List do Galatów

Autor księgi Paweł z Tarsu (Apostoł mógł mieć wówczas ok. 46–47 lat).

Czas powstania Wiele przesłanek (np. Ga 4,13) wskazuje, że list powstał po drugiej
księgi wizycie Apostoła w Galacji, o której czytamy w Dz 18,23. Mógł to
być rok 53 lub 54, a więc ok. 17–18 lat po nawróceniu się Pawła.
Z całą pewnością list ten został napisany przed Listem do Rzymian.

Miejsce Być może była to Antiochia syryjska (miasto leżące blisko obecnej
powstania księgi granicy syryjsko-tureckiej), z której Paweł wyruszył na swą trzecią
wyprawę misyjną. List mógł też zostać napisany w Efezie, gdzie
Apostoł zatrzymał się w czasie tej wyprawy.

Adresaci księgi Ten list był skierowany do wierzących zamieszkujących tereny

Galacji (obecnie środkowej Turcji, w okolicach Ankary) leżące na
północ od Antiochii pizydyjskiej.

Kontekst Dobra Wiadomość o ratunku w Chrystusie szybko rozprzestrzeniała

spisania księgi się po Syrii i Azji Mniejszej. Niesiona była głównie przez chrześcijan
pochodzenia żydowskiego. Z czasem przyłączali się do nich nowi
wierzący, niebędący Żydami. Paweł, który sam wcześniej był ortodo-
ksyjnym wyznawcą judaizmu, należącym do stronnictwa faryzeuszy,
teraz nauczał, że w Chrystusie pochodzenie etniczne nie ma już żad-
nego znaczenia, a liczy się jedynie osobista wiara (zaufanie okazane
Bogu w Chrystusie). Głosił, że ufając Chrystusowi, Żydzi zostają
uwolnieni od „przekleństwa” Prawa Mojżeszowego (Ga 3,10), a nie-
Żydzi stają się, z uwagi na wiarę w Chrystusa, takim samym ludem
Bożym, jakim wcześniej była społeczność Izraela, która, zgodnie
z zamysłem Boga, była pierwociną całego ludu Bożego (por. Jr 3,2).
Teraz, w Chrystusie, wszyscy wierzący są jednym ludem. Jednak
takie nauczanie nie podobało się wielu nawróconym Żydom.
Z jednej strony uwierzyli oni, że Jezus z Nazaretu jest obiecanym
Mesjaszem, lecz z drugiej – nie mogli się pogodzić ze świadomością,
iż w Chrystusie nie mają już wyłączności na miano Bożego ludu,
którym Izrael niezwykle szczycił się dotąd. Trudno było im
pogodzić się z tym, że w Chrystusie liczy się tylko zaufanie do Boga,
a etniczne pochodzenie nie gwarantuje żadnej szczególnej pozycji.
7 Wprowadzenie

Tego samego wcześniej nauczał Jezus np. w Mt 12,50; Mk 3,35;

Łk 8,21; J 8,39-45. Dla Żydów wierzących w Chrystusa szczegól-
nym wyzwaniem był fakt, iż jedyną drogą do zachowania więzi
z rodzinami, które odrzucały Jezusa, było podtrzymywanie tradycji
przodków. Aby w tych relacjach nie eskalować konfliktów, nawró-
ceni Żydzi często unikali radykalizmu, wnoszonego do życia przez
naukę Jezusa. Dlatego w rodzinach unikali przyznawania się do
krzyża Chrystusowego, a więc jawnego wyznawania chrześcijaństwa.
To dwoiste myślenie tworzyło w nich napięcie pomiędzy byciem
prawdziwym uczniem Chrystusa a byciem religijnym Żydem (któ-
ry z mlekiem matki wysysał absolutne przekonanie, iż zbawienie
dostępne jest tylko dla Żydów oraz prozelitów i dokonuje się jedy-
nie przez dokładne wypełnianie przepisów Prawa Mojżeszowego).
W konsekwencji zaczęli oni „uzupełniać” Dobrą Wiadomość o ra-
tunku w Chrystusie elementami Prawa Mojżeszowego, szczególnie
tymi, które najbardziej podkreślały etniczne pochodzenie Jezusa.

Cel spisania Paweł ostro przeciwstawił się takiej próbie manipulowania treścią
księgi Dobrej Wiadomości o ratunku w Chrystusie. W Antiochii syryjskiej,
gdzie nauczał, doszło do licznych sporów pomiędzy nim a judaizu-
jącymi braćmi w wierze (Dz 15,2). Mając świadomość, że problem
judaizowania w chrześcijaństwie rozszerza się w całym regionie,
postanowił wysłać list zwalczający tego rodzaju poglądy.

Temat księgi Przez cały list przewija się jeden temat: w Chrystusie zarówno
wszelkie tradycje religijne, jak i pochodzenie etniczne nie mają
żadnego znaczenia. Są one bowiem symbolem zniewolenia starą,
skłonną do grzechu ludzką naturą (gr. sarks), której moc została
zdemaskowana i obnażona przez Prawo Mojżeszowe. Tymczasem
Chrystus przyniósł wolność od przepisów tego Prawa. On bowiem
nauczał, iż liczy się tylko to, czy człowiek prawdziwie stał się nowym
stworzeniem, czy pod wpływem Bożego Słowa opamiętał się i porzucił
dawny sposób myślenia oraz funkcjonowanie według grzesznej
natury, a także czy dalej postępuje według nowego wzorca, tzn.
wg swego ożywionego ducha, który jest systematycznie karmiony
Bożym Słowem i uświęcany Bożym Duchem.

Kluczowy Ga 5,6 (NPD): Bo w Chrystusie Jezusie żadne praktyki czy ceremonie

werset religijne – choćby takie jak obrzezanie – ani jakiekolwiek religijne
symbole czy ich brak nie mają absolutnie żadnego znaczenia. W Nim
bowiem liczy się tylko ufność złożona w Bogu, która realizuje się
w postawie ofiarnej miłości.
Wprowadzenie 8

Plan księgi I. Wprowadzenie

1. Adres i pozdrowienie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ga 1,1-5
2. Napomnienie z powodu odstępstwa od
przesłania Dobrej Wiadomości
o ratunku w Chrystusie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ga 1,6-10
3. Źródło Dobrej Wiadomości głoszonej
przez Pawła . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ga 1,11-2,21
II. Polemika z poglądami zawoalowanych misjonarzy judaizmu
1. Dobra Wiadomość jest kontynuacją
Obietnicy danej Abrahamowi . . . . . . . . . . . . . . . Ga 3,1-18
2. Rola i cel Prawa Mojżeszowego . . . . . . . . . . . . . Ga 3,19-4,7
3. Zwrócenie się do Prawa Mojżeszowego to
powrót do zniewolenia starą naturą . . . . . . . . Ga 4,8-27
4. Powołanie do wolności, a nie do swawoli . . . Ga 4,28-5,15
5. Prawo i Duch to wyróżniki starej
i nowej natury . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ga 5,16-26
6. Zasady życia według nowej natury . . . . . . . . . . Ga 6,1-16
III. Pozdrowienie końcowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ga 6,17-18
9 Ga 1,1 – 1,8

Adres i pozdrowienie

1
1 Ja,
Paweł, ustanowiony Apostołem 1 nie przez jakiegoś 1 ,1 : Ga 1,11-12; Rz 8,11;
człowieka, lecz przez samego Jezusa Chrystusa i Boga 2 Tm 1,1; 1 P 1,21
Ojca, którego mocą powstał z martwych, 2 piszę ten list,
wraz z towarzyszącymi mi braćmi, do społeczności ludu
Bożego na terenach Galacji2. 3 Niechaj zawsze otacza was
łaska i pokój od Boga – naszego Ojca i PANA – Jezusa
Chrystusa, 4 który sam siebie wydał za nasze grzechy3, aby 1 ,4 : Kol 1,13-14; Rz 4,25;
wyrwać nas spod wpływów tego zepsutego świata4. A uczynił Mt 20,28; 1 Tm 2,5-6; Tt 2,14
to, by zrealizować ojcowski plan5 naszego Boga, 5 któremu 1 ,5 : Rz 11,36; Rz 16,27
niech będzie chwała na wieki wieków. Amen.

Napomnienie z powodu odstępstwa od przesłania

Dobrej Wiadomości o ratunku w Chrystusie
6 Nie mogę wprost uwierzyć, że od Tego, który powołał was swą łaską 1 ,6 : 2 Kor 11,2-4; 2 Tm 4,1-5
objawioną w Chrystusie, tak łatwo przechodzicie do innego nauczania
i lgniecie do innej „dobrej wiadomości”. 7 A przecież nie ma w prawdzie 1 ,7 : Dz 15,1.24-28; Ga 5,9-10
innej Dobrej Wiadomości niż ta, która mówi o ratunku, jaki jest
w Chrystusie. Słyszę jednak, że są pośród was tacy, którzy mącą
i fałszują to nauczanie i Dobrą Wiadomością nazywają coś, co absolutnie
nią nie jest! 8 Powinniście jednak wiedzieć, że gdyby ktokolwiek
– czy to ja sam, czy nawet jakiś posłaniec6 z Niebios7 – próbował
wam głosić inną „dobrą wiadomość” niż ta, która od początku była
powszechnie głoszona8, niech będzie przeklęty i wyłączony spośród

1
Dosł. wysłannikiem (gr. a p o s to lo s ).
2
Kraina w centralnej części Azji Mniejszej. Dziś są to
tereny należące do Turcji. O ewangelizacji prowadzonej
przez Pawła i Barnabę w południowej części tej krainy
czytamy w Dz 13,13 nn.
3
Por. Dz 20,28 oraz 1 P 2,1.
4
Wyrwanie człowieka z mocy i spod wpływu grzechu
w obecnym zepsutym świecie jest zasadniczym sensem
całego procesu zbawienia (por. Mt 1,21). Rozumienie zba-
wienia jedynie jako otrzymanie biletu do „niebiańskiego
parku rozrywki”, w którym człowiek ma doświadczać
wiecznej szczęśliwości z Bogiem, jest zręcznym zafałszo-
waniem prawdy Dobrej Wiadomości o ratunku, który jest
dostępny jedynie w Chrystusie. Słowo Boże wyraźnie
pokazuje, że nie ma możliwości wejścia do Bożego Króle-
stwa bez prawdziwego opamiętania się, czyli nawrócenia
(gr. m eta n o ia ) i trwałego duchowego narodzenia do życia
w zaufaniu do dzieła, Słowa i Ducha Jezusa. Wytrwania
w posłuszeństwie Chrystusowi (w Jego Duchu i Słowie)
nie można zastąpić jednorazową czy nawet wielokrotną
wzniosłą deklaracją „przyjęcia Jezusa” i dalszym trwaniu
w postępowaniu (a) na modłę tego świata, (b) wg starej
grzesznej natury (gr. s a r k s ), czy (c) pod wpływem zwod-
niczych podszeptów szatana, zamiast życia wg Słowa
i Ducha Chrystusa.
5
Dosł. „wolę”.
6
Gr. a n g elo s, co również można tłumaczyć jako „anioł”.
7
Z Ef 6,12 oraz Łk 10,18 wynika, że z Niebios zstępują
na Ziemię nie tylko siły światłości, ale także siły ciemności,
które chętnie podają się za posłańców (aniołów) światłości
(por. 2 Kor 11,14). Poleganie na informacjach przez nich
przekazywanych tylko dlatego, iż pochodzą z Niebios, jest
obciążone wielkim ryzykiem poddania się zwodzeniu. Tego
rodzaju sytuacje opisane są np. w Jr 7,16-23 i w Jr 44,15-28.
Widzimy tam, iż Bóg jednoznacznie potępia kult tzw.
Królowej Niebios. A jeśli nawet z Niebios objawiają się
komuś nie demony, lecz prawdziwi Boży posłańcy – jak to
jest opisane w wielu innych miejscach Biblii – to nigdy
nie należy się im jakikolwiek hołd, gdyż cześć i hołd
zawsze należą się wyłącznie Bogu (Ap 19,10 i Ap 22,8-9),
w którego Słowie mamy pokładać zaufanie – tak, jak to
pokazał nam Jezus. Oddawanie czci aniołom czy innym
postaciom „z Niebios” zamiast Bogu Wiekuistemu jest
zawsze wyrazem bałwochwalstwa.
8
Z wypowiedzi Pawła wynika, że jedyną Dobrą Wia-
domością o ratunku w Chrystusie jest ta, która została
Ga 1,9 – 1,16 10

1 ,9 : 1 Kor 16,22; was1 ! 9 Raz jeszcze z całą mocą to podkreślam: jeżeli ktokolwiek głosi
2 Kor 11,13-14 wam inną „dobrą wiadomość” niż ta, którą przyjęliście od samego
początku, czyli tą mówiącą, iż ratunek jest tylko w Chrystusie2,
1 ,1 0 : Kol 3,22; 1 Tes 2,4 niech zostanie przeklęty i wyłączony spośród was! 1 0 A teraz sami
rozsądźcie, czy na podstawie tego, co tu napisałem, można doszukiwać
się w mojej postawie czegokolwiek, co by „świadczyło” – jak sugerują
niektórzy – o moim rzekomym zabieganiu o względy ludzkie, a nie
jedynie o względy Boże? Czy rzeczywiście kiedykolwiek odnieśliście
wrażenie, że zależało mi na ludzkim uznaniu? Przecież, gdybym w sercu
pielęgnował pragnienie podobania się ludziom, nie byłbym prawdziwie
lojalnym sługą3 Chrystusa, który bez reszty jest Mu całkowicie oddany.

Źródło Dobrej Wiadomości głoszonej przez Pawła

1 ,1 2 : Ef 3,1-8
1 ,1 3 : Dz 8,1-3; Dz 22,4-5;
1 1 Uroczyście oświadczam wam, bracia i siostry, że Dobra Wiadomość
o ratunku w Chrystusie, którą wam ogłosiłem, nie jest ludzkim
wymysłem, 1 2 bo nie od człowieka ją otrzymałem. Żaden człowiek nigdy
mnie o niej nie pouczał. Objawił mi ją sam Jezus Chrystus.
1 3 Słyszeliście pewnie o moim dawnym postępowaniu, gdy – będąc

Dz 26,4-14; 1 Kor 15,9; jeszcze wyznawcą judaizmu – z nieposkromioną zapalczywością prześla-

Flp 3,4-6 dowałem społeczność ludu wierzącego4 w Chrystusa, starając się zupeł-
1 ,1 4 : Dz 22,3-4; Dz 26,4-5; nie ją wyniszczyć5. 1 4 A w gorliwej religijności wybijałem się ponad moich
Jk 1,26 rówieśników. Byłem bowiem fanatykiem narodowej tradycji przodków.
1 ,1 5 : Dz 9,15; Rz 1,1; 1 5 Spodobało 6 się jednak Temu, który wyprowadził mnie z łona

Rz 9,17-21 matki, by w swojej łaskawości powołać mnie do służby 1 6 przez obja-

1 ,1 6 : Dz 9,3-15; Dz 22,6-10; wienie się mi w osobie Syna7. On też wyznaczył mnie do głoszenia
Dz 26,13-18; Ga 2,7.9; Dobrej Wiadomości o ratunku w Chrystusie wszystkim, którzy nie
1 Tm 1,16 są Żydami. A ja, natychmiast, bez konsultowania się z kimkolwiek

spisana w Piśmie świętym NT i żadne inne późniejsze
„znaki”, „objawienia” czy nowe „prawdy” nie mają ja-
kiegokolwiek umocowania w Bożym planie zbawienia
(por. Ef 1,2-23).
1 5
Gr. a n a th em a . Ten rzeczownik pochodzi od czasownika
a n a tith em i, który składa się z przedrostka dystrybucyjne-
go a n a oraz rdzenia tith e m i oznaczającego „odłożenie
czegoś (na bok)”, „umiejscowienie”, „usytuowanie czegoś
oddzielnie”. Słowo to było również używane do opisu
obłożenia czegoś lub kogoś klątwą odseparowującą od
społeczności wierzących i poddanie danej rzeczy lub osoby
wyłącznej jurysdykcji PANA, aby to On sam rozstrzygnął
o jej losie. W średniowieczu często nadinterpretowano
to pojęcie, odnosząc je nawet do prześladowań i tortur
stosowanych wobec ludzi postrzeganych jako odstępcy.
Jednak w grece słowo to nie ma w sobie takiego wydźwięku.
Mówi ono wyraźnie o wyłączeniu kogoś ze społeczności
i poddaniu go suwerennemu osądowi Bożemu.
2
Por. J 14,6; Dz 4,12; 1 Tm 2,5.
3 7
Dosł. „niewolnikiem” – gr. d o u lo s (niewolnik, który
sam oddał się w niewolę). Więcej w Komentarzu NPD →
Niewolnik.
4
Dosł. gr. ek k lesia → Kościół (społeczność ludu, który
swą ufność złożył w Chrystusie).
Por. Dz 8,1-3; Dz 9,1-2.
6
Bogu podobała się postawa gorliwości Pawła, nawet
jeśli błądził, będąc prześladowcą wierzących w Chrystusa.
Był w swoim postępowaniu zupełnie inny niż jego na-
uczyciel, rabbi Gamaliel – człowiek kompromisu nawet
w sprawach Bożych (por. Dz 5,34-39). Wg faryzejskiej
interpretacji Prawa Mojżeszowego Apostołowie za swoje
poglądy powinni zostać ukamienowani, jednak Gama-
liel, przeciwstawiając się temu, pokazał, jak jest mało
gorliwy w przestrzeganiu Bożych przykazań. Z uwagi
na żarliwość serca Paweł został powołany przez samego
Jezusa do służby głoszenia Dobrej Wiadomości. W wyniku
tego z najbardziej zagorzałego prześladowcy wierzących
w Chrystusa stał się jednym z najbardziej oddanych
uczniów PANA.
Por. Dz 9,3-6.
11 Ga 1,17 – 2,3

17– nawet nie odwiedzając Jerozolimy ani tych, którzy już wcześniej
byli Apostołami – skierowałem się do Arabii1, skąd po jakimś czasie
wróciłem do Damaszku. 1 8 Dopiero później, po trzech latach, udałem 1 ,1 8 : Dz 9,22-30
się do Jerozolimy, by poznać Piotra2. Pozostałem przy nim piętnaście
dni. 1 9 Innego z Apostołów nie widziałem. Tam spotkałem też Jakuba3 1 ,1 9 : Mt 13,55; Mk 6,3; J 7,5
– krewnego4 naszego PANA. 2 0 I przed Bogiem oświadczam, że w tym, 1 ,2 0 : Mt 5,33-37
co piszę, nie ma żadnego kłamstwa. 2 1 Następnie udałem się w okolice 1 ,2 1 : Dz 9,28-30; Dz 11,22-26
Syrii i Cylicji5. 2 2 A wierzącym we wspólnotach w Judei pozostałem
osobiście nieznany. 2 3 Słyszeli oni tylko, że dawny prześladowca braci 1 ,2 3 : Dz 9,26-30
i sióstr w wierze teraz sam głosi to, co wcześniej zwalczał. 2 4 I wielbili
Boga z mojego powodu.

2
1 Później, po czternastu latach, wybrałem się do Jerozolimy. W po-

dróż ruszyłem z Barnabą. Zabrałem także Tytusa. 2 Udając się 2 ,2 : Dz 22,6-15; Dz 26,13-16
tam, liczyłem na osobiste spotkanie z tymi, którzy cieszą się szczegól-
ną powagą, i na to, że będę mógł osobiście przedstawić im Dobrą
Wiadomość o ratunku w Chrystusie, którą otrzymałem w danym mi
objawieniu, i którą już – od pewnego czasu – głosiłem pośród nie-Żydów.
Bardzo zależało mi, aby podróż ta nie zakończyła się fiaskiem, lecz
osiągnęła swój zamierzony cel6. 3 A chociaż towarzyszył mi Tytus, 2 ,3 : Dz 15,6-11; Ga 5,2-4

1
Tu ogólnie o terenach leżących między Damaszkiem
a Morzem Czerwonym.
2
Dosł. „Kefasa”. Imię „Piotr” – po aramejsku „Kefas”
– jest przydomkiem nadanym Szymonowi przez Chrystusa.
W wersji greckiej brzmi on: Petr o s , co dosłownie oznacza
„kamień”, „fragment skalnej opoki” – por. przypis do
Mt 16,18. W dalszej części listu stosownie użyto imienia
„Piotr” w miejsce występującego w oryginale „Kefas”.
3 5
Jakub (tradycyjnie zwany Sprawiedliwym) nie był
Apostołem. Spokrewniony z Jezusem, nawrócił się dopiero
po Jego zmartwychwstaniu. Później został pierwszym
przywódcą społeczności wierzących w Jerozolimie. To
on był autorem L is tu J a k u b a . NT przedstawia Jakuba
jako silnego przedstawiciela judaizującej frakcji chrześci-
jaństwa. Człowiek ten miał bardzo silną osobowość. Był
też mocno związany z żydowskim narodowo-religijnym
poglądem na świat, który od wieków prezentował wrogie
nastawienie do osób niemających żydowskiego pochodze-
nia (czyli do tzw. pogan). Potwierdza to opis spotkania
Pawła i jego towarzyszy z Jakubem (Ga 2,9), podczas
którego Jakub nie podał ręki Tytusowi, traktując go jako
nieobrzezanego „poganina”. O animozjach tych czytamy
także w Dz 11,2.
4
Wspomniany Jakub, najczęściej określany jako „brat
PANA”, był faktycznie synem Marii, ale nie matki Jezusa.
Jego ojcem był Kleofas, brat Józefa, który był mężem matki
Jezusa. Nieporozumienia, jakie biorą się z literalnego
przekładu greckiego słowa a d e lfo s („brat”, ale także
i „kuzyn”), wynikają stąd, że w tamtych czasach na
Bliskim Wschodzie kuzynów czy kuzynki często określano
słowami „brat” i „siostra” (por. J 19,25 z przypisem).
Stąd też we wczesnym Kościele powszechnie używano
określeń „brat i siostra w Chrystusie” lub „brat i siostra
w wierze”, pomimo że ludzie we wspólnotach nie byli ze
sobą spokrewnieni. My współcześnie znacznie bardziej
rozwinęliśmy terminologię dotyczącą koligacji rodzinnych.
Więcej można przeczytać we wstępie NPD do L istu J a k u b a .
Cylicja – kraina w południowo-wschodniej części Azji
Mniejszej przylegająca do Morza Śródziemnego.
6
Było to po pierwszej wyprawie misyjnej Pawła i Bar-
naby, czyli w r. 49 lub 50. Motywem podjęcia podróży
do Jerozolimy była potrzeba wyjaśnienia kwestii spor-
nych, które – pod wpływem judaizujących braci – zro-
dziły się pomiędzy chrześcijanami w Antiochii. Spory
dotyczyły przestrzegania obrzędowych przepisów Prawa
Mojżeszowego, w tym także przepisu obrzezania i po-
wstrzymywania się od pokarmów uznanych za rytualnie
nieczyste, co rzekomo miało być wg judaistów warun-
kiem zbawienia. Paweł zdecydowanie bronił wolności od
tych przepisów. Przestrzeganie ich nazywa powrotem
do niewoli Prawa. O początkach sporu w Antiochii czy-
tamy w Dz 15,1 nn. Z Dz 15,3 wiemy, że Paweł został
wyprawiony do Jerozolimy przez społeczność wierzą-
cych z Antiochii. W tym liście z kolei dowiadujemy się
o szczegółach i strategii jego wyprawy. Nie zamierzał
on wzbudzać pośród Żydów w Jerozolimie kontrowersji
poprzez publiczne dyskutowanie tez swojego nauczania,
jakie prowadził pośród nie-Żydów, ale sprawę tę chciał