WALKA O WŁADZĘ NAD CHRZEŚCIJAŃSKĄ EUROPĄ

• Ruch reformy Kościoła

o przyczyny - upadek moralny i intelektualny duchowieństwa, wybór kilku papieży na jedno
stanowisko, zeświecczenie, uwikłanie Kościoła w sprawy polityczne, gromadzenie bogactw
a zaniedbywanie obowiązków, popieranie własnej rodziny (nepotyzm), kupowanie
stanowisk kościelnych (symonia), upatrywanie w zbliżającym się 1000 r. końca świata,
dążenie cesarzy do zwierzchnictwa nad Kościołem, 1054 r. wielka schizma wschodnia -
powstanie Kościoła prawosławnego.

o kongregacja kiuniacka – związek zreformowanych klasztorów popierających ruch odnowy

zapoczątkowany przez klasztor w Cluny w XI w., poprzez wprowadzenie surowej
dyscypliny, codziennych modlitw, surowych obyczajów, nauki, propagowanie ograniczenia
wojen prywatnych (Treuga Dei - tzw. rozejm Boży), dążenie do celibatu duchownych,
zakaz symonii; papież Mikołaj 11 ustanowił regulamin wyboru papieża przez kardynałów.

• Rywalizacja papiestwa z cesarstwem

o „Dictatus papae" (1075 r.) - program papieża Grzegorza VII dążącego do: absolutnej
władzy papieża w Kościele, podporządkowania sobie cesarzy, zakazu przyjmowania przez
duchownych od władcy świeckiego inwestytury (stanowisk kościelnych) co uznano za
symonię, scentralizowania Kościoła, nadrzędnej roli papieża,

o Walka Grzegorza VII z Henrykiem IV - biskupi niemieccy poparli swojego króla, który
ogłosił; wybór papieża za nieważny, ponieważ nie odbył się według nowego regulaminu
wyboru przez kardynałów - klątwa papieża rzucona na Henryka IV, który zagrożony utratą
tronu udał się do Canossy (1077 r.) - pojednanie z papieżem, po pokonaniu opozycji w
Niemczech HenrykIV ogłosił detronizację papieża, wybrał własnego kandydata na papieża
i koronował się na cesarza w Rzymie w 1084 r.,

o konkordat w Warmacji w 1122 r. zawarty między papieżem Kalikstem II a Henrykiem

V zakończył spór o inwestyturę - biskupi i opaci wybierani kanonicznie i zatwierdzani
przez papieża, a cesarz mógł tylko nadać im dobra lenne (beneficjum),

konkordat nie zakończył jednak sporu o prymat w chrześcijańskiej Europie,

o walka cesarza Fryderyka I Barbarossy z Ligą Lombardzką (papiestwo i miasta

włoskie) - kieska cesarza pod Legnano (1176 r.),

o IV sobór Laterański (1215 r.) za papieża Innocentego III potwierdził absolutną

władzę papieża w Kościele zachodnim, podporządkowanie papieżowi zakonów, władzy
świeckiej (król Anglii Jan bez Ziemi zagrożony utratą tronu z powoou konfliktu z
auchowieńsrwem złożył hołd papieżowi), rozbudowa Kuni papieskiej (urzędów).

• Skutki rywalizacji
o podział Europy na obóz antygregonanski (Niemcy, Czechy) i gregoriański, popierający
papieża (Węgry, Polska Bolesława Śmiałego, który wykorzystał to dla własnych celów -
odbudowa administracji kościelnej, koronacja, sojusz Z Węgrami),
o rozróżniono prerogatywy władzy świeckiej i duchownej,
o centralizacja organizacji kościelnej, wzniocmeme finansowe Kurii, do której przekazywano
dochody z całej Europy,
o poparcie Kościoła dla ruchu krucjatowego.
• Krucjaty – wyprawy krzyżowe
o Przyczyny

Przeludnienie Europy, brak ziemi, liczne rycerstwo bez ziemi i zajęcia, głód,

Miasta włoskie dązyły do rozszerzenia szlaków handlowych,

Opanowanie Ziemi Świętej przez Turków seldżuckich – prośba cesarza bizantyjskiego
Aleksego I o pomoc,

Rywalizacja papiestwa z cesarstwem – w 1095 r. papież Urban II na soborze w
Clemont wezwał do krucjat, obiecując zbawienie, kożyści materialne, wolność dla
chłopów.
o Dwa wieki wypraw krzyżowych

Wyprawa ludowa w 1096 r. pod dowództwem pustelnika Piotra z Amiens – chłopi,
 dzieci, ubodzy rycerze rozbici przez Turków,

I krucjata rycerska (1096-1099) pod dowództwem Gotfryda i Baldwina z Bouillon-
utworzono Królestwo Jerozolimskie, hrabstwa Trypolisu i Edessy, księstwo Antiochii;
Seldżucy stale zagrażali krzyżowcom, którzy podejmowali kolejne wyprawy oraz
zakładaii zakony rycerskie,

II krucjata (1147-1149) - po zdobyciu przez Turków hrabstwa-Edessy Bernard z
Clairvaux zorganizował krucjatę z udziałem Ludwika VII króla Francji i króla Niemiec
Konrada III, rozbita przez Turków,

III krucjata (1189-1192) - zorganizowana po zajęciu przez sułtana Saladyna
Jerozolimy, pod dowództwem cesarza Fryderyka I Barbarossy, Filipa Augusta króla
Francji i Ryszarda Lwie Serce króla Anglii - zdobyto Cypr, Saladyn zagwarantował
dostęp do miejsc kultu w Ziemi Świętej, ,

IV krucjata (1202-1204) - zorganizowana przez Wenecję - zniszczono Konstantynopol,
utworzono Cesarstwo Łacińskie, kontrolowane przez Wenecjan,

1212 r. - krucjata dziecięca - większość dzieci zmarła przed dotarciem do celu lub
została sprzedana w niewolę,

V krucjata (1217-1221) - pod dowództwem króla Węgier Andrzeja II i księcia Austrii
Leopolda VI - uderzenie na Egipt, w delcie Nilu zdobyto twierdzę Damiettę, ale w
drodze na Kair krzyżowcy zostali pokonani i musieli wycofać się z Egiptu,

1228-1229 - wyprawa cesarza Fryderyka II - odzyskanie Jerozolimy, Betlejemu i
Nazaretu dzięki układom z sułtanem Egiptu,

VI krucjata (1248-1254) - pod dowództwem króla Francji Ludwika IX Świętego,
nieudana próba opanowania Egiptu,

VII krucjata (1270 r.) - pod dowództwem Ludwika IX i Karola Andegaweńskiego; 1292
r. upadek Akki.
o skutki krucjat

zdobycze krzyżowców były nietrwałe, śmierć tysięcy ludzi,

handel ze Wschodem (Lewantem) przejęły miasta włoskie, początki gospodarki
towarowo-pieniężnej,

przejęcie elementów kultury wschodniej; zakony rycerskie (joannici, templariusze,
krzyżacy),

krucjaty! w Europie - reconquista przeciw Arabom w Hiszpanii, przeciw Słowianom
połabskim i poganom nad Bałtykierrj; antysemityzm,

do IV krucjaty wzrost znaczenia papiestwa, pomnożenie majątku kościelnego - Kościół
pożyczał krzyżowcom pieniądze na wyprawy pod zastaw majątków.

CESARSTWO OTTONÓW

* Królestwo w Niemczech
o ziemie niemieckie pod panowaniem Karolingów - po traktacie w Verdun (843 r.) władza
Ludwika Niemca i jego następców do 911 r.,
o rozdrobnienie feudalne - wyodrębnienie się niezależnych księstw: Saksonia, Bawaria,
Frankonia, Szwabia, Lotaryngia - dzieliły je różnice etniczne, ustrojowe, władzę sprawowali
przedstawiciele lokalnych dynastii,
o królestwo niemieckie monarchią elekcyjną - początkowo mała rola króla (później coraz
większa) wybieranego przez władców poszczególnych księstw, stąd częste bunty opozycji
książąt i walki o tron.
* Rządy dynastii saskiej Ludolfingów
o panowanie Henryka 1 (919-936) - poszerzył granice Niemiec o Lotaryngię, tereny nad Labą,
zdobył Brennę (Brandenburg), zhołdował w 929 r. Czechy, Danię, odparł najazdy węgierskie,
o Otton I Wielki (936-973)
• tłumił bunty plemienne, rozpoczął chrystianizację Słowian (arcybisłkupstwo w
Magdeburgu),
• 955 r. zwycięstwo nad rzeką Lech nad Węgrami,
• 961 r. wyprawa włoska - pomoc papieżowi Janowi XII w pokonaniu króla
lombardzkiego Berengariusza, koronacja na króla Włoch,
• 962 r. koronacja na cesarza - Święte Cesarstwo Rzymskie Narodu Niemieckiego -
podporządkowanie papiestwa cesarzowi,
 o rządy Ottona II, którego koronacja w wieku 6 lat była próbą utworzenia przez Ottona I
monarchii dziedzicznej,
o Otton III (983-1002) - wychowany w tradycji kultury antycznej, stąd idea utworzenia
cesarstwa uniwersalnego złożonego z Galii, Germanii, Italii i Słowiańszczyzny - próbą był
zjazd w Gnieźnie w 1000 r.,
o Henryk II (1002-1024) - prowadził wojny z Bolesławem Chrobrym (1002-1018), zwolennik
reform w Kościele, usuwał z klasztorów mnichów nie przestrzegających reguły; uważał że
godność cesarska ma służyć interesom niemieckim, stąd chciał odnowić Królestwo Franków
pod wodzą Niemiec; ogłoszony w XII wieku świętym, był ostatnim władcą z dynastii saskiej.

* Znaczenie rządów dynastii saskiej (919-1024)

- powrót do idei cesarstwa, plany Ottona III utworzenia cesarstwa uniwersalnego,
- rozkwit kultury i sztuki niemieckiej (tzw. odrodzenie ottońskie),

• dziejopisarstwo - Widukind z Korbei, Thietmar,

• styl ottoński w architekturze (romański) - katedra w Magdeburgu,
• dzieła sztuki rzeźbiarskiej, odlewniczej,
- początki I Rzeszy Niemieckiej, która przetrwała do 1806 r.

PIERWSZE PAŃSTWA SŁOWIAŃSKIE

Pomiędzy VI a IX wiekiem nastąpiła stabilizacja osadnictwa Słowian wschodnich, zachodnich i

południowych, a towarzyszące im przeobrażenia społeczno- ekonomiczne i polityczne
uruchomiły w nich procesy państwotwórcze.

Państwo Samona jako pierwsze państwo słowiańskie- VII w.

• założył je frankijski kupiec Samon
• państwo powstało po zrzuceniu zwierzchnictwa Awarów
• centrum stanowiły Morawy, szybki rozrost terytorialny w latach 623-658(granice obejmują
dodatkowo dolną Austrię i kotlinę Czeską)
• o dziejach państwa opowiada kronika Frydegara- z ok. 660r.
• śmierć Samona 658 r.- zamęt wewnętrzny i rozpad państwa

Państwo Wielkomorawskie
• od IX w. pod władzą dynastii Mojmirowiców, jeden z jej przedstawicieli Świętopełk poszerzył
granice o plemiona czeskie, górny Śląsk, Panonię i Państwo Wiślan
• sprowadzenie przez księcia Rościsława 2 mnichów : Cyryla[ Konstantego- tworzy alfabet
słowiański- głagolice] i Metodego- misja chrystianizacji państwa.
• w 1980 r. papież Jan Paweł II ogłosił Cyryla i Metodego patronami Europy
• rozwój państwa po 874 r.
• „Wielkie Morawy"- rozpadają się w 906 r.

Państwo Czechów
• powstaje po rozpadzie Państwa Wielkomorawskiego
• rywalizacja dwóch najstarszych rodów czeskich- Przemyślidów i Sławnikowiców
• Czesi wykorzystując osłabienie Węgrów po bitwie w 955 r. rozciągnęli swoje panowanie
na Morawy, Słowację, Śląsk i kraj Wiślan
• o dziejach państwa opowiada pochodząca z II połowy XI w. „Kronika Czeska" autorstwa
Kosmasa
• ok. 880 r. Czesi przyjmują chrzest, w 926 cesarz Henryk I zdobył Pragę i zmusił księcia
Wacława I Świętego do złożenia hołdu
• od 950 Czesi płacą hołd trybutarny( składają daninę jako wyraz zależności politycznej)
• w 965 córka księcia Bolesława I Dobrawa wychodzi za księcia polskiego Mieszka I
• 973 r. powstaje biskupstwo w Pradze
Ruś Kijowska
• tworzyły ją poszczególne plemiona wschodniosłowiańskie zamieszkujące dorzecze
Dniepru, górnej Wołgi i górnej Dżwiny- proces tworzenia państwowości początek
IXw.
• podział społeczeństwa: możni, ludność wolna i niewolnicy
• do IX w. Słowianie wsch. pod protektoratem Normanów( Waregów), którym płacili, daniny
• od 862.r. rządzi w Nowogrodzie wareski wódz Ruryk, a w drugiej konkurującej jednostce
państwotwórczej Kijowie inny wódz - Askold. - z czasem z tych dwóch państw powstaje
Ruś Kijowska
• 988r. książę Włodzimierz Wielki przyjmuje chrzest z Bizancjum