Zakład Miernictwa i Ochrony Atmosfery

Laboratorium
Podstawy Metrologii i Technik Eksperymentu

SPRAWOZDANIE

Ćwiczenie nr 6

Temat ćwiczenia: System do pomiaru strumienia objętości wody za

pomocą zwężki.

Wykonawca:
Imię i Nazwisko: Agata Matras
Nr indeksu: 192901
Wydział: Mechaniczno – Energetyczny
Rok studiów: I

Data wykonania ćwiczenia: 16.05.2013r.

Imię i Nazwisko prowadzącego: Dr inż. Monika Tkaczuk – Serafin

Data oddania sprawozdania: 29.05.2013r.

Ocena:

Poprawa:

1
1. Cel ćwiczenia
Celem ćwiczenia jest sporządzenie charakterystyki przepływowej zwężki tj. zależności strumienia
przepływu wody od ciśnienia różnicowego na kryzie oraz obliczenie niepewności pomiaru strumienia
przepływu.

2. Opis przebiegu ćwiczenia

Przebieg ćwiczenia polegał na odczytywaniu z manometru rtęciowego różnic wysokości ciśnień oraz
odpowiadających im strumieni objętości z przepływomierza wirowego „Ursaflux” dla określonej (i
zmniejszanej) liczby obrotów pompy, zaczynając od 2800 𝑜𝑏𝑟/𝑚𝑖𝑛.

3. Wyniki pomiarów

Tabela 1. Wyniki pomiarów liczby obrotów pompy, różnic ciśnień na manometrze oraz strumieni
objętości na przepływomierzu.
Lp. 𝑛 − 𝑜𝑏𝑟/𝑚𝑖𝑛 ∆ℎ/𝑚𝑚 𝑞𝑣 / 𝑚3 /ℎ
1. 2800 578,00 22,1
2. 2480 468,18 19,7
3. 2250 369,92 17,7
4. 1820 283,22 15,4
5. 1500 208,08 13,3
6. 1200 144,50 11,1
7. 960 92,48 9,1
8. 710 52,02 6,8
9. 550 23,12 5,4
10. 450 5,28 3,8

Temperatura wody i powietrza na początku pomiarów:

𝑡𝑤 = 23℃
𝑡𝑝 = 23℃

Temperatura wody i powietrza po wykonaniu pomiarów:

𝑡𝑤 = 25℃
𝑡𝑝 = 25℃

Średnica otworu kryzy: 𝑑 = 31,4 𝑚𝑚

Średnica rurociągu: 𝐷 = 50,0 𝑚𝑚
Współczynnik przepływu kryzy: 𝐶 = 0,608
Ciecz manometryczna: rtęć
Liczba ekspansji: ℇ=1

4. Opracowanie wyników.
4.1. Obliczenie strumienia objętości przepływającej wody.

Wzór na strumień objętości przepływającego płynu wyznacza się z równania:

2
 𝐶 𝜋𝑑2 2∆𝑝
𝑞𝑣 = ℇ √
√1 − 𝛽 4 4 𝜌

gdzie: 𝐶 – współczynnik przepływu

𝑑
𝛽 – przewężenie, 𝛽 = 𝐷
ℇ – liczba ekspansji
𝑑 – średnica otworu kryzy
∆𝑝 – ciśnienie różnicowe na kryzie, ∆𝑝 = (𝜌𝑚 − 𝜌)𝑔∆ℎ
𝑘𝑔
𝜌 – gęstość przepływającego czynnika, 𝜌 = 1000 𝑚3
𝑘𝑔
𝜌𝑚 – gęstość cieczy manometrycznej (rtęci), 𝜌𝑚 = 13600 𝑚3

Najpierw obliczymy ciśnienie różnicowe na kryzie:

𝑘𝑔
∆𝑝1 = (𝜌𝑚 − 𝜌)𝑔∆ℎ1 = (13600 − 1000) ∙ 9,81 ∙ 0,578 = 71444,268
𝑚 ∙ 𝑠2

Teraz obliczymy strumień objętości przepływu:

𝐶 𝜋𝑑2 2∆𝑝1 0,608 3,1415 ∙ (0,0314)2 2 ∙ 257199364,8

𝑞𝑣1 = ℇ √ = 1 √ =
√1 − 𝛽 4 4 𝜌 4
4 1000
√1 − (0,0314)
0,05
𝑚3 𝑚3
= 0,006124192 = 22,04709007
𝑠 ℎ

Tabela 2. Wyniki obliczeń strumienia objętości i ciśnienia różnicowego dla pozostałych różnic
wysokości.
Lp. 𝑚3
∆ℎ /𝑚𝑚 ∆𝑝 /𝑃𝑎 𝑞𝑣 /
ℎ
1. 578,00 71444,268 22,04709007
2. 468,18 57869,8571 19,84238107
3. 369,92 45724,3315 17,63767206
4. 283,22 35007,6913 15,43296305
5. 208,08 25719,9365 13,22825404
6. 144,50 17861,067 11,02354504
7. 92,48 11431,0829 8,818836029
8. 52,02 6429,98412 6,614127022
9. 23,12 2857,77072 4,409418014
10. 5,28 652,63968 2,107193017

4.2. Niepewność pomiaru strumienia przepływu za pomocą kryzy.

Zakładając, że poszczególne wielkości wchodzące w skład powyższego równania są niezależne,

ogólny wzór na niepewność standardową złożoną strumienia objętości wyraża się następująco:

3
 𝜕𝑞𝑣 2 2 𝜕𝑞𝑣 2 2 𝜕𝑞𝑣 2 2 𝜕𝑞𝑣 2 2 𝜕𝑞𝑣 2 2 𝜕𝑞𝑣 2 2
𝑢𝑐 (𝑞𝑣 ) = √( ) 𝑢 (𝐶) + ( ) 𝑢 (𝑑) + ( ) 𝑢 (𝐷) + ( ) 𝑢 (ℇ) + ( ) 𝑢 (∆𝑝) + ( ) 𝑢 (𝜌)
𝜕𝐶 𝜕𝑑 𝜕𝐷 𝜕ℇ ∆𝑝 𝜌
gdzie: 𝑢(𝐶), 𝑢(𝑑), 𝑢(𝐷), 𝑢(ℇ), 𝑢(∆𝑝), 𝑢(𝜌) – niepewności standardowe wielkości składowych.

Po przekształceniach otrzymujemy:
2 2 2 2 2 2 2 2
𝑢𝑐 (𝑞𝑣 ) 𝑢(𝐶) 𝑢(ℇ) 2𝛽 4 𝑢(𝐷) 2 𝑢(𝑑) 1 𝑢(∆𝑝) 1 𝑢(𝜌)
√
= [ ] +[ ] +[ ] [ ] +[ ] [ ] + [ ] + [ ]
𝑞𝑣 𝐶 ℇ 1−𝛽 4 𝐷 1−𝛽 4 𝑑 4 ∆𝑝 4 𝜌

Poszczególne składowe niepewności oblicza się w następujący sposób:

4.2.1. Względna niepewność standardowa współczynnika przepływu.
𝑢(𝐶)
= (1,667𝛽 − 0,5)% 0,6 ≤ 𝛽 ≤ 0,75
𝐶

𝑑
𝛽=
𝐷
gdzie: 𝑑 – średnica otworu kryzy
𝐷 – średnica rurociągu
Zatem:
31,4
𝛽= = 0,628
50,0

Więc:
𝑢(𝐶)
= (1,667 ∙ 0,628 − 0,5)% = 0,546876 ≈ 0,6%
𝐶

4.2.2. Względna niepewność standardowa liczby ekspansji.

𝑢(ℇ) ∆𝑝
=4
ℇ 𝑝1
𝑢(ℇ)
Dla wody, która jest nieściśliwa przyjmujemy ℇ = 1 oraz ℇ
= 0.

4.2.3. Względna niepewność standardowa średnicy rurociągu.

∆𝑔 (𝐷)
Do obliczeń można przyjąć wg PN- EN ISO 5167 błąd graniczny = 0,4% stąd:
𝐷
∆𝑔 (𝐷)
𝑢(𝐷) [ 𝐷 ]
=
𝐷 √3
przy założeniu, że błędy mają rozkład prostokątny (metoda obliczeń typu B)
Zatem:
𝑢(𝐷) (0,4)
= % = 0,230940107 ≈ 0,24%
𝐷 √3

4
 4.2.4. Względna niepewność standardowa średnicy otwory zwężki.
∆𝑔 (𝑑)
Do obliczeń można przyjąć wg PN- EN ISO 5167 błąd graniczny 𝑑
= 0,07% stąd:
∆𝑔 (𝑑)
𝑢(𝑑) [ 𝑑 ]
=
𝑑 √3
przy założeniu, że błędy mają rozkład prostokątny (metoda obliczeń typu B).
Zatem:
𝑢(𝑑) (0,07)
= % = 0,040414518 ≈ 0,041%
𝑑 √3

4.2.5. Względna niepewność standardowa gęstości wody.

Można przyjąć, że:
𝑢(𝜌)
= 0,1%
𝜌

4.2.6. Względna niepewność standardowa ciśnienia różnicowego na zwężce.

Ponieważ ∆𝑝 = (𝜌𝑚 − 𝜌)𝑔∆ℎ = ∆𝜌𝑔∆ℎ to:
2 2 2
𝑢(∆𝑝) 𝑢(∆𝜌) 𝑢(𝑔) 𝑢(∆ℎ)
= √[ ] +[ ] +[ ]
∆𝑝 ∆𝜌 𝑔 ∆ℎ

Poszczególne składowe można przyjąć następująco:

 względna niepewność gęstości
𝑢(∆𝜌)
= 0,1%
∆𝜌
 względna niepewność przyspieszenia ziemskiego
𝑢(𝑔)
= 0,1%
𝑔
 względna niepewność różnicy wysokości ciśnień na kryzie
𝑢(∆ℎ)
∆ℎ
𝑢(∆ℎ) = 0,816𝑚𝑚
𝑢(∆ℎ) 0,816
= = 0,001411765 ≈ 0,0015%
∆ℎ 578

Zatem:

𝑢(∆𝑝) 0,1 2 0,1 2 0,0015 2

= √[ ] +[ ] +[ ] = √0,000001 + 0,000001 + 0,000000000225
∆𝑝 100 100 100
= 0,00141429311 ≈ 0,0015%

5
Tabela 3. Wyniki obliczeń względnej niepewności standardowej ciśnienia różnicowego na zwężce dla
pozostałych różnic wysokości.
Lp. 𝑢(∆ℎ) 𝑢(∆𝑝)
∆ℎ /𝑚𝑚 /% /%
∆ℎ ∆𝑝
1. 578,00 0,0015 0,0015
2. 468,18 0,0018 0,0015
3. 369,92 0,0023 0,0015
4. 283,22 0,003 0,0015
5. 208,08 0,004 0,0015
6. 144,50 0,006 0,0015
7. 92,48 0,009 0,0015
8. 52,02 0,016 0,0015
9. 23,12 0,036 0,0015
10. 5,28 0,16 0,0022

Niepewność standardowa strumienia objętości ma więc następującą wartość:

2
𝑢𝑐 (𝑞𝑣 ) 0,6 2 2(0,628)4 0,24 2 2 2
0,041 2 1 0,0015 2 1 0,1 2
= √[ ] + [0]2 + [ ] [ ] + [ ] [ ] + [ ] + [ ] =
𝑞𝑣 100 1 − (0,628)4 100 1 − (0,628)4 100 4 100 4 100
= √0,000036 + 0 + 0,000002121833595 + 0,0000003981236507 + 0,00000000005625 +
̅̅̅̅̅̅̅̅̅̅̅̅̅̅̅̅̅̅
+0,00000025 = √0,0000387700135 = 0,006226557114

𝑚3
𝑢𝑐 (𝑞𝑣 ) = 0,006226557114 ∙ 𝑞𝑣 = 0,006226557114 ∙ 22,04709007 = 0,137277466
ℎ

Niepewność całkowita wyraża się wzorem:

𝑈(𝑞𝑣 ) = 𝑘 ∙ 𝑢𝑐 (𝑞𝑣 )
gdzie: 𝑘 – współczynnik rozszerzenia; 𝑘 = 2

Więc:
𝑚3
𝑈(𝑞𝑣1 ) = 𝑘 ∙ 𝑢𝑐 (𝑞𝑣1 ) = 2 ∙ 0,13727466 = 0,274554931
ℎ

Tabela 4. Wyniki obliczeń niepewności całkowitej dla pozostałych różnic wysokości.

Lp. ∆ℎ /𝑚𝑚 𝑢𝑐 (𝑞𝑣 ) /𝑚3 /ℎ 𝑈(𝑞𝑣 ) /𝑚3 /ℎ
1. 578,00 0,137277466 0,3
2. 468,18 0,123549719 0,25
3. 369,92 0,109821972 0,22
4. 283,22 0,096094226 0,2
5. 208,08 0,082366479 0,17
6. 144,50 0,068638733 0,14
7. 92,48 0,054910986 0,11
8. 52,02 0,04118324 0,09
9. 23,12 0,027455493 0,06
10. 5,28 0,013120558 0,027

6
 4.3. Charakterystyka dla wykonanej serii pomiarów.
Charakterystyka ta wyraża się równaniem:
𝑞𝑣 = √∆ℎ

Zatem:
𝑞𝑣1 = √∆ℎ1 = √0,578 = 0,760263112

Tabela 5. Wyniki obliczeń charakterystyki dla pozostałych wysokości.

Lp. ∆ℎ /𝑚 𝑞𝑣 = √∆ℎ /√𝑚
1. 0,578 0,760263112
2. 0,46818 0,684236801
3. 0,36992 0,60821049
4. 0,28322 0,532184179
5. 0,20808 0,456157867
6. 0,1445 0,380131556
7. 0,09248 0,304105245
8. 0,05202 0,228078934
9. 0,02312 0,152052622
10. 0,00528 0,072663608

4.4. Wykres charakterystyki.

Wykres 1. Wykres charakterystyki z naniesionymi niepewnościami oraz wartości strumieni objętości
odczytane z przepływomierza.
30
27
24
21
18
qv m3/h 15
qv - obliczone
12
qv - z przeplywomierza
9
6
3
0
0 0.1 0.2 0.3 0.4 0.5 0.6 0.7 0.8
qv=√Δh /√m

7
 4.5. Przedział niepewności.
Tabela 6. Przedział niepewności.
Lp. 𝑚3 𝑚3 𝑚3 𝑞𝑣 − 𝑈(𝑞𝑣 ) < 𝑞𝑣
𝑞𝑣 + 𝑈(𝑞𝑣 ) / 𝑞𝑣 − 𝑈(𝑞𝑣 ) / 𝑞𝑣 / < 𝑞𝑣 + 𝑈(𝑞𝑣 )
ℎ ℎ ℎ
1. 22,34709007 21,7470901 22,1 tak
2. 20,09238107 19,5923811 19,7 tak
3. 17,85767206 17,4176721 17,7 tak
4. 15,63296305 15,2329631 15,4 tak
5. 13,45825404 13,118254 13,3 tak
6. 11,16354504 10,883545 11,1 tak
7. 8,928836029 8,70883603 9,1 nie
8. 6,704127022 6,52412702 6,8 nie
9. 4,469418014 4,34941801 5,4 nie
10. 2,134193017 2,08019302 3,8 nie

5. Wnioski.
 Z wykonanych obliczeń niepewności można zauważyć, że im większe ∆ℎ tym większa
niepewność.
 Ponieważ trudno odczytać z wykresu, czy wartości z przepływomierza mieszczą się w
przedziałach niepewności obliczonych dla kryzy, obliczono wartości 𝑞𝑣 + 𝑈(𝑞𝑣 ) i 𝑞𝑣 − 𝑈(𝑞𝑣 ).
Następnie sprawdzono, czy wartości z przepływomierza mieszczą się pomiędzy nimi. W 6
przypadkach na 10 odpowiedź była pozytywna, W pozostałych przypadkach wartości z
przepływomierza były za każdym razem większe niż obliczone na podstawie zmierzonego Δh.