Acquis communautaire - całokształt dorobku prawnego UE, obejmujący wszystkie obowiązujące traktaty i akty

prawne. Musi je przyjąć każde wstępujące do Unii Europejskiej państwo.

Agenda 2000. Na rzecz silniejszej i rozszerzonej Unii - (Agenda 2000. For a Stronger and Wider Union) jest
dokumentem Komisji Europejskiej opublikowanym 16 lipca 1997 r., którego istotną część stanowi opinia KE na temat
stanu przygotowań do członkostwa krajów kandydujących do UE. Tym samym "Agenda 2000" formalnie
rekomendowała rozpoczęcie negocjacji akcesyjnych z Węgrami, Polską, Estonią, Czechami, Słowenią i Cyprem. Ponadto
dokument ten omawiał najistotniejsze dla Unii sprawy, jak: finansowanie KE z budżetu na lata 2000-2006, reformę
wspólnej polityki rolnej, wzrost zatrudnienia i poziomu życia obywateli UE, przyszłą reformę instytucjonalną UE.

Airbus - najbardziej znany projekt współpracy przemysłu lotniczego we wspólnocie, zainicjowany w 1965 r. przez
Francję i Wielką Brytanię i przekształcony w 1990 r. w spółkę Airbus Industry. Uczestniczą w niej, oprócz dwóch państw
założycielskich, także Niemcy, Belgia, Holandia i Hiszpania. Produktem spółki są znane samoloty pasażerskie Airbus.
Największe zakłady montażowe znajdują się w Tuluzie.

Akty prawne organów Unii - akty prawne Rady i Komisji mają różną formę. Rozporządzenie posiada bezpośrednią
moc wiążącą dla każdego państwa członkowskiego; dyrektywa zobowiązuje państwa członkowskie do stworzenia
odpowiednich przepisów - których forma i środki osiągnięcia tego celu są dowolne; decyzja dotyczy przypadków
indywidualnych i kierowana jest do państw członkowskich, przedsiębiorstw lub osób - ma bezpośrednią moc wiążącą;
zalecenia i opinie nie posiadają mocy wiążącej.

Anticiego grupa - nieformalna grupa asystentów stałych przedstawicieli państw członkowskich, która działa jako
forum, na którym prezydencja koordynuje program działania. Podczas posiedzeń Rady Europejskiej grupa Anticiego
funkcjonuje jako łącznik między delegacjami krajowymi i szefami państw lub rządów.

Ariane - program wspólnot europejskich w zakresie popierania i promowania literatury europejskiej, wspiera twórców
oraz wszelkie organizacje podejmujące inicjatywę w tym zakresie, wspiera tworzenie sieci instytucji kulturalnych i
bibliotek. Program przyznaje nagrody za twórczość i przekład o nazwie Aristeion.

Audyt ekologiczny - rozporządzenie z 1995 r. daje każdemu przedsiębiorstwu możliwość poddania się kontroli
ekologicznej raz na trzy lata, która musi być dokonana przez niezależne, uznane przez państwo instytucje. Jeśli audyt
wykaże, że firma osiąga wysoki poziom ochrony środowiska, uzyskuje ona prawo do używania w swym logo znaczka
ekologicznego UE.

Avis - dokument przygotowywany przez Komisję Europejską dla Rady Europejskiej, będący rekomendacją do
rozpoczęcia negocjacji akcesyjnych z państwem trzecim. Avis jest przygotowywane na podstawie specjalnych
kwestionariuszy wypełnianych przez państwa członkowskie i dotyczy gospodarki, polityki i życia społecznego.

Azyl - W 1992 r. do krajów Wspólnoty Europejskiej przyjechało ok. 1,5 mln obywateli innych państw. Złożono ponad
pół miliona wniosków o azyl. Imigracja do Europy Zachodniej wzrasta od początku lat 90. Były to sygnały narastania
problemu uchodźców i azylantów. Władze federalne i krajowe kierują ich do gmin. One mają obowiązek zapewnić im
utrzymanie i dach nad głową, co jest dla nich wielkim obciążeniem.

Kraje Wspólnoty obawiały się, że zniesienie granic wewnętrznych spowoduje, iż po przekroczeniu granicy zewnętrznej
UE będzie można przybywać do innych państw Wspólnoty bez żadnej kontroli i ograniczeń. Dodatkowym problemem
był fakt, że między poszczególnymi państwami występowały rozbieżności w zakresie prawa cywilnego i procedur
ograniczających przepływ osób, w tym prawa do azylu i regulacji imigracji. Był to problem, który należało rozwiązać na
poziomie Wspólnoty.

Realizację polityki azylowej miano prowadzić za pośrednictwem Układu z Schengen z 1985 r. o ruchu bezwizowym i
zniesieniu kontroli granicznej między państwami Wspólnoty. Nie został on jednak do dziś podpisany przez Wielką
Brytanię i Irlandię, co sprawiło, że włączenie tej polityki do szczebla wspólnotowego stało się niemożliwe. Polityka
azylowa pozostawała więc tylko jednym z zagadnień III filaru - mającego bardzo szeroki zakres. Podstawą współpracy
międzyrządowej w ramach tego filaru były tzw. wspólne działania. Każda decyzja wymagała jednomyślności, co
paraliżowało podejmowanie inicjatyw.

Sytuację tę zmienił Traktat Amsterdamski podpisany w 1997 r. Politykę azylową przeniesiono do I filaru, co sprawiło, że
stała się ona sprawą całej Wspólnoty. Traktat wprowadził zasadę elastyczności, dzięki której państwa same decydują,
czy chcą poszerzać zakres wspólnotowej współpracy. Mogą postanowić, że nie chcą uczestniczyć w określonych
działaniach i wtedy pozostają poza obszarem kompetencji Wspólnoty w danej kwestii. Dlatego też możliwa jest polityka
azylowa bez udziału Wielkiej Brytanii i Irlandii. Obecnie przy podejmowaniu decyzji nie jest także niezbędna
jednomyślność.

Państwa Wspólnoty postanowiły, że w ciągu pięciu lat od wejścia w życie Traktatu Amsterdamskiego - czyli 1 maja 2004
r. - powstanie wspólna przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości. Do tego czasu mają zostać uchwalone
odpowiednie przepisy na szczeblu wspólnotowym. Mają objąć ustalenie wspólnych norm dotyczących imigracji i prawa

1/15
azylu, które umożliwią pełną swobodę przepływu osób. Niezbędne stanie się zacieśnienie współpracy między państwami
członkowskimi w zakresie prawa cywilnego, postępowania cywilnego, administracyjnego i celnego.

Procedurę podejmowania decyzji na zasadzie jednomyślności zachowano na pięć lat, jednak docelowo ma ona być
uelastyczniona.

Do dorobku wspólnotowego włączono założenia z Schengen wraz ze wszystkimi aktami wykonawczymi. Dzięki temu,
ujednoliceniu podlegają obecnie procedury wydawania wiz, udzielania azylu, nadawania statusu uchodźcy i kontroli na
zewnętrznych granicach.

Odrębnie potraktowano Wielką Brytanię, Irlandię i Danię, które mają prawo wprowadzić u siebie reguły z Schengen w
późniejszym czasie.

BEUC - (Bureau Europeen des Unions des Consommateurs). Stowarzyszenie narodowych związków konsumenckich.
Broni interesów konsumentów na szczeblu Unii Europejskiej.

Bezpośrednie zastosowanie - obowiązująca w prawie wspólnotowym zasada, która polega na tym, że akt prawny
obowiązuje w państwie będącym członkiem wspólnoty bez konieczności dodatkowego krajowego aktu prawnego.

Białe księgi - dokumenty opracowywane przez Komisję Europejską na wniosek Rady Unii Europejskiej. Znajdują się w
propozycje działań w danej dziedzinie i strategie rozwiązania pewnych problemów. Po przyjęciu przez Radę stają się
oficjalnymi programami działania wspólnot.

Budżet Unii Europejskiej - UE nie ma prawa nakładania podatków. Środki budżetowe są stawiane do dyspozycji
wspólnoty przez państwa członkowskie. To zdecydowanie odróżnia budżet wspólnoty od budżetów narodowych. Do kas
brukselskich wpływają cła i podobne opłaty pobierane od towarów importowanych do UE na jej granicach
zewnętrznych, opłaty od cukru gronowego produkowanego we wspólnocie i ponoszone przez producentów, część
podatku od wartości dodanej VAT, część produktu krajowego brutto państw członkowskich.

Najważniejsze pozycje dochodów budżetu stanowią środki z podatku VAT - 25 proc., następnie składki - 27 proc., i
tradycyjne środki własne (na które składają się opłaty rolne, opłaty od cukru i opłaty celne) - 21 proc. Struktura
wydatków jest następująca: ich głównym przedmiotem jest nadal polityka rolna - Europejski Fundusz Orientacji i
Gwarancji dla Rolnictwa. Ważnymi pozycjami są: Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego i Europejski Fundusz
Socjalny. Wzrastają też kwoty na fundusze badawcze. Wydatki administracyjne są niskie.

CEEP - Europejski Centralny Związek Gospodarki Publicznej (European Centre of Enterprises with Public Participation
and of Enterprises of General Economic Interest). Jeden z partnerów w dialogu społecznym UE.

Cena interwencyjna - w ramach wspólnej polityki rolnej ceny najważniejszych produktów rolnych w obrębie wspólnej
marży mogą spaść tylko do poziomu stałej dolnej granicy. Ponieważ państwowe instytucje interwencyjne mają
obowiązek zakupu po cenie interwencyjnej każdej oferowanej ilości towarów, dlatego pełni ona dla producentów
rolnych rolę gwarancji cenowej.

Cena progu - ma chronić rodzimych rolników przed produkującymi taniej wytwórcami z innych krajów. Jest to cena
minimalna wyrobów rolnych importowanych do UE - niższe od niej ulegają poprzez opłaty wyrównawcze lub cła
podwyższeniu do poziomu ceny progu.

Cena śluzy - składa się z ceny opartej na kosztach własnych produktów rolnych, jak: drób, jaja, mięso wieprzowe,
opłata wyrównawcza i opłata dodatkowa. Stosowanie ceny śluzy pozwala maksymalnie ograniczyć import spoza Unii,
gdyż jej mechanizm automatycznie obniża konkurencyjność produktu zagranicznego dostawcy wobec analogicznego
towaru rolnego z obszaru UE.

CEN/Cenelec - (Europejski Komitet Normalizacji - CEN, Europejski Komitet Normalizacji Elektrotechnicznej - Cenelec).
Europejskie organizacje normalizacyjne.

Centra Euro-Info - Istnieje ich w Europie ponad 210. Dostarczają informacji o warunkach działania przedsiębiorstw
na terenie UE, ułatwiają współpracę z firmami i instytucjami w państwach członkowskich UE, pełnią rolę doradczą.
Podlegają bezpośrednio Komisji Europejskiej.

CERN - (Conseil European pour la Recherche Nucleaire) - powołana w 1954 r. organizacja ds. badań jądrowych z
siedzibą w Genewie. Jej celem jest współpraca państw europejskich w naukowych badaniach jądrowych.

Cła antydumpingowe - wprowadza się, gdy towary sprowadzane są po cenach niższych niż osiągane na rodzimym
rynku kraju eksportującego.

College of Europe - placówka edukacyjna utworzona w 1949 r. w Brugii (Belgia), będąca kuźnią kadr dla instytucji
Unii. Studia obejmują główne zagadnienia polityczne, prawne i ekonomiczne w zakresie integracji europejskiej. Zajęcia

2/15
odbywają się w języku angielskim i francuskim. Przez wiele lat rektorem był prof. Jerzy Łukaszewski (później
ambasador Polski we Francji). Filia College of Europe działa od 1994 r. w warszawskim Natolinie.

COM - oznaczenie dokumentu Komisji Europejskiej zawierającego propozycje legislacyjne publikowane w Dzienniku
Urzędowym Wspólnot Europejskich serii C.

COPA - (Comite des Organisations Professionelles Agricoles de la CEE), komitet zawodowych organizacji rolniczych UE.
Jedna z największych grup interesów w ramach Unii, zajmująca stanowisko w sprawach wspólnej polityki rolnej,
zwłaszcza dotyczących zabezpieczenia warunków życiowych i pracy oraz wzrostu dochodów rolników. COPA powstał w
1958 r., siedzibę ma w Brukseli.

COST - (European Coordination of Scientific and Technical Research). Europejska współpraca 28 państw w dziedzinie
badań naukowych i technicznych, polegająca na wspólnym planowaniu finansowanych przez poszczególne państwa
projektów badawczych m. in. w informatyce, telekomunikacji, oceanografii, metalurgii meteorologii, rolnictwa,
medycyny. Dumping socjalny - występuje, gdy państwo członkowskie przyciąga na swoje terytorium lub zatrzymuje
inwestycje, które tworzą miejsca pracy za pomocą niższych kosztów lub mniej restrykcyjnego prawa pracy.

Deklaracja Petersberska - przyjęta w 1992 r., jest jednym z etapów rozbudowy Unii Zachodnioeuropejskiej (UZE) i
przekształcenia jej w europejski filar Sojuszu Północnoatlantyckiego. Deklaracja Rady Ministrów UZE przewiduje m.in.,
że możliwe jest - nie tylko na zlecenie ONZ i OBWE - posługiwanie się jednostkami "błękitnych hełmów" oraz
prowadzenie akcji bojowych służących utrzymaniu pokoju, przygotowanych przez militarną komórkę planowania.

Derogacja - oznacza bezterminowe wyłączenie państwa członkowskiego z obowiązku wypełniania specjalnie

wynegocjowanej części zobowiązań - których sobie to państwo nie życzy - płynących ze stosowania prawa
wspólnotowego. O derogacje wystąpiły na przykład, podczas negocjowania traktatu z Maastricht, Wielka Brytania i
Dania, uzyskując wyłączenie z procesu wprowadzania wspólnej waluty euro. Wielka Brytania uniknęła też wówczas
podpisania Karty Socjalnej.

Dochody własne UE - do roku 1970 wydatki wspólnoty były finansowane wyłącznie z wkładów państw członkowskich.
Następnie finansowanie wspólnot zostało przestawione na dochody własne. System ten zapewnia wspólnocie pewną
niezależność finansową od państw członkowskich i ułatwia samodzielną realizację nadrzędnych celów europejskich. Od
1971 r. państwa członkowskie odprowadzają do budżetu wspólnoty opłaty wyrównawcze na produkty rolne i przychody
z ceł. Od roku 1979 finanse wspólnoty wspomagane są też częścią podatku od wartości dodanej jej członków.
Czwartym źródłem dochodu jest obliczany w stosunku rocznym udział PSB państw członkowskich.

Dokument roboczy - najczęściej pierwszy etap przygotowywania projektu raportu w Parlamencie Europejskim, szkic
raportu lub propozycje w sprawie analizowanego obszaru polityki przedkładany przez sprawozdawcę.

Dziennik Urzędowy Wspólnot Europejskich - (Official Journal of the European Communities) - organ, w którym
publikowane są w jedenastu oficjalnych językach Unii akty prawne i decyzje podejmowane przez instytucje wspólnoty.

Dzień Unii Europejskiej - obchodzony 9 maja dla upamiętnienia publicznej prezentacji przez francuskiego ministra
spraw zagranicznych Roberta Schumana uroczystej deklaracji, która zawierała ideę powołania pierwszej europejskiej
wspólnoty - Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali (9 maja 1950)

Dyrektywy - akty prawne krajów wspólnoty organów wspólnoty. Państwa członkowskie są zobligowane przez Radę lub
Komisję do zmiany lub wydania krajowych aktów prawnych w określonym terminie w celu realizacji wymienionych w
dyrektywie zadań.

ECHO - (European Community Humanitarian Office - Urząd ds. Humanitarnej Pomocy UE), utworzony w 1992 r., ma
nieść pomoc i wsparcie ofiarom katastrof lub wojen. W krajach poza Unią udziela pomocy bezpłatnie.

ECU - (European Currency Unit) do 1 stycznia 1999 r. był europejską jednostką rozliczeniową i walutową w obrębie UE,
jednostką rozrachunkową w kredytowaniu i finansowaniu interwencyjnym, instrumentem równoważenia sald, służył też
jako waluta rezerwowa banków emisyjnych. 1 stycznia 1999 r. został zastąpiony przez euro.

Efektywna data - data wskazana w dyrektywie wspólnotowej jako termin jej inkorporacji do ustawodawstwa
krajowego.

EFTA - Europejska Strefa Wolnego Handlu powstała w 1960 r. i była reakcją na powstanie EWG. Miała zapobiec
gospodarczej dyskryminacji państw nie będących członkami EWG. Straciła na znaczeniu po przystąpieniu wielu jej
państw do UE.

ESA - (European Space Agency - Europejska Agencja Kosmiczna) powstała w 1975 r. w Paryżu. Koordynuje współpracę
państw europejskich w - wyłącznie pokojowych - badaniach i technologii kosmicznej, współpracuje z amerykańską
agencją kosmiczną NASA. Na jej koncie są takie sukcesy, jak powstanie europejskiej rakiety nośnej Ariane i
laboratorium kosmicznego Spacelab.

3/15
Eurochambres - powołany w 1958 r. Europejski Związek Izb Przemysłu i Handlu z siedzibą w Brukseli, zrzeszający 32
narodowe organizacje. Jest rzecznikiem ponad 1200 izb przemysłu i handlu, reprezentujących ponad 14 mln firm
europejskich.

Europa o wielu prędkościach - metoda zróżnicowanej integracji, która polega na tym, że grupa państw realizuje
wspólne cele, podczas gdy pozostałe osiągają ten sam cel w późniejszym czasie.

Europa-Union Deutschland - ponadpartyjny związek interesów opowiadający się za powstaniem Stanów

Zjednoczonych Europy. Mieści się w Bonn (Niemcy).

Europartenariat - największe wielobranżowe forum kooperacyjne dla małych i średnich przedsiębiorstw, odbywające
się pod auspicjami Komisji Europejskiej. Program powstał w 1987 r. Celem spotkań organizowanych dwa razy w roku
jest wzmocnienie perspektyw ekonomicznych regionu, w którym odbywa się Europartenariat, a przede wszystkim
promowanie współpracy między przedsiębiorstwami z danego regionu i firmami z pozostałych państw Europy, Azji,
Afryki Północnej i obu Ameryk. Miejscami spotkań były miasta: Irlandii, Hiszpanii, Wielkiej Brytanii, Portugalii, Niemiec,
Austrii, Grecji, Włoch, Francji, Szwecji, Holandii. W czerwcu 1994 r. Europartenariat gościł w Polsce. Dotychczas w
forum udział wzięło ponad 35 tys. firm, liczbę nawiązanych kontaktów szacuje się na ponad 100 tys.

Europatronariat - inicjatywa Unii Europejskiej z 1987 r. mająca wspierać małe i średnie przedsiębiorstwa, które
funkcjonują głównie w państwach członkowskich UE. Jest to forum, na którym dwa razy w roku spotykają się
przedstawiciele tych firm i nawiązują kontakty gospodarcze. W 1994 r. Patronariat zorganizowano w Gdańsku - po raz
pierwszy w kraju nie będącym członkiem UE.

Europejska jednostka rozrachunkowa - (European Unit of Account - EUA) została utworzona w 1975 r. i służyła
jako jednostka rozliczeniowa budżetu wspólnoty oraz do określania cen produktów rolnych w ramach wspólnej polityki
rolnej. Stanowiła koszyk walut członkowskich wspólnoty. Została zastąpiona przez ECU wraz z wprowadzeniem
Europejskiego Systemu Walutowego w 1979 r.

Europejska Karta Energii - zainicjowana w 1991 r. w Hadze jest kodeksem zachowań i postawą umożliwiającą
opracowanie ramowych warunków współpracy w dziedzinie energii - dla zwiększenia gwarancji zaopatrzenia w energię i
wspierania europejskiego rynku energii - z uwzględnieniem ochrony środowiska.

Europejska Karta Socjalna - Przyjęta przez Radę Europy 18 października 1961 r. (weszła w życie ponad 3 lata
później, Polska ratyfikowała ją w 1997 r.), chroni podstawowe prawa ekonomiczne i społeczne obywateli. Gwarantuje
prawo do pracy i wynagrodzenia, poprawy warunków życia i pracy, ochrony socjalnej, prawa do stowarzyszeń,
negocjacji, konsultacji, udziału, ochrony zdrowia, kształcenia, równego traktowania mężczyzn i kobiet, ochrony
niepełnosprawnych.

Europejska Karta Samorządu Terytorialnego - przyjęta 15 października 1985 r. podczas 20. posiedzenia
plenarnego Stałej Konferencji Gmin i Regionów Europy, działającej w ramach Rady Europy, przez 13 państw
członkowskich.

Karta, którą obecnie ratyfikowały 34 państwa, jest konwencją Rady Europy. Polska ratyfikowała ją w 1994 r. Nie
wszystkie kraje członkowskie UE ratyfikowały kartę. Są to Francja, Irlandia, Belgia.

"Zasada samorządu terytorialnego będzie uznana w przepisach wewnętrznych państw członkowskich, a w miarę
możliwości w konstytucjach" - tak postanawia karta. Wizja samorządu terytorialnego stała się w niej wspólną podstawą
dla państw Europy. Jest on pojmowany jako główny element efektywnej demokracji. Karta ma na celu włączenie gmin i
regionów w realizację integracji europejskiej, współpracę między gminami i regionami europejskimi oraz włączanie
obywateli w tworzenie demokracji w ich miejscu zamieszkania. Karta zawiera katalog zasad istotnych do prawidłowego
funkcjonowania samorządu terytorialnego, takich jak: powszechna wybieralność organów władzy samorządowej,
obowiązek zasięgania opinii społecznej, samodzielność administracyjna i gospodarcza władz lokalnych oraz prawna
ochrona samorządu.

Niemniej, pozycja samorządów jest wynikiem pojmowania Europy m.in. jako porozumienia regionów. Włącza ono trzeci
szczebel władzy - właśnie samorządy i władze terytorialne - do procesu integracji i struktur decyzyjnych. Regiony
uwzględniają samodzielność niższych szczebli politycznych oraz przybliżają proces decyzyjny do obywateli. Samorządy
korzystają z funduszy strukturalnych Unii Europejskiej.

Europejski Obszar Gospodarczy - powołany w 1994 r. obszar państw EFTA (obecnie Norwegia, Islandia i
Liechtenstein) oraz 15 państw członkowskich Unii Europejskiej. W obszarze tym obowiązuje zasada swobodnego ruchu
towarów, usług, kapitału i siły roboczej, jak na rynku wewnętrznym UE. Państwa EFTA przejęły ok. 80 proc. przepisów
obowiązujących w obrębie UE.

Europejski System Banków Centralnych - ustanowiony został w lipcu 1998 r., składa się z Europejskiego Banku
Centralnego i narodowych banków emisyjnych państw członkowskich Unii Gospodarczej i Walutowej. Jego zadania to
planowanie i realizacja polityki pieniężnej wspólnoty, przeprowadzanie transakcji dewizowych, zarządzanie rezerwami
walutowymi i nadzór instytucji kredytowych. Głównym celem ESBC jest zagwarantowanie stabilności cen.

4/15
Europejski Znaczek Ekologiczny - przyznawany jest od 1994 r. przez właściwe władze krajowe na podstawie
kryteriów opracowanych przez Unię, ma przyczynić się do świadomego kupowania towarów ekologicznych.

Europejskie Biuro Rejestracji Rasizmu i Wrogości wobec Cudzoziemców - utworzone w 1997 r., mieszczące się
w Wiedniu, ma dostarczać Unii, Radzie Europy i państwom członkowskim rzetelnych i sprawdzonych informacji o
przypadkach rasizmu, wrogości wobec obcokrajowców oraz antysemityzmu.

Europejskie jądro - dokument z 1994 r. ożywił dyskusję na temat tego, czy jądro państw członkowskich ma posuwać
się dalej niż pozostałe państwa w procesie integracji, ponieważ rosnąca liczba członków sprawia, że Unia staje przed
groźbą utraty zdolności działania i dalszego rozwoju. Jednak pozostaje kwestią sporną, czy tego rodzaju europejskie
jądro lub inne formy stopniowej integracji doprowadzą do lepszych wyników i większej elastyczności, czy też mogą
spowodować rozłam UE z powodu powstania różnych klas i kategorii państw członkowskich.

Europejskie Miasto Kultury - począwszy od 1985 r. ministrowie państw członkowskich UE odpowiedzialni za sprawy
kultury postanowili przyznawać co rok wybranemu miastu ten tytuł. Wiąże się on z udzieleniem pomocy finansowej na
organizację prestiżowych imprez kulturalnych w tym mieście. Tytuł Europejskiego Miasta Kultury otrzymały dotychczas:
Ateny, Florencja, Amsterdam, Paryż, Glasgow, Dublin, Madryt, Antwerpia, Lizbona, Luksemburg, Kopenhaga, Saloniki,
Sztokholm, Weimar, Awinion, Bergen, Bolonia, Bruksela, Helsinki, Kraków, Norymberga, Praga, Reykjavik, Santiago de
Compostella.

Europejskie prawo jazdy - zgodnie z przyjętą w lipcu 1996 r. dyrektywą, państwa członkowskie mogą wydawać
europejskie prawa jazdy w formacie karty kredytowej. Wprowadzono także obowiązek badań lekarskich co 10 lat.
Przenosząc się do innego kraju UE nie trzeba zmieniać prawa jazdy.

Eurosceptycy - osoby niechętne integracji europejskiej, popierające niezależność gospodarczą, przeciwne utracie
suwerenności narodowej. W każdym państwie członkowskim są eurosceptycy, jednak najwięcej jest ich w Wielkiej
Brytanii, czego wyrazem był i jest dystans kolejnych rządów brytyjskich wobec Unii Europejskiej - najdobitniej
wyrażany przez Margaret Thatcher.

Euroregiony - obszary współpracy przygranicznej (transgranicznej) będące wynikiem wzajemnego porozumienia

regionów przygranicznych. Celem jest głównie współpraca gospodarcza, rozwój połączeń komunikacyjnych, ochrona
środowiska, turystyka oraz działalność kulturalno-edukacyjna. Euroregiony działają na podstawie własnych statutów.
Kompetencje euroregionów nie są do tej pory uregulowane w prawie wspólnotowym. Współpraca przygraniczna
wspierana jest przez programy pomocowe. W Polsce funkcjonują regiony m. in. "Nysa", "Pro Europa-Viadrina", "Tatry",
"Bug", "Pomerania", "Karpaty".

EUROSTAT - urząd statystyczny UE. Opracowuje analizy i prognozy, dostarcza organom unijnym danych istotnych do
podejmowania decyzji i działań, informuje narodowe administracje i opinię publiczną o tendencjach rozwoju w ramach
Unii. Koordynuje i integruje niejednolite statystyki krajowe w jednolity i porównywalny system.

Federalizm - koncepcja stworzenia jednego, ponadnarodowego państwa europejskiego. W myśl tej koncepcji
poszczególne państwa powinny zrzec się swej suwerenności i przelać władzę na organy wspólne - europejski rząd i
europejski parlament. Członkowie tego parlamentu wybierani byliby przez parlamenty narodowe, ale byliby od nich
niezależni, działając przede wszystkim w interesie europejskim. Koncepcja opierała się na tezie Winstona Churchilla z
1946 r. o utworzeniu Stanów Zjednoczonych Europy.

Zwolennikami federalizmu są Niemcy, gdzie taki system jest najbardziej rozwinięty. Dla większości obywateli Niemiec
ustrój federalny oznacza przede wszystkim ograniczenie władzy, jej bliskość wobec obywatela oraz kontrolę polityczną.
Niemiecki Trybunał Konstytucyjny w orzeczeniu z 1993 r. na temat Traktatu z Maastricht określił obecny ustrój UE jako
związek państw. Sędziowie z Karlsruhe uznali, że umowa Unii Europejskiej stanowi akt założenia w Europie związku
państw, przejmującego suwerenne kompetencje, lecz nie będącego samo w sobie państwem. Również Belgia i Austria
posiadają ustrój federalny.

Inni członkowie Unii nie są już tak pozytywnie nastawieni do tej idei. Brytyjczycy obawiają się przede wszystkim
powstania w Europie władzy centralnej, której musieliby podporządkować swoje suwerenne prawa.

Do federalistów zaliczali się m. in. Konrad Adenauer, Walter Hallstein, Paul Speak.

Forteca Europa - określenia tego często używali zwolennicy wolnego handlu, określając nadmierny ich zdaniem
protekcjonizm Unii Europejskiej.

Filary Unii Europejskiej - traktat z Maastricht wprowadził pojęcie Unii Europejskiej składającej się z trzech filarów. W
każdym z nich obowiązuje inny proces podejmowania decyzji. Pierwszy obejmuje zagadnienia rozstrzygane zgodnie z
procedurami decyzyjnymi obowiązującymi dla Unii (np. Wspólna Polityka Rolna). Filar drugi dotyczy wspólnej polityki
zagranicznej i bezpieczeństwa, a trzeci - wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych. W drugim i trzecim filarze
decyzje podejmowane w ustaleniach międzyrządowych.

5/15
Fundusz Spójności - utworzony w 1993 r. służy finansowemu wsparciu projektów w dziedzinie ekologii i infrastruktury
transportu. Służy wyłącznie tym państwom, których PKB na jednego mieszkańca wynosi mniej niż 90 proc. średniego
PKB w UE.

Fundusze strukturalne - fundusze, którymi zarządza Komisja Europejska, a które służą finansowaniu pomocy w
ramach Wspólnoty. Są to: Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej, Europejski Fundusz Regionalny, Europejski
Fundusz Socjalny. Środki z funduszy strukturalnych przypadają w większości krajom biedniejszym. Na lata 2000-2006
przewidziano 195 mld euro.

Głosowanie większością kwalifikowaną - Rada UE podejmuje decyzje albo na zasadzie jednomyślności, albo
zwykłą większością głosów, albo większością kwalifikowaną. Obecnie głosy uwzględniane w głosowaniu większością
kwalifikowaną są rozdzielone między państwa członkowskie w następujący sposób: Niemcy, Wielka Brytania, Francja i
Włochy po 29, Hiszpania i Polska - po 27, Holandia - 13, Grecja, Czechy, Belgia, Węgry i Portugalia - po 12, Szwecja i
Austria - po 10, Słowacja, Dania, Finlandia, Irlandia i Litwa - po 7, Łotwa, Słowenia, Estonia, Cypr i Luksemburg - po 4,
Malta - 3. W sumie, wszystkie państwa członkowskie będą dysponowały 321 głosami. Decyzje będą podjęte, gdy
uzyskają przynajmniej 232 głosy - oddane przez większość państw członkowskich. Ponadto państwo członkowskie może
poprosić o potwierdzenie, że głosy "za" reprezentują co najmniej 62% całkowitej populacji Unii. Jeśli będzie inaczej,
decyzja nie zostanie przyjęta.

Głosowanie zwykłą większością - w takim głosowaniu każde państwo dysponuje jednym głosem. Do podjęcia
decyzji potrzeba osiem głosów. Wstrzymanie się od głosu lub powstrzymanie się od udziału w głosowaniu uważane jest
za głos "przeciw".

Góra masła - podobnie jak "jezioro wina" określenie to opisuje efekt stosowania systemu cen gwarantowanych w
ramach wspólnej polityki rolnej w obszarze gospodarstw mleczarskich, gdzie nadprodukcja spowodowała
magazynowanie wielkich ilości masła. Problem ten rozwiązano, wprowadzając w 1984 r. kwoty produkcji mleka.

Grupa euro-11 - gremium 11 państw uczestniczących w Unii Walutowej. Działają na rzecz ściślejszej koordynacji. W
jej ramach ministrowie finansów i gospodarki państw członków Unii Gospodarczej i Walutowej omawiają sprawy
związane z ich szczególną odpowiedzialnością za wspólną walutę. Najważniejszym gremium decydującym w sprawach
polityki gospodarczej i finansowej jest Rada ECOFIN, składająca się z reprezentantów wszystkich 15 krajów UE.

Grupa Kangura - grupa członków Parlamentu Europejskiego, opowiadająca się tradycyjnie za Europą bez granic.

Grupa Trevi - grupa nieformalnej współpracy między ministerstwami sprawiedliwości i spraw wewnętrznych państw UE
do zwalczania handlu narkotykami i międzynarodowego terroryzmu, powstała w 1975 r. Jej spotkania odbywają się dwa
razy w roku, od 1993 r. zastąpiły je posiedzenia ministrów spraw wewnętrznych i sprawiedliwości państw Unii.

Harmonizacja - dostosowanie prawa danego kraju członkowskiego lub kandydującego do prawa wspólnotowego, ma
usuwać zakłócenia w funkcjonowaniu wspólnego rynku, powstające na skutek istnienia różnych przepisów. Takie
sprzeczne akty prawne są ujednolicane poprzez wydawanie dyrektyw harmonizujących.

Integracja zróżnicowana - ma miejsce wówczas, gdy państwa członkowskie podążają ku wspólnym celom, lecz z
różnymi prędkościami - a nie w tym samym tempie.

INTERREG - inicjatywa Unii Europejskiej wspierająca współpracę obszarów przygranicznych dwóch państw
członkowskich albo obszarów przygranicznych pomiędzy krajami Unii Europejskiej i jej sąsiadami, mająca także na celu
wyrównanie dysproporcji w rozwoju regionów leżących po dwóch stronach granicy.

Inwestytura - czynność, na podstawie której Komisja Europejska uzyskuje prawo do działania w imieniu wspólnoty.

Jednolity Akt Europejski - ratyfikowany w 1987 r. stanowił uzupełnienie i modyfikację Traktatów Rzymskich.
Rozszerzył uprawnienia wspólnoty w wielu dziedzinach i udoskonalił proces decyzyjny poprzez wprowadzenie decyzji
podejmowanych na podstawie kwalifikowanej większości głosów.

Jezioro wina - tak, wraz z "Górą masła", określa się system interwencji i gwarancji cenowych w ramach Wspólnej
Polityki Rolnej. Oznacza to wielkie ilości wina zgromadzone w wyniku nadprodukcji. Decyzję o ograniczeniu produkcji
wina w krajach wspólnoty podjęto podczas szczytu Rady Europejskiej w Dublinie w grudniu 1984 r.

Języki urzędowe UE - jest ich 20: angielski, czeski, duński, estoński, fiński, francuski, grecki, hiszpański, holenderski,
litewski, łotewski, maltański, niemiecki, polski, portugalski, słowacki, słoweński, szwedzki, węgierski, włoski. Są
równoprawne. Każdy z aktów prawnych UE jest tłumaczony na wszystkie 20 języków urzędowych. W serwisie
językowym pracuje niemal co piąty urzędnik Unii.

LEADER - inicjatywa UE mająca na celu przyspieszenie rozwoju gospodarczego gmin wiejskich w najsłabszych
regionach Unii, zwłaszcza jeśli chodzi o organizację rozwoju terenów wiejskich, pośrednictwo w zdobywaniu nowych
kwalifikacji, popieranie agroturystyki, pomoc dla małych przedsiębiorstw.

6/15
LIFE - jednolity instrument finansowy na rzecz środowiska, służący finansowaniu programów ochrony środowiska w
obrębie Unii oraz w ramach współpracy międzynarodowej.

Mieszkańcy UE - w 25 krajach Unii Europejskiej mieszka 454,9 mln ludzi.

Małe i średnie przedsiębiorstwa (MŚP) - maksymalna wielkość przedsiębiorstwa kategorii MŚP definiowana jest
różnie. W Europejskim Banku Inwestycyjnym - następująco:

I - nie więcej niż 500 zatrudnionych i nie więcej niż 75 mln euro kapitału założycielskiego netto; nie więcej niż jedna
trzecia kapitału może należeć do większego przedsiębiorstwa;

II - poniżej 500 zatrudnionych, poniżej 38 mln euro obrotu i udział większych podmiotów w kapitale mniejszy niż jedna
trzecia;

III - maksymalnie 250 zatrudnionych, maksymalnie 20 mln euro obrotu lub 10 mln euro bilansu rocznego, poniżej 25
proc. kapitału w rękach jednego lub większej liczby wielkich przedsiębiorstw.

Komisja Europejska jest świadoma potencjału małych i średnich przedsiębiorstw. Zajmuje się nimi Dyrekcja Generalna:
Przedsiębiorczość. W minionych latach stworzono szeroki wachlarz najróżnorodniejszych instrumentów wspierania MŚP.
Jest to m.in. pomoc doradcza w zakresie handlu na rynku wewnętrznym, ponadgraniczna współpraca przedsiębiorstw,
wspieranie badań naukowych, inwestycje w zakresie ochrony środowiska i tworzenie oraz zachowanie miejsc pracy.
Poprzez inicjatywę wspólnotową MŚP Unia Europejska subwencjonuje projekty w tej dziedzinie na łączną kwotę 1 mld
euro.

W celu wzmocnienia konkurencyjności KE opracowała "Zintegrowany program na rzecz małych i średnich

przedsiębiorstw", który łączy działania poprawiające warunki ramowe dla tego typu przedsiębiorstw na rynku
wewnętrznym. Szczególną rolę w dziedzinie polityki wobec MŚP odgrywają punkty doradztwa sieci Euro-Info. Jest ich
ponad 300 w całej Europie. Wspierają małe i średnie przedsiębiorstwa we wszystkich sprawach związanych z UE, np.
przetargi publiczne - (Komisja Europejska wspiera np. udział w przetargach ogłaszanych na całym obszarze UE),
ochrona pracy i w ogóle regulacje związane z prawem pracy, kształcenie i kwalifikacje zawodowe, normy i przepisy
techniczne, możliwości finansowania przez UE, wspieranie badań naukowych i rozwoju technologicznego, kooperacja
przedsiębiorstw, wspieranie regionalne, wspieranie nauczania języków obcych.

Nakaz spójności - zawarty w art. 11. Traktatu o UE przewiduje, że państwa członkowskie w ramach ich współpracy w
zakresie wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa powstrzymywać się będą od wszelkich działań, które byłyby
sprzeczne z interesem Unii lub mogłyby zaszkodzić jej skuteczności jako spójnej sile w stosunkach międzynarodowych.

Neofunkcjonalizm - teoria, która utrzymuje, że proces integracji może posuwać się do przodu poprzez określanie
kolejnych obszarów wspólnej polityki, które z kolei obejmą inne sektory. Teoria ta kontrastuje z dążeniem do integracji
prowadzącej do federalizmu. Obowiązek notyfikacji - nałożony na gminy obowizek zgłaszania Komisji Europejskiej,
za pośrednictwem odpowiedniego resortu, dotacji finansowych od pewnej wysokości, udzielanych przedsiębiorstwom
gospodarczym. Obowiązek notyfikacji dotyczy także krajowych programów poręczeń, które również są kontrolowane
przez KE. Swoje prawo do kontroli narodowych programów subwencji KE uzasadnia artykułem 87. Traktatu o
Wspólnocie Europejskiej, gdzie jest mowa o subwencjach zgodnych i niezgodnych ze wspólnym rynkiem: "O ile w
niniejszym traktacie nie postanowiono inaczej, wszelkiego rodzaju subwencje państwowe lub udzielone ze środków
państwowych, które poprzez uprzywilejowanie określonych przedsiębiorstw lub gałęzi produkcji powodują zafałszowanie
warunków konkurencji lub grożą zafałszowaniem warunków konkurencji, są niezgodne ze wspólnym rynkiem, o ile
mają wpływ na handel pomiędzy państwami członkowskimi".

Obywatelstwo Unii Europejskiej - każdy obywatel państwa należącego do Unii Europejskiej jest jednocześnie
obywatelem UE. Obywatelstwo UE nie znosi obywatelstwa narodowego, a stanowi jedynie jego uzupełnienie. Do
głównych praw wynikających z obywatelstwa UE zalicza się: prawo do swobodnego poruszania się i przebywania
obywateli na terenie wszystkich państw UE, przyznanie prawa do udziału w wyborach samorządowych danego państwa
członkowskiego i wyborach do Parlamentu Europejskiego na terenie danego państwa członkowskiego obywatelom
innych państw członkowskich UE, zapewnienie ochrony dyplomatycznej i konsularnej każdemu obywatelowi UE
przebywającemu na terenie państwa trzeciego przez którekolwiek z państw członkowskich UE.

Ochrona konsumenta - W Traktacie o Unii Europejskiej z Maastricht poświęcono jej osobny rozdział. Przepisy
chroniące konsumenta są bardzo rygorystyczne, na przykład:

* transakcje "w drzwiach wejściowych", czyli w mieszkaniach prywatnych, miejscu pracy, na ulicy lub specjalnie w tym
celu organizowanych wycieczkach: przepisy unijne gwarantują okres do namysłu i prawo do odstąpienia od umowy
przed jego upływem

* sprzedaż na odległość, czyli handel wysyłkowy (teleshopping): przepis przewiduje prawo do odstąpienia od umowy w
ciągu 7 dni oraz ochronę konsumenta przed nadużyciami umowy: każda klauzula na niekorzyść klienta traci moc
prawną nie powodując przy tym naruszenia mocy prawnej umowy; istnieje lista niedopuszczalnych klauzul

7/15
* etykietowanie: chodzi nie tylko o produkty żywnościowe, na których musi podana być cena, składniki, ilość, czy w
przypadku napojów, gdzie trzeba np. podać zawartość alkoholu, lecz o każdy produkt sprzedawany na rynku
wspólnotowym. Wymagane są znaki ekologiczne, dane o zużyciu energii, wskazujące zagrożenia, jak np. na
papierosach

* lekarstwa: przepisy regulują kwestie dopuszczenia leku do obrotu, jego oznaczenia, reklamy. Do każdego lekarstwa
musi być dołączona etykieta w zrozumiałym języku

* kosmetyki: istnieje ok. 400 niedozwolonych składników, których nie wolno używać w produkcji, zabronione są też
eksperymenty na zwierzętach

* podróże: uregulowana jest ochrona konsumenta w przypadku zakupu wycieczki, zmiany rezerwacji, informacji o
podróżach urlopowych itp.

Ochroną praw kupujących zajmują się niezależne od władz państwowych stowarzyszenia obywatelskie. Walczą one o
zmianę przepisów prawnych, faworyzujących producentów i handlowców. UE powołała do życia 13 konsumenckich
centrów doradczych, służących informacją o prawach konsumentów w dziedzinie ochrony praw kupujących, doradztwa
w sporach między klientem i producentem, informacji o przepisach konsumenckich w innych krajach.

Ogólny system preferencji - instrument polityki wobec państw rozwijających się, którym UE przyznaje preferencje
celne na import ich produktów.

Ojcowie Europy - Konrad Adenauer (kanclerz RFN w latach 1949-63, doprowadził do członkostwa Niemiec w
Europejskiej Wspólnocie Węgla i Stali), Robert Schuman (były premier, minister finansów i spraw zagranicznych Francji,
w 1950 r. wystąpił z inicjatywą powołania EWWiS), Jean Monnet (ekonomista i finansista francuski, brał udział w
powoływaniu EWWiS), Paul Henri Spaak (polityk belgijski, były przewodniczący Wspólnego Zgromadzenia EWWiS i
sekretarz generalny NATO, jego raport z 1956 r. był podstawą dyskusji o utworzeniu m.in. Europejskiej Wspólnoty
Gospodarczej). Ich myśli, słowa i działania legły u podstaw procesu integrowania się Europy.

Olaf - (Office de la lutte antifraude) umiejscowiony przy Komisji Europejskiej Urząd ds. Wykrywania Oszustw, prowadzi
dochodzenia w sprawach o korupcję i oszustwa we wszystkich organach Unii.

Ombudsmann - powoływany na okres kadencji Parlamentu Europejskiego rzecznik praw obywatelskich, którego
zadaniem jest przyjmowanie od każdego obywatela UE skarg na nieprawidłowe funkcjonowanie organów lub instytucji
unijnych. Jeśli skarga jest uzasadniona, ombudsmann może wszcząć dochodzenie.

Osobowość prawna Unii Europejskiej - UE jej nie posiada, przewiduje ją dopiero Traktat Konstytucyjny. Osobowość
prawną mają Wspólnota Europejska i Euratom, czyli - Wspólnoty Europejskie. I to z ich osobowości prawnej UE
korzysta, np. w kwestii akredytacji przedstawicielstw państw członkowskich i krajów trzecich, które - formalnie rzecz
biorąc - mogą być akredytowane właśnie przy Wspólnotach Europejskich, a nie przy Unii.

Oskarżenie o bezczynność - mogą je wnosić przed Europejski Trybunał Sprawiedliwości państwa członkowskie,
organy Unii oraz osoby prawne i fizyczne, jeśli Rada Unii Europejskiej lub Komisja Europejska na skutek bezczynności
naruszają cele Traktatów Europejskich. Oskarżenie można wnieść, gdy dany organ nie podjął żadnego działania w dwa
miesiące po odpowiednim wezwaniu.

Parlament Europejski - składa się obecnie z 732 posłów wybieranych w wyborach powszechnych na pięcioletnią
kadencję. Początkowo składał się tylko z delegatów parlamentów krajowych i był jedynie ciałem doradczym oraz
miejscem dyskusji. W dniach 7 - 10 czerwca 1979 r. - na mocy aktu o wyborach bezpośrednich do PE z 20 września
1976 r. - odbyły się pierwsze powszechne, bezpośrednie i tajne wybory do PE. Uprawnionych do głosowania było 181
mln obywateli. Parlament ma obecnie uprawnienia dotyczące uchwalania budżetu, przyjmowania nowych członków i
zatwierdzania układów stowarzyszeniowych. Kontroluje pracę Komisji Europejskiej, może uchwalić wotum nieufności.
Corocznie debatuje nad sprawozdaniem KE z działalności wspólnot. Może powołać komisję śledczą w sprawie
naruszenia prawa wspólnotowego. Wysłuchuje sprawozdania ombudsmana, ocenia budżet, udziela absolutorium i
odgrywa coraz większą rolę w stanowieniu prawa.

PETRA - (Community action programme on the vocational training of young people and their preparation for adult and
working life). Program dotyczący kształcenia i przygotowania młodych ludzi do życia zawodowego i w świecie dorosłych.
Realizowany od 1989 r.

Phare - (Poland and Hungary Action for Restructuring of the Economy) program pomocy finansowej i na wspieranie
reform dla podlegających procesom przekształceń gospodarczych państw środkowoeuropejskich, uchwalony w 1989 r.
W latach 2000-2006 budżet Phare ma wynosić 1,56 mld euro.

Plan Schumana - plan częściowej integracji ogłoszony w maju 1950 r. przez ministra spraw zagranicznych Francji
Roberta Schumana. Stał się podstawą do utworzenia w 1952 r. Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali. Plan umożliwiał

8/15
realizację bardzo różnych interesów: Francji, która chciała przede wszystkim objąć kontrolą niemiecki przemysł
węglowy i stalowy w celu wykluczenia niebezpieczeństwa kolejnej przyszłej wojny; oraz RFN - nie w pełni wówczas
niezależnej, która wykorzystała nową możliwość wejścia w skład powstającej wspólnoty jako pełnoprawny, uznany jej
członek. Plan Schumana stwarzał też szansę pojednania po II wojnie światowej oraz współpracy niedawnych jeszcze
wrogich państw.

Plany Foucheta - były próbą stworzenia ogólnych politycznych ram współpracy między państwami EWG. Opracował
go, na podstawie sugestii prezydenta Francji generała Charlesa de Gaulle'a w listopadzie 1961 r. ambasador Francji
Christian Fouchet. Plan przewidywał procedurę luźnego powiązania państw członkowskich EWG na zasadzie współpracy
międzyrządowej. Projekt ten wywołał liczne uwagi, więc delegacja francuska niespodziewanie przedstawiła drugi plan
Foucheta w styczniu 1962 r. Państwa EWG odrzuciły go jako krok wstecz. Przyczyną niepowodzenia planów były różne
wizje integracji: Francja preferowała Europę niezależnych ojczyzn, natomiast inne państwa EWG dążyły do integracji
opartej na samodzielnych instytucjach europejskich. Był to początek wieloletniego sporu między Francją i pozostałymi
partnerami ze wspólnoty - na temat charakteru unifikacji europejskiej, zakresu władz instytucji wspólnotowych,
niezależności Europy i solidarności atlantyckiej. Stanowisku Francji dał wyraz generał de Gaulle na konferencji prasowej
15 maja 1962 r., mówiąc: "Nie może być innej Europy niż Europa państw, z wyłączeniem oczywiście mitów, fikcji i
parad".

Podatek energetyczny - Co pewien czas, od ponad 10 lat, na forum trzech sektorowych rad - Rady ds. Środowiska,
Rady ds. Energii i Rady ds. Ekonomicznych i Finansowych - powraca debata na temat tego podatku. Po raz pierwszy
kwestię tę podniosła Dyrekcja Generalna ds. Środowiska.

Z kolei w Białej Księdze w sprawie wzrostu, konkurencyjności i zatrudnienia znalazły się zapisy sugerujące
wprowadzenie takiego podatku kosztem obniżenia dotychczasowych obciążeń pracowniczych. Podatek miał być
nakładany albo na poziomie narodowym, albo - po raz pierwszy - wspólnotowym. Projekt ten wymagał jednomyślności,
jak każdy dotyczący polityki podatkowej. Choć popierały go Francja i Niemcy, nie został jednak wprowadzony. Sprawa
ta wracała wielokrotnie, lecz każdorazowo nie było zgody wszystkich państw członkowskich. Na posiedzeniu Rady
Europejskiej w marcu 2002 r., z inicjatywy Francji, podjęto kolejną decyzję w tej sprawie, na mocy której do końca
2002 r. Rada UE miała przyjąć projekt dyrektywy w sprawie podatku energetycznego.

Półdystans - określenie, które odnosi się do tradycyjnego brytyjskiego sceptycyzmu co do dalej idącej integracji i
nacisku kolejnych brytyjskich rządów na obronę suwerenności narodowej.

Pracownik atypowy - zatrudniony na części etatu, na czas określony lub sezonowo.

Prawa obywatela UE wynikające z zatrudnienia - Obywatel UE może wykonywać każdą pracę na terenie całej Unii
bez żadnego pozwolenia. Zatrudnienie na terenie UE wymaga podjęcia stosunku pracy (umowy o pracę), uzyskania
meldunku w miejscu pobytu lub pracy, jeżeli pobyt nie przekracza trzech miesięcy, lub zgody na pobyt, jeżeli
przekracza on trzy miesiące. Żeby taką zgodę uzyskać, należy przedstawić paszport lub dowód oraz potwierdzenie
uzyskania pracy.

Pracownik wykonujący pracę na podstawie umowy o pracę uzyskuje prawo do czterech tygodni corocznego płatnego
urlopu. W niektórych krajach, jak np. w Danii, Francji, Hiszpanii i Luksemburgu - pięć tygodni, a w Niemczech - trzy
tygodnie. Unia nie reguluje okresów zawierania umowy, okresów wypowiedzenia, wysokości odpraw. Pracownik musi
posiadać ubezpieczenie zdrowotne - jest ono warunkiem podjęcia legalnej pracy. Wyliczenie emerytury osoby, która
wykonywała pracę w różnych krajach UE, polega na zsumowaniu składek ubezpieczeniowych składanych przez cały
okres pracy. Wniosek o obliczenie emerytury składa się w kraju, w którym wykonywało się ostatnią pracę. Emerytura i
renta uzyskana w jednym kraju wypłacana jest w innym, jeżeli dana osoba zmieniła miejsce pobytu stałego. Prawo do
pobytu emerytom i rencistom przyznawane jest na pięć lat i może być przedłużone.

Prawa polityczne - na mocy Traktatu o Unii Europejskiej każdy obywatel UE posiada czynne i bierne prawo wyborcze
w wyborach do władz lokalnych i do Parlamentu Europejskiego na takich samych warunkach jak obywatele kraju, w
którym się osiedlił. Prawo to nie dotyczy jednak udziału w wyborach w krajach związkowych, ogólnokrajowych, udziału
w referendum. Udział w tych wyborach może być uzależniony od spełnienia określonych warunków, jak np.
zamieszkiwanie przez określony czas na terytorium danego kraju.

Kraje członkowskie Unii mają w swoim porządku prawnym specjalne regulacje określające zasady głosowania do
Parlamentu Europejskiego, który - zgodnie z postanowieniami szczytu w Nicei z 2002 r. - po przyjęciu nowych członków
będzie liczył 732 parlamentarzystów (Polska będzie ich miała 50). Aby wybory do Parlamentu Europejskiego mogły
odbyć się w Polsce, nasz parlament będzie musiał przyjąć ustawę określającą zasady przeprowadzania tych wyborów.
Osoba ubiegająca się o mandat parlamentarzysty europejskiego nie może zasiadać w parlamencie krajowym.

Chcąc uczestniczyć w wyborach do Parlamentu Europejskiego w kraju, w którym przebywa się na stałe, trzeba zwrócić
się do władz lokalnych o wpisanie na listę wyborców. Wpis pozostaje tam do następnych wyborów, jeśli od wyborcy nie
wpłynie prośba o jego usunięcie.

Traktat o Unii Europejskiej przyznaje też każdemu prawo do kierowania petycji do Parlamentu Europejskiego. W
odróżnieniu od skargi do Komisji Europejskiej, petycja nie musi dotyczyć niemożności realizowania indywidualnych
praw lub naruszenia przepisów prawa wspólnotowego. W petycji można także sygnalizować ważne kwestie i problemy.

9/15
Petycje rozpatruje Komisja ds. Petycji Parlamentu Europejskiego, której zadaniem jest ocena konieczności podjęcia
konkretnych działań i powiadomienie autora petycji o wszczętych krokach proceduralnych. Okresy rozpatrywania
petycji bywają bardzo długie.

Jeśli liczba petycji przeciwko jakiemuś państwu jest szczególnie duża, może to być powodem skierowania sprawy do
Komisji Europejskiej lub do Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości.

Wszystkie kraje członkowskie są zobowiązane do zagwarantowania ochrony dyplomatycznej i konsularnej każdemu

obywatelowi europejskiemu, który znajdzie się w trudnej sytuacji na terenie kraju trzeciego. Jeśli nie ma tam
przedstawicielstwa dyplomatycznego kraju, z którego pochodzi dana osoba, pomoc powinna być udzielona na zasadach,
na jakich przyznaje ochronę kraj członkowski. Dla zapewnienia pomocy obywatelom Unii za granicą kraje członkowskie
Wspólnoty zobowiązały się do działania solidarnego i współpracy.

Prawa studenta - obywatela Unii Europejskiej. - W UE istnieje pełna swoboda przemieszczania się i podejmowania
nauki w dowolnym kraju Unii. Chcąc rozpocząć studia w innym kraju niż własny, student korzysta z pełni praw
akademickich studentów miejscowych, w tym prawa do stypendiów, akademika oraz innych przywilejów. Stypendia
uzyskane w kraju pochodzenia są ważne w każdym innym kraju UE - z wyjątkiem stypendium socjalnego. Uczelnie
mają prawo wymagać udokumentowanej znajomości języka kraju, w którym student ma rozpocząć studia. Może on też
być poddany testowi sprawdzającemu lub być zobowiązany do zdania egzaminów uzupełniających.

Studenci podczas pobytu w innym kraju mogą podejmować pracę bez uzyskania pozwolenia. Jeżeli pobyt przekracza
trzy miesiące, studenci, tak jak wszyscy inni obywatele UE, muszą wystąpić o zgodę na pobyt roczny. Taka zgoda musi
być corocznie przedłużana, jeżeli pobyt ma trwać dłużej. Wydanie zgody uzależnione jest od możliwości utrzymania się
i pokrycia kosztów studiów, posiadania ubezpieczenia zdrowotnego w kraju pochodzenia lub wykupionego w kraju
pobytu, przedstawienia decyzji o przyjęciu na studia. Ubezpieczenie zdrowotne ważne jest w kraju, gdzie podejmuje się
naukę.

Przed decyzją o rozpoczęciu studiów za granicą warto sprawdzić, czy wybrana uczelnia uzna dotychczasowe świadectwa
i dyplomy. Wiąże się to z tym, że w UE nie istnieje jeszcze całkowita uznawalność wszystkich dyplomów i świadectw.
Informacji takiej można zasięgnąć w Krajowym Biurze Informacyjnym ds. Nostryfikacji - we własnym kraju lub w kraju
pobytu.

Prawo Unii Europejskiej - w jego skład wchodzą:

* prawo pierwotne, obejmujące postanowienia traktatów, zwłaszcza Traktatu Rzymskiego z 25 marca 1957 r.
powołującego Europejską Wspólnotę Gospodarczą, ale także kolejnych traktatów - czy to akcesyjnych kolejnych państw
przyjmowanych do Wspólnot, czy to reformujących Wspólnoty - takich np. jak Traktat o ustanowieniu Wspólnoty
Europejskiej i Traktat o Unii Europejskiej

* prawo wtórne, stanowione przez organy Unii. Są to przede wszystkim dyrektywy i rozporządzenia

* dyrektywa, zgodnie z art. 189 Traktatu Rzymskiego, jest wiążąca dla państwa członkowskiego, do którego została
skierowana, w zakresie wyznaczonych nią celów, pozostawiając mu natomiast wybór form i środków realizacji.
Europejski Trybunał Sprawiedliwości uznaje bezpośrednie obowiązywanie dyrektyw w państwach członkowskich, jeżeli
są one wystarczająco konkretne i jest w nich zawarty termin wprowadzenia ich w życie.

* rozporządzenie jest wiążące we wszystkich swoich częściach i obowiązuje bezpośrednio w każdym państwie
członkowskim.

Różnica między dyrektywami a rozporządzeniami nie jest w praktyce wyraźna. Dyrektywy są adresowane do wszystkich
państw członkowskich, zobowiązanych do harmonizacji lub zbliżenia własnego prawa do obowiązującego w Unii. Część
dyrektyw jest sformułowana w sposób bardzo stanowczy i nie pozostawiają one wiele swobody organom państw we
wprowadzaniu ich w życie. Zawierają także termin, w jakim ich postanowienia powinny być wprowadzone. Jeśli jakieś
państwo nie dotrzyma terminu, naraża się na sankcje. Trybunał Sprawiedliwości dopuszcza bezpośrednie stosowanie
dyrektyw, jeśli kraj spóźnia się z dostosowaniem swojego ustawodawstwa, z wprowadzeniem go w życie lub odchodzi
od jego postanowień.

Podstawową cechą prawa UE jest jego pierwszeństwo przed prawem krajowym państw członkowskich - jest to tzw.
nadrzędność prawa. Wynika to z charakteru porządku prawnego Unii i jej własnych kompetencji, mających źródło w
ograniczeniu przez państwa członkowskie przysługujących im uprawnień i w przekazaniu Unii części swych praw
zwierzchnich. Prawo UE przeważa więc - albo jako rezultat jego szczególnego charakteru i wyższej rangi jego przepisów
względem przepisów prawa wewnętrznego, albo jako wynik wyłącznej kompetencji Unii w danej dziedzinie, co wyklucza
kompetencję poszczególnych państw członkowskich.

Drugą cechą prawa UE jest jego bezpośrednie stosowanie. Oznacza to, że zarówno osoby fizyczne, jak i prawne mogą
powoływać się przed sądami krajowymi na uprawnienia przyznane im w ustawodawstwie Unii i oczekiwać od tych
sądów ochrony swoich praw.

10/15
Procedura dotycząca nadmiernego deficytu - wprowadzona została do traktatu ustanawiającego Wspólnotę
Europejską w celu przeciwdziałania powstawaniu zbyt wysokiego deficytu budżetowego. Procedura ta stanowi, że
deficyt budżetowy państw UE w roku poprzedzającym badanie, na podstawie którego konkretne kraje spełniły kryteria
zbieżności konieczne do członkostwa w Unii gospodarczej i walutowej, nie powinien przekraczać 3 proc. PKB, a dług
publiczny - 60 proc. PKB. Jednak procedura nadmiernego deficytu może być wykorzystywana tylko w sytuacji "rażących
błędów" - czyli okazjonalnie i po uwzględnieniu zjawisk koniunkturalnych. Przekroczenie powyższych granic jest
dopuszczalne wtedy, gdy stosunek deficytu danego kraju do PKB "zmniejsza się wyraźnie i nieprzerwanie" lub "ma
charakter wyjątkowy i chwilowy".

Procedura opinii pozytywnych - akt prawny może wejść w życie tylko wtedy, gdy uzyska aprobatę większości
Parlamentu Europejskiego. Stosuje się ją m.in. w sprawach związanych z obywatelstwem UE, funduszy strukturalnych i
Funduszu Spójności, zawierania umów międzynarodowych, przystąpienia do UE.

Procedura współdecydowania - wprowadził ją traktat z Maastricht, rozszerzając kompetencje Parlamentu

Europejskiego. Uchwały powstają odtąd w wyniku kilkuetapowej procedury z udziałem Rady Ministrów i parlamentu.
Jeśli po drugim czytaniu opinie obu organów nie są zgodne, wtedy Rada UE ma prawo powołać komisję mediacyjną.
Jeśli i wówczas nie dojdzie do porozumienia, wbrew woli parlamentu nie może być wydany żaden akt prawny.

Procedura zmiany traktatu - aby było możliwe wprowadzenie zmian w treści traktatów, państwa członkowskie lub
Komisja Europejska mogą przedkładać projekty zmian Radzie UE. Po zasięgnięciu opinii Parlamentu Europejskiego i na
życzenie Komisji Europejskiej, Rada UE może zwołać konferencję międzyrządową państw członkowskich w celu
uzgodnienia zmian. Poprawki muszą być ratyfikowane przez wszystkie państwa UE. Do tej pory, przy zastosowaniu
procedury zmiany traktatu, przeprowadzono trzy obszerne reformy Traktatów Rzymskich z 1958 r. Były to: Jednolity
Akt Europejski z 1987 r., Traktat z Maastricht z 1993 r. i Traktat Amsterdamski z 1997 r.

Przewodnictwo i prezydencja w UE - trwają 6 miesięcy. Zmiany następują rotacyjnie. Do tej pory przebieg
prezydencji był następujący: 1996 - Włochy i Irlandia, 1997 - Holandia i Luksemburg, 1998 - Wielka Brytania i Austria,
1999 - Niemcy i Finlandia, 2000 - Portugalia i Francja, 2001 - Szwecja i Belgia, 2002 - Hiszpania i Dania, 2003 - Grecja
i Włochy, 2004 - Irlandia i Holandia, 2005 - Luksemburg i Wielka Brytania i 2006 - Austria i Finlandia. W ramach
prezydencji władzę w UE sprawuje tzw. trójka, składająca się z trzech państw, pełniących prezydencję poprzednio,
obecnie i mające sprawować następną.

Screening - proces przeglądu polskiego prawodawstwa pod względem jego zgodności z prawodawstwem unijnym.
Odbywa się według podziału tematycznego zawartego w liście 31 obszarów negocjacyjnych. Wynikiem screeningu ma
być stworzenie listy wszystkich unijnych aktów prawnych i zakwalifikowanie ich jako niestwarzających problemów
(kategoria 1), stwarzających problemy techniczne (kategoria 2) oraz wymagające negocjacji (kategoria 3).

Sieci transeuropejskie - sieci energetyczne, transportowe i komunikacyjne rozwinięte są w państwach UE w bardzo

różnym stopniu. Przedsięwzięciem, za pomocą którego Wspólnota chce rozbudować i unowocześnić europejską
infrastrukturę, określa się mianem "Zaopatrzeniowe sieci transeuropejskie" (STE). Jego celem jest długofalowa
rozbudowa już istniejących narodowych infrastruktur (transport, telekomunikacja, zaopatrzenie w prąd i gaz) i takie ich
połączenie, aby można było nimi wspólnie zarządzać i czerpać wspólne korzyści. Ma to umożliwić likwidację tzw.
wąskich gardeł i lepszą integrację obszarów peryferyjnych. UE planuje tu inwestycje rzędu 400 mld euro.

Głównymi celami STE w transporcie są: tranzyt alpejski, kombinowany system transportu "kolej i droga" oraz
wprowadzenie pociągów ekspresowych najnowszej generacji.

Na razie główne punkty projektów STE tworzą sieci komunikacyjne i energetyczne. W miarę kształtowania się
europejskiego społeczeństwa informacyjnego, także sektor informatyczny zaczyna odgrywać bardzo ważną rolę. Z kolei
tzw. Grupa Christophersena (komisja złożona z osobistych pełnomocników premierów i rządów) w grudniu 1994 r. w
Essen zaleciła Komisji Europejskiej rozważenie planu utworzenia w przyszłości europejskich sieci współpracy w
dziedzinie środowiska naturalnego.

Skrutynium - monitorowanie ustawodawstwa wspólnotowego przez parlamenty krajowe.

SLIM - (Simpler Legislation for the Internal Market), inicjatywa, która służy upraszczaniu przepisów prawnych w
ramach rynku wewnętrznego. Przyczyniła się m. in. do uproszczenia przepisów dotyczących uznawania dyplomów,
podatku VAT, usług bankowych.

Stabilizatory - mają zahamować wzrost wydatków w polityce rolnej. Mechanizm stabilizatorów powoduje, że ceny
gwarancyjne automatycznie spadają w kolejnym roku, jeżeli w poprzednim przekroczono próg ilościowy. Chodzi o
ograniczenie nadprodukcji.

Stałe przedstawicielstwo - Każde państwo członkowskie Unii Europejskiej ma swoje stałe przedstawicielstwo przy
wspólnotach. Stanowi ono brukselskie ramię rządów krajowych. Służy wspieraniu polityki krajowej poprzez
informowanie urzędników i ministrów w danym państwie o rozwoju polityki integracyjnej. Państwa nienależące do UE
także mają stałe przedstawicielstwa przy Wspólnocie. Kraje, które są zarazem członkami UE i NATO, mają oddzielne
przedstawicielstwa przy każdej z tych organizacji. Przedstawicielstwo przy NATO jest akredytowane przy Unii
Zachodnioeuropejskiej.

11/15
Standaryzacja - standardy krajowe, zgodnie z wymogami jednolitego rynku, w państwach członkowskich UE
zastąpiono standardami europejskimi - jako sposób na ograniczenie barier w handlu. Instytucjami standaryzacyjnymi
UE są CEN i CENELEC.

Subwencje komunalne - subwencje dla wszelkiego rodzaju przedsiębiorstw, udzielane w celu zainteresowania ich
nową lokalizacją, muszą być zgłaszane przez gminy do Komisji Europejskiej. Przesądza o tym tzw. obowiązek
notyfikacji - patrz wyżej. Subwencje oznaczają nie tylko pomoc pieniężną, lecz wszelkie wsparcie przez gminę, które
ułatwia przedsiębiorstwu osiedlenie się na jej terenie lub uatrakcyjnia dla niego lokalizację. Tak więc np. sprzedaż
działki za cenę niższą od rynkowej stanowi subwencję podlegającą obowiązkowi notyfikacji. To samo dotyczy obniżenia
podatku gruntowego, rezygnacji z opłat za podłączenie do infrastruktury, obniżenia podatku od działalności
gospodarczej. Nikt więc nie może zabronić gminie, aby dążyła do tego, aby stać się bardziej atrakcyjną w sensie
lokalizacyjnym dla przedsiębiorstw. Nie wolno jej jednak nikomu udzielać przywilejów. Komisja Europejska zastrzega
sobie prawo kontroli każdego przypadku i decydowania, czy subwencja nie powoduje żadnych wyżej wymienionych
skutków.

Zakazowi podlegają subwencje wynoszące od 2 proc. całkowitej wartości inwestycji - jeśli KE nie wyda wyjątkowej
zgody.

W stosunku do małych i średnich przedsiębiorstw, zatrudniających najwyżej 150 pracowników i posiadających najwyżej
15 mln euro rocznych obrotów, od 1990 r. stosowana jest uproszczona procedura. Jeśli subwencja nie przekracza 7,5
proc. wartości brutto inwestycji, zgoda na jej udzielenie jest zazwyczaj wydawana.

Swoboda osiedlania - prawo obywateli UE do osiedlania się w innym państwie członkowskim w celu samodzielnego
prowadzenia rzemieślniczej, rolniczej lub wolnej działalności zarobkowej.

Symbole europejskie - są trzy: flaga - na której znajduje się 12 gwiazd na lazurowym tle; hymn - muzyczna
aranżacja Herberta von Karajana "Ody do radości" z IV części IX symfonii Ludwiga van Beethovena; paszport
europejski - w kolorze burgundzkiego wina z napisem "Unia Europejska" pod nazwą państwa.

Systemy telematyczne - program badawczy UE, łączący programy AIM, DELTA, DRIVE i EUROTRA. Jego celem jest
stworzenie podstaw do objęcia siecią europejskich technologii komunikacyjnych administracji, transportu, opieki
zdrowotnej, oświaty, systemu bibliotek i lingwistyki.

TACIS - (Technical Assistance for Commonwealth of Independent States - Pomoc Techniczna dla Wspólnoty
Niepodległych Państw) - program powstały w 1991 r., który objął wszystkie republiki byłego ZSRR i Mongolii.

TEMPUS - (Trans-European Mobility Scheme for University Studies). Program wspierający mobilność studentów
uniwersyteckich, udzielający dotacji finansowych na popieranie działań organizacji państw UE przeprowadzanych
wspólnie z partnerami środkowo- i wschodnioeuropejskimi z Węgier, Polski, Czech, Słowacji, dawnej Jugosławii,
Bułgarii. Obecnie, w trzeciej fazie programu, biorą w nim udział także państwa byłego ZSRR.

Traktat Amsterdamski - Traktat z Maastricht przewidywał pięć lat okresu próbnego. W 1996 r. miała zostać zwołana
konferencja w celu zweryfikowania postanowień tego traktatu. W jej wyniku Traktat z Maastricht uaktualniono
Traktatem Amsterdamskim z 1997 r. Wprowadził on zmiany w funkcjonowaniu instytucji unijnych i procedurach
podejmowania decyzji. Na przykład znacznie rozszerzono zakres stosowania procedury współdecydowania, szerzej
włączając Parlament Europejski - na równych prawach z Radą UE - w proces podejmowania decyzji. Ma to na celu
zwiększenie demokratyzacji UE i legitymizacji podejmowanych przez nią działań. W celu lepszego funkcjonowania
Komisji Europejskiej wzmocniono rolę przewodniczącego KE i zmieniono sposób jej powoływania. Wprowadzono też
wiele istotnych postanowień w dziedzinie wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych, a także modyfikując
postanowienia odnoszące się do współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych. Do systemu instytucjonalno-
prawnego Unii włączono tzw. dorobek prawny Schengen, wypracowany w ramach podpisanego w tym luksemburskim
mieście w 1985 r. układu między państwami Beneluksu, Niemcami i Francją, znoszącego kontrole osobowe na
wspólnych granicach, oraz w ramach porozumienia o realizacji Układu z Schengen, podpisanego w 1990 r. (Schengen
II), ustalając całkowite zniesienie kontroli granicznych oraz wprowadzenie środków zapewniających bezpieczeństwo
wewnętrzne. W latach 90. pozostałe państwa członkowskie Unii podpisały Układ z Schengen (z wyjątkiem Wielkiej
Brytanii i Irlandii). Włączenie dorobku Schengen do unijnego ma duże znaczenie dla państw przystępujących do UE,
gdyż będą one zobligowane do spełnienia warunków i wypełniania procedur stosowanych między krajami Grupy
Schengen.

Traktat Konstytucyjny - jeden z ważniejszych dokumentów wspólnotowych ostatnich lat, podpisany przez
przywódców 25 państw członkowskich Unii, którzy przyjęli ten dokument 18 czerwca 2004 roku, a podpisali go 29
października tego samego roku w Rzymie. By wejść w życie, Traktat musi zostać ratyfikowany przez wszystkie państwa
członkowskie do 29 października 2006 roku.

Traktat o EWG - powołujący Europejską Wspólnotę Gospodarczą, podpisany przez Belgię, Francję, Holandię,
Luksemburg, Niemcy i Włochy w Rzymie 25 marca 1957 r. stanowi jądro europejskiego zjednoczenia. Poddano go
trzem wielkim reformom przez Jednolity Akt Europejski (rok 1987), Traktat z Maastricht (1993) i Traktat Amsterdamski
(1999). Wraz z wejściem w życie Traktatu z Maastricht EWG została przemianowana na Unię Europejską.

12/15
Traktat o Karcie Energetycznej - Po upadku ZSRR i zmianach w dawnym bloku wschodnim zmieniły się również
tradycyjne stosunki handlowe w tym regionie. Powstała możliwość wykorzystania naturalnej komplementarności
rynków energii krajów wspólnoty i byłego bloku wschodniego. Duży popyt na energię w państwach UE mógł być
zaspokojony jej podażą w byłych republikach radzieckich. Pewnym problemem była jednak niestabilność polityczna w
tym regionie i niesprzyjające środowisko dla inwestycji zagranicznych. W grudniu 1991 r. przedstawiciele 50 państw -
Europy Zachodniej, Środkowej i Wschodniej, byłych republik radzieckich, a także USA, Kanady, Japonii, Australii i Rosji
- spotkali się w Hadze w celu omówienia współpracy w dziedzinie energii. Rezultatem obrad była europejska karta
energetyczna, która po trzech latach negocjacji, w grudniu 1994 r. uzyskała prawnie wiążącą formę pod nazwą Traktat
o Karcie Energetycznej.

Umówiono się, że należy doprowadzić do poprawy bezpieczeństwa dostaw oraz maksymalizacji wydajności produkcji,
przetwarzania, transportu i użytkowania energii dla poprawy bezpieczeństwa oraz minimalizacji zanieczyszczenia
środowiska naturalnego, przy zachowaniu ekonomicznie uzasadnionych kosztów. Komisja Europejska podpisała traktat
w połowie 1997 r. Wszedł w życie w kwietniu 1998 r.

Traktat o Unii Europejskiej (Traktat z Maastricht) - był drugą po Jednolitym Akcie Europejskim z 1987 r.
gruntowną reformą wspólnot. Jego projekt przyjęto 10 grudnia 1991 r. w holenderskim mieście Maastricht - stąd
nazwa. Podpisany został przez ministrów spraw zagranicznych i finansów, wszedł w życie 1 listopada 1993 r. Traktat z
Maastricht stworzył nowe pojęcia. Powstała wówczas Unia Europejska, co oznaczało, że związek państw członkowskich
od tej pory oznacza coś więcej niż wspólnota gospodarcza. Traktat przyniósł znaczące zmiany odnoszące się do
szczebla lokalnego w następujących kwestiach: powstało obywatelstwo UE, gwarantujące wszystkim obywatelom Unii
prawo zamieszkania w każdej wchodzącej w skład wspólnoty gminie i prawo do udziału w lokalnych wyborach
samorządowych; ogólną zasadą przydziału zadań w UE stała się zasada pomocniczości (subsydiarności), oznaczająca,
że z problemami, które można rozwiązać na szczeblu lokalnym, powinny sobie radzić struktury lokalne, bez ingerencji
ze strony UE, jednak te zadania, które można rozwiązać lepiej na szczeblu unijnym, przejmuje nadrzędna wobec
państw członkowskich Unia Europejska oraz jej administracja - Komisja Europejska; powołano Komitet Regionów o
charakterze opiniotwórczym i doradczym, w którego skład wchodzą przedstawiciele władzy lokalnej i regionalnej;
postanowiono utworzyć Unię Gospodarczą i Walutową oraz Europejski Bank Centralny, co było wstępom do utworzenia
wspólnej waluty.

Traktaty Rzymskie - traktaty założycielskie Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej i Europejskiej Wspólnoty Energii
Atomowej (Euratom). Weszły w życie 1 stycznia 1958 r.

Trojka - służy zachowaniu politycznej ciągłości Rady i Komisji Europejskiej - mimo zmieniającej się co pół roku
prezydencji UE. Urzędujący przewodniczący korzysta zarówno z pomocy swego poprzednika, jak i następcy.

Twarde jądro - koncepcja integracji obejmująca niewielką grupę krajów, które chcą rozwijać bliską współpracę.

Trybunał Sprawiedliwości - instytucja wspólnot (dawniej trzech, obecnie dwóch), zapewniająca stosowanie prawa
przy stosowaniu traktatów wspólnotowych. Składa się z 15 sędziów. Orzeka przede wszystkim o zgodności aktów
prawnych wydawanych przez instytucje wspólnot z traktatami. Rozpoznaje też spory między państwami lub między
Komisją Europejską i państwami, wynikające ze stosowania prawa europejskiego. Przy Trybunale Sprawiedliwości działa
sąd pierwszej instancji, który rozpatruje spory m.in. wspólnot z pracownikami ich instytucji lub osób prawnych i
fizycznych z instytucjami wspólnoty.

Unia Zachodnioeuropejska (Western European Union - WEU) powstała 23 października 1954 r. w Paryżu po
niepowodzeniu utworzenia Europejskiej Wspólnoty Obronnej. Głównym zadaniem UZE jest zbiorowa samoobrona. Przez
dłuższy czas UZE była postrzegana jako organizacja słabsza od NATO, lecz w ostatnich latach ożywiła się. Na mocy
traktatu o Unii Europejskiej UZE została włączona w system wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa. Jej
zadanie to wypracowanie i wykonanie decyzji i działań Unii Europejskiej, które mają skutki dla obronności. UZE udziela
swoim członkom gwarancji wzajemnego bezpieczeństwa w razie ataku na jednego z nich oraz dba o utrzymanie pokoju
i bezpieczeństwa w Europie. Rada UE w porozumieniu z UZE może przyjmować niezbędne rozwiązania praktyczne, np.
wspólne akcje. Państwa członkowskie UZE to: Belgia, Francja, Holandia, Luksemburg, Niemcy, Wielka Brytania, Włochy,
Portugalia, Hiszpania i Grecja. Stowarzyszone z UZE są Turcja, Norwegia i Islandia, status obserwatora posiadają:
Austria, Finlandia, Szwecja, Dania i Irlandia. Polska wraz z innymi krajami Europy Środkowej i Wschodniej (Bułgaria,
Czechy, Rumunia, Słowacja, Słowenia, Węgry, Litwa, Łotwa, Estonia) mają od 1994 r. status członka stowarzyszonego.
Są one informowane o problemach organizacji, uczestniczą w spotkaniach UZE, posiadają stałą łączność z komórką
planowania. Mogą także uczestniczyć w realizacji decyzji dotyczących przedsięwzięć humanitarnych i mających na celu
utrzymanie i umocnienie pokoju.

Organy UZE: Rada Ministrów Spraw Zagranicznych, Zgromadzenie Parlamentarne i Sekretariat.

UNICE - (Union des Confederations de l'Industrie et des Employeurs d'Europe).

Zrzeszenie europejskich związków przemysłowych i pracodawców. Powstał w 1959 r. Należą do niego związki z państw
UE i EFTA. Na jego forum uzgadnia się stanowiska w sprawach europejskich. UNICE reprezentuje opinie swych
członków, zwłaszcza wobec instytucji UE.

Wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa - zgodnie z traktatem o UE, obejmuje ona wszelkie kwestie
odnoszące się do bezpieczeństwa UE, włącznie z progresywnym kształtowaniem wspólnej polityki obronnej. UE osiąga
cele w zakresie wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa poprzez określenie zasad i ogólnych wytycznych,

13/15
decydowanie o wspólnych strategiach, przyjmowanie wspólnych stanowisk, podejmowanie wspólnych działań,
umacnianie stałej współpracy między państwami członkowskimi w prowadzeniu polityki.

Dostęp UE do zdolności operacyjnych zapewnia UZE, wspierając Unię w kształtowaniu aspektów obronnych wspólnej
polityki zagranicznej i bezpieczeństwa. Unia z kolei sprzyja bliskim stosunkom instytucjonalnym z UZE, dopuszczając
możliwość włączenia UZE do UE - gdyby Rada Europejska podjęła taką decyzję.

Podczas szczytu w Helsinkach w grudniu 1999 r. Rada Europejska proklamowała ustanowienie Europejskiej Polityki
Bezpieczeństwa i Obrony (CESDP - Common European Security and Defence Policy) jako narzędzie wspólnej polityki UE
w tej dziedzinie.

Wojna handlowa Unia Europejska-USA - konflikty mają miejsce na forum Światowej Organizacji Handlu, a zaczęły
się po przeprowadzeniu przez Komisję Europejską dochodzenia, w którym wykazano poważne luki w amerykańskim
systemie kontroli sanitarnej mięsa eksportowanego do Europy, zwłaszcza zaniedbania w wykrywaniu w produktach
mięsnych hormonów zakazanych w krajach Unii Europejskiej. Aby chronić interesy konsumentów, Unia zakazuje
importu zwierząt, których wzrost stymulowany jest hormonami. W USA o wiele korzystniejsze od podobnych ograniczeń
stosowanych w UE są także limity zawartości pestycydów w żywności. W wołowinie ich zawartość może być aż
dwudziestokrotnie większa, a w tłuszczu zwierzęcym dopuszczona jest pięciokrotnie wyższa zawartość DDT. Producenci
nierzadko przekraczają te i tak łagodne normy, lecz amerykański Urząd Żywności i Leków nie spieszy się z karaniem
winnych.

Amerykanom udało się wygrać na forum WTO dwie prestiżowe sprawy. W 1997 r. europejskie embargo na dostawy
amerykańskiego mięsa WTO uznała za niezgodne z zasadami międzynarodowego handlu, potępiła też unijne regulacje
w sprawie importu bananów, na mocy których krajom Afryki, Karaibów i Pacyfiku przyznano preferencje kosztem
opanowanych przez Amerykanów korporacji międzynarodowych: Chiquita Brands, Castel i Cooke. W 1998 r.
Amerykanie ocenili swoje straty na 520 mln dolarów z powodu niehonorowania przez Europejczyków decyzji WTO,
która uznała, że preferencyjne warunki obejmujące karaibskie i afrykańskie banany są nielegalne. Przedmiotem
kontrowersji między USA i UE jest również kwestia genetycznie zmodyfikowanej żywności, którą USA i Kanada chcą
masowo dostarczać na rynek europejski. Według reguł WTO, każde państwo powinno traktować produkty żywnościowe
tak samo, bez względu na sposób ich wytworzenia. Bruksela jednak - będąca pod naciskiem organizacji konsumenckich
- jest niechętna przyzwoleniu na dostęp ulepszonych genetycznie produktów na rynek wspólnotowy.

Wspólnotowe prawo pocztowe - w prawie wspólnotowym podstawowe usługi pocztowe uznawane są za usługi
powszechne o ogólnym znaczeniu gospodarczym. Dla umożliwienia świadczenia takich usług państwa członkowskie
mogą zastrzec je dla określonych podmiotów, w tym jednostek państwowych, poprzez przyznawanie im praw
wyłącznych i specjalnych. Jednocześnie państwa członkowskie nie mogą nakładać na przedsiębiorstwa publiczne
obowiązku takich zachowań, które prowadziłyby do nadużywania pozycji dominującej lub do zawierania umów
ograniczających konkurencję. Poza usługami o charakterze powszechnym, zastrzeżonymi dla monopolu, inne usługi
pocztowe nie mogą być przedmiotem praw wyłącznych, np.: paczki, przesyłki polecone, usługi ekspresowe, przesyłki
własne, usługi kurierskie, korespondencja własna i dystrybucja pozycji nierejestrowanych.

Wzajemne uznanie - uznanie równorzędnej wartości przepisów lub kwalifikacji, które w różnych krajach UE służą
temu samemu celowi - jest to w warunkach rynku wewnętrznego elastyczna alternatywa w stosunku do
biurokratycznej harmonizacji przepisów.

Zasada subsydiarności - pochodzi z chrześcijańskiej nauki społecznej, wprowadził ją traktat z Maastricht. Mówi, że w
dziedziny, które nie podlegają jej wyłącznej kompetencji, Wspólnota może włączyć się tylko wtedy, gdy cele nie mogą
być osiągnięte w sposób wystarczający przez państwa członkowskie i dlatego osiągnięte zostaną skuteczniej na
szczeblu Wspólnoty.

Zasoby własne - środki finansowe budżetu Wspólnoty Europejskiej uzyskane z dochodów własnych i podlegające
kontroli Parlamentu Europejskiego. Obejmują cła pobierane na podstawie taryfy celnej, opłaty rolne w związku z
importem produktów rolnych z krajów trzecich, wpływy z podatku VAT, opłaty z tytułu produkcji i magazynowania cukru
i izoglukozy.

Zawieszenie praw członkowskich - na wniosek 1/3 państw członkowskich lub Komisji Europejskiej, po uzyskaniu
aprobaty Parlamentu Europejskiego, Rada UE może jednogłośnie stwierdzić, że ma do czynienia z dotkliwym i trwałym
naruszaniem zasad wolności, demokracji, poszanowania praw człowieka i podstawowych wolności oraz praworządności
- i w konsekwencji zawiesić państwu, którego to stwierdzenie dotyczy, prawo do głosowania i innych praw
członkowskich.

Zgromadzenie Regionów Europy - powstało w 1985 r., siedzibę ma w Strasburgu. Reprezentuje ok. 300 regionów
europejskich, także spoza UE. Działa na rzecz umocnienia politycznej reprezentacji regionów w instytucjach
europejskich i rozwoju współpracy międzyregionalnej.

Zmienna geometria - metoda zróżnicowanej integracji, która polega na tym, że państwa członkowskie mające inne
niż pozostałe cele integracji, realizują je we własnym gronie, a ono z kolei nie ma charakteru zamkniętego. Podejście to
podobne jest do koncepcji Europy o wielu prędkościach, gdzie jest tzw. twarde jądro (patrz wyżej), do którego w
późniejszym czasie będą mogły dołączyć pozostałe państwa.

14/15
15/15