Ochrona lasów - dr inż.

Marcin Stachurski

Plan wykładu
znaczenie oraz funkcje lasu
czynniki zagrażające
metody ochrony
Las

Lesistość według województw

Zespoły leśne
Zespoły leśne
Bór bażynowy
Bór sosnowy
Bór wysokogórski
Bór świerkowy
Dąbrowa (las)
Fagetalia
Grąd
Jaworzyna z miesięcznicą trwałą
Kontynentalny bór sosnowy świeży
Ols porzeczkowy
Ols torfowcowy
Podgórski łęg jesionowy
Łęg wierzbowo-topolowy
Łęg wierzbowy
Żyzna buczyna karpacka

Lesistość – historycznie
XVIII wiek ok. 40%
1945 20,8%
1970 27%
2005 28,8% (9000 tys. ha)
Lesistość - Europa
Całkowita powierzchnia leśna
Struktura własności
Udział gatunków
Funkcje lasu
 funkcje ekologiczne (ochronne)
korzystny wpływ na klimat, regulacja obiegu wody, przeciwdziałanie
powodziom, lawinom
i osuwiskom
 funkcje produkcyjne (gospodarcze)
zdolności do odnawialnej produkcji biomasy
 funkcje społeczne
zdrowie, rekreacja, zatrudnienie
Gospodarka leśna
 hodowla lasu
 ochrona lasu
 użytkowanie lasu
 urządzanie (planowanie) lasu
 łowiectwo

Zasady prowadzenia gospodarki leśnej:

 powszechna ochrona lasów,
 trwałość utrzymania lasów,
 ciągłość i zrównoważony sposób wykorzystania wszystkich
funkcji lasów,
 powiększania zasobów leśnych.

Podstawy prawne
Ustawa z 28 września 1991 r. o lasach (tekst jednolity Dz.U. nr 45, poz. 435 z 2005
r.)
Ustawa z 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 30 kwietnia 2004 r.)
Zarządzenie nr 50 Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z
dnia 18 maja 1994 r. w sprawie nadania Statutu PGL Lasy Państwowe
Ustawa o lasach
Czynniki zagrażające lasom (1)
abiotyczne
pochodzące od nieożywionej części przyrody
biotyczne
będące zagrożeniem ze strony roślin,
grzybów i zwierząt
antropogeniczne
związane z działalnością człowieka
Czynniki zagrażające lasom (2)
fizjologiczne
fotosynteza, transpiracja, oddychanie, funkcjonowanie aparatów
szparkowych
mechaniczne
uszkodzenia roślin
chemiczne
działanie substancji szkodliwych
Czynniki zagrażające lasom (3)
 chroniczne
 okresowe
Czynniki abiotyczne
 wiatr (kalamita)
 przymrozki
 ekstremalne mrozy
 susze i powodzie
 anomalie pogodowe
Czynniki biotyczne
  struktura drzewostanów
 owady
choroby powodowane przez grzyby
duzi roślinożercy
Zagrożenia owadzie
Metody monitoringu brudnicy mniszki
Czynniki antropogeniczne
zanieczyszczenie powietrza
zanieczyszczenie wód i gleb
 przekształcenia powierzchni
 pożary
 szkodnictwo leśne
 niewłaściwa gospodarka leśna
 szkody górnicze

Zanieczyszczenie powietrza
Dwutlenek siarki (SO2)
stężenie
czas ekspozycji
wrażliwość gatunku drzew
temperatura
wilgotność względna
częstotliwość mrozu
typ gleby
wysokość n.p.m.
obecność innych substancji
działanie addytywne, antagonistyczne lub synergiczne
Dwutlenek siarki (SO2)
wartość progowa średnioroczna zauważalnych uszkodzeń 25-30 µ g/m3, w
szczególnych warunkach 15-25 µ g/m3
zamieranie drzew 25-30 µ g/m3
kilka lat ekspozycji
wrażliwość: jodła, świerk, sosna, modrzew
szczególne narażenie drzewostanów w górach (mechanizm suchego osiadania)
synergia: NO2, O3
Związki azotu
 azot utleniony
tlenki azotu NO i NO2 (NOx) oraz zanieczyszczenia wtórne: kwas azotowy HNO3
i jon azotanowy NO3-
 azot zredukowany
amoniak NH3 i jon amonowy NH4+
Nadmiar azotu
 zakwaszenie gleby
akumulacja w ekosystemie leśnym (eutrofizacja)
zwiększenie zapotrzebowania na wodę, zmniejszona odporność, zachwianie
równowagi odżywczej
 zmiany biotyczne ekosystemu
Emisja do atmosfery
Ozon (O3)
chroniczne uszkodzenia 120 µ g/m3
zauważalne zmiany chwilowe
100-160 µ g/m3
zwiększenie przepuszczalności błon komórkowych
zmniejszenie odporności na mróz
i suszę
Metale ciężkie
akumulacja
degradacja i wypłukiwanie zachodzą
w niewielkim stopniu
wiele z metali to składniki odżywcze
o toksyczności decydują stężenia
Pożary
Ochrona zasobów leśnych
XI w. Bolesław Chrobry – zakaz polowania na bobry i ochrona żeremi
1420 Władysław Jagiełło – zakaz wycinania cisa
1523 Zygmunt Stary – ochrona rzadkich zwierząt (bóbr, tur, żubr, sokół, łabędź
niemy)
XVIII-XIX w. – początki ruchu ochrony przyrody
Podstawy prawne
Ustawa o ochronie przeciwpożarowej
Ustawa o lasach
Ustawa o ochronie przyrody
Ustawa o ochronie gruntów rolnych i leśnych
Ustawa Prawo Łowieckie
Ustawa o ochronie zwierząt
Ustawa Prawo ochrony środowiska
Ustawa o stanie klęski żywiołowej
Ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu
przestrzennym
Ustawa o ochronie roślin
oraz
11 rozporządzeń ministrów
6 zarządzeń dyrektorów
4 instrukcje
1 zasady (Zasady hodowli lasu)
Monitoring lasów
Cele monitoringu lasów:
określenie przestrzennego rozkładu poziomu uszkodzenia drzewostanów
analiza związków przyczynowo skutkowych pomiędzy zdrowotnością lasów a
czynnikami środowiska
określenie zmian uszkodzenia drzewostanów w czasie
tworzenie prognoz krótkoterminowych stanu zdrowotnego lasu

Sposób prowadzenia monitoringu

Badanie i ocena stanu zdrowotnego lasów.
Stałe powierzchnie obserwacyjne I rzędu
(SPO I rzędu) – 1461, na których wykonuje się:
- obserwacje cech morfologicznych koron drzew (przede wszystkim
defoliacja i odbarwienie)
- pomiary dendrometryczne (pierśnic drzew >7 cm)
- obserwacje uszkodzeń biotycznych

Czynności obowiązkowe
kontrola zagrożenia przez owady
kontrola szkód powodowanych przez grzyby patogeniczne i inne czynniki
chorobotwórcze
kontrola zagrożenia lasu przez roślinożerne ssaki
kontrola uszkodzeń lasu spowodowanych przez pożary
kontrola uszkodzeń lasu spowodowanych przez wiatr,
śnieg i inne czynniki abiotyczne
Czynności nieobowiązkowe
ocena zagrożenia lasu
profilaktyka w ochronie lasu
infekcyjna – działanie na szkodnika
dyspozycyjna – zwiększenie odporności
metody ochrony lasu

Literatura
Raport o stanie lasów w Polsce 2005
Państwowe Gospodarstwo Leśne
Lasy Państwowe, Warszawa 2006
Instrukcja ochrony lasu
Państwowe Gospodarstwo Leśne
Lasy Państwowe, Warszawa 2004
K. Juda-Rezler
Oddziaływanie zanieczyszczeń powietrza
na środowisko
Oficyna Wydawnicza PW, Warszawa 2000
Ochrona i zrównoważone użytkowanie
lasów w Polsce
Fundacja IUCN Poland, Warszawa 1996