Hanna Buczyńska „Koło Wiedeńskie”

Koło Wiedeńskie – 1929-1938.

Najwybitniejsi członkowie: Moritz Schlick, Rudolf Carnap, Ph. Frank, Hans Hahn, Otto Neurath, F. Weismann
(addytywnie L. Wittgenstein – ale on nie był członkiem Koła)

1. Walka z metafizyką – Empiryzm

K.W. – dążyło do stworzenia współczesnej wersji empiryzmu
Empiryzm – ludzka wiedza, czyli całe poznanie naukowe i codzienne, oparta jest na doświadczeniu.
K.W. – niepsychologiczna teoria poznania – oddzielenie problematyki teoriopoznawczej od zagadnień
psychologii.
Poznanie (dla K.W.) – to efekt procesów psychicznych, zasób posiadanej wiedzy, abstrahujący od czynności
dochodzenia do wiedzy.
Zadanie epistemologii – stworzenie metody uzasadniania wiedzy. Epistemologia zajmuje się wartościowaniem
poznania.
K.W. – chciało znaleźć metodę zdobywanie PRAWDZIWEJ wiedzy o świecie. Metoda ta miała oddzielić w
sposób ostry naukę (jako poznanie wartościowe) od wszelkiej innej wiedzy (metafizyki).
- Tylko wiedza empiryczna jest wartościowym poznaniem świata.
- wiedza empiryczna – taka, którą można doświadczalnie sprawdzić.
- zdania empirycznie weryfikowalne – takie, które opisują jakiś konkretny stan rzeczy, gdyż mogą zostać z nim
porównane, czyli określone jako prawdziwe lub fałszywe.
Poznanie – opis świata empirycznego, który jest wyrażalny w języku i może być doświadczalnie sprawdzony.
 LIKWIDACJA METAFIZYKI – postulat

2. Zdania protokolarne
Pytanie o pewność wiedzy – pytanie o elementarne empiryczne składniki poznania.
K.W. – nie są to wrażenia zmysłowe jak u Macha (bo byli antypsychologistami), lecz proste zdania opisujące
doświadczenie – ZDANIA PROTOKOLARNE
ZDANIA PROTOKOLARNE – na początku – zdania, które bez żadnej zmiany lub dodatku wypowiadają
FAKTY
- ma to związek z atomizmem logicznym (Russell, Wittgenstein, Whitehead) świat ma strukturę gramatyki
doskonałego języka.
- W języku – podział na zdania proste i złożone. Prawdziwość zdania złożonego zależy od prawdziwości zdania
prostego (atomowego) wartość logiczna zdania złożonego jest funkcją wartości logicznej zdań prostych
składających się na to zdanie (zasada ekstensjonalności)
- Badanie prawdziwości poznania wymaga rozkladania wszelkich twierdzeń na zdania atomowe.
K.W. – zdanie protokolarne to fundament wiedzy empirycznej.

Różne koncepcje zdań protokolarnych:

Carnap:
– najpierw – zdanie protokolarne to zdanie mówiące o najprostszych zmysłowych i uczuciawych jakosciach,
czyli zdanie dotyczące tego, co bezpośrednio dane. ma charakter empiryczny.
- potem – Carnap i Neurath – zdania protokolarne są to zdania języka FIZYKALNEGO. Najprostsze zdania
empiryczne powinny być formulowane w języku fizyki, czyli muszą stwierdzać fizykalny stan rzeczy.
Język fizyki – występują w nim czasowo-przestrzenne przyporządkowania + sprowadza wszelkie jakości do
ilości.
 Zdania protokolarne – należa do języka protokolarnego, który jest równocześnie językiem fizykalnym –
miało to zapewnić intersubiektywny charakter zdań protokolarnych.
- najpierw zdania protokolarne uważano za pewne, nie wymagajace sprawdzania, ALE PRZECIEŻ – zdania
protokolarne, jako że empiryczne, są zdaniami, których prawdziwość zależy od konkretnych warunków, a nie jest
czymś absolutnym.
Neurath:
– odrzucił tezę Carnapa o absolutnej pewności zdań protokolarnych.
- zdania protokolarne nie są uprzywilejowane w stosunku do innych. Są przyjmowane na zasadzie konwencji.
Neurath – zasada wzajemnej koherencji zdań
- rezygnacja z konsekwentnego empiryzmu

Kwestia struktury logicznej zdań protokolarnych – czy różnią się one od innych zdań swymi własnościami
logicznymi czy nie (i struktura log. zdań protokolarnych jest sprawą obojętną):

1
 Carnap:
- zdania protokolarne nie muszą spełniać żadnych warunków formalnych.
- zdania protokolarne mają opisywać jakąś prostą treść empiryczną, są wypowiedziami typu „tu czerwono”.
Zdania protokolarne leżą poza systemem języka, dlatego ich forma jest obojętna. Nie wchodzą też do systemu nauki,
ich zmienność nie powoduje zmian w systemie nauki.
Neurath:
- zdania protokolarne to zdania realne, mające pewną określoną formę logiczną. mają taką formę słowną, jak
inne zdania, ale zawsze występuje w nich imię własne, powtarzające się wielokrotnie w określonym związku z innymi
terminami.
- zdania protokolarne – zdania opisujące zaistnienie określonego wrażenia u danej osoby. Wchodzą one do
systemu języka, ich forma jest związana ze składnią danego języka.

Kwestia precyzyjniejszego określenia zdania protokolarnego i charakteru zależności między zdaniami

protokolarnymi a pozostałymi zdaniami empirycznymi:
- najpierw – Neurath – sugerował, że wszystkie zdania niemetafizyczne powinny być wyprowadzane ze zdań
protokolarnych w oparciu o reguły składni logicznej danego języka.
- Carnap – stosunek zd. protok. do nieprotok. – to sprowadzalnośc jednych do drugich.
Sprowadzalność = sprawdzalność = weryfikacja
- Schlick – żadne z tych ujęć nie daje możliwości uznania zd. protok. za fundament wiedzy. Zdań protok. nie
można uznać za pierwotne w systemie wiedzy ani w sensie logicznym ani w sensie czasowym  odrzucił koncepcję
zdań protokolarnych.
Funkcjonowanie nauki polega na wysuwaniu hipotez i potwierdzaniu ich lub obalaniu. Najistotniejsze zdania –
takie, którym przysługuje funkcja potwierdzania hipotez – KONSTATACJE. Są one na szczycie wiedzy.
Konstatacje – są to zdania stwierdzające pozytywny lub negatywny wynik naszego poznania, wynik naszych
przewidywań naukowych. Są weryfikacją naszej wiedzy.

K.W. :
- przezwyciężenie psychologizmu przez bechawioryzm
- przezwyciężenie indywidualizmu przez fizykalizm

3. Konstrukcja wiedzy ludzkiej

Konstrukcja poznania – wiedzę o faktach można zdobyć jedynie drogą doświadczalną. Wiedza o faktach jest
wiedzą realną, informującą o rzeczywistości. Oprócz tego elementem składowym poznania jest wiedza formalna
(logika, matematyka) – niezalezna od doświadczenia, a priori, ustalająca tylko pewne związki formalne między
myślami:
- prawda materialna – zdania empiryczne są prawdziwe, gdy są potwierdzane przez doswiadczenia  wiedza
materialna
- prawda formalna – twierdzenia nauk formalnych są prawdziwe niezależnie od doświadczenia  wiedza
formalna
- Logika – nie jest pochodzenia empirycznego, nie ma tez związku z psychologią. Zdania logiki mają charakter
zdań analitycznych a priori
- Nauki realne –zdania syntetyczne a posteriori – wiedzę o świecie zawierają jedynie zdania empiryczne
- Nauki formalne – zdania analityczne a priori – nie mają żadnej zawartości treściowej, a jedynie określaja
formalne związki

4. Zagadnienie treści i relacji w poznaniu

- Poznanie może dotyczyć jedynie relacji między wrażeniami, a nie samych wrażeń. Tylko zdania o relacjach są
sprawdzalne.
- Treści jakościowe określamy poprzez opis stosunkow zachodzących między nimi. Jakosci są
niekomunikowalne.
- Elementarne doświadczenie włg. Carnapa – jest natury ilościowej. To nie jakości, lecz relacje.
 Zdania mogą komunikować jedynie logiczną strukturę, a nie treści (czyli jakości). Poznanie nie dotyczy
treści, lecz relacji między nimi.
- Relacja (struktura) – wyrażalna i komunikowalna, treść – niewyrażalna
- Wyrażenie – implikuje dwa fakty:
1. stan rzeczy
2. zdanie opisujące ten stan rzeczy.

2
 1. i 2. mają wspólną strukturę, nie treść
- Wyrażać coś, to rezygnować z treści.
- Podobieństwo i zgodność poznania ze światem empirycznym jest jedynie podobieństwem strukturalnym.

5. Immanentyzm teoriopoznawczy (nie wiemy, czy świat istnieje na zewnątrz nas)

- Niesprawdzalne sa zdania, których nie można sprowadzić do zdań o wrażeniach.
- Znamy tylko swiat naszego doświadczenia i tylko on dla nas istnieje.
- Zdania o czymś innym = metafizyka
- Poznanie nie jest relacją ani procesem miedzy przedmiotem a podmiotem. Jest punktem wyjścia, tym, co
dane.

6. Logiczna analiza języka

- Każde poznanie jest nim przez formę logiczną. Przez nią poznanie przedstawia poznany stan rzeczy, ale sama
forma nie może być przedstawiona.
- Poznanie – przedstawienie faktów empirycznych przy pomocy języka, czyli zbioru symboli, uszeregowanych
w określony sposób.
- sposób uporządkowania = gramatyka języka (składnia logiczna)
- Język – narzędzie myślenia i warunek myślenia. Ma dwa podstawowe elementy:
1. słownik
2. reguły łączenia (gramatyka)
- Zadaniem logicznej analizy nauki jest analiza twierdzeń naukowych, badanie ich rodzajów i stosunków
miedzy nimi, analiza pojęć, które są elementami składowymi tych twierdzeń i teorii będących uporządkowanymi
systemami tych twierdzeń.
- Składnia logiczna języka - włg Carnapa – to formalna teoria tego języka.
- Skladnia log. – zajmuje się formalnymi stosunkami pomiedzy różnymi elementami języka: badanie sposobu
definiowania pojęcia, budowanie logicznej zawartości teorii, budowanie logicznej zalezności zdań itd. Ogranicza się ona do
sposobu konstruowania wyrażeń ze składników elementarnych i wszelkich relacji formalnych między składnikami
wyrażeń, jak i między poszczegolnymi wyrażeniami.
Składnia log. – teoria form zdaniowych i innych tworów językowych tego języka. Dotyczy reguł, które określają
całokształt zalezności formalnych w danym języku.

Dwa typy reguł:

1. reguły normujące sposób formowania zdań – reguły kształtowania – określają, w jaki sposób ze słów tworzy się
zdania – mają charakter formalny
2. reguły wnioskowania, czyli przeksztalcania zdań – określające logiczne związki między zdaniami.
- Jest jeszcze drugi typ logicznych badań języka, który przekracza granice formalnych problemow języka i
uwzglednia stosunek wyrażeń języka do przedmiotow spoza języka – SEMANTYKA

7. Zasada weryfikacji
- Funkcją logicznej analizy języka jest analizowanie zdań w celu wyjaśnienia ich sensu. Trzeba umieć określić
znaczenie zdań czy innych wyrażeń językowych – dopiero potem można zając się ich sprawdzaniem.
- Znaczenie zdania – to najistotniejszy moment w analizie nauki
- Carnap – Znaczenie słowa jest nam wtedy znane, gdy wiemy, jak i kiedy go używać, jak się nim posługiwać.
Sposób posługiwania się słowem jest określany przez składniowe reguły języka.
- Znaczenie słowa = sposób używania go
- Znaczenie = weryfikowalność
- Znajomość warunków prawdziwości zdania jest kryterium jego sensowności. Zdanie ma sens tylko wtedy, gdy jest
sprawdzalne.
- Nie samo sprawdzenie decyduje o sensie, lecz logiczna możliwość sprawdzenia.
- Weryfikacja – procedura, czynność natury doświadczalnej. Znaczenie zdania jest warunkiem możliwości dokonania
procedury weryfikacji, gdyż, żeby zweryfikować zdanie, musimy wiedzieć, w jakich warunkach jest ono prawdziwe. A
znamy znaczenie, gdy umiemy określić warunki jego prawdziwości.
- Możliwość weryfikacji – logiczna i empiryczna.
K.W. – gdy mówią o weryfikowalności, mają na myśli logiczną mozliwość weryfikacji. Znaczenie zdania jest
uzaleznione od jego logicznej weryfikowalności.
- Weryfikowalność empiryczna – jest względna, weryfikowalność logiczna – jest czymś stałym.
- Logiczna weryfikowalnośc zdania – weryfikacja jest możliwa, jeśli struktura zdania nie przeczy regułom logiki,
jeśli jest zgodna z logicznymi zasadami budowy zdania.
- Weryfikowalność jest zależna od budowy zdania. Znaczenie jest funkcją struktury zdania. Zdanie zbudowane włg.
reguł składni logicznej jest zdaniem sensownym, zdaniem znaczącym.

3
 - Wypowiedź, której warunków prawdziwości nie jesteśmy w stanie ustalić, jest pozbawiona znaczenia, tzn. ma
nieprawidłową składnię.
Oprócz tego Buczyńska:
- krytykuje rzekomą „bezzałożeniowość” K.W., bo przeciez widać, jak silne założenia METAFIZYCZNE są tu
ukryte.