PREDAVANJE: 09.12.

2002

TRGOVI

1. Nastanak trgova. Na početku je potrebno napomenuti da trgovi u obliku kakao

ih poznajemo danas nisu poznavale Mesopotamska i Egipatska civilizacija jer
nisu omogućavale političke, vladajuće, socijalne i najvažnije psihološke uslove
koji bi formirli potrebu za obrazovanjem zajedničkih prostora za okupljanje.
Bilo je potrebno čekati pojavu GRČKOG koncepta življenja u gradu, sa novim
odnosima između individua i države, pre nego što su mesta okupljanja ljudi,
stvarni trgovi, bili razvijeni.

2. Rob Krier: Sa velikom verovatnoćom trg je prvi pronalazak gradskog prostora.

On nastaje grupisanjem kuća oko nekog slobodnog prostora.

3. Trgovi kao što su Sveti Petar u Rimu, trg Svetog Marka u Veneciji, trg Vendom
u Parizu jednako su poznati u svetu kao I Leonardova Mona Liza, Mikelađelov
Mozes, ili Rembrantova Noćna straža, jer su trgovi nedvosmisleno umetnička
dela, kao i slike, skulpture ili pojedinačna arhitektura.

4. Još Vitruvije opisujući forume ističe njihovu sličnost sa na zatvorenim,

arhitektonsko obrađenim prostorom ukrašenim slikama i statuama kao neka
svečana dvorana. Ukratko forum je za grad isto što je za porodičnu kuću
atrijum: dobro uređena, nameštena, bogato opremljena glavna dvorana.
Arhitektura, skulptura i slikarstvo tu se ujedinjuju u jedno celovito delo likovnih
umetnosti, uzvišeno i veličanstveno, kao snažna tragedija ili velika simfonija.

5. Kamilo Zite i postavljanje spomenika na trgu. Zatvorenost trgova. Proporcije

trgova u odnosu na glavnu zgradu. Nepravilnost trgova. Grupe trgova.
Ugrađene crkve Rima, 41 sa jedne strane, 96 sa dve, 110 sa tri, 2 sa četiri,
slobodnostojećih 6, ukupno 255.

6. Ako ulice možemo poistovetiti sa rekama koje kanališu tok ljudskih

komunikacija i procesa, što znači više od samog saobraćaja, onda se trgovi u
gradskom tkivu mogu poistovtiti sa prirodnim ili veštačkim jezerima.

7. Trgovi mogu da imaju specifične funkcije, na primer tržnice, raskrsnice, porte

itd. Ali njihova funkcija nikada ne određuje njihovu prostornu formu.

8. Trgovi po tipologiji klasifikovujemo iz knjige P.Zukera Town and sqare: na

zatvorene, trgove ispred dominantnih objekata, otvorene ili nukleuse trgove sa
vertikalnim akcentima , grupe trgova.

9. Od antičkih vremena helenističkih agora, pa do imperijalnih foruma Rima,

kontinuitet i kontekst okružujućih struktura ostvarivan je kolonadama –
ritmičkom repeticijom vertikala. Ovo je nastavljeno i kroz srednji vek kada su
kolonade zamenjene arakdama, samo jednom variajcijom na istovetnu temu.
ELEMENTI TRGOVA:

- PORGRAMI i SADRŽAJI otvorenih površina, i programi i sadržaji

okružujućih struktura, koordinacija, integracija, međuodnosi,
interakcija

- OBLICI TRGA: kvadrat, krug i trougao, tipologija izvedena iz ovih

osnovnih oblika, razmere i odnosi OTOVRENOG PROSTORA

- OKVIR ILI OMOTAČ, koga najćešće obrazuju OBJEKTI i njihovi

odnosi na trgu: razmere, pozicija, ritam, čovekomernost...

- PARTER TRGA, materijali, kombinacije, boje, teksture, promena

nivoa, prilagođenost funkciji i programima

- ULIVANJE ULICA u trgove, broj, uglovi, veličina ulica, zatvorenost

- PRIZEMLJA ključni nivo trgova, otvorenost, programi, vizuelna

artikulacija

- ULAZI u objekte, prelaz iz javnog u polujavni domen, predprostori,

stepeništa – pijedestali, vrata kao simbol odlaska i dolaska

- AKCENTI I ELEMENTI IDENTITETA, horizontalni, vertikalni,

linearni i tačkasti. Njih obrazuju otvoreni prostor, objekti, karakter
prizemlja, ulazi u objekti, stepeništa, spomenici, mobilijar, stubovi u
vidu kolonada, arkada... ili razni drugi činioci.

- URBANI MOBILIJAR, pozicija i dizajn, razmera, održavanje

- VEGETACIJA na trgovima, pozicija i karakter

- VODA na trgovima
 PROGRAMI TRGA I OTVORENI PROSTOR
Tržnice, svečani trgovi, trgovi za kretanje vojske, crkveni trgovi, trgovi
kod gradskih većnica, itd. kako nam ih je ostavio srednji vek, izgubili su
svoje prvobitne funkcije i svoju simboličnu sadržinu, i mnogi od njih su se
zadržali još samo kroz aktivnosti oko održavanja spomenika 1.
Programi i sadržaji koji se odvijaju na trgu, ali i oni izgrađenih struktura
koji ga definišu, u najvećoj meri određuju karakter ovih otvorenih
područja, formirajući im atmosferu i potencijale za socijalnu integraciju.
Da bi programi i dešavanja bili mogući potrebno je da trg svojom
razmerom, formom i ukupnom koncepcijom bude prilagođen specifičnim,
u svakoj KULTURI drugačijim, zahtevima. Iz tog razloga često su
naizgled ''prazni'', omogućujući da se na otvorenom PROSTORU odvijaju
složena i kompleksna ispoljavanja društvenog života.
Broj različitih programa na trgovima raste. Pored onih vezanih organski
za reč trg kao što je trgovina, i nuđenje svakojakih usluga, u gradovima
je u porastu broj otvorenih prostora ispred javnih objekata, zatim trgova
namenjenih programima kulture, sporta, preko velikih manifestacionih
trgova, saobraćajnih raskrsnica, parkovskih prostora, i drugih ambijenata
koji omogućuju okupljanje stanovništva.
Bitna karakteristika svakog trga je DOSTUPNOST, kontakti i veze koje
uspostavlja sa okružujućim delovima planimetrije. Adekvatne i povoljne
veze bitne su koliko u mikrookruženju samog trga, ali isto tako i ka širem
području iz kojeg se gravitira ka njemu. Adekvatna POZICIJA trga u
okviru ulične mreže u tom pogledu je važna dimenzija, kao i jasne i
dugačke VIZURE ka i sa njega, bitan je broj ulica koje se ulivaju u trg,
zatim njegova udaljenost od glavnih saobraćajnih pravaca, udaljenost od
STANICA javnog saobraćaja, mogućnost parkiranja u njegovoj blizini, što
su sve elementi koji utiču na adekvatno funkcionisanje i koriščenje ovih
otvorenih prostora u pogledu socijalne integracije.

1
R.Krier:''Gradski prosotr'', str. 4.