MATERIAŁY DO KOLOKWIUM

METODA MACIERZOWA PRĄDÓW OBWODOWYCH (OCZKOWYCH) DO WYZNACZANIA

𝐼2 (𝑠)
TRANSMITANCJI TYPU 𝐻𝑖2⁄𝑒 = 𝐸(𝑠)
Transformacja oczkowa równań Kirchhoffa polega na wprowadzeniu pojęcia prądów
oczkowych zebranych w wektor prądów oczkowych 𝑰. Prądy oczkowe to pomocnicze,
pośrednie zmienne niemające interpretacji fizycznej. Można je interpretować
rachunkowo, jako prądy gałęziowe tych gałęzi, które są incydentne tylko z jednym
oczkiem lub składowe prądów gałęziowych tych gałęzi, które są incydentne z więcej niż
jednym oczkiem.
𝑖𝑔 – 𝑤𝑒𝑘𝑡𝑜𝑟 𝑝𝑟ą𝑑ó𝑤 𝑔𝑎łę𝑧𝑖𝑜𝑤𝑦𝑐ℎ,
𝑇 𝑇
𝑖𝑔 = 𝐵 ∙ 𝑰 𝑔𝑑𝑧𝑖𝑒: 𝐵 – 𝑡𝑟𝑎𝑛𝑠𝑝𝑜𝑛𝑜𝑤𝑎𝑛𝑎 𝑚𝑎𝑐𝑖𝑒𝑟𝑧 𝑜𝑏𝑤𝑜𝑑ó𝑤 𝑝𝑜𝑑𝑠𝑡𝑎𝑤𝑜𝑤𝑦𝑐ℎ,
𝑰 − 𝑤𝑒𝑘𝑡𝑜𝑟 𝑝𝑟ą𝑑ó𝑤 𝑜𝑐𝑧𝑘𝑜𝑤𝑦𝑐ℎ

Biorąc postać macierzową drugiego prawa Kirchhoffa i wstawiając powyższą zależność

otrzymujemy równanie będące podstawą metody oczkowej:

[𝐵 ∙ 𝑍𝑔 ∙ 𝐵𝑇 ] ∙ 𝑰 = 𝑬𝑜

Wyrażenie w nawiasie kwadratowym nazywane jest macierzą impedancji oczkowych

𝑍𝑜 . Macierz impedancji oczkowych jest macierzą kwadratową, posiada wymiar 𝜇 × 𝜇 (µ -
liczba oczek), zawiera na przekątnej głównej wyrazy będące sumami impedancji
incydentnych z odpowiednim oczkiem zaś poza główną przekątną wyrazy, będące
impedancjami gałęzi incydentnych jednocześnie (wspólnie) z właściwymi oczkami,
brane ze znakiem minus.

𝑍𝑜 = [𝐵 ∙ 𝑍𝑔 ∙ 𝐵𝑇 ]

Wykorzystując pojęcie macierzy impedancji oczkowych równanie podstawowe metody

oczkowej otrzyma postać:
[𝑍𝑜 ]𝜇×𝜇 ∙ [𝑰]𝜇×1 = [𝐸0 ]𝜇×1

Algorytm metody oczkowej:

krok I. [𝑰]𝜇×1 = [𝑍𝑜 ]−1

𝜇×𝜇 ∙ [𝐸0 ]𝜇×1
𝑇
krok II. 𝑖𝑔 = 𝐵 ∙ 𝑰
krok III. 𝑢𝑔 = 𝑍𝑔 ∙ 𝑖𝑔

W przykładach do rozwiązania (kolokwium) należy do schematu elektrycznego

narysować uproszczony schemat operatorowy. Uproszczenie polega na
nieuwzględnianiu źródeł ekwiwalentnie zastępujących początkowy stopień
naładowania elementów konserwatywnych. Zadanie dotyczy wyznaczenia transmitancji
a transmitancję wyznacza się dla zerowego stanu początkowego.

𝑋𝐿1 (𝑠) = 𝑠𝐿1 𝑋𝐿2 (𝑠) = 𝑠𝐿2

𝐼1 (𝑠) 𝐼2 (𝑠)

𝑈𝐿1 (𝑠) 𝐼𝐶 (𝑠) 𝑈𝐿2 (𝑠)

𝑈1 (𝑠) = 𝐸(𝑠) 1
𝑋𝐶 (𝑠) =
𝑠𝐶 𝑈2 (𝑠)
 𝐼2 (𝑠)
Rysunek 1 Schemat operatorowy do wyznaczania transmitancji typu 𝐻𝑖2⁄𝑒 = 𝐸(𝑠)

Zdefiniowanie wektora wymuszeń obwodowych:

𝐸(𝑠)
𝑬0 (𝑠) = [ ]
0

Zdefiniowanie wektora prądów oczkowych:

𝑰 (𝑠)
𝑰(𝑠) = [ 𝐼 ]
𝑰𝐼𝐼 (𝑠)

𝐼1 (𝑠) = 𝑰𝐼 (𝑠)

𝐼𝐶 (𝑠) = 𝑰𝐼 (𝑠) − 𝑰𝐼𝐼 (𝑠)

𝐼2 (𝑠) = 𝑰𝐼𝐼 (𝑠)

Macierz impedancji oczkowych.

𝑋𝐿1 (𝑠) + 𝑋𝐶 (𝑠) −𝑋𝐶 (𝑠)
𝑍𝑜 = [ ]
−𝑋𝐶 (𝑠) 𝑋𝐿2 (𝑠) + 𝑅2 + 𝑋𝐶 (𝑠)

Równanie podstawowe metody oczkowej

[𝑍𝑜 ]𝜇×𝜇 ∙ [𝑰]𝜇×1 = [𝐸0 ]𝜇×1

𝑋𝐿1 (𝑠) + 𝑋𝐶 (𝑠) −𝑋𝐶 (𝑠) 𝑰 (𝑠) 𝐸(𝑠)

[ ][ 𝐼 ]=[ ]
−𝑋𝐶 (𝑠) 𝑋𝐿2 (𝑠) + 𝑅2 + 𝑋𝐶 (𝑠) 𝑰𝐼𝐼 (𝑠) 0

Odpowiada układowi równań

1 1
(𝑠𝐿1 + ) 𝑰𝐼 ( 𝑠) − 𝑰𝐼𝐼 (𝑠) = 𝐸(𝑠)
𝑠𝐶 𝑠𝐶
{ 1 1
− 𝑰𝐼 (𝑠) + (𝑠𝐿2 + 𝑅2 + ) 𝑰𝐼𝐼 (𝑠) = 0
𝑠𝐶 𝑠𝐶

rozwiązywalnemu np. metodą wyznacznikową. Jeśli transmitancja zostanie

𝐼2 (𝑠) 𝑰𝐼𝐼 (𝑠)
zdefiniowana jako 𝐻𝑖2⁄𝑒 = to także 𝐻𝑖2⁄𝑒 = , więc wystarczy z powyższego
𝐸(𝑠) 𝐸(𝑠)
układu równań wyznaczyć 𝑰𝐼𝐼 (𝑠).
1.1.1 METODA MACIERZOWA POTENCJAŁÓW WĘZŁOWYCH (METODA WĘZŁOWA ) DO
𝑈2 (𝑠)
WYZNACZANIA TRANSMITANCJI TYPU 𝐻𝑢2⁄𝑖 =
𝐼(𝑠)
Transformacja węzłowa równań Kirchhoffa polega na wprowadzeniu pojęcia
potencjałów węzłowych zebranych w wektor potencjałów węzłowych 𝑽. Węzły sieci
elektrycznej są indeksowane liczbami całkowitymi. Indeksy odpowiadają numerom
wierszy macierzy incydencji węzłowej A (patrz: macierzowa metoda praw Kirchhoffa).
Węzeł, niereprezentowany w macierzy A, jest traktowany jako węzeł odniesienia i
otrzymuje indeks „zero”. Potencjały węzłowe to pomocnicze, pośrednie zmienne
niemające bezpośredniej interpretacji fizycznej. Można je interpretować rachunkowo,
jako potencjały węzłów o niezerowych indeksach, względem węzła odniesienia
indeksowanego zerem lub różnice potencjałów pomiędzy węzłami o niezerowych
indeksach. Będą to więc różnice potencjałów pomiędzy końcami tych gałęzi, które są
incydentne tylko z jednym niezerowym węzłem, lub składowe różnicy potencjałów
pomiędzy końcami tych gałęzi, które są incydentne z dwoma niezerowymi węzłami.

𝑢𝑔 – 𝑤𝑒𝑘𝑡𝑜𝑟 𝑛𝑎𝑝𝑖ęć 𝑔𝑎łę𝑧𝑖𝑜𝑤𝑦𝑐ℎ ,

𝑢𝑔 = 𝑨𝑇 ∙ 𝑽 𝑔𝑑𝑧𝑖𝑒: 𝑨𝑇 – 𝑡𝑟𝑎𝑛𝑠𝑝𝑜𝑛𝑜𝑤𝑎𝑛𝑎 𝑚𝑎𝑐𝑖𝑒𝑟𝑧 𝑖𝑛𝑐𝑦𝑑𝑒𝑛𝑐𝑗𝑖 𝑤ę𝑧ł𝑜𝑤𝑒𝑗,
𝑽 − 𝑤𝑒𝑘𝑡𝑜𝑟 potencjałów węzłowych

Biorąc postać macierzową drugiego prawa Kirchhoffa i wstawiając powyższą zależność

otrzymujemy równanie będące podstawą metody węzłowej:

[𝑨 ∙ 𝑌𝑔 ∙ 𝑨𝑇 ] ∙ 𝑽 = 𝒊𝑤

Wyrażenie w nawiasie kwadratowym nazywane jest macierzą admitancji węzłowych 𝑌𝑜 .

Macierz admitancji węzłowych jest macierzą kwadratową, posiada wymiar (𝑛 − 1) ×
(𝑛 − 1) (n - liczba węzłów), zawiera na przekątnej głównej wyrazy będące sumami
admitancji incydentnych z węzłem o niezerowym indeksie zaś poza główną przekątną
wyrazy, brane ze znakiem minus, będące admitancjami gałęzi incydentnych
jednocześnie (wspólnie) z dwoma węzłami o niezerowym indeksie.

𝑌𝑜 = [𝑨 ∙ 𝑌𝑔 ∙ 𝑨𝑇 ]

Wykorzystując pojęcie macierzy admitancji węzłowych równanie podstawowe metody

węzłowej otrzyma postać:

[𝑌𝑜 ](𝑛−1)×(𝑛−1) ∙ [𝑽](𝑛−1)×1 = [𝒊𝑤 ](𝑛−1)×1

Algorytm metody węzłowej:

krok I. [𝑽](𝑛−1)×1 = [𝑌𝑜 ]−1

(𝑛−1)×(𝑛−1) ∙ [𝒊𝑤 ](𝑛−1)×1
krok II. 𝑢𝑔 = 𝑨𝑇 ∙ 𝑽
krok III. 𝑖𝑔 = 𝑌𝑔 ∙ 𝑢𝑔
 1
𝑽𝐼 (𝑠) 𝐵𝐿 (𝑠) = 𝑽𝐼𝐼 (𝑠)
𝐼1 (𝑠) = 𝐼(𝑠) 𝑠𝐿 𝐼2 (𝑠)

𝑈1 (𝑠) = 𝑈𝐶1 (𝑠) 𝑈𝐿 (𝑠)

𝑈2 (𝑠)
𝐼(𝑠)
𝐼(𝑠) 𝐵𝐶1 (𝑠) = 𝑠𝐶1 𝑈𝐶1 (𝑠) 1
𝐺2 (𝑠) =
𝑅2
𝐵𝐶2 (𝑠) = 𝑠𝐶2
𝑈𝐶2 (𝑠)

𝑈2 (𝑠)
Rysunek 1 Schemat operatorowy do wyznaczania transmitancji typu 𝐻𝑢2 ⁄𝑖 = 𝐼(𝑠)

Zdefiniowanie wektora wymuszeń węzłowych:

𝐼(𝑠)
𝑰𝑤 (𝑠) = [ ]
0

Zdefiniowanie wektora potencjałów węzłowych:

𝑽 (𝑠)
𝑽(𝑠) = [ 𝐼 ]
𝑽𝐼𝐼 (𝑠)

𝑈𝐶1 (𝑠) = 𝑽𝐼 (𝑠)

𝑈𝐿 (𝑠) = 𝑽𝐼 (𝑠) − 𝑽𝐼𝐼 (𝑠)

𝑈𝐶2 (𝑠) = 𝑈2 (𝑠) = 𝑽𝐼𝐼 (𝑠)

Macierz admitancji węzłowych.

1 1
𝐵𝐿 (𝑠) + 𝐵𝐶1 (𝑠) −𝐵𝐿 (𝑠) + 𝑠𝐶1 −
𝑠𝐿 𝑠𝐿
𝑌𝑜 = [ ]= 1 1 1
−𝐵𝐿 (𝑠) 𝐵𝐿 (𝑠) + 𝐺2 (𝑠) + 𝐵𝐶2 (𝑠)
− + + 𝑠𝐶2
[ 𝑠𝐿 𝑠𝐿 𝑅2 ]

Równanie podstawowe potencjałów węzłowych

[𝑌𝑜 ](𝑛−1)×(𝑛−1) ∙ [𝑽](𝑛−1)×1 = [𝑰𝑤 ](𝑛−1)×1

1 1
+ 𝑠𝐶1 −
𝑠𝐿 𝑠𝐿 𝑽 (𝑠) 𝐼(𝑠)
1 1 1 [ 𝐼 ]=[ ]
𝑽𝐼𝐼 (𝑠) 0
− + + 𝑠𝐶2
[ 𝑠𝐿 𝑠𝐿 𝑅2 ]

co odpowiada układowi równań

1 1
( + 𝑠𝐶1 ) 𝑽𝐼 (𝑠) −
𝑽𝐼𝐼 (𝑠) = 𝐼(𝑠)
𝑠𝐿 𝑠𝐿
{ 1 1 1
− 𝑽𝐼 ( 𝑠) + ( + + 𝑠𝐶2 ) 𝑽𝐼𝐼 (𝑠) = 0
𝑠𝐿 𝑠𝐿 𝑅2
rozwiązywalnemu np. metodą wyznacznikową lub macierzową. Jeśli transmitancja
𝑈2 (𝑠) 𝑽𝐼𝐼 (𝑠)
zostanie zdefiniowana jako 𝐻𝑢2 ⁄𝑖 = to także 𝐻𝑢2 ⁄𝑖 = , więc wystarczy z
𝐼(𝑠) 𝐼(𝑠)
powyższego układu równań wyznaczyć 𝑽𝐼𝐼 (𝑠).