa-
lenia płuc. Dziś, jak Chiny się po- Czyli mimo wszystko istnieje jesz-
tkną, to gospodarka światowa się cze rzetelne dziennikarstwo?
przewróci. Dlatego, ze względu na Wszystko zależy od jakości kon-
efekt skali, dobrze jest być w obrę- kretnych ludzi, tych, którzy cenią
bie wielkich chińskich projektów. swój zawód. Zwłaszcza dotyczy to
Nowy jedwabny szlak może mieć zawodów zaufania publicznego.
dla nas wielkie znaczenie rozwojo- Jeśli nie jest to tylko sposób na za-
we. Każde przedsięwzięcie gospo- rabianie pieniędzy, ale również mi-
Andrzej Jonas, dziennikarz, publicysta, wydawca, redaktor naczelny „The Warsaw Voice”. darcze jest korzystne, jeśli prowa- sja społeczna – to wtedy mówimy
Z okazji 25-lecia Forum Gospodarczego Welconomy uhonorowany nagrodą specjalną. dzi do rozwoju. Jeśli Polska będzie o rzetelnym dziennikarstwie. Oczy-
Czym jest dla pana nagroda z oka- Mimo to jesteśmy już chyba Eu- dego z nich. I wtedy wołamy, że my partycypowała w poszukiwaniu wiście nie mówię o tych kolegach
zji 25-lecia Welconomy? ropejczykami pełną gębą. Ale czy też jesteśmy wielcy. Bo Skłodow- rozwiązań i później w ich urzeczy- (niechętnie nazywam ich „kolega-
To duży zaszczyt. Zważając na ran- obywatelami świata? ska-Curie dostała Nobla. wistnianiu w jedwabnym szlaku, to mi”), którzy poszli dobrowolnie na
gę i wyjątkowość forum, któremu Niektórzy z nas tak. wszystko będzie w porządku. By- smycz pisania o tym, za co im pła-
kibicowałem od samego początku, No to wypłyńmy na szersze wody. leśmy nie zamknęli się wyłącznie cą, a nie o tym, co jest.
czuję się naprawdę wyróżniony. Na przykład dr Janiszewski? Co pan myśli o podpisie prezyden- w roli kraju tranzytowego.
To jest właśnie kwestia wyobraź- ta Trumpa pod ustawą stalowo-alu- A może po prostu w to wierzą?
Na czym ta wyjątkowość polega? ni, odwagi, sposobu patrzenia na miniową? I kolejny, nie mniej aktualny temat: Aż tak źle o nich nie myślę.
Welconomy to zjawisko unikatowe świat. Nie mówię o nieskromności, Nie wiemy, jak dalece wielko-
pod każdym względem. Ale jako bo ta może być wadą lub zaletą. Czy mocarstwowe zapędy Donalda
najważniejszą jego cechę wymienił- ma się w sobie tyle nieskromności, Trumpa uderzą w polski przemysł
bym dojrzewanie. Forum przeobra- żeby być odważnym innowatorem, stalowy. Bo że uderzą, to nie ule-
ziło się razem z Polską. Początki czy jest się po prostu bezczelnym ga wątpliwości. Tak jak możemy
były bardzo lokalne, a dziś rozma- hucpiarzem. Jacek należy do tej stawiać czoła protekcjonizmowi
wiamy, jak robić interesy z India- pierwszej grupy: ostrożnie, ale z de- rosyjskiemu, jeśli idzie o eksport
mi czy Indonezją. Kto 25 lat temu terminacją odkrywa nowe lądy. polskich artykułów żywnościo-
w Nieszawie myślał, że będą to wych, tak stawić czoła Trumpowi,
strefy w zasięgu tutejszych przed- A może ta nasza demokratyczna jeśli idzie o decyzje prowadzące do
siębiorców? „niedorosłość” bierze się stąd, że wojny handlowej, możemy tylko
jako naród mamy skłonność, by jako Unia Europejska. Jako Polska
Jako dziennikarz przemiany global- czuć się szczególnie nieszczęśliwy- nie liczymy się.
ne obserwuje pan zawodowo. Pro- mi?
szę spróbować zamknąć ostatnie Owszem, ale takich nieszczęśli- Jak pan ocenia Trumpa jako poli-
30 lat przemian w Polsce w ramach wych narodów można by naliczyć tyka?
jednej refleksji. więcej. Polska miała być wolna Jak najgorzej. To człowiek, który
Przed rokiem 1989 moja wyobraź- i wolna jest. Tyle tylko, że do niej poza brakiem doświadczenia po-
nia nie ogarniała perspektywy nie dorośliśmy. To wymaga bardzo pełnia błędy wynikające z braku
zmiany ustrojowej w Polsce. Po długiego czasu, starannej edukacji wiedzy i zrozumienia. Wydaje mu
roku 2000 z trudem ogarnia trud- i wytrwałości. się, że państwo jest przedsiębior-
ności dojrzewania. stwem. Trump jest przekonany, że
„Europejczycy”, „obywatele świata”. skoro dobrze prowadził przedsię-
Ciągle nie możemy wyjść z demo- Ale trochę jak ta nielubiana ciotka biorstwo – często ślizgając się po
kratycznego dziecięctwa? z prowincji… bandzie – to da sobie radę z pań-
Polska wkroczyła na drogę od so- Prowincjonalizm to nasza dra- stwem. W interesie państwa leży
cjalizmu do kapitalizmu i zrobiła matyczna słabość. Podcina naturę troska o całe społeczeństwo, a nie
na niej kilka niezłych kroków. Wy- człowieka w najważniejszym miej- zysk, który firma ma w swoim polu
dawało mi się wtedy, że sprawa jest scu: ambicji i przekonania o wła- widzenia. Państwo nie działa z chę-
już załatwiona. Okazało się jednak, snej wartości. Prowincjusz bierze ci zysku.
że bardzo łatwo jest zgrzeszyć na- się za kogoś szczególnie wielkiego,
iwnością. Dojrzewanie to skompli- i tę swoją „wielkość” wszystkim Myśli pan, że on tego nie rozumie?
kowany i długotrwały proces. Nie w kółko udowadnia. Zaściankiem Jemu się wydaje, że celem mężczy-
jesteśmy jeszcze gotowi do tego, aby byliśmy zawsze: nie zdobyliśmy zny jest zdobywanie kobiet i zapew-
rozmawiać o sprawach poważnych. Księżyca, ale mamy za to Twardow- nienie środków swojej rodzinie.
Bardzo łatwo z autostrad myślenia skiego. Tyle że istnieją wyższe wartości.
zbaczamy na drogi polne. Kłócimy W moim przekonaniu ten człowiek
się o słowa, zamiast zastanawiać się Nie chce pan chyba powiedzieć, że nie pojmuje, co to jest inteligencja
nad sprawami naprawdę istotnymi. nie ma w Polsce ludzi światłych? jako warstwa społeczna. Że są to
Są. Dlatego tak się czepiamy każ- ludzie, którzy nie są wyłącznie za-
Tylko Toruń . 16 marca 2018
12 KULTURA • ODDECH TORUŃSKIEJ SCENY MUZYCZNEJ

Muzyka mówi za nas


Toruński zespół atem pracuje nad swoją debiutancką płytą.
W międzyczasie walczy o występ w Jarocinie
Michał Ciechowski | fot. Małgorzata Replińska
Na scenie Akademickiego Cen- winął się zespół. grała w trzyosobowym składzie
trum Kultury i Sztuki „Od Nowa” - Podczas naszego pierwszego przy współpracy z zaprzyjaźnio-
rodziła się Republika, a swoje muzycznego spotkania zarejestro- nym perkusistą. Dźwięki te były
pierwsze koncerty dawały naj- waliśmy wypływające z nas dźwięki ich reklamą, ogłoszeniem, poprzez
większe gwiazdy muzyki roc- telefonem komórkowym i po od- które szukali basisty i perkusisty,
kowej, popu i jazzu. Tu właśnie słuchaniu tego materiału stwier- tworząc sekcję rytmiczną. Pierw-
w kwietniu 2016 r. światu zapre- dziliśmy, że udało się nam stworzyć szy koncert, zorganizowany przez
zentował się zespół atem i cza- coś naprawdę ciekawego – mówi Radio Sfera, dali w toruńskiej Od
rująca swoim wokalem Justyna wokalistka. – Znamy się długo, Nowie w kwietniu 2016 r. Krótko
Chachuła. Najnowszym utworem a więc równie dobrze znamy swo- po tym występie znaleźli się w fina-
pt. „Tonę” grupa promuje nad- je preferencje muzyczne. Dlatego łowej dziesiątce Festiwalu Młodych
chodzącą płytę i walczy o występ mało rozmawiamy na temat same- Talentów w Szczecinie, w które-
w Jarocinie. go stylu grania. To dzieje się intu- go jury zasiadała m.in. Katarzyna
icyjnie. Mamy do siebie muzyczne Nosowska. Niedługo potem atem,
Za nimi połowa rywalizacji o je- zaufanie. według muzycznej strony Brand Grupa na swoim koncie ma wiele sukcesów. Czy uda im się
den z najważniejszych w ich dzia- Wyraz „atem” w języku niemiec- New Anthem, określeni zostali jako zagrać na prestiżowym festiwalu?
łalności koncertów. Dzięki wspar- kim oznacza „oddech” i podobne artyści z największym potencjałem kilka godzin, by móc poświęcać się no po polsku, jak i po angielsku.
ciu fanów zespół powołany przez właściwości ma wykonywana przez na rok 2017. naszej największej pasji. Utwór „Tonę”, promujący płytę,
Justynę Chachułę, Krystiana Czer- artystów muzyka. Przestrzenne W połowie wspomnianego roku Jak podkreślają, nie tworzą dla już pojawił się w internecie. Wy-
niewskiego oraz Huberta Müllera i rozmyte brzmienie, pogłosy oraz zagrali koncert w Czwórce Polskie- trendów. Ich muzyka ma charak- słuchać go można także podczas
już 14 kwietnia zagra w Trójce – delikatny, melodyjny wokal, który go Radia. Wystąpili również w ra- terystyczne brzmienie, nie zawsze koncertów, które atem daje w całej
Programie 3 Polskiego Radia. Ich niesie emocjonalne treści, przywo- mach międzynarodowego projektu odpowiadające największym ko- Polsce.
występ odbędzie się w ramach ko- łują na myśl estetykę dream popu Balcony TV. Ich utwory można mercyjnym stacjom radiowym. – Na koncertach prezentujemy
lejnego etapu konkursu Jarocińskie i shoegaze’u. Teksty pisze sama wo- usłyszeć m.in. w Trójce w audycji Wciąż też pracują nad płytą. Choć cały nasz materiał – tłumaczą. - Nie
Rytmy Młodych 2018. kalistka, która podkreśla, że są one „Offensywa” Piotra Stelmacha. mają zarejestrowany cały materiał, jest on bardzo obszerny, ale z pew-
Kim jednak jest ta uzdolniona dla niej autoterapią, a każdy z nich - Obecnie nasze próby odbywają nadal pielęgnują go z wielką staran- nością można liczyć na utwory, któ-
trójka? ma osobisty przekaz. się także w Warszawie, ze względu nością. re nie zostały jeszcze nigdzie opu-
Dwóch gitarzystów i wokalistka - Muzyka mówi za nas. To ujście na nowego członka zespołu – Pa- - Chcielibyśmy, żeby nie była to blikowane. Nie nastawiamy się na
spotkali się, by kształtować swoją naszych emocji – podkreśla Justy- tryka, który jest perkusistą – dodaje epka, lecz płyta długogrająca – do- konkretnego odbiorcę. Taką osobą
pasję. Do Torunia Justyna przyje- na. Justyna. – Mamy swoje obowiązki, dają. - Z pewnością zaskoczymy. może być każdy, jeżeli tylko poczu-
chała na studia i tu, dzięki niej, roz- Pierwszy utwór grupa atem na- jednak spotykamy się co tydzień na Same utwory zaś wybrzmią zarów- je w naszych dźwiękach „to coś”.
PROMOCJA

Region otwarty na seniorów


Dojrzali mieszkańcy regionu otrzymają wsparcie dzięki dofinansowaniu ze środków Regionalnego Programu
Operacyjnego Województwa Kujawsko-Pomorskiego
Michał Ciechowski | fot. Łukasz Piecyk
Będą się aktywizować, poddawać nie gminy klubu. Działania akty- ku oraz
terapiom, a przede wszystkim wizujące osoby starsze prowadzone w Chełmży.
przeciwstawiać się wykluczeniu będą w trzech świetlicach wiejskich Część z nich
społecznemu. Dojrzali miesz- – w Grzywnie, Nawrze i Zelgnie – to ośrodki działające przy domach
kańcy województwa już wkrótce dwa razy w tygodniu. dziennego pobytu i klubach senio-
skorzystają z powstających w ich W gminie zaplanowane zostaną ra. Z ich wsparcia skorzysta w su-
gminach klubów seniora, a także więc warsztaty sportowe, zajęcia mie około 700 osób.
centrów usług środowiskowych. w plenerze, spotkania z psycholo- W samym Przysieku, w dwu-
Projekty te dofinansowane zostały giem, dietetykiem, ekologiem czy letnim programie, udział weźmie
ze środków Regionalnego Progra- pielęgniarką. Nad wszystkim zaś około 250 dojrzałych mieszkań-
mu Operacyjnego Województwa czuwać będzie animator czasu wol- ców. W dziennym domu pomocy
Kujawsko-Pomorskiego. nego. aktywizowanych będzie zaś 30 se-
Seniorzy chcą się czuć potrzeb- niorów. Projekt rozpocznie się już
Pierwsze wsparcie już trafiło do ni. Pomimo że są w jesieni życia, w sierpniu.
pięciu placówek na terenie woje- nie popadają w marazm. W gmi- W ramach całodziennych zajęć
wództwa: Bydgoszczy, Inowrocła- nie Chełmża do wspólnych zajęć skorzystają oni m.in. z terapii skie-
wia, Chełmży, Płużnicy i Lubicza. w trzech świetlicach łącznie przy- rowanej do osób niesamodzielnych,
Łącznie z oferty klubów seniora stąpi 30 osób.
zajęć manualnych, a także z usług
skorzysta 275 osób. Uczestniczyć - Wybierając seniorów, kierowa-
będą oni w kursach edukacyjnych, liśmy się dwoma czynnikami: okre- fryzjerskich i kosmetycznych.
konsultacjach z lekarzami, zaję- ślonym kryterium dochodowym W obiekcie powstanie także
ciach komputerowych czy wyjaz- oraz stanem zdrowia – podkreśla Centrum Usług Środowiskowych,
dach do kin i teatrów. Anna Bykowska. dzięki któremu seniorzy z gminy
- Powstające w regionie klu- Dodatkową formą wsparcia dla Zławieś Wielka i Torunia oraz ich
by seniora, podobnie jak dzienne seniorów będą centra usług śro- rodziny, będą mogli skorzystać
domy pobytu, są odpowiedzią na Spośród pięciu nowych klubów seniora dwa powstaną w powie- dowiskowych. Powiązane zostaną z profesjonalnych usług doradczych
potrzeby osób w starszym wieku cie toruńskim. z usługami opiekuńczymi świad- – psychologa oraz prawnika – tłu-
i ich rodzin - mówi marszałek Piotr czonymi na rzecz dojrzałych miesz- maczy Justyna Klonowska, prezes
by seniora? W pierwszej kolejności cia w Klubie Seniora” startujemy zarządu Fundacji Werwa. – Nato-
Całbecki. - Świadczą pomoc swoim staną się miejscami spotkań dla kańców województwa. Oferują one
podopiecznym, organizują zajęcia już w kwietniu – podkreśla Anna kompleksowe wsparcie informacyj- miast gmina Zławieś Wielka, jako
aktywizujące i spotkania integra- osób starszych, które mają prze- Bykowska, kierownik Gminne- ne dla osób starszych i ich bliskich. partner projektu, zatrudni specja-
cyjne. Rola centrów usług środo- ciwdziałać osamotnieniu i margi- go Ośrodka Pomocy Społecznej W województwie kujawsko- listę ds. kontaktów z instytucjami
wiskowych to pomoc w organiza- nalizacji dojrzałych mieszkańców w Chełmży. – Miejsce to powstanie -pomorskim dzięki wsparciu RPO publicznymi. Ten z kolei nawiąże
cji opieki i wsparcia dla seniorów regionu. Jak wyglądać będzie to na wniosek samych zainteresowa- utworzonych zostanie pięć takich współpracę z lokalnymi instytucja-
i opiekunów. jednak w praktyce? nych, którzy w ankietach wskazali miejsc. Znajdą się one w Bydgosz- mi i będzie pomagał w rozwiązy-
Jaką rolę pełnić będą więc klu- - Z projektem „Uroki jesieni ży- potrzebę funkcjonowania na tere- czy, Płużnicy, Górznie, Przysie- waniu codziennych problemów.
Tylko Toruń . 16 marca 2018
CZASY, GDY NASZE MIASTO BYŁO PODZIELONE • HISTORIA 13

Dwa płuca Torunia


Nowe i Stare Miasto Torunia złączyły się w jeden organizm miejski w przededniu
wojny trzynastoletniej. I to wcale nie wobec wspólnego wroga
Robert Kamiński | fot. Łukasz Piecyk
W połowie XV w. Toruń nie był do Krzyżaków wrogo. To tutaj dzia- przychylając się do postulatu, aby
jednolitym organizmem miej- łała Tajna Rada Związku Pruskiego, w radzie zasiadało ośmiu przedsta-
skim. Nowe i Stare Miasto stano- która planowała powstanie przeciw wicieli Nowego Miasta. Niebawem
wiły osobne jednostki. zakonowi. W XV-wiecznym Króle- dołączono do Torunia również
stwie Polskim było to jedno z naj- Wolę Zamkową. W roku 1457 po-
4 lutego 1454 r. zainicjowano aktywniejszych ogniw ruchu anty- łączenie Starego i Nowego Miasta
powstanie Związku Pruskiego. Była krzyżackiego. Natomiast w Radzie potwierdził król Kazimierz Jagiel-
to organizacja kierowana przez pa- Nowego Miasta pojawiały się głosy lończyk. Miasto stało się jedną ca-
trycjat Torunia, Gdańska, Chełmna optujące za wystąpieniem ze Związ- łością. Fakt ten przyczynił się do
i Elbląga. Skupiała średnią szlach- ku Pruskiego w imię lojalności późniejszego wzrostu potęgi Toru-
tę i mieszczan. Związek powołano wobec zakonu krzyżackiego. Taka nia.
w celu przeciwstawienia się zako- postawa nie spotkała się jednak ze Do dziś jednak, niemal sześć
nowi krzyżackiemu. W kwietniu zrozumieniem nowomiejskiego wieków później, Stare Miasto pod
król Polski Kazimierz Jagiellończyk mieszczaństwa. W styczniu 1454 r. wieloma względami zachowało
poparł związek. Stało się to przy- pospólstwo doprowadziło do rebe- swój dominujący charakter. Toruń
czyną wybuchu wojny trzynasto- lii, zmuszając radę Nowego Miasta nie jest tworem jednolitym. Dla
letniej. Trwała ona do roku 1466, do ucieczki na toruński zamek. Zo- władz, mieszkańców i turystów.
zakończyła się zwycięstwem Kró- stał on zdobyty 8 lutego. Wówczas - Zawsze centralnym punk-
lestwa Polskiego i podpisaniem II Staw Komtura. W tym miejscu biegła granica między Nowym mieszczanie rozpoczęli rozmowy tem zwiedzania Torunia jest Stare
a Starym Miastem.
pokoju toruńskiego. z Radą Starego Miasta o warun- Miasto – mówi Katarzyna Pufal,
W owym czasie w samym Toru- politycznie. Dążyli do likwidacji sa- Starego Miasta traktowały Nowe kach włączenia Nowego Miasta do toruńska przewodniczka. – Tak
niu nie było zgodności co do po- morządowej i ekonomicznej nieza- Miasto jako teren ekspansji gospo- Starego. Jednak ich propozycje nie funkcjonuje ono w świadomości
parcia Związku Pruskiego. leżności Nowego Miasta. Wiązało darczej. zostały przez Radę przyjęte. przyjeżdżających. Wiadomo: Dom
Miasto składało się wówczas się to z ówczesnym kryzysem han- Prócz ekonomicznego do głosu 8 marca 1454 r. dokonano wcie- Kopernika, Krzywa Wieża, Zamek
z trzech części: Starego Miasta, dlu hanzeatyckiego. W jego efekcie doszedł również aspekt polityczny. lenia Nowego Miasta. Krzyżacki. Dopiero wycieczki, któ-
Nowego Miasta oraz terenów zaj- kupcy staromiejscy zaczęli coraz Władze Nowego Miasta sprzyjały Mieszczanie nowomiejscy otrzy- re mają na zwiedzanie ponad dwie
mowanych przez zakon. Kupcy bardziej koncentrować się na rynku bardziej zakonowi, a zatem prowa- mali takie same uprawnienia jak godziny, decydują się na spacer po
Starego Miasta uważali, że Nowe lokalnym. A tu działali rzemieślni- dziły politykę dokładnie przeciwną staromiejscy. Urzędy nowomiejskie Nowym Mieście. Ale nigdy nie od-
Miasto powinno zostać im pod- cy Nowego Miasta: browarnicy, su- wobec polityki patrycjatu Starego zostały zlikwidowane. Zachowano bywa się to kosztem Starego. Jest
porządkowane. Byli bogaci i silni kiennicy, garbarze. Elity kupieckie Miasta. Ci ostatni byli nastawieni jedynie odrębny sąd ławniczy, nie ono po prostu atrakcyjniejsze.
REKLAMA

Tylko Toruń . 16 marca 2018


14 ZA MIEDZĄ • WIEŚCI OD NASZYCH SĄSIADÓW

Motylki, biedronki i sowy


Przedszkola samorządowe w Dobrzejewicach, Osieku i Brzozówce pracują na
pełnych obrotach i z pełnym zaangażowaniem. Cel numer 1? Dobro maluchów
Robert Kamiński | fot. nadesłane
Czasy, kiedy przedszkola w małych coraz większej przestrzeni w naszym rodzice inaczej podchodzą do wy-
miejscowościach były kojarzone zespole szkół. To efekt ubiegłorocz- chowywania dzieci niż kiedyś. Spę-
z czymś pośledniejszym wzglę- nej reformy oświaty. Gimnazja są dzają z nimi znacznie więcej czasu,
dem przedszkoli miejskich, minęły wygaszane, a zatem pozostają do za- mają lepszy kontakt, myślą o rozwo-
bezpowrotnie. Obecnie wiejskie gospodarowania wolne sale. Korzy- ju swoich pociech. Chcą się dzielić
przedszkola dysponują ofertą nie stają na tym najmłodsi, którzy miej-
gorszą od miejskich. Kto wie, czy sca do swoich dydaktycznych zabaw tym, co wiedzą, są bardziej otwarci.
w niektórych przypadkach nie cie- mają coraz więcej.
kawszą. Przedszkole samorządowe w Brzozówce,
Przedszkole samorządowe w Osieku nad dyr. Anna Koźlikowska
Wszystko oczywiście zależy od Wisłą, dyr. Katarzyna Wachowska - Cieszące się dużą popularnością
zaangażowania i pomysłowości dy- - Od niedawna mamy nowy, nasze przedszkole otwarte jest 10 go-
rekcji i wychowawców. W dzisiej- kolorowy, jasny, przestronny budy- dzin w ciągu dnia. Prócz normalnej
szym świecie, kiedy dostęp do wszel- nek, z którego bardzo się cieszymy, podstawy programowej realizujemy
kich materiałów dydaktycznych jest a najbardziej, rzecz jasna, cieszą się programy autorskie: „Mały badacz”,
taki sam dla wszystkich, kluczową same maluchy. Został on starannie
„Moje hobby”, „Jestem sprawny”
rolę odgrywa inwencja tych, którzy zabezpieczony, tak by żadne dziecko
tworzą dla maluchów te małe oazy nie mogło się samo oddalić. Zatrud- i wiele innych. Na każde popołudnie
bezpieczeństwa. Drugim istotnym niamy wielu terapeutów. Wycho- przewidziane jest inne hasło. Prowa-
czynnikiem jest zaangażowanie ro- wawcy mają do dyspozycji osoby dzimy również konkurs przyrodni-
dziców. Okazuje się, że w ostatnich z przygotowaniem pedagogicznym, czy, w którym oczywiście wszyscy są
latach jest to aspekt, który na lepsze Uczyć się, bawiąc, bawić się, ucząc – motto współczesnego które pomagają w opiece nad wygrani. Podobnie jak w konkursie
zmienił się diametralnie. Jest jesz- przedszkola. dziećmi. Przedszkole uczestniczy ze znajomości bajek. Współczesne
cze cały szereg innych pozytywnych w wielu konkursach gminnych i po- przedszkole musi być otwarte na
zmian. Oddajmy głos dyrektorom. zaczynają się go uczyć już od chwili naukę – oczywiście na poziomie zagminnych, współpracuje z toruń-
pierwszych wypowiadanych przez wieku maluchów. Dzieci potrafią się świat. Dzieci muszą wyjeżdżać, za-
skimi przedszkolami. Wyjeżdżamy chwycać się światem, spotykać z in-
Przedszkole samorządowe w Dobrzejewi- siebie słów. W naszym przedszkolu, po angielsku przedstawić, nazwać do Grudziądza, Torunia, do Teatru
cach, dyr. Janusz Iwański prócz normalnych zajęć językowych, kolory. Oczywiście ideą jest nauka „Baj Pomorski”. Zapraszamy cieka- nymi dziećmi. Ciągle musi coś się
- Dziś przedszkola wyglądają prowadzimy również wiele dodatko- poprzez zabawę. wych gości. Bardzo angażują się ro- dziać. Potrzebują mieć bodźce do
zupełnie inaczej niż przed laty. Na wych, rozszerzających wiedzę dzie- Jeśli chodzi akurat o nasze przed- dzice, chcą pomagać. Sami wycho- rozwoju. Dlatego wszystkie te na-
przykład język angielski jest dziś ci. Warsztaty prowadzą na przykład szkole, to warto podkreślić obecny dzą z inicjatywami, które wspólnie sze „motylki”, „biedronki” i „sowy”
normą. Nikogo nie dziwi, że dzieci gimnazjaliści, co tylko uatrakcyjnia rozwój wynikający ze zdobywania realizujemy. Obserwuję, że obecnie traktujemy wyjątkowo.
REKLAMA

Tylko Toruń . 16 marca 2018


WIADOMOŚCI ZE SPORTOWYCH AREN • SPORT 15

Odsłona pierwsza O krok


Drużyna Nesty Mires Toruń jest
bardzo blisko powrotu do najwyż-
Żużlowy sezon czas zacząć. Zawodnicy przygotowują szej klasy ligowych rozgrywek ho-
keja na lodzie w Polsce.
się do cyklu Speedway Best Paris
Karol Żebrowski | fot. Paweł Skraba Temat walki o awans w kontek-
ście toruńskiej drużyny przewijał się
Fani czarnego sportu z utęsk- r. Nową twarzą będzie natomiast Ja- już przed rozpoczęciem sezonu. Jak
nieniem czekali na ten moment. rosław Hampel, którego serdecznie pokazały zmagania ligowe, słowa
Poważne ściganie w roku 2018 witamy w naszym teamie. Trzeci o promocji nie były czcze. Nesta od
zostanie zainaugurowane na to- reprezentant Fogo to Piotr Pawlicki, pierwszej kolejki fazy zasadniczej
ruńskiej Motoarenie, gdzie od- który był bardzo silnym punktem zasiadła na fotelu lidera rozgrywek
będą się pierwsze zawody z cyklu naszej ekipy w dwóch poprzednich i nie oddała tego miejsca aż do eta-
Speedway Best Pairs. latach. pu play-off. W półfinale lider spo-
To właśnie Fogo w zeszłym roku tkał się z drużyną MMKS-u Podha-
Rywalizacja zespołów spon- okazało się najlepsze w zawodach le, lecz rywal nie zawiesił wysoko
sorskich już trzeci sezon z rzędu rozgrywanych na Motoarenie, po- poprzeczki, łatwo przegrywając
będzie rozpoczynała się w grodzie konując w finale Boll Team. Dla wszystkie cztery spotkania. Inny
Kopernika. Na nadchodzącą edy- wielu toruńskich kibiców, którzy przebieg miała rywalizacja finałowa
cję złożą się trzy rundy - 24 marca tego dnia przybyli na stadion przy z Zagłębiem Sosnowiec.
w Toruniu, 20 kwietnia w Rzeszowie ul. Pera Jonssona, sporym zawodem Pierwsze dwa spotkania roze-
i 10 maja w niemieckim Landshut. była nieobecność w decydującym grane w grodzie Kopernika padły
W każdym z turniejów do walki biegu zespołu Monster Energy Spe- łupem zawodników Nesty 5:4 (po
o zwycięstwo stanie sześć zespołów, edway Team, składającego się wów- dogrywce) i 3:2. Trzecia gra fina-
czas tylko z zawodników Get Well Chris Holder i Greg Hancock chcą udowodnić, że na toruńskiej łowych zmagań odbywała się już
a w składzie każdego z nich znaj-
Motoarenie nie ma na nich mocnych. w Sosnowcu i należała do dru-
dzie się trzech zawodników. Jednym Toruń – Grega Hancocka, Chrisa
z głównych faworytów do końcowe- Holdera i Pawła Przedpełskiego. Do korzystać to jako naszą przewagę. ogłoszona po zamknięciu naszego żyny Zagłębia, która zwyciężyła
go triumfu jest drużyna Fogo Power nadchodzących zmagań Monster W dwóch pierwszych rundach po- wydania. 9:6. Czwarte spotkanie obfitowało
– zwycięzcy dwóch ostatnich edycji dodatkowo postanowił zaangażo- staramy się zdobyć wiele punktów Zawody na Motoarenie roz- w wiele zwrotów akcji. Do rozstrzy-
Speedway Best Pairs. wać młodszego brata Chrisa Holde- gnięcia była potrzebna dogrywka,
i damy z siebie wszystko. Chris i ja poczną się o godz. 17.30. Bilety na którą, podobnie jak w Toruniu,
- Chcemy wygrać i obronić tytuł ra, Jacka.
nie wystąpimy w ostatniej rundzie, żużlowe zmagania można naby- zawodnicy Nesty rozstrzygnęli na
po raz drugi. Trzecie zwycięstwo - Wygraliśmy dwa turnieje Spe-
z rzędu w Speedway Best Pairs by- edway Best Pairs z sześciu, ale do tej ale zastąpią nas Paweł i Jack. wać za pomocą portalu eventim.pl swoją korzyść, zwyciężając 3:4. To
łoby czymś wielkim. To jest nasz cel pory nie udało nam się zwyciężyć Oprócz wspomnianych wcze- oraz w salonach sieci Empik, Media sprawiło, że wielka radość w toruń-
– mówi Adam Goliński, menadżer w klasyfikacji końcowej, a więc to śniej drużyn w cyklu Speedway Best Markt i Saturn, na terenie całego skim środowisku hokejowym może
Fogo Power. – W naszym składzie jest nasz główny cel – mówi Greg Pairs 2018 wystąpią jeszcze: Ekan- kraju. Więcej informacji o nadcho- zapaść już dziś wieczorem. O godz.
nastąpiło kilka zmian. Do zespołu Hancock. - Chris, Paweł i ja znamy tor.pl Team, Team Bauhaus i Trans dzącym cyklu można znaleźć na 18.30 na Tor-Torze rozpocznie się
powrócił Emil Sajfutdinow, który się już dość dobrze i świetnie rozu- MF Pro Race Team. Nazwa ostat- stronie internetowej speedwaypairs. kolejna odsłona tej rywalizacji.
startował w naszych barwach w 2016 miemy na torze, więc musimy wy- niej drużyny sponsorskiej została com. (KŻ)
REKLAMA

Tylko Toruń . 16 marca 2018

You might also like