Czytanie rysunku

technicznego

Zapis konstrukcji
(rzuty, wymiary, spawy)

Zagadnienia do omówienia:
I. Rysunek techniczny - pojęcia podstawowe
II. Rzuty – widoki i przekroje
III. Wymiarowanie
IV. Tolerowanie wymiarów, kształtu i położenia
V. Oznaczenia chropowatości
VI. Oznaczenia i wymiarowanie spawów
VII. Połączenia gwintowe
VIII. Inne (masy elementów)

1
 I. Rysunek techniczny
• Jednoznaczny język porozumiewania się
techników z różnych branż
• Graficzny zapis konstrukcji, zawierający
informacje konieczne i wystarczające (3 zasady:
jednoznaczności, niesprzeczności i
zupełności);
• Przedstawienie cech geometrycznych detalu
(rysunek wykonawczy) lub elementów w
złożeniu (rysunek złożeniowy) za pomocą
rzutowania prostokątnego lub
aksonometrycznego
3

II. Rzutowanie prostokątne

• Umożliwia wierne odwzorowanie
przestrzennego (3D) obiektu na dwuwymiarowej
płaszczyźnie (2D)
• Liczba rzutów koniecznych do jednoznacznego i
czytelnego przedstawienia konstrukcji powinna
być ograniczona do minimum (1,2,3 … 6 lub
więcej, tzw. szczegóły)
• Należy właściwie dobrać rzut główny (z przodu),
gdyż dostarcza on najwięcej informacji o detalu i
usytuowuje detal w położeniu użytkowym lub
wytwórczym (zabiegowym)

2
Metoda europejska rzutowania (E)
• Obiekt jest w wyobrażalnym prostopadłościanie,
którego ściany tworzą rzutnie z rysunkami
(rzutami) detalu
• Obserwator jest przed detalem i rysuje rzuty na
rzutniach za detalem, na kolejne ściany
prostopadłościanu
• Rzutnie są rozkładane na płaszczyźnie rysunku,
tworząc kolejne rzuty prostokątne
• Rzuty można rozmieszczać dowolnie na
rysunku, oznaczając kolejne rzuty strzałkami i
dużymi literami

Aksonometria i rzuty prostokątne

3
 Rodzaje rzutów
1. Widoki – przedstawiają widoczną część
przedmiotu, z rysowanymi liniami grubymi
zarysami i krawędziami
2. Przekroje – prezentują wnętrze wydrążonych
detali, po ich przecięciu płaszczyzną tnącą i
odrzuceniu części obiektu przed płaszczyzną
3. Kłady – przekroje jedną płaszczyzną, bez
pokazywania zarysu przedmiotu za
płaszczyzną przekroju

Rzut obrócony, rozwinięty i

symetryczny
• znak rzutu obróconego -
• znak rzutu rozwiniętego -
• przedmioty symetryczne –
można rysować do osi symetrii
jako tzw. półwidoki
(ćwierćwidoki), a na końcach
osi należy umieścić dwie
prostopadłe do osi krótkie kreski
• dopuszcza się zaznaczanie
symetrii detalu poprzez
przeciągnięcie linii zarysu poza
oś symetrii

4
 Przerwania i urwania oraz widoki
cząstkowe i szczegóły
• Przerwanie – usunięcie części środkowej
przedmiotu długiego i ograniczenie pozostałych
fragmentów linią falistą lub zygzakową (przekrój
– tylko linie kreskowania)
• Urwanie – pominięcie części końcowej
przedmiotu długiego o niezmiennym zarysie i
ograniczenie urwania linią falistą lub zygzakową
(przekrój – tylko linie kreskowania)
• WidWyrwanie – pokazanie na widoku detalu
jego fragmentu wewnętrznego (przekroju) i
ograniczenie go linią falistą
9

Przekroje
• Oznaczenie przekroju:
położenie i oznaczenie
płaszczyzny przekroju
(kreski i litery) oraz
kierunku rzutowania
(strzałki)
• Kreskowanie przekroju:
linie cienkie pod kątem 45
stopni (30, 60) o różnej
odległości (gęstości)

10

5
 Przekrój stopniowy i łamany

11

Półwidok – półprzekrój
(ćwierćwidok – ćwierćprzekrój)
• Rzut przedmiotu symetrycznego
przedstawiający jego kształt
zewnętrzny i wewnętrzny
• Gdy krawędź jest na osi symetrii
to widok od przekroju oddziela
się linią falistą
• Przekrój cząstkowy (wyrwanie)
przedstawia częściową budowę
wewnętrzną detalu i jest
ograniczony linią falistą, ale nie
ma oznaczenia i opisu

12

6
 Kłady
• Kład miejscowy – rysowany
linią cienką na widoku detalu

• Kład przesunięty – rysowany

linią grubą poza rzutem obiektu
(kierunek rzutowania: od prawej
lub od dołu)

13

Zadanie – wykonać rysunek

izometryczny z 6 rzutów detalu

14

7
 III. Wymiarowanie
• Wymiar składa się z:
– linii wymiarowej (z grotami: strzałki, ukośne
kreski, kropki),
– pomocniczej linii wymiarowej
– liczb wymiarowych (z ewentualnymi
odchyłkami),
Liczby wymiarowe określają wartość wymiaru w
milimetrach (bez podawania symbolu mm).
Wymiary kątowe podaje się w stopniach,
minutach i sekundach (np. 35o12’30” )
15

Zasady wymiarowania
Wymiarowanie powinno być czytelne, a więc należy
unikać:
– podawania wymiarów bezpośrednio na detalu
– przecinania się linii wymiarowych (poza średnicami) oraz
pomocniczych linii z wymiarowymi
– umieszczania wymiarów długich bliżej rzutu (przy wymiarach
równoległych)
– wpisywania liczb wymiarowych na liniach przekroju i liniach
krawędziowych
Wymiar podkreślony – niezgodny z podziałką
Wymiar w nawiasie – orientacyjny, np. zamykający łańcuch
wymiarów
Wymiar w ramce – nominalny (teoretyczny), bez tolerancji

16

8
 Znaki (symbole) wymiarowe
• ∅ - średnica okręgu
• R - promień łuku lub okręgu
• S∅∅- średnica powierzchni kulistej
• SR - promień powierzchni kulistej
• □ - bok kwadratu
• nÛb – wielokąt o parzystej liczbie boków (b -
odległość przeciwległych ścian n-kąta)
• x – grubość (np. x 6) lub przekrój prostokątny
• - długość łuku (znak nad liczbą wymiarową)
• – zbieżność: (D-d)/L
• – pochylenie: (D-d)/2L
17

Przykłady użycia oznaczeń

18

9
 Wymiarowanie powtarzających się
elementów:
n x wymiar = (wynik)
(5x20)

19

Zadanie - zwymiarować płytkę, z wykorzystaniem

przekroju stopniowego przez otwory

20

10
 IV. Tolerowanie wymiarów
• Tolerowanie wymiaru polega na podaniu
wymiaru teoretycznego (nominalnego N) i
odchyłek (górnej G i dolnej D)
+ G
N + D
• Wymiar graniczny:
– maksymalny: MAX = N+G
– minimalny: MIN = N+D
• Tolerancja wymiaru: T=MAX-MIN=G-D>0
21

Tolerowanie swobodne i normalne

• Tolerowanie swobodne stosuje konstruktor przy
wymiarach długości i średnic między różnymi
powierzchniami i przy dużym luzie
• Tolerowanie normalne polega na doborze
odchyłek wymiarów z 19 klas dokładności (IT01,
IT0, IT1,…,IT17), a niższa klasa oznacza
dokładniej wykonany wymiar (mniejszą tolerancję)
• Wymiary nietolerowane wykonuje się w tzw.
tolerancji warsztatowej (IT14-IT16)

22

11
 Pasowania
• Pasowanie uzyskuje się poprzez
skojarzenie współpracujących części o
jednakowym wymiarze nominalnym:
otworu (wymiaru wewnętrznego) i wałka
(wymiaru zewnętrznego)
• Luz – występuje gdy wałek jest mniejszy
od otworu
• Wcisk – występuje gdy wałek jest większy
od otworu
23

Rodzaje pasowań
• pasowanie luźne – zawsze występuje luz
• pasowanie mieszane – może być luz lub wcisk
• pasowanie ciasne – zawsze występuje wcisk
• sposoby uzyskania pasowań:
– zasada stałego otworu (oznaczone H, gdy D=0 i G>0)
– zasada stałego wałka (oznaczone h, gdy G=0 i D<0)

24

12
 Normalny układ pasowań
• Oznaczenie rodzaju pasowań literami,
które określają położenie pola tolerancji
względem wymiaru mominalnego:
– dla otworów (od A do Z)
– dla wałków (od a do z)

25

Oznaczenie pasowań na rysunkach

• Pasowanie zawiera (np. ∅25H8/f7):
– wartość nominalną wymiaru np. ∅25
– symbol i klasę dokładności otworu np. H8
– symbol i klasę dokładności wałka np. f7, po
kresce ułamkowej (/)
• Na rysunkach wykonawczych podaje się
także wartości odchyłek wymiarów (w mm)
w tabelce umieszczonej w rogu rysunku.

26

13
 Zadanie – wyjaśnić poniższe
informacje o pasowaniu

27

Tolerancje kształtu – symbole

Tolerancja kształtu - maksymalna dopuszczalna odchyłka
rzeczywistego kształtu od jego teoretycznego wzorca.

28

14
 Tolerancje położenia - symbole
• Tolerancja położenia - maksymalna dopuszczalna odchyłka rzeczywistego
położenia i usytuowania elementu lub jego osi od elementu teoretycznego.
Tolerancja symetrii – określa największą dopuszczalną odchyłkę rzeczywistej symetrii dwóch linii
lub powierzchni

29

Tolerancje złożone kształtu i

położenia (bicie)

30

15
Przykłady oznaczeń tolerancji kształtu i położenia

31

V. Chropowatość powierzchni
Oznaczenie chropowatości obejmuje:
– znak chropowatości (symbol trójkąta z odnośnikiem)
– wartość chropowatości (w µm) z prefiksem Ra lub Rz
– inne dane:
b - rodzaj obróbki
c - odcinek elementarny
d - kierunkowość struktury
e - naddatek na obróbkę
f - falistość

32

16
Symbole chropowatości - 5 znaków z wartościami
liczbowymi Ra albo Rz (lub bez wartości)

33

Przykłady użycia znaków

chropowatości

34

17
 VI. Połączenia spawane
• Połączenia spawane należą do grupy
połączeń nierozłącznych (obok połączeń
zgrzewanych, lutowanych, nitowanych, itp.)
• Spoiny dzielimy na czołowe (powierzchnie
równoległe) lub pachwinowe (powierzchnie
prostopadłe)
• W przekroju spoinę zaczernia się, a w
widoku oznacza się krótkimi łukami

35

Oznaczenia spawów
Oznaczenie spoiny zawiera poniższe elementy:
• linia odniesienia (odnośnik i strzałka)
• linia identyfikacyjna (linia kreskowa pod „półką”)
• znak spoiny (a)
• wymiary: grubość (b), długość i odstęp (c)
• znaki dodatkowe (d, e, f)
• wymiary końców (g) i inne dane (h)

36

18
 Wymiarowanie spawów

37

Przykład elementu spawanego

38

19
 Zadanie - wyjaśnić symbole
i oznaczenia spawów z rysunku: a) i b)

39

VII. Połączenia gwintowe

• Połączenia gwintowe (śrubowe) są
połączeniami rozłącznymi, realizowanymi
przez gwint zewnętrzny i gwint
wewnętrzny
• Gwinty rysuje się w uproszczeniu, poprzez
pokazanie zarysu gwintu w postaci linii
ciągłej (grubej-kontur i cienkiej-dno gwintu)

40

20
 Oznaczenia gwintów

• Oznaczenie gwintu zawiera:

– rodzaj gwintu (M-metryczny, R-rurowy, itp.)
– średnicę zewnętrzną gwintu
– skok gwintu, dla gwintu drobnozwojnego
– tolerancję (klasę szeregu oraz oznaczenie pola)
• Przykłady:
– M10x1-6H (metryczny drobnozwojny o średnicy
zewnętrznej 10mm i 6 szeregu w polu tolerancji H)
– Rc 1” (rurowy stożkowy o średnicy 1 cala)
– Oznaczenie gwintu zawiera:
41

Oznaczenie śruby lub wkrętu zawiera:

• średnicę gwintu i długość trzpienia
• klasę własności mechanicznych
• klasę dokładności wykonania (A, B lub C)
• ew. symbol Ms dla śrub z mosiądzu
Klasa własności mechanicznych jest
oznaczona dwoma liczbami rozdzielonymi
kropką, z których pierwsza stanowi 1% Rm, a
druga wartość dziesiętną stosunku Re/Rm, a
więc dla 5.8 Rm=500MPa, a Re=400
Przykład: Śruba M5x40 - 5.6 - B
42

21
Widoki i przekroje gwintów

43

Wymiarowanie gwintów

44

22