Finanse Przedsiębiorstw – Jarosław Kubiak 2009

Wykład 1 (22.02.2009)
Literatura
- D. Krzemińska, Finanse przedsiębiorstwa, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Bankowej w Poznaniu, Poznań 2002
- E. F. Brigham, J.F. Houston, Podstawy zarządzania finansami, tom I i II, PWE, Warszawa 2005
- E. Brigham, L. Gapenski, Zarządzanie finansami, tom I i II, PWE, Warszawa 2000
- A. Rutkowski, Zarządzanie finansami, PWE, Warszawa 2003
- M. Sierpińska, D. Wędzki, Zarzadzanie płynnością finansową w przedsiebiorstwie, PWN, Warszawa 2004
- S. Ross, R. Westerfield, B. Jordan, Finanse przedsiębiorstw, Dom Wydawniczy ABC, Łódź 1999.

Moodle:
Finanse przedsiębiorstw 2008/2009- dr Jarosław Kubiak
Hasło; wsbfinanseprzedsiebiorstw

Egzamin:
- test wielokrotnego wyboru 5 pytań
- pytania otwarte 3,4 któtkie , 1 długie.

Kontakt:
jaroslawkubiak@wsb.poznan.pl

…………………………………………………………………………………………………………………………..

Finanse przedsiębiorstw
Dla potrzeb zarządzania finansowego każde przedsiębiorstwo w danym momencie może być traktowane, jako zbiór:
-ma z jednej strony środków finansowych gromadzonych z różnego rodzaju źródeł
- z drugiej strony zaś aktywów sfinansowanych przy pomocy tych środków (funduszy)

Zjawiska ekonomiczne związane z gromadzeniem i wydatkowaniem środków pieniężnych na cele działalności gospodarczej
firmy określa się mianem finansów przedsiębiorstwa. (W. Bień)
por. W. Bień Zarządzanie finansami przedsiębiorstwa -Stowarzyszenie Księgowych w Polsce, Warszawa 1993

Z przytoczonych wyżej definicji przedsiębiorstwa oraz finansów przedsiębiorstwa definicji wynika, że zarządzanie
finansami przedsiębiorstw obejmuje:
• alokację środków
• wybór źródeł finansowania
Menadżer finansowy podejmuje decyzje:
- inwestycje, jakie aktywa maja posiadać przedsiębiorstwo (tzw. budżetowanie środków kapitałowych)
- długo terminowe
- Materialne
- Kapitałowe
- krótkoterminowe
- Decyzje o sposobie finansowania – jak zebrać środki konieczne do realizacji zaplanowanych inwestycji
- Kapitał własny a kapitał obcy
- Kapitał krótkoterminowy a długoterminowy

W procesie podejmowania tych decyzji menedżer finansowy musi określić spodziewane korzyści i koszty wynikających z
form zaangażowania środków finansowych przedsiębiorstwa. Jego zadaniem jest, więc między innymi planowanie i
prognozowanie finansowe, umożliwiające projekcję skutków podejmowanych decyzji oraz umożliwiające prowadzenie
koordynację i kontrolę działań komórek przedsiębiorstwa.

Podstawowym długookresowym celem przedsiębiorstwa jest maksymalizacja finansowych korzyści właścicieli, czyli
maksymalizacja wartości firmy w długim okresie. (Zdolność do generowania gotówki, nie tylko zysk księgowy, od zysku
ważniejsze są przepływy pieniężne)

Dlaczego przyjmuje się kryterium wartości a nie kryterium zysku?

- zysk jest kategoria księgowa: jest wyliczany w zależności od przyjętych w danym systemie założeń.
- przepływ pieniężny netto ( gotówki) Cash flow lun Net cash flow można uznać za lepszy miernik służący do określania
stopnia realizacji celu przedsiębiorstwa. Przepływ pieniężny a nie księgowy wynik finansowy określa wartości strumienia
gotówki, który pozostanie do dyspozycji dostarczycieli kapitału.
-Kategoria wartości firmy oparta jest o przepływy pieniężne i uwzględnia zmianę wartości pieniądza w czasie ( obliczana jest
tzw. wartość bieżąca zaktualizowana)

1
ISTOTA ZARZĄDZANIA FINANSAMI PRZEDSIĘBIORSTWA

Decyzje inwestycyjne
aktywa bieżące
aktywa twałe przepływ
pieniężny
wartość
firmy
Decyzje dotyczące finansowania
kapitał własny ryzyko
zobowiązania długoterminowe
zobowiązania krótkoterminowe
Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Gajdka J., Walińska E. Zarządzanie…, FRP, Warszawa 1998, s. 26

BILANS- sprawozdanie finansowe.

Wykład 2 (8.03.2009)
RACHUNEK PRZEPŁYWÓW PIENIĘŻNYCH opisuje wszystkie wpływy i wydatki z działalności jednostki jakie
wystąpiły w danym okresie. Może także być wykorzystywany dla celów planowania finansowego i odnosić się do przyszłych
przewidywanych przepływów. (rachunek przepływów pieniężnych pro forma- wartości planowane)

W celu umożliwienia właściwej analizy wpływów i wydatków przyjęty został podział wydatków na trzy segmenty:
 Działalność operacyjna
Obejmuje wszystkie wpływy i wydatki związane z działalnością podstawową (bieżącą) przedsiębiorstwa
oraz wszystkie te wpływy i wydatki, które nie zostały zaliczone do działalności inwestycyjnej i
finansowej.
 Działalność inwestycyjna
Zwana lokacyjna, obejmuje wszystkie wpływy i wydatki związane z zakupem lub sprzedażą aktywów
trwałych i krótkoterminowych aktywów finansowych oraz wszystkie z nimi związane pieniężne koszty i
korzyści.
 Działalność finansowa
Obejmuje wszystkie wpływy i wydatki związane z pozyskaniem i obsługą źródeł finansowania
przedsiębiorstwa a także wszystkie z tym związane pieniężne koszty i korzyści.

Segmenty działalności w przepływach pieniężnych nie w pełni pokrywają się jednak z segmentami działalności w
rachunku zysków i strat.

Przykłady:
1. Wyszczególnienie Rachunek przepływów pieniężnych
1.Otrzymanie odsetek od obligacji Rachunek Zysków i Strat RZiS CCF
Skarbu Państwa Przychody finansowe Wpływ z działalności inwestycyjnej
2. Sprzedaż środka trwałego Pozostałe przychody operacyjne. Działalność inwestycyjna

Przepływy pieniężne z działalności operacyjnej mogą być sporządzane dwiema metodami: bezpośrednią oraz pośrednią.
Przepływy z działalności inwestycyjnej i finansowej wykazywane są zawsze metodą bezpośrednią.

Metoda bezpośrednia polega na tym, że oddzielnie wykazywane są strumienie wpływów i wydatków dotyczących
poszczególnych segmentów działalności. (kasowa)

Metoda pośrednia polega natomiast na dokonaniu odpowiedniej korekty wyniku finansowego netto. Korekta ta ma na celu
wyeliminowanie tych czynników, które sprawiają, że wynik finansowy netto nie jest zgodny z przepływem pieniężnym z
działalności operacyjnej.

RACHUNEK PRZEPŁYWÓW PIENIĘŻNYCH – METODA BEZPOŚREDNIA

Wersja uproszczona – dla potrzeb planowania finansowego
Przepływy środków pieniężnych z działalności operacyjnej
WPŁYWY
Sprzedaż
Inne wpływy z działalności operacyjnej
WYDATKI
Dostawy i usługi
Wynagrodzenia netto
Ubezpieczenia społeczne i zdrowotne oraz inne świadczenia
Podatki i opłaty o charakterze publicznoprawnym
Inne wydatki operacyjne
PRZEPŁYWY PIENIĘŻNE NETTO Z DZIAŁALNOŚCI OPERACYJNEJ (I-II)
(nie powinno być ujemne, firma traci na wartości)

B. Przepływy środków pieniężnych z działalności inwestycyjnej

WPŁYWY
Zbycie wartości niematerialnych i prawnych (WNiP) oraz rzeczowych aktywów trwałych

2
 Zbycie inwestycji w nieruchomości oraz WNiP
Z aktywów finansowych, w tym: zbycie aktywów finansowych, dywidendy i udziały w zyskach, spłata
udzielonych pożyczek długoterminowych, odsetki, inne wpływy z aktywów finansowych.
WYDATKI
Nabycie wartości niematerialnych i prawnych oraz rzeczowych aktywów trwałych
Inwestycje w nieruchomości oraz wartości niematerialne i prawne
Na aktywa finansowe, w tym: nabycie aktywów finansowych, udzielone pożyczki długoterminowe

PRZEPŁYWY PIENIĘŻNE NETTO z działalności INWESTYCYJNEJ (I-II)

(jeśli jest ujemne to znaczy ze firma inwestuje, rozwija się)

C. Przepływy środków pieniężnych z działalności finansowej

WPŁYWY
Wpływy netto z wydania udziałów (emisji akcji) i innych instrumentów kapitałowych oraz dopłat do kapitału
Kredyty i pożyczki (zaciągnięcie)
Emisja dłużnych papierów wartościowych
Inne wpływy finansowe (np. dodatnie różnice kursowe związane z zaciągnięciem kredytów w walutach obcych)
WYDATKI
Nabycie udziałów (akcji) własnych
Dywidendy i inne wypłaty na rzecz właścicieli
Inne niż wypłaty na rzecz właścicieli, wydatki z tytułu podziału zysku
Spłaty kredytów i pożyczek
Wykup dłużnych papierów wartościowych
Płatności zobowiązań z tytułu leasingu finansowego
Odsetki
Inne wydatki finansowe
PRZEPŁYWY PIENIĘŻNE NETTO z działalności FINANSOWNEJ (I-II)
(jeśli dodatnie – właściciele, wierzyciele nie boją się inwestować w firmę, pozytywnie ocenia
się jej perspektywę rozwoju. Jeśli ujemne to firma wydala więcej gotówki niż posiadała)

D. Przepływy pieniężne netto, razem (A.III +/- B.III+/-C.III)

E. Środki pieniężne na początek okresu
F. Środki pieniężne na koniec okresu (F +/- D)

RACHUNEK PRZEPŁYWÓW PIENIĘŻNYCH – METODA POŚREDNIA (korygowanie)

A. Przepływy środków pieniężnych z działalności UWAGA NIE POKOLEI
operacyjnej
I. Zysk (strata) netto
II. Korekty razem
a. Amortyzacja ++++ dodajemy
b. Zyski (straty) z tytułu różnic kursowych 2. zmiana stanu zapasów
∆Z>0 odejmujemy –-
∆Z<0 dodajemy +++
c. Odsetki i udziały w zyskach (dywidendy) 3. Zmiana stanu należności
∆N>0 odejmujemy ---
∆N<0 dodajemy ++++
d. Zysk (strata) z działalności inwestycyjnej 4. Zmiana stanu zobowiązań krótkoterminowych z wyłączeniem
kredytów i pożyczek.
∆Zb>0 dodajemy ++++
∆Zb<0 odejmujemy ---
e. Zmiana stanu rezerw 5. Zmiana stanu rozliczeń międzyokresowych kosztów czynnych
∆RMcz>0 odejmujemy ----
∆RMcz<0 dodajemy +++
Pieniądze wydane już, ale niezaliczone w koszty
f. Zmiana stanu zapasów 6. Zmiana stanu rozliczeń międzyokresowych kosztów biernych
∆RMb>0 dodajemy +++++
∆RMb<0 odejmujemy -----
To co po stronie aktywów (obrotowych) jeśli rosną to odejmujemy
jeśli maleją to dodajemy. Odwrotnie w pasywach.
Porządek w działalnościach operacyjnych
g. Zmiana stanu należności 7. Zapłacone odsetki ++++
Przywracamy wartością operacyjnym pierwotną wartość, dywidenda
nie jest kosztem uzyskania przychodów, nie wpływają na wartość
wyniku netto
h. Zmiana stanu zobowiązań 8. Otrzymane odesetki, dywidendy ----
krótkoterminowych, z wyjątkiem pożyczek i
kredytów
i. Zmiana stanu rozliczeń międzyokresowych 9. Wynik na działalność inwestycyjnej -sprzedaż środka trwałego?
Zysk ---
Strata +++
j. Inne korekty Inne (nieplanowane odpisy amortyzacyjne, różnice kursowe etc.)

III. PRZEPŁYWY PIENIĘŻNE NETTO Z DZIAŁALNOŚCI

OPERACYJNEJ (I+II)

3
ZADANIE DO ROZWIĄZANIA NA WYKŁADZIE

Poniżej przedstawiono uproszczony rachunek zysków i strat oraz bilans otwarcia i zamknięcia roku 200X przedsiębiorstwa
„K-T” S.A. Na podstawie tych sprawozdań oraz informacji dodatkowych zamieszczonych poniżej proszę sporządzić metodą
pośrednią zestawienie przepływów pieniężnych na rok 200X.

RACHUNEK ZYSKÓW I STRAT BILANS

Rok 200X 01.01.0X 31.12.0X
Przychody 3 000 000 AKTYWA
Koszty dz. operacyjnej Środki trwałe 800 000 720 000
bez amortyzacji 2 650 000 Akcje obce 70 000 0
Amortyzacja 80 000 Zapasy 600 000 850 000
Wynik na dz. operac. 270 000 Należności 400 000 600 000
Środki pieniężne 30 000 277 000
Przychody finansowe 80 000 RAZEM AKTYWA 1 900 000 2 447 000
Koszty finansowe 140 000 PASYWA
Kapitał akcyjny 1 300 000 1 300 000
Wynik finansowy brutto Zysk (strata) z lat ubiegłych
210 000 0 80 000
Podatek dochodowy 63 000 Zysk (strata) netto 80 000 147 000
Wynik finansowy netto Kredyt krótkoterminowy
147 000 300 000 600 000
Zobowiązania z tytułu
dostaw i usług 200 000 250 000
Rozliczenia międzyokresowe
20 000 70 000
PASYWA RAZEM 1 900 000 2 447 000

Informacje dodatkowe:
1. Zapłacone odsetki od kredytów bankowych wynoszą 70 000
2. Przedsiębiorstwo nie dokonywało wypłaty dywidend z zysku roku poprzedniego
3. Podstawa opodatkowania podatkiem dochodowym = zyskowi brutto (stawka podatku 30%)
4. Wartość podatku naliczonego jest równa wartości podatku zapłaconego

I WF 147 000
II KOREKTY
1. Amortyzacja +80 000
2. Zapasy - 250 000
3. Należności - 200 000
4. Zobowiązania + 50 000
5. RMb + 50 000
6. Odsetki + 70 000
7. Wynik na dzialaności inwestycyjnych - 10 000

01.01>70 000
31.12>0
Przychody finansowe 80 000
80-70=10!

Wykład 3 ( 22.03.2009)
CELE i STRATEGIE ZARZĄDZANIA KAPITAŁEM OBROTOWYM NETTO

Finansowe spojrzenie na działalność bieżącą przedsiębiorstwa opiera się w znacznym stopniu na analizie kapitału
obrotowego netto. Zarządzanie kapitałem obrotowym netto zawiera w sobie administrowanie bieżącymi aktywami i
pasywami.

KAPITAŁ OBROTOWY NETTO to różnica pomiędzy aktywami obrotowymi (majątkiem obrotowym) a

zobowiązaniami krótkoterminowymi.
KON = AO - Zkr
KON = Z + N + IK - Zkr
KON – kapitał obrotowy netto
AO – aktywa obrotowe
Z – zapasy
N – należności
IK – inwestycje krótkoterminowe
Zkr – zobowiązania krótkoterminowe

Kapitał stały-to suma kapitału własnego i zobowiązań długoterminowych

CELE ZARZĄDZANIA KAPITAŁEM OBROTOWYM NETTO TO :

1. Utrzymanie płynności finansowej.
2. Dążenie do minimalizacji kosztów utrzymania majątku obrotowego w przedsiębiorstwie.
3. Dążenie do minimalizacji kosztów finansowania działalności przedsiębiorstwa.
STRATEGIE KAPIATŁU OBROTOWEGO NETTO

4
 Strategia zarządzania kapitałem obrotowym jest z jednej strony wynikiem polityki kształtowania przez
przedsiębiorstwo majątku obrotowego, a z drugiej strony polityki kształtowania źródeł finansowania działalności. W obu
tych politykach można przedstawić dwa modelowe (skrajne) warianty: konserwatywny i agresywny.
W zakresie kształtowania majątku obrotowego strategia konserwatywna (preferencje bezpieczeństwa) polega na
utrzymywaniu stosunkowo wysokich stanów środków pieniężnych, zapasów, jak też stosowaniu liberalnej polityki
kredytowania odbiorców. Z kolei strategia agresywna jest odwrotnością strategii konserwatywnej i zmierza do ograniczenia
do minimum wielkości majątku obrotowego. Charakteryzuje się więc stosunkowo niskim stanem środków pieniężnych,
należności i zapasów. Nastawienie na wyższa rentowność.
W zakresie zarządzania zobowiązaniami krótkoterminowymi wariant konserwatywny strategii wyraża się w
dążeniu do minimalizacji udziału krótkoterminowego zadłużenia w strukturze źródeł finansowania majątku firmy. Znaczny
więc jest udział kapitału stałego (kapitał własny + zobowiązania długoterminowe). Polityka agresywna charakteryzuje się z
kolei maksymalizacją kapitałów krótkoterminowych.
Złożenie dwóch strategii: kształtowania majątku obrotowego oraz źródeł finansowania, daje obraz
całkowitej polityki zarządzania działalnością bieżącą przedsiębiorstwa. Należy podkreślić, że decyzja o przyjęciu
danej strategii związana jest z podejściem przez przedsiębiorstwo do dylematu pomiędzy płynnością a zyskownością.
Rysunek nr 1. Ryzyko i zysk przy różnych kombinacjach strategii zarządzania kapitałem obrotowym.

Strategia zarządzania aktywami

Strategia zarządzania pasywami

konserwatywna agresywna
agresywna

UMIARKOWANE WYSOKIE
RYZYKO I ZYSK RYZYKO I ZYSK
konserwatywna

NISKIE UMIARKOWANE
RYZYKO I ZYSK RYZYKO I ZYSK

Źródło: (J. Czekaj, Z. Dresler Podstawy zarządzania finansami firmy).

CHARAKTERYSTYKA STRATEGII ZARZĄDZANIA KAPITAŁEM OBROTOWYM

STRATEGIA KONSERWATYWNA
Stosunkowo wysoki stan aktywów obrotowych (wysoki stan środków pieniężnych, zapasów, liberalna polityka kredytowania
odbiorców)
• Niewielkie wykorzystanie zobowiązań krótkoterminowych
• Wysoki w stosunku do branży poziom kapitału obrotowego netto
• Sprzyja maksymalizacji wielkości sprzedaży
• Ogranicza ryzyko utraty płynności (wskaźnik płynności wysokiej („szybkiej”) jest wyższy niż średnia branżowa)
• Zmniejsza możliwości korzystania z dźwigni finansowej i osłony podatkowej; zazwyczaj niższa rentowność
kapitału własnego.
• Zazwyczaj wyższe koszty finansowania aktywów obrotowych (bo korzysta się z kapitału stałego)
N + IK
WWP = Wskaźnik wysokiej płynności
Zb + KR
STRATEGIA AGRESYWNA
Stosunkowo niski stan aktywów obrotowych (niski stan środków pieniężnych, zapasów, restrykcyjna polityka kredytowania
odbiorców)
• Wysoki stopień wykorzystania zobowiązań krótkoterminowych w finansowaniu działalności przedsiębiorstwa
• Niski w stosunku do branży poziom kapitału obrotowego netto (często kapitał obrotowy netto < 0)
• Zwiększone ryzyko możliwości utraty sprzedaży (niskie stany zapasów, restrykcyjna polityka kredytu
kupieckiego)
• Zwiększone ryzyko utraty płynności (wskaźnik płynności wysokiej („szybkiej”) jest niższy niż średnia branżowa)
• Zwiększa możliwości korzystania z dźwigni finansowej i osłony podatkowej; zazwyczaj wyższa rentowność
kapitału własnego.
• Zazwyczaj niższe koszty finansowania aktywów obrotowych

UWAGA. Pytanie na egzamin.

Zaznacz które z podanych niżej cech charakteryzują agresywna strategie kapitału obrotowego netto:
A) Wysoki stan zapasów
B) Niższy niż średnia branżowa wskaźnik płynności wysokiej
C) Liberalna polityka kredytowania odbiorców
D) Wyższy niż branży poziom kapitału obrotowego netto
E) Zazwyczaj niższe koszty finansowania majątku obrotowego
WYKŁAD 4 (04.2009)
OKRES KONWERSJI GOTÓWKI

5
KRĄŻENIE KAPITAŁU OBROTOWEGO
Z samej swej istoty kapitał obrotowy, a ściślej mówiąc jego składniki, występują w ciągłym ruchu – w ciągłym obrocie. W
procesie tego obrotu można wyróżnić kilka etapów:
1). Zakup materiałów, surowców do produkcji. Przedsiębiorstwa nabywają te składniki zarówno za gotówkę jak i na kredyt
kupiecki.
2). Zaangażowana siła robocza przekształca materiały w produkty gotowe (proces produkcji).
3). Produkty lub usługi są sprzedawane odbiorcom. Przeważnie sprzedaż dokonywana jest na warunkach kredytowych i
prowadzi do powstania należności od odbiorców.
4). W pewnym momencie przedsiębiorstwo musi spłacić zobowiązania wobec dostawców oraz z tytułu narosłych płac,
podatków, itp. Ponieważ płatności te często są dokonywane zanim spłyną pieniądze ze sprzedaży wyrobów i likwidacji
należności, powstanie konieczność pozyskania środków z innych źródeł finansowania np. kredytu bankowego, lub kapitału
własnego.
5). Cykl będzie zamknięty, gdy ściągnięte będą należności. W tym momencie firma będzie mogła spłacić ewentualny kredyt
bankowy i ponowić cykl.

Okres konwersji gotówki1 jest okresem między dokonaniem płatności, a uzyskaniem wpływów środków pieniężnych.
Nazywany jest często cyklem od gotówki do gotówki. Długość okresu konwersji gotówki jest zdeterminowana :
1. długością okresu utrzymywania (konwersji) zapasów (OUZ), który trwa od momentu ich zakupu do sprzedania wyrobu
gotowego,
2. długością okresu spływu należności (OSN)
3. długością okresu regulowania zobowiązań (ORZ) (odroczenia płatności).
Okres utrzymywania zapasów oraz okres spływu należności stanowią razem tzw. cykl operacyjny (CO) zwany także cyklem
eksploatacyjnym.
OKG = CO – ORZ
OKG = OUZ + OSN – ORZ

Okres konwersji gotówki jest więc efektem netto trzech określonych wyżej okresów. Jest równy okresowi jaki upływa
od faktycznego wydatkowania środków na opłacenie zasobów potrzebnych do produkcji (materiały i praca) do
uzyskania wpływów pieniężnych ze sprzedaży produktów. Wyraża nam liczbę dni na jaką przedsiębiorstwo musi
zapewnić inne niż zobowiązania bieżące źródła finansowania działalności bieżącej.
Przykładowy model okresu konwersji gotówki: … na wykładzie

Cykl operacyjny w przedsiębiorstwie.

Okres utrzymana zapasów 60 dni okres spływu należności 30 dni

zakup spływ gotówki
materiałów

ORZ- okres regulowania zobowiązań > przedsiębiorstwo dokonuje zapłaty za zakupione materiały.
OKG- okres konwersji gotówki OKG=OUZ+OSN-ORZ (opóźnienie wpływów – opóźnienie wydatków)
OUZ –okres utrzymania zapasów ( co ile dni firma poziom zapasów)
OSN- okres spływu należności
CO- cykl operacyjny – liczb dni które upłyna od zakupu materiałów do spłaty gotówki
CO=OUZ+OSN

Cel zarządzania okresem konwersji gotówki

1
W literaturze spotyka się także określenia: cykl konwersji gotówki, cykl kapitału obrotowego (netto)
6
OKG możemy skorcić przez:
1. Skrócenie okresu spływu należności.
2. Redukcje okresu utrzymywania zapasów (kupować mniej a częściej, ale zwrot kosztów dostaw i ryzyko ich wyczerpania)
3. Wydłużyć okres regulowania zobowiązań

Skracanie OKG powinno następować w takim stopniu, w jakim nie zwiększy to kosztów lub nie zmniejszy przychodów.

Cykle cząstkowe okresu konwersji gotówki oblicza się wg wzorów :

Okres Utrzymywania Zapasów Przeciętny stan zapasów (Z) x liczba dni w okresie (O)
(OUZ) = Koszt związany z zapasami (KZ)

Okres Spływu Należności (OSN) Przeciętny stan należności (N) x liczba dni w okresie (O)
= Przychody ze sprzedaży (S)

Okres Regulowania Zobowiązań Przeciętny stan zobowiązań bieżących (Zb) x (O)

(ORZ) = Odpowiedni koszt (KZb)
Określenie odpowiedni koszt oznacza koszt w związku z którym powstaje zobowiązanie

Należy pamiętać, że ukształtowanie wartości okresu konwersji gotówki i jego składowych jest silnie determinowane
warunkami branżowymi, pozycją rynkową przedsiębiorstwa oraz skłonnością do podejmowania ryzyka przez
przedsiębiorców (patrz strategie). Nie da się zatem określić uniwersalnej – uznawanej za najkorzystniejszą wartości OKG.
Ewentualne analizy porównawcze należy przeprowadzać w odniesieniu do wartości branżowych.

KREDYT KUPIECKI – JAKO ŹRÓDŁO FINANSOWANIA

Kredyt kupiecki (handlowy)
Kredyt kupiecki (handlowy) udzielany jest przez sprzedawcę nabywcy w transakcjach między przedsiębiorstwami i ma
formę odroczenia zapłaty w stosunku do daty sprzedaży. Z punktu widzenia warunków, na jakich jest pozyskiwany, można
wyróżnić klasyczną oraz nieklasyczną postać kredytu kupieckiego.

W klasycznej postaci kredytu nabywca ma możliwość uzyskania skonta, jeżeli zapłaci wkrótce po dacie sprzedaży.
Natomiast w przypadku gdy będzie chciał korzystać z odroczenia płatności obowiązuje go zapłata w pełnej wysokości. W
tym przypadku możemy wyróżnić część bezpłatną kredytu - w okresie w którym można otrzymać skonto (okres
manipulacyjny – tzw. „okres skonta”) oraz płatną - część kredytu jaka przekracza kredyt bezpłatny (np. zapis: 2%/7 zapłata
30, oznacza że nabywca otrzyma 2% skonta jeśli zapłaci do 7 dnia, jeżeli nie to ostateczny termin zapłaty wynosi 30 dni).

W nieklasycznej postaci kredytu sprzedawca nie daje możliwości otrzymania skonta za wcześniejszą płatność. Ta
forma kredytu zdecydowanie dominuje w transakcjach między przedsiębiorstwami w Polsce.
Koszt kredytu kupieckiego zależy od jego formy. I tak przy klasycznej postaci kredytu kosztem będzie
nieskorzystanie ze skonta, co daje możliwość dokonania zapłaty w odroczonym terminie. Roczny koszt kredytu kupieckiego
jest liczony wg formuły:
Roczny nominalny % skonta 360 (365) <(T-t)
koszt kredytu = x
kupieckiego 100% - % skonta okres kredytu – okres skonta

Płatny okres kredytowania („obciążony kosztem”), który jest brany przy obliczeniach kosztu jestwięc różnicą pomiędzy
pełnym „ostatecznym” terminem płatności, a terminem skorzystania ze skonta („okres skonta”) W okresie skonta (w okresie
manipulacyjnym) kredyt jest bowiem „bezpłatny”. Natomiast w przypadku nie udzielania skonta (postać nieklasyczna
kredytu) firma zaciągająca kredyt kupiecki otrzymuje go bezpłatnie.
Koszt kredytu kupieckiego w klasycznej postaci jest najczęściej wyższy od bankowego, a nawet uznawany za najdroższą
formę finansowania. Przy podejmowaniu decyzji należy wówczas porównać go z kosztem innego dostępnego źródła
finansowania.

Zadanie
A. Czy nabywca powinien zapłacić w krótszym terminie i skorzystać z opustu cenowego, czy też powinien skorzystać z
kredytu kupieckiego (płacić w ostatecznym terminie) jeżeli:
- warunki oferowanego kredytu kupieckiego są następujące : 1/7 zapłata 30 dni
- roczna stopa oprocentowania kredytu finansującego zakup wynosi 12,5 %
B. Czy nabywca powinien zmienić decyzję, jeżeli okres zapłaty w pełnej wysokości zostanie wydłużony do 40 dni?
Udziel odpowiedzi porównując koszty obu kredytów
Do obliczeń proszę przyjąć liczbę dni w roku = 360.

A) 1% x 360 = 15,81 roczny nominalny koszt kredytu kupieckiego

100%-1% 30-7
Nabywca powinien zrezygnować z kredytu kupieckiego i zapłacić 7 dnia bo kredyt bankowy jest tańszy.

B) RKK= 1% x 360 = 11,02%

99% 40-7
Korzystam z kredytu kupieckiego, ponieważ jest tańszy od bankowego i płace 40 dnia.
Wykład 5
Przyczyny utrzymywania zapasów w przedsiębiorstwie
ZAPASY MATERIAŁÓW :
 Ułatwiają planowanie produkcji

7
  Zmniejszają ryzyko związane ze zmianami cen materiałów
 Chronią przed ryzykiem braku podaży materiałów
 Umożliwiają prowadzenie polityki uzyskiwania rabatu za jednorazowy zakup

ZAPASY PRODUKCJI W TOKU :

 Zapewniają płynność produkcji poprzez utworzenie zapasu buforowego produktów przesuwanych z jednego
procesu do drugiego

ZAPASY WYROBÓW GOTOWYCH :

 Zmniejszają ryzyko braku możliwości sprzedaży przy wahaniach popytu
 Stabilizują produkcję, zmniejszając koszty spowodowane zmianą rodzaju produkowanego dobra

METODY OGRANICZENIA STANU ZAPASÓW

- konkretny futur es na dostawy zapasów
- oferowanie klientom rabatu cenowego lub wydłużonego terminu płatności w zamian za dłuższy termin dostawy.
- wprowadzanie systemu zarządzania zapasami, „Just In time”

KLASYFIKACJA KOSZTÓW ZAPASÓW

I. Koszty utrzymania zapasów (holding cost)
1. zmieniające się wprost proporcjonalnie do wielkości zapasów:
a. koszty finansowania zapasów (koszt utraconych korzyści)
b. koszty magazynowania
c. ubezpieczenia
2. zmieniające się nieliniowo w stosunku do średniego okresu magazynowania
a. zepsucia zapasów
b. starzenia się zapasów
II. Koszty zamawiania (ordering cost) (sastałe na 1 zamowienie- tak się przyjmuje)
a. koszty dostawy, rozładunku
b. opłaty pocztowe, telefoniczne
III. Koszty braku zapasów (stockout cost)
a. utrata zysku na sprzedaży, trwała utrata klienta
b. dodatkowe koszty związane z koniecznością natychmiastowego zakupu
c. dodatkowe koszty spowodowane zatrzymaniem procesu produkcji

MODEL OPTYMALNEJ WIELKOŚCI ZAMÓWIENIA

EOQ (Economic Order Quantity)

I. Model podstawowy. Założenia:

o istnieją dwa rodzaje kosztów: utrzymania zapasów – zmieniające się wprost proporcjonalnie do wielkości
zapasów, oraz zamawiania – zmieniające się wprost proporcjonalnie do liczby zamówień
o cena jednostkowa zapasów jest stała (nie uwzględnia się możliwego rabatu za ilość)
o zamówiona partia od razu w całości trafia do magazynu
o w modelu może być uwzględniony czas między złożeniem zamówienia a otrzymaniem partii (okres dostawy)
o pewność wielkości zużycia zapasów, codziennie zużywamy tyle samo zapasów.

II. Zmienne modelu EOQ

S – roczne zużycie zapasów
C – koszty utrzymania zapasów wyrażone w procentach wartości średniego
poziomu zapasu w skali okresu (koszty finansowania, ubezpieczenia,
magazynowania) koszty zmienne > określany w stosunku do średniego poziomu zapasów
P – cena jednostkowa zapasów
F – stały koszt złożenia jednego zamówienia
Q – wielkość zamówienia

Optymalna wielkość partii powinna minimalizować całkowite koszty zapasów. Przy stosunkowo dużych partiach towaru
zamówienia składane są rzadziej i koszt ich składania jest zatem mniejszy. Z drugiej strony rosną jednak koszty utrzymania
zapasów. Odwrotna sytuacja jest przy zamawianiu stosunkowo małych partii: koszt utrzymania spada, a koszt dostaw
rośnie.

Wyprowadzenie wzoru na optymalną wartość dostawy w modelu EOQ:

Poziom zapasów spada liniowo od Q do zera.

Q+0 Q
Średni zapas = =
2 2

Q
Koszty utrzymania zapasów = C x P x
2

S Roczne zużycie
Liczba zamówień =
Q zamawiana wielkość

8
 S
Koszty zamówień = Fx
Q

Q S
Całkowity koszt = TC = C x P x + F
2 Q

Chcąc ustalić optymalną wielkość zamówienia, Q, należy policzyć pochodną z funkcji kosztu całkowitego i przyrównać ją
do zera.
dTC CxP S
= - Fx = 0
dQ 2 Q2

2xFxS
Qopt =
CxP

Rysunek nr 1. Model minimalizacji kosztów zapasów oparty o koszty tworzenia i utrzymania zapasów.

Koszty

Koszty całkowite
Koszty utrzymania

Koszty zamawiania

Qopt. Wielkość zapasów jednostki

Źródło: Opracowanie własne na podstawie: V.Jog, C.Suszyński. „Zarządzanie finansami przedsiębiorstwa”

PRZYKŁAD.
Firma zużywa rocznie 50 000 szt. produktu, którego cena = 11 zł. Koszt utrzymania zapasów (obejmujący finansowanie,
ubezpieczenie, magazynowanie) wynosi 16% wartości średniego poziomu zapasów w skali roku. Koszt jednego zamówienia
jest stały i wynosi 365 zł (komunikacja, transport, rozładunek). Jaka powinna być wielkość jednego zamówienia?

Koszty zapasów przy danym poziomie zamówienia

Zamawiana Średni Koszty Roczna liczba Koszt zamawiania Koszt całkowity
wielkość zapas utrzymania zamówień
Q Q/ 2 CP(Q/2) S/Q F(S/Q) CP(Q/2)+ F(S/Q)
1000 500 880 50 182250 19130
2500 1250 2200 20 7300 950
5000 2500 4400 10 3650 8050
10000 5000 8800 5 1825 10625
^500*0,16*11

Obliczenie optymalnej wielkości zamówienia:

2 FS 2 * 365 * 50000
Qopt = = = 4554 [ szt ]
CP 0,16 *11
• Minimalny koszt całkowity = TC= 0,16*11*(4554/2)+365*(50000/4552)=8015zl
Dla optymalnej wielkości zamówienia Qopt 4554szt liczba zamówień w ciągu roku wynosi
S/Q=50000/4554=10,98(~11). Zatem poszczególne zamówienia powinny być składane, co 33 dni. 360/11

PUNKT ZAMÓWIENIA
Punkt zamówienia to poziom zapasów, przy którym składane jest zamówienie. Obliczany jest jako oczekiwane zużycie
zapasów w okresie między złożeniem zamówienia o otrzymaniem towaru.
Jeżeli w przykładzie przyjmiemy, że firma musi czekać 7 dni na realizację zamówienia, wówczas zużycie zapasów w okresie
dostawy wyniesie:
PUNKT ZAMÓWIENIA = 7 dni / 360 dni x 50 000 szt. = 972 szt.
KONCEPCJA GOSPODARKI ZAPASAMI „JUST-IN-TIME”
System „Just-in-Time” (w skrócie JIT), co po polsku można wyrazić jako: „dokładnie na czas”, oznacza sterowanie
dostawami surowców, materiałów, towarów w sposób pozwalający na synchronizowanie intensywności strumieni dopływu i
odpływu, a tym samym redukcję zapasów. Został on wprowadzony do praktyki gospodarczej przez koncern Toyota pod
nazwą: kanban (jap.: kartka, etykieta - która stanowi podstawę ręcznego informacyjnego systemu sterowania produkcji).

9
Stosowany jest głównie do zarządzania zapasami produkcji niezakończonej, a więc dokonującej się w ramach jednego
przedsiębiorstwa produkcyjnego.
Najistotniejszym aspektem filozofii JIT są stosunkowo niskie poziomy zapasów. Wiąże się to z faktem, iż są one w
tym systemie postrzegane jako zło konieczne, a ich część w postaci zapasów buforowych nawet jako straty. W przypadku
przyjęcia takiego podejścia, eliminacja marnotrawnych praktyk i dążenie do doskonalenia przepływów rzeczowych
składników majątku obrotowego stają się niemal konieczne dla prowadzenia bieżącej działalności firmy. Dlatego zwolennicy
takiego podejścia zalecają redukcję zapasów, aby pozwoliła ona na identyfikacje wszelkich nieprawidłowości, które przy
dużym poziomie rezerw nie są bezpośrednio widoczne.
Rezygnacja z „buforów” pociąga za sobą odrzucenie niepewności, a więc konieczność niezwykle precyzyjnego
przewidywania popytu, zapotrzebowania na materiały i towary i natychmiastowego korygowania w razie zakłóceń w
produkcji czy w dostawach. Wymaga to wysokich kwalifikacji pracowników, których praca staje się niezwykle
odpowiedzialna.

Doświadczenia japońskie wskazują, że redukcja zapasów daje przedsiębiorstwu m.in. następujące korzyści:
zmniejszenie powierzchni produkcyjnej (magazynowej), obniżenie kosztów sterowania procesami produkcji, zwolnienie
części kapitału obrotowego, przeznaczonego dotychczas na finansowanie zapasów, zwiększenie produktywności zapasów,
poprawa jakości produkcji. Zapasy w niektórych gałęziach przemysłu w Japonii obniżyły się o ponad połowę, a w
przemyśle elektrycznym aż o 84%. Pociągnęło to za sobą znaczną oszczędność czasu pracy oraz od 50 - 80 procentowy
przyrost wydajności pracy.
Oczywiście absolutne wyeliminowanie zapasów jest niemożliwe. System JIT „zachęca jednak do ich „maksymalnej
minimalizacji”, oczywiście poprzez stopniowe, ale konsekwentne redukowanie materiałów, produktów i towarów na
składzie, gdyż tylko takie działanie uchroni od marnotrawstwa.

Tablica nr 1: Model zapasów „Just-in-Time” - podsumowanie.

WARUNKI SPRZYJAJĄCE ZASTOSOWANIU JIT WARUNKI NIESPRZYJAJĄCE ZASTOSOWANIU JIT
• masowość produkcji • jednostkowość produkcji
• wielofazowość procesu produkcji (złożoność wyrobu) • prosty proces produkcji (niewielka złożoność wyrobu)
• ustabilizowany rynek • nieustabilizowany rynek
• dobrze rozwinięta sieć transportu • słabo funkcjonujący transport
• sprawny system komunikacji w firmie • zakłócenia w procesie komunikacji
• wykwalifikowani pracownicy • brak wykwalifikowanych pracowników
ZALETY MODELU JIT WADY MODELU JIT
- obniżanie kosztów zapasów - większe ryzyko:
- zwolnienie części kapitału obrotowego finansującego - związane z niepewnością ryzyko strat:
zapasy - spowodowanych zatrzymaniem produkcji w wyniku
- podniesienie, jakości produktów braku zapasów
- wzrost wydajności pracy - spowodowanych utratą sprzedaży a nawet utratą klienta

10