Prawo Ohma

Prawo Ohma kojarzone jest zazwyczaj z pierwszym prawem Ohma, czyli proporcjonalności
napięcia U mierzonego na końcach przewodnika o oporze R do natężenia prądu płynącego
przez ten przewodnik I, co wyraża się wzorem:

Pierwsze prawo Ohma

Natężenie prądu stałego I jest proporcjonalne do całkowitej siły elektromotorycznej w
obwodzie zamkniętym lub do różnicy potencjałów (napięcia elektrycznego U) między
końcami części obwodu nie zawierającej źródeł siły elektromotorycznej.

Prawidłowość tę odkrył w 1827 roku niemiecki fizyk, profesor politechniki w Norymberdze i

uniwersytetu w Monachium Georg Simon Ohm. Można ją opisać jako:

Współczynnik proporcjonalności w tej relacji nazywany jest konduktancją, oznaczaną przez

G.

lub w ujęciu tradycyjnym:

Odwrotność konduktancji nazywa się rezystancją (lub oporem elektrycznym) przewodnika i

oznaczana jest wielką literą R:

Prawo Ohma określa opór elektryczny przewodnika:

Prawo to jest prawem doświadczalnym i jest dość dokładnie spełnione dla ustalonych
warunków przepływu prądu, szczególnie temperatury przewodnika. Materiały, które się do
niego stosują, nazywamy przewodnikami omowymi lub "przewodnikami liniowymi" - w
odróżnieniu od przewodników nieliniowych, w których opór jest funkcją natężenia płynącego
przez nie prądu. Prawo to także nie jest spełnione gdy zmieniają się parametry przewodnika,
szczególnie temperatura. Ze wszystkich materiałów przewodzących prawo Ohma
najdokładniej jest spełnione w przypadku metali.
Różniczkowy opór elektryczny
Dla przewodników nie spełniających prawa Ohma oprócz wyżej wymienionego prawa,
zwanego tu prawem statycznym, określa się też dynamiczne (różniczkowe) prawo Ohma:

• różniczkowe prawo Ohma, w postaci:

Jeśli odbiornik spełnia pierwsze prawo Ohma, to jego opór statyczny jest równy oporowi
dynamicznemu.

Różniczkowe prawo Ohma

Obecnie różniczkowe prawo Ohma w ośrodkach ciągłych wyraża się w postaci wektorowej:

gdzie

J – gęstość prądu,
σ – przewodność właściwa, która w ogólnym przypadku jest tensorem, a w ośrodkach
izotropowych jest stałą,
σ – gęstość siły Lorentza (siła Lorentza działająca na jednostkowy ładunek).

W polu elektromagnetycznym w przewodniku na nośniki prądu działa siła Lorentza o

gęstości:

gdzie:

– wektor indukcji pola magnetycznego,

– wektor natężenia pola elektrycznego.

Ponieważ prędkość nośników jest mała w porównaniu z prędkością termiczną nośników

prądu, którego średnia prędkość jest równa zero a nie jego wartość bezwzględna, zatem
różniczkowe prawo Ohma, przyjmuje postać:
 Drugie prawo Ohma
Opór odcinka przewodnika o stałym przekroju poprzecznym jest proporcjonalny do długości
tego odcinka i odwrotnie proporcjonalny do pola powierzchni przekroju

Prawo to można wyprowadzić z pierwszego prawa Ohma. Niech odcinek przewodnika o

długości l ma ustalone pole powierzchni przekroju poprzecznego, wynoszące S. Jeśli do
końców tego odcinka przyłożone zostanie napięcie U, to pole elektryczne wewnątrz
przewodnika wyniesie:

Korzystając z definicji gęstości prądu, jako ilorazu natężenia prądu przez pole przekroju
przewodnika w którym płynie prąd, dostajemy:

Korzystając z definicji różniczkowego prawa Ohma:

Korzystając z pierwszego prawa Ohma, oraz jeśli oznaczymy opór elektryczny właściwy
jako:

otrzymujemy drugie prawa Ohma

Pierwsze prawo Kirchhoffa
Pierwsze prawo Kirchhoffa – prawo dotyczące przepływu prądu w rozgałęzieniach obwodu
elektrycznego, sformułowane w 1845 roku przez Gustawa Kirchhoffa. Prawo to wynika z
zasady zachowania ładunku czyli równania ciągłości. Wraz z drugim prawem Kirchhoffa
umożliwia określenie wartości i kierunków prądów w obwodach elektrycznych.

Obwody elektryczne

Węzeł z prądami wpływającymi i wypływającymi

Dla węzła w obwodzie elektrycznym prawo to brzmi:

Dla węzła obwodu elektrycznego suma algebraiczna natężeń prądów wpływających(+) i

wypływających(–) jest równa 0 (znak prądu wynika z przyjętej konwencji)

lub

Suma natężeń prądów wpływających do węzła jest równa sumie natężeń prądów
wypływających z tego węzła.

Dla przypadku przedstawionego na rysunku I prawo Kirchhoffa można więc zapisać w

postaci:

przyjmując konwencję, że prądy wpływające do węzła są dodatnie, zaś wypływające są

ujemne i traktując je jak wielkości algebraiczne lub w postaci:

biorąc pod uwagę tylko wartości prądów i zapisując prądy wpływające po jednej, a prądy
wypływające po drugiej stronie równania.

W ogólnym przypadku wielu prądów prawo ma postać:

przy czym należy pamiętać, że prądom wypływającym przypisuje się ujemną wartość
natężenia.

Ciągły rozkład prądów

Dla ciągłego rozkładu prądów prawo przyjmuje postać: całka po powierzchni zamkniętej z
gęstości prądu jest równa zero:

J – gęstość prądu (w A/m2)

– wektor powierzchni dS małego fragmentu powierzchni S w m2
Drugie prawo Kirchhoffa

Przykładowe oczko obwodu zamkniętego spełniające drugie prawo Kirchhoffa

Drugie prawo Kirchhoffa – zwane również prawem napięciowym, dotyczy bilansu napięć w
zamkniętym obwodzie elektrycznym prądu stałego. Prawo to zostało sformułowane przez
niemieckiego fizyka Gustava Kirchhoffa.

Treść prawa
Najczęściej prawo to jest formułowane w postaci

W zamkniętym obwodzie suma spadków napięć na oporach równa jest sumie sił
elektromotorycznych występujących w tym obwodzie

Przy czym obwód ten może być elementem większej sieci. Wówczas nosi on nazwę oczka
sieci. Prawo to zapisane równaniem ma postać

gdzie

– SEM k-tego źródła napięcia;

– spadek napięcia na i-tym elemencie oczka.

Dla oporów omowych

gdzie Ii jest natężeniem prądu płynącego przez opornik o oporze Ri.

Zarówno spadki napięcia jak i siły elektromotoryczne mogą przybierać wartości ujemne i
dodatnie. Ich znak ustala się w sposób:

• ustala się kierunek obiegu obwodu (np zgodnie z ruchem wskazówek zegara
• gdy kierunek prądu jest zgodny z kierunkiem obiegu, spadek napięcia jest dodatni (w
przypadku niezgodności – ujemny)
• gdy SEM jest spolaryzowana zgodnie z kierunkiem obiegu, jej wartość jest dodatnia
Prawo to można wywieść z faktu, że krążenie wektora pola elektrycznego po zamkniętym
konturze ma wartość 0, jeżeli kontur ten zawarty jest w obwodzie prądu stałego przy braku
zmian pola magnetycznego przepływającego przez ten obwód, czyli

Traktując spadek napięcia jako jego ujemny przyrost, można II prawo Kirchhoffa
sformułować następująco

Suma spadków napięcia w obwodzie zamkniętym jest równa zeru

Przykład

Inny przykład obwodu zamkniętego

Dla przykładowego obwodu zamkniętego (pokazanego na rysunku obok) z prawa

napięciowego wynikają następujące własności:

gdzie rezystancja wypadkowa

Widać stąd, że w przypadku nierozgałęzionego obwodu II prawo Kirchhoffa redukuje się do

prawa Ohma.