Młorlzieżowa Agencja Wydawnicza

WPROWADZENIE

O cywilizacjach pozaziemskich mówi s i ę w nauce ziemskiej, że nic

w szczegó łach o nich nie wiadomo, ale że jedna rzecz wydaje się
pewna: kosmos musi być zaludniony. Za takim stanem przema-
wiaj ą dane empiryczna-obserwacyjne zdobyte przez liczne dyscy-
pliny przyrodoznawstwa: kosmo l og i ę z astrofizyką, astronom i ę
gwiazdową, planetarną i radiową, chemię kosmosu, chem i ę orga-
niczną , bi ochem i ę syntez, bi ologię teoretyczną, ewol ucyjną i mole-
ku l arną, żeby wymienić dyscypliny dla tego rozpoznania najbar-
dziej zasłużone . Owe dane, choć wprawdzie tylko pośrednie , gdy
je zeb rać, są tak mocne pospołu , że od ich orzeczenia nie można
się uchylić: cywilizacje muszą istnieć we wszechświecie na pra-
wach kosmologicznej normy.
Jeśli w i ęc jest prawd ą, że według ustalenia naukowego cywiliza-
cje powinny występować w kosmosie pospolicie, to prawdą jest za-
razem, że dowi eść ich istnienia w sposób bezpośredn i na razie s i ę
nie daje: naukowy dowód ostateczny cywilizacyjnej egzystencji nie
jest możl i wy. Wszelako brak takiego dowodu to nie wszystko, po-
n i eważ są prawdy, których nie można naukowo dow i eść, ale które
porażają swoją prawdziwości ą i na inne sposoby zniewalają do po-
słuszeństwa. Dowód na istnienie cywilizacji kosmicznych konsty-
tuuje się poza nauką i jest oparty na zwykłym czuciu. Niech ten, kto
w nie wątpi wyjdzie w bezchmurną noc na otwartą przestrzeń i
przygnieciony ciężarem rozgwi eżdżonego nieba powie, że nie ma
w nim cywilizacji, a poczuje się jak kłamca schwytany na gorącym
uczynku. Nie ma naukowego dowodu ostatecznego, że cywilizacje
pozaziemskie istn i ej ą, ale jest porażająca nieskończoną mnogo-
ści ą gwiazd prawda, że istn i eć muszą.
Kiedy wynaleziono na Ziemi radioteleskop pozwal ający odbie-
rać z kosmosu fale radiowe, międzynarodowa grupa specjalistów
pod nazwą CETł , złożona z astrofizyków i astronomów, podjęła
próby odebrania specjalnych sygnałów o bytności, o których wy-
słan i e posądza się cywilizacje kosmiczne: mają one w ten sposób
zwi astować innym swoją obecność i nawiązywać wzajemne kon-
takty. Stanowisko poszukiwawcze CETI zostało uruchomione
przed ćwierćwi eczem i jak dotąd ta obserwacyjna placówka nie do- 5
 pracowała si ę sukcesu, gdyz żadnej sygnalizacji w kosmosie nie
wykryła. Zgodnie z teorią cywilizacji kosmicznych powinno być. peł­
no, lecz według rezultatów radiowego nasłuchu , kosmos milczy
jakby cywilizacji w ogóle w nim nie było. Miało być ich wie i ~, a żad­
na nie daje znaku życia. Ogłasza się więc sprzeczność między te-
oretycznymi oczekiwaniami a wymową praktyki obserwa.cyjn.ej i
tak oto pojawiła się w nauce ziemskiej sławna zagadka S1/ent1Um
Universi, czyli tajemnica Mi czenia Kosmosu, która dręczy ogół
uczonych specjalistów i domaga się jakiegoś wytłumaczenia. . .
W środowisku uczonych zajmujących się kosmosem sądzi się
zarazem, że do cywilizacji pozaziemskich nie istnieje obecnie ża­
den inny dostęp poznawczy, jak tylko poprzez poszukiwanie syg-
nałów, że niemożliwy jest in'ly kierunek praktyki badawczej poza
podejmowanym przez CETI 1że nie ma żadnych innych bezpośre­
dnich faktów obserwacyjnych dających się powiązać z cywilizacja-
mi kosmicznymi prócz nega:ywnych rezultatów radiowego nasłu­
chu. Taka ocena stanu rzeczy, choć rości sobie pretensje do oceny
pełnej i trafnej, jest jedynie wewnętrzną oceną specjalistów i nie
jest ani oceną wycze rpującą, ani prawdziwą, lecz przeciwnie: jest
.„ cząstkowa i fałszywa. Żeby widzieć inaczej i dostrzegać więcej ,
trzeba nie być specjal i stą, który tę ocenę sporządził, lecz kim in-
nym: tym, który bada samych badających, tym , którego przedmio-
tem zainteresowań jest co, jak i dlaczego robi ą naukowcy.
J eśli bowiem ogarnąć spojrzeniem współczesną zi emską prak-
tykę poszukiwawczą w dziedzinie spraw cywilizacyjno-kosmicz-
nych, wychodzi na jaw rzecz zaskakująca: to, co robią uczeni spod
znaku CETI, wcale nie jest jedyną możliwą działal nością poszuki-
wawczą, a rezultaty radiowego nasłuchu nie są jedynymi faktami
obserwacyjnymi mogącymi dotyczyć cywilizacji kosmicznych. Je-
dni uczeni poszukują cywilizacji w kosmosie, ale na tym praktyka
badawcza się nie kończy , ponieważ są i tacy, którzy szukają i.;h w
obszarze Ziemi. Istnieją nie tylko negatywne fakty obserwacyjne,
jak cisza w aparaturze odbiorczej, ale są równi~ż fakty po~ytywn~
- doniesienia o pojawianiu się niezwykłych po1azdów lata1ących 1
nieznanych istot, czyli są świadectwa ufologiczne i jest badawczy
ruch, który tymi świadectwami się zajmuje. Tej drugiej działalności
nie można odmówić waloru naukowego, gdyż nauka nie jest okre-
ślana przez przedmiot poznania, lecz przez sposób poznawania:
ufologiczne fakty obserwacyjne same w sobie nijak nie mogą być
nienaukowe, naukowy sposób ich traktowania jest zaś i możliwy i
zachodzący w praktyce.
Taka ocena sytuacji poznawczej wywoła sprzeciw ze strony u-
znanych specjalistów kosmicznych, gdyż uważają s i ę oni za mo-
nopolistów na polu poszukiwań cywilizacji pozaziemskich: Specja-
l iści ds. kosmosu zajmuj ą się problemami swoich własnych dyscy-
plin, a zwłaszcza odbieraniem sygnałów, i w tych kwesti ~ch są
6 kompetentni: na temat stanowisk poznawczych i pola faktow ob-
serwacyjnych wypowiedzieć musi s i ę inna dyscyplina. Sąd o tym
należy do naukoznawstwa. Czy CETI tego chce, czy nie chce, ma
swojego realnego konkurenta, którym jest badawczy ruch ufologi-
czny i czy się to podoba specjalistom. czy się to im nie podoba, jest
jeszcze drugi rodzaj faktów obserwacyjnych, którym są świade­
ctwa ufologiczne.
Wspięcie się na szczebel refleksji o nauce i poznaniu pozwala
rozszerzyć dziedzinę poszukiwań cywilizacyjnych o nowy obszar
zagadnień i daje możliwość ujrzenia sprawy w nowym świetle. Ta-
kie spojrzenie na stosowaną obecnie praktykę poszukiwawczą,
które ogarniałoby całe pole poznawcze. całość praktyki badawczej
1 ogół faktów obserwacyjnych dostępnych doświadczeniu ziems-
kiemu jest nie tylko możliwe i potrzebne, ale także pilne, gdyż
specja l iści wzięli się już za dziesiątkowanie cywilizacji kosmicz-
nych, które tak chcą przerzedzić , by dopasować wszechświ at w
zakresie psychozoicznym do ciszy panującej w ich aparaturze od-
biorczej. Sprzeniewierzają s i ę tym samym wymowie danych empi-
ryczno-obserwacyjnych, od których wyszli. Wymowa tych danych
jest jednak tak pewna, że wolno je tk nąć dopiero wówczas, gdy nie
będą już możliwe żadne inne fakty obserwacyjne poza negatywny-
mi rezultatami nasłuchu i nie będzi e ju ż nic do zrobienia po tej stro-
nie nierówności poznawczej, po której sytuuje się CETI. Błędu
trzeba szu kać najpierw po stronie CETI, choc i aż nie musi on wcale
polegać na złym wyborze miejsc i częstotl iwości nasłuchu. Radio-
teleskopy z całą pewnością nie kłamią i jeśli nie wykryto sygnału
tam, gdzie go szukano, to tam na pewno go nie było. Można zmie-
niać, jak się to robi, pasma i rejony nasłuchiwan ia, ale pożytecz­
niejsze byłoby przeprowadzenie krytycznej analizy podejścia
CETI i krytycznej oceny znaczenia braku sygnalizacji w odbiorni-
kach. Gdyby to okazało się użyteczne, mogłaby za tym pójść próba
dostrzeżenia takiego obrazu zamieszkanego kosmosu, w którym
brak sygnałów o bytności nie wchodziłby w sprzeczność z funda -
mentalnym ustaleniem nauki, tJ. powszechnością występowania
cywilizacji kosmicznych.
Krytyczna analiza podejścia CETI i dostrzeżenie zamieszkane-
go kosmosu z jednoczesnym brakiem intenqonalnych sygnałów o
bytności cywilizacyjnej nie musi jednak ani też nie powinno sprawy
zamykać. Nie chodzi bowiem tylko o to, by znieść dręczącą niektó-
rych sprzeczność, czyli wyj aśn ić rzekomą zagadkę Milczenia Uni-
wersum, lecz o coś bez porównania więcej: by powołać do istnie-
nia zgodność między faktami obserwacyjnymi a oczekiwaniami
teorii , i to nie tylko zgodność między c i szą w radioodbiornikach a
kosmosem pełnym kultur, lecz zgodność pełn ą - między wszech-
światem wypełn ionym cywilizacjami a ogó łe m faktów obserwacyj-
nych dostępnych doświad czeniu ziemskiemu. Są przecież dwa ro-
dzaje tych faktów oraz ciekawi pytanie szersze: Czy biorąc za
punkt wyjścia całość faktów obserwacyjnych danych w doświad - -
/
 czeniu ziemskim, daje się zbudować jakiś obraz zamieszkanego 3. Sporządzenie obrazu zaludnionego kosmosu, w którym mia-
kosmosu, który byłby wewnętrznie spójny, logiczny i zarazem do lyby swoje miejsce wszystkie ziemskie fakty obserwacyjne wraz z
przyjęcia przez naukę? Kryje się tu, choci aż z początku wygląda to ich najdalej idącymi konsekwencjami, a więc pokazanie, jak mogę
niewiarygodnie, możliwość połączenia członu UFO z członem się mieć rzeczy w cywilizowanym wszechświecie, lub inaczej: jaki
CETI, czyli pogodzenia ciszy w radioodbiornikach ze świadectwa­ wygląd musiałby mieć zamieszkany kosmos, by mógł się objawiać
mi ufologicznymi. Wprawdzie w obecnym stanie jest to trudne, ale doświadczeniu ziemskiemu takimi faktami, jakie w tym doświad­
czy nie byłaby możliwa taka obróbka obu stanowisk poszukiwaw- czeniu występują.
czych i ich dorobku, aby dało się wypracować jakieś wspólne pun- Oto program poznawczy, który ma ukazać możliwy wygląd rze-
kty lub związki i możliwe bylo dokonanie ich syntezy, a następnie. czywistości socjokosmicznej - trzeba teraz przystąpić do jego rea-
czy dałoby się wywieść z nich taki wygląd ucywilizowanego lizacji.
wszechświata, w którym miałaby swoje miejsce całość dostęp­
nych doświadczeniu ziemskiemu, poddanych obróbce i związa­
nych ze sobą faktów obserwacyjnych wraz z ich dalekosiężnymi
konsekwencjami? Sytuacja poznawcza w dziedzinie poszukiwań
cywilizacji kosmicznych może być fałszywie postrzegana i ocenia-
na: może teoria pokrywa si ę z obserwacjami, tylko się tego z pew-
nych powodów nie dostrzega?
Ciszy w radioodbiornikach nikt nie kwestionuje - świadectwa
ufologiczne są kwestionowane. By więc podnieść je do roli znosi-
ciela sprzeczności poznawczej, w którą uwikłały się konkurencyj-
ne świadectwa i pomóc im s i ę z tego wyplątać, ufologiczne fakty
obserwacyjne trzeba najpierw rewindykować. Ich rola nie kończy
się jednak na likwidacji widomej opozycji i nie jest to także ich rola
główna: świadectwa ufologiczne przez swoją obecność i charakte-
rystykę fenomeno l ogiczną mają przede wszystkim ustanowić zgo-
dność między oczekiwaniami teorii a kosmosem zaludnionym -
tym bardziej więc trzeba zabiegać o ich rewindykację. By mogły
pełnić swoją podwójną funkcję , świadectwa te nie mogą być zabro-
nione ze stanowiska nauki - nie z pozycji specjalistów ds. ich
odrzucania, lecz właśnie nauki , ponieważ nauka ziemska nie wy-
czerpuje się na orzeczeniach tych specjalistów. Trzeba więc zba-
dać, czy świadectwa ufologiczne jako mogące coś mówić o cywili-
zacjach kosmicznych, nie są ze stanowiska nauki zakazane, a jeśli
okażę się nie zabronione, będę tym samym dozwolone i zabieg pod-
niesienia ich do wiadomej godności będzie zabiegiem prawomoc-
nym.
Uczynić trzeba byłoby więc trzy kroki poznawcze na drodze uka-
zania zgodności między teorię domagającą się kosmosu wypeł­
nionego cywilizacjami a faktami obserwacyjnymi danymi w do-
świadczeniu ziemskim:
1. Ukazanie świadectw ufologicznych, pokazanie czym są, o
czym mówię, jaka jest ich charakterystyka i wiarygodność oraz co
w ich sprawie dotychczas zrobiono.
2. Zbadanie czy świadectwom ufologicznym wolno jest pelnić
rol ę likwidatora sprzeczności poznawczej, a więc czy mogę się za
nimi kryć przejawy obecności cywilizacji pozaziemskich, których
8 tak się wypatruje.

„
 ..

-. '

·-"'
. ,
._ „_.

UFO: DEFINICJA PRZEZ
WSKAZANIE
J.a ... z Kwatery Głównej 131 Pułku USAF składam następujące
oś:wi adczenie o mojej obserwacji z 1 maja 1952 r.
1. Zaobserwowałem pięć okrągłych lub podobnych do dysku
obiektów. Ich średnica wydawała się dwukrotnie większa od długo­
ści samolotu myśliwskiego F-51 . Obiekty były płaskie, w kolorze
białym , nie świeciły się , ani nie odbijały światła. Poruszały się w for-
macji; dwa ostatnie błyskawicznie zataczały koła. Nie zauważyłem
smug odrzutowych ani gazów spalinowych. Oszacowałem ich szyb-
kość na dwukrotnie większą od prędkości zwykłego samolotu
odrzutowego.
2. Spostrzegłem obiekty około 10.50. Przebywały w polu moje-
go widzenia w przybliżeniu przez 30 sekund.
3. Obserwowałem je z siedmiometrowej wieży kontrolnej, gdy
znajdowały się w odległości odpowiadającej zasięgowi broni ręcz ­
nej. Wieża kontrolna zwrócona jest na północ i po lewej stronie widać
George· Air Force Base. Była to obserwacja wzrokowa i wysokość, na
której znajdowały si ę obiekty, oceniłem na około 4000 stóp.
4. Obiekty nadeszły z połudn i owego wschodu znad Apple Val-
ley. Kalifornia. Szły po kursie północno-zachodnim prosto na Ge-
orge AFB, następnie skręciły ostro na północ i zniknęły.
5. Mam 23 łata , jestem żonaty, wykształcenie wyższe. Spędzi­
łem blisko sześć lat w Armii Lądowej i Siłach Powietrznych.
(George AFB, USA, 1952)
Po wyjściu z kantyny poszedłem prosto do mojego biura, ale zanim
wszedłem tam, usłyszałem w powietrzu jeden z naszych samolotów.
Spojrzałem w górę, co tawsze robię, i zaobserwowałem dwa srebrne
obiekty - kuliste albo dyskoidałne w kształcie - poruszające się z
szybkością około 300 mil na godzinę, być może mniej, na wysokości
w przybliżeniu 8000 stóp, na kursie około 320 stopni.
Kiedy pierwszy raz spostrzeg łem te obiekty. zawołałem sierżan­
ta (.„), s i e rżanta ( ... ) i pan i ą ( ... ). którzy natychmiast podeszli do
mnie. Pokazałem im kierunek umiejscowienia obiektów i zapyta-
łem: Powiedzcie mi , co widzicie tam na niebie? Jednocześnie
12 wszyscy troje, z rozmaitymi komentarzami, stwierdzili: To są łata-
ją.ce dyski. W celu dodatkowego potwierdzenia mojej obserwacji
poprosiłem ich - bez udzielenia jakichkolwiek wskazówek - żeby
powiedzieli mi, w jakim kierunku lecą te obiekty. Wszyscy troje
zgodnie stwierdzili , że obiekty poruszają się prosto w stronę Moja-
ve, Kalifornia.
M iałem dość czasu, żeby wielokrotnie odwracać wzrok i znowu
spoglądać na obiekty w celu upewnienia się, że nie jest to wywoła­
ne zmęczeniem oczu lub jakąś iluzją optyczną. Obiekty, o których
melduję, nie były samolotami i nie mogły być balonami meteorolo-
gicznymi wypuszczonymi przez nas, ponieważ leciały pod wiatr, a
ich szybkość oraz horyzontalny kierunek lotu przekreśl ają możli­
wość, że były takimi balonami.
(Muroc AFB, USA, 1947i
Patrzyl iśmy na niebo, wpatrując się w formację złożoną z dwóch
samolotów F-82 i jednego A-26 znajdujących się na wysokości
20 OOO stóp i przygotowujących się do przeprowadzenia ekspery-
mentu wystrzelenia fotela pilota. Nagle zobaczyliśmy okrągły
obiekt w kolorze aluminium, który w pierwszym momencie wzięliś­
my za czaszę spadochronu sądząc, że nastąpiło przedwczesne
wyrzucenie fotela z manekinem. Ale to nie było Io. Obiekt znajdo-
wał się niżej niż 20 OOO stóp i spadai z szybkością trzykrotnie więk­
szą niż powinien spadać testowany spadochron. Spadochron zo-
stał wyrzucony 30 sekund później od momentu , kiedy pierwszy raz
zobaczyliśmy ten obiekt.
Ponieważ obiekt obniżył się do poziomu pozwalającego dojrzeć
jego boczne zarysy, wyraźnie ujawnił swój owalny kształt z dwoma
występami na górnej powierzchni, które mogły być grubymi state-
cznikami lub guzami. Krzyżowały si ę ze sobą w odstępach , co su-
geruje raczej wirowanie niż wol ną oscylację.
Nie bylo żadnego dymu, płomieni, łuków nadśrubowych , hałasu
silnika ani żadnych dostrzegalnych urządzeń napędowych lub
czegoś , co pozwalałoby się ich domyślać.
Oszacowaliśmy, że obiekt znajdował się w polu widzenia około
1,5 minuty. Spośród pięciu osób siedzących na platformie obser-
wacyjnej, cztery mu się przyglądały. Nasza opinia jest następują­
ca: obiekt był sztuczny, jak dowodzi tego jego kształt i zachowanie
się.
(Muroc AFB, USA, 1947)
Jechaliśmy z żoną do Clovis (Nowy Meksyk) od strony zachod-
niej, drogą nr 60iokoło10.30 przejecł:laliśmywłaśnie przez Merlo-
se. Dzi eń był pochmurny. Spoj rzałem za siebie w lewo na coś, co
akurat minęl i śmy i mój wzrok przyciągnę ły dwa obiekty znajduj ące
się w górze na wysokości około 1500 stóp. I w tym momencie wie-
działem już, że jest to coś, czego nigdy dotąd nie widziałem. Porów-
naliśmy te obiekty do samolotów; ale nie miały skrzydeł , części 13
 ogonowej i gazów silnikowych. Obiekt lecący na pri:edzie był wiel-
ki, drugi zaś, mający gdzieś dwie trzecie jego wielkości, leciał z tyłu
około 200 jardów dalej. Opuściłem boczną szybę i chociaż wyda-
wały się nie być dalej niż pół mili, nie mogłem us'ryszeć żadnego
dźwięku. Dymu też nie było.
Kiedy obiekty zrównaly się z nami, w lecącym z przodu, na koń­
cu jego części przedniej, otworzyły się , jakby suwając się, drzwi.
Wyszła z nich duża kula o średnicy okolo 15 czy :20 stóp, która po-
leciała do tyłu, wzdluż czołowego pojazdu, w kierunku tego, który
leciał za nim. W tylnej części drugiego pojazdu odsunęły się drzwi,
a kiedy ta wielka kula weszła do środka, śl izgają.co zatrzasnęly się
za nią. Zamarliś my w zdumieniu.
Obiekty kontynuowały lot w tej samej formacji, ze wschodu na
północ i gdyby utrzymały ten kierunek powinny przejść między
Amarillo i Plainview w Teksasie. W parę minut po ich zniknięciu z
pola widzenia, zbliżyliśmy się do Cannon Air Force Base, skąd wy-
startowały dwa F-111 i poleciały w tym samym kierunku , w którym
zniknęły te obiekty. Zastanawiałem się, czy pojechać do bazy lot-
niczej i złożyć doniesienie, ale nie wiedząc komu o tym donieść,
poj echal i ś m y w Clovis do naszego przyjaciela, który dopiero co
ukończył służbę w Air Force. Opowiedzie l iśmy mu, co wi dz i eliśmy
i popros iliśmy, żeby pojechal z nami do bazy lotniczej. Odmówi! i
powiedział, że tam tylko nas wyśmiej ą. za opowiadanie takich nie-
prawdopodobnych historii. I na tym stanęło.
Pojazdy były matowoszare jak wystawiona na działanie atmos-
feryczne żelazna, ocynkowana blacha. Kula była 1asna 1świecą.ca
jak wypolerowane aluminium. Nie było żadnych widocznych nu-
merów lub znaków.
(Melrose, USA. 1973)
Wysiadłem z samolotu przed swoim garażem, ponieważ zda-
wało mi się , że miasto, przed chwilą ciemne, teraz jakby pojaśnia­
ło. Byla pierwsza w nocy. Spojrzałem na bardzo czyste niebo z ksi ę­
życem w ostatniej kwadrze i zobaczyłem wiel ką. świecącą masę, któ-
ra wydawała się wisieć nad brzegiem rzeki około 300 m ode mnie. W
powietrzu tkwiło ustawione pionowo gigantyczne cygaro.
Przyglądałem się temu zadziwiającemu widowisku przez parę
minut, kiedy nagle ze spoóniej części cygara wylecial obiekt podo-
bny do poziomo ułożonego dysku, który najpierw zaczął swobod-
nie opadać, później zwolni!, zakołysał się i ruszy! poziomo, prze-
chodząc nad rzeką, prosto w moją stronę. Świecił coraz bardziej.
Przez krótką chwilę mogłem widzieć dysk w pełni - otoczony był
jaskrawym światłem tworzącym halo.
Krótki czas po tym, jak dysk ten zni knął za mną , lecąc na połud­
niowy zachód z cudowną prędkością , drugi obiekt wyleciał z cyga-
ra i wykonał te same manewry. Następnie trzeci obiekt, później
14 czwarty. Po długiej przerwie od cygara oderwał si ę piąty dysk-cy-
garo ciągle pozostawało bez ruchu. Ostatni dysk opadł niżej od
poprzednich- nad rzekę do poziomu nowego mostu -gdzie pozo-
stawał jes7cze przez chwilę , kołysząc się lekko. W tym czasie ba-
rdzo wyraźnie widziałem jego kulisty kształt i czerwone światło -
bardziej intensywne w centrum, zanikające na krawędziach - i ja-
rzą?e się , otaczają.ce go halo. Po upływie kilku sekund zakołysał
s i ę 1ak poprzednie cztery i wystrzelił jak błyskawica prosto na pół­
no~, gdzie zni knął w oddali, zwiększając wysokość. W tym czasie
sw1ecące cygaro zbladło i ten gigantyczny obiekt, który mógł mie-
rzyć 1OO metrów dlugości , zatoną.I w ciemnościach. Widowisko to
trwało około trzech kwadransów .
(Vernon, Francja, 1954)
Było około 5.00 po południu. Jechałem przez pole z moim robo-
tnikiem, kiedy zobaczyliśmy coś w rodzaju świecącej mgły koloru
niebieskofioletowego. Ta świecąca mgła wychodziła z grubej war-
stwy chmur podobnych do burzowych i miała regularny kształt cy-
g~ra c_ z y marchwi. „Obłok " wyszedł z chmur w pozycji prawie po-
ziomej, lekko pochylony w stronę ziemi i skierował się naprzód jak
zanurzają.ca się łódź podwodna.
Ten świe cący obłok wyglądał tak, jakby był sztywny. Il e kroć s i ę
po ru szał, jego ruch nie m i ał żadnego zw i ązku z ruchem chmur: po-
ru.szał się, jakby był zrobiony z jednego kawałka, jakby był olbrzy-
~1ą maszyną otoczo_ną przez mgłę. Następn ie opadł poniżej po-
ziomu chmur - raczej szybko, do wysokości , jak myśleliśmy , może
400-500 metrów i znalazł się chyba bliżej niż kilometr od nas. Póź­
niej stanął i jego koniec uniósł się. Obiekt przyjął pozycję pionową..
W takiej pozycji pozostał w bezruchu.
W tym czasie ciemne chmury płynące po niebie nad „cygarem"
zostały blado oświetlone bijącym od niego światłem. Widok był nad-
zwyczajny i pochłonął nas. Rolnicy z całej okolicy rzu cili narzędz i a
i stali patrząc w niebo jak my.
Naraz z dolnego końca obiektu wyszedł biały dym - zupełni e jak
smuga gazu. Smuga skierowała się najpierw w dól, ale w końcu
w~niosla ~ię do góry, o~~ążają.c pionowy obiekt jak idąca w górę
spirala. K1_e ?y dolna częsc smugi zn iknęła rozniesiona przez wiatr,
początek Jej doszedł do samego szczytu wielkiego obiektu i znowu
zaczął opadać, kręcąc się w drugą stronę. Gdy ta dymiąca smuga
całkow1c1e zniknęła , zobaczyliśmy przedmiot, który został „ wysia-
ny''.: mal~ metaliczny dysk błyszczący w trakcie poruszania się w
sw1~tle pionowego obiektu. Ten mały dysk zatrzymał się później w
swoim ruchu ?ookoła „cygara" i poszedł znowu prosto w dół, tym
razem od l atując. Przez długi czas oglądaliśmy jego lot nisko nad
doliną. - . błyska":'icznie rzucał się tu i tam z ogromną szybkością ,
czasami przyspieszał, potem zatrzymywał s i ę na kilka sekund i
znowu .ruszał prze~ieszczając s i ę w różnych kierunkach„. Kiedy
wreszcie znalazł się o ponad kilometr od pionowego obiektu, po 15
 raz ostatni rzucił się w jego stronę z szaloną szybkością i zniknął,
jak spadająca gwiazda, wewnątrz dolnej części „ cygara", z które-
go na początku się wydobył. Może minutę później „marchew"
przechyliła się i ruszyła, następnie przyspieszyła i zniknęła w od-
dali w chmurach. Cała rzecz trwała jakieś pół godziny.
(Departament Vendee,
Francja, 1954)
Niezwykłe zjawisko, którego byłem jednym ze świadków, przed-
stawiało się następująco:
Na tle błękitnego nieba w kierunku północnym płynął oblok o dzi-
wnym kształcie. Powyżej niego znajdował się duży, wąski cylinder
nachylony pod kątem 45 stopni, który wolno leciał w kierunku połu­
dniowo-zachodnim. Wysokość , na której się znajdował, określił­
bym na dwa albo trzy kilometry. Obiekt ten był białawy, nie świecił
się i miał ostro zarysowany kształt. Z jego górnej końcowej części
ulatn i ało się coś w rodzaju białego dymu . W pewnej odległości
przed tym cylindrycznym obiektem poruszało się po tym samym
kursie około 30 innych obiektów. Dla patrzącego gołym okiem wy-
glądały one jak bezkształtne kule przypominające kłęby dymu •. ale
za pomocą lornetki można było zauważyć czerwoną kulę zna1du-
jącą si ę w centrum, otoczoną żółtawym pierści eniem nachylonym
w stosunku do niej pod dużym kątem.
Taka konfiguracja przesłaniała prawie zupełnie dolną część
kuli , ale jej górna część pozostawała widoczna. Obiekty te poru-
szały się parami, lecąc torem charakteryzującym się szybkimi
zmianami kierunku lotu, czyli leciały zygzakiem. Gdy dwa z nich
zbliżyły się do siebie, pojawił się jasny błysk podobny do wyłado­
wania łuku elektrycznego. Wszystkie te niezwykłe obiekty pozo-
stawiały za sobą duże ilości czegoś, co znikało , wolno opadając
na ziemię. Przez kilka godzin można byto zaobserwować mnóst-
wo tej substancji na drzewach, na liniach telefonicznych i dachach
domów.
(Oleron, Francja, 1954)
21 kwietnia wracaliśmy nocą z Warszawy do naszej jednostki
wojskowej, jadąc drogą w kierunku Łodzi. Siedziałem po prawej
stronie, samochód prowadzi! kolega .. W okolicach miejscowości
Błonie, przy skrzyżowaniu z drogą na Zelazową Wolę, kolega zau-
ważył w lewym górnym rogu przedniej szyby jakieś światło, kt~re
zaczęło opadać nad szosę. Schodziło z szybkością 8-1 O metrow
na sekundę (profilem l ądowania śmigłowcowym) po takim kursie,
że pomyśleliśmy, iż jest to śmigłowiec podchodzący awaryjnie do
lądowania. Zatrzymal iśmy więc samochód·i zostawiliśmy zapalo-
ne długie świ atła, żeby oświetlały szosę i ułatwiły mu l ądowanie.
Po chwili okazało si ę jednak, że nie jest to ani śmigłowi ec, ani nic,
16 co kiedykolwiek byśmy widzieli lub znali. Ponieważ jestem pilotem
helikoptera a kolega mechanikiem pokładowym, znamy wszystkie
rodzaje śmigłowców i jesteśmy obeznani z samolotami. Żaden po-
jazd latający nie ma takiego oświetlenia i nie może zachowywać
się w ten sposób.
Obiekt był czterema wielkimi żółtymi światłami, których średnicę
rzeczywistą oszacowałbym na około 2 metry. Chociaż poza tymi
światłami nie widzieliśmy żadnego ciała czy kadłuba, uważamy,
że był to jakiś, wyposażony w światła, pojazd latający. W pierw-
szym momencie, kiedy jeszcze myśleliśmy, że jest to śmigłowiec,
zaczęliśmy się wsłuchiwa.S, aby stwierdzić na 1akich obrotach pra-
cuje silnik. Niczego nie usłyszelismy. Nie było żadnego dźwięku.
Obiekt mógł mieć przeszło 30 metrów długości, był większy od
śmigłowca Mi-6. Zawisł nieruchomo nad ziemią na wysokości oko-
ło 1OO metrów i odległości 200 metrów od samochodu, obok które-
go staliśmy. Prawie natychmiast po wykonaniu zawisu, poszedł z
powrotem do góry, obniżył się, stanąl w miejscu bez hamowania i
od razu ruszył w górę bez nabierania szybkości.
Po wyjściu z samochodu zanotowaliśmy kurs obiektu, jego szyb-
kość oraz dokładny czas. Była godzina 2.32 w nocy.
(Błonie pod Warszawą, Polska, 1979)
Wraca l iśmy wraz z żoną z urlopu w Szwajcarii, 17 września
1977 r. , gdzie byliśmy wraz z zaprzyjaźnionym małżeństwem. Po
przekroczeniu granicy PRL w Świecku , wracaliśmy przez Zieloną
Górę, gdzie wysiedli nasi znajomi. Była godz. 2.00 w nocy. Byliś­
my ogromnie zmęczeni jazdą non stop z Lipska, gdzie nocowaliś­
my. Prowadziłem samochód „ Volkswagen Bus" wraz z przycze-
pą. Z uwagi na obciążoną przyczepę nie mogłem jechać szybko,
maksymalnie 50-60 kilometrów na godzinę.
W miejscowości Kargowa (pow. Sulechów) zobaczyliśmy bar-
dzo wysoko świetlny punkt (podwójny). Pierwsze moje wrażenie
było takie, jakbym obserwował wystrzeloną rakietę oświetleniową
na spadochronie, które często wystrzeliwuje wojsko, i tak też to
potraktowaliśmy z żoną. Nie mogę dokładnie określić w jakiej
odległości był pierwotnie ten obiekt, myślę, że około 2-3 kilome-
trów. Po przejechaniu około 500-800 metrów od miejsca, w którym
zauważyliśmy tę „ rakietę ", stało się coś niesamowitego, coś, cze-
go nie umiemy do dzisiaj sobie wytłumaczyć! Obiekt ten w postaci
dwóch kul świetlnych bardzo gwałtownie (szybkość tak gwałtow-
na, że wprost nie do określenia) zbliżył się do nas i zawisł nad sa-
mym samochodem! Silnik pracował prawidłowo, oświetlenie tak
samo. Wyłączyłem silnik, oświetlenie wozu i próbowałem przyj-
rzeć się temu czemuś. Mógłbym określić to coś jako dwa świecące
„klosze". Pierwszy był większy (średnica okolo 25-30 cm), dawał
silne świ atło białe, nie rażące oczu. Drugi zdecydowanie mniejszy
dawał również światło silne, nie rażące , o barwie żółtawopoma­
rańczowej. Oba te „klosze" poruszały się w laki sposób, jakby byly 17
 związane niewidzialnym stałym połąc7eniem. Zachowywały mię­
dzy sobą stałą odległość około ,2 r:ietr~w . „ ._
wmomencie, gdy zapaliłem sw1atła 1ruszyłem, oba „klosze w1
sząc nad moim samochodem, r.u~zyły wraz ze mną. ~o drodze (~a
trasie 20 km) zatrzymywałem się jeszcze czterokrotnie, powtarza-
łem manewry z wygaszeniem silnik~ i ś~iateł itd. Cały c~as o~:
klosze" jakby prowadziły samochod, wisząc po prawej strom~
~ad samochodem w bezpośredniej bliskości, tj. od 3 do 1O me-
trów. To zbliża ły się zupełnie blisko, to trochę oddal ały. na o koło 1O
metrów za słupy telegraficzne. „ Klosz" żól~op<?mar~n.czowy pro-
wadzi ł tę osob l iwą dwójkę. W miejscowosc1 Zodyn jest ~ardzo
ostry dziewięćdziesięciostopniowy zakręt: Na tym zakręcie oba
„klosze" przeszły jakby ślizgiem zyrawe1 na lew.ą stron~ samo-
chodu. 1od tego miejsca. tj. w sumie około 8-10 k1l.ometrow, „klo-
sze" te prowadziły nas, już tylko sunąc obok z lewe1 strony. J~cha­
łem cały czas ze spuszczoną lewą szybą 1byłem :-VP~ost zahipno-
tyzowany tym niezwykłym zjawiskiem .. Podobnie z~na: N~s~e
znużenie i zmęczenie minęło jak ręką odjął w .m?menc1e Zjawienia
się tego obiektu i stan ogromnego podniec.erna 1pod.ekscytowania
trwał aż do chwili, gdy wj eżdżając do rodzinnego miasta Wolszty-
na zadawa l iśmy sobie pytanie: I co dale1?
w centrum miasta (do domu m i eliśmy jeszcze około. 400 m) na-
gle obiekt ten gwałtown i e si ę wzniósł ~ odda.Iii z równie ?gro~ną
szybkością , z jaką się zjawił nad ~ami._ Chciałem ogr~rnczyc ~1 ~
tylko do suchej relacji, lecz widzę, ze znow zaczyna mnie o~a~rnac
ta sama atmosfera. która wówczas nam to~ar~yszyła . Moze 1esz-
cze jeden szczegół. Prowadziłem samochod jak z~h1pn?tyzow~­
ny. Gdy byłem już w domu, zdałem sobie sprawę , ze am razu me
spojrzałem na szosę , lecz cały czas pat_rzyłem ~ ob~erwowat~r;i te
obiekty. Na całej trasie tych około 20 k1lometrow me spotkahsmy
ani jednego samochodu.
(Na szosie Kargowa-Wolsztyn, Polska, 1977)
Mimo że mogę zostać uznana za histeryc~kę, osobę mającą ha-
lucynacje lub coś jeszcze gorszego, CZUJ~ s1ę zmuszona - skł~d.a­
jąc przysięgę jako kobieta, Ame~ykanka 1członek rasy ludzk1e1 -
poinformować o tym, co n~stępuje.: . _
Zobaczyłam obiekt powietrzny niepodobny?? za?nego ~ar:iolo
tu. helikoptera czy balonu , które-według mojeJ najł~psze1 wiedzy
- kiedykolwiek zostały wyprodukowane prz~z człowieka. . gu mojego wzroku i słuchu.
Byłam wówczas w pełni władz flzycznyc~ 1umysłow~ch - także
przez cały ten czas, kiedy przyglądałam się ob1ektow1, co mogło
trwać nie mniej niż minutę.
Zobaczyłam obiekt nad drogą z Great Me~do:vs do Hope w New
Jersey z od l egłości nie większej niż 150 1ardow, oko ło godziny
14.00 w środę 6 marca 1957 r., za pierwszym razem z okna na ty-
18 łach naszego domu, a później z podwórka.
Pogoda była dobra, nisk'1 pułap chmur, a miejsce, w którym
obiekt wisiał w powietrzu - ponad skarpą leżącą poniżej naszego
domu - było położone tak. że mogłam to widzieć i słyszeć z abso-
lutną dokładnością, z uwag :~ mogłam obserwować i starać się za-
pamiętać każdy szczegół.
Moją uwagę na obecność obiektu zwróciły nasze psy szczeka-
ją~e przy swoich budach i ich spojrzenia kierowane do tylu na
obiekt. Przez cały czas zarówno psy, jak i ja patrzyliśmy dopóki nie
odleciał.
C?biekt przypo minał ksz tallem olbrzymi kapelusz w rodzaju me-
lonika z okrągłym kopulaf ;tym denkiem (wysokim na 30-40 stóp i o
poziomej średnicy co najmniej 50 stóp), znajdującym się powyżej
łagodnie zakrzywionego „ ronda", które rozciągało się na zewnątrz
od spodniej części den~;a na 10-15 stóp. Owo rondo, czyli dolna
część obiektu, było całkowicie gładkie i idealnie zaokrąglające się
bez żadnych dziur, wylotów, okien lub jakichkolwiek innych otwo-
rów; czegoś takiego nif·J widziałam na całej powierzchni obiektu.
Z powodu braku jakichkolwiek otworów nie mogłam zobaczyć
wewnątrz obiektu żadnych istot - łudzi czy czegokolwiek, co kiero-
wałoby i l eci ało nim; r1a zewnątrz w sąsiedztwie obiektu nie byto
również żadnej załogi czy pasażerów.
Cala powierzchnia obiektu miała kolor jednolicie biały, była ma-
towa ale czysta, bez plam, listw lub innych znaków. Materiał, z któ-
rego zrobiony byt obii~kt, wyglądał niemetalicznie, ale przypominał
mi kamionkę do wyrobu.fajek.
Obiekt, przy słab1 •m wietrze z północnego wschodu, unosił się
łagodnie, delikatnie kołysząc się jak zakotwiczona łódź na wodzie.
Kiedy przechylał sit;,, w tym samym rytmie wydawał niski warczący
czy buczący dźwięl.<, który wznosił się i opadał.
~od spodem obiektu dawało się zobaczyć - później nie bylo wi-
dac, a potem zno·wu byto widać - skierowane pionowo do ziemi
mnóstwo wstęg c:ą też nitek z jakiegoś materiału (łub energii), któ-
re świ eci ły jak pa::;emka metalowej folii służące do dekoracji choi-
nek.
Bez żadnych o znak w postaci zmiany natężenia dźwięku, z wy-
ją tkiem lekkiego strumienia powietrza idącHgo na zewnątrz i nie
dmuchającego prosto na mnie, obiekt wztJił się gwałtownie 1 z
ogromną szybk•o:;cią prawie pionowo w górę , w· pokrywę chmur
lekko na północ ny wschód i momentalnie odleciał znikając z zasię-
.
(Przy drodze z Great Meadows do Hope, New Jersey, USA, 1957)
. Mój mąż i ja mieszkamy na farmie w Green County, w stanie In-
diana. Około Ei.45 wieczorem, w niedzielę, kiedy zabierałam dzieci
do domu i wyfadowywałam zakupy z samochodu, spostrzegłam
piękną jaskrawopomarańczową gwiazdę , nisko w południowo-za­
chodniej części nieba. Spieszyliśmy się , ponieważ o siódmej dzie- 19
 ci chciały obejrzeć w TV program W;:illa D!7ney~. ~dybym się lak
nie spieszyła, może mogłabym uprzytor:nmc sobie. ze.to raczej me
mogła być gwiazda. Była tak piękna , z~ ~r~ąlając się w kuch.~1,
spoglądałam na nią co pewien czas. Pozm~j wyszłam n~k~rm1c 1
napoić kurczęta i przestałam wytrze:;zczac. oczy 1 podz1w1ac Ją:
Przeszło mi leż przez myśl, że gwiazda Belle1emska me mogła byc
od niej piękniejsza. . .
Spoglądając przez kuchenne okno, zobaczyłam sw1atla traktor~
mojego męża pędził do domu na złam urn~ karku ..w~adł w drzwi
w chwili, gdy zaczynał się Wall Disney 1pow1edz1.ał, z~ sc1gał g? La-
tający Spodek. W pierwszej chwili po my:~ lałam. z~ w1dz1a1. tę_ w1elk~
gwiazdę i żartu1e ze mnie, więc zaczęłam się d~ mego ~m1ac. Spo1-
rzał na mnie jakbym oszalała. Szybko znuwazy.tam: ze był blady
jak płolno 1wyraźnie roztrzęsiony. Kazał m1 wyjrzec przez okno.
Więc wyirzałam . czora 1 mn.1e1. w1ęce1 w tym samym czasie, lecący bardzo wolno
Zobaczyłam coś schodzącego do lądo·wama na polu za naszą
stodołą. Zlapałam płaszcz i wybiegłam na werandę, żeby ~1ę le~u
przwzeć. „Gwiazdy" już me było. ale n~sko nad polem w1s1ał 1ak1e-
goś rodza1u po1azd powietrzny. To cos pczost~wało ta~ w ciągu
kilku następnych minut, a mój mąż opow1ad ał m1, co mu się przyda-
rzyło. . . . ś (Green County, USA, 1970)
Kiedy jechał traktorem do domu, odmósl wr~en.1e, ze kto mu
się przygląda, więc odwrócił się na siedzeniu 1sp.ojrzat :a s1eb1e.
Za mm, na niebie znajdował się pomaranczowy obiekt, ktory nagle,
zmiema1 ąc się w dwa światła, z wielką szytikosc1ą ruszył w 1ego
stronę. Mąż uderzył w gaz i z rykiem silnika wystartował w stronę
domu.
Kiedy mi to opowiadał. obiekt ciągle w1s1ał w powietrzu .w całko-
witym bezruchu około 20 stóp nad ziemią. Gdy :vr~szc1e. ruszył
prosto przed siebie i w górę, zrobił to tak łagod~1e, 1z odniosłam
wrażenie. że z równą łatwością mógłby porusz. ~'C się w dowolnym
kierunku. Przeszedł jak1es 20 stóp nad oborą. n ie wylwarzaiąc za-
dnego dźwięku. . kierunku pólnocno-wschodnrm. Spoirzałam odruchowo w go;ę i
Kiedy znalazł się nad dachem obory, sw1me 1 prosięta :aczęty
dziko kwiczeć i walić racicami w swoich zagrodai::h. Gdy obiekt mi-
nął dach. natychmiast się uspokoiły. . .
Nadchodził teraz bardzo wolno w stronę domu . Mąz wbiegł do
pokoju, żeby oglądać go z frontowych okien, a moj13 dz.1ec1 krzycza-
ły, głównie dlatego, że ich rodzice byl! t~k roztrzę!;.1~m.
Obiekt można opisać jako dwa ks1ęzyce w pE:"11, oddalone od
siebie o około 12 stóp, z blyska1ącym światlem z tytu.-1ak przechy-
lony trójkąt. Każde białe światlo mogło mi~ć ~ stopy sredrncy. Białe
światło było bardzo intensywne. ale me osw1etłało nicze~o dooko-
ła. Wydawało się, jakby światło zawierało się samo w sobie. Obiekt
byl teraz na wysokości wierzchołk~w dr~~~ i przeszedł P? prawej
strome naszej lampy ostrzegawcze). ale 1e1sw1alłon1H odbito się na
20 mm. Wszystkim, co dawało się w1dz1eć, były światła. ale miałem
wyraźn.e odczucie, że były one przytwierdzone do czegoś wielkie-
go. Obiekt nie wytwarzał dźwJęku z wyjątkiem słabego poświstu
k1e~y p~zeszedł obok. mnie. Swist byf ledwie uchwytny. Mogła~
obe1rzec te okrągłe światła z bardzo bliska i przypominały mi ścian­
ki brylantu.
Nie rozpowi.adalismy o naszym spostrzeżeniu, ale rozmawialiś­
my o tym z na1bliższymi. Doświadczyl iśmy dostatecznie dużo nie-
wiary ze strony_rodziny i przyjaciół, aby mieć przestrogę. jak będzie
na to reagowac większość ludzi.
Później przyszedł do nas sąsiad 1powiedział, ze widział jak jakiś
obiekt z~ św1atł~mi przechodził nad naszą farmą w miejscu, gdzie,
jak sądził, pow~nna zna1dow~ć ~1ę nasza obora. Inny zaś sąsiad
~raca!~ Bloomington ze swo1ą kilkunastoletnią córką oraz przyja-
cielem_ 1 kiedy byli około 20 mil stąd zobaczyli, tego samego wie-
obiekt. ze sw1 atłam1. Byli tak zdz1w1eni, że zjechali na pobocze
żeby się temu przyglądać. ~omyśleli, że jest to nisko lecący samo~
lot, ale bylo to ta~ dziwne. ze wyłączyli silnik samochodu. aby móc
wsluchac się. Kiedy ~twierdzili, że to coś nie wytwarza żadnego
dzw1ęku, przestraszyli się, zawrócili i odjechali.
Dom mój znajduje się w pobliżu szosy prowadzącej z Pabianic
do Rzgowa. a. następnie wiodącej do Tuszyna (tzw. Tuszyn-Las).
Okol~ godziny 22.50-23.00 wyszłam do ogrodu zapalając papie-
r~sa: Wi eczór.był c~ e~ny, niebo szarogranatowe, bez gwiazd, nie
w1dz1alam lakze ks1ęzyca. Jed~ne światło padało z latarni znajdu-
1ące1 srę około 25 metrow od miejsca. w którym się znajdowałam.
Przez otwarte okno z wnętrza domu widać było św1 atlo, padające
od włączonego telewizora.
W pewnym momencie zauważyłam, że nasuwa się nade mnie
c1en. W1dz1alam wyraz.nie, ze cień ten przesuwa się po ziemi w
zo~aczylam wolno przesuwa1ący się nade mną ciężki, masywny
ob1e k~ w kolorze żelaza. Ni~ mogę dokładnie określić prędkości z
1aką srę przesuwał, ale uwazam, że musiał się poruszać dość wol-
no gdyz c1en przesuwał srę także pomału, a ponadto miałam do-
syc czasu na przyjrzenie się temu obiektowi. Na wysokości około
15·2~ metrów nade mną zobaczyłam jak gdyby jego „dno" a może
lep1e1 będzie to określić mianem „spodu". A więc ten spód stanowił
bardzo ~eg.ułarny ~wal. jego kształt właściwie przypomina! dość
dokładnie hterę :·O . Na wierzchu pojazdu znajdowała się wyraż­
nrc zarysowana 1dobrze _widoczna częsć o kształcie bardzo podo-
bnym do górne1.wypuklo~cr w samochodzie „Syrena". Inaczej mó-
wiąc, było to cos w rodzaiu kopuły. Na wysokości około jednej trze-
rr~j całego obr~ktu, mierząc od dołu, znajdował się 1ak gdyby nalo-
1< ny „kolnrerz , wyraz.nie szerszy od gornei częsci, z załamaniem 21
 w miejscu połączeni a z „dachem' . Stron~, którą. obse rwo:ivG11am,
kiedy pomału przesuwał się nade mną, m1at~. cos "'! ro?zaiu.0~1e~
nek o kształcie bardzo wydłużonych hter "O w gornei częsc1 teJ
sptaszczonei kopuły. Z otworów tych w1dac byto .św1atto, ~tale , nie
migają.ce. o jednakowym nat~.żeni~ i barwie blęk1tn~szare1, ale do-
syć „matowej". wyglądającej 1akos dziwnie sztucznie ~barwa w ~o­
dzaiu koloru palącego się gazu). Obiekt •. nadch~ząc nade mnie,
a także potem, kiedy przesuwał się w kierunku potnocno-w~chod­
nim (nadleciał - mogę to okr~slić na podst_ a wie przesuwa1ące.go
się cierna- z kierunku południowo-zachodniego). me ~ydawat za-
dnego. nawet na1cichszego dzwięku, przesuwai~c się p~ P.ro~t~
bezszelestnie, ale w momencie. gdy znajdował się wtasc1w1e JUZ
poza mną.. poczułam dziwny ciężar głowy: nie słyszałam niczeg~,
gdyz w uszach miałam ucisk spowodowany 1ak gdyby wzro.s tem.c1-
śn ienra (takie uczucie „głuchoty i szumu w uszach. a takze .dziw-
nego samopoczucia- odczuwam to zawsz~ 1adą.c wysok.o ~indą).
Po chwili pojazd przesunął się daleJ, a ia m1.ałam. wraz~nre , ze wt
sokość jego lotu iest zbyt niska, że w każdeJ chwth i;ioze ~awadz1c
0 rosną.ce drzewa. dachy czy hrnę sieci elektrycznej. Po kilkunastu
sekundach. a moze po m1nuc1e lub połtoreJ, dolegliwo~ci i d.ziwny
stan ustąpiły, 1 usłyszałam od strony oddalającego się poiazdu,
ktory mógł zna1dować się JUŻ w odległości około 300 i;ietrów ode
mnie. odgłos podobny do dźwięku przedłuzaiącego się g.rzmot~ ,
niezbyt głosnego. odb11a1ą.cego się Jak gdyby echei;i. Po1azd me
zostawiał żadnych smug świetlnych. me miał .także zadnyc~ ce?h
helikopterów. często przelatujących nad moim domem„ rn~ m1~ł
śmigieł kół. świateł przednich bocznych ~nr tylnych. am. także ~1-
docznych z mojeJ strony drzwi czy czeg~s ~ tym ~odzai u . był Jak
gdyby sklepiony doskonale. Nie. m i ał takze zadnei ~yszy czy wy-
stających części albo ewentualnie smugi palących się na zewnątrz
gazow, co zaskoczyło mnie Po kilku minutach ochłonęłam n~ ~le,
aby w ogole ruszyć się z m1e1sca 1zaalarmowałam domowrn~ow,
ale niestety. pojazd był już niewidoczny. Jedynie z daleka dobiegał
cichy pomruk jak gdyby oddala1ącej się burzy.
(Okolice Pabianic w pobliżu Łodzi, Polska 1979)
Przechodziłam przez wybieg dla zwie rząt , kiedy moją. uwagę
zwroc1ło 1askrawoz1elone sw1atło pośród chmur. Gdy. byłam w po-
łowie wybiegu nad z1em1ę opadło coś, co wygląd ało Jak dw~ w~el­
kie zielone świ atła. Spostrzegłam , że jestem skąpa~a w tym s~1et-
1e 1ze całe podwórko też jest zielone. To zielone św1a_tto było me do
wytrzymania. Moja pierwsza myśl: me mogę tu stac. Dałam nura
między drzewa (w kępę sosen po dru g1e1 stronie trzyakrowego wy-
biegu). Stanęłam i patrzyłam . . ktorego sredrncę . oceni Iem. ~a 13 do 15 metrów. Wyglądał jak gi-
Nad z1em1ę opadło jarzące się światło w kształcie spodka z dw.9 -
ma z1elonym1 sw1atłami zagłębionymi w dnie. W pow1etr~u zrobiło
22 si ę go rą.co. Ze środka dna wytrysnęły dwa rzędy pomaranczowych
o~rn . Wydawały się wirować w przeciwnych kierunkach. Ta rzecz
miał~ około 20 do 30 stóp średnicy I zawisła mniej więcej na wyso-
ko_sc1 dachu. W pewnym momencie płomienie ustały , a światła.
k~ore wydawały się zna1dować na czymś w rodzaju jarzącego ptek-
s1gla~owego. czy szkłaneg? dachu łub kopuły, zgasły . Dno przed-
stawiało się Jak? szarawe 1metaliczne. Kiedy to coś wisiało w po-
wietrzu, slychac było słabe brzęczen ie.
Wewnątrz zn~jdowato ~ię dwoc~ ludzi ubranych w dość dopaso-
wane •. przylega1ą.ce do ciała kostiumy, zrobione z blyszczą.cego
matenatu. ~edno do czego mogę to porównać to aluminiowa foha.
Od ich r~m1on wyrastały nieprzezroczyste kaski. Nie mogłam więc
zobaczyc twarzy.
Jede~ z tych lu~zi wstał i wyciągną.I ręce przed siebie, jakby
c~c1ał się oprz~ć , ze~y ~poj~zeć w dól. Później usiadł i po upływie
minuty lub dwoch pojawiły się płomyki , początkowo idą.ce lekko w
bo.k , po cz~m ta rzecz wystrzeliła pionowo z ogromną szybkością i
zniknęła między chmurami. Kiedy wystrzeliła w górę , słychać było
łagodny, ~le wysoko brzmią.cy dźwięk. Byłam tak osłupiała , że
przez pewien czas stałam między drzewami i nie wiedziałam co
zrobić. W ~owietrzu czuć było coś, co przypominało zapach pie-
przu. W koncu zdecydowałam się kontynuować pracę i wydoić kro-
wy.
Podczas dojenia ~ie mogłam wyjść ze zdumienia - byłam zdzi-
w1?~a, wstrzą.srnęta 1zupełnie nie wi edziałam co z tym zrobić. Pó-
zn1~1 ~eszłam do domu i obudziłam męża, który wcale mnie nie
wysm1ał, czeg~ się bałam, ale zapylał: dzwoniłaś na policję albo do
lotnictwa? Pow1edz1ałam mu, że nie, więc zatel efonował na policję.
(Błeinhe1m, Nowa Zelandia 1959)
Kiedy wracaliśmy do domu razem z moją jedenastoletnią. córką
Gabnełą , w pobliżu miasteczka Hasselbacht pękła opona w na-
szym motocyklu. Gdy prowadziłem motor do Hasselbacht Gabrie-
la pokazała ręk~ na co~. co .znajdowało się od nas w odległości
?kolo 140 metrow. Pornewaz panował już półmrok , pomyślałem.
ze iest to młoda ~a~na. Zostawiłem motocykl przy drzewie i posze-
d łem w stronę miejsca„ które pokazała mi córka. Jednakże, kiedy
d~tartem ~o ~unktu lezącego 50-55 metrów od obiektu, uświado·
m1łem sob1e •. ~e moje pierwsze wrażenie było błędne. Zobaczyłem
dwoch „ludzi stoią.cych ode mnie nie dalej niż 40 metrow. Ubrani
byli w !akieś świecące się metalicznie ubrania. Zatrzymali się 1roz-
g lą.dalt za czymś na ziemi.
Podsz~dł~m do nich na odległość około 1O metrów. Spojrzałem
sp_onad ~1sk1e~o ogrodzenia i zauważyłem wówczas wielki obiekt.
gantyczn~ patelnia. ~zdluz jego obwodu znajdowały się dwa rzę-
dy o tworow o sredrncy około 30 centymetrów. Odstępy między
dwoma otworami wynosiły mniej więcej 0 ,45 metra. Na szczycie 23
 tego metalowego obiektu znajdow~ła_ s~ę czarna wieżyczka w
kształcie ściętego stożka wysoka na 1ak1es 3 metry. Gdy patrzyłem
na ten przedmiot, moja córka, pozostają.ca tro~hę z_tytu, zawo~ała
mnie. Ci dwaj musieli usłyszeć jej głos, ~ornewa~ ~a~ychm1ast
wskoczyli na górę i zniknęli we wnętrzu stozkowateJ w1ezy. Wcze-
śniej zauważyłem, że jeden z nich miał z przodu lampę, która zapa~
lała się w regularnych odstępach. Boczna część obiektu, ~a ~tore1
były otwory, zaczęła się teraz świecić - jej kolor wydawał się zielon-
kawy, ale póżniej zmienił się w czerwo~Y·. W ty~ ~amym i:nomen-
cie usłyszałem lekkie buczenie. Kiedy ~w.1e~e~1e 1buczenie. wzro-
sły. stożkowata wieżyczka za~zęła z1ez~zac w ~~I d? ~rod ka
obiektu, a cały obiekt zaczą.ł się następnie wznosie, wiru1ą.c Jak
bą.k. . . d . I
Wydawało mi się, że ruch ten odbywał się 1akby przy u z~a e
tego cylindrycznego urzą.dzenia, które przeszło ~ górX pr~ez sro-
dek obiektu i teraz pojawiło się u jego spodu. W te1 .ch~1łi ob1~kt oto-
czony był przez pierścień błysków i znajdował się kilka stop nad
ziemią.. ó nęły się cztery schodki i oni zeszli. I jakby chcieli mnie obejść.
.
Następnie zobaczyłem, jak idzie powoli_w gorę.
.
"'! stoz·kowat Y
cylinder, przy udziale któreg~ odb~wał się ruch, zni_kną.ł teraz .~
ś rodku obiektu i ponownie po1aw1ł się na 1ego sz~zyc1e. Szy.~kosc
wznoszenia stawała s ię większa i w tym momencie usłyszel 1 smy z
córką. dźwięk, podobny do gwizdu spadających b?mb.
Obiekt pokazał się na wysokości hory~ontu, &kierował w stron.ę
najbliższego miasta, a później, idą.c w gorę. znikną.I ponad wzgo-
rzami i lasami. . .
Pomyślalem, że nam obojgu - mojej cór~e i mnie -ws~yst~o się
przyśniło, gdyby nie rzecz następu1ą.~a: kiedy obiekt JUZ znikną.I,
poszedłem na miejsce, w którym .st~ł, 1_ odk~ył~~ okrą.gie zagłę~1e­
nie w ziemi. Było wyraźnie widac, ze 1est sw1e_zo zrobione 1miało
dokładnie taki sam kształt, jak stożkowata w1eza obiektu.
(Turyngia, 1952. Zeznanie zaprzysiężone przed są.dem)
Taka historia zdarzyła mi się pierwszy raz. t gdyby kłos mnie
wtedy zapytał, jak się nazywam, nie wiem czy bym .mu dobrze od~
powiedział. Pojechałem do lasu na 9rzyby. P.~sta_w1tem ~~tocy~l 1
zataczają.c koła zbierałem grzyby w iego po~hzu. zeby m1ec g~ cią­
głe na oku. Później przestawiłem motocykl-I szukałem grzybow w
innym miejscu. „ .
Miałem już wracać do domu, kiedy zobaczyłem tę „bud~ . Po Je-
dnej stronie był zagajnik, po drugiej stary_ las •. z przodu ~orka, a z
tyłu tylko wą.ska droga między drzewami, ktorą. tu przyie~hatem„
Pośrodku jest zrą.b - zrobili go chyba dwa lata tern.~ - 1to cos_tu. ~la­
lo. w pierwszej chwili pomyślałem: Co za „bu~ę. ~u przy~1ezł1? I
kiedy?! Przeci eż jestem tu cały czas, a wczesnie1 tego nie. by!o.
Oczy sobie przetarłem i pomyślatem: Czy 1a_ wte~y dobrze -:v1dz1a-
24 tern? Widzę . stoi to na czterech nogach mnie1 niz sto metrow ode
mnie ... Musieliby to coś czymś przywieźć i musiałby być jakis hałas
cią.g nika czy samochodu. Ale przywieźć to coś byloby raczej nie-
możliw~_: po. tych wysokich pieńkach, po zaoranej ziemi, a poza
tym drozka Jest wą.ska. Oo zestawienia tego na ziemię musiałby
być dźwig. Wtedy się trochę przestraszyłem.
Wzią.łem motocykl za kierownicę , zapaliłem silnik i ruszylem. Ale
t~k w_olno, z ocią.ganiem: jechać- nie jechać„. W końcu mówię so-
bie, ze muszę zobaczyć czym właściwie jest ta „buda", bo ani
okna, ani drzwi z tej strony nie widać.
Jechałem wolniutko w kierunku tej „budy". Kiedy byłem już bar-
dzo. blisko i ~atrzyłem na nią., rozsunęły się drzwi - szybko, energi-
cznie, ale miękko, bez trzasku, jakby gładko wsunęły się w bok.
W drzwiach stały dwie niewysokie osoby. Mialy ludzką. postać,
~lko _ich twarz~ były... nieprzyjemne - podobne do twarzy zielonej
zabk1. Ręce m1 się zaraz zatrzęsły, a jeden z nich machną.I ręką. w
dół, jakby chciał, żebym się zatrzymał. Staną.Iem, postawiłem mo-
tocykl na bocznej nóżce i oparłem się o niego. Tymczasem wysu-
. Teraz, kiedy o tym myślę, nie wiem: czy mi ręka sama wysunęła
się do przodu? Odruchowo czy ze strachu? Nie wiem. Jeden z nich
podszedł, zatrzymał się na chwi l ę przede mną. i spojrzał mi glęboko
w oczy. Wahał się. Potem zrobił krok do przodu i podal mi swoją.
rę kę. Ten pierwszy nie miał przy sobie nic. Natomiast drugi trzymał
w rękach jakiś aparacik i kiedy podawał mi rękę, przytrzymał go
drugą.. Pierwszy nacisną.I palcami na siedzenie motocykla i złapał
za dźwignię hamulcową.. Drugi chodził z tym przyrządem i robił nim
jakby ... zdjęcia. Schylił się do łańcucha, pod silnik, pod zbiornik.
Później pierwszy wziął torbę z grzybami i spojrzał na mnie. Poka-
załem palcem na grzyby i usta - źe to jest do jedzenia. I w tym mo-
mencie usłyszałem ich rozmowę.
W pierwszej chwili nawet się odwróciłem, bo brzmiało to tak jak-
by gęsi drobotały. Takie było pierwsze wrażenie. W domu mam
adapter i dzieci puściły kiedyś płytę trzydziestotrzyobrotową. na 45
obrotów na minutę. Ten głos był prawie taki sam.
Ten bez aparaciku pokazał na motor i na mnie. Pomyślałem so-
bie, że chodzi chyba o to, żeby im zademonstrować jazdę na moto-
rze. Wsiadłem i ruszyłem powoli. Odjechałem ze dwadzieścia me-
łrow i zostawiłem motocykl oraz jedną. torbę z grzybami, a drugą.
wziąłem ze sobą. i wszedłem w zagajnik. Uszedłem dość spory ka-
wał~k. Były tam brzózki, a tam gdzie one rosną. zawsze jest więcej
m1e1sca. Pomyślałem sobie, że oni mogą. mnie zawołać, dlatego
po łożyłem się na ziemi. Ale tak nic nie było widać, więc wstałem i
patrzyłem.
O~i odeszli jeszcze kawałek, dwa, trzy metry od miejsca, w któ-
rym ich zostawiłem. Jeden stał przy zagajniku i widziałem tylko
jego głowę i kawałek ramienia. Drugiego było widać lepiej, ponie-
waż stał dalej. Widziałem , że chcia ł jakby kopnąć nogą. coś na zie- 25
mi W tym momencie w „budzie" rozlegl się brzęczyk, coś w ro~za­
·u ~ natu. Oni zawrócili, ale nie biegiem, tylko woln?. we:zh do
~rod~a schodki zaraz się zwinęły zamknęly się
i drzwi. Zwroc1le~
uwagę: że po drzwiach nie było nawet śladu-ściana była zupełnie
gładka Nikt by ich nie odszukał! . .
Poc~utem podmuch wiatru. Sos?nki ~ brzeg~ zag~1nika lekk~
się zakołysały i to coś szło już do gory. Kiedy uniosł? ~1ę na wys~
kość drzew starego lasu, zaczęło się jakby zadym1ac ze wszys -
kich stron. Powstała wokół tego siwa c~murka. To ~knę~o w górę
jak piorun Byt przecież słoneczny dzien w to południe , ni~bo byto
PRZEBIEG I STAN BADAŃ
. ale mimo to ta rzecz zniknęła w
pog Od ne , .a chmury byty wysoko,
.
dalekich chmurach błyskawicznie. . ..
Później , kiedy wróciłem do motocykla, zacząłem ~1ę ro7glą~ac 1 Sprawa tak zwanych Niezidentyfikowanych Obiektów Latających
. I ć Nigdy by mi do głowy nawet nie przyszło , ze cos .tak1e~o wypłynęła w drugiej połowie lat czterdziestych na skutek maso-
~~~:i~tnieć że i spotkam się czymś
z takim._ ~yłem z~p~ł~1e.zw1?­ wych doniesień amerykańskich o obecności na niebie pewnych
tczaty. Wróciłem do domu o wpół do czwarte1 i tego dnia JUZ nigdzie niespotykanych dotąd zjawisk. Relacje o zjawiskach powietrznych
nie znanych obserwującym nie są wynalazkiem tego stulecia, gdyż
nie wychodziłem. (Golina, Polska, 1978) składano je zawsze: nigdy bowiem nie bylo tak, by wszyscy znali
wszystko, co oglądali na niebie, a więc zawsze byli tacy, ktorzy nie
{Żródla cytowanych relacji: CUFOS Associ~tłf ~~~~:11f~~1a~~~~].: ~~~,;~~~~ wiedzieli, co oglądają. Jednakże zdaje się, że doniesienia tego ro-
Hynek UFO Report; /~tJerVnaa::oe·nea~ u;~:ae~~all~nge to lcience; Materiały własne). dzaju nigdy nie występowały w takim nasileniu, nie były tak uwie-
my of a Phenomenon, . · ·
rzytelnione i wyzywające, nie przybrały postaci swoistego, wyod-
rębnionego problemu i nie wywołały tak silnego rezonansu spo łe­
cznego. Pewnym wyjątkiem może być kilka zam kni ętych w czasie
i przestrzeni, wewnętrznie jednorodnych serii doniesień, jak skan-
dynawskie z początku łat trzydziestych, rełaCJe o foo-fighters (wo-
jujących ognikach) pochodzące ze źródeł wojskowych i składane
pod koniec drugiej wojny światowej czy skandynawskie relacje o
widmowych rakietach z 1946 r.
Zapoczątkowana w rok później przez doniesienia amerykańskie
sprawa UFO ciągnie się do dziś. Jest systematycznie podsycana
przez nowe doniesienia, obejmujące już teraz swoim zasięgiem
obszar całego globu, wywołuje trwale zaciekawienie ł jest przed-
miotem namiętnych sporów. Jednakże wszystko to odbywa się
głównie poza sferą insty1ucjonalnej nauki, gdyż ta wykazuje wobec
owych faktów obojętność, wstrzemiężliwość lub przeciwstawia się
próbom wniesienia świadectw ufologicznych w obszar jej instytu-
cjonalnych zainteresowań. Ogólnie biorąc nauka doniesień na ten
temat po prostu nie zauważa, będąc zajęta innymi sprawami. Trze-
ba to wyraźnie podkreślić, ponieważ istnieje przekonanie, że nau-
ka instytucjonalna traktuje już owe zjawiska jako jedno ze swoich
własnych zagadn ień . Prawdą jest natomiast, że w instytucjonalnej
nauce fakty ufologiczne są nieobecne. Latających Spodków nie
umieszcza się w planach badawczych, nie prowadzi się o nich wy-
kładów, nie są stalą pozycją tematyczn ą w czasopismach nauko-
wych i nie mówi się o nich w podręczni k ach.
Fakt, że nauka instytucjonalna świadectwami ufologicznymi się 27
 me zajmuje, nie oznacza, by nie miała z nimi. żadnej zgoła ~tyczno­
ści. To, czego nie robi nauka, robią pewni jej uczestnicy. Niektórzy
bowiem uczeni prowadzą badania nad UFO na wt~s~ą r~kę, w P?·
jedynkę bądż organizują się w grupy badawcze, mrn zas okazu!ą
te1sprawie wielkie zainteresowanie 1 by~1by skłonni przyłączyć się
do ruchu badawczego. W Jednym z ~rajOW e~ropejsk1ch działa na-
wet zespól naukowców, których dz1at al~ośc ufol~g1czn~ finanso-
wana jest z funduszy państwowych-wyjątek potw1erdza1ący regu-
łę braku zainteresowania zjawiskiem UFO ze strony instytucjonal-
nej nauki. . . ,
Sprawa UFO wywoluje też syt~acj e. które n~ c.o dz1en w nauce
s ię nie zdarzają i przez co ich wzajemne zw1ązk1 me są zb~t proste.
Wielu uczonych. prowad zących badania nad dornes1ernam1. ko-
rzysta nieoficjalnie ze środków technicznych placow~k. w ktorych
są oficjalnie zatrudnieni. Pomoc badawcz~ załatwia się przez oso-
biste znajomości i prywatne kontakty w srodow1sku nauko"."ym,
poza wiedzą i bez uzyskiwania zgody dy~po~e~tow zmst~~Cjona­
lizowanego poznania naukowego. lub t~z usiłuje. prowadz1c bada-
nia w ramach jakiejś instytucji naukowej pod łatw1 0j akceptowalną,
podsuniętą taktycznie etykietą . . . . w1adu Lotniczego) z siedzibą w bazi1~ lotniczej Wright-Patterson w
Mamy tu najwyraźniej do czynienia z pr?cese~ wprowadzenia
nowości do nauki. ze staraniem, by pewnej sprawie przyznany. zo-
stał status zagadnienia naukowego - z dążeniem do wt~cz~rn~ w
krwioobieg nauki pewnej nowej problematyki. Jesh mowie jUZ o
ufologicznych zainteresowaniac.h naukowy~h . to za?ho.dzą one
właśnie w sytuacji. gdy proponuiący nowośc spotykają się z op_o~
rem tych, którzy odmawiają świadectwom ufologicznym wart~sc1
poznawczej lub gdy powstają. kontrowersie co do nat~ry bodzca
dla ufodon iesień: znane czy nieznane fakty obser.;:acyjne. .
Wyjaśni enia zjawisk określan~ch .n ~zwą. „ ~FO lub „Latai ą.ce
Spodki" podejmowały się najczęsc1ej s1ly powietrzne czy depa~ta­
menty obrony pewnych palistw. głownie z nastaw1erne~ włas~1 -
wym naturze tych instytucji. tj. w związku z ich odp?w1edz1alnosc1~
za bezpieczeństwo państwa. Owo zainteresowanie lotrn~twa woj-
skowego i departamentów obrony me oznacza jednak. ze wszę~
dzie pozakładano kartoteki. w kt.órych g~omadzono lub gromadzi
się takie dane albo że istnieją. jak1es specialne, ~ystematycz~1e re-
alizowane proiekty badawcze dotyczące UFO jako samodzielne-
go, swoistego problemu. . nych przez czlowieka samolotów.
Oprócz działalności typu: pro1ekt lub program badawczy, c~y~­
niki państwowe kilkakrotnie powoływały ad h?c zespoły do wyjas-
nienia pewnych zajść o charakterze ufologicznym. P.~ykładem
mogą być : wydzielona w 1943 r. przez _Bryty1sk1e Ministerstwo
Obrony komórka generała Masseya, ktorej zadaniem było wy-
świetlenie sprawy foo-fighters. grupa utworzona w 1954.r. v-;e.Fra-
ncji przez Ministerstwo Obrony na skutek zalewu ufodornes1en cz~
28 powołany przez rząd Kuwejtu zespól uczonych z Instytutu Badan
Naukowych dla wyjaśnienia smii zagadkowych incydentów po-
wietrznych w 1978 r.
Na1większą., sformalizowaną , oficjalną akcją. nauki instytucjona-
lnej byty osiemnastomiesięczne badania UFO (1966-1968) prze-
prowadzone przez Uniwersytet Colorado w Boulder, USA. na pod-
..,taw1e kontraktu zawartego miĘ·dzy tą. uczelnią. a USAF (Project
Colorado). Próbując zorientowa(: się w kwestii prowadzenia wów-
czas podobnych badań na świecie, Uniwersylet Colorado zebrał
na ten temat mformacie. wspom •1a1ąc o nich w kolicowym spra-
wozdaniu zwanym popularnie Rćlportem Colorado lub Raportem
Condona • Korzystając z tego żre> dla oraz z innych uznanych za
1
wiarygodne, przedstawimy dotychczasowe wyniki badań podej-
mowanych w sprawie UFO.
Latem 1947 r., kiedy w Stanach 2'j ednoczonych masowo zaczę­
ły pojawiać się relacje o Latających Dyskach - zarówno od ludnos-
c1 cywilnej, jak i ze źród!:łl wojskowych- akcję rozpoznawczą pod- STANY
Jęło Air Technical Intelligence Center (Centrum Technicznego Wy- ZJEDNOCZONE
stanie Ohio. będące w owym czasie? częścią Air Matenal Com-
mand. Fakt zajęcia się tymi doniesieniami przez wywiad lotnictwa
był natural~y. jako że w pierwszej chwili pode1rzewano któres z wy-
ze1 rozwiniętych technologicznie paristw o posług1warne się no-
wym rodzajem pojazdów latających, tego rodzaju ustalenia nale-
zały zaś do zakresu działalności ATIC. ;23 sierpnia 194 7 r. ATIC za-
kończyło wstępne rozpoznanie 1do naczelnego sztabu USAF wy-
lano opinię pracownikow wywiadu. podpisaną. przez szefa Air
Material Command, gen. Nathana Twininga. W dokumencie tym
stwierdza się, że zjawisko nie ma nic ws pólnego z fantazją czy uro-
ieniami, że według wszelkiego prawdopodobieństwa są to przed-
mioty fizyczne i że należy bezzwłoczni 9 podjąć dalsze badam a w
celu jego wyjasnienia.
Istotny fragment tej opinii brzmiał następująco:
1. Zjawisko, o którym się donosi, jest czymś realnym, a mewi-
zualnym lub zmyślonym
2. Są. to obiekty prawdopodobnie zbliżone kształtem do dysku,
o znacznych rozmiarach porównywalnych do rozmiarów budowa-
3. Istnieje możliwość , że niektóre incy·denty mogą być spowo-
dowane przez z1awiska naturalne, jak me·teory.
4 Oprsywana charakterystyka dz1alari. jak skrajne szybkości
wznoszenia, manewrowalność (szczególnie przy wykonywaniu
beczki oraz błyskawiczne akcje podejmowane celem uniknięcia
Scienllfic Study of Unidendified Flymg Ob1ects Bantam Books New York 1969 29
 kontaktu z przyjaznym samolotenn czy ra?ar~m w wY.padku ich 111: IQ zaklasyfikowano jako ściśle tajną i przekazano naczelnemu
spostrzeżenia) , skłania do przyp uszczenia„ ze niektor~ z tych dowódcy USAF - gen. Hoytowi S. Vandenbergowi, który odrzuci!
obiektów są sterowane ręcznie , automatycznie lub z?aln.1e. I·) ze względu na brak przekonujących dowodów. Raport ten nigdy
5. Obserwowane wspólne cechy opisywanych ob1ektow są na· 1111• został włączony do oficjalnej dokumentacji USAF i być może
stępujące: . . ·111szczono go, chociaż płotka głosi . że jego kopie są jeszcze prze-
a) metaliczna lub odbijająca .światl? powierzchnia; . . ' howywane w Pentagonie. Nie znaczy to jednak, 1ak się często su-
b) brak śladów za obiektami z V11yJątk1em paru wypadkow, kiedy qpruje, że USAF zatajają tym samym dowód istnienia pozaziems-
obiekty działały w warunkach wyczyn?wych.. . . kiego konstruktora UFO. Dane. na podstawie których badacze
c) kulisty lub eliptyczny kształt , płaskie dno.1kopuł~. na szczy~1e , f 'ro1ektu Sign sporządzili raport, są dziś w zasadzie dostępne . Nie
d) kilka don iesień dotyczy lotóVll regularnei formaci1 od trzech do 1aw1erają one dowodów pozaziemskiego pochodzenia UFO w ta-
dziewięciu obiektów: . _ . . . kun sensie, w jakim pojęcie dowodu używane jest w nauce, cho-
e) zazwyczaj brak towarzyszących dzw1ę.kow , z wy1ątk1em trzech ciaż z drugiej strony można je uważać za dające podstawę do ta-
wypadków. kiedy zanot?:vano ~a.lny , grzm1~cy hu~ ; . . 2 ktego podejrzenia.
f) oszacowana szybkosc wy no s1 zazwyczaj powyzei 30~ węzłow . 11 lutego ~ 948. r. program badań zmienia nazwę na Project
Opinia ATIC byla tajna i po raz pierwszy opublikowano Ją w 1~69 . r Grudge. (Pro1ekt Zal) ; oraz następuje poważna wymiana persone-
w Raporcie Colorado w postaci załączni~~ R. P~d wpływ~m teJ opi- lu. W trakcie tej fazy badań przedstawiono tylko jedno sprawozda·
nii 30 grudnia 1947 r. mjr gen. L.C. Cra1g1e podjął decyzję o utwo- nie -w sierpniu 1949 r. , zwane w skrócie Report Grudge, a w doku-
rzeniu ośrodka badawczego pod nazwą Project Sign (Projekt mentacji oznaczone jako Technical Report No 102-AC49/15-100.
Znak). Siedzibą Projektu Sign zosta~a Wright~P.atters~n AFB. Odtajniono go 1 sierpnia 1952 r. ale bez rozgłosu, tak że raport ów
Baza ta wype lni ała tę rolę aż do zamknięcia całos?1 badan. mało komu był wówczas znany. W Report Grudge przedstawione
Projekt Signoficjalnie rozpcicząl pracę 22 stycznia.'. 94~ r. Ba~a­ były wyniki studiów nad 237 przypadkami donies i eń przeprowa-
nia prowadzono początkowo w ramach ~T I C, a poznie1 Foreign dzonych przez konsultanta USAF do spraw astronomii - J. Allena
Technology Division (Wydziału Techn?log11 Obcych). USAF_zape- Hyneka, w owym czasie wykładowcę astronomii na Ohio State
wnit sobie informacje o zaobserwowaniu niezwykłych ob1ektow po- University.
wietrznych przez wyznaczonych we wszystkich ~rajowy~h bazach
lotniczych specjalnych oficerów do przy1mowarna relaCJ1 o Lata1ą­
cych Spodkach - tak je w tym czasie powszechnie nazywano. Po Ocena pierwszych 237 doniesień o UFO, otrzymanych przez
otrzymaniu relacji przypadel-< badany byl na s7czeblu lokalny~ . to Air Force, przeprowadzona w 1948-1949 r. przez J. Allena Hy-
jest przez pracowników miejscowej bazy, ktorzy decydowali czy neka.
przesłać go do Wright-Patterson. Taka procedura u~rz~mana ~o­
stała do ko ńca 1969 r. , czyt i do ostatecznego zamkn~ęc1a badan: Liczba Procent
Końcowe sprawozdanie z działalności Projektu ~1gn potocz~1e incydentów w przybliżeniu
nazywane Raportem Sign, a oficjalnie określone Jako Tec~mcal 1 2 3
Report 2274·/A. przedstawiono w lutym 1949 r. Ten czterdz1est?·
dwustronicowy dokument ujawniono po 12 latach. Sprawozd.anie 1. Zjawiska astronomiczne
nie formułuje żadnej definitywnej konkluzji i _zalec~ dalsze zbiera- a) Prawdopodobieństwo wysokie 42 18
nie danych oraz rozważa możliwoś? poza~1emsk1ego pochodze- b) Prawdopodobieństwo zadowala-
nia Latających Spodków - wskazowka, ze ~- początku wywiad jące lub niskie
~ _ 1_
4_
USAF brał pod uwagę taf<.że taką ewentualnosc. . 75 32
Podczas trwania Projektu Sign doszło do pewnego osobliwego 2. Zjawiska nieastronomiczne, ale su-
incydentu, którego reperkusje w formie oskar~eń ~od adresem gerujące inne wyjaśnienia
USAF lub Pentagonu trwają do dziś. Pod koniec lipca ~948 r., a) balony lub samoloty 48 20
sztab Projektu Sign o pracował dokument pod ~azwą Est1mate. of b) rakiety, flary lub spadające ciala 23 10
t11e Situation (Ocena Sytuacji), w którym wv.razono przeko.nanie, c) zjawiska różnorodne (odbicia świetl-
że Latające Spodki są produktem technologu pozaz1emsk1e1. Oce- ne, prążki zorzy, ptaki itp.) 13
-- - 5-
30 2 Tamże. s. 894-895 84 35 31
 względu na złą jakość lub niedostateczną liczbę danych. W bada-
2 3
-- 111ach brah udział, oprócz pracowników BMI, także eksperci z ATIC
:l /1.1w1!.k.1 rup,1stronom1czne bez w1-
oraz. jeśli była taka potrzeba, inni konsultanci naukowi. Pracę tę
lf1K.1ncgo wy1asrnema
wykonano w latach 1952-1954.
Poniżej kilka istotnych ustaleń z badań statystycznych Battelle
.i) l>r.ik sw1.1dcctw wyklucza wy1a-
snicme 30 13 Memoria! Institute.
b) oferowane sw1adectwa nie sugeru1ą
zadnego wyiasrnerna ~
Ocena spostrzeżeń obiektów we wszystkich latach
78

A. Hynek The UFO Expenence Ballant1ne Books 1977 Udział procentowy

Ocena
Ocena Ocena
Program przechodzi kole1ne przeobrażenia w marcu 1952 r. wątpliwa
Ogółem
pewna
przek ształcając się w Project Blue Book 3 (Projekt Niebieska Księ­
ga). Jedna z istotniejszych zmian polegała na wprowadzeniu obo- Balon 9.4 6.0 15.4
wiązku przekazywania raportów o UFO. sporządzanych przez po- Zdarzenie astronomiczne 12,5 9,3 21,8
szczególne bazy lotnictwa, me tylko do ATIC w Wrlght-Patterson, Samolot 12,0 9,5 21,5
ale także do Pentagonu. Od listopada 1952 r .• a więc jeszcze za Z1awisko świetlne 1.4 o.a 2.2
czasów Projektu Grudge, zaczęto też sporządzać okresowe pod- Ptaki 0,5 0,5 1,0
sumowania kolejnych faz badań, jako tzw. Status Report (Raporty Chmury, kurz itp. o. 1 0,3 0,4
o stanie rzeczy). Raporty o numerach od 1 do 9 uznano za poufne, Niedostateczne informacje 10.9 0,0 10,9
natomiast od 1O do 12 za ta1ne. Wszystkie ujawniono 9 września Przypadek psychologiczny 1.6 0.4 2,0
1960 r., ale ich kopie trudno było uzyskać do 1968 r., kiedy to zo- Nieznane· 19,7 o.o 19,7
stały opublikowane przez jedną z cywilnych organizacji ufologicz- Inne 3.9 1,2 5, 1
nych (NICAP). Razem 72,0 28.0 100,0
Najbardziej wartościowy z naukowego punktu widzenia byl osta-
1
tni z raportów- Project Blue Book Special Report No 14' , a niektó-
• Nieznane" zdefiniowano .iako .te relacie o obserwaCJaCh. w których opis obtek·
rzy badacze oceniają go nawet wyże1 od pozrne1szych stud1ow
lu 11ego manewry rne odpowiada1ą wzorowi zadnego znanego obiektu lub z1awiska
przeprowadzonych przez Uniwersytet Colorado5 . Zawierał on wy- B Maccabee Sc1entlfic lnvest1gat1on of Umdentif1ed Flying Objects wyd. cyt. W ze-
niki i opis analiz statystycznych przeprowadzonych przez prywat- stawieniu pomm1ęto występującą w cy1owanym zródle. oprócz prezentaci1 procento-
ną, pracującą na uży1ek wojska placówkę naukową Battelle Me- v.e lakże prezentacię liczbową.
moria! Institute w Columbus, Ohio. Naukowcom BMI udostępniono
Należy zwrócić uwagę. że "nieznane" stanowią największą pod
przypadki z kartotek Blue Book z okresu od 1 czerwca 1947 r. do
względem liczebności grupę przypadków (19,7 procent - 434
31 grudnia 1952 r. Po poddaniu wstępnemu przeglądowi zbioru
uforelacji z tego okresu (około 4000 przypadków). wylączono 2199 przypadki na 2199 analizowanych), a przede wszystkim, że ocena
relacji jako nadających się do analizy, resztę zas odrzucono ze taka została dokonana w sposób pewny. Fakt, że istnieje katego-
ria. „niedostateczne informacje", wskazuje, że ocena „nieznane··
3 Blue Book nie ma nic wspólnego z książką. chociaż często sądzi się błędnie, że nie jest spowodowana brakiem dostatecznej informacji (nie ma
iest to jakaś opublikowana księga. Blue Book była sformalizowanym sys1emcm ba· „nieznanych" przy ocenie wątpliwej) , co przemawia przeciwko
dań doniesien o UFO. a w postaci namacalne( byl to zb1or rozmaitych dokumen· często spotykanemu argumentowi, iż status UFO oparty jest na
tów raportow, protokolów z przestuchan ŚW1adków. zd1ęc. htmow. hslow. przekazów
dalekopisowych Itp. Są natomiast książki na temat Blue Book. a 1edna z nich zatytu·
słabych danych. Wart podkreślenia jest także bardzo niski (2 pro-
Iowana jest Pro1ect Blue Book (zbiór dokumentów pod red. Brada Ste19era opubllko· cent) udział przypadków psychologicznych (brak fizycznego bo-
wany w 1976 r po udostępnieniu ufologicznych matenalów USAF). dźca do obserwacji), co z kolei przemawia przeciwko optn1om jako-
• Project Blue Book Spec1al Report No 14 Air Techn1cal lntehgence Center by w sprawie UFO dużą rolę odgrywały wlaśn i e czynniki psycholo-
Wright-Patterson AFB Ohio 1965. giczne (żarty , oszustwa, halucynacje, konfabulacje itp.). Opinia
5 B Maccabee Scientif1c lnvesliga11on of Uniden/lfled Flying Ob/ects „ Tho Journal
of UFO Studies 1980 vol. t nr 1 s 71·72 taka jest nieco trafniejsza w stosunku do przypadków fotograficz-
mach brali udzial, oprocz pracowników BMI, także eksperci z ATIC oraz. 1esl1 byla nych, w których udział żartów i oszustw jest większy . 33
32 taka potrzeba, Inni konsultanci naukowi Pracę tę wykonano w latach 1952 1954

2-0becnost UFO
 Ocen i ają.c przypadki z punktu widzenia ich wiarygodności do· tak, jak się niekiedy glosi, że wszystkie przypadki uznane za nie-
pracowano s i ę następują.cych ustaleń . wyjaśnione są generowane przez zlych (niewiarygodnych) obser-
watorów6.
Ocena spostrzeżeń obiektów według grup wiarygodnościowych Biorą.c pod uwagę kilka porównywalnych cech zjawisk nierozpo-
dla wszystkich lat znanych z jednej i wyjaśnionych z drugiej strony, oszacowano pra-
wdopodobieństwo przynależności nieznanych do tej samej grupy
- co obserwacje ro:zpoznane i otrzymano następują.ce wyniki (test
Ocena Udział procentowy w grupach wiarygodnościowych
chi-kwadrat):
Wiarygodność Dobra Wątpliwa Słaba

wyborna
Porównywana Statystyczne prawdopodobieństwo , że nieznane
Balon 11.8 16,8 16,5 12,9 cecha należą do tej samej populacji co znane
Zdarzenie Barwa
19,4 22,8 ~ irawdopodobieństwo mnie1sze niż 1 procent
astronomiczne 24,4 23,0
Samolot 19,2 22,0 24,9 15,9 Liczba obiektów r irawdopodobieństwo znacznie mniejsze niż 1 procent
Zjawisko Ksztalt I xawdopodobieństwo znacznie mniejsze niż 1 procent
świetlne 0,9 2.4 2,9 1,1 Czas trwania
Ptaki 0,9 1,0 1,2 0,7 obserwacji prawdopodobieństwo znacznie mniejsze niż 1 procent
Chmury. śm1ec1 Szybkość prawdopodobieństwo mniejsze niż 1 procent
itp. 0,0 1,0 0,4 o.o Jasność
Niedostateczne świecenia prawdopodobieństwo większe niż 5 procent
Informacje 4,2 3.6 14,0 21,1
Psychologiczne o.o 0,5 3.3 3,3 B. Maccabee Scient ific /nvestigation of Unidentiliedwyd. cyt.
Nieznane 33,3 24,8 13,0 16,6
Inne 5,2 5,0 4,5 5,5
Ponieważ wsz) 1stkie cechy, wzięte pod uwagę przy obliczeniu ko-
Razem 99,9 100,1 100,1 99,9
relacji, są niezale: żne od siebie i nie można ich użyć do łącznego obli·
Liczba spostrze- czenia prawdopo dobieństwa, ostrożnie można powiedzieć, że praw-
żeli obiektówi 2199 213 757 794 435 dopodobieństwo przynależności nieznanych do znanych jest bardzo
procentwkażdeJ niskie lub niskie7 .
grupie 100,0 9,7 34.4 36,1 19,8 Statystyczne badania doniesień o UFO przeprowadzone przez
Battelle Memori; .il Institute mają. wartość naukową. i są. miarodajne,
Liczba i procent 434 71 188 103 72 górują.c zdecydc iwanie nad jakością badań samej Blue Book. Trzeba
nieznanych 19,7 3,2 8,5 4.7 3,3 Jednak dodać, ;!e nie zawsze wnioski lub interpretacje zawarte w
sprawozdaniu BMI mają pokrycie w samych wynikach analiz. W ra-
B Maccabee Scienllflc lnvestigation of Unidentified Flying Ob1ects wyd . cyt. porcie jakby pe •brzmiewa właściwe USAF stanowisko, które trudno
nazwać inacze 1jak podejściem do sprawy z uprzedzeniem. Wydaje
się też, że w c1ficjalnych komunikatach i oświadczeniach wydawa-
Interesują.ce jest, że obserwacje nierozpoznane, oszacowane
nych przez US. AF lub Departament Obrony rezultaty badań BMI zgo-
jako wysoce wiarygodne, znacznie przeważają. nad niezidentyfiko·
wanymi o wiarygodności niskiej, czyli na ogólną l i czbę 434 przy-
6
padków uznanych za nieznane ich przeważają.c~ część (.259)_iest List Donalda Menzelado redakcji „ Phys1cs Today" z czerwca 1976 r„ w którym
powoluie się on 11a opinię Edwarda U. Condona jakoby ••wszystkie niewyjaśnione
bardzo wiarygodna w przeciwieństwie do 175. ktore oceniono jako sposl rzeżenia pe •chodziły od słabych obserwatorów" (6. Maccabee Scientific lnve-
mało wiarygodne. st1gation ot Unid• ;ntilied Flying Objectswyd. cyt.) .
z zestawienia wynika, że procentowy udział niezidentyfikowa· 7
W drugiej pr óbie, po wprowadzeniu do testu pewnych modyfikacji (m. in. o wyklu-
nych spostrzeżeń jest największy w grupie przypadków uznany~h czeniu zjawisk astronomicznych), niektore obliczane prawdopodobieństwa nieco
wzrosły, ale nadi al pozostały niskie: barwa - prawdopodobieństwo nieco większe ni ż
za najbardziej wiarygodne - przypadki niezidentyfikowane o w1a· 5 procent; liczb. a obiektów - mniejsze niż 1 procent: kształt - okolo 4 procent: czas
rygodności wybornej stanowią. 33,3 procent, a niezidenty~ikowan e lrwania obserw acji - około 5 procent; szybkość- znacznie mniej ni ż 1 procent: jas-
34 o wiarygodności ocenianej wysoko - 24,8 procent. Nie jest wi ęc nosć swieceni;; , - około 3 procent. 35
 dne ze stanowiskiem USAF są eksponowano przy jednoczesnym
unikaniu ustaleń niezgodnych z ich stanowisk:iem. . ne przez Departament Obrony USA. Obrady Panelu Robertsona i
Project Blue Book Special Report No 14 ze.stał opublikowany w
maju 1955 r., jednakże nie udostępniono go sz:erszym kręgon:i .o d-
biorców (opatrzony byl adnotacją: do użytku w.ewnętrzne~o) 1jest
do uzyskania tylko w postaci przedruków prywatnych . N1~ ma w_
8
nim również wzmianki na temat prowadzących .owe badania - ani
instytutu, ani uczonych. . ..
Raport ów byl ostatnim z serii tego rodzaju sprawozdan 1nastę-
pował bezpośrednio po Status Re~~rt No 12: 13~rak Statu~ Report
No 13bywa przedmiotem spekulaq11 ~omy.sł~w . Je~nakz~ n~wet
jeśli istniał, nie ma powodu, by spodz1ewac się po rnm jak1chs za-
sadniczych rewelacji. . . . . larnych publikacjach, jakoby zalecenia Panelu Robertsona miały
W styczniu 1953 r., w czasie gdy w ocenę don1es1en z.a~~gazo­
wany był Battelle Memoria! Institute, po:-ivotana z·ost~ła ~ 1rnqatywy
CIA grupa pięciu czołowych naukowcow an:ier)1 1kansk1ch. (H_. Ro-
bertson, S. Goudsmit, L. Alvarez, L. Berkner 1T. Page), ktorej Blue
Book przedstawiła wybrane przez siebie mat~ria1ły, prosząc o opi-
nie i wskazówki co do dalszego postępowania. Obrady tego ~es~
potu, nazwanego Panelem Robertsona, ze wz1~lę~u. na .udział. 1
i n i cjatywę CIA były nastawione na kwe~tie ob~on ~nosc1 kra1u, a rne
na problemy poznawcze. Zakończyły s i ę po p1ęc 1u drnac~ s~orzą­
dzeniem tajnego raportu , który ujawniono w 19613 r„ choc rne ca!-
kowicie. W raporcie stwierdza się brak podstaw olo przypuszczen,
by Latające Spodki stanowiły realne zagrożenie.~jla obszaru. USA
i zaleca, w celu odblokowania kanałów informaCJI , stosowanie po~
lityki „ odbrązowiania" uforelacji w środkach mas? wego prze~azu 1
systematyczne zmniejszanie sp~łeczneg? za1n teresowarna tą
sprawą 1 0. Narzędziem tego rodzaju polityki sta_ły się często bała-
e L. Davidson Flying Saucers: An Analysis of Project Blue 8°'XJk. Spec1al Report
No 14 dostępny w: UFORI, Box 502, Union City, CA 94587. . .
9 Zapytywane w lej sprawie USAF twierdzi , że Status Report No 13 nigdy me 1~t­
mal lub też może napisano coś w formie wstępnej i włączono dCI B~ue Book Spec1al
Report No 14. Niekiedy sugeruje się ró~nież, że br~k sprawozd< ima z numerem 13
jest skutkiem przesądności USAF, co me wyda1e się zbyl prawdopodobne. ale me
niemożliwe. . .
Stanton Friedman, klóry w 1960 r. pracował w ośrodku badawc.~ .y m administrowa-
nym przez Foreign Technology Division o~az W!ig.ht-Patterson AF· B (ale me ~rzy ba:
daniach nad UFO), powolując się na swoie dosw1adczema z tej"''. ~pólpracy 1znai.o
mość z ludżmi z BMI, sądzi. że domniemany Status Report No /,, .wcale m~ mus1al
zostać utajniony z jakichś specjalych powodów. Utajnienie g.o mot JIo .nastąpić ""'.sku -
tek nadania mu wyższej rangi tajności, a mechaniczne funkc1onow.e1n1e ~echamzmu
proceduralnego spowodowało brak o nim ~zmianki w dokumentac.~ 1 o n~zszym stop-
niu tajności . Powoluje się też na wypowiedz pewnego byteąo funkc1c 1nanusza U~AF.
który mial rzekomo widzieć kopię Status Report No 13 w 1edne1 z f: iaz ~trateg1c Air
Command. (S. Friedman A Scientific Approach to Flying Saucer Bt•,'hav1ourw. The-
sis-Antyt11esis A. Emerson (red.) American Institute of Aeronautics a 1nd Astronaut1cs
1975s.30-31). . .. F · Ob ' t
10 Report of Meeting of Scientific Advisory Panel on l!mden.t lfled lymg ~ee s
36 (Robertson Panel) w: Sc1entific Study of Umdenl1'1ed Flying Ob1ects \ Yyd. cyt.
mulne i wykrętne komunikaty publiczne (News Release) wydawa-
1ego raport do dziś poddawane są ostrej, choć jak się wydaje tylko
częściowo słusznej krytyce. Istotny wydaje się zarzut, że materia-
ly, z jakimi zetknął się Panel Robertsona, nie były reprezentatywne
dla problemu UFO, jako że Blue Book nie miała żadnego interesu
w eksponowaniu znacznej liczby naprawdę wyzywających przy-
padków w obawie przed zarzutem nieudolności. Innym poważnym
zastrzeżeniem jest zupełny brak krytycyzmu Panelu w stosunku
do metod pracy i sposobu myślenia zespołu Blue Book, które wyra-
znie świadczą o indolencji i niekompetencji naukowej. Trudno się
natomiast zgodzić z oskarżeniami wyrażanymi w niektórych popu-
na celu oszukanie opinii publicznej i ukrycie przed nią niepodważa­
lnych dowodów pozaziemskiego pochodzenia UFO, będących
rzekomo w posiadaniu CIA lub Pentagonu.
W latach sześćdziesiątych działalność Blue Book coraz częściej
była poddawana krytyce przez prasę, polityków oraz niektórych
stojących bliżej naukowców. Parokrotnie odbyly się też specjalne
przesłuchania Kongresu Stanów Zjednoczonych poświęcone
sprawie UFO. W owym czasie wyraźnie już ujawniła się niechęć
USAF do zajmowania się tym problemem. 28 września 1965 r. mjr
gen. E. LeBai lły, szef Biura Informacji przy sekretariacie USAF;
wystosował pismo do dyrektora Doradczego Komitetu Naukowe-
go USAF (USAF Scientific Advisory Board) Briana O'Briena, pro-
sząc o zorganizowanie zespołu , który dokonałby przeg l ądu pracy
Projektu .Blue Book pod kątem jego środków, metod i wyników. Na
skutek tej formalnej prośby B. O 'Brien utworzył grupę naukowców
(L. Carter, J. Orlansky, R. Porter, C. Sagan, W. Ware) znaną jako
Komitet ad Hoc do Przeglądu Projektu Blue Book. Zespól zebrał
się 3 lutego 1966 r. na jednodniowym spotkaniu, króciutki zaś ra-
port przedstawiony został w marcu tego roku 11 • Stwierdza się w
nim, że Projekt Blue Book, wykazując pewne drobne niedociągnię­
cia, jest dobrze zorganizowaną instytucją badawczą (co jest jaw-
nym nieporozumieniem), zwraca się uwagę na brak doniesień o
UFO ze strony zawodowych astronomów (co jest nieprawdą ,
samo zaś założenie, że tego rodzaju spostrzeżeń należy oczeki-
wać zwłaszcza od astronomów, jest nieuzasadnione). wyraża się
przekonanie, że obiekty niezidentyfikowane przez Blue Book nie
zostały rozpoznane tylko z powodu słabości danych (co jest stwie-
rdzeniem nieodpowiedzialnym i w odniesieniu do wielu ważnych
przypadków, również z kartotek Blue Book, nie odpowiada praw-
dzie), zaprzecza, by UFO stanowily realne zagrożenie bezpiecze-
ństwa Stanów Zjednoczonych oraz zaleca USAF zawarcie umowy
11 Special Report of the USAF Scientific Advisory Board Ad Hoc Committee to Re-
view Project Blue Book (marzec 1966) w : Scientific Study of Unidentifted Flying Ob-
1ectswyd . cyt. 37
 z jedną z cywilnych uczelni o przeprowadzenie niezależnych stu-
diów nad zjawiskiem.
Jak głosi plotka 12 po odmowach ze strony kilku uczelni (wymie-
nia się Harvard University, Massachusetts Institute of Technology,
Uniwersity of North Carolina, University of California) zgod~ wyr~­
ził Uniwersytet Colorado w Boulder, jednakże pod warunkiem, ze
będą to „normalne badania naukowe" bez wywierania presji prz~z
lotnictwo, a rezultaty w całości zostaną przedstawione spoleczen-
stwu. Wydaje się, że umowy tej dotrzymano.
7 października 1966 r. ogłoszono , że między Uniwe~syt~tem Co-
lorado a USAF podpisano umowę o przeprowadzeniu piętnasto­
miesięcznych studiów nad UFO (od 1 listopada 1966 r. do 31 sty-
cznia 1968 r.). Później, w trakcie prowadzenia badań, ~ozszer~ono
kontrakt na dalsze trzy miesiące. Koszty ustalone pierwotnie na
313 OOO dol. przekroczyły otatecznie sumę 500 OOO dol.
Na czele trzydziestosześcioosobowego zespołu badawczeg.o
stanął wybitny fizyk amerykański , Edward Condon, były uczestnik
Projektu Manhattan, dyrektor National Bureau of .standarts, _znany
nie tylko ze swojego dorobku naukowego, ale takze.z odwagi w wy-
rażaniu poglądów . Uniwersytet Colorado zapewnił sobie pomoc
kilku placówek badawczych i pojedynczych ~pec.j ali ~tów or~z na-
wiązał współpracę z dwiema cywilnymi organizaciam1 ufologiczny-
mi - APRO i NICAP. Za pomocą tych organizacji utworzono sy-
stem lokalizowania ufodoniesień , co umożliwialo szybkie udawa-
nie się na miejsce zdarzeń dwuosobowych grup badaczy tereno-
wych. . .
Nie obyło się jednak bez „incydentów" - we_wnęt~z~ych tarc.1
konfliktów w samym zespole oraz m i ędzy bezposrednim1 uczestni-
kami badań a badaczami z zewnątrz, a także różnych podejrzeń i
zarzutów ze strony obserwatorów zarówno w czasie trwania prac,
jak i po ich zakończeniu. Wkrótce po rozpoczęciu badań E. Con-
don usl!nął z zespołu dwóch swoich pracowników (Davida Saun-
dersa i Normana Levine'a) za brak lojalności 1 3 , jeden z uczestni-
ków (Mary Louis Amstrong) złożył rezygnację na znak protestu i z
powodu złej atmosfery w zespole. samego zaś E. Condona .oska-
rżono (publikacje mało poważnych autorów) o prowadzenie po-
dwójnej gry i pełnienie roli konfidenta CIA (co nie wydaje się praw-
12 R. Blum, J . Blum Beyond Earth: Man ·s Contact with UFO .sBantam Books 1975
s. 159, . .
•3 Powodem było przekazanie na zewnątrz przez O. Saundersa I N. Lev1ne a
1zw. memorandum Lowa - dokumentu napisanego na prawie trzy n:iiesiące prz~d
uruchomieniem prac przez prodziekana Uniwersytetu Colorado. peln1ącego funkcję
koordynatora badań i później. jak się powiada, rzeczywistego Ich sternika •. jako że
formalnie powołany dyrektor nie wykazywał doslałeczn ego zainteresowania bada·
niami. wdokumencie łym Robert Low zastanawiał się, jak uzyskać w końcowym ra·
porcie „dwulicowość", dzięki klórej sprawozdanie mogłoby zadowolić zar?wno opi:
38 nię publiczną. jak i środowisko naukowe i użył określenia tric (sztuczka. tnk. nabrac
rl•J) Zarzucano mu również stronniczość i lekceważący stosunek
do przedmiotu badań, z czym trzeba się zgodzić, (kierownik nau-
kowego przedsięwzięcia nie znalazl czasu na terenowe zbadanie
1 lloćby jednego przypadku UFO).
8 stycznia 1969 r. na konferencji prasowej w Waszyngtonie
11r 1cdstawiono obszerne, liczące w oryginale 1465 stron, końcowe
"prawozdanie z badań zatytułowane: Scientific Study ot Unidenti-
lll'd Flying Objects.
Zespól Uniwersytetu Colorado przebadał, mniej lub bardziej do-
kl<1dnie, około 100 przypadków UFO zarówno dawniejszych - z
k.1rtotek USAF, archiwów APRO i NICAP - jak i bieżących, które
1Clarzyły się podczas trwania Projektu , i nie potrafił wyjaśnić około
: 5-30 procent incydentów. Może się to wydawać dziwne, ale poda-
1
1uc konkretnych danych liczbowych nie jest wcale rzeczą prostą i
lrudno udziel ić odpowiedzi na dwa podstawowe pytania: ile prze-
l>ndanych przypadków znajduje się w raporcie i ile z nich zostało
11Lnanych przez badających za niewyjaśnione. Daje się bowiem
odczuć brak wspólnego, ostrego kryterium oceny przypadków nie-
11dentyfikowanych, wiele z nich ma ocenę dwuznaczną - sami ba-
dający mają klopot, czy pewne przypadki uznać za wyjaśn i one czy
111e, o niektórych pisze się, że ostateczna konkluzja jest niemożli­
wa; inne są wewnętrznie rozbudowane, skladają się z dwóch czy
lrzech oddzielnych incydentów i można je różn i e traktować; cza-
sem powstaje wątpliwość, czy pewne przypadki należy uznać za
przebadane czy tylko za poddane przeglądowi. Inaczej też wyglą­
da wewnętrzna ocena autorów raportu dotycząca statusu (wyjaś­
niony- niewyjaśniony) niektórych przypadków, a inaczej podobne
oceny zewnętrznej krytyki. W samym raporcie nigdzie nie stwier-
dza się wyraźnie: przebadaliśmy tyle a tyle przypadków, z czego
111e wyjaśniliśmy tylu a tylu, toteż różni komentatorzy podają różne
hczby.
S. Friedman dolicza się w tekście raportu 117 jednostkowych
przypadków, wśród których niewyjaśnione mają stanowić 30 pro-
cent14. A. Hynek mówi o 90 zbadanych przypadkach i braku wyjaś-
111enia dla przeszło 25 procent tych przypadków 15 . D. Menzel ogra-
nicza się do 59 incydentów przedstawionych w glównej części ra-
portu (część IV: Case Studies) i stwierdza, że „nie mniej niż 23
kogoś, oszukać). Sprawa przekształciła się w aferę, kiedy w prasie ukazał się osłry
11rtykul na lemat memorandum Lowa i jego konsekwencji dla wiarygodności bada1i
(J . Fuller Flying Saucer Fiasco „Look" 14 maja 1968 r.).
A. Hynek i O. Menzel usprawiedliwiają A. Lowa, tłumacząc go trudną syłuacją, w
Jtlkiej znalazł się uniwersytet w związku z badaniami UFO I można to zrozumieć. jed·
nakże nie zmienia to faktu, że stosunek R. Lowa do przedmiotu badań był niefrasobli·
wy i lekceważący. Zob. też : O. Saunders, A. Harkins UFO? Yes! W/1ere the Condon
Committee Went Wrong Signet Books 1968.
•·• S. Friedman UFO's-MythandMystery1971s.2(Midwesl UFOConference).
•S A. Hynek The UFO ExperienceBallanłine Books 1977 s. 24 1·242. 39
 przypadki wymienione w raporcie uważa si~ za niezt?entyfik?wa-
ne, co stanowi prawie 40 procent przypadkow sklada1ących się na
6
glówną część sprawozdan ia"~ . . . . •
w Raporcie Colorado wym1en1a się badane przypadki .w dwoch
miejscach -w części Ili (The Work of the Colo:a'!o Pro1ec~) ?raz
części IV (Case Studies). Tworzą one dwa częsc1owo krzyzu1ące
się zbiory. w części Ili , w rozdziale: Optical an~ Radar Analyses of
Field Cases, jego autor, Gordon Thayer, grupu1ąc przypadki w k~a­
sy, wymienia 35 incydentów, z czego 7, c~y~i 20 procent, okresla
wprost jako niezidentyfikowane, przed~taw1a1ą.c ostateczne ze~ta­
wienie liczbowe. Natomiast w rozdziale: Visual Obserwat1ons
Made by US Astronauts, jego autor, Franklin R?ach, wymi~~ia. trzy
przypadki obserwacyjne, które trzeba uzn~c za niew~1a~~1o~e
chyba zgodnie z intencjami F. Roacha, który zadneg~ wyiasrne~ta
nie przedstawia (określa je jako „stanowiące wyzwanie dla anality-
ka"). w części IV natomiast znajduje. się .59 ponumero~anych
przypadków (w tym chyba 4 m ieszczą się tez w zb1o~ze analizowa-
nym przez G. Thayera), z których 14 t? przypadki fotowat1czne
poddane ocenie Williama Hartmanna, glownego fot.oa~ahtyka _Pro-
jektu. Na końcu części IV nie ma żadnego zestaw1e~1a, w ktorym
zajęto by wyraźne stanowisko co do liczby przypadkow u~nanych
za niewyjaśn i one, a ponadto niektóre z tych 59 przypadkow skla-
dają się z kilku oddzielnych incyd~~tów potr8:ktowanyc~ łącznie.
Wprawdzie w innym miejscu (częsc Ili , rozdzta! Ana_Jys1s of UFO
Photographic Evidence) W. Hartmann prezentuie konco.we zesta-
wienie liczbowe ocen przypadków fotograficznych, ale nie dotyczy
ono tylko owych 14 incydentów fotograficznych a~a~izowanych P?-
źniej szczegółowo w części IV, lecz także zu.pełnt~ innych (łąc~rne
35 przypadków fotograficznych), o których pisz~. ze zdar~yły s_ię_w
czasie prowadzenia badań i że zebrano o nich tnformacie. Wsrod
tych 35 przypadków fotograficznych 2 zost~ł~. uz~an~ przez W.
Hartmanna za „ niezidentyfikowane po anal1z1e (zd1ęc1a z Mc~tn­
nville i film nakręcony w Great Falls} i wskazujące zarazem na t~t­
nienie realnych fizycznie obiektów latających o „wy.sok1m stopn!u
dziwn ości". Dodaje on jednak, że w sposób całkow 1 c1 e pew~y n!e
daje się wykl uczyć wszystkich zwyklych wyja~nień (dla McM1nnv1l-
le alternatywnym wyjaśnieniem jest fabrykaCJa, dla Great Falls sa-
moloty). . zapoznanie się z podsumowaniem Sulliviana i Condona, czyli pod-
Jak widać , trudno podać konkretną liczbę przyp~dk~w ~bada­
nych przez zespól Colorado, w tym liczbę przypadkow rnez1denty-
fikowanych. . niach i wnioskach formulowanych przez autorów poszczególnych
Układ materiału w raporcie jest nie najlepszy, t~ks~ 1es! cz~sto
pogmatwany i nieprzejrzysty, ni~któr~ i.nterpr~tacie 1 w~1osk1 ~ą
niejasne i można zaobserwowac wys1łk1 autorow, aby rne powie-
t6 o. Menzel, E. Thaves The UFO Enigma. The Definitive Explanation of the UFO
40 Phenomenon Doubleday and Company 1977 s. 89.
dzieć za dużo. Mniej więcej jedną czwartą materiału można by
usunąć, przez co raport zyskałby raczej, niż stracił na wartości, po-
nieważ pewne jego partie nie mają żadnego bezpośredniego zwią­
zku z pracą badawczą Projektu, z samym problemem mają zwią­
zek dość luźny i zostały włączone zapewne ze względów pozanau-
kowych.
Jeśli już j akoś szacować zdo l ność indentyfikacyjną badaczy z
Projektu Colorado, niedalekie od prawdy wydaje się stwierdzenie,
że zespół E. Condona natrafił na zasadnicze trudności lub po pro-
stu nie był w stanie wyjaśnić co czwartego spośród przypadków,
którymi się zajm ował.
W raporcie Projektu Colorado pisze się międ zy innymi: „Jest to
najbardziej zagadkowy i niezwykły przypadek spośród obserwacji
radarowa-wzrokowych. Najwyraźniej rozumne, inteligentne za-
chowanie się UFO sugeruje techniczne urządzenie nieznanego
pochodzenia jako najbardziej prawdopodobne wyj aśnien i e obser-
wacji", lub: „ Nie próbuje się wyjaśnić tego bliskiego spotkania z
UFO relacjonowanego przez trzy kobiety i dziewczynkę", czy:
„Przypadek ten musi pozostać jednym z najbardziej zagadkowych
w kartotekach radarowych i obecnie nie da się wysnuć żadnego
wniosku", albo: „Jest to jedno z niewielu doniesień o UFO, w któ-
rym wszystkie zbadane czynniki - geometryczne, psychologiczne
i fizyczne - wydają się zgadzać z twierdzeniem, że nadzwyczajny
obiekt latający, srebrny, metaliczny, w kształcie dysku o średnicy
dziesiątków metrów i ewidentnie sztuczny, przelecial w polu wi-
dzenia dwóch świadków" (przypadki 2, 21, 6 i 46).
Opinie te i im podobne nie znal azły jednak żadnego odzwiercie-
dlenia w części podsumowującej wyniki badań , napisanej przez E.
Condona i umieszczonej na samym wstępie raportu. Jak się wyda-
je, fakt ten jest główną przyczyną, dla której uważa s i ę Raport Co-
lorado za „negatywriy", podczas gdy w rzeczywistości jego wymo-
wy nie można oceniać jednoznacznie i bez komentarza.
Słuszna wydaje się następująca ocena raportu sformulowana
przez podkomitet ds. UFO przy American Institute of Aeronautics
and Astronautics: „Żeby zrozumieć Raport Condona, który jest tru-
dny do odczytania częściowo z powodu sposobu uporządkowania
materiału , trzeba przestudiować jego główną część. Nie wystarczy
sumowaniem podsumowań , na którym zdaje się poleg ać przewa-
żająca część czytelników i prasa. Istniej ą bowiem różnice w opi-
rozdzialów (jak i różnice między nimi) a podsumowaniem Condona
i nie wszystkie konkluzje zawarte w samym raporcie znalazly się w
Condonowskim podsumowaniu" 17 •
' ' UFO: An Appraisa/ of the Problem „Journal of Astronaulics and Aeronautics" li-
stopad 1970. Krytykę raportu znaleźć można także w: A. Hynek The Condon Report
and UFO's „Bulletin of the Atomie Scientisf' kwiecień 1969; A. Hynek the UFO Expe- 41
 Raport Colorado został przedstawiony do recenzji Państwowej
1966 1112 32
Akademii Nauk, którą to recenzję zaprezentowano jednocześnie z
1967 937 19
udostępnieniem samego raportu 18 • Jest ona bardzo powierzchow-
1968 375 3
na i razi brakiem krytycyzmu, przez co nie można jej uznać za tra-
1969 146 1
fną. Wypada skłonić się ku poglądowi wyrażonemu przez niektó-
rych krytyków, że recenzenci z National Academy of Sciences nie Razem: 12 618 701
zadali sobie trudu, by solidnie zapoznać się z zawartością ocenia-
nego materiału. I Sagan. T. Page UFO 's -A Scientific Debate wyd. cyi
W grudniu 1969 r., w dużym stopniu pod wpływem zaleceń i opi-
nii E. Condona, sekretarz USAF Robert Seamans ogłosił zamknię­ Przedstawiona w ten sposób statystyka USAF jest myląca, po-
cie Projektu Blue Book. Według oficjalnej, ostatecznej statystyki rueważ sugeruje, że po odjęciu od ogólnej liczby przypadków (12
przedstawionej przez USAF projekty badawcze: Sign, Grudge i 1; 18) incydentów uznanych za niewyjaśnione (70 1), reszta, czyli 11
Blue Book, objęły 12 618 przypadków UFO, z których do grupy nie- 'J 17 przypadków, należy do kategorii zajść definitywnie wyjaśnio­
wyjaśnionych zaklasyfikowano 701. nych. Wśród tych 11 917 przypadków około 2000 zawiera ocenę:
rucdostateczne dane, co nie może być uznane za ich wyjaśnien ie.
Ogólna liczba przypadków UFO z kartotek USAF, Do grupy przypadków rzekomo zdecydowanie wyjaśnionych zo-
w tym niezidentyfikowane: ">lala także włączona duża liczba incydentów, którym przypisane
wyjaśnienia były bardziej łub mniej problematyczne i poprzedzone
Rok Liczba przypadków Niezidentyfikowane określeniami: „prawdopodobnie", lub „moż l iwe że", co równ i eż nie

1947 122 12 1cst równoznaczne z definitywnym wyjaśn i en i em.

1948 156 7 Statystyczną anal izę zawartości kartotek USAF przeprowadził
1949 186 22 w latach 1963-1967 Jacgues Vałlee , sporządzaj ąc skomputeryzo-
1950 210 27 wany katalog wszystkich doniesień , które nadeszły do Wright-Pat-
1951 169 22 terson, i dokonując rewizji przypisanych im orzeczeń. Według jego
1952 1501 303 oceny nieco więcej niż jedną czwartą przypadków można uznać za
1953 509 42 obserwacje obiektów zbudowanych przez człowieka i znajdują­
1954 487 46 cych się w atmosferze {glównie samoloty i balony). Następna jed-
1955 545 24 na czwarta zawiera spostrzeżenia obiektów kosmicznych w pobłi­
1956 670 14 zu Ziemi (meteorów i satelitów). Trzecia ćwiartka dotyczy obser-
1957 1006 14 wacji spowodowanych przyczynami astronomicznymi: planety,
1958 627 10 Wenus, gwiazdy itp. Prawie jedna czwarta przypadków pozostała
1959 390 12 niezidentyfikowana i zaklasyfikowano ją jako zjawiska „nieznane"
1960 557 14 tub „niedostateczne informacje" (rys. 1 ).
1961 591 13
1962 474 15
1963 399 14
1964 562 19
1965 887 16

rience wyd. cyt. s. 217-241; J. McDonald Science in Delau//: Twenty·two Years of

lnadequate UFO Jnvestigationes w: C. Sagan, T. Page UFO ·s -A Scientiflc Oebate
Cornell Universily Press 1972; P. A. Sturrock Evalualion olthe Condon Report on the
Colorado UFO Project Stanford University (Institute for Plasma Research, Report No
599) pazdziernik 1974.
18 Re view ot Unlversity of Colorado Report on Unidentified Flying Objecrs. Rece·
Rys. 1.
nzja dostępna początkowo w rormie fotokopii, została późniei przedrukowana w: A. Hynek. J. Vałlee The Edge
42 „ lcarus" listopad 1969. ot Reality wyd . cyt. 43

l
 W latach siedemdziesią.tych zespół badaczy z Center for UFO Badania doniesień o UFO prowadzone byly przez USAF przede
Studies po uzyskaniu danych z archiwów lotnictwa dokonał ich po- wszystkim pod ką.tern militarnym, a nie poznawczo-naukowym.
nownego przeglą.du i przeprowadził rewizję końcowych ocen uz- Byla to wprawdzie operacja długotrwała (co było raczej wyrazem
nając, że ogólna liczba jednostkowych przypac;Jków wynosi 13 134, l)ezwładności niż świadomej potrzeby), ale nie miała istotnego
z których o 640 można odpowiedzialnie powiedzieć, że przeci- znaczenia naukowego. Metody i wyniki pracy Blue Book poddawa-
wstawiają. się wyjaśnieniu w terminach znanych zjawisk i proce- ne były analizie i ostrej k rytyce 19 i krytyki tej nie wytrzymują.. Stąd
sów. Znacznej liczby przypadków, ze względu na słabą. jakość ze- wydaje się , że dość trafnie określono Blue Book jako Towarzystwo
branych przez lotnictwo danych, nie można rzetelnie zaliczyć ani do Wyjaśnienia Nieprzebadanego. Niski poziom naukowy progra-
do grupy zdecydowanie wyjaśnionych , ani do kategorii sprzeciwia- mu i często widoczne antynaukowe podejście badaczy wojsko-
jących się wyjaśnieniu. wych nie pozwalają. przyznać, że badania te spełniają. wymogi
standardów naukowych. Najpełniejszą. krytykę Blue Book przepro-
Struktura przypadków niewyjaśnionych z kartotek Blue Book wadził A. Hynek, którego opinie są. wiarygodne, jako że przez 20 lat
wgCUFOS był uczestnikiem tej operacji. Przedstawił ją. m.in. w liście (1968 r.)
skierowanym do dowódcy USAF, płk. Raymonda S. Sleepera.
Rok NI OD AV R CEi CEii CEiii Razem Jego własny skrót owej krytyki jest następują.cy:
o o „ A. Stwierdza s ię, że żadne z dwóch zadań Blue Book, a wi ęc:
1947 o 9 o o 1 10
(1 ) ustal i ć, czy UFO stanowią. p1otencjalne zagrożenie dla Stanów
1948 3 10 1 o 1 1 o 16
1949 3 12 o o o 1 2 18 Zjednoczonych (2) wykorzystać naukowe i techniczne dane uzys-
1950 2 21 2 2 4 o o 31 kane z badań nad UFO, nie jest wykonywane w sposób właśqiwy.
1951 7 9 1 o 4 1 o 22 8. Personel Blue Book zarówn o pod wzg l ędem l i czebności , jak
1952 103 117 7 5 4 5 1 242 1 wykształcen i a naukowego jest rażą.co nieodpowiedni do wykona-
1953 19 17 2 2 2 2 o 44
nia zadań wyznaczonych przez AFR 80-17.
1954 19 17 3 1 3 3 o 46
C. Blue Book wykazuje wadę wewnątrzorganizacyjną. polegają.­
1955 10 11 o o 3 1 1 26
1956 10 6 2 o 2 1 o 21 cą. na tym, że jest systemem zamkniętym i pada ofiarą. zasad dzia-
1957 7 9 4 o 2 3 o 25 lania charakterystycznych dla obiegu zamkniętego. W rzeczywi-
1958 2 7 3 o 1 1 1 15 stości nie istnieje dialog naukowy między Blue Book a zewnętrz­
1959 7 5 o o 1 1 o 14 nym środowiskiem naukowym. Przy wykonywaniu zadań robi się
1960 12 4 o o 1 o o 17 zupełnie nieodpowiedni użytek z możliwości naukowych, jakie ma
1961 5 4 o o 2 1 2 14
Air Force. Wspaniałe talenty i możliwości , jakimi dysponują. na
1962 1 1 o o o o o 2
1 o o 1 o o 4 przykład AFCRL (Air Force Cambridge Research Laboratories) i
1963 2
1964 3 3 o o 1 1 1 9 AFOSR (Air Force Office of Scientific Research) , rzadko są. wyko-
1965 o 1 1 o 2 3 o 7 rzystywane. Brak naukowego dialogu między pracownikami Blue
1966 18 6 1 o 7 4 o 36 Book a naukowcami z zewnątrz jest zatrważają.cy.
1967 8 1 1 o 5 1 o 16 D. Metody statystyczne stosowane przez Blue Book są. niczym
1968 1 o 1 o o 2 o 4 innym jak parodią..
1969 1 o o o o o o 1
E. Nie przywiązuje się wagi do znaczących przypadków UFO,
Razem 243 271 29 10 46 32 8 640 natomiast zbyt dużo czasu poświęca się przypadkom przecięt­
NI - Nocne Światła (Noctural Lights) nym, zawierają.cym niewiele informacji , oraz kwestiom ubocznym
DO - Dzienne Dyski (Daylight Discs) dotyczą.cym stosunków z opinią. publ iczną.. Blue Book powinna
AV - Radarowe-Wizualne (Radar-Visual)
skoncentrować się raczej na 2-3 naukowo znaczących przypad-
R - Radarowe (Radar)
CE I - Bliskie Spotkania Pierwszego Rodzaju (Close Encounters kach, a nie rozd rabniać swoje wys i łki na 40-70 przypadków w cią.-
of the First Kind)
19
CE li - Bliskie Spotkania Drugiego Rodzaj u (Close Encounters Zob. A. Hynek The UFO Experiencewyd. cyt. .s. 189-216 praz Appendix 4: Ex-
o f the Second Kind) cerpt of a Letter from J. Allen Hynek to Colonel Raymond S. Sleeper: A. Hynek The
CE Ili - Bliskie Spotkania Trzeciego Rodzaju (Close Encounters Hynek UFO Report Sphere Books 1978; J. McDons1ld Science in Oefaullwyd . cyt.;
of the Third Kind). UFO's -A Scientific Oebate Cornell University Press 1972: E. Ruppelt The Report
on Unidentified Flying Objects Garden City 1956; S. Friedman A Scientific Approach
44 A. Hynek The Hynek UFO Report Dell Books 1977. to Flying Saucer Behaviourwyd. cyt. 45
 gu miesiąca. Zbyt dużo uwagi poświęca siĘ! przypadkom z jednym
świadkiem lub związanym z zaobserwowaniem tylko punktowego
światła w nocy, natomiast za mało obserwacjom o wysokich wska-
źnikach dziwności relacjonowanym przez świadków o dobrej, u-
znanej reputacji.
F. Uklad wejścia informacji do Blue Book jest rażąco niewłaści­
z
wy. powodu niemal stalego braku ofice•rów ds. UFO w lokalnych
bazach lotniczych, którzy przekazywalib)I stosowne informacje do
Blue Book, zostaje na nią nałożony ciężar nie do utrzymania. Nie
wykorzystuje się możliwości uzyskania wielu informacji możliwych
do zdobycia przez sumienne przesłuchanie świadków na miejscu,
zrzucając na barki Blue Book ciężar po"lownego otwierania prze-
słuchań dla uzyskania uzupełniających danych, czasem najbar-
dziej elementarnych, ale koniecznych, tj. kierunku wiatrów, roz-
miarów kątowych i szybkości, kwalifikacji i charakteru świadków,
informacji na temat dalszych świadków. Uzupelnianie wstępnych
danych jest najbardziej narzucajc;1cą się potrzebą w dzialalności
Blue Book.
G. Zasadnicze nastawienie i podejście Blue Book jest nielogicz-
ne i nienaukowe. Polega ono na przyjęci u roboczej hipotezy, która
sugerujące wplywa na metodę badań i determinuje je. Można to
ująć w formie następującego twierdzenia:
Dla każdego zrelacjonowanego przypadku UFO, jeśli traktuje
się go w oderwaniu i bez uwzględnienia wspólzależnóści z innymi
przypadkami tak w tym, jak i w innych krajach, zawsze można po-
wolać się na ewentualne, choćby nawet naciągane wyjaśnienie
naturalne, jeśli działa się jedy111e na podstawie hipotezy, że wszys-
tkie doniesienia o UFO muszc;J być z natury rzeczy skutkiem wyłą­
cznie dobrze znanych i akceptowanych przyczyn.
Z tego twierdzenia wynika wniosek:
Dla Blue Book nie jest możliwa inna ocena doniesienia, niż blęd­
na identyfikacja obiektów lub zjawisk przyrodniczych, oszustwo
lub halucynacja. (W tych wzolędnie nielicznych wypadkach, w któ-
rych nawet taka procedura napotykała trudnosci, przypadek był
oceniony jako niezidentyfikowany, co nie znaczy jednak, że tym
samym postawione wyżej twierdzenie zostało pogwałcone).
H. W niewłaściwy sposób wykorzystuje się naukowego konsul-
tanta. Poddaje się pod jego rozwagę tylko te przypadki , które za
warte zachodu uznał sprawujący kontrolę zwierzchnik. Pole dzia-
lania, włączając w to osob;,sty bezpośredni dostęp do akt zarówno
jawnych, jak i tajnych, zo~;tało konsekwentnie ograniczone i obło­
żone utrudnieniami. O intr3resujących przypadkach często dowia-
duje się on dopiero w mie!;; i ąc lub dwa po otrzymaniu raportu przez
Blue Book i nie włącza siQ go do działań samego sztabu operacyj-
nego, chyba że w formie najzupełniej marginalnej" 20 •
46 20 A. Hynek The UFO Experiencewyd. cyt. s. 204-206.
W innym miejscu konsultant USAF stwierdza:
„ Przez lata panowalo ogólne przeświadczenie, że Blue Book
jest poważną operacją, w pełni dostosowaną do swojej misji. Opi-
nia publiczna być może wyobrażała sobie obszerne, dobrze obsa-
dzone personelem biuro z rzędami archiwów, wyjściem na kompu-
ter dla przeczesywania banku danych ufologicznych oraz grupy
naukowców w skupieniu studiujących relacje dostarczone przez
sztab asystentów.
Prawdziwa sytuacja była, niestety, odwrotna. Operacją kierowa-
li na ogół oficerowie o niższych stopniach. W wojsku ważność za-
dania pozostaje zazwyczaj w stosunku wprost proporcjonalnym do
rangi dowodzącego oficera. Owym, o względnie niskich stopniach
oficerom, którzy kierowali Blue Book, asystował zwykle porucznik,
a czasem zaledwie sierżant. Przez dlugi czas pracą, polegającą na
ocenieniu większości nadchodzących raportów, zajmowal się
przydzielony do tego zadania sierżant z marnym przygotowaniem
naukowym.
Nie była to żadna pierwszoplanowa operacja o wysokim priory-
tecie. Blue Book miała o wiele za mały personel, by wydawać sąd
o zjawisku, którym fak często bardzo interesowało s i ę społeczeńs­
two. Co więcej personel był w stanie poświ ęcić tylko część swoje-
go czasu kwestiom naukowym, które si ę wyłaniały. Podczas moich
regularnych odwiedzin Blue Book zauważyłem, że większość prac
w biurze dotyczyła spraw ubocznych, a wszystko robiono w leni-
wym tempie.
Ponadto, niscy stopniem oficerowie, jakimi dysponowała Blue
Book, nie mieli wpływu na wszczęcie takiego typu badań, jakie były
potrzebne i jakich często się domagałem. Wojsko jest instytucją
calkowicie zhierarchizowaną; kapitan nie może rozkazywać dowo-
dzącemu bazą pułkownikowi czy majorowi, aby zdobył dla niego
informację. Może tylko prosić . Tak długo, jak Blue Book nie miała
na stanowisku kierowniczym przynajmniej pulkownika, właściwe
wykonywanie nałożonego na nią zadania bylo niemożliwe. Doko-
nując przeglądu przypadków, które napłynęlywciągu poprzednich
miesięcy, wielokrotnie prosiłem . by uzyskano uzupełniające, czę­
sto rozstrzygające o przypadku dane. Skutek był w najlepszym ra-
zie minimalny, oficerowie w innych bazach byli na ogól zbyt zajęci,
by brać na siebie kłopot dalszego prowadzenia badań" 21 .
Należy sądzić, że z chwilą gdy USAF uznało , iż UFO nie stano-
wią zagrożenia dla bezpieczeństwa państwa (czego zresztą nigdy
nie ustalono w sposób pozytywny), program kontynuowano siłą
bezwładu, ponieważ sprawa ta ciągle wywoływała wielkie zainte-
resowanie; domagano się przekonujących wyjaśnień, a nikt nie
chci ał wziąć na siebie odpowiedzialności za zamkn ięcie badań .
Fakt, że materiały lotnictwa byly cenzurowane - wbrew oficjalnym
21
A. Hynek The UFO Experience wyd. cyi. 47
 zaprzeczeniom - jest przyczyną wyrażanych niekiedy poglądów o
istnieniu tzw. tajemnicy państwowej: ukrywaniu przed społeczeń­
stwem amerykańskim prawdy o Lat ających Spodkach, to jest zata-
janie namacalnych dowodów ich pozaziemskiego pochodzenia.
Cenzurowanie informacji nie jest jednak dostateczną przesłanką.
mniemania, jakoby Pentagon miał takie dowody. lecz raczej tylko
log iczną. konsekwencją. wojskowego charakteru badań.
W 1976 r. zawartość kartotek Wright- Patterson zostala przenie-
siona do Archiwum Narodowego w Waszyngtonie i udostępniona.
Materiały te można tam uzyskać w formie mikrofilmów. Jest to w
zasadzie całość matenałów zebranych przez wszystkie trzy pro-
jekty badawcze. z wyjątkiem pewnej ilości dokumentów. ktore za-
gi nęły .
Od czasu zamknięcia Blue Book doniesienia o niezwykłych
obiektach latających przyjmowane są. przez czynniki wojskowe na
mocy ogólnej instrukCJI dotyczącej bezpieczenstwa kraju JAN AP
14622 , ale nie są już klasyfikowane jako doniesienia o UFO. W
przypadkach wchodzących w zakres zainteresowań agencji pań­
stwowych odpowiedzialnych za bezpieczeństwo kraju (obserwac-
je w pobliżu baz lotniczych, atomowych, wojskowych ośrodków
naukowych, zakladów zbrojeniowych itp.) dochodzenia prowadzą.
służby specjalne, do których wyników trudno dotrzeć 2 3 . Nie jest to
więc działalność bezpośrednio wymierzona w to, co określa się
jako zjawisko czy sprawę UFO, lecz dotyka ona tego zjawiska ni~­
jako niechcący, przy okazji realizowania innych celów. Ten typ mi-
mowolnych dochodzeń wobec UFO, tj. w stosunku do lata1ą.cych
obiektów niewiadomego pochodzenia naruszających dany obszar
powietrzny, jest spotykany we wszystkich wyżej rozwiniętych kra-
jach. Dochodzenia te dotyczą. tylko drobnego ułamka całości świa­
dectw ufologicznych.
22 JANAP 146 (Joint Anny Navy Air Publlcat1on) 1est nlctainą 1r1strukcją (choc
przestrzega się przed JCJ naduzywamem przez osoby cywilne} wydana przez Joint
Ch1els o r Stalfs. a dotyczącą obronoosc1 m1111arne1 Staoow Z1Pdnoczonych 1Kanady
Zatytułowana iest: Canadian - United States Communic.111ons lnst1uct1ons for Re-
porting Vital lnte/ligenco S1ghtmgs I okreslA procedury retac1onowania wnznych dla
bezpieczeństwa obu krajów obscrwaci1samolotów, pociskow sterowm1ych I innych
oblektow latających łodzi podwodnych. okrętOw 1wszelk1c1 ;iktywnosc1. ktora moze
sugerowac. ze wymierzona 1es1 przeowko tym krajOm W miare dokonywania uzu-
pełnień I modyfikaC)11nstrukci1. opatru1e się 111 kole1nym1 l11oram1 alfabetu
23 Ustawa o wolnosc1 lnformaC)1, która wyszła w Stanach ZJednoczonych. umożh­
wila starania o uzyskanie dokumentów panstwowych dotycz<Jcych tego 1odzaju do-
chodzeń Jako pierwsza podJęla takie starania jedna z n;iukowo-bad;iwczych placó-
wek za1mu1ąca SJę analizą ulofog1cznych materiatOw fo1ocirahczno-hlmowych (Gro-
und Saucer Watch), a nas1ępn1e stworzono legalną. prawną lormę nacisku w postaci
organizac11C1tzens Agalnst UFO Secrecy (Comm1ttee Agalnst UFO Secrccy) działa
iącą do dzls Materialy, które dotychczas zdobyto zos1aly opublikowano Zob. Docu-
ments Describmg UFO Het1copter Overtlights on USAF Bnses 111 1975 CU FOS
1981 , Foreign UFOSig/11mgs m USGovemment Ft/esCUFOS t982 a 1akze CU·
48 FOS Bullelln" lato 1981 .
Należy zarazem przestrzec, gdyż występuje taka skłonność.
1irzcd przecenianiem informacji uzyskiwanych w tego typu docho-
t1eniach. Nie ma bowiem żadnego powodu. by dane uzyskiwane
w ten sposób musiały koniecznie różnić się czymś zasadniczym od
111formacjt zdobywanych drogą. pozawojskowych czy pozapań­
·.twowych badań Incydentów z UFO, a w naigorszym wypadku nie
1est to tak oczywiste. 1ak się przyjmuje.
W 1968 r„ jeszcze przed udostępnieniem Raportu Colorado.
/\merican Institute of Aeronautics and Astronautics zwrócił si ę do
clwóch swoich komitetów technicznych (Committee on Atmosphe-
nc Environment 1Comm1ttee on Space and Atmosphenc Physics)
' powołanie podkomitetu ds. UFO. W rezultacie utworzono grupę
m1ukowców, na czele której stan ął Joachim Kuettner z ESSA Rea-
-.earch Laboratories w Boulder, Colorado. W grudniu 1968 r. komi-
"! ten ocenił panującą. sytuacię w sprawie UFO orzekając:
Komitet starannie przebadał obecny stan w kwestii UFO 1
'>lw1erdzil, że kontrowersje nie mogą. być rozstrzygnięte bez dal-
'>Lych badań prowadzonych w sposób ściśle naukowy I że sprawa
1 zasługuje na uwagę środowisk naukowych 1technicznych"':>.1.
W jednym z czasopism wydawanych przez Amerykaliski Insty-
tut Lotnictwa 1Astronautyki („Journal of Aeronautics and Astronau-
ltcs") podkomitet AIAA ds. UFO publikuje co jakiś czas materiały
ufologiczne, a co wydaje się bardzo wartościowe i potrzebne.także
przedstawia szczegółowo wysełekcionowane przypadki obserwa-
1·yjne.
W latach siedemdziesiątych wielokrotnie sugerowano, że dal-
„zych badań świadectw ufologicznych mogłaby lub powinna pod-
1:.ic się NASA i w 1977 r. propozycja taka została formalnie wyrażo­
na przez prezydenta J. Cartera2!>. Doradca prezydenta do spraw
nauki, Frank Press. zwroc1t się w lipcu 1977 r. do władz NASA z
wopozycją, aby instytucja ta przestudiowała wybrane przypadki
UFO z ostatniego dziesięciolecia w celu stwierdzenia, czy można
'>podziewać się w tej materii jakichś istotnych odkryć 1 czy należy
• IOdją.ć zakrojone na szeroką. skalę państwowe badania tego zjaw1-
ka. Propozycia prezydenta została przez administracię NASA
odrzucona.
Należy przy tej okazju zauważyć , że wyrażane dość często
1rzekonanie, jakoby NASA prowadziła badania UFO w przeszłości
ub obecnie, me odpowiada prawdzie. NASA nigdy nie reahzowata
Ladnego ufologicznego projektu badawczego, jak również nie wy-
rlawata żadnych publikacji na lemat prowadzonych (rzekomo)
•)rzez siebie badań tego zjawiska Faktem jest natomiast, że wielu
.aukowców zatrudnionych w tej instytucji wykazuje duże zaintere-
sowanie sprawą. UFO. a niektórzy będąc członkami różnych orga-
• .Journal or As1ronautics and Aeronaut1cs" grudz1011 1969.
New Sc1en11s1" 8 grudnia 1977 49
 nizacji ufologicznych, prowadzą badania na własną rękę. Nie zna-
czy to jednak, że tym samym w prace te uwikł~na je~t N~S'9-. Fał­
szywie przedstawione przez niektórych autorow zw1ązk1 ~~A z
badaniem świadectw ufologicznych używane są przez nich Jako
argument w sporach na temat potrzeby prowadzeni~ takie~ badań
i mają podnieść rangę samego problemu_w oczach 1~nrc~.
Obecnie w Stanach Zjednoczonych nie prowadzi się zadnych
oficjalnych, finansowanych przez agencje państwowe ba8ań nad
UFO.
Początki
prowadzonych przez kanadyjskie agencje państwowe
badańUFO datują się od grudnia 1950 r., kiedy utworzono tzw.
KANADA Project Magnet (Projekt Magnes). Jego krótkotrwałą ?zi~łalnoś~i~
kierował inżynier Wydziału Telekomunikacji Kanady1sk1e~o. Mini-
sterstwa Transportu - Wilbert B. Smith. Ze względ~ na opinię wy-
rażoną w końcowym sprawozdaniu, dokument ów nie został uzna-
ny za reprezentujący oficjalne stanowisko Ministerst~a Transpor-
tu i w tym sensie nie jest on częścią oficjalnych badan nad UFO w
Kanadzie. Końcowa opinia Projektu Magnet sformułowana została
następująco:
„Tak wi ęc wydaje się, że stoimy przed re~l nym praw~opo?o-a
bieństwem faktycznego pojawienia się pozaz1emsk1ch poiazdow,
bez względu na to, czy jesteśmy w stanie umieścić to w swoich
schematach myślowych" 26. . „
W 1952 r. Kanadyjskie Ministerstwo Obrony pod wpływem opm11
Projektu Magnet powalało komórkę- będącą odpowie_?nikiem ~a­
nelu Robertsona - celem dokonania przeglądu sytuaci1 1ustalenia,
czy w związku z relacjami o UFO państwo powinno podjąć jakieś
poważne kroki. Dziala l ność owej komórki, określona Jako Projekt
Second Storey polegala na regularnych spotkaniach i debata?~ jej
członków, całością zaś ki erował Peter M. M1llman z Domm1on
Astrophysical Obserwatory. Po roku działalności. Projekt. Secon~
Storey został zakończony z zaleceniem nie podeimowan_1a badan
UFO, jako że obiekty te wydają się nie stanowić zagrozenia dla
bezpieczeństwa państwowego. . Francja jest obecnie (19813. r.) Jedynym krajem na świecie, w któ-
Do wiosny 1968 r. kartoteka obserwacji UFO znajdowała się w
Ministerstwie Obrony Narodowej, które tylko w niewielu wypad-
kach przeprowadzalo dochodzenie. Następ~ie k~rtotek~ zo~tal~
przeniesiona do Ottawy i przekazana Wydz1alow1 Badan GorneJ
Atmosfery - placówce stanowiącej oddzi~I National Rese~r?h C~;
uncil. Wedlug dobrze poinformowanych 1wiarygodnych zrodeł
pracownicy Wydziału Badań Górnej Atmosfery za1teresowani są
26 J. B. Musgrave cytowany w: L. Stringfield Situation Red: The UFO Siege Sphe-
re Books, London 1978 s. 175.
50 27 Tamże, s. 174.
1111cde wszystkim obserwaciami meteorów i specjalnych studiów
1. 1cf UFO nie prowadzą. dzieląc Jedynie doniesienia na „meteory-
1yc m e" 1„niemeteorytyczne".
Według danych z Raportu Colorado w Wielkiej Brytanii badania-
1111 sw1adectw ufologicznych do 19G8 r. zajmowalo się specjalne
l11uro D~partamentu Obrony w LoncJynie. do którego Royal Air For- WIELKA
1t• wyde legowały jednego ze swych przedstawicieli. BRYTANIA
Z wiarygodnych materialów póżn i ejszych 28 wynika, że raporty o
l Jl O badane byly w Wielkiej Brytanii przez specjalistów z RAF w
I >upartamencie Obrony w ramach ich zwyklych zajęć służbowych
1ograniczaly się do aspektów czysto wojskowych. W latach 1962-
1 J74 Departament Obrony otrzymał 2360 ufodoniesień, z czego
.!80 przypadało na rok 1971, będc;1cy okresem szczytowego ich na-
•.1lenia.
Na przełomie 197811979 r. na wniosek lorda Clancarty (Bnnsley
L<' Poer Trench - autor popularnych książek o UFO) odbyla się w
I lrytyiskiej Izbie Lordów debata na temat UFO, która nie doprowa-
c l zrła jednak do żadnych istotnych ustaleń.
Państwo to według informacji z Raportu Colorado nie realizowa-
ło w owym czasie żadnego proo;Jramu badań UFO. Raporty o UFO
1 terenu Szwecji gromadzone były przez Instytut Badań w Mini- SZWECJA
sterstwie Obrony Narodowej. Działalnością badawczą w latach
• Leśćdziesiątych kierował Tane Eriksson. który decydował, jakie
p zypadki wymagają podjęcia dochodzenia w terenie.
Ze zródeł wiarygodnych (przedrukowany przez prasę wywiad
radiowy z 21 lutego 1974 r. z ówczesnym francuskim Ministrem
Obrony Robertem Galleyerri) wiadomo, że w 1954 r„ w wyniku FRANCJA
„najazdu" UFO na Francję, Ministerstwo Obrony powołało komór-
kę do zbadania tych relacji. Wiele ufodoniesień z tego roku nie zo-
stało nigdy wyjaśnionych.
rym prowadzone są oficjalne. mające charakter państwowy bada-
r.ia świadectw ufologiczny•;::h. W 1977 r. francuski odpowiednik
NASA- Centre Nationale cl 'Etudes Spatiales (CNES) powolal ze-
spól badawczy pod nazwą GEPAN (Groupe d'Etudes des Pheno-
menes Aerospatiaux Nonidentifies - Zespól do Badań Niezidenty-
fikowanych Zjawisk Powif:lrznych). Zespól ten skupia naukowców
:•„ Ust z Wydziału Lotnictwa Deparlamenlu Obrony Wielkiej Brytanii podpisany
przez I. A Peduz1ego (1 O XI 19;1!5) skierowany do ameryk<:1ńskiego badacza UFO -
l Stnngf1elda. Cytowany w: L. SI ring field S1tua/1011 Red: The UFO Siege wyd . cyi . s.
178-179. 51
 pracujących w różnych ośrodkach ~adawczo~nauko~ych, ja~: .In-
stitut Astrophysique (Instytut Astrof1zyk1), Institut National Meteo-
rologique (Państwowy lnst~1tut Meteorol og~i ), Centre Natio ~al
d'Etudes Spatiales (Krajowy Ośrodek Badan Kosmicznych) 1 in-
nych, wspólpracuje z różnymi agencjami pań~twowy~i or~ . fran­
cuską żandarmerią , która otrzymała dyspozyqe, by zb1erac 11nfor~
mować o pojawieniu się uforelacji, szczególnie gdy w grę wchodzi
wielu świadków lub fizyczne ślady rzekomo pozostawione przez
obiekt. Początkowo dzi ałal no:§ci ą grupy ki erował jej założyciel,
szef ośrodka rakietowego w Tuluzie (będącego częścią Centre
Nationale d'Etudes Spatiales) Claude Poher, a obecnie matema-
tyk i inżynier Alain Esterle.
Sposób postępowania z doniesieniami o UFO zależy od charak-
teru relacji . żandarmeria ma obowiązek powiadan:ia? o wszy.~t­
kich bliskich obserwacjach natychmiast po uzyskaniu 1nformaCJ1 o
pojawieniu się ufodoniesienia, z:e szczególnym uwzg l ędn ieniem
incydentów z wieloma świadkam i i śladami fizycznym~ ~powoda.~
wanymi obecnością obiektu. Po otrzymaniu wstępne1 informaq1
GEPAN wysyła na miejsce relacjonowanych zajść rozpoznawczą
grupę terenową, a jeśli istotnie istnieją fi zyczn~ ślady, zajmuje się
nimi inny specjalny zespół pobierający próbki 1przeprowadzaiący
analizy laboratoryjne. Jeśli relacjo•nowany jest przypadek radaro-
wego wykrycia UFO, zajmuje się nim trzecia grupa badaczy, po-
wiadomiona przez zespól rozpoznawczy lub radarową kon~rol~
naziemną. Obserwacjami dokonanymi z dalszych odległosc1 1
mniej wyzywającymi zajmuje się po pew~ym cz.asie, ni~kiedy po
upływie tygodnia, jeszcze inna sekcja. Dwie kole1ne sekcie za1mu-
ją się segregowaniem danych, kodowaniem oraz analizą statysty-
czną.
Po zebraniu całości materiałów i przeanalizowaniu ich, GEPAN
grupuje dane w cztery klasy do niesiEiń: typ A- zjawisko definityw-
nie wyjaśnial ne; typ B - prawdopodobnie .w.yj aś~ial~e; typ~-:- pra-
wdopodobnie n i ewyjaśnialne; typ D - definitywnie niewy1asnialne.
Przy około 200 doFiiesieniach badanych mie:sięcz~ie , d~ klasy ~
przechodzi nieco ponad 20 procent in.:ydentow, co 1est w1elkosc1ą
zaskakująco dużą , jako że pierwotnym mate riałem ~ą surowe ~o­
niesienia ludności. GEPAN skłania się ku twierdzeniu , ze bodziec
dla relacji zaklasyfikowanych jako definitywnie niewyjaśn i alne ma
charakter fizyczny i jest niewytłumacz;:il ny w kategoriach dotych-
czas znanych zjawisk.
Będąc instytucją państwową, GEPAN dysponuje dużym fundu-
szem badawczym w porównaniu z niepaństwowym badawczym
ruchem ufologicznym, co umożliwia m u zapewnienie pomocy
specjalistów z francuskich ośrodków naLikowych i laboratoriów, je-
śli jest to konieczne. Wyposażył też żandarmerię w aparaty foto-
graficzne ze specjalnie zaprojekto~aną. n a.sadk~ sp~ktral~ą •. umo-
52 żliwiającą uzyskanie przy wykonaniu zd1ęc1a takze widma sw1atła.
Jednym z ciekawszych pomysłów, które GEPAN chce zrealizo-
wać, jest wciągnięcie do badań wszystkich ośrodków naukowych i
111stytucji badawczych, które miałyby coś do powiedzenia w spra-
wie świ adectw ufologicznych według formuły: oto dane - co może­
cie z nimi zrobić? Wydaje nieregularne publikacje informujące o
prowadzonych badaniach 29.
Według informacji uzyskanych w 1968 r. przez Uniwersytet Co-
lorado, Wywiad Sil Powietrznych Australii prowadził kartotekę ob-
serwacji UFO oraz, jeśl i uznano to za konieczne, podejmowane AUSTRALIA
ł>yły dochodzenia dotyczące poszczególnych przypadków. !NOWA
W Nowej Zelandii między Ministerstwem Badań Naukowych i ZELANDIA
Przemysłowych a Służbą Meteorologiczną Lotnictwa Nowej Ze-
landii zawarta jest umowa o wymianie informacji: zbiera się raporty
1 sześciu m iesięcy i podejmuje odpowiednie decyzje.
Według danych uzyskanych przez Projekt Colorado do państw,
o których wiadomo, że nie prowadziły w 1968 r. żadnej p aństwowej
działalności ufologiczno-badawczej, należały: Argentyna, Austria, INNE KRAJE
Belgia, Brazylia, Kolumbia, Finlandia, Francja, Grecja, Irlandia,
Włochy, Japonia, Meksyk, Holandia, Norwegia, Portugalia, Hisz-
pania i Wenezuela.
Do końca 1987 r. nie ukazała się żadna informacja o rozpoczę­
ciu przez któreś z tych państw oficjalnych studiów nad UFO.
Państwa socjalistyczne nie prowadziły w przeszłości ani nie pro-
wadzą obecnie badań świadectw ufologicznych.
W paźd zi erniku 1967 r. z inicjatywy Feliksa Zigiela (Instytut Lot-
nictwa w Moskwie) i emerytowanego generała-majora Porfirego
Stolarowa powstała przy Wszechzwiązkowym Komitecie Kosmo- ZWI ĄZEK
nautyki, jako jego oddział, dobrowolna organizacja, której celem RADZIECKI
miało być zbieranie doniesień o UFO z terenu Związku Radziec-
kiego. Krótka, kilkutygodniowa działalność tego stowarzyszenia
nie m i ała nic wspólnego z państwowymi badaniami UFO w ZSRR,
który takich badań nie prowadził, ani nie była też odpowiednikiem
Blue Book czy Projektu Colorado, jak zasugerowano w amerykań­
skiej prasie30. Kierując się tą błędną informacją, dyrektor Projektu
Colorado zwrócił się listownie, za pośrednictwem Prezydenta Aka-
29
Zob. Literatura: GEPAN - publikacje (t. 2 s. ). .
30
Dwa artykuly w „New York Times" z 10 grudnia 1967 r.: H. Kamm A Soviet
Astronomer Suggests World Study of Flying Saucers i W. Sullivana, autora przedmo-
wy do późniejszego Raportu Colorado. pt. Soviet UFO Plan Has Familiar Ring. 53
 demii Nauk Stanów Zjednoczonych, do F. Zigela z propozycją roz-
ważenia możliwości współpracy w dziedzinie badań nad UFO, co
oczywiście w tej sytuacji nie mogło w ogóle wchodzić w 9rę. . praca nie publikowana), chociaż samych tych danych się nie pre-
Na skutek wystąpienia F. Zigela i P. Stolarowa w ogol nokr~JO­
wym programie telewizyjnym 10 listopada 1967 r., podc~as. ktore­
go zaapelowali oni o nadsyłanie relacji o niezwykłych z1aw1ska~h
powietrznych, dziennik „ Prawda" zamieścił 29 lutego 1968 r. ofic-
jalną opinię, iż sprawa UFO jest nienaukowa •
31
w 1979 r., z powodu napływu do Akademii Nauk ZSRR licznych
listów od osób relacjonujących niezwykle zjawiska powietrzne, za-
interesował się nimi Instytut Magnetyzmu Ziemskiego i Rozprze-
strzeniania Fal Radiowych (IZMIRAN), którego dyrektor Walery
Migulin - członek korespondent AN ZSRR, zachęcił za pośrednic­
twem prasy do nadsylania tego rodzaju relacji ~a adres ".VYd.ziału
Fizyki Ogólriej i Astronomii AN ZSRR32 • Stanowisko W. M1gul1na w
kwestii UFO (tj. dokładni ej anomalnych zjawisk powietrznych, bo
oficjalnie używa się takiego terminu , unikając określe~ia UFO) jest
negatywne w tym sensie, że nie wiąże on z tego. ro.dz~J~ ~bserwac­
jami żadnej rewelacji poznawczej, lecz są.dz1, ze 1esh mogą tu
wchodzić w grę nowe dane obserwacyjne, to dotyczą z1aw1sk czy-
sto przyrodniczych, a zwlaszcza malo znanych tzw. plazmoidów
czy piorunów kulistych. Nieco później inna grupa badawcza po-
wstala przy leningradzkim oddziale IZMIRAN. . . . .
w tym samym 1979 r. opublikowane zostało s1edemdz1es1ęc10-
stronicowe sprawozdanie ze studiów statystycznych przeprowa-
dzonych przez trzech badaczy radzieckich na grupie przypadków
33
anomalnych zjawisk powietrznych z terenu ZSRR .
Praca sygnowana jest przez Akademię Nauk ZSRR i została, jak
się wydaje, zarekomendowana Prezydium AN przez znanego
astrofizyka, członka-korespondenta AN, C. Karda~zewa. z l~~tytu­
tu Bada ń Kosmicznych w Moskwie, którego nazwisko w1dn1e1e na
okladce oryginalnego sprawozdania. Sami autorzy nie są członka­
mi Akademii Nauk. L. Gindilis, znany ze swoich związków z CETI,
jest pracownikiem naukowym Instytutu Astronomicznego im.
Szternberga przy Uniwersytecie Moskiewskim, D. Mieńkow prac~­
je w Moskiewskim Instytucie Fizyki Inżynieryjnej, a I. Pietrowska1a
jest pracownikiem Instytutu Bada.ń Kosmicznych.. . , bą ufodoniesień, aczkolwiek reakcja na apel telewizyjny wskazuje
Poddana analizie statystyczne1 grupa radz1eck1ch incydentow z
UFO jest mała i liczy 256 przypadków dotyczących obserwacji 4~7
3• E. Mustet, w. Martynow, W. Leszkowccw Snowa o leta1uszczich 1ar1e/kach?
„ Prawda" 29 lutego 1968. . '
32 w. Migu lin 1J. Pla1ow Szlo eto takoje. tam na niebie? Ob anomalnyc/J opuczes·
kich jawlenijac/J nabludafemych w z1emnoj atmost1erie ..Nied1ela" 1979 nr 3.
33 L. M. Gindilis, D. A. Mier\kow, I. G. Pietrowska: Observal1ons of Anomalous Al·
mospheric Phenomena in t/Je USSR. A Statist1cal Analys1s. Report PR 47311979
USSR Academyof Sc1encie Institute of Space Research. Tłum. ang.: NASA Ames
54 Research Cenler. Istnieje tez tłumaczenie francuskie wydane przez GE PAN
obiektów lub zjawisk. Relacje pochodzą ze zbioru danych groma-
dzonych przez F. Zigiela (F. Zigiel Nabludienija NLO w SSRR34 -
Lentuje.
87 procent relacji mówi o ciałach świecących na tle ciemnego
nieba; tylko 5 procent to „ tradycyjne" spodki widziane w warun-
kach dziennych ; 8 procent to ciała ciemne. W przeszło 50 procen-
tach obserwacji świecenie zostało określone jako „wielkie", w 5
procentach zaś jako „błyskające". W 63 procentach obserwacji
światło nie zmienia natężenia.
Ruch relacjonuje się dla 176 obiektów, z czego 63 procent to
ruch jednostajny, w 30 procentach przypadków mówi się o jednej
Lmianie ruchu lub jego ustaniu, natomiast 7 procent wykazuje dwie
lub wi ęcej zmian ruchu.
Na 457 opisów obiektów 25 procent dotyczy obiektów o kształ­
cie półksiężyca (co jest nowością w porównaniu z relacjami z in-
nych krajów), 21 procent dotyczy punktowych źródeł światła, 15
procent w kształcie dysku, 1 O procent kulistych i 7 procent owal-
nych.
Najmniejszy dystans do obiektu wynosił około 1OO m, najmniej-
i;za wysokość, na jakiej oglądany był obiekt - 35 m, a oceny rze-
czywistych rozmiarów obiektów zawierają się w granicach od 4 do
600m.
Na 256 przypadków obserwacyjnych 13 to obiekty oglądane z
samolotów, jeden z pokładu statku, 2 zarejestrowane przez apara-
turę radarową, z czego jeden dotyczy jednoczesnej obserwacji ra-
darowej i wzrokowej.
Trzy UFO zostały przez świadków sfotografowane, a 50 naszki-
cowano. 66 procent analizowanych obserwacji ma dwóch lub wię­
cej świadków , 15 procent obserwacji dokonały większe grupy.
Aż 70 procent obserwacji pochodzi z 1967 r., co autorzy spra-
wozdania przypisują skutkom ogólnokrajowego telewizyjnego
apelu F. Zigiela i P. Stolarowa35, a publikacją wspomnianego arty-
kułu w „ Prawdzie" tłumaczą z kolei prawie całkowity brak donie-
sień w 1968 r.
Wydaje się, że badacze radzieccy nie dysponowali większą licz-
na istnienie dużej liczby ukrytych danych. Jest to naturalne w sytu-
acji, w której nie istnieją ogólnie znane ośrodki zbierania takich in-
,.. W dwoch znanych nam tomach tej pracy (Wypusk I z 1968 r. i Wypusk li z 1975
r - dalsze tomy istnieją), z których pochodzi większość przypadków poddanych ana-
lizie, przedstawione obserwacje nie robią w zasadzie dużego wrażenia i charaktery·
1u1ą się stosunkowo niską dziwnością.
"~ Niekiedy z takimi apelami występują także czasopisma. W 1976 r. redakcja
Technika- Molodioży" zwróciła się (nr 10) z prośbą do czytelników o nadeslanie re-
i, icii o „ zagadkowycb zjawiskach przyrodniczych" i 01rzymała m.in. około 50 donie·
.ren o zjawiskach atmosferycznych ( 1978 nr 11 ). 55

formacji, ci zaś, którzy chętnie by je powitali,_ mają ogr~ni.cwne
możliwości nawiązywania kontaktu z osobami, ktore tak1m1 infor-
macjami dysponują, tj. obs.erwatora.~i. . . . . _ 111ncji (to wydaje się główną przyczyną) albo obu tych czynników
w samej pracy brak jest rnformaci1, ktore pozwoliłyby uirze~ g_ru .
pę analizowanych przypadków w jakimś_ szerszy~ _konteksc1e 1
czytelnik nie wie, czy ~yko.rzystane rel~cie są wynik1en; przep~o~
wadzenia selekcji wśrod większego zbioru d.any~h. Byc r;ioze 1a
kąś prese lekcję przeprowadzi! F. Zigiel lub (1) tro1e autorow s_pra-
wozdania, a jeśli tak, to grupa przypadków odrzuconych po':"'rnna
być minimalna36 . Gdyby dysponowano także obszernym zb1ore~
incydentów wyjaśnionych, niezrozumiały byłby ?rak w pracy anali-
zy porównawczej (kategoria; znane _wobec niezn~nyc~). Prac~
jest tylko analizą opisową. Nie ma tez ~ewnęt~z.ne1 analizy pa_ra
metrycznej _ta ostatnia wymagałaby większej liczby danych 1to
również wskazuje na ich niedostatek. . . .
Główna część analizowanego materiału to doni~s1erna ~ ~osta­
ci listów które w efekcie wspomnianego wezwania telew~zy1rn~go
dotarty do F. Zigiela. Inne, to relacje ze źródeł p~asowych 1ak~ list~
do redakcji spontaniczne lub wywoła~e , natom1~st doniesienia p1
lotów cywilnych wydają się pochodzić : materiałów uzyskanych
przez B. Konstantinowa, ówczesnego w1cepr~zydenta ~N ~SRR,
dla potrzeb publikacji książkowej Nas1e/enny; Kosrr:oś! ; Nie wy-
daje się przy tym, by generalnie przeprowadz?,no 1ak1~s dokład­
niejsze badania terenowe na miejscu obserwac1~ c:y tez ko~.ta~o­
wano się z samymi obserwatorami po uzyskaniu rnformaci1 o ich
istnieniu. . sceptyka Donalda Menzela: Flying Saucers (Harvard University
w przypadkach poddanych analizie aż 42 proc_e~t obse~wu1ą-
cych stanowią naukowcy i inżynierowie, z cze~o na1w1ększą Jedno-
rodną grupę zawodową tworzą astronom~w1e ,5 pr~cent). Sto- (!
sunkowo duża liczba obserwacji pochodzi od _p1lotow_1 personelu
wojskowego-1 oprocent. osoby zaś, które ma1ą przypisany status
profesjonalny, stanowią łącznie 67 procent. Tak• rozkład statysty-
36 Gdyby przeprowadzono tu ostrą selekcję, w wyniku klórej analizowane przy·
adki utworzyłyby grupę .ostatecznych" nieznanych Io, zaklada1ąc. że stosun_e~
~rzypadków wyjaśnionych po badaniach plus kategoria .,niedostateczne mformacie
ma się do nieznanych jak 95 procent do 5 procent (calość danych USA~) lu~ BO pro-
cent do 20 procent (studia Battelle Memoria! Institute). trzeba by oczek1wac dla 2:
przypadków (jeśli są skutkiem starannej selekcji) towarzystwa przesz!o 1OOO-:
innych przypadków, czyli badacze radzieccy musieliby dyspono~11ac około 13 -:-
4300 przypadkami. Takle porównanie teoretycznie mogłoby byc zwodnicze, gdyz
zakłada pewną lożsamość między amerykaliskiml ośrodkami gromadzenia informa-
cji ufologicznych i kanałami ich przepływu a radzie~kim_i, nie uwzględma1ąc specyli~
łych ostatnich (akcja uzyskiwania takich danych me miała w Z~RR chara~teru ~
stwowe 0 iak na przykład w Stanach Zjednoczonych, są rowm~z zasadmcz~ r zn -
ce międ~y.sytuacją amerykańskiego badawczego ruchu ufolog1c~nego a tak1eg~ r~­
chu w ZSRR), jednak z innych źródeł wiadomo. że badacze radzieccy rzeczyw1sc1e
nie mieli w czym wybierać.
56 37 F. Ziglel. w. Pekalis NasiełennyjKosmosNauka 1968.
1 my według cechy zawodu nie jest z pewnością „ normalny" i
1noże wynikać bądź z przeprowadzenia jakiejś selekcji danych (to
w mniejszym stopniu), bądź jest skutkiem specyfiki kanałów infor-
l»cznie.
Tak czy inaczej, jest tu wyrażna wskazówka, jak dalece wiedza
o dokonaniu obserwacji zależy od istnienia ośrodków gromadzą­
t~ych dane, istnienia kanałów dla tego rodzaju informacji I swobody
1cl1 przepływu.
Wnioski końcowe sformułowane są w sprawozdaniu następują·
co:
1. Istnieje pewien typ zjawiska o stałych cechach statystycz-
nych.
2. Orzekanie o naturze tego zjawiska na podstawie uzyskanych
danych jest przedwczesne.
3. Tylko kilka incydentów można tłumaczyć w kategoriach opty-
ki atmosferycznej (co znowu sugeruje, że ukryte przypadki nie są
.mocnymi" nieznanymi po badaniach) - w pozostałych wypad-
kach relacjonowane zjawiska mają ca łkowicie odmienną naturę.
4. Charakterystyka kinematyki dla co najmniej jednej trzeciej
przypadków wyklucza możliwość, że ma się do czynienia ze współ·
czesną technologią kosmiczną.
5. Zjawisko wymaga dalszych badań naukowych.
Omawiana praca ukazała się w bardzo małym nakładzie i jest
d rugą pozycją ks~żkową na temat UFO, jaką opublikowano w
Związku Radzieckim. Pierwszą była książka amerykańskiego uto-
Press 1953) wydana w Moskwie w 1962 r.38 Mimo braku pewnych
podstawowych informacji (o doborze danych i podstawie tego do-
boru, o weryfikacji źródeł informacji, brak dostatecznego pozasta-
lystycznego opisu), reszta pod względem rygoru metodologiczne-
go jest bardzo poprawna. Jak łatwo zauważyć ObseNations of
Anoma/ous Atmospheric Phenomena in the USRR są (choć w zna-
cznie węższym zakresie pod względem i lościowym I metodologi-
cznym) odpowiednikiem Project Blue Book Special Report No 14,
analizy statystycznej przeprowadzonej przez Battełle Memoria! In-
stitute w 1955 r. Jednakże jest coś, co merytorycznie stawia całą
D. Menzel O Letajuszczich tariełkach .lnnostrannaja Lltieratura" 1962. W jed·
38
nym z rozdzialów książki Nas1e/ennyj Kosmos (Nauka 1968) będące) zbiorem arty·
kułów I publikacji różnych autorów zarówno radzieckich, jak i zachodnich. mniej wię·
cej polowa jednego z rozdziałów (Wozmożny li wizyty Iz kosmosa?) bezpośrednio
uotyczy sprawy UFO. zawierając przedruki publikacji A. Hyneka, J . McDonalda, J
Vallee, oraz ufosceplyków - D. Menzela i W. Markowitza (zob. rozdz Ukryty para-
dygmat), a także: NLO·Mit!Ł. Arcymowicza I artykuł E. Mustela, W. Martynowa i W.
Leszkowcewa zamieszczony w .. Prawdzie" z 29 lutego 1968 r. Fragmenty artykułów
D Menzela i J. McDonalda jeszcze przed ukazaniem się książki zos1aly przedruko-
wane w miesięczniku . Wokrug Swleta" 1968 nr 1. 57
 pracę radzieckich badaczy pod wielkim znakiem zapytania: o~oło
213 przypadków pokrywa się datami i lokalizacją z wystrzeliwa-
niem satelitów serii Kosmos!
Stanowisko wobec sprawy UFO tzw. naukowych czynników
oficjalnych jest w Związku Radzieckim generalnie biorą? ne.~a~y~­
ne i sceptyczne. Pod tym względem sytuacja w ZSRR nie rozm s1~
niczym zasadniczym od sytuacji ogółnoś':"'iatow~j,. będąc odb1_-
ciem stosunku do kwestii UFO tego typu dz1ałalnosc1 poznawczej,
jaką jest nauka instytucjonalna. Istotna różnica polega na _tym, ~e
w Związku Radzieckim poświęca się problematyce ufologicznej o
wiele mniej uwagi niż gdzie indziej, zarówno w środo~isk~ch nau-
kowych, jak i w środkach masowego przekazu. P~bh~aCJe na te·
mat UFO pojawiają się tam niezwykle rzadko, te zas ktore są pozy-
tywne, wywołują taką czy inną reakcję negatywną , i b~dacze .ra-
dzieccy narzekają, że opublikować coś na temat U~O jest u nich
bardzo trudno. Inną istotną różnicą jest to, że stanowiska pozytyw-
ne napotykają większy opór. Wśród publikacji na tematy ufologicz-
ne właściwie nie ma przedruków publikacji zachodnich i choć kilka
poważnych artykułów badaczy amerykańskich .<a także ra~zi~c­
kich} planowano włączyć do ks i ążki Nasielenny1 Ko~mos, ks1ązka
ukazała s i ę w końcu w ogóle bez materiałów ufołog1cz~yc.h ..
Niemniej istnieje w ZSRR grupa naukowców pr~eja~1 ających
duże zainteresowanie problematyką ufologiczną, zaj mujących si ę
gromadzeniem, opracowywaniem i badaniem tego rod~aju da-
nych. Nie znaczy to jednak, że tym samym sprawa UFO jest włą·
czona do zespołu problematyk, którymi zajmuje się nauka insty-
tucjonalna. U źródeł badawczego ruchu ufologic~ne~o ':"' Z"."i.ązku
Radzieckim leżą raczej prywatne zainteresowania niew1ełk1ej gru-
py uczonych, pracujących w różnych placówkach ~ aukowych,
a nie oficjalne plany badawcze i interesy tych placowek. Pew-
ną uwagę okazują tej sprawie także akademicy, .czy c.ztonkow~e­
· korespondenci Akademii Nauk ZSRR, stąd tez mozna powie-
dzieć , że i Akademia Nauk wykazuje niejakie związki z tym zagad·
nieniem.
Trafny zatem wydaje się sąd , że kwestią UFO zajm~ją się w
ZSRR raczej poszczególni pracownicy różnych instytuci1 badaw-
czych niż same te instytucje oraz że bardziej dostrzegają ją niektó·
rzy (nieliczni) akademicy niż sama Akademia Na~k. . . tafle/ok w sw1etle nauki „Jewrika 78 " 1978 nr 8 ; W . Sanarow NLO i enlona wty w
Wśród naukowców radzieckich, którzy w ogóle jakos reagują na
sprawę UFO, można, jak się wydaje, wyróżnić trzy gr~py: .
1. Tych naukowców, którzy wydają negatywne ?~inie, ale nie
przyjrzeli się bliżej danym związanym z pro~łemen; 1~1e zam ierza~
ją tego robić, z góry odmawiaj ąc naukowej wartosc1tym danym 1
kwestionując potrzebę czy sensowność ich zbadania.
2. Tych, którzy nie spodziewaj ą si ę po ufologicznych. faktach
obserwacyjnych żadnych przełomowych odkryć, a raczej lepsze- I
58
I
ero poznania słabo do tej pory znanych zjawisk przyrodniczych, ale
qotowi są przestudiować dane lub przy wskazanym nastawieniu
1ob1ą to. Na tym poziomie można mówić o związku między świa­
dectwami ufologicznymi a strukturami instytucjonalnej nauki.
• 3. Tych uczonych, którzy wiążą z faktami ufologicznymi poważ­
ne nadzieje, spodziewając się odkryć wielkiej wagi , o ile nie ocze-
kują po nich wręcz rewelacji poznawczej i przy tym nastawieniu
1njmują się gromadzeniem i badaniem owych danych. Ci mogą
hyć obecni w strukturach nauki instytucjonalnej, ale tak widziany
problem nie jest problemem Śamej nauki.
Przy tych wszystkich niuansach i rozróżnieniach , trzeba wyraź-
111e powiedzieć, że Związek Radziecki ani nie przeprowadzał w
przeszłości, ani nie realizuje obecnie żadnej oficjalnej, konkretnej,
slormalizowanej, szeroko zakrojonej akcji badawczej typu : pro-
qran:i czy projekt, której przedmiotem byłoby to, co nazywa się zja-
wiskiem UFO albo anomalnymi zjawiskami atmosferycznymi, jak-
kolwiek ufologiczne zainteresowania IZMIRAN finansowane są z
lunduszy państwowych.
~zę.sto spotykany pogląd , że sprawa świadectw ufologicznych
l ajmuje w ZSRR dużo miejsca w nauce instytucjonalnej i rzekomo
traktowana jest przez tę naukę nadzwyczaj poważnie, bierze się z
niedoinformowania, częściowo wywodzi s i ę z naiwno-romantycz-
nej wizji funkcjonowania nauki (naukowcy nie rzucają się na wszy-
!;lko to, co jawi się jako zagadka lub ma znamiona rewelacji pozna-
wczej - w nauce tak się nie dzieje), jest wyrazem psychologicznej
potrzeby dodawania problematyce UFO powagi. W związku z tym
nierz.adko ujmuje się ów pogląd w formę argumentu, którego uży­
wa si ę w sporach na temat potrzeby prowadzenia naukowych ba-
d ań nad UFO.
(Oprócz pozycji wymienionych w przypisach zobacz także : •.Ogoniok" 11 marca
1958: Mit o Letajuszczich tarielkach . Prawda" 8 stycznia 1961 ; •.W1eczornaja Mosk·
wa od 22 stycznia 1961 ; „ Znany1a ta Pralnia" (ukr.) 1967 nr 1; „ Ba1kat" 1967 nr 4;
F Zlg1el Opia/' leta1uszczije tarielki „ Smiena" 1967 nr 7 lub przedruk w : „ Sputnik"
1967 nr 10; Prawda i wymysiel ob UFO: ot m1st1fikacji k s1efleznym isledowania m
Technika·Molodioży" 1967 nr 8: NLO, staryj znakomyj „Komsomolska Prawda" 24
listopada 1967; „Sowietskaja Latwia " grudzień 1967: W. Krat Tajny kosmosa pod/in·
nyje 1mnimyje „ Litieraturna1a gazeta" 26 lipca 1978: J . Oberg Nieopoznannyje Jela-
111szczije obiekty: popytka naucznogo podchoda „ Nauki! 1Żizń" 1978 nr 8; Zagadka
swietle folkloristiki „ Sowietskaja etnografia" 1979 nr 2).
W czerwcu 1966 r. ówczesny sekretarz generalny ONZ, U
Thant, przeprowadził rozmowę z A. Hynekiem i J. Fullerem (ame-
ry kański autor popularnych ks i ążek o UFO) na temat ewentualne- ORGANIZACJA
go udziału Organizacji Narodów Zjednoczonych w badaniach NARODÓW
świadectw ufologicznych, wyrażając swoje zainteresowanie tą ZJEDNOCZONYCH
59
 probl ematyką i wskazując na podobne zainteresowanie niektórych
czlonków Zgromadzenia Ogólnego z kilku krajów • Stwierdził on,
39
że jakkolwiek z przyjemnością powi tałby koordynacyjną dzialal-
ność ONZ w pracach badawczych w tej dziedzinie, konieczna jest
do uruchomienia takiej akcji formalna inicjatywa któregoś z państw
członkowskich. Podobną co do efektów próbę zainteresowania
ONZ sprawą UFO podjął w 1967 r. także J. McDonald z Uniwersy-
tetu Arizona40 .
Sprawa znalazla się oficjalnie na toru~ C?NZ w 1978 ~· dzię~i for-
malnej inicjatywie Grenady (Antyle), ktore1 delegat ztozyt wniosek
o przeprowadzenie debaty na ten temat: Odbyta się ona w r~mach
35 spotkania Specjalnego Komitetu Politycznego ONZ 27 hstop~­
da 1978 r., przemówienia zaś wygłosili: przewodniczący Rady Mi-
nistrów Grenady sir Eric Gairy oraz minister edukacji Welling_ton
Friday, trzej naukowi badacze - Allan Hyn~k, Jacques Vallee 1
Stanton Friedman, a także płk Larry Coyne (Jako osoba prywatna
i świ adek w jednym z incydentów). Odczytano także popierający
list byłego astronauty ameryka ńskiego Gordona Coopera: Uczes~­
nikom obrad jako mate riał ilustracyjny zaprezentowano kilka g łos­
niejszych filmów i fotografii. o których sądzi ~ię.' że mają w.art?ść
argumentacyjną lub dowodową oraz inne sw1adect"'.'a potw.1er-
dzające konieczność prowadzenia naukowych badan ufolog1cz-
nych41.
Akcja ta nie p rzyniosła żadnych istotnych skutków praktycz-
nych.
Organizacje takie działają w więk.szości krajów . ś'-'."iata, ~ ich
NAJWAŻNIEJSZE , ogólną liczbę można oszacować na kilkaset. Poza nielicznymi wy-
FINANSUJĄCE SI Ę jątkami nie mają one nic wspólnego z nauką, wb~ew.~zęstemu po-
Z WŁASNYCH sługiwaniu się przez nie słowem „nauka" . Grupu1ą roznego rodza-
ŚRODKÓW ju ufoentuzjastów, ufomanów, ufofiłów, a niekiedY. takż~ uf?m~ni~­
ORGANIZACJE ków. Są jednak pożyteczne jako źródło informaC]1 o poiaw1en1u się
UFOLOGICZNE doniesień. Tylko nieliczne prowadzą badania na poziomie nauko-
wym. Mają wydzielone sekcje badawcze oraz zapewniają ~obie
pomoc fachowych konsultantów. Organizacje te ~ie dys~~nu1~ ~o­
statecznymi funduszami, co poważnie ogranicza ich mozhwo~c1 . Z
punktu wid~enia naukowej wartości prowad~onych ~rac.na p1er"".-
szym miejscu sytuują się, jak uważamy , dwie organizaC)e ufotog1-
czne: CUFOS, GSW.
39 A. Hynek The UFO Experience Ballantine Books 1977 s. 252.
•o Scienlific Study of Unidentified Flying Objects A Bantam Book 1969 s. 557-
558.
60 41 „Flying Saucer Review" 1979 vol. 24 nr 6.
Ośrodek założony w 1973 r. przez A.. Hyneka skupia naukow-
e ow pracuj ących w różnych państwowych lub prywatnych płaców­
k11ch naukowo-badawczych, głównie w Stanach Zjednoczonych. CENTER FOR UFO
Według założeń programowych CU FOS realizować ma cztery głó­ STUDIES (CUFOS},
wne cele: EVANSTON,
I . Przeprowadzać szczegółowe studia i analizy danych ufologi- ILLINOIS,
e mych, posługując'się wszelkimi dostępnymi środkami naukowy- STANY
11111 technicznymi.
ZJEDNOCZONE
2. Pełnić funkcję centrali, do której można zgłaszać relacje bez
1yzyka narażenia się na śmieszność i z gwarancją pełnej dyskrecji.
Osrod~k pełni całodobowy dyżur przez wszystkie dni tygodnia, a
numer 1ego czerwonego telefonu (312 491 6666) został przekaza-
ny amerykańskiej policji.
3. Wydawać biuletyny i sprawozdania naukowo-techniczne
oraz pełnić funkcję źródla informacji o UFO dla szkół wyższych
placówek naukowych i społeczeństwa. '
.4. Koordynować badania ufologiczne przez organizowanie
międzynarodowych sympozjów i konferencji.
Center for UFO Studies opracował i stosuje system komputero-
wego przetwarzania danych o UFO - UFOCAT (UFO Catalo-
que)42.
Wydaje następujące publikacje periodyczne „The Journal oi
UFO Studies", „ International UFO Reporter", „CUFOS Associate
Ne~s l etter" oraz „CUFOS Bulletin" . Publikuje też materiały z or-
qanizowanych przez siebie konferencji naukowych.
Zalożon~ w 1957 r., kierowana przez Williama Spauldinga pry-
watna placowka badawcza specjalizująca się w analizach ufologi-
cznych materiałów fotograficzno-filmowych. Skupia około 300 GROUND SAUCER
osób z których większość zatrudniona jest w przemyśle lub bada- WATCH (GSW),
111ach kosmicznych, laboratoriach technicznych i szkołach wyż- PHOENIX,
szych. Stąd GSW ma dostęp do nowoczesnych technik badaw- ARIZONA,
czy?h· których używa do analiz materiałów (m.in. komputerowa STANY
obrobka danych fotograficznych). Wydaje wartościowe naukowo ZJEDNOCZONE
1zetelne i fachowe opinie. Publikacje: „ GSW Bulletin". '
Niżej należy ocenić znaczenie naukowe innych, spośród ucho-
dzących za poważne , organizacji, których działalność by w a
nauko"'.'a. Niemniej jednak pełnią one bardzo pożyteczną funkcję
polegaiącą na lokalizowaniu i rejestrowaniu relacji o UFO, a bada-
nia w wydaniu niektórych ich członków są z naukowego punktu wi-
dzenia wartościowe. Wymienić tu należy przede wszystkim:
/\PRO, NICAP oraz MUFON.
1
'' Zob . D. Saunders The UFOCAT Codebook CUFOS 1979 oraz Physical Traces
of UFO Sighlings (A Computer Print-out) CUFOS 1980. 61
 Na1starsza organizacja specjalizująca się w badarnach UFO.
Założona przez J. Lcirenzena w 1952 r ._ ~P.RO jest. orgarnZ~CJą
dość ekskluzywną. ma swoich przedstaw1c1el1 w prawie 50 kra1ach
AE RIAL
1 uchodzi za najlepiej poinformowaną O przypadkach zawantCZ-
PHENOMENA
nych. Jej członkami są także naukowcy. APRO zgromadziła kilka-
RESEARCH
naście tysięcy przypadkow UFO. Oddała tez 1~totne usługi Projek-
ORGANISATION
towi Colorado. udostępniając mu do badań niektóre materiały ze
(APRO),
swoich kartotek, pomo~1la w zorgarnzowaniu dla .potrzeb wupy Co-
ARIZONA.
lorado sieci wczesnego wykrywarna ufodornes1en, a takze .prze-
STANY
prowadzała ich wstępne rozpoznanie. Należący do APRO. zb1or re-
ZJEDNOCZONE
lacji o UFO (kiłkanaścira tysięcy) tylko do pewnego stopnia pokry-
wa się z kartotekami Blue Book. zaw1era1ąc inne, ~1ezarejestrow.a­
ne przez USAF przypadki obserwacyjne. Wydaje dwutygodnik:
„ APRO Bulletin".
Organizacja założona w roku 1956. Przez wiele 1.at kierowana
była przez emerytowanego pilota marynarki handlowej USA D. Ke~­
NATIONAL
hoe autora wielu popularnych książek o tematyce ufolog1czneJ.
INVESTIGATIONS OysPonuje grupą badawczo-naukową . ale skupia rowrnez kilka ty-
COMMITTEE sięcy ufoentuzjastów. NICAP oddal Uniw?rsytetow1 ~oło~ad? P?-
ONAERIAL dobne usługi, jak APRO. W kartotekach tej orgarnzac11 zna1.du1e się
PHENOMENA kilkanaście tysięcy przypadków UFO, z których duża częs~ me po-
(NICAP), krywa się ani ze zbiorami APRO ani USAF. Do NICAP nalezy wiele
WASZYNGTON, osobistości ze świata polityki 1kręgow wo1skowo-wyw1ado':"'czych.
STANY stąd organizacja ta jest dobrze poinformowana o zakuł1sowyc~
ZJEDNOCZONE sprawach związanych z UFO. Wydaje biuletyn NICAP Report~r
1Jest wydawcą jednej z pierwszych wartościowych publikacji ksią­
żkowych na temat UFO (Richard Hall The UFO Ev1dence NICAP
1964).
OrganizaCJa powstała w 1969 r. Urządza coroczne pow.ażne
MUTUALUFO
sympozja. w tym także na terenie szkól wyższych . Członka~ ' MU-
NETWORK
FON jest wielu naukowców Wydaje m1es1ęczntk Skylook
(MUFO N),
SEGUIN,
TEXAS,
STANY
ZJEDNOCZONE
Część opinii publicznej i niektórzy autorzy wyrażają ~rzekonanie
jakoby pewne państwa. przede wszystkim Stany ZJednoczone,
prowadziły w taiemrncy przed społeczenstwem (Projekt Blu~ Book
SPRAWA był tylko zasłoną dymną) bądź prowadzą aktualnie supertaine ba-
TZW. TAJEMNICY dania nad UFO. Sam pomysł 1ako taki nie iest niedorzeczny. D~u­
PAŃSTWOWEJ gim skł adnikiem tego pog l ądu jest przeświadczenie, że Stany Zie-
dnoczone ukrywają przed opinią publiczną namacalne dowody po-
zaz1emsk1ego, technologicznego pochodzenia UFO.
Takie poglądy rozwi~ęly się n.~ dobre w łatach pięćdziesiątych
wskutek ce~zurowania.1nformacj~ o.UF<?, wmieszania się CIA, wy-
krętnych I nieprzekonujących wyiasnien udzielanych przez USAF
• D~partament Obrony w związku z narastającym w spoleczeń­
stw1e przekonaniem o obecności na niebie produktów pozaziems-
kiej technologu. Zasłona tajności nie była jednak dostatecznie
szczelna I zdarzał? się, że wych~ziły na światło dzienne sprzecz-
no.sc1 między pu~hcznym1 komunikatami USAF czy Pentagonu, w
ktorych lekce.wazono i starano się ośmieszyć sprawę UFO, a zna-
nymi z P.rzec1eków wewnętrznymi ocenami dokonywanymi przez
te same mstytucje. Do opinii publicznej docierały bowiem informa-
q e o ocenie wywi~du USAF stwierdzającej fizyczny, przedmioto-
wy charakter Zjawiska, o sporządzeniu przez sztab Projektu Sign
dokumentu pod nazwą c;;cena S~uacji, opowiada1ącego się za po-
zaz1~msk1m pochodzeniem Latających Spodków czy też podobnej
op1n11 grupy ekspertów z US Naval Photographic lnterpretation
Center . Podczas gdy oficjalnie panowało na ten temat milcze-
43
nie, o~łaszane publicznie komunikaty 1osw1adczenia mówiły coś
przec1wnego44 •
W kolach wojskowych Stanów Zjednoczonych afera spodkowa
wyw~łała ~uże zamieszanie, a ponieważ w grę mogło wchodzić
bezp1eczenst~o państwa, tajność prac narzucała się w sposób na-
luraln~. Jezeh wiadomo, ż~ tajność istnieje, nikt nie może być pe-
wien .. ze zna całą prawdę 1w tym świetle ironiczną wymowę ma
takt, ze sam gen. N. Tw1ning, dowódca Air Materia! Command któ-
reg? .czę~cią b~ło zajmujące się badaniem UFO ATIC, dopus~czat
mozhwosć kraiowego, tj. amerykańskiego pochodzenia Latają­
cych Spodków.
P.o wykluczeniu tej możliwosci, a stało się to szybko, narzucała
się inna ewent~alność: Latające Spodki mogły być wyprodukowa-
1e przez któres z obcych zaawansowanych technicznie państw. w
spraw~ wmi~szała się więc CIA - także dlatego, że masowość do-
111est~n gr?z1ta zab!o~owan.iem kanałów informacji 1 zmntejsze-
n1em ich uzytecznosc1 w razie rzeczywistego zagrożenia. Po wye-
' Dotyczy ona analtzy pojedynczego przypadku obserwacyinego (hlm z Tremon-
1„n Utah. 1952). Zawartą w opinii rzekomo dowodową wartosć te1 analizy slusznre
~wesllonuje fotoanahlyk Proiektu Colorado William Hartmann. chociaz. Jak się wyda·
r · sam przypadek pozostaie otwarty (SClen/Jflc Study of Umdent1fied Flying Objects
wyd. cyt. S. 422·423).
„
„, „Latające spodki są jedną z trzech rzeczy: 1} odbic1am1 sw1alfa słonecznego na
skopułapowych chmurach: 2) małymi meteorarm klore rozpadły się 1klorych kry·
.11aly przechwytują promienie słoneczne. 3) powstałymi w warunkach niskiej tempe·
1.tlury wlełk1ml ziarnami gradu, które mogą lecieć w linii pros1ej i szybowac -oswiad-
·.eme of1~alne1 osob1stoSC1 z Pentagonu z konca 1947 r cytowane przez prasę
'\iolnokraiową (E. Ruppełt The Report on Umdentifted Flying Objects Garden City
t'l56s 46). 63
 lim1nowaniu tej możliwości USAF znalazł się w kłopocie i zacząl
„odtłumaczać" obserwaCje, usiłując wyjaśnić je w terminach zna-
nych z1aw1sk. T ajnosci jednak całkowicie nie zniesiono.
Takie fakty leżą u podstaw wyrażanych poglądów o istnieniu ta-
1emn1cy państwowej.
Wielu poważnych badaczy uważa, że Stany Zjednoczone nie re-
alizowaly poza Blue Book żadnego ultratajnego projektu badaw-
czego, jak również że nie robią tego obecnie (zupełn i e oddzielna
kwestia to wspomniany wcześniej typ mimowolnych dochod zeń
dotyczących UFO, prowadzonych przez służby specjalne), cho-
ciaż niektórzy skłaniają się ku przeciwnemu stanowisku 45 .
Sąd sceptyczny wydaje się dobrze uzasadniony i można senso-
wnie powątpiewać w prowadzenie supersekretnych rządowych
badań. Poza szczegółowymi przesłankami, z których ów sąd wyni-
ka, można przytoczyć dwa ogólne argumenty:
1. U podłoża wszelkich poważnych, wymagających wielomilio-
nowych nakładów, realizowanych przez państwo badań leży opi-
nia nauki instytucjonalnej, a nie odosobnione sądy poszczegól-
nych naukowców. Stosunek nauki instytucjonalnej do sprawy UFO
- co nie ulega wątpliwości i wszystko jedno czy jest słuszny - jest
negatywny lub oboj ętny. USAF dysponuje zatrudnionymi u siebie
naukowcami i ich opinie na ten temat są znane (Panel Robertsona,
Doradczy Komitet Naukowy USAF B. O'Briena, także A. Hynek w
pierwszej fazie swoich związków z USAF, Raport Colorado, czy
też tak liczący się naukowcy, do pewnego stopnia mogący bezpoś­
rednio wpływać na Blue Book. jak Donald Menzel). Co więcej, ogól-
na opinia amerykańskiego środowiska naukowego byla i jest spra-
wie UFO wybrtnre nieprzychylna i jeśli sytuacja pod tym względem
nieco się zmienila, to nie w sposób zasadniczy. Oceny z obu tych
- wojskowych i pozawojskowych - źródeł były negatywne, USAF
zaś nie mógł nie brać ich pod uwagę. Nie istnieją też żadne powo-
dy, by uważać, że choćby część tych opinii nie była szczera.
2. Poważna akcja badawcza nie może pomijać solidnych ba-
dań terenowych na miejscu relacjonowanych zajść. Tymczasem
nic nie wskazuje na to, aby terenowe badania typu case study byly
prowadzone przez kogoś innego, poza otwarcie zajmującymi się
kwestią UFO ludźmi, głównie z cywilnych, prywatnych organizacji
ufologicznych.
"6 Spekuluje na ten temat i przychyla się do takiej op1ni1 m .in. S. Friedman. Jego
argumenty: Blue Book nie wykazywała chęci do zdobycia danych uzyskiwanych
przez inne źródła wo1skowe, np. Air Defence Command, co sugeruje, że zajmował
się nimi ktoś inny: znane są fakty przekazywania przez żródla wojskowe informacji
o UFO nie do Blue Book, lecz właśnie do ADC; instrukcje dla Blue Book stanowią, że
dochodzenia mają prowadzić także terenowe jednostki wywiadu lotniczego-Air In·
telligence Services Squadrons itd. (S. Friedman A Scienclific Approach to Flying
Saucer Behaviourw: Thesis-Antythesis wyd. cyt. s. 30·33). Wydaje się jednak, że
wszystkie fakty, które przedstawia w argumentacji S. Friedman równie dobrze dają
64 się wytlumaczyć bez uciekania się do hipotezy o maskującej roli Blue Book.
Oba argumenty odnoszą się nie tylko do Stanów Zjednoczonych.
Oba można też próbować podważyć, wskazując na jakieś szcze-
qółne okoliczności i scenariusze zajść, ale jest to już spekulacja
zbyt naciągana. Hipotezy o ułtratajnych państwowych studiach
nad UFO z natury rzeczy nie można odrzucić opierając się na do-
wodach, tych jednak brak. Wydaje się zatem, że nakreślony stan
rzeczy jest najbardziej prawdopodobny.
Drugim składnikiem omawianej sprawy jest przekonanie, jakoby
Stany Zjednoczone dysponowały fizycznymi dowodami pozaziem-
skiego pochodzenia UFO w postaci szczątków pojazdów, jedne-
go lub kilku zdobytych egzemplarzy, a nawetcial pilotów. Te podej-
r7enia nie są całkowicie gołosłowne i opierają się na niewielkiej li-
czbie relacji osób, które twierdzą. że brały udział w pewnych sekret-
nych akcjach i widziały nietknięte pojazdy w kształcie dysku, ich
szczątki łub ciała pasażerów. Osoby te przekazują informacje pou-
fnie, żądając pełnej anonimowości, czasem czynią takie wyznania
na lożu śmierci - co samo w sobie nie powinno wzbudzać podej-
rzeń, gdyż działały w warunkach ostrych służbowych restrykcji.
Brak jest konkretnych powodów, by kwestionować owe relacje i
można sądzić, że przynajmniej duża ich część odpowiada praw-
dzie. Jednakże, o ile doniesienia te rzeczywiście wydają się być
faktami, wcale nie zmuszają do ufologizującej interpretacji.
Wydaje się bowiem, że niektóre z tych przypadków powinny do-
tyczyć nieudanych, zakończonych rozbiciem się, prób doświad­
czalnych modeli pojazdów dyskopodobnych testowanych przez
USAF, w tym także z wykorzystaniem małp jako pasażerów (o
czym wiadomo z niezależnych , pozaufologicznych źródeł). Jest
możliwe, że również te informacje, które mówią o rzekomo prze-
chowywanych w hangarze bazy Wright-Patterson lub innych miej-
scach pojazdach w kształcie spodka mają związek z budową pro-
totypowych maszyn latających (niezależnie od wszystkiego wia-
domo, że takie pojazdy konstruowano). Wlaśnie na tego rodzaju
~akty, mogły się nałożyć ufologizujące interpretacje, którym sprzy-
jała atmosfera tajemniczości i zakazów w jakiej stykały się z rzeko-
mymi egzemplarzami lub szczątkami Latających Spodków osoby
składające później takie relacje. Istotne dla orzeczenia jest to, że
żaden ze znanych przypadków wskazujących na istnienie nama-
calnych fizycznych dowodów i wyraźnie mówiący o obecności
czynników państwowo-wojskowych nie staje w sprzeczności z
przedstawionym wyjaśnieniem i żadne fakty, o których mówią owe
przypadki, nie narzucają interpretacji ufologicznej jako czegoś nie-
uniknionego. Tak czy inaczej, wiadomości o rzekomym zdobyciu
namacalnych dowodów o kosmicznym sprawcy UFO nigdy nie wy-
szły poza etap ufologicznej legendy i nie widać powodów, by czuć
się zmuszonym wziąć je za coś więcej niż tylko legendę.
Latające pojazdy w kształcie dysku próbowano konstruować je-
szcze przed drugą wojną światową, a do dziś gotowych prototy- 65
3 - Obecnosc UFO
pów, pr Leprowadzanych z nimi prób, czy choćby samych patentów
1esl zaskakują.co dużo. Są to pionowzloty, samoloty z płatem tale-
rzowym, sterowce a także szybowce. Choć na pierwszy rzut oka
wygląda to zachęcają.co, istnienia i rozwijania tego kierunku tech-
nologii lotniczej nie można uczynić odpowiedzialnym za doniesie-
nia o UFO. Nawet najnowsze pojazdy talerzopodobne mają. bar-
dzo słabe osiągi i nie wprowadza się ich do seryjnej produkcji. Gdy-
by sprawcą. zjawiska UFO było któreś z najwyżej rozwiniętych
państw, dysponują.ce pojazdami latającymi o parametrach przypi-
sanych UFO, osi ągnęłoby tak obezwładniają.cą. i zarazem bezpie-
czną. przewagę nad przeciwnikiem, że albo zrobiłoby z niej użytek,
albo przynajmniej zademonstrowało ją.. Jak wytłumaczyć fakt, że
rozporządzając tak doskonałą. technologią. lotniczą., wydaje się
olbrzymie sumy na ulepszanie konwencjonalnych samolotów, któ-
re przy zdolnościach przypisywanych UFO są. prymitywem techni-
cznym? Dlaczego do lotów kosmicznych i wypraw ks i ężycowych
używa się również prymitywnych pojazdów, a nie Latających
Spodków? Wydaje się, że decydują.cy dowodowo jest fakt, iż po-
jazdy latają.ce o parametrach UFO musiałyby zostać wyproduko-
wane nie dziś, lecz pod koniec lat czterdziestych, gdyż z tego okre-
su pochodzą. pierwsze masowe doniesienia o Latających Spod-
kach. Budowa takich pojazdów wymaga technologii, która w latach
czterdziestych nie istniala i nie mogła istnieć46 .
Wszystko to nie znaczy, jakoby bodźcem dla niektórych donie-
sień nie mogły być próby pojazdów talerzopodobnych, konstruo-
wanych w wielu krajach. Jednakże mogą. one dotyczyć jedynie nie
mających żadnego znaczenia dla istoty sprawy pojedynczych in-
cydentów także dlatego, iż z reguły próby takie odbywają. się na pi-
lnie strzeżonych, zamkniętych terenach i nie mają. charakteru pu-
blicznych demonstracji.
46
W sprawozdaniu z badań statystycznych przeprowadzonych na grupie przy-
padków UFO przez trzech badaczy radzieckich w jednym z wniosków stwierdza się,
że przynajmniej jednej trzeciej analizowanych relacji nie daje się wyllumaczyć wspól·
czesną, tj. z końca lat siedemdziesiątych. technologią kosmiczną.
PROBLEM UFO
Terminy: Latający Spodek i UFO, które są. obecnie w powszech-
nym użyciu, powstały na gruncie języka angielskiego, skąd jako
dosłowne przekłady przedostały się do innych języków. Nazwa La-
tający Spodek jest wcześniejsza od określenia UFO i służyła do
opisu pierwszych obiektów w doniesieniach z 1947 r. w towarzy-
stwie rzad ziej używanej, podobnej nazwy - Latają.cy Dysk.
Jednakże sam termin „spodek" wykorzystany dla opisu zjawis-
ka powietrznego jest znacznie starszej daty, gdyż pochodzi z dru-
giej połowy dziewiętnastego wieku. Po raz pierwszy pojawił się w
1878 r. w relacji amerykańskiego farmera Johna Martina z Denison
w Teksasie, który doniósł, że 24 stycznia widział ciemny, spodko-
podobny obiekt, lecą.cy na niebie „z cudowną. szybkością." (Deni-
son Daily News" z 25 stycznia 1878 r.). W 70 lat później na skutek
znanej relacji Kennetha Arnolda z 24 czerwca 1947 r. , który także
użył tego określenia, prasa ukuła termin : Latają.cy Spodek.
W początkowych dokumentach USAF {do połowy 1947 r. Air
Forces) także lotnictwo amerykańskie używa nazw: Lataj ące Dys- _
ki i Latające Spodki. Wkrótce pojawiają. s i ę nowe określenia: Lata-
rą.ce Obiekty (Flying Objects) oraz Niezidentyfikowane Obiekty La-
tają.ce (Unidentified Flying Objects), choć to ostatnie nie występuje
1eszcze w formie skrótu „U FO". W materiałach USAF z początku
lat pięćdziesiątych można zauważyć także inną. nazwę: Nieziden-
tyfikowane Obiekty Powietrzne (Unidentified Aerial Objects}, w
wersji skróconej: U/.\O.
Poszukiwanie nowych nazw na oznaczenie zjawisk relacjono-
wanych przez ludność i prasę preferują.cą. określenie „Lataj ą.ce
Spodki" było przejawem chęcj odcięcia się przez lotnictwo Stanów
Zjednoczonych od potocznej interpretacji przypisującej tym zjawi-
skom pozaziemskie, technologiczne pochodzenie oraz wyrazem
przeświadczenia, iż można z góry wyłączyć z całości relacji pewną.
ich frakcję, jako urągają.cą. zdrowemu rozsądkowi i nie zasługują.cą
na poważne trak1.owanie 47 • Stało za tym domniemanie, jak obecnie
47
A. Hynek zauważa, że wiele potencjalnie ważnych doniesień - lądowania i
przypadki z pasażerami UFO- w ogóle nie dostalo się do Wright-Patterson, ponie-
waż oficerowie do p•rzyjmowania doniesień o UFO w lokalnych bazach USAF trakto-
wali je jako .psycho'1ogiczne" i nie przekazywali dalej. A . Hynek The UFO Experience
wyd. cyt. s. 162. f)7
 wiadomo w dużym stopniu fałszywe, że owym przypadka~ łatwo
da się udowodnić psychologiczno-socjologiczną genezę, lj. zmy-
ślenia, żarty, konfabulacje itp.
„Nie lubimy nazwy « Latające Spodki» i używamy jej tylko ~yj_ą~­
kowo, ponieważ wyda1e się ona dotyczyć dziwaczny.eh op?w1esc1,
oszustw etc„ różnego rodzaju dowcipów. Dlatego tez nie bierzemy
Latających Spodków zbyt poważnie, natomiast poważnie traktuje-
my problem Niezidentyfikowanych Obiektów Lat~jących" . •
48
. chociaż najczęściej używa się rodzaju nijakiego mówiąc: to UFO.
Tak czy inaczej, poszukiwanie nowych nazw. jak: _N1~z1 dentxf.1-
kowane Obiekty Latające. miało być formą unaukowienia pode1s-
cia USAF do sprawy niezwykłych zjawisk powietrznych - unauko-
wienie dość iluzoryczne, gdyż obie nazwy, tak „UFO" jak i „Latają-
ce Spodki", są wadliwe. . ..
Po krótkim czasie posługiwania się skrótem UFOB (Urndenhfled
Flying Object) powstał termin ~FO . Za jego autora u~~ża ~i~
pierwszego szefa Blue Book kapitana Eowarda Ruppelta M.niej
więcej od połowy lat pięćdziesiątych terrrin UFO w St~nac~ Zjed-
noczonych wypiera poprzednie określenia, szczegoln1e w język~
USAF, choć w ostatecznych zestawieniach statystycznych klasyfi-
kujących przypadki według rodzaju bodźca powod~jące.go don!e-
sienie Blue Book używa terminów: unknown lub umdentlfted -nie-
znany lub niezidentyfikowany. Nazwa Latające Spodki ciągłe jest
szeroko używana w Australii, Ameryce Południowej i Europie.
Niektórzy naukowi badacze proponują używanie określeń za-
stępujących termin UFO lub oznaczających ~ewne klasy obse~a­
cji. I tak na przykład Robert Baker50 proponuje termin Anomałlsty­
czne Zjawiska Obserwacyine (Anomalistic Obs~rvat1onal ~heno­
mena). a William Hartman5 1 widzi potrzebę wyrozrnen1a ta~1ch po-
jęć, jak: Nadzwyczajny Obiekt Latający (Extraordmary Fly1~g Ob-
ject- EFO) oznaczający coś nie mieszczące\~O się w obrębie n~u­
kowo rozpoznanych zjawisk przyrodniczych i Obcy Obiekt Latają­
cy (Alien Flying Object - AFO) na oznaczen.iG· poj?zdu_p.o?hodze-
nia pozaziemskiego. W Związku Radzieckim najczęsc1ej uzywa
się określeń: Anomalne Zjawiska Powietrzne c;~y Anomalne Z1aw1-
ska Wzrokowe w atmosferze ziemskiej i kosmosie.
W języku angielskim istnieją dwie wymowy slowa „UFO". Jedni
• B Cytat pochodzi z Przeglądu Faktow (Bnefing) l 195i! r -;por1<)dLonego przez
Blue Book dla potrzeb Dowództwa Obrony Powietrznej (/111 O•Jlc rise Command) w:
Project Blue Book 6. S1e1gor (red.) Ballantlne Books 19/ h " 3!)4.
49 Możliwe. ze po raz pierwszy skrót „UFO" po1aw1I ~UJ w .11 lykuto E. Ruppellć!: w
sierpniowym numerze „ Air Intelligence Oigest" w 1952 r C:1wy.·,·1opoad1a Bntanmca
(1977) podaje, że USAF wprowadz1I termin „UFO" w 195:! r • . .•
so R. Baker Motion Pictures of UFO 's w: C. Sagan. T l'd!JO •'Jl Ds A Sc1entlf1c
Debate Cornell Univorsity Press 1972 s. 190.
si w. Hartmann: H1storicat Perspect1ves: Photos of UFO i> w (, Sngan 1 T. Page
68 UFO 's-A Scien/1'1c Debatewyd. cyt. s . 12
wymawiają je oddzielając zgłoski : u-f-o (w polskiej transkrypcji fo-
netycznej: ju-ef-ou) inni natomiast zgłoski łączą: youfo Oufou)52 .
Poprawna polska wymowa brzmi. u-ef-o, na podstawie lej samej
reguly, wedlug ktorej USA wymawia s i ę u-es-a. Należy też zauwa-
żyć, iż skrót „UFO" jest w formie rozwiniętej rzeczownikiem rodza-
ju męskiego- te n Niezidentyfikowany Obiekt Latający, stąd także
skrót „UFO" powinien być poprzedzony tym samym rodzajnikiem,
Skrótu tego nie należy także odmieniać 53 .
W artykule Psychologia i epistemologia interpretacji UFO
O. Price-Williarns czyni sensowną i pożyteczną uwagę o koniecz-
ności rozróżniania takich kategorii, jak: opis, definicja i wyjaśnie­
nie54. Brak w rozważaniach o UFO takiego rozróżnienia prowadzi
do nieporozumień.
Termin „ UFO" jako nazwa uniwersalna jest wadliwy, ponieważ
roszcząc sobie pretensje do trafnego oznaczania całości rzeczo-
nych zjawisk, w rzeczywistosc1 trafnie oznacza tylko ich część.
Termin „ Niezidentyfikowany Obiekt Lataiący " wymaga komenta-
rza.
Niezidentyfikowany. Jest to wyrażenie zbyt szerokie i kamuflu-
jące pewną istotną wzg l ędność. osoby stojące przed zadaniem zi-
dentyfikowania czegoś różnią się posiadaną wiedzą, identyfikacja
zaś polega na porównaniu przedmiotu obserwacji z wiedzą, którą
rozporządza identyfikujący Nie wystarczy powiedzieć, że coś nie
zostało rozpoznane - trzeba jeszcze dodać prze z kog o nie zo-
stało zidentyfikowane.
Obiekt. To wyrażenie sugeruje istnienie czegoś substancjalne-
go, solidnego czy też cielesnego i z góry przesądza charakter bo-
dźca.
Latający. Wyrażenie to przypisuje nosicielowi cechę nazywaną
lataniem, zdolność do kierowania swoim lotem czy też dyspono-
wania swoim ruchem, odsyłając do czegoś mechanicznego (urzą­
dzenia l atającego) łub żywego (ptaki, owady). O obłokach nie mó-
wimy, że latają, tak jak o ruchu przedmiotów martwych mówi się
zakładając ich bierność (meteory spadają lub lecą. kawałki papieru
czy inne śmiecie są unoszone, liście spadają itd.). Jeżeli jednak nie
wie się, czy chodzi o martwe przedmioty i widząc tylko ich ruch.
używa się określenia „latające ", wprowadza się błąd polegaiący
na przypisaniu im zdolnosc1 dysponowania swoim ruchem.
52
Szczegolny powod 1eszcze innej wymowy zaproponowal E. Condon. Zaleca
ona wymawiać sl<rot UFO" po prostu jako· oofo (tak samo brzmi potoczna polska
wymowa. ufo). gdyż Jego zdaniem cala spraw3 JOSl „a goofy one". czyli glupia (gra
slów: goofyi oofo). O. H. Menzel, E. Thaves Tl1e UFO Enigma New York 1977 s. 280.
63
Na przykład: Obca osoba, ktora wyszla z UFA „Miesięcznik Literacki" luly 1977
s. 120
' " O. Price-Willlams Psychology and Ep1stemology of UFO lnterpretations w :
C Sagan. T Page UFO's-A Scientlf1c Debate Cornell Univers1ly Press 1972 s. 224. 69

Termin UFO przemyca ubrane w szaty opisu, ~rzyięt~ z gó~ za-
łożenie: zdolność dysponowania swoim ruchem 1materialną ciele-
sność.
Termin „Latający Spodek" jest z kolei zamaskov.:anym pod po-
stacią opisu wyjaśnieniem: słowo „spodek" wskaz~ie na sztuczne
pochodzenie, w połączeniu zaś z wyrażeniem „lataiący" odsyła do
pojęcia „pojazd latający'' . . . . . .
z logicznego punktu widzenia trafnieiszy byłby termin w rodzaju
„ Anomalistyczne Zjawisko Obserwacyjne" R. Baker: .czy. „~no­
małne Zjawisko Powietrzne", jednaki~ n~zwa .y F~ ie.st JUZ ta~
zakorzeniona, że trudno byłoby ją wyeł1mmowac. Uzywaią.c te.rm1-
nu UFO" trzeba więc pamiętać, że nie poci ąga on za sobą zad-
nydh konsekwencji co do natury i pochodzeni~ przedmiotu .obser-
wacji (chociaż prawdą. jest, że nie~órym relaciom oba terminy wy-
dają. się jak najtrafniej odpowiadac). . . . „ . . ..
Mówiąc o znaczeniu wyrażenia „niez1dentyf1kowany , zwroc1l1s-
my uwagę na jego względność wskazując, że w g~ę ~ogą. wcho~
dzić różne sytuacje w zależności od tego, kto probu1e dokonac
identyfikacji. . . . .
Owo spostrzeżenie umożliwia wyodrębnienie dwoch sensow
poj ęcia „ UFO". Będą. to zatem: . .
1. UFO pierwszego stopnia, czyli spostrzezenia zagadkowe dla
obserwatorów. UFO dla obserwatora. . rownik naukowy Projektu Colorado w ogóle nie brał pod uwagę
2. UFO drugiego stopnia, czyli takie UFO pierwszego stopnia,
których nie potrafią wyjaśnić także eksperci. UFO dla eksperta.
Takie rozróżnienie wskazuje na miejsce rzeczywistego usytuo-
wania problemu i pozwala go wyodrębnić.
Przyjrzyjmy się teraz różnym definicjom UFO pod kątem ich zdol-
ności problemotwórcznej.
SFORMUŁOWANIE 1. Definicje nie wprowadzają.ce problemu
PROBLEMU w Raporcie Colorado, w rozdziale Summary_ of the ?t~~Y napi-
sanym przez E. Condona, znajduje si ę następu1ąca de~1n1cia UFO,
którą. zespół Colorado stosował w p~aktyce bad~wcz9J. . . .
„Niezidentyfikowany Obiekt Lataią.cy (UFO) ie~t tut.aJ z?ef1nio-
wany jako bodziec do złożenia - prze7 Jedną. lub :v1ęc_e1 oso~ - do-
niesienia o czymś widzianym na niebie (lu? o ob!ek~1 e w1dz1anym
po wylądowaniu na ziemi, o którym są.dz1 s~~· ze ies_t zdolny do
lotu), a czego obserwator nie może ro~pozna~ 1ako maią.cego_zwy­
kłe , naturalne pochodzenie i co wy?aie n:u ~1ę _dost~t~_cznie intry-
gujące, by zadać sobie tru? zło~enia doni~s1en1a.poh~J1, v.:tad~om'.
prasie czy też przedstaw1c1elow1prywatne) organizaCj1, za1mu1ące1
się badaniami takich obiektów"55 .
70 ss Scientific Study of Unidenflfted Flying Ob1ects A Bantam Book 1969 s. 9.
Pomijając nieco kołowy charakter tej definicji (UFO to bodziec
do złożenia doniesienia tym, którzy badają UFO), przy takim po-
dejściu nie ma wątpliwości co do istnienia UFO, ponieważ istnieje
wielka ilość doniesień , każdy zaś bodziec do złożenia relacji to, na
mocy d.efinicji, UFO. To behawiorystyczne podejście (bodziec- re-
akcja-W postaci doniesienia) ma tę zaletę, że unika się w punkcie
wyjścia wstępnych założeń co do natury bodźca. Traktując UFO
jako bodziec do złożenia doniesienia nie rozstrzyga się z góry, czy
dana rzecz była ciałem fizycznym czy zjawiskiem optycznym, ha-
lucynacją., a więc czystym wytworem psychiki, czy złudzeniem, tj.
błędnym postrzeganiem jakiegoś zwykłego obiektu fizycznego lub
zjawiska świ etlnego itd. Definicja obejmuje nie tylko przypadki ha-
lucynacji, złudzeń, pomyłek i błędnych rozpoznań (w których ob-
serwują.cy nie wykazuje świadomie złej woli, lecz jest „ofiarą "), ale
także zmyślenia , żarty i mistyfikacje (w których występuje wola
wprowadzenia w błąd). W tym ostatnim wypadku, podobnie jak
przy halucynacjach, bodziec nie ma charakteru przedmiotowego,
lecz jest wytworem psychicznym.
Po przyjęciu takiej definicji sformułowano następnie problem ba-
dawczy, który, zdaniem E. Condona, polega na „zdolności rozpoz-
nania różnego rodzaju bodźców powodujących doniesienia o
UFO" 56 . Takie rozumienie problemu wydaje s i ę wskazywać (nie-
zależnie od innych przemawiających za tym argumentów), że kie-
możliwości przejawiania się w świadectwach ufologicznych no-
wych danych obserwacyjnych, gdyż sugeruje, że wszystkie bo-
dźce dla ufodoniesień zawierają. się w zbiorze zjawisk znanych.
Nie jest to z pewnością podejście świadczące o braku uprzedzeń ,
gdyż nie przesądzając w punkcie wyjścia charakteru bodźca, w po-
szczególnych, jednostkowych incydentach przemyca jednak su-
gestię, że całość zjawiska wyczerpuje się w zbiorze znanych fak-
tów obserwacyjnych, a więc przesądza to, o czym można orzekać
dopiero po przeprowadzeniu badań. Tak sformułowany problem
. dotyczy bardziej samych badających - ich zdolności identyfikacyj-
nej, niż przedmiotu badań i patrząc pod tym kątem na niezidentyfi-
kowane z Raportu Colorado można powi edzieć, że zdolność iden-
tyfikacyjna badaczy była siedemdziesięciopięcioprocentowa Ueśli
przyjąć za 25 procent niezidentyfikowane). Dla samego zaś przed-
miotu badań niewiele z tego wynika, gdyż nie pojawia się podsta-
wowa kwestia - epistemologicznego statusu danych (czy mogą
wchodzić w grę nowe fakty obserwacyjne).
Pewną wadą przedstawionej definicji jest pominięcie tzw. da-
nych ukrytych, to jest autentycznych obserwacji, które z różnych
powodów 57 pozostają nie ujawnione. Skoro bowiem UFO konsty-
56 Tamże, s. 9.
~ 1 Omawiając przypadki fotograficzne, W. Hartman wskazuje na następujące
przyczyny, odnoszące się oczywiście także do incydentów niefotograficznych, ist- 71
 tuu1e się w momencie złożeni a doniesienia, to wszystkie obserwa-
Cje, które nie spełniają tego warunku, są ignorowane, co prowadzi
do zawężenia pola badań. Według szacunków tylko 7-12 procent
dokonanych obserwacji pociąga za sobą złożenie doniesienia, a
więc na każde 1 OO obserwacji od 88 do 93 leży poza polem bada-
wczym 58• Chociaż Raport Colorado przekonująco tłumaczy brak
zainteresowania nie ujawnionymi obserwacjami, wydaje się jed-
nak, że sprawy tej nie należy calkowicie bagatel izować. Warto
również zwrócić uwagę, że istnieje możl i wość bezpośredniego
uzyskania informacji przez badacza59.
Zlekceważenie ukrytych danych nie jest jednak głównym za-
strzeżeniem wobec definicji UFO przyjętej przez grupę Colorado i
nawet trudno robić z tego zarzut, poni eważ na tym poziomie badań
poszukiwanie ukrytych danych nie bylo konieczne. Jej podstawo-
wa wada tkwi w zwrocie: „czego obserwator (podkr. - Z.B.B.)
nie może rozpoznać" . Oznacza to, że- jako przedmiot badań - po-
jęcie UFO zostało wprowadzone nie przez badających , lecz przez
obserwatorów. Może się wprawdzie wydawać, że pojęcie to zosta-
ło wprowadzone przez badacza (autorem definicji jest przecież
grupa specjalistów Projektu Colorado), jednakże w rzeczywistości
przedmiot badań wyznaczy! za nich ktoś inny: sam obserwator.
Ze względu na złożony charakter postrzegania, istnienie fizjo~~­
gicznych i zewnętrznych czynników zniekształcających odb1or
wrażeń zmyslowych oraz uzależnienie procesu identyfikacji od in-
niania ukrytych danych: 1. Apatia ze strony fotografującego (obserwującego). 2.
Niezdawanie sobie sprawy z ważności tego, co zostało sfotografowane lub zaobser-
wowane. 3. Obawa przed ośmieszeniem się. 4. Obawa przed narażeniem się czyn-
nikom oficjalnym i wplątaniem w sytuację, w które1 mogą wchodzić w grę sprawy bez-
piec..:eństwa państwowego. 5. Obawa przed grożącymi restrykcjar:'1i n~ mocy JA-
NAP-146. Jako możliwe żrodlo istnienia ukrytych danych wymienia tez matenaly
uzyskiwane przez astronomię fotograficzną (Scienlific Study of Unidentified Flying
Objectswyd. cyt. s. 77).
58 Tamże. s 11 i 77.
~ Przykładem technicznego systemu reiestrowania z1awisk o charakterze UFO
bezpośrednio przez badacza jest działająca w Stanach Zjednoczonych prywatna
placówka badawcza Project Starlight International prowadząca tzw. Operation AR-
GUS (Automatcd Ring-up on Geo-located UFO Sightings) założona w 1972 r przez
1ednego z poważniejszych badaczy- Raya Stanforda. Zob R Stanford The Opera-
t/on ARGUS Concept: A New Look at UFO w: Proceedmgs of the t 976 CUFOS C'!n-
ference (maj 1979) s. 259-263. Także: R. Stanford Socorro SaucerFontana-Colhns
1978 Appendix B. . Sagan. T . Page UFO's -A Scientlfic Debate wyd . cyt. s. 226.
I nną propozycję uzyskiwania przez badacza bezpośrednich danych przedstawia-
ją Mario DeSario i Jeffrey Kretsch (Mobile UFO Study Van w: Proceedings r:>I the
1976 CUFOS Conference). wskazu1ąc na możliwość zjawienia się odpowiednio wy-
posażonego technicznie samochodu-laboratońum w re1onie. skąd relacjonuje się
akluatną aktywność UFO. Możliwość dotarcia na miejsce na czas 1est o tyle prawdo-
podobna, że nie1ednokrotnie aktywność UFO ulrzym_uje się ~a jednym t~r~nie przez
dłuższy okres. przede wszystkim podczas tzw pacnięc, czyli fal donles1en.
Ogólne ujęci e podejścia instrumentalnego w wykrywaniu UFO w: F. Ayer 11 /nstru-
mentation for UFO Search w: Scientific Study of Untdentlfied Flying Objects wyd. cyt.
72 s. 761-804.
dywidualnej wiedzy obserwującego mus i_ się z?arzać.' że ~ewni
ludzie nie będą wiedzieli, co oglądają60 . Nie powinno więc nikogo
dziwić, że niebo pełne jest UFO.
Definicja Colorado. zdając się na laskę doświadczenia P.rzygod-
nego obserwatora, zajmuje się probleme~ P?zornym za.mia.st ~e­
czywistym. Nie jest bowiem problemem. ze jacy~ ludzie rne wie-
dzą, co og l ądają na niebie: problem powstaje dopiero, gdy obser-
wacji nie są w stanie wyj aśnić także spec ja I iśc i . Condonows-
k1e określeni e UFO, funkcjonujące na poziomie kłopotu dla obser-
watora, jest dobre jako wstępna czynność filtrowania danych po-
przedzająca postawienie właściwego problemu. Grupa Colorado
po ustaleniu niezidentyfikowanych powinna była odłożyć wszyst-
kie obserwacje wyjaśn ion e i skoncentrować się na grupie ~ilk~na­
stu najmocniejszych i najbardziej wyzywających przypad~ow, idąc
w badaniach tak daleko, jak tylko to możliwe. Tego zespoi Colora-
do jednak nie zrobił zadowal ając się konstatacją, że pewn~ch ~b­
serwacji po prostu nie potrafi wyj aśnić, czyli jak ladrne pow1edz1a-
no, UFO zostaly zidentyfikowane jako niezidentyfikowane .
61
62
Także O. Price-Williams zwraca uwagę , że Raport Colorado
poprzestaje na pewnym etapie procesu badawczego , który m.ożna
uznać za selekcję danych, i dalej już nie idzie w obawie zdaje s ię
przed trudnością ze zweryfikowaniem hipotezy UFO=ETI (~xtr~­
terrestrial Intelligence - Rozum Pozaziemski). Slusz~e wyda1~_s1ę
1ego spostrzeżeni e , że badacze G_olo:ado ~apotkah tru?n.o~c w
roz różnien iu (a) pewnego rodzaju zjawisk, ktore nie są wy1~srn~ne
od (b) zjawisk, które mogą być przypisane ETI. Doprowadz1lo to ich
do formułowania dwuznacznych wniosków i uwikłania się w blędne
koło w rozumowaniu, jako że hipotetyczne zjawiska, które mogą
występować w punkcie (b) wydają si ę być tymi samy~i. o ~tórych
donosi się w punkcie (a) s3. Formułowana w ~en sposob h 1 p~teza
ETI nie jest podatna na empiryczną akceptac1ę lub odrzucenie.
r,o Męczące wielu zainteresowanych pytanie· czy UFO 1stn1eją? okazu1e się przy
wymaganiu pewnej ścislości logicznej malo sensowne._ Znac~y ono bowiem ~lko
lyle: czy zdarza się, że jacyś ludzie nie wiedzą. co ogląda1ą na n1eb1e? Odpowiedz na
to pytanie brzmi: oczywiscie. tak. ale poza wynotowanym sensem me w1ęce1 z odpo-
wiedzi nie wynika.
01 A. Hynek The UFO Experiencewyd cyt s. 220.
ó2 D. Prince-Williams Psycflology and Epistemology of UFO lnterpretalions w: C.
..
&J • Przedstawione dane dają się wprawdzie z obiema hipotezami pogodzie, ale
nie d~wodzą prawdz1wosci ani hipotezy. (1) ze cale zjawisko UFO 1est produktem
błędnych identyf1kaC)i. błędnego relacjonowania 1 zmyślen, ani„ze (2) bardzo mala
część zjawiska UFO wiąże się ze zdarzeniami nadzwycza1nym1 (Setent1f1c Study of
Umdentified Flying Objects wyd. cyt. s. ~6) . . . .
Lub: „ Nie ma powodu. by wQtp1c w w1arygodnosc spostrzezerna, 1ednakze kwe-
stia: co byto widziane . pozoslaje nie rozstrzygnięta" (Tamże. s._ 287). . .
Albo: .•Badanie nie doprowadzi10 ani do naturalnego wy1asn1enia spostrzezenia,
ani nie dostarczyło dostatecznego świadectwa potwierdza1ącego nadzwycza1ną hi-
potezę (Tamże. s. 295). 73

Taka sama „krótkowzroczność", sytuująca problem na pozio-
mie przygodnego widza, cechuje definicje UFO używane przez
USAF. w przepisach wydanych przez Departament Air Fo~ce 19
września 1966 r. (Air Force Regulation No 80- 17), ustalająCy?h
procedurę postępowania z doniesieniam~ o U~C?, z ter~nu ~tano~
Zjednoczonych oraz zasady i nformowani~ opin.11 p~bhcznej, ~na1-
duje się następująca definicja: UFO to „kazde z!aw1sko .lub ~b1ekt,
które jest nie znane obserwatorowi lub wyda1e mu się rnezwy-
kłe"64.
w dwóch innych definicjach z materiałów Blue Book (Ai'. Force
Regulation No 200-2z 14 września 1959 r.) 65 oraz instrukCJ1 UFOB
Guide66 sporządzonej dla potrzeb służbowych na pocz~tku lat
pięćdziesiątych pojęcie UFO funkcjonuje tak, jak w Raporcie Colo-
rado, umieszczając problem na poziomie przygodnego obserwa-
tora.
w nowym w ydaniu Encyclopaedia Britannica (1977 r.) opraco-
wane przez T . Page'a hasło: UFO, zajmuje 3,5 strony i trzeb~~Qd­
dać autorowi że stara się podejść do sprawy bez uprzedzen. W
części zawi~rającej skrótowe wyjaśnienia haseł (':"ic:opaedia)
UFO zdefiniowane są jako: „ obiekty powietrzne lub Zjawiska opty-
czne, których wyjaśnienie sprawia trudność obserwatorowi"~ .
7
Natomiast w Macropaedia T. Page definiuje UFO następująco:
„Termin UFO nie jest ograniczony do obiektów w kształcie sp~d­
ka ani nawet do obiektów na niebie i na ogół dotyczy po prostu 1a-
kiegoś spostrzeżenia, którego obserwator nie może zrozumieć,
. •• · • n68
chocby nawet było ono pozrne1 rozpoznane . . .
Definicja T. Page'a jest krokiem wstecz w stosunku do innej,
starszej o ćwierć wieku definicji autorstwa ~·. ~yneka. U~O u
Page'a pozostaje bowiem nadał UFO, nawet,i~s.1.1 obserwacja zo-
staje w ko ńcu wyjaśniona, podczas gdy w deflrnc11 A. Hyneka UFO
jest UFO tylko tak długo , dopóki ktoś go rozpozna. W artykule Unu-
sual Aerial Phenomena69, napisanym pod koniec 1952 r. A. Hynek
posługuje się następującą definicją: . . . .
„ M ożemy zdefiniować Latający Spodek 1ako tak.ie ~1 aw1 sko p~­
wietrzne łub spostrzeżen ie, które dla świ ad ka zajści a pozosta1e
niewyjaśnione na tyle długo , że sporządza o nim doniesienie ()·
Każdemu Latającemu Spodkowi, zdefiniowanemu w ~en sposob„
przypisany jest określony czas istnienia( ... ). I tak La~a1ące Spod.ki
zrodzone przez planetę Wenus m ają zwykle krótki zywot. Prawie
6'ł Scientific S/Udyod Unidenttf1ed Flying Objectswyd. cyt. s. 819.
66 J. Taoker Flying Saucers and 1he US Air Force D. Van Nostrand Company 1960
s. 91-97.
66 Project Blue Book wyd. cyl. s. 259-268.
67 Encyclopaedia Britannica (Micropaedia) I. 10 s. 259.
66 Tamże, t. 18 s. 853. . sieniach prasowych , są przedmiotem sporów obe1mujących miliony ludzi. nazwy te
60 J. A. Hynek Unusual Aerial Phenomena „Journal of the Opt1cal Soc1ety of Ame-
74 rica" kwiecień 1953 s. 311-314.
natychmiast astronom dokonuje pozytyw~ej identyfikacji i kolejny
Latający Spodek zostaje skreślony( ... ). Zywot Lataj ącego Spod-
ka, w charakterze którego występuj e balon, jest często dłuższy,
lecz i tu niebawem wkracza ktoś taki jak dr Lidell7° i zestrzeliwuje
go. Dr Menzel zaś używa jako amunicji na Latające Spodki szero-
kiej gamy efektów optycznych" .
Podobna definicja, także A. Hyneka, znajduje się w obszernym
omówieniu hasła: Unidentified Flying Object, zamieszczonym w
Encyclopaedia Britannica z 1964 r. 71
„Na skutek zapoczątkowanych w 1947 r. szeregu dziwacznych
zdarzeń, słowo «UFO" stało się zbiorczym terminem oznaczają­
cym pewien obiekt lub zjawisko optyczne, którego wyjaśnienie
sprawia trudność obserwatorowi". I dalej w innym miejscu: „ Jest
wystarczająco jasne, że UFO i Latające Spodki istnieją w postaci
doniesień (reports). Przywodzi to na myśl żart, że UFO to wszelkie
spostrzeżenia powietrzne, które pozostaj ą niewyjaśnione co naj-
mniej przez czas tak długi, by sporządzić o nich pisemne raporty
( written reports)".
Definicje Hyneka oznaczają pewien postęp w formułowaniu pro-
blemu. Jakkolwiek w myśl tych definicji UFO nie odcinają się jesz-
cze dostatecznie wyraźnie od klasy obserwacji kłopotl iwych tylko
dla obserwatora, to nowością jest spostrzeżenie, że: (a) status
UFO jest odwoływalny oraz (b) że kategoria indentyfikowałności
może być przypisana także do kogoś innego niż bezpośredni ob-
serwator. UFO w ujęciu A. Hyneka mieszczą się w ramach układu:
obserwator - badacz i nie są czymś raz na zawsze danym. Pojawia
się więc możliwość usytuowania kwestii UFO poza samym bez-
10 U. Lidell z Bendix Aviation Corporation jest autorem utrzymanego w tonie scep-
tycznym artykulu Pl1antasmagoria or Unusua/ Observations in the Atmosr/1„re. wy-
drukowanego w tym samym numerze miesięcznika bezpośrednio µo artykule A Hy-
neka. Jest to stała praktyka uprawiana przez redakcje poważniejszych czasopism,
które przedstawiając stanowiska niesceptyczne czy po prostu otwarte wobec UFO,
odczuwają potrzebę zneutralizowania ich negatywnym komentarzem. Jakkolwiek
wywodzi się to z dobrej tradycji naukowej nakazującej, gdy wchodzi w grę jakas kon-
trowersyjność, przedslawianle różnych punktow widzenia, to realizacja tej zasady w
odniesieniu do publikacji o UFO w prasie naukowej odznacza się często sztucznoś­
cią , a niekiedy 1est irytująca lub nawet zabawna. Bywa tak, gdy na publikację przed-
stawiającą konkretne przypadki UFO uznane za niewyjaśnione po badaniach odpo-
wiada się jakimiś ogólnymi rozważaniami o rozchodzeniu się światła w atmosferze,
hzjologii widzenia itd. lub odwoluje się do innych wyjaśnionych, choć często banal-
nych. incydentów. W takich wypadkach zaprojektowana przez redakcję polemicz-
ność jest fikcją.
71 Encyclopaedia Britannica 1964 s. 696-697. Żadna polska encyklopedia nie
uwzględnia hasła UFO łub Lata~ce Spodki. mimo że: pojęcia te stanowią trwały ele-
ment świadomości spolecznej. są składnikiem ludzkiej kultury, istnieje ogólnoświa­
towy ruch ufologiczny, napisano na ten temat setki książek i tysiące artykulów. spra-
wa UFO była przedmiotem obrad na forum ONZ, niektóre państwa o ficjalnie wyda-
wały na ich badania pieniądze, od prawie czterdziestu łat pojawiają się one w donie-
występują we wszystkich ważniejszych nowożytnych językach. 75
 posrcunun obsc1watorem Wyrazrne widać to w innym miejscu a1-
tykulu. gdzie A. Hynek pisze: „Interesują mnie latające spodki o
długiej żywotności - takie, które jak dotąd nie staly się !upem bada-
cza lub me padly pod wyjaśnieniem'
Takie postawienie sprawy można by właściwie uznać za calk1em
właściwe rozumienie problemu. gdyż spełniony zostaje jego waru-
nek konieczny. tj. nieidentyf1kowalność po badaniach Ponieważ
popularne rozumienie UFO odgrywa tu jeszcze dość dużą rolę -
UFO dla obserwatorów nre zostają calkow1c1e odrzucone - obie
Hynekowsk1e definicje należy raczej uwazać za pomost łączący
pierwszą grupę definicji z drugą - problemotwórczą.
2. Definicje wprowadzające problem
Definicją, która wyrazrne wprowadza rzeczywisty problem, jest defini-
cja J. Valleego zawarta w Anatomy of a Phenomenon z 1965 r.
„ManifestaCJe zjawiska UFO - pisze on - znajdu1ą się wśrod re-
lacji mówiących o percepCJi wzrokowej obrazu powszechnie inter-
pretowanego przez świadka jako obraz przedmiotu materialnego,
obiektu l atającego, który ma jedną lub dwie z następującycł1 właś­
ciwości: (a) niezwykły dla świadka wygląd. (b) niezwykle dla świad­
ka zachowanie" 13
Definicja ta na razie nie różni się od poprzednio cytowanych ni-
czym szczególnym. Odnosi się wprawdzie me do jednostkowo ro-
zumianego UFO, a do pewnej klasy Zjawisk. ale nadal UFO nre wy-
kraczają poza poziom bezpośredniego obserwato1 a. Jednakże
autor na tym nie poprzestaje.
„ Musimy teraz zapomrnec o wszystkich relacjach wyiaśnronych
-stwierdza - oraz pominąc wszystkie te. w których wchodzą w grę
obiekty podobne pod względem zachowania do obiektów powsze-
chnie spotykanych, tak jak nam się one zazwyczaj przedstawiają.
Kiedy zostanie przeprowadzona taka ehminacja (.„), pozostajemy
ze zbiorem donresren, w których 'Tianifestuje się Zjawisko UFO 4
Podobnie rozumie problem S Friedman, który w publikacji Fly-
ing Saucer Energet1cs (1970 r) stwierdza:
„Słów „ UFO u 1ulatający Spodek» używa się do opisu różnoro­
dnych obiektów lub bodźców, do składania donresren o dziwnych
zjawiskach występujących w powietrzu i na powierzchni ziemi. W
artykule terminy te używane będą zamiennie. odnosząc siQ do re-
laCJonowanych przez godnych zaufania ludzi d21wnych, czasem
schodzących na ziemię zjawisk powietrznych. memożliwych do zi-
dentyfikowama przez kompetentnych badaczy po przeprowadze-
niu wszechstronnych badań . Interesuje mnie nie szum. lecz sygnał
~ Hynek UnuSth11 Aena/ Phenomena . Journal of lłle 01111cal Sooe1y or /\rne-
nca " kw1ec1cn 1953s.31 1
n J ValleeAnatonwotaPhe11omenonUmversal·TandemPuhh:;l11ng H•1·1s 96
76 1
• J Vallee Anatomy ot a Phenomenon wyd cyt. s. 103.
- ta, stanowiąca mniejszość część wszystkich relaCJI, których nie
daje się wyjaśnić" 75 .
Problem UFO powstaje więc w momencie, gdy pojawia się kwe·
stia nieidentyf 1kalności pewnych obserwacji Nie jest problemem,
powtórzmy. że jacyś ludzie me wiedzą., co oglądają. na niebie- pro·
blem powstaje wówczas. gdy obserwac11 tych nre potrafią. wyjaśnić
także fachowcy. Problem tworzą zatem przypadki. które po szcze·
gótowych badaniach nre poddały srę wy1aśn1eniu. ale poddali się
rm specjaliści. W ten sposob problem zostaje usytuowany na pła­
szczyżnie metodologicznei poprzez wyłączenie z całości ufodo-
mesreń frakcji niepodległej wyjaśnremom
Realne istnienie tak rozumianego problemu me może ulegac
wątpliwości, ponieważ nikt nie przeczy istnieniu niewyjaśnionych
ufodoniesień, ale na tym sprawa się nie zamyka. Z samego faktu
istnienia takich doniesień nic szczególnego me musi jeszcze wyni-
kać. gdyż po usunięciu peryferyjnego nreporozumrenia pozostaje
kwestia naprawdę istotna: czy za doniesieniami niewyjaśn1onym1
kryją srę n owe fakty obserwacyjne, czy też skąd i nąd znane, tylko
z jakichś powodów jako takie nierozpoznane. Kwestia ta ma klu·
czowe znaczenie 1jest prawdziwą kością niezgody między uświa·
domronymi rzecznikami 1uśw1adom1onym1 sceptykami. Obie stro·
ny zgadzają się co do realności tak postawionego problemu, ale
powstaje spór o jego wartość poznawczą: podczas gdy rzecznicy
twierdzą, iż niewyjaśnione doniesienia wskazują na nowe fakty ob-
serwacyjne, oponenci stoją. na stanowisku, że w niewyjaśnionych
obserwacjach nie manifestują srę żadne nowe dane. Czy są to
przypadki w znanych terminach tylko 111e wyjasmone, czy aż w ta-
kich terminach~rewyjaśnialne?
Decydują.ce rozstrzygnięcie owej kontrowers11 mogloby byc
dwoiakre. Przedstawienie przez rzeczników ufologicznej nowości
pozytywnego dowodu objawiania się w doniesieniach nowych da-
nych obserwacyjnych. a więc dokonanie lege artis odkrycia nowe-
go zjawiska lub Zjawisk. co zmusiłoby oponentow do zamrlkrnęcia
- ale tego z różnych powodów zrobić się rne udało - albo tez wyja-
śnienie w znanych terminach problemowych obserwacji przez
sceptyków. co z kolei rnemożhwe jest na mocy dehrncir. gdyż pro-
blem składa się wylączn1e z przypadków, które oparły się wyjaś­
nieniom. W tej sytuacji rzecznicy nowości mają w rękach tylko do-
wód pośredni, wnioskując przez negacię: obserwacje me dają się
wyjaśnić w terminach znanych Zjawisk, ergo wy1aśnien1em dla
nich są zjawiska nieznane. Bez prowadzenia dalszych badań w
tym kierunku poruszyć się nie można. Sceptycy zas także nie po·
tra fią dostarczyć pozytywnego dowodu trafności ich sądu, tj. me są.
1~ S Friedman Flying Saucer Energetics Wystąpienie na· Energy 1970 T/1eSth
/ntersoc1ely Energy Congresion Engmee1111q Conlerenco Las Vegas, wrzes1en
1~~ n
 w stanie wyjaśnić tych obserwacji w znanych terminach. W zamian
za to przedstawiają. teoretyczne uzasadnienia.
Pierwszy z dwóch głównych argumentów opiera się na spo-
strzeżeniu, że przeważają.ca część obserwacji, które weszły do I
badań jako UFO, wyszła z nich jako doniesienia wytłumaczone,
tracąc swój ufologiczny status. Faktycznie, przygniatającą więk­
szość doniesień stanowi szum, a tylko niewielka frakcja obserwacji
uważana jest przez rzeczników za sygnał i w związku z niskim sto-
sunkiem ewentualnego sygnału do rzeczywistego szumu krytyka
sądzi, że całe zjawisko UFO ma charakter szumowy - sygnał w
ogóle w nim nie występuje. . .
Argumentacja ta wywodzi się jednak z szerokiego rozumienia
UFO (UFO dla obserwatorów) i wiąże się z tym pewna trudność lo-
giczna: dla jednych właściwa sprawa pojawia się.dopier~ odm~­
mentu niemożności przeprowadzenia identyf1kac11 (wtedy . ~west1a
niskiego stosunku sygnału do szumu w ogóle nie występuje), nato-
miast dla drugich zaczyna się znacznie wcześniej , bo w momencie
złożenia doniesienia przez obserwatora (wtedy kwestia ta się poja-
wia). ów problem „punktu wyj ścia" może być dość trudny do zado-
walającego wszystkich zainteresowanych rozstrzygnięcia.
Tak czy inaczej, argumentacja ta wykazuje pewne słabości . Jest
ona swojego rodzaju wnioskowaniem przez analog i ę i jako taka
jest o tyle słaba, że wnioskowanie per analogiam jest z jednej stro-
ny wnioskowaniem logicznie zawodnym, z drugiej zaś bezplod-
nym poznawczo. Powołanie s i ę na niski stosunek sygnału do szu-
mu można również uznać za tzw. indukcję przez proste wyliczenie,
w której dochodzi się do ogólnego wniosku, że wszys t ki eobiek-
ty u (UFO) są I (IFO- ldentifiable Flying Objects) , czyli identyfiko-
u
walne, na tej podstawie, że obiekty 1, U2, U3 , U4 itd., należące do
zbioru U są I. W tym wypadku byłaby to indukcja w specyficzny
sposób niewyczerpująca, ponieważ zbiór obiektów U rozwija się w
czasie i w tym sensie jest to zbiór otwarty. Indukcja niezupełna
również jest wnioskowaniem zawodnym w przeciwieństwie do in-
dukcji wyczerpującej, która ma charakter wnioskowania niezawo~
dnego, ale która w wypadku ufodoniesień nie wchodzi w grę , gdyz
tak długo , jak zjawisko UFO będzie otwarte w czasie, niemożliwe
będzie sprowadzenie wszystkich UFO do IFO, ponieważ stale
będą przedkładane nowe doniesienia do sprawdzenia (pom ij~j ąc
fakt, że nie wszystkie dotychczasowe UFO przeszły do zbioru
IFO).
W wypadku omawianego tu rozumowania przez indukcję wystę­
pują jednak dwie oko l iczności wydają.ce się wzmacni~ć jego war-
tość uzasadniającą. Zbiór IFO jest bowiem niezwykle liczny, czyn-
nikiem zaś podnoszącym wartość uzasadn i ającą. indukcji niezupe-
łnej jest właśnie obfitość danych stanowią.cyc~ pods~awę ~ogół­
nienia. Jednakże można tu dostrzec pewne niebezp1eczenstwo.
78
Ponieważ nieustannie dowiadujemy się, że jakieś !FO-gwiazdy,
planety, meteory itp., zgłaszane były jako UFO, może powstać
czysto psychologiczna skłonność do lekceważen i a doniesień, któ-
rych do IFO sprowadzić się nie dało. Jeśli ciągłe donosi się o ja-
kichś egzotycznych ptakach, które po sprawdzeniu okazały się
zwykłymi wronami i wróblami, można być skłonnym do odrzucenia
i tych nielicznych obserwacji, które nie przywodzą. na myśl żad­
nych znanych nam ptaków (chociaż powinniśmy sobie zadać pyta-
nie, d I ac ze go wrony i wróble opisuje się jako nieznane ptaki). W
słuszności diagnozy można się utwierdzić, gdyż skądinąd wiado-
mo, że żadne egzotyczne ptaki nie mogą się pojawić, jako że od-
dziela je od nas ocean (loty międzygwiezdne są niemożliwe), że
t a k ie ptaki nie mogą istnieć (istoty pozaziemskie nie są człekopo­
dobne), a poza tym nie mogą się w tak i sposób zachowywać (ak-
tywność ETI nie może się manifestować tak, jak stanowią uforeła­
cje). Wynotowane zakazy tworzą drugą okoliczność wzmacniają­
cą wartość uzasadniającą rozumowanie, że wszystkie UFO to
IFO, jako wskazanie na istnienie danych niezgodnych z uogólnie-
niem konkurencyjnym (że UFO = ETI). Jednakże trzeba sobie
~1przytomn i ć, że wymienione zakazy są zwykłymi prekoncepcjami
i to, jak można wykazać , bardzo słabej próby.
Innym zastrzeżeniem wobec ocenianej argumentacji jest podej-
rzenie, że opiera się ona na bezwładności myś lenia pol egającej na
odruchowym a niedozwolonym przeniesieniu warunków obserwa-
cyjnych, z jakimi ma się do czynienia w badaniach naukowych, na
sytuację obserwacyjną właściwą zjawisku UFO. Sytuacje obser-
wacyjne są w badaniach naukowych projekt o w a new taki spo-
sób, by maksymalnie wyeliminować szum podczas obserwacji.
Tymczasem sytuacja obserwacyjna, której skutkiem są ufodonie-
sienia, nie została przez nikogo zaprojektowana, będąc spontani-
cznym, niezaplanownym postrzeganiem. Sytuacja ufoobserwato-
ra jest z natury rzeczy szumogenna, ponieważ przygodny widz nie
nosi ze sobą przyrządów pomiarowych, instrumentów optycznych,
nie projektuje warunków i nie wywołuje zjawisk, by je obserwować,
tak jak dzieje się to w badaniach naukowych. Doniesienia o UFO
mają charakter masowy i składają się z wielkiej liczby jednostko-
wych sytuacji obserwacyjnych, z których każda z osobna ma właś­
ciwość szumosprzyjającą, toteż gdyby wśród doniesień istniał rze-
czywisty sygnał, wystąpiłby on w towarzystwie silnego szumu. W
sytuacji, jaka wchodzi w grę w wypadku ufodoniesień wysoki po-
ziom szumu jest rzeczą naturalną i oczekiwanie czego innego jest
bezpodstawne.
Drugi argument, kwestionują.cy niewyj aśnialność niewyjaśnio­
nych w znanych terminach ufodon i esi eń, zakłada słabość danych,
na podstawie których zapadła decyzja: niezidentyfikowane. Pole-
ga on na domyśle, że gdyby zebrano lepsze i liczniejsze dane ob-
79
 serwacyjne, niewyjaśnione zostałyby ostatecznie rozpoznane. Ta
argumentacja nie jest nowością, gdyż była przytaczana także
przez USAF76. Co daje się o niej powiedzieć?
Obserwacje składające się na problem są, mimo wszystko, zbio-
rem wewnętrznie zróżnicowanym nie tylko pod względem cech
rzeczowych (wyglądu, zachowania się itp.). ale także z punktu wi-
dzenia liczby i Jakości danych. toteż ocena: nieznane. zapada z róż­
nym stopniem pewności. Jednakże oceny takie każdorazowo mu-
szą mieć wysoki stopien prawdopodobienstwa. gdyż po to właśnie
surowe obserwacje poddaje się obróbce badawczej, by taki sto-
p1en pewnosci osiągnąć 1 po to dokonuje się selekcji materiału, by
wyłączyć obserwacje, dla których dane są dostateczne do wyda-
nia odpowiedzialnej opin11. Można by tu wprawdzie zauważyć, że
sytuaC)a ufoobserwatora jest zawsze na tyle szumowa, że nigdy
nie pozwala uzyskać dobrych naukowo danych, ale tak nie jest -
do wielu obserwacji przynależą dane, które nie odbiegają w istotny
sposób od standardu danych, jakiego wymaga się w nauce. Takie
dyscypliny jak socjologia, psychologia, antropologia kulturowa i
inne wcale nie dysponują lepszymi danymi, wymiar sprawiedliwoś­
ci feruje wyroki wcale nie dysponując lepszym materiałem, a po-
nadto niektóre dane ufologiczne uzyskuje się z udziałem dyscyplin
fizykalnych. Prawdą jest zarazem, że dane, jakie uzyskuje się w
uznanych naukach, są często bez porównania lepsze od ufologi-
cznych (co w niczym nie umniejsza prawdziwości poprzedniego
stwierdzenia), choć bywa też, że 1 dane gorszej jakości są punktem
wyjścia do jakichś badań 1 fundamentem nadziei na dokonanie od-
krycia. Który fizyk lub astronom po uzyskaniu danych obserwacyj-
nych różniących się od znanych mu zjawisk pod względem tylu
cech i przy takim prawdopodobieństwie, jak Nieznane z badań BMI
różniły się od Znanych, zgodZJłby się, że nie ma podstaw do sądu
o pojawieniu się nowych faklow obserwacyjnych 1 odwróciłby się
od nich, nawet gdyby te wstępne dane uzyskane były za pomocą
nie najlepszego oprzyrządowania? Być zdolnym do dziwienia się i
być ciekawym jest zawodową powinnością naukowca.
Przestudiowanie obserwacji należących do problemu sprawia,
że hipoteza o istnieniu nowych faktów obserwacyjnych, jeśli się nie
narzuca, to co najmniej jest uzasadniona. Nie można za to powie-
dzieć, by uzasadniony był argument powołujący się na rzekomą
słabość danych ufologicznych, gdyż Jest on z reguły gołosłowny
lub inaczej: podejrzenie, że w ufoob$erwaCJach przejawiają się
nowe fakty obserwacyjne jest bardziej uzasadnione, niż zarzut sła­
bości danych w tych obserwacjach Przede wszystkim zaś zarzut
ten wydaje się po prostu nieprawdziwy, gdyż w licznych przypad-
kach nie ma niedosytu danych mogących wykluczyć wszystkie
zwykle wyjaśnienia wchodzące w grę i jedyna mformaCja. której
brak się odczuwa, to informacja odpowiadająca na pytanie: czym
było obserwowane zjawisko.
Uznanie problemu UFO przez środowisko instytucjonalnej nauki
i włączenie go w jej obręb jako jednego z równoprawnych składni­
ków napotyka i będzie napotykać na mający różne i liczne przyczy-
ny opór- tak się często dzieje przy wprowadzaniu nowości do nau-
ki. Opór uczonych przeciwko nowościom i odkryciom jest jedną z
najtrwalszych cech nauki i występuje w niej na prawie powszech-
ności, choć się zwykle go nie dostrzega. Opór jest tym silniejszy,
im większą rewelację poznawczą niesie nowość- im większe spu-
stoszenie zapowiada wśród wyznawanych przekonań. Świade­
ctwa ufologiczne muszą też przebić mur zorganizowanego scep-
tyzmu, który jest jednym z przywilejów nauki, elementem jej ethosu
i składnikiem procesu akceptacji, bez którego nauka nie mogłaby
być nauką.

' .Na podstawie tych studiow (chodzi o badania statystyczne BMI Z.B.B.) uwa-
żamy. ze nie lstn1e1e nic takiego. jak obtekty zwane popularnie Lata1ącym1 Spodkami.
które maią przelatywać nad Stanami Zjednoczonymi Jestem pewien ze nawet te
trzy (I?) procent nieznanych zostałoby wy1aśnione. gdyby uzyskało się bardziej kom-
pletne dane obserwacy1ne" Jest tu przekłamanie, gdyż badacze BMI wyszli z badań
z 20 procentami niewy1asnionych - wymienione trzy procent odnoszę się do t31
przypadkow z pierwszych czterech m1es1ęcy 1955 r. („News Aelease z 25 pazdz1e-
rn1ka t 955 r. Oepa11ament of Defence, Ofhce of Public lnformation, Washington 25
OC. Cyt. w: L. Tacker Flying Saucers and the Us Air Force. Tho Officia/ Atr Force Sto·
ry Van Nostrand t 960 s . 136)
Rown1eż sami autorzy Blue Book Spec1al Report No 14 wycolu1ą su~ jakby z wlas·
nych ustaleń stwierdzając w podsumowaniu, 1ż „s<!dZ1 się, że wszystkie niezidentyfi-
kowane obiekty powietrzne moglyby zostać rozpoznane, gdyby istnialo więcej da·
nych obserwacyjnych" Jest to 1ednak domysl nie mający żadnego pokrycia w anall·
zach 1jest sformulowanywbrew nim. ponieważ dla przypadkowo słabych danych Ist-
niała oddzielna kategoria : niedostateczne Informacje, natomiast ocena· nieznane,
80 zostala wydana dla catosc1 niezidentyfikowanych w sposób określony jako .pewny·

OBSERWACJE PROBLEMOWE
W rozdziale przedstawione są przykłady zajść ufologicznych, któ-
re mimo badań utrzymywały swój status, tj. pozostały niewyjaśnio­
ne. Wszystkie mają wysoki wskaźnik dziwności (miara informacji
domagających się wyjaśnienia), a zarazem wysoki wskaźnik wia-
rygodności 77 (szacunkowa miara czy dane zdarzenie rzeczywiście
miało miejsce i czy przebiegało tak, jak zostało zrelacjonowane).
Uważan e są w środowisku rzeczników za reprezentujące problem
UFO, co nie znaczy, że nie może być głosów uznających je za wy-
jaśnialne w znanych terminach bądź proponujących ich wyjaśn i e­
nie78. Ostatnie zajście , będące przypadkiem uprowadzenia (ab-
duction case) zostało przedstawione najszczegółowiej wraz z opi-
sem przeprowadzonych nad nim badań .
To nocne spotkanie samochodu prowadzonego przez dwójkę
ELY, zawodowych kierowców (prawdziwe imiona zmienione) z kilkoma
STANY latającymi światłami było przedmiotem badań specjalistów z Cen-
ZJEDNOCZONE, ter for UFO Studies. Zajście zostalo uznane za spełniające wymogi
14.02.1974 r. wiarygodności i zarazem niewyjaśnialne w znanych terminach.
Cytowany fragment relacji zaczyna się od momentu, kiedy jeden
ze świ adków , opisuje swoje pierwsze reakcj e na nadzwyczajne
zdarzenie, które przeżył.
Dave: Myślałem , że nie wi działem tego naprawdę ... dopiero
gdzieś po miesiącu jako tako przyzwyczaiłem się do myśli, żerze­
czywiście to widziałem . Im dłużej o tym myślalem, tym bardziej re-
alne kształty przybierało to w moich myślach. Próbowałem sam
siebie przekonać, że tak naprawdę, to ja tego nie widziałem. Z cza-
n Pojęcia: wskażnik dziwności i wskaźnik wiarygodnosc1. wprowadzi! A. Hynek w
celu selekcji materialu. Warte zainteresowania są te przypadki. dla ktorych obydwa
wskaźniki są zarazem wysokie (A. Hynek The UFO Experlence wyd . cyt. s. 39·44).
78
W praktyce każdy przypadek, uznany po bada111ach za niewyjasnialny w zwy-
kłych terminach, może być zakwestionowany (zob. progn:imowi opozycjoniści :
O. Menzel i Ph. Klass). Także niektóre z przedstawionych w tym rozdziale przypad-
82 ków są przedmiotem polemiki, jednakże liczy się grupowa opinia specjalistów.
sem jednak musiałem uznać, że to wszystko zdarzyło się napraw-
dę , bo przecież tam był mój brat i widział to samo, co ja.
Badający : Czy może pan opisać całe to przeżycie w sposób mo-
żliwie najpełni ejszy?
Dave: Z Idaho wyjechaliśmy po załadowaniu mebli na ciężarów­
kę . Musieliśmy jechać na zmi a nę: kiedy ja spałem, mój brat Chuck
siedział za kierownicą, potem się zmienial iśmy. Wziąłem pierwszą
turę . Zdaje się, że wyjechalifany z domu około wpół do pierwszej w
nocy, może o pierwszej ... Byt dzień 14 lutego 1974 rokv, czwartek.
Prowadziłem na pierwszej z.mianie. Dojechal iśmy do Wells, zatan-
kowaliśmy i brat ruszył z Wells do Ely, które l eży gdzi eś około 1OO
mil dalej, jadąc autostrad ą nr 93. Spałem w kabinie. Brat przechylił
się, potrząsnął mną i powiedział: „ Obudź się!" Mówił, że widzi ja-
kieś latające obiekty, więc powiedziałem mu, że zwariował. Oczy-
wiście byłem zmęczony, cała noc na nogach. Zacząłem znowu za-
sypiać i chyba usnąłem na jakieś 10-15 minut. Brat znowu mną
szarpnął i zaczął mówić: ,. Pośpiesz się, wstawaj, szybko, szybko".
Pomyślałem więc sobie, : że może lepiej będzie się rozejrzeć, o co
mu chodzi. Wtedy zobar;:zyłem pierwszy obiek1. Chuck kazał mi
spojrzeć przez okno z lewej strony kabiny i na lewo od nas zoba-
czyłem ten okrąg ły, pomarańczowy kształt. Wiem, że to widzia-
łem ... to tam było ... ja to widziałem i widział to mój brat. W chwi l ę
potem wyjrzałem przez prawe okno i wtedy zobaczyłem trzy inne
obiekty na wysokości ... nie potrafię powiedzieć , na jakiej wysokoś­
ci. .. w każdym razie byłY' daleko od nas, widziałem je przez kilka mi-
nut. Jeden jakby się oddalał i wracał, dwa pozostałe znajdowały się
trochę wyżej - te byty nieruchome. Gdzieś mniej więcej w tym sa-
mym czasie ciężarówk.a, jeżeli sobie dobrze przypominam ... tak na
pewno to nie wiem ... ale zdaje się, że byliśmy wtedy na zakręcie i
właśnie skręcaliśmy, kiedy poczułem, jakby podmuch wiatru, który
uderzył w samochód, coś jakby go podn i osło i czułem , że płynie­
my... Siedziałem na pi•fJrwszym fotelu, patrzyłem na brata, ciężarów­
ka dalej jakby płynęła , a on nie mógł jej wyprowadzić ... nie miał ża­
dnej kontroli nąd sarnochodem! 79
Chuck: Najpierw :t:obaczyłem ten inny obiekt na lewo od samo-
chodu, od strony kir3rowcy. Mi ał bardzo jasny kolor i mniej więcej
wielkość - powied;óalbym - piłki do siatkówki. Za duży, żeby to
była gwiazda, znajdował się z resztą bardzo nisko -właściwie był
mocno oświetlony. Wtedy właśnie spróbowałem obudzić brata , no
wie pan, żeby utys:zeć jego zdanie. Dace był zmęczony, powie-
dział: „ZwariowałH~;. chcę spać". Więc nie trząsłem nim zbyt moc-
no i nie naciskałe. m na niego, żeby się obudzi ł. No i gdzi eś lak po
79
W jednym z prz.ypadków (Alberta, Kanada) samochód, na który padl snop
światła igóry uniósł si<.~ i „leciał" na wysokości okolo 2 stóp nad ziemią na odcinku
jednej czwartej mili z :S:!ybkością prawie 45 mil na godzinę. Kiedy snop zgasi, samo·
chód opadł na szosę (A. Hynek. J. Vallee The Edge of Reality Henry Regncry 1975
s. 11). 83
!I
5 milach jazdy jeden z obiektów z prawej strony ciężarówki - jeden
z tych niebieskozielonych- zaczął poruszać si ę szybciej niż pozo-
stałe , oddal ił się od nich gdzieś na póltorej mili i przeleciał nad sźo­
są. Następna rzecz, jaką wiem, to to, że potem, na lewo od ciężarów­
ki, zmienił się w pom arańczową świecącą. kulę i był bardzo nisko
nad ziemią. Szarpną.Iem brata. Powiedziałem mu : „Obudź się!
Chcę żebyś zobaczył, co tu s i ę dziej.ei. Co to jest?"
Wstał i obejrzał sobie ten pomaral1czowy obiekt. Spojrzal do-
okoła i powiedział, że w górze, po druqiej stronie samochodu , widzi
jakieś zielononiebieskie światła. Mniej wi ęcej w tym samym czasie
zauważyłem, że światło zginęlo - to pomarańczowe - jakby znik-
nęło . I jednocześnie , wtedy, kiedy o tym rozmawial iśmy, poczułem
jakby dwa uderzenia powietrza z praw1ej strony samochodu, jakby
dwa podmuchy. Poczułem, że tracę na d nim panowanie. Jedyna
rzecz, do której mogę to porównać, to zakręt po lodzie„ . Tak to wła­
śnie czułem. Ale w tym samym momencie światla samochodu za-
częły przygasać i zapalać si ę na przemian, silnik przestał cią.gną.ć
i straci łem kontrol ę nad samochodem. Wiem, że w czasie, kiedy to
si ę stało, jechałem jakieś 55 mil na godiz i nę. Mialem uczucie jak-
bym rzeczywi ści e płyną.I razem z wozem. Obracałem kierownicą. w
obie strony, ale nie miałem żadnej kontroli i toczyl i śmy się tak aż do
zatrzymania. Kiedy wreszcie ciężarówka stanęła, kazałem
Dave 'owi wyjść z samochodu i rozejrzeć s i ę, zobaczyć , co się sta-
lo. Myślałem , że to jakiś mechaniczny defekt wozu.
Dave wyszedł na zewnątrz z latarką, zajrzał pod ciężarówkę,
wrócił i powiedzial: „Wal się kręci ''. Odpowi edziałem: „ Śm ieszna
sprawa, bo akurat stoimy i wóz jest na luzie!". Usiadl w kabinie, a ja
w tym czasie spojrzałem do przodu i zobac2:ylem przed nami świ at­
Io, które zajmowało całą szerokość szosy- t.3kie wielkie, wielkie ja-
sne światło . Więc powiedziałem do Dave';;·1: „Co to jest do chole-
ry?" Tak właśn i e dokładnie powiedziałem . J\ on na to: „Och, och-
powiedział- one bawią. się nami". Wtedy ja : ,.Co masz na myśli? "
Aon: „One robią. sobie z nas żarty . Wiem, co to jest tam, na niebie".
I dodal: „ Wiem, co jest tam, na drodze" . Wteidy zacząłem się bać.
Przez chwi l ę s i edzie li śmy i pa trzyliśmy na t.~rn obiekt na drodze.
Zapomn i ałem o wszystkim, co się dookola nas działo , nawet czy te
inne zielonkawoniebieskie światła, które widzieliśmy po lewej stro-
nie samochodu nad górami, ci ąg l e jeszcze tam byly. Nie wiem. Za-
pomniałe m. Myśl ałem tylko o tym na drodze p•r:rnd samochodem.
Dave złapał lata rkę, wyskoczy/ z kabiny, wysz13d/ przed maskę i
ski erował świ atło na tę rzecz. Wydawało mi się „ ;!eto coś jakby za-
częło się poruszać. Krzyknąlem do niego: „ Wrcicaj do wozu!"
Badający: O który obiekt chodzi panu w tej chwili? Ten na dro-
dze?
Chuck: Wlaśnie o ten na środku szosy, przed wozem.
Badający: Jak to bylo daleko?
84 Chuck: Powiedzi ałbym , że gdz ieś okolo 150 jardów, wie pan,
nocą trudno jest ocenić odleglość . Nie wiem na pewno, ale powie-
działbym, że mniej więcej w takiej wlaśnie od l egłości.
Badają.cy: I na samej drodze?
Chuck: Właśnie na drodze, na środku drogi. Zajmowało całą
szosę. No i wtedy, kiedy to coś jakby zaczęto się poruszać, krzyk-
ną.Iem do Dave'a, żeby wracal do samochodu; wrócił, bylem prze-
rażony, zamkną.Iem drzwi. Kiedy wrócił do kabiny, zaczęl i śmy pa-
trzeć na to coś i rozmawi ać. Wydawało mi s i ę, że patrzymy na rze-
czywiście jasne światło, wie pan, widzi się wtedy takie jakby pro-
mienie. Wie pan, jak się patrzy na gwiazdę albo na coś takiego, wi-
dzi się odbicie. Zdaje mi się, że wyg l ąda to jak promienie wycho-
dzące z gwiazdy. I to miało na szczycie zarys czerwonego światła.
Patrzyl i śmy na to przez jakiś czas i wtedy to coś jak gdyby - nie
wiem - zniknęło. Coś przeszło koło nas naprawdę szybko.
Fragment późniejszego wywiadu:
Vallee: W poprzedniej rozmowie Dave wypowiedział zdanie:
„One bawią. się nami" . Chuck zapytał: „ Co masz na myśli " ?, a pan
odpowiedział: „One robią sobie z nas żarty. Wiem, co to jest tam,
na drodze" . To mnie wtaśnie zaciekawiło. Dlaczego pan tak powie-
dział? Czy nagle uświadomi! sobie pan, że jest jakaś podstawa,
żeby wiedzieć, co to jest? Dlaczego pan to powiedział? Jechaliście
i pan obudził brata. Powiedział pan : „Te rzeczy są tam na drodze",
a brat odpowi edział wtedy: „ Wiem, co jest tam , na drodze".
Chuck: Rzeczywiście bylo tak, że o to zapytalem, kiedy zauwa-
żyl i śmy tę rzecz na drodze, po zatrzymaniu się ciężarówki. Wtedy
właśnie Dave to powiedział.
Dave: Zdawało mi się , jakby one przyszly tu po nas. Tak sobie
pomyślałem. Chyba dlatego to powiedziałem. Znaczy, zdawało mi
się, że one bawią. s i ę nami.
Vallee: Jakby mial pan jakąś intuicję, że one przyszły za wami?
Dave: Nie, nie, one przyszły tu po coś . Czułem tylko, że one tam
są, czy że ktoś tam jest. Czymkolwiek to było.
Chuck: Czy tox1re dziwne, że to wtedy powiedziateś ? W końcu ,
kiedy zaczynają się dziać takie historie, to byłaby to chyba ostatnia
rzecz, jaka mogłaby przyjść do glowy. A ty wyskakujesz z czymś
takim.
Hynek : No wlaśnie , to ciekawe. Zabawne, jak nieraz człowieko­
wi przychodzi do głowy zupełnie nieoczekiwana myśl. Coś, czego
nie jest w danej chwili zupełnie świadom.
Dave: Teraz jakoś już pogodziłem s i ę z tym, że chyba rzeczywi-
ście coś tam byto, coś się dzialo - po tych wszystkich wypadkach.
Vallee: Czy kiedykolwiek nie obiły się panu o uszy wiadomości o
podobnych wypadkach? Coś podobnego, co zdarzyło s i ę innym
ludziom?
Dave: Zdaje się , że chyba czytalem takie historie. Czyta się nie-
raz różne rzeczy w gazetach i to byłoby chyba to. Wydaje mi się, że 85
 nigdy nie myśl ałem, że coś takiego przydarzy się mnie i że przeży-
ję taką rzecz naprawdę. . . . . .
Vatlee: Czy kiedyś wcześniej prowadził iuz pan taką c1ęzarow-
kę?Chuck: Tak. .
Przyzwyczaiłem się do tych wozow. Jez z1 em 1e-
' d ., k'
dyś przez cztery lata ciężarówkam i .
Vałlee: Tego samego typu?
Chuck: W zasadzie tego samego.
Vallee: Więc wie pan, jak s i ę ona zachowuje-przy braniu zakrę ­
tów z różną prędkością itd.?
Chuck : Tak. W zasadzie to była ciężarówka tego samego typu -
no może troszeczkę dłuższa - ale praktycznie to jest bez znacze-
nia. · ·
Valłee: Wi ęc zorientowałby się pan, gdyby zepsuto się cos w
sposób mechaniczny i wiedziałby pan, jak zareagowa??
Chuck: Gdyby chod zi ło o mechaniczn.e .us~kodzen.1 e, to, które
naprawdę byto, kiedy ściągnęli naszą c1ęzarowkę, me mogę po
prostu zrozumieć, dlaczego się nie rozbiłiśmy8°. . właśnie wtedy spróbowałem go obudzić. Zeby spojrzał , wie pan.
Hynek· Kiedy wyruszyl i ście, sa~ochód z~c~~~ywat si ę zupeł-
nie normalnie? Nic szczególnego me zauwazyłlsc1e? . Chuck: Zdaje się, że patrzyłem na nie przez krótką chwi lę. Kiedy
Chuck: Żadnych stuków, żadnych hałasów. Przed wyruszeniem
zatankowaliśmy paliwo. Potem zaczęto się .dziać to.ws~yst~o i sa-
mochód toczył się aż do zatrzymania. I nie wyda1e s1~, zeby to
wszystko mogło popsuć się naraz w tyf'.1 sarr:yr:' czasie. Gdyby
chodziło tylko o tylną oś - dlaczego wysiadły sv.:1a~ta? I dlaczego
silnik stracił moc?81 . No wie pan, jakby nie było silnika.
Hynek : Proszę poprawić mnie, gdybym coś pom.ylil: po zatanko-
waniu paliwa jechali panowie szosą. Dave sp.at. P1e.rw~zą rzeczą,
jaką pan zauważył, bylo jedno światło po lewe1 1trzy sw1 atła po pra-
wej stronie?
Chuck: Wszystkie cztery niebieskawozielone.
Hynek: Czy te światła były podobne do gwiazd, czy były dyska-
mi?
Chuck: O ile sobie przypominam, były to okrągłe , niebieska"."o·
zielone światła i były ustawione równo. w rzęd zie, jedno za drugim.
Hynek: Równo w rzędzie? . . , .
Chuck: Tak. Nie widziałem żadnego migotania czy czegos takie-
go. Po prostu kolorowe światło. . Valłee: Czy, gdy to światło przyśp i eszyło, zaczęło zmieniać bar-
Hynek: Były ustawione pionowo czy poziomo?
Chuck: Poziomo.
!!O Badanie ciężarowki przez specjalistow z CU FOS wyk:iza10 zlan:ianie tylne1 osi
po jednej stronie wozu. Koincydencja między zlam~niem ~s•„ migotaniem .św1.atel sa-
mochodu. całkowitą utratę mocy a obecnosc1ą lataiącego sw1atla pozostaie nie wyia-
sniona. · ·ed k. · t
a1 Brak mocy można wytłumaczyć uszkodzeniem tylnei osi, J na ze nie ma o
86 związku z migotaniem świalel samochodu i jego „ plywaniem".
Hynek: A niebo byto wówczas zupełnie czyste? Powiedział
pan ...
Chuck: Na pewno było.
Hynek: Nie pamiętam , czy księżyc był widoczny. Był?
Chuck: Księżyca sobie nie przypominam.
Hynek: To nie byto podobne do gwiazdy albo do księżyca?
Chuck: Nie.
Hynek: Wszystkie były tego samego koloru?
Chuck: Tak. Wyglądały tak samo.
Hynek: Czy wyg lądały jak gdyby były połączone jakimś sztyw-
nym prętem? Czy°w ogóle sprawiały wrażenie jakby byty częścią
jakiegoś przedmiotu? . . . . .
Chuck: Nie. Wyg l ądały tak, jakby byty oddz1elnym1 sw1 atłam1.
Oddzielne światła na niebie.
Hynek: Dave spal. W którym momencie spróbował go pan obu-
dzić?
Chuck: Kiedy zobaczyłem niebieskaw<?zielone światła. Chyba
Hynek: Wkrótce potem? Około minuty? Później?
zauważyłem, że lecą równo z nami, pomyślałem sobie, obudzę go!
Hynek: Czy byłaby na pana pozycji „godzina trzecia" - „godzina
pierwsza"? Albo jak bardzo musiał pan obróci ć głowę w prawo,
żeby je widzieć? .
Chuck: Kiedy siedzę za kierownicą, patrzę tak Jak teraz.
Hynek: A więc na wysokości około 20 stopni i pozycji „godzina
druga". Dobrze, w tym momencie spróbował pan obudzić Dave'a,
a Dave powiedzi ał : „Do diabla z nimi" lub coś w tym rodzaju.
Chuck: Zgadza się. Był zmęczony, chciało mu się spać i myślał,
że musiałem trochę zbzikować czy coś w tym stylu. Dałem sobie
spokój z budzeniem brata i ciąg l e patrzyłe m na te obiekty. Jecha-
liśmy dalej i wtedy jeden z nich przyspieszył.
Hynek: Ten z przodu, z tylu, czy środkowy?
Chuck: Ten z przodu . Przyśpieszał i- nie wiem, w jakiej od legło­
ści, może milę do półtorej od nas - przeleciał nad szosą. Po przej·
ściu nad szosą jakby zawracał, a może ja się do niego zbliżałem , i
zmienił się w pomarańczowy blask. No i znajdował się nisko.
wę? .
Chuck: Nie. Wyglądało ciągle tak samo. Następna rzecz, 1aką
zobaczyłem, to była już pom arańczowa kula. Właśn i e pomarań ­
czowa kula.
Hynek: Czy jechał pan wówczas po prostej, czy akurat pan skrę­
cał?
Chuck: Zdaje się , że jechałem prosto. Nie sądzę, żeby to bylo na
zakręci e.
Vallee: Czy paliły się wtedy długie światła, czy krótkie? 87
 Vallee: Czy to rzucało coś w rodzaju cienia?
Chuck: Na tej ciężarówce raczej w ogóle nie używałem długich. Dave: Widzi pan czarne jak smoła tło, a w środku tej czerni znaj-
Wobec tego paliły się pewnie krótkie. . duje się właśnie to.
Vallee : A ile samochodów minąl pan wtedy po drodze, albo ile Vallee: Czy pod tym widać bylo jakiś fragment okolicy? Czy to
samochodów pan widział? Powiedzmy na pół godziny przed wy- oświetlalo ziem i ę?
padkami i w pól godziny póżn i ej? . . . .. Dave: Nie.
Chuck: Jeśli mam być szczery, to chyba zadn ego. Nie w1dz1ehs- Hynek: To nie musialo być bardzo jasne, jeżeli bylo 10-15 stóp
my wtedy żadnego ruchu. Byl i śmy na drodze s~mi. I kiedy z?ba- nad ziemią i nie oświetlalo jej.
czyłem po raz pierwszy te świat!~ , nie prz.ypommam sobie, zeby Dave: Powiedziałbym. że to był taki przyćmiony, przytłumiony
ktoś nadjeżdża! z przeciwka albo zeby ktos jec~ał za ~ną. . . pomarańczowy kolor, to nie bylo jaskrawe , bylo przyćmione .
Vallee: Czy może pan określić moment, w ktorym o.b1ekt zm1~rn.ł Hynek: To wydawało się być fizycznie realne tam, przed pa-
barwę? Czy też po prostu, kiedy pan następny raz spoirzał, m1al JUZ nem?
inny kolor? Chuck: O tak! Nie było żadnej wątpliwości , że to światło bylo na
Chuck: Wlaśnie coś takiego. Kiedy przelatywał nad szosą, był drodze, przed ciężarówką i zajmowało całą szerokość szosy. To
niebieski. Jak już mówiłem , kiedy oderwal się od poz~stałych i było coś o ogromnych rozmiarach. Nie sądzę , aby mógł to być nad-
przeleciał nad szosą przed samoc~odem , ~yglądał c1ągl.e tak jeżdżający z przeciwka samochód, bo przecież ta rzecz siedziała i
samo jak tamte, a następna rzecz, 1aką. pamiętam: to to, ze był zajmowała całą drogę. Siedziel i śmy i patrzyliśmy na to przez chwi-
nade mną z boku i chyba wlaśnie to przyc1ągnęlo mój wzr~k. ze był lę, a potem Dave wyszedł przed ciężarówkę i poświecił na to. Wte-
on wielką pomarańczową kulą. Pojawiła się tam zupełnie nagle. dy si ę naprawdę przeraziłem, bo wyg l ądało, jakby to m i ało zamiar
Obudziłem go więc. Powiedziałem: „Dzieje się tu coś nienormal- dostać się do nas. Przez cały czas było nieruchome- nie porusza-
nego" . . . . . ło się. Kiedy Dave wysiadł i ski erował na to latarkę, wyglądało, jak-
Hynek: Kiedy po raz pierwszy zobaczy! pan sw1ecen1e tej rzeczy by to miało ruszyć w naszą stronę i krzyknąłem do niego: „ Wlaź do
przed panem na szosie, kiedy to było? . samochodu! To się rusza!" Wtedy zamknąłem drzwi i poczułem
Chuck: Po tym, jak ciężarówka zatrzymała się, Dave wyskoczy! strach.
z auta, zajrzal pod spód, wrócił do auta - i wtedy to coś już nagle Hynek: A więc było to światło przed wami na szosie i ciągle były
było na drodze, zajmując calą szerokość szosy! te trzy zielonkawe, nieruchome światła po prawej?
Hynek: A kiedy zaczęły się klopoty z sa~ochoden:i_? Czy było to Chuck: Zgadza się.
po tym, jak pomarańczowy obiekt znalazl się w pobhzu? . . Vallee: Silnik pracowal?
Chuck: Wyglądało to tak, jak gdyby cały ten klop~t z c1ęza~o~ką, Chuck: Tak. A światla ciężarówki paliły się.
wszystkie te awarie zaczęły się, kiedy to pomaranczowe sw1atło Vallee: Czy nie próbował pan włączyć długich świateł, żeby to
wydawało się znikać. W rzeczywist.ości to ~acz~to. si~ w m?me.n~ oświetlić?
cie, kiedy ten obiekt się pojawił. Cos stało się z ~1ęzarowk~ 1mn~eJ Chuck: Nawet o tym nie pomyślałem.
więcej w tym samym czasie pomarańczowy obiekt odleciał, zrnk- Vallee: Dziwne, że pomyślal o zapaleniu latarki, a nie pomyślał
rn~ł, tak jakby ktoś zgasił światło. . o włączeniu długich świateł.
Hynek: Czy rzeczywiście widzial pan, jak to odlatywało, kiedy Chuck: No, on miał w ręku lata rkę, bo wyszedł przed samochód.
zgasło światlo? Teraz nie mam pojęcia, po co w ogóle wychodzi! przed samochód.
Chuck: Tak, w pewnym momencie to widziałem , a kiedy spojrza- Bo ja nie miałem najmniejszej ochoty, żeby wysiąść i podejść do
łem znowu, w tym miejscu było już ciemno. tego. . .
Vallee: w tym czasie pan się obudzi!, prawda, Dave? Patrzył Vallee: A kiedy pan wysiadł, czy słyszał pan hałas? Jak1kolw1ek
pan na to? . dźwięk, cokolwiek co pan słyszal?
Dave: Pierwsze, co zobaczyłem , to była wielka kula na lewo od Dave: Nie przypominam sobie nic poza obracającym się wałem
kabiny. Wtedy właśnie przebudzilem się i zdałem so?ie ~prawę, co napędowym.
się dzieje. Widziałem to i to bylo tam na pewn?. Nie ~1en: . c~ to Vallee: A od obiektu żadnego dźwięku?
bylo. To wyglądało tak, jakby patrzy! pan na stonce, ktore nie osie- Dave: Nie. Żadnego.
pia. Po prostu solidna, okrągla, por;iarańc~ow.a kula. . . . Vallee: Kiedy siedzieliście w samochodzie i kiedy patrzy! pan na
Hynek: Jak by pan oceni!, ile stop od z1em1, nad z1em1ą , to się Dave'a, czy jego twarz byla oświetlona jakimś światłem z zewnątrz
wtedy znajdowało? - czy rzucał j akiś ci eń? 89
88 Dave: Powiedziałbym , dziesięć do piętnastu stóp.
 Chuck: Nie mam najmniejszego pojęcia. Nie wiem nawet, czy w
ogóle patrzyłem na niego. Kiedy siedzi~liśr:1Y w samochodzie, _roz-
mawial iśmy i patrzyl i śmy na tę rzecz, nie wiem nawet, czy na mego
spojrzałem. . się nisko nad samochodem, reflektory ciężarówki zgasły. a silnik
Dave: Innymi słowy, uczucie jakby się bylo w pułapce. N1_e mo~­
na się ruszyć ani do tylu, ani do przodu, samochód me chce iechac,
można tylko siedzieć i czekać, aż coś się zmieni. A później ten
obiekt jakby zbliżał się do nas i zupełnie nagle coś przeleciało obok
ciężarówki.
Chuck: I to co powiedział Dave, że one bawią się nami, przerazi-
ło mnie i wtedy zacząłem myśleć, że to w końcu całkiem możliwe,
że może to być coś z kosmosu, czy jak pan chce to określić.
Vallee: Kiedy ta rzecz przeleciała obok was me widzieliście. 1ak
się zbliża? • . . siadłem. ale gwałtownie mną. rzucilo i poczułem jakby gorą.co, kie-
Chuck: Właśnie wtedy, kiedy Dave kierował na to sw1atlo latarki,
zdawało mi się , że to zaczęto się poruszać. Wskoczył do kabiny i
właściwie nie widziałem, jak to się zbliża. Tak całkiem nagle- byto
tam i od razu coś przeszło obok nas. . Obiekt wydawał się pozostawać nisko nad gruntem przez około
Vallee: A nie widzieliście tego w lusterku wstecznym? Czy to me
świeciło z tylu? . tywał, kolor zmieni! się na czerwony. Po odlocie obiektu świadkowi
ł
Chuck: Najpierw znaj dowało si ę do kł adnie przed nami. Bylo tam
I nagle przeszło obok nas naprawdę_szybko, i już by~o po "".s~y~t­
kim. Nie pam iętam nawet, czy ten obiekt potem_ w ~gole gdz1 ~s się
I znaj dował. Tylko coś jak ulga - poszło! Uczucie, ze cokolwiek to
bylo, już się skończyło.
(A. Hynek, J. Vallee The Edge of Reality wyd. cyt.)
Ten ciąg wielu oddzielnych oberwacji byl przedmiotem oceny
LEVELLAND, Blue Book i Jakkolwiek w kartotekach USAF przypadek_hguruie
STANY iako wyjaśniony, wskazane wyjaśnienie jest nie do przy1ęc1a 1w
ZJEDNOCZONE, środowisku naukowych uforzeczników incydent z Levelland ucho-
2.11 .1957 r. dzi za problemotwórczy. Grupa s~ecjalistó~ z CUFOS, kt~r~ ~-
dala przeglądowi całość materialow USAF 1dokonała rew1z11 kon-
cowych ocen utrzymała ufologiczny status tego przypadku.
W nocy 2 listopada 1957 roku posterunek policji w Levellan.~
odebrał kil kanaście telefonów. Zdenerwowani rozmówcy donosili
o świecą.cym obiekcie latającym. który kilka razy lą.dowat i tara~o­
wal całą szerokość drogi. Oficer na służbie, A. N. Fowler, stwier-
dził : „Wszyscy, którzy telefonowali, byli ogromnie ~denerwow~ni".
Opisy przekazane w piętnastu rozmowach tel~fo~1cznych w c1ą~u
2,5 godziny byly spójne, w podobny sposób op1su1ące zachowanie
się i wyg lą.d obiektu. . ..
Pierwszym, który zadzwonił na posterunek polic11, byt P. Sauce-
90 do, jadą.cy w towarzystwie innego mężczyzny samochodem w
odległości 4 mil od Levelland. Poinformował on posterunek policji.
że przed kilkoma minutami nad drogą. i jego samochodem przele-
ciał jakiś świecą.cy obiekt w kształcie cygara. Kiedy obiekt znalazł
przestał pracować. Oficer dyżurny nie potraktował tego doniesie-
nia poważnie, są.dząc, że ludzie ci wypili trochę za dużo I albo mieh
majaki, albo zachciało im się żartów.
W poświadczonym podpisem zeznaniu P. Saucedo stwierdza:
„Jechałem na północny zachód drogą. nr 116 prowadząc ciężarów­
kę. Około 4 mil od Levelland zobaczyłem wielki blask z przodu, na
prawo ode mnie... Pomyślałem. że to błyskawica. Ale kiedy obiekt
przybliżył się do mnie, okazało się, że iest zupełnie czymś innym,
ponieważ wyłączył mój silnik i światła. Wtedy zatrzymałem się , wy-
dy dotkną.Iem ziemi. To coś miało także kolory- żółty i bialy- i wy-
glą.dalo jak torpeda około 200 stóp długości , poruszaią.ca się z
szybkością. 600-800 mil na godzinę" .
2-3 minuty i miał wówczas kolor niebieskozielony, kiedy zaś odla-
udało się bez trudności uruchomić silnik ciężarówki i zapalić świat­
ła. Po przybyciu do Whiteface, około 10 mil od Levelland, P. Sau-
cedo z budki telefonicznej zawi adom ił posterunek policji i przeka-
zał tę obserwację Fowlerowi.
Ten sam oficer óyżurny w niespełna godzinę późrnei . okolo
23.50 przyjmuje drugie doniesienie. Dzwoni inny świadek, J. Whe-
eler, który jadąc samochodem 4 mile na wschód od Levelland (kie-
runek, w którym znikną.I obiekt widziany przez dwóch pierwszych
świad ków), natkną.I się na jasno świecą.cą. rzecz o wydłużonym ja-
jowatym kształcie ocenioną. na 200 stóp długosci 1spoczywaią.cą.
na ziemi na samym środku drogi. Kiedy samochód 1bli żyl się,
światła auta zgasły, a silnik przestał pracować Obiekt promienio-
wał jasnym, oślepiają.cym światłem i caly pobliski tererl zalani b\
poświatą. Świadek stwierdził, że obiekt Jaśniał 1ak wie ..;i neon Na-
stępnie zdecydował się wysiąść z samochodu 1 podejść bliżej
Zdążył zrobić kilka kroków, gdy obiekt u n iósł s i ę 1całkowicie zgasi
Świadek wrócił do samochodu, bez naimn1e1szych klopotow uru-
chomił silnik, zapalił reflektory i pojechał zadzwonić na policję
Po kilku minutach J. Fowler odbiera trzeci telefon od koleJI ~g o
obserwatora, J. Alvareza, który donosi, że natkną.I się przed chwilą.
na „siedzą.cy" na środku drogi jasno oświetlony, ja1owaty prz<Jd·
miot ogromnych rozmiarów. Było to 1O mil na północ - pólnocny-
wschód od Levelland. Także i tutaj zgasły światła samochodu 1s1l-
nik"nie działał do czasu , dopóki obiekt nie uniósł się i nie oddalił.
Pięć minut po północy student pierwszego roku z Texas Tech
doniósł o tym samym, co poprzedni św1adkow1 e. Znajdował się 9
mil na wschód od Leveiland, kiedy silnik Jego samochodu zaczą.ł 91
 się krztusić, „jakby dostawa! za mało paliwa", a kontrolka na rnbli-
cy sygnalizowala brak prądu z akumulatora. Samochód, nie reagu-
jąc na wciskanie pedału gazu, toczył się jak1s czas po drodze, wre-
szcie stanął. Zdziwiony niespodziewaną awarią student wysiadł z
wozu i zajrzał pod maskę. Nie znalazł jednak żadnego uszkodze-
nia.
Fragment jego zeznania z kartotek Blue Book brzmi następują­
co: „Zamykając maskę, odwróciłe m się i spostrzeg łem owalny
obiekt o płaskim dnie, siedzący przede mną na drodze ... M1al około
125 stóp długości. .. świeci! niebieskawozielonym świ atłe m . Obiekt
wygląda! jakby był zbudowany z aluminium, ale nie byto na nim ża­
dnych oznakowań. Na koniec wzniósl się w powietrze- prawie pio-
nowo i zniknął w jednej chwili. Później bardzo wolno jechałem do
domu i nikomu nie powiedziałem o mojej obserwacji, bojąc się pu-
blicznego ośmieszenia. Dopiero rodzice, którzy wrócili z wyciecz-
ki, przekonali mnie, że powinienem o tym zameldować. Zrobilem to
około 13.30 w niedzielą, 3 listopada".
O godzinie 0.15, w dzi es ięć minut po zetknięciu się studenta z la-
tającym obiektem na drodze, mieszkaniec Kermit, F. Williams,
dzwoni na posterunek policji z budki telefonicznej w pob l iżu Whit-
harrał i powiadamia o n i ezwykłym zdarzeniu .
9 mil od Levelland, jadąc samochodem po wiejskiej drodze,
człowiek ten natknął się na wielki świecący obiekt t arasuj ący prze-
jazd. Światła i silnik samochodu przestały działać. Obiekt wystarto-
wał pionowo 1kiedy znalazł się na wysokości okolo 300 stóp, prze-
stał świecić. Świadek uruchomił samochód i odjechał
O godzinie 0.45 kolejny obsernator styka się z podobnym zjawi-
skiem, choc informuje o tym dopiero następnego dnia. Jadąc cię­
żarówką, z•ialazł się na zachód od Levełland prawie w tym samym
miejscu, w ktorym pierwszy świadek, P. Saucedo, zetknął się ze
„swoim" UFO. Mężczyzna ten spostrzega dużą pomarańczową
ku lę światł1, która wydaje się znajdować mniej więcej o m ilę od
miejsca iego obsorwacji.
Jasna kulri zbliżc.i się, l ąduje przed nim na brukowanej drodze w
odleg ości jednej czwartej mili. Reflektory ciężarówki gasną i prze-
staje pracować 'illnik Światlo emitowane przez obiekt jest tak sil-
ną. że oświetlo11e zostaje wnętrze kabiny ciężarówki. Po uplywie
11inJty obiekt startuje pionowo i znika. Według relacji kierowcy cię­
żcirowki obiekt w locie miał kolor pomarańczowy lub pomarańczo­
V\OCZ"'rwony. który po wylądowaniu zmienił się w niebieskawozie-
lony. Po starcie niebieskawozielona barwa znów zmienila się w po-
ma ranczowoczerwoną.
O godzinie 1.15 oficer dyżurny odbiera następny telefon od wy-
straszonego kierowcy ciężarówki z Waco, zn ajdującego się na
drodze zwanej Oklahoma Fiat Road. Twierdzi on, że zgasi silnik
jego samochodu i przestaly palić s i ę reflektory, gdy podjechal na
92 odległość 200 stóp od jasno oświetlonego owalnego obiektu świe-
cącego nierówno jak reklama neonowa, którego wielkość ocenił na
200stóp.
O godzinie 1.30 szeryf W. Ciem i jego zastępca P. McCulloch
znaleźli się na Oklahoma Fiat Road, gdzie latający obiekt widziany
był po raz ostatni. Kiedy jechali droną w odległości 4-5 mil od Level-
lan~ . dostrzegli wielkie światło o owalnym kształcie mknące w po-
przek drogi w odległości okola 250-350 m. „ Smuga czerwonego,
neonowego światła prze l eciała nad drogą. To oświetliło cały bruk
przed nami na około 2 sekundy".
Jeden z dwóch policjantów j adący·ch za wozem patrolowym sze-
ryfa, L. Hargov, stwierdza:
„Jechałem na południe nie oznakowaną drogą znaną jako Okla-
homa Fiat Road i próbowałem odszukać niezidentyfikowany
obiekt latający, o którym meldowano posterunkowi policji w Level-
land. Zobaczyłem dziwny blysk światła, który wydawał się znajdo-
wać nad drogą w odległości 1-1,5 mili przed nami. .. Światło leciało
ze wschodu na zachód i zdawało się być blisko ziemi".
Konstabl L. Ballen z innego samochodu donosi: „To leciało tak
szybko, że wyglądało jak smuga światła biegnąca ze wschodu na
zachód".
Naczelnik straży ogniowej z Levelland stwierdza, że w momen-
cie, gdy w pobliżu jego wozu przemkn ęła „smuga światła" , silnik
samocl1odu zakasłał , a reflektory przygasły.
Ogółem posterunek policji w Levelland otrzymał 15 telefonów
donoszących o obiekcie. We wszystkich wypadkach, z wyjątkiem
jednego, obiekt siadał na bruku - tylko raz na ziemnej drodze.
Inne obserwacje z najbliższego sąsiedztwa Levelland:
Godzina 23.20 - wieża kontrolna w porcie lotniczym Amarillo do-
nosi o „niebieskim UFO".
3 mile na zachód od Canadian cywilni i wojskowi obserwatorzy
donoszą o l ądowaniu obiektu w kształcie łodzi podwodnej. Z obiek-
tu widoczna jest sylwetka ludzka, która kieruje błyski świ atla w
stronę obserwujących (archiwa USAF).
Odis Echols, właściciel stacji radiowej Radio Station KCLV re-
lacjonuje, że o godzinie 20.00 widział żó lty obiekt lecący z dużą
szybkością nad Clovis.
Następnego dnia trzy relacje o lądowaniach UFO : jedno w Ab1le-
nev w Texasie (relacjonujący-sierżant J. Waddell z Dyess Air For-
ce Base) . dwa w Wihte Sands Stallion Si te w Nowym Meksyku (pa-
trol wojskowy) o godzinach 15.00 i 20.00.
W wyniku dochodzenia przeprowadzonego w terenie przez NI-
CAP wykryto, że w miejscowości Petit (około 15 mil na północny
zachód od Levelland) w trakcie przelotu jakiegoś obiektu przestały
pracować wszystkie cztery silniki w dwóch kombajnach (po dwa w
każdym ). Wykryto również, że w czasie rozgrywania się zajść loka-
lna stacja radiowa nie informowała o nich, co pozwala uznać ob-
serwacje za nie indukowane. 93
•
 Badania Blue Book:
5 listopada około południa zjawił się w siedzibie szeryfa Level-
land, W. Cierna, sierżant z Blue Book, który odbył dwie samocho-
dowe wycieczki w teren, po czym oświadczył, że dochodzenie zo-
stalo zakończone i odjechał. Na skutek interwencji polityków i za-
stępcy Sekretarza Departamentu Obrony, Blue Book zmuszona
byla podjąć dodatkowe badani.a. Szly one w kierunku znalezienia
rozwiązania , które zadowoliłoby zarówno opinię publiczną, jak i
polityków. W oficjalnym publicznym komunikacie na temat incy-
dentów w Levelland („News Release" z 15 listopada 1957 r.)
stwierdza się :
„ Badanie przeprowadzone na miejscu wykazalo, że można zlo-
kalizować jedynie trzy osoby, które widziały «wielkie światlo», a nie
«tuziny". Wstępne doniesien ia nie ujawniły przyczyny unierucho-
mienia samochodów w tym czasie, jednakże deszcze i burze, któ-
re wystąpiły, kiedy dokonywano obserwacji, mogły spowodować
zmoknięcie przewodów elektrycznych i być tą przyczyną. Jak wy-
wnioskowano, obiekt widziany był przez parę sekund, nie dłużej.
Ocena: Zjawisko meteorologiczne o naturze elektrycznej ogól-
nie określane jako piorun kulisty lub ognie św. Elma spowodowane
burzowymi warunkami na tym terenie, lączn i e z mg lą, deszczem,
wyładowan i ami elektrycznymi i błyskawicami ".
Zastrzeżenia są następujące:
1. Świadków było kilkunastu a nie trzech, nie zawsze relacjonu-
ją oni samo światło, jak również czas niektórych obserwacji był
znacznie dłuższy niż parę sekund.
2. Cechy charakterystyczne piorunów kulistych nie zgadzają
się z większością cech relacjonowanego obiektu:
- Pioruny kuliste, jak wskazuje sama nazwa, są kuliste. Zdarza-
ją się gruszkowate, choć bardzo rzadko, ale kształt cygarowaty
jest już bardzo podejrzany. Jak się wydaje nie relacjonowano zja-
wiska, o którym skądinąd można by sądzić, że jest piorunem kuli-
stym o tak olbrzymich rozmiarach: 125-200 stóp, czyli 40-70 m. Ty-
powy piorun kulisty ma rozmiary od 8 do 16 cm, według innych źró­
deł od 5 do 80 cm, z przeciętną 30 cm, dochodząc do 1 ,6 m. W je-
dnym ze starszych źródeł (P. Kapica O priorodie szaro woj molniz
powołaniem się na: F. Rossmann Ober den Kugelblitz „ Wetter und
Klima" marzec-kwiecień 1949) jest wzmianka o obserwacji pioru-
na kulistego o rozmiarach 27 m. Ponieważ różnica między poda-
waną maksymalną wielkością - 1,6 m a 27 m jest tal<. drastyczna,
można powątpiewać , czy chodzi o ten sam rodzaj zjawiska. Nie
wygląda na pozbawione sensu przypuszczenie, że nie byl to pio-
run kulisty, lecz wlaśnie to, co określa się jako UFO. W każdym ra-
zie nawet między wie l kością 27 ma 50-70 m zachodzi różnica rzę­
du 100-200 procent. Część don i esień mówi wyraźnie o przedmio-
cie, a nawet o przedmiocie sporządzonym , a więc produkcie tech-
94 nologii.
- W~raźnie wido~z~y w niektórych doniesieniach związek mię­
dz~ zm1~ną .sz~bkosc1 poruszania się a zmianą ciepłoty i barwy
sw1ecenr.a. nre jest c~ara~.terysty~zny dla piorunów kulistych (w
w1ększosc1 obse~acj1 ~nr.jasnosc, ani barwa nie ulegają zmianie,
barwa ewentualnie zm1enra się na chwilę przed zniknięciem), jest
1a to charakterystyczny d.la tzw. UFO. Taki związek występowal
lakze w przypadkach bhsk1ch obserwacji UFO w postaci przedmio-
tu ~ko~struo~a~~go, więc nie r:nożna powiedzieć, że obserwacje
ob1ekt.ow ~m1~rnający~~ barwę swiecenia ze zmianą szybkości do-
tyczą innej „nieznanej klasy piorunów kulistych.
- Sygnali~owana w ~iektórych opisach emisja światła jest sta-
nowczo za silna jak na piorun kulisty i jest sprzeczna z taką hipote-
1ą.
- Szybkość porusza~ia się piorunów kulistych jest bardzo mata
1wynosi około 1-2 metrow na sekundę, unikalnie 25 metrów na se-
kun~~: co jest niepor?wnywalne z określeniem „zniknął w jednej
chw1h lub z szacunkiem 600-800 mil na godzinę, zakładając na-
wet (w granicach rozsądku) błąd w ocenie.
- Pioru.ny kulis!e, poruszając się pod większym lub mniejszym
k~tem z ~ory na dol lub horyzontalnie, sporadycznie mogą się uno-
•;1c, a l ~ me startują pionowo z wielką szybkości ą.
- P1?runy kuliste są zjawiskami, które trwają od ułamka sekun-
dy d.? kilku sekund, typowo 4 sekundy, przy 1O procentach obser-
wa.CJ1. powyżej 30 sekund, .u~ikalnie do 15 minut. Trzeba by zało-
1yc, ze ?bserwowany byt nre jeden, lecz kilkanaście różnych pioru-
now k~h~tych (~szystk.1e poza granicą ekstremum pod względem
w1e!k?s~1), z ktorych większość lub każdy trwały o rząd wielkości
rlluzej nrz typo""'.y pioru.n kulisty„ Następuje zatem eskalacja nie-
prawdopodob1en~twa hipotezy pioruna kulistego.
-: Podejrzana jest „skłonność" do lądowania na drodze, co tak-
1e .jes~ charakterysty~zne dla zajść ufologicznych, zazwyczaj wi-
duje się. wów?za~ stoj~cy ~a drodze pojazd, a więc nie można się
powołac_ ~a 1stnrenre innej klasy piorunów kulistych o wspólnej
skłonnosc1 do siadania właśnie na szosie.
- "!kierunku unieprawdopodobnienia hipotezy pioruna kuliste-
<!o działa brak z~pac~u ozonu lub tlenków azotu oraz brak specyfi-
1,znych dla bal/ ltghtnmg efektów dźwiękowych.
.3. Przypuszcz~ni~, że przyczyną unieruchomienia samocho-
do~ było za.mok~1ęc1e pr~ew?dów, samo w sobie jest nieprzeko-
nujące. Ponrewaz wystąpiło siedem unieruchomień samochodów
1 dwa uni7ruch?~i~nia kom.bajnów, wydaje się to mało prawdopo-
dobn~. ~1e wyjasn1a_tez koincydencji między bliskością obiektu a
·1wanam1 s~mochodow przynajmniej co do tego, że samochody po
opuszczeniu terenu przez obiekt nagle „ozdrowiały". Założenie 0
przyp~dkowośc~ tak.iego zwi~zku jest nie do przyjęcia i najwyraź-
111ej między tymi dwiema ~m1.ennym1 zachodzi zależność przyczy-
nowo-skutkowa, a nre zb1eg1 okoliczności. Fakt, że przemijające 95
 awarie wywołane obecnością obiektu są typowe dla incydentów z Pierwsza relacja G. Gachignarda złożona przed francuskim ba-
UFO, narzuca interpretację ufołogizującą. daczem J. Latappy:
4. Świadkowie donosili jedynie o dużym zachmurzeniu i mgle. „ Nocą, z niedzieli 26 na poniedziałek 27 października 1952 r. ,
O burzy, deszczu i błyskawicach nie ma w ich relacjach żadnych około północy lekki powiew mistralu oczyścił niebo, ale zaraz po-
wzmianek, co przemawia przeciwko hipotezie o zamoknięciu in- tem znowu się zachmurzyło, tak jakby miało zacząć padać. Około
stalacji elektrycznej samochodów. godziny 2.00 byłem w hangarze. Miałem pracować do 8.00. Nie by-
łem wcale senny, ponieważ wyspałem się w dzień . Właśnie kupi-
(A. Hynek The UFO Ev1dence: J. Vallee Anatomy of a Phenomenon: A. Michel Fly- łem sobie przekąskę, trochę chleba i sera śmietankowego, i wy-
ing Saucers and the Straight·Line Mystery; International UFO Reporter maj-czerwiec
1981 ; J . Tacker Flying Saucers and the US Air Force; M. Altschuler Atmospheric szedłem, żeby zjeść to na ławce na świeżym powietrzu - ławki sto-
Electric1ty and Plasma lnterpretations of UFO's w: Sc1ent1fic Study of Unidentif1ed ją na betonowym tarasie przed hangarem. Hangar oddzielony jest
Flying Objects: Report lnformation on . Bali Lightmg" United States Departament of od pasa startowego, gdzie parkują samoloty, kilkoma cementowy-
Commerce Weather Bureau w : B. Ste1ger Project Blue Book; C. M. Cade Thunder- mi korytami, w których rosną kwiaty. Po zjedzeniu miałem zamiar
bolts as the X-weapon „ Discovery" listopad 1962; P. Kapica O prorodie szarowoj
molni „ Doklady Akademii Nauk SSSA " 19551. 101nr2). pójść do biura kontroli lotów; żeby upewnić się , czy samolot pocz-
towy z Algieru wyląduje o 2.20, jak mi powiedziano. W rzeczywisto-
ści była to pomyłka: lot ten był zawieszony w noce niedzielne.
Lotnisko rozciągało się przede mną w ciemności, ale znam tam
każdy kąt na pamięć i nie ma miejsca, którego bym nie znał. Jest
Godz. tam na tyle widno, że zawsze można rozróżnić zarysy. Pas starto-
® 1.JO wy do hangaru za moimi plecami był słabo oświetl ony literami czer-
wonego neonu, długimi na trzydzieści stóp i o wysokości trzech
? G) Północ
@) godz. stóp, tworzącymi napis Marseille.
o ® o.is Nie było później niż 3 minuty po drugiej. Samolot pocztowy Ni-
"'
;:! cea - Paryż, przewidziany na tę godzinę, właśnie wystartował, kie-
o
8' Drogo 1294 dy nagle na lewo od siebie zobaczyłem niewielkie światełko, które
~ o wydawało się zbliżać , lecąc coraz niżej nad pasem. Nie było zbyt
';: Godz.@ (V ~ jasne, ale doskonale widoczne i wyraźne nawet w ciemnościach .
8' 1.1° Godz. o Wydawało się nad latywać z szybkością odrzutowca schodzącego
0 God-z. Godz.
O.'s @ 22Jof'.j'I
1.15
--, o8' Północ Godz.
do lądowania, gdzieś około 150 mil na godzinę. Myślałem z począ­
--''-M~_;;__,___'-Y
-=- / '\ @ OPS© tku, że to spadająca gwiazda i że pomyliłem się w ocenie odległo­

i
o
\, I
Levellond)
\,-'-r.::--~,-:-t---.._;~
Drogo n6
o Na krawędzi pasa startowego, mniej więcej pół mili w lewo, stoi
Rys. 2
Mapa głównych obserwaq1 w Levelland (2-3 listopada 1957 r) - dziesięciu niezalez-
nych obserwatorów i siedem unieruchomień samochodów (lnternat1onal UFO Re·
port „ Frontiers of Science" maj-czerwiec 1981).
Zajście z 27 października 1952 r. na francuskim lotnisku cywil-
MARIGNANE, nym w Marignane o godzinie 2.03 w nocy było przedmiotem zain-
FRANCJA, teresowania policji oraz czynników państwowych, a także po-
27.10.1972 r. wściągli wego dochodzenia prowadzonego przez francuskich nau-
kowców. Wydarzenie nigdy nie zostało wyjaśnione. Jest to jeden
ze starszych przypadków francuskich, jeszcze z czasów sprzed
„najazdu UFO" na Francję w 1954 r. Rel acjo nującym jest pełniący
wówczas służbę na lotnisku, celnik G. Gachignard, którego wiary-
96 godność określona została jako bardzo wysoka.
ści i prędkości: tło lotniska ginęło w ciemnościach i nie mogłem zo-
baczyć dokładnie, gdzie zaczyna się niebo.
budynek z racji swego kształtu zwany Dwie Baryłki. Wtedy zoba-
czyłem to światło, które wydawało się ciągłe przybliżać, jak prze-
chodziło nad tym budynkiem w odległości 1O metrów od niego.
Kurs światła był absolutnie prosty, bez żadnych wahań , kiedy
schodziło stopniowo coraz niżej. W momencie, gdy przeleciało
nade mną, wiedziałem, że nie była to żadna spadająca gwiazda:
było to coś, co naprawdę leciało.
Wszystko to stało się tak szybko, że nie miałem nawet czasu po-
myśleć. Światło , zaledwie przeszło obok mnie, dotknęło ziemi i na-
gle zatrzymało się zupełnie bez hamowania. Stanęło w miejscu
przy prędkości 150 mil na godzinę , bez żadnej zmiany szybkości!
Było to około 90 metrów ode mnie, po prawej stronie. Dokładnie w
momencie, gdy dotknęło kratowanego pasa startowego, usłysza­
łem tępy odgłos , jakby przytłumiony, nie metaliczny, coś takiego,
jakby posadzić jakąś płaską rzecz na ziemi. Był to pierwszy 97

4 - Obeonosć UFO
 1IJWl1JI' j11kl „1y•,1, 1lo1n, bo cał e zdarzenie odbywało si ę w absolut-
111 1j I l'./V
11 .w1.1ch11111lw11 sobie wtedy, że ten obiekt nie jest samolotem,
1uH111 1w.11 1110 Lwolnił i nie potoczył się po ziemi. Minęło 15 albo 20
·.11k1111cl ocJ chwili, kiedy to się pojawiło. Nie było to coś żadnym sa-
rnolol crn, ale nie byto także światłem , ponieważ słyszałem hałas.
I o byto coś cielesnego. Odwróciłem się w prawo i poszedłem w
kierunku tego światła - częściowo oczywiście i z ciekawości, ale
głównie dlatego, że na tym polega moja praca.
Przejście potowy odleg!ości zajęło mi okolo 30 sekund i właśnie
w tym czasie odkryłem, że świ atło należy do dużego obiektu. Ten
duży, ciemny obiekt odcinał się od jaśniejszego tła niewielkiego,
żóltego budynku meteo. Budynek zasłaniał pas startowy, który jest
zawsze oświetlony i pas ten nie mógł niestety oświetlić miejsca, w
którym znajdował się ów ksztalt.
Obiekt byt ciemny, ciemniejszy niż cienie dookoła. Z czego był
zrobiony? Nie mam pojęcia i pomimo wszystkich pytań, jakie mi
zadano, nic nie mogę na ten temat powiedzieć. Równie dobrze
mógł być z metalu, jak i z tektury.
U żywaj ąc jako punktu odniesienia od l egłości i rozmiarów budy-
nku znajdującego si ę za obiektem, wszystko co można zrobić, to
określić jego wymiary na 1 metr wysokości i 5 metrów długości .
Ksztalt obiektu zbl i żony był do p iłki do rugby o ostro wydłużonych
końcach . Jedyną dobrze wi doczną częścią były dwa końce obiek-
tu, ich niejasne zarysy w cieniu uwidaczniało świ atło neonu. Byly
bardzo ostre, bardzo wyraźnie zakończone . Krzywizna obiektu le-
żąca poniżej znajdowała się w kompletnej ciemności, co sprawiło,
że nie mogłem zobaczyć, czy były tam jakieś koła.
Nic tam nie widziałem, nie mogę więc niczego o tym powiedzieć.
Na górnej krzywiżnie był taki sam cień , tak więc i tutaj nic więcej nie
ujrzałem. Jedyne, co mogę stwierdzić z całą pewnością, to to, że
światło , które widziałem od samego początku , pochodziło z czte-
rech kwadratowych okienek o boku 8-12 cali. Były one rozmiesz-
czone w linii, ale ta linia nie była prosta, lecz zakrzywiona, naśladu­
jąca ksztalt górnej krawędzi obiektu w taki sposób, że wydawało
się, iż górna krawędź okienek była równocześnie górną krawędzią
tego przedmiotu. Cztery okna tworzyły ugrupowanie skupione do-
kładnie wokół środka tej rzeczy, tak że skrajne lewe i skrajne prawe
okno znajdowały się w jednakowej odległości od końców pojazdu.
Leżały parami : od l egłość między oknami każdej pary była jedna-
kowa, lecz od l egłość między wewnętrznymi oknami była wi ększa.
Dwa skrajne okna wydawały się lekko pochylone.
Za tymi okienkami migotało dziwne świ atlo. Nie było stałe , nie-
zmienne czy żywe, lecz widmowe i łagodne , czasami prawie mle-
czne. Wydawało się chodzi ć tam i z powrotem za okienkami, zmie-
niając odcienie, niebieskie lub zielonkawe na bladym tle. Nie było
98 jednak na tyle silne, aby oświ etlić ciemną część obiektu. Jego in-
tensywność była zawsze taka sama, nie zmieniła się, kiedy obiekt
był w ruchu. Z drugiej jednak strony nie przestawało pu l sować -
przypominał~ to ruch fali. Zobaczyłem to wszystko, idąc w stronę
l~~o p~zed.m1otu. Ale. nagle, gdy _byłem w od l egłości nie większej
rnz 50 1ardow, zauwazyłem snop iskier albo raczej strumień malut-
k1c~ świe~ących biało cząstecz~k . które wytrysnęły spod tylnego
konca obiektu na lewo ode mrne. Lecz nie dawały dostatecznie
dużo światła. aby mogło mi to dopomóc w lepszym rozpoznaniu
1ego ksztaltów. Ognisty strumień skierowany był w stronę ziemi.
Trwało to zaledwie sekundę i w tym samym momencie cygaro
wystartowało tak nagle i z taką niewiarygodną siłą, że straciłem pa-
nowanie nad sobą i instynktownie cofnąlem się pięć lub sześć kro-
ków. Przez tę sekundę zastanawiałem się, co się stanie: czy ta ma-
•;zrna buchnie płomieniem , czy przeleci nade mną. Z całą pewno-
sc1ą uważałem, że groziło mi niebezpieczeństwo. A poza tym, na-
wet jeżel i ja nie mogłem dokład nie widzieć „ich", ponieważ maszy-
na znajdowała się w cieniu rzucanym przez budynek, „oni" widzieli
mnie doskonale, moja sylwetka odcinała się wyraźnie od świ atła
neonu.
Strumieniowi iskier i odlotowi obiektu towarzyszył niewielki ha-
las, rodzaj świstu , coś .takby raca. Nie było żadnego powiewu, żad-
11ego podmuchu, żadnego przechyłu przed startem. To prawda -
111ajdowałem się w odleg łości 50 jardów. Przedmiot zni knął w cza-
.„~ dwóch czy trzech sekund w kierunku przeciwnym do tego, z
klorego przybył. O ile prędkość przybliżania się była umiarkowana,
n tyle szybkość odlotu zdawała się wprost przerażająca. Nie bylo
llilwet pozorów przyspieszenia, obiekt po prostu momentalnie
11Lyskał olbrzymią prędkość niemożliwą do określenia. Kąt wzno-
,ze n~a się ?Ył niewielki: kiedy to przybyło , maszyna przeszła przez
przesw1t między budynkami operacyjnymi a budynkiem kontroli ru-
hu na pasie startowym. Szerokość tego prześwitu wynosi 30-40
.tóp. Przejście to jest równoległe do kratowanego pasa startowe-
qo na którym to coś wylądowało.
Po starcie nie mogłem wzrokowo śledzić obiektu, z wyjątkiem
·-trumienia iskier tryskających z tylnej jego części. jako że okienka
1 ich światło nie bvły już widoczne z miejsca, w którym stałem. Wi-
dL1ał.em, że kiedy to przelatywało między budynkami, znajdowało
"'ę ciągi~ bardzo nisko, niżej niż dachy tych budynków, czyli mniej
111z 30 stop.
Światło zniknęło później nad Jeziorem Berre, a więc w okolicach
końca lotniska przeleciało nad drogą ".
Fragment relacji jednego z fi zyków francuskich badaj ących
przypadek Marignane:
„ Popros iłem go, aby opowiedzial mi historię z Marignane, uda-
1„1c, że znam ją jedynie bardzo pobieżni e z dawnej prasy. Opis, jaki
rial m1 ten wspaniały człowiek (któremu zadawalem wszelkie mo- 99
 żl iwe pytania, próbując wykryć jakieś sprzeczności) , zgadzał si ę stali obudzeni w nocy przez wysoki świszczący dźwięk. Wyg l ąda­
dokładnie z jego wcześniejszym zeznaniem... Wydaje się, że potę­ jąc przez okno, zobaczyli wolno lecący obiekt w kształcie owalnym
piono go za to, że nie strzelał do obiektu ze swojego rewolweru nieco większy od średnicy księżyca w pełni (obiekt o średnicy rze-
6,35. czywistej 5 metrów, będzie miał średnicę pozorną księżyca w peł­
- Ale - powiedział - z 50 metrów nie moglem, a poza tym bie- ni, tj. pół stopnia przy odległości 600 metrów). Obiekt nadleciał
głem w kierunku tej rzeczy, a później zobaczyłem iskry w końcowej znad morza i wolno kierował się prosto w stronę lotniska Marigna-
części i to wystartowało natychmiast ze świstem tak szybko, że ne. Według relacji obiekt oświetl ony był nierówno rozłożonymi na
zbladłem ze strachu„. swojej powierzchni światłami , jednakże wyraźnie oddzielonymi od
Zapytałem go, jaki to miało kolor. Powi edział: siebie. $wiatła były stałe w kolorze niebieskopurpurowym, a ponie-
- M us i ało być ciemne, bo widoczny był tylko szczyt (oświ etlony waż wszystkie zdawały się wydłużać w jedną stronę , dzieci miały
literami neonu), a także dwa krańce zakończone tak, jak piłka do wrażenie, że obiekt wiruje.
rugby. Relacja dzieci jest spójna z opisem głównego świadka. Obiekt o
- Ale te okna ... kształcie grubej soczewki znajdujący się na wysokości wzroku i wi-
- Okna, ponieważ to wyglądało jak okna, znajdowały się na gó- dziany tylko z jednego punktu obserwacyjnego, będzie wyglądać ,
rze obiektu , paliły się różnymi barwami - zielono, niebiesko, czer- szczególnie w warunkach złej widoczności i przy płaskim oświetle­
wono- ale nie czysto, były półprzezroczyste, a w każdym razie nie niu, jak cygaro lub wydłużona piłka do rugby. Na taki kształt wska-
takie, jak nasze oświetlenie. zuje również wygląd okienek, których skrzywienie {dwóch skraj-
- A czy to coś naruszyło ziemię przy lądowaniu? nych) w przypadku cygara nie ma właściwie żadnego widocznego
- Poszliśmy z latarkami jeszcze tej nocy, aby zobaczyć, czy tra- uzasadnienia logicznego. Natomiast przekrzywienie części okie-
wa została zgnieciona. My sami nie widzie l iśmy nic. Ale potem nek rozmieszczonych kol iście na górnej powierzchni obiektu w
przyjechali tamci z Paryża z przyrządami pomiarowymi i powie- kształci e grubej soczewki można uzasad ni ć perspektywą.
dzieli, że trawa była w tym miejscu trochę przypalona.
- Czy oświetlen]e okien zgasło przy starcie? (A. Michel Loeurs sur fes soucoupes volantes: J. Vallee Challenge to Science).
- Nie, ani trochę. Miałem czas, żeby zobaczyć jak to się wznosi,
ale w następnej sekundzie widziałem już tylko światełko lecące na
niebie, a potem już nic.
- A iskry, kiedy to startowało... Czy może pan je opisać?
- Były to zygzakowate iskry; z tyłu poza obiektem pojawiło się
kilka małych błyskawic - tego właśnie się przeraziłem. To nadle-
ciało z południa, ale odleciało na północ, dokładnie na północn y
kurs.
- Jak duże mogło to być?
- Rozmiary można określić jako tako dokladnie, biorąc pod
uwagę odległość, z jakiej to widziałem. moglo mieć 4,5-5 metrów
długości , o ile dobrze pamiętam, i gdzi eś około 1,20 wysokości, ale
nie umiem określić precyzyjnie, ponieważ dolna część nie była wi-
doczna.
- Czy wierzono panu, gdy opowiadał pan o tym, co pan widział?
- Mój szef tak, dziennikarze również, ale niektórzy policjanci nie Rys. 3.
wierzyli mi. Ale przecież jaki interes miałbym w wymyślaniu tej hi- Szkic obiektu latającego według relacji G. Gachignarda (J. Vallee J. Vallee Challen-
storii? W bazie wiedzieli, że to prawda, bo byłem zielony ze stra- ge to Science wyd . cyt.).
chu, kiedy składałem swój raport wieży kontrolnej. Kiedy się je, to
nie można spać, prawda?"

Inni świad kowie:

1O kilometrów na południe od lotniska Marignane, chłop i ec o na-
100 zwisku X. Belouve (11 lat) i jego siostra (1 O lat) stwierdzają, że zo- 101
 Przypadek ten składa się z dwóch oddzielnych zajść- pierwsze-
go w USA, i drugiego, po upływie 48 godzin, we Francji. Można je
LOCH RAVEN, potrak tować łącznie ze wzg l ędu na podobieństwo warunków, w ja·
STANY kich dokonano obserwacji, zbieżność w czasie i inne wspólne ele-
ZJEDNOCZONE, menty. Obydwa mają wielu wiarygodnych świadków, a także cha-
26.09.1958 r. rakteryzują się bardzo wysokim stopniem dziwności. Incydent z
oraz Loch Raven to niezidentyfikowany z Blue Book i niewyjaśniałny wg
PONT·LA· DAME, ze~;połu z CU FOS oraz inn1ch amerykańskich naukowych uforze-
FRANCJA, czników. Natomiast wydarzenia z Pont-la-Dame nie zostały nigdy
28.09.1958 r. wy1aśnione przez specjalistów francuskich.
Główna część obserwacji została przeprowadzona przez dwóch
jacJących w samochodzie mężczyzn o wysokim statusie społecz­
nym, którzy nie życzyl i sobie ujawnienia nazwisk.
Relacja świadka C.:
„Pojechaliśmy samochodem w kierunku zapory Loch Raven,
była niedziela 26 pażdziernika. Kiedy minie się zaporę, droga staje
się kręta, prowadzi w dolinę i całkowicie zasłania widok na jezioro.
Nie można zobaczyć ani jeziora, ani mostu. Krótko po minięciu za-
pory skręca się w lewo - most pojawia się wtedy przed samocho-
dem w od ległości 200-250 metrów. Minęliśmy właśn ie ten zakręt i
zobaczyliśmy coś, co wyglądało jak jakiś duży, plaski, jajowaty
obiekt wiszący mniej więcej 100-150 stóp nad wierzchołkiem nad-
budówki mostu nad jeziorem.
Zwolniliśmy i postanowiliśmy podjechać trochę bliżej. W odle·
głości około 75·80 stóp od mostu samochód odmówił posłuszeńs·
twa. Wyglądało to tak, jakby nawalił system elektryczny: zgasły
wszystkie światła, motor przestał pracować. Prowadzący samo-
chód pan S. nacisnął hamulce i raz czy dwa razy przekręcił kluczyk
w stacyjce. Cisza - silnik nie chodził. W tym momencie nieźle się
przestraszyliśmy.
Wysiedliśmy z wozu. Na tej drodze nie ma się gdzie ukryć ani
gdzie uciekać, co najprawdopodobniej byśmy zrobili. W naszej sy-
tuacji jedno, co nam pozostało, to schować się za samochód. Z tej
pozycji obserwowaliśmy obiekt przez 30-40 sekund, a potem - tu-
taj nie jestem całkowi cie pewien kolejności wydarzeń - pojawit się
jakby wielki błysk jaskrawobiałego światła 1obaj poczuliśmy gorą­
co na twarzach. Jednocześnie rozległ się głośny hałas, który ja zin-
terpretowałem jako głuchą eksplozję, a pan S. jako grzmot.
Następnie obiekt zaczął s i ę wznosić pionowo - wszystko działo
się tak szybko, że trudno ustalić kolejność wydarzeń. Podczas
wznoszenia się obiekt nie zmienił swojej pozycji, przynajmniej tak
się nam wydawało. Jedyna różnica w wyglądzie obiektu podczas
wznoszenia się w porównaniu ze staniem w powietrzu to fakt, że
obiekt z robił się bardzo jasny, a jego krawędzie stały się jakby roz-
wiane, tak że nie można było określić ostro jego kształtu. W ciągu
102 5-1 O sekund zniknął nam z oczu. Byliśmy bardzo przestraszeni.
Obaj dotarliśmy w ciągu około 15 minut do telefonu. Zadzwoniliś·
my do Korpusu Obserwacji Naziemnych - bez rezultatu. Jedyną
reakcją był kompletny brak wiary".
Drugi ze świadków, S„ stwierdza:
„Około godziny 22.30, jadąc w kierunku Loch Raven, wyjeżdża­
liśmy z zakrętu. Chociaż zapadł zmrok, wi doczność była bardzo
dobra, na niebie świeciły gwiazdy„. O ile pamiętam , księżyca nie
było.
Natknęliśmy się na jajowaty obiekt unoszący się nad mostem.
Jest to most, do którego dojeżdża się po mini ęciu zapory. Obiekt
znajdował się na wysokośc i 75-150 stóp. Mam pewne wątpl iwości
dotyczące wysokości , ponieważ nie mamy wprawy w jej okreś la­
niu, a zaaferowała nas sama obecność tego obiektu.
Kiedy zobaczyliśmy go po raz pierwszy, znajdował się w odłe·
głości 300 jardów od nas. Jech al iśmy z szybkością 20-30 mil na
godzinę , ponieważ jest to zła droga. Prędkość, jak na tę drogę,
była i tak duża, więc zwolniliśmy do 10· 12 mil i dojechal iśmy na
odległość 70-80 stóp od obiektu. System elektryczny samochodu
przestał funkcjonować, jakby był przeciążony, albo jakby ktoś wy-
jął z samochodu akumulator - j akieś tego rodzaju uszkodzenie.
Próbowałem włączyć zapłon, ale daremnie. Zatrzy m ałem samo-
chód i patrzyliśmy przez szybę na ten obiekt.
Następnie postanowiliśmy wyskoczyć z wozu i schować się za
nim. Jest to bardzo wąska droga: po jednej stronie jezioro, po dru-
giej skała. Nie ma gdzie uci ekać. Najpewniej ucieklibyśmy , gdyby
to było możliwe - byliśmy bardzo przerażeni tym, co widzieliśmy.
Pomyśleliśmy, że może jest to jakiś balon lub sterowiec obser-
wacyjny. Próbowaliśmy racjonalnie domyślać się, co to było. Oczy-
wiście fakt, że układ elektryczny naszego samochodu nie funkcjo-
nował, wywołał u nas pewną podejrzl i wość co do tego, czym ten
obiekt mógłby być ...
Mimo że nie mamy całkowitej pewności, oszacowaliśmy jego
długość na 1OO stóp, ponieważ zajm ował mniej więcej jedną tr~~­
ci ą mostu na tej wysokości , na jakiej się znajdował. Obserwowal1s-
my go przez około 30 sekund, a następnie obiekt błysnął przeraża­
jąco jasnym świ atłem .
Wprawdzie już wcześniej świecił, ale teraz był to oślepiający
blask i mniej więcej w tym samym czasie poczu l iśmy potworną fa l ę
gorąca. To nie wyglądało na żar pochodzący z płonącego przed-
miotu, ale jakby światło ultrafioletowe albo jakiś rodzaj promienio-
wania.
Obiekt zniknął z pola widzenia w czasie 5-1 Osekund po wydaniu
strasznego grzmotu podobnego do huku, jaki wytwarza samolot
przekraczający barierę dżwięku .
Po jego zniknięciu wróciliśmy do samochodu 1przekręciłem klu-
czyk w stacyjce, a silnik natychmiast zapalił. Zbliżyliśmy s1Q domo· 103
 stu, ale powstrzymaliśmy się jednak od przejechania przez niego i
z dużą. szyb kością. wróciliśmy do Loch Raven i Joppa Roada.
Mówi l iśmy, że poczuliśmy jakieś gorą.co na naszych twarzach.
Nie poświęcaliśmy temu więcej uwagi z wyjątkiem pytania, jakie
zadaliśmy na posterunku policji , czy mamy czerwone twarze. Po-
licjanci odpowiedzieli wprawdzie, że niczego nie widać, ale my
czuliśmy ciąg le, że nasze twarze są. poparzone. Po złożeniu ze-
znań opuściliśmy posterunek i pojechaliśmy do szpitala St. Jo-
seph, aby spróbować ustalić czy to, czego doznaliśmy, było jakimś
rodzajem udaru promieniotwórczego, czy też czymś zupełnie in-
nym. Doktor popatrzył na nasze twarze i stwierdził , że twarz pana
C. jest lekko zaczerwieniona, moja zaś nie. Oczywiście zbadał nas
ogólnie, zmierzył nam ciśnienie itd. Było to wprawdzie zupełnie po-
wierzchowne badanie, ale lekarz powiedział, że nie mamy się
czym martwić. Obecny sierżant policji, który widocznie znał się tro-
chę na sprawach promieniowania, stwierdził, że gdyby to był udar
popromienny, nie odczuwal ibyśmy oparzenia natychmiast, ale
jego skutki ujawniłyby się dopiero po pewnym czasie. Oczywi ście
skłoniło nas to do uwierzenia, że nie musimy się zbytnio martwi ć o
promieniowanie.
Jeszcze tej nocy opuściliśmy szpital i poj echaliśmy do domu.
Następnego dnia moja twarz zrobiła się nieco bardziej czerwona
i zauważał to każdy, kto ze mną. rozmawiał".
Inni świ ad kowi e:
Świadek M., o wiarygodności ocenianej na wysoką. , stwierdził ,
że 26 listopada 1958 roku o godzinie 22.45 widział biało świecą.cy
obiekt, który leciał po linii prostej przez około minutę po czym mo-
mentalnie znikną.I.
Według innej relacji, w czasie określonym przez dwóch głów­
nych obserwujących, pracownicy restauracji, znajdującej się w po-
bliżu Loch Raven, usłyszeli huk opisany przez nich jako „podwójny
grzmot".
Według relacji świadków L. i H. jadących 27 października 1958
r. (następny dzień po opisywanej obserwacji) pomiędzy godziną.
9.05 a 9.15 drogą., nad którą. usytuowany jest most (Loch Raven
Road), zobaczyli oni świecą.cy obiekt na średniej wysokości, wi-
szą.cy nieruchomo w powietrzu. Obiekt pojawił się i znikną.I mo-
mentalnie.
Dwie inne osoby, małżeństwo H., donieśli , że kiedy wieczorem
27 października wracali do domu, zobaczyli „świecą.cy obiekt uno-
szą.cy s i ę nad polem". ·
W aktach tego przypadku w Blue Book stwierdza się, że wszys-
cy świadkowi e są. osobami szczerymi, inteligentnymi i prawdomów-
nymi. Wniosek Blue Book brzmi: niezidentyfikowany.
104 (J. Vallee Challenge to Science; A. Hynek The UFO Experience).
w dwa dni po zajściu w Loch Raven, 28 października 1958 r. we
Francji w dolinie rzeki Buech dokonano obserwacji w podobnych
warunkach. Ponieważ przypadek amerykański nie został w USA
ani gdzie indziej opisany wydaje się mało prawdopodob.ne, aby w
dwa dni później informacja na ten tem~t dotarł~ do Fr~~CJ~· Przy~a­
dek Pont-la-Dame ma sześciu świadkow, w w1ększosc1 k1erowcow
jadących drogą., którzy oglądali olbrzymi dysk z różnych odleg~oś­
ci. Człowiekiem , który podjechał najbliżej - tak że zobaczył obiekt
od spodu - był mieszkaniec Beylon-de-Montmau~, J. Boyer. Dane
pochodzą. z badania prowadzonego przez J. Vallee.
J. Boyer znajdował się w odległości 600-700 ~etrów od ~os~u .
przez który miał ~am iar przejechać , kiedy nad innym sąsiednim
mo~tem zobaczył ostro zarysowany po?lu~ny cień k?łyszący s~ę
łagodnie w lewo i w prawo. Jechał dalej, az znalazł si ę dokładnie
pod obiektem, tak że mógł widzi~ć jego dno. ~ysiadt z c~ężarówki
i spoglądając w górę, zobaczył wiszący nad mm olbr.zym1, m~syw­
ny, idealnie okrągły obiekt w kształci e dysku z.d~ug1m mnieiszym
kołem wewnątrz obwodu zewnętrznego. Z mnie1szego koła wyla-
tywały krótkie iskry w kolorze. c1em~o?zerwonym. Po ~woch'.
trzech minutach przyg l ądani a si ę , wroc1ł do samochodu 1.w ~eJ
chwili z dysku trysną.I strum i eń oś lepiaj ących iskier, przypom1~a1ą.­
cych iskry płonącej magnezji, po czym obiekt natychmiast znikną.I
w górze. Samochód zako łysał się od silnego wstrząsu powietrza.
.„ Cole des Egous ~
500 m ncd 0021omem mooł_!ł
~.·~:-r
. ·~~ ~
Buech
. , .
.·
Punki obserwocylny nr l, "
/'
......__
Rys. 4 · · · V ć J V I
Miejsce obserwacji w Pont-la-Dame (na podstawie szkicu świadka) (J. all e. · a·
lee Challenge to Science wyd . cyi.). 105
 r jąc za sobą najpierw ognisty ślad. a później lekką poświatę, która
zniknęła W tym samym czasie poczułem uderzenie powietrza,
które zakołysało moim samochodem".
Jakkolwiek oba przypadki wykazują kilka cech wspólnych, wy-
I Drogo w luerunku
Serres i Morsyli stępują między nimi dwie różnice: w pierwszym wypadku relacjo-
nowano huk, w drugim natomiast obiekt zniknął w ciszy; w Loch
Raven dysk wywarł- jak można podejrzewać- jakiś wpływ na pra-
cę samochodu, podczas gdy J. Boyer podjechał samochodem w
najbl iższe sąsiedztwo obiektu i nie wystąpi ły żadne widoczne za-
kłócen i a w pracy silnika lub reflektorów- pal iły się przez cały c.zas,
gdy świadek stał pod dyskiem.
Bayer wysiodo
z samochodu (J. Vallee Challenge ro Science)

To bliskie spotkanie z Latającym Spodkiem zostało uznane

OBIEKT przez badaczy Projektu Colorado za warte dochodzenia w terenie.
R. Craig i N. Levine stwierdzaią po badaniu, że w ogóle nie podej- BEVERLY,
mują się wyjaśnić wydarzeń w Beverly. Blue Book nie zajęła się STANY
przypadkiem, chociaż otrzymała sprawozdanie z badań przedlo- ZJEDNOCZONE,
żonych jej przez jednego z pracowników NICAP (R. Fowlera). Jako 22.04.1966 r.
przyczynę podano fakt, że przypadek nie został zgłoszony do
Dystans między
obiektem Wright-Patterson AFB „kanałam i oficjalnymi".
o punkiem Najpełniejsze dochodzenie przeprowadzi! szef podkomitetu Nl-
obserwacyjnym
nr1 ·CAP w Massachusetts, Raymond Fowler, doświadczony badacz o
600 - ?00m wykształceniu technicznym. Był on na miejscu w kilka dni po incy-
dencie i przesłuchał wszystkich świadków, podczas gdy R. Craig i
N. Levine przeprowadzili badania terenowe dopiero po 16 miesią­
cach, przy czym nie przesłuchali wszystkich obserwatorów.
Przypadek Beverly składa się z serii obserwacji trzech obiektów
w pobliżu budynku szkoty wyższej od godziny 21.00 przez około 45
minut. Spostrzeżeń dokonywano z różnych miejsc, obiekty byly w
/Kierunek no Grenoble
ruchu, nowi zaś świadkowie sukcesywnie przybywali. W zależnoś­
ci od odległości obserwatorów od obiektów świadków można po-
Rys. 5 . dzielić na trzy grupy.
Plan miejsca obserwacji w Pont-la-Dame (J. Vallee. J. Vallee Challenge to Science Grupa pierwsza, to obserwatorzy oglądający pojedynczy obiekt
wyd. cyt.).
z bliska - cztery osoby, które widziały Lata1ący Spodek: 11-letnia
dziewczynka, jej matka i dwie sąsiadki. W ;ednym wypadku obiekt
,„Wjechałem n~ t~reny Po~t-la-Dame i miałem już jechać pod oglądany byt od dołu, kiedy unosił się tuż nad głową kobiety na wy-
gorę prostym_od.cink1em drogi zwanej Cole des Egaux, kiedy zoba- sokości kilku metrów, podczas gdy pozostałe uciekając, widziały tę
czy/em na niebie, dokład nie nad Pont-la-Dame w dolinie rzeki scenę z boku.
Gr~nd Bu~ch, nieruchomy, świecący dysk. Zatr~ymałem samo- Druga grupa obserwatorów oglądała obiekt z nieco większej
chod 1wysiadłem. Mu siała być wtedy godzina 19.55. odległości, gdy wyglądał jak moneta.
. Patr.zyle.m. na .dysk podobny do dwóch talerzy złączonych razem Trzecia grupa - kilkanaście osób - to obserwujący obiekt z naj-
1"':'ydaJe m1się , ze był on na wysokości 200 do 400 metrów nad zie- dalszej od ległości. Swoim wyg lądem obiekt przypomina ł wówczas
mi~. Nagle.~o d~ó~h lub trzec~ minutach poleciało trochę iskier, a gwiazdę. Wydaje się prawdopodobne, że w niektórych przypad-
106 obiekt wzniost się pionowo w gorę z szaloną prędkością , zostawia- kach rzeczywiście został pomylony z gwiazdą czy planetą. 107
 W Raporcie Colorado obserwacje podzielone są na dwie grupy:
obserwacje Latającego Spodka z bliska oraz wszystkie pozostałe
r żeby zawołać łudzi, powrócił
spostrzeżenia. Tylko dla tych ostatnich zaproponowane jest wyja-
śn i en i e. Ponieważ kierunek patrzenia na UFO zgadzał s i ę mniej
więcej z kierunkiem, w którym na niebie znajdował się Jowisz świe­
cący z siłą - 1,6 magnitudy (11 razy jaśniej od gwiazdy pierwszej
wielkości) , uznano, że obserwowanym obiektem była ta planeta.
Relacjonowane przez świadków zmiany koloru świecenia wyjaś­
niono scyntyl acją świ atła Jowisza, ruch UFO zaś wytłumaczono za
pomocą efektu autokinetycznego w połączen iu z rzeczywistym
przemieszczeniem się samych obserwujących. Jest niewykluczo-
ne, że niektórzy spośród licznych obserwatorów, którym inni wska-
zali obiekt, z dużej odległości mogli pomylić go z Jowiszem. Ponie-
waż jednak kierunki patrzenia na Jowisza i na obiekt różnily się ką­
tem około 50 stopni (wielkość, która wydaje się znacząca), nie jest
to wcale tak pewne.
Opis zajścia przedstawiony jest w Raporcie Colorado w sposób
następujący :
„Zgodnie z przebiegiem wypadków, około 21.00 jedenastoletnia
dziewczynka usłyszała hałas za oknem swojej sypialni i wygląda­
jąc przez okno, zobaczyła poruszający się w powietrzu obiekt w
kształcie piłki do rugby z błyskającymi czerwono światłami. Prze-
straszona zbiegła po schodach w dół. Jej ojciec, który oglądał wła­
śnie telewizję , stwierdził, że wystąpiły zakłócenia w odbiorze pro-
gramu. Dwie mieszkające w sąsiedztwie kobiety, które nadeszły w
tym czasie, zobaczyły czerwone światło w pobliżu budynku uczelni
i zawołały matkę dziewczynki. Te trzy kobiety postanowiły wyjść na
zewnątrz i podejść w stronę terenów uczelni, aby upewnić dziew-
czynkę, która została w domu - że widziała tylko samolot. Jednak-
że kiedy znalazły się na boisku szkoły, zobaczyły trzy oddzielne
świ atła, najczęściej czerwone, ale czasami zmieniające si ę na zie-
lone lub białe , które nie wyglądały jak światło samolotu. Środkowe
światło poruszało się błyskawicznie nad szkołą , a pozostałe «jakby
zabawiały się» z nim. Ciągle jeszcze myśl ąc , że mogą to być sa-
moloty lub helikoptery, jedna z kobiet przywołała machnięciem ręki
najbliższe światło , a ono przyleciało do niej. Kiedy znalazło się pra-
wie dokładn i e nad jej głową , kobieta zobaczyła, że jest to metalowy
dysk wielkości dużego samochodu ze świecącymi światłami wokół
jego górnej części. Był masywny, o płaskim dnie, okrągły w zary-
sie, z powierzchnią wyglądającą jak przyciemnione aluminium.
Dwie pozostałe kobiety uciekły. Odwracając się, zobaczyły przyja-
ciółkę stojącą dokładnie pod obiektem, który wisiał zaledwie 6-10
metrów nad jej głową. Kobieta zasłaniała rękam i głowę, jakby
chciała się osłonić, a póżniej powiedziała , że bała się , iż obiekt ją
zmiażdży. Obiekt przechylił się na bok i kiedy kobiety biegły do
108
domu, Innych
stóp nad dachem budynku szkolnego" .
na miejsce - około 50
Dotyczący tych zajść fragment sprawozdania z badań R. Fowle-
ra jest następujący:
„Jedna z kobiet, która po przywołaniu obiektu uciekła , stwier-
dza:
- Ten obiekt stawał się coraz większy i większy, kiedy się zbli-
żał. .. Nad sobą widziałam zamg l oną atmosferę i jasno świecące
światła (nie migaj<ice), które wolno się obracały. Byłam bardzo za-
ciekawiona. Nie uciekałabym , gdyby nie fakt, że obiekt znalazł się
zbyt blisko mnie i pomyślałam , że może runąć mi na głowę.
Kobieta, która znalazła się pod dyskiem, powiedziała między in-
nymi:
- Zaczęłam uciekać. Wtedy przyjaciółka krzyknęła: «Spójrz do
góry, to jest dokładn i e nad nami!» Spojrzałam więc w górę i stanę­
łam jak wryta. Zobaczyłam wielki okrągły przedmiot dokładnie na
wysokości szczytu dachu. Wyglądał zupełnie jak dno talerza. Był
masywny.. . Nie słyszałam żadnego dźwięku, ale poczułam , że ta
rzecz spadnie mi na głowę. To było jak gigantyczny grzyb. Byłam
zafascynowana, oszołom i ona, niezdolna do myśl enia i automaty-
cznie zaczęłam uciekać od tego.
Kiedy trzy kobiety uciekły z boiska uczelni, pobiegły do domu i
zaalarmowały sąsiadów. Dwoje z nich wyszło na zewnątrz. W Ra-
porcie Colorado tak przedstawia się dalszy ciąg wypadków:
Mężczyzna i jego żona wyszli na zewnątrz i pokazano im świat­
ła. Jedno z nich wydawało s ię znajdować zaledwie 5-1 O metrów
nad dachem budynku szkolnego. Tej parze patrzących świ atła ja-
wiły się jako owalne w kształcie , błyskające , najczęściej czerwone,
lecz zmieniające barwy. Światła przypomi nały wyglądem gwiazdy,
ale były od nich większe. Mężczyzna pobiegł do mieszkania i zadz-
wonił po policję. Kiedy grupa składająca się teraz z trzech kobiet,
dziewczynki, jej starszego brata, kalekiego ojca i pary sąsiadów,
oczekiwała na przybycie policji, środkowy obiekt oddalił się w górę
i wyglądał jak gwiazda. Dwa towarzyszące mu przedmioty zniknęły
z pola widzenia nie zauważone najwidoczniej wtedy, gdy uwaga
patrzących skierowana była na środkowy obiekt.
Kiedy przybyli policjanci, obserwatorzy byli przekonani, że poli-
cja potraktuje UFO jedynie jako gwiazdę. Jednakże świ atło podob-
ne do gwiazdy rozbłysło i znowu zaczęło poruszać się nad budyn-
kiem uczelni. Policjanci wskoczyli do wozu patrolowego i pojechali
w stronę szkolnego parkingu, gdzie zobaczyli obiekt z bliska, za-
nim nabrał szybkości, pozostawiając za sobą ścigającą go policję.
Ogółem obiekt obserwowany był przez 30-45 minut, nie wytwarzał
żadnych dźwięków, a obserwatorzy nie czuli ani gorąca, ani po-
dmuchu powietrza, kiedy był nad ich głowami ".
109
 Jeden z policjantów, przesłuch i wany przez R. Fowlera, z łoży! --.........'
zeznanie, którego istotny fragment brzmi następująco:
„Po otrzymaniu rozkazu, około 21 .00, pojechałem z oficerem B
''\
na Salem Road, miejsce kolo Beverly High School, skąd doniesio
no o UFO. Po przybyciu na miejsce zaobserwowałem coś, co wy-
glądało na wielki talerz unoszący się ponad uczelnią. Miał trzy
światła - czerwone, zielone i białe, ale nie było dżw1ęku wskazują­
cego, że icst to samolot. Obiekt unosił się nad szkołą i wydawał się
pozostawać całkiem w bezruchu. Światła błyskały. Chyba dwukro-
tnie wzniósł się wyżej nad budynkiem uczelni 1 odleciał".

W kolejnym fragmencie Raportu Colorado stwierdza się:

„Przesłuchany został jeden z policjantów. Potwierdził on
oświadczenia złożone przez innych obserwatorów, że reagując na
telefoniczne wezwanie, on i drugi policjant przybyli na miejsce i po
wskazaniu im obiektu przez grupę przyglądających się, pojechali
w stronę parkingu, aby przyjrzeć się obiektowi z bliska. Policjanl
stwierdzi ł, że nie byt to ani samolot, ani helikopter, ale nie umial po-
wiedzieć, co to było. Według tego policjanta obiekt m i ał kształt mo-
nety póldolarowej z trzema światłam i w różnych kolorach znajdują­

w-ł
cymi się w zagłębi en i ach w tylnej części obiektu - coś podobnego
do tylnych świa teł samochodu. Wydawał się wykonywać bardziej
lub mniej kołowy ruch, ale ci ąg l e był nad budynkiem szkoły. Po -ł~
przybyciu policjantów na parking obiekt „obl ec i ał" szkołę dwa lub
trzy razy i odszedł, jak si ę wydawało, prosto w kierunku lotniska.
Kiedy był już daleko, wyglądał jak jedno światło. Wystartował z s
„normalną szybkością•>, znajdując się ciągle na tej samej wysoko-
ści na niebie. Stał się ciemniejszy, a potem szybko znikł".

Opis szkicu:
Grupa 1: Pierwsza faza obserwacji. Dziewczynka widzi obiekt
przez okno, jej matka oraz dwie sąsiadki wychodzą z domu, idąc w
stronę głownego budynku szkoły wyższej.
Grupa 2: Trzy kobiety naprzeciwko budynku uczelni w odległości
około 300 stóp od trzech UFO, z których jeden, przywołany ruchem
ręki, opuszcza swoje miejsce nad szkolą i nadlatuje nad kobiety -
wygląda wówczas jak metalowy, ciemnoaluminiowy masywny
obiekt wie l kości dużego samochodu. Kobiety uciekają do domu 1
podnoszą alarm.
Grupa 3: Z tego miejsca obserwacji dokonuje grupa świadków zło­
żona z ośmiu osób: dziewczynka, jej brat, jej rodzice, dwie sąsiadki ,
i małżeńska para z sąsiedztwa. Oczekują na przybycie policji. Tym-
czasem dwa obiekty znikają z pola widzenia nie zauważone, trzeci
zaś unosi się wyżej i wygląda jak gwiazda. Policja nadjeżdża d rogą
Salem Road i po raz pierwszy widzi obiekt w punkcie oznaczonym
na szkicu jako „płot''. Z tego miejsca policjanci jadą z powrotem
11 O przez Salem Road i skręcają w lewo na drogę dojazdową do par-
~f:~ ~~tuacy1ny obserwacji w Beverly (Sc1entific Study of Unidentified Flying Objects
wyd. cyt.).
kingu uczelnianego, sk~~ ogl.ądają obie.kl z ?dłegłości oszacowa-
nej przez jednego z pohc1antow na 200 iardow. . .
Grupa 4: Najliczniejsi obserwatorzy -. za"".odnicy rozg.rywa1ący
mecz rugby i widzowie, dalekaodległosć. Niektórym.z nich.poka-
zano obiekt, który albo pomylili z Jowiszem albo u~n~li z~ gwiazdę.
Grupa 5: Dwaj policjanci na parkingu . Obie~t ~na1du1e ~1ę w mchu.
Oblatuje budynek uczelni dwu lub trzykrotnie 1oddala s i ę w kierun-
ku lotniska, znikając z oczu.
Dwaj badacze terenowi Projektu Colorado stwi erdzaią: „Nie pró-
buje si ę wyjaśnić tego bliskiego spotkania z UFO relaCJonowanego
przez trzy kobiety i dziewczyn kę".
(Scientific Study of Unidentified Flying Objects: A Hynek T/1e UFO Experience:
111
R. Fowler Casebook of a UFO lnvestigator).
 To bliskie powiet~zne spotkanie wojskowego helikoptera z cyga-
rowatym lub dysko1dalnym obiektem w pobliżu Mansfield w Ohio
r wprost do śmigłowca z szybkością ponad 600 węzłów (niecałe 700
MANSFIELD, zo?tało uznane przez panel pięciu profesorów uniwersyteckich za
STANY najciekawszy przypadek w 1973 r. N ajlepszą natomiast krytykę
ZJEDNOCZONE, tego przypadku przeprowadził Ph. Klass, jeden z redaktorów ma-
18.10.1973 r. gazynu „Aviation Week and Space Technology", autor dwóch
~ntysp?dkowych publikacji ks i ążkowych82 i obecnie pierwszy (po
sm1erc1 O. Menzela) praktykujący ufosceptyk na świecie. Jakko-
lwiek. krytyka Klassa częściowo jest przekonująca, sama wydaje
się nie wyt.rzymywać krytyki i większość badaczy nie zgadza się z
p~zedstaw1ony'!1 przez niego wyjaśnieniem tego incydentu po-
wietrznego (duzy meteor z roju Orionidów).
18 pażdziernika 1973 r. o godzinie 23.05 woiskowy helikopter
Bell Huey z US Army Reserve wraz z czteroosobową zalogą na po-
kładzie znajdował się w drodze z Columbus do Cleveland, Ohio.
Helikopter leciał prostym kursem 30 stopni (północnywschód - 30
stopni na wschód od kierunku pólnocnego) na wysokości barome-
try?znej 2500 stóp - w przybliżeniu 1200 stóp nad ziemią, nad za-
lesionym, pelnym wzgórz, rolniczym i gęsto zaludnionym 83 tere-
ne~ pólno?no-wschodniej części stanu Ohio. Noc była jasna, o
du.z~J przejrzystości powietrza. widzialność nieograniczona, z
ks1ęzycem w ostatniej kwadrze, który dopiero co wzeszedl.
Sierżant J. Healey, zajm ujący pozycję w tylnej lewej części heli-
ko~tera, zauważył na zachodzie poruszające się w kierunku polu-
dnio~yn: c~erwone świ~tło, które wydawało się jaśniejsze niż po-
zycyine sw1atła samolotow, a ponieważ kurs obiektu był neutralny
w stosunku do lotu helikoptera, nie zwrócił na to uwagi pozostaJych
czło~ków za.logi i nie "".iadc:~o, czy światło to ma związek z wyda-
rzen1am1, ktore nastąpi ły pozniej.
Po upływie trzech - czterech minut, sierżant R. Janacsek, sie-
dzący w tylnej prawej części śmigłowca, powiadomił kolegów o
czer~onym świetl e na południowo-wschodnim horyzoncie, umiej-
scow1on~m w stosunk~ do ścieżki lotu helikoptera pod kątem pro-
stym .. Świat!? przypominało zwykłe oświetlenie wieży radiowej czy
t~l~w1zy1nei 1wydaw~ło się nieruchome lub ewentualnie mogło le-
crec stałym kursem rownoleglym do kursu helikoptera i z równą mu
szybkością. Światło bylo obserwowane bez przerwy przez około
30-40 sekund aż do chwili, gdy wystartowało, wydając się lecieć
82
UFO's - ldenlified Random House 1968; UFO 's Explaine Random House
1974.
Jasne m.eteory - bolidy, przelatując nad zabudowanymi obszarami, widywane
83
są przez setki ludzi. W nocy, podczas której miało miejsce spotkanie hehkoplera z
bolidem ~wedlug Klasa) nie bylo ani jednego doniesienia, lak od ludności jak 1z ob-
serwat?nów.astron~n:iicznych, o przelocie bolidu. Dla odmiany istnieje doniesienie
pewne1 rodziny z m1e1scowości Galion (Ohio), klóra w lym samym czasie 1 miejscu
112 zaobserwowała z ziemi helikopter i najwyraźniej len sam obiekt.
mil na godz.). Dowódca kpt. L. Coyne (19 lat lotów wojskowych),
zajmujący pozycję w prawej przedniej części kabiny, przejął stery
od drugiego pilota, porucznika A. Jezzie'go, si edzącego po jego le-
wej stronie. Przewidując możl iwą kolizję pow i etrzną, Coyne skie-
rował helikopter w dół z szybkością 500 stóp na minutę. Ponieważ
znajdowali się w pobliżu lotniska Mansfield, gdzie stacjonowały sa-
moloty myśliwskie F-1 OO z Ohio Natior 1al Guard, Coyne sądzi ł po-
czątkowo, że czerwone światło może być pozycyjnym światłem
odrzutowca (ostatni samolot należący do Ohio National Guard, jak
się później okazało, wylądował o 22.47, a więc około 15 minut
przed spotkaniem helikoptera z obiektem).
Nawiązano kontakt z wieżą lotniska w Mansfield i odbyła się na-
stępująca rozmowa:
- Wieża Mansfield, tu Armyhelikopter 15 444„.
- Słucham, jeden-p i ęć-trzy czwórki„.
- Wieża Mansfield, czy macie jakiś silnie wyczynowy samolot w
obszarze na wysokości 2500 stóp?
Ponieważ kontrola lotów nie odpowiedziała (mimo że radio dzia-
łało), próbowano nawiązać łączność kilkakrotnie, ale nie udało
sięs4 • Próbowano także nawiązać kontakt z innymi, dalej leżącymi
stacjami naziemnymi, ale równ i eż bezskutecznie (Klass przekonu-
jąco tłumaczy to zbyt niskim torem lotu helikoptera).
W tym czasie czerwone światło zwiększyło znacznie swoją in-
tensywność, upodabniając się do świateł lądowania Boeinga 707
oglądanego z odległości 500 stóp. Ponieważ bliskość obiektu była
wyczuwalna i zderzenie wydawało się nieuniknione, pilot przełożył
drążek sterowniczy do pozycji full-down zwiększając szybkość
nurkowania do 2000 stóp na minutę.
Nagle w przedniej prawej szybie pojawił się wielki obie~t , który,
wydawało się , zawisnął nieruchomo w stosunku do helikoptera
nieco powyżej niego (1 O stopni) i lekko na prawo. Z perspektywy
L. Coyne'a obiekt zajmował prawie cały obszar przedniej prawej
szyby helikoptera. Była to oświetlona trójbarwnym światłem czer-
wonym, białym i zielonym cygarowata - takjakją widziano-st~uk­
tura o szarej metalicznej powierzchni, z rodzajem splaszczone1 ko-
puły na wierzchu (rys. 7).
L. Coyne:
„Spojrzeliśmy w górę i był tam ten obiekt-tuż nad nami. Zatrzy-
mał się! Najlepiej jak mogę go opisać- miał pięćdziesiąt do sześć­
dziesięciu stóp d łu gości, był wiel kości naszego helikoptera. Czoło-
a4 Ph. Klass wyjaśnia Io faktem, że w ogóle przyciski mikrofonów czasem działają
źle, że w ogóle łączność czasami zawodzi, że kontrolerzy lotniska Manslield mogli
być zaięci inną rozmową lub też obsługujący radio w helikopterze zbyl nerwowo pro-
bowal nawiązać ponowną łączność . 113
 I części pojazdu zielone światło wpadło do naszej kabiny i wypełniło
Rys 7
Obiekt w1dz1any przez L. Coyne a w prawej części szyby przednmi.
~a (przednia) krawędź poiazdu (craft) swiec1ta jasnoczerwonym
~w_1attem. Tylna krawędź miała sw1atto zielone 1mozna byto okre-
sl~c, gdz1_e kon~zy się sw1atto a zaczyna szara metaliczna po-
wierzchnia. Mozna to było zobaczyć ponieważ były czerwone 1
zielone odb1c1a od same1 tej powierzchni .
Ob1.ekt miał w tylne1 części także białe światlo i przez nie określo­
ny bhzei_ czas. prawdopodobnie kilka sekund nie zmieniał swoich
rozm1arow kątowych. tak 1akby utrzymywał między sobą a helikop-
terem tę samą odległość (załoga oszacowała ją na 500 stóp)
. W tym samym czasie z obiektu wyszło zrelone śwratło w sposób
kierunkowy, charakterystyczn~ dla :eflektora, i rozchod~ący się w
kształcie piramidy snop zalał zielenią kabinę helikoptera
L. Coyne:
„ Nigdy w życiu nie widzieliśmy czegoś takiego To było jak ze
s~u. To by~o niepodobne do czegokolwiek wyprodukowanego na
; 1eml - po1azd w kszt?łc10 cygara ze stałę poswiatą na czolowej
114 rawędz1. Na samei gorze była pokrywa, a wyemitowane z tylnej
I
Ją zielonym blaskiem. To było niesamowite".
Następnir~i obiekt ruszył na zachód, gwałtownie przyspieszając,
a światło bi;3łe zwiększyło intensywność, kiedy się oddalał. Na ko-
niec obiekt zmienił kurs o 45 stopni na prawo (w sposób oceniony
jako: decyz:yjny) i zniknął za północno-zachodnim horyzontem.
W chwilf: przed tym. gdy wydawało się, że obiekt zawisnął w po-
bliżu helikoptera, ten znajdował się w ostrym locie w dół, opadając
z szybkością 2000 stóp na minutę. Ostatni odczyt wysokości miał
m1e1sce na wysokości 1700 stóp barometrycznych (około
500± 1OO stóp nad poziomem gruntu). Coyne stwierdził, że nurku-
1ąc, wyra źrne widział pod sobą okolicę, a ponieważ miał duże do-
swiadczE mie w nocnych lotach na niskim pułapie, podkreślił, że nie
obawiał się zderzenia z ziemią (niemniej do zderzenia brakowało
tylko 12 sekund).
W ch\Nilę po tym, gdy obiekt od leciał na lewo od helikoptera, Co-
yne spojrzał na instrumenty i odczytał wysokość 3500 stóp baro-
metryc znych, czyli 2300 stóp nad ziem i ą. Jego lewa ręka była wy-
ciągni1;!la do przodu na drążku znajdującym si ę w pozycji „cała w
dół". H prawy drążek w pozycji do przodu Inaczej mówiąc, stery
były v-.,i pozycji na nurkowanie, ale helikopter wznosil s i ę z szybkoś­
cią 1OOO stóp na minutę .
L. Coyne:
„M.yśle liśmy, że idziemy w dól, a szli śmy w górę. To była kwestia
kliku sekund. mieliśmy 1700 stóp (500 stóp nad ziemią), a potem
350 o stóp (2200 stóp nad ziemią), wznosząc się 1OOO stóp na mi-
nutę bez ciągu - to znaczy, mam na myśli, że według odczytu
dz1N1gn1a skoku ogólnego (co/fect1ve pitch) była w dól i znaidowa-
łer /1 się w qozycji na płytkie nurkowanie".
eo krótkim czasie helikopter wzniósł się 1eszcze o dalsze 300
sti:>p8\ pilot odzyskał pierwotną wysokość 2500 stóp 1 kontynuował
Io t do Cleveland. Następnie łatwo został nawiązany kontakt z wie-
ż:~ Canton-Akron, leżącą kilka mil na wschód.
.,. Ph Klass tłumaczy tę dziwną częsc incydentu tym. że płlot. obawia1ąc się zde-
r zenia z z1em1ą. nieświadomie. instynktownie zm1enil pozycję dręźków I helikopter
.rncząl s1e wznosić. Sama w sobie taka reakqa wyda1e się prawdopodobna. Jednak
•Jdyby ta rekonstrukc1a wydarzen była prawidłowa drą.do me powinny były się zna1-
clować, tak jak się znajdowały, w polożeniu „w dól", lecz w położeniu „w gorę", kiedy
pilot po odlocie obiektu uprzytomnił sobie ich połozenie. O tym. ze podczas lotu heli·
koptera w gorę drążki zna1dowaly się w pozyc11 „w dol" świadczy wypowiedź L Coy·
ne·a, ktory na pytanie Ph. Klassa. łaka była pierwsza rzecz. którą zrobił po odlocie
obiektu odpowiedział: „ Pchnąłem drążek (col/ect1ve p//c/1) w górę ... a dźwignię sko-
ku okresowego (cyc/ie pitch) scięgnąlem od pozycji neutralne( Kłass zwraca uwagę
na nielogiczność tej reakcji, ponieważ nowe polożenie oznaczalo dla helikoptera lot
w górę. a przecież intencją pilota miało być powstrzymanie nie chcianego wznosze-
nia się . Jednakze skoro helikopter. mimo pozycji sterów . w dól''. ciągle się wznosił.
nie bardzo wiadomo, co mógłby zrobić p1lol, żeby pójśc w dół. Wydaje się. te Coyne
zmienił po proslu pozycje drążków na przeciwną, ponieważ nic Innego nie mógl wła-
sciw1e zrobic. a cos zrobić chciał 115
 Wedł~g rel~cj~ ca.lej zal.ogi nikt podczas głównej cz.ę·ści incyden- czas gdy odczuwano, zgodnie z oczekiwaniem, przeciążenie po
tu nie miał poięcra, ze helikopter idzie w górę i nie odc.z uwano żad­ wprowadzeniu helikoptera w nurkowanie przed pojawieniem się
nego przeciążenia , które powinno być wówczas zauw etżalne, pod- obiek1u.
_c·
c L. Coyne:
QV
- d
Q. V> N „ Czuliśmy przeciążenie, kiedy zaczęliśmy opadać, ale nie od-
"'O O
czuwaliśmy go podczas wznoszenia się z szybkością 1OOO stóp na
i
- N.

~ ~ -~ minutę" .
~ &. a.
·-u a.„_
N
c u
<1' Nie zanotowano też żadnego dźwięku czy turbulencji powietrza
'<li
o·-o c:
o n adlatuj ącego, a później towarzyszącego przez chwilę helikopte-
X N N
o ."9C rowi obiektu, jednakże poczuli uderzenie czy wstrząs zaraz po
"' ;:o
~ o .C
. tym, kiedy obiekt oderwał si ę od nich i ruszył , odlatując na zachód .
.g~ g
„~
·c'V')
Według niezależnej rekonstrukcji wydarzeń przeprowadzonej
o przez dwóch badaczy z CU FOS (A. Hynek i J. Zeidman) od pierw-
u
o
a. szego spostrzeżenia obiektu przez sierżanta Janacseka (a więc
o
od chwili, gdy czerwone światło było pod ciągłą obserwacją wzro-
kową) do momentu, gdy obiekt zniknął za horyzontem na północ­
nym zachodzie, upłynęło około 5,5 minuty, co unieprawdopodab-
nia hipotezę meteoru (rys. 8).
c
e (J. Zeidman A Helicopter-UFO Encounter Over Ohio; J . Zeidman UFO - Helicop·
ter Close Encounter Over Ohio „Flying Saucer Review" 1976 vol. 22 nr 4; Ph. Klass
UFO 's Explained; R. Blum, J. Blum Beyond Earth: Man 's Contact with UFO's).

c Przypadek ten, to głośne zdarzenie ze wsi Emilcin w wojewódz-

e
M ~ twie lubelskim i zapewne, spośród krajowych, najlepiej przebada-
ne doniesienie o UFO. Zajście należy do kategorii Bliskich Spotkań EMILCIN,
Trzeciego Rodzaju i jest przypadkiem szczególnym, jako że rela- POLSKA,
cjonuje się również pobyt wewnątrz pojazdu. 10.05.1978 r.
Zajście z Emilcina nie jest jedynym polskim, uwierzytelnionym
incydentem tego rodzaju. 27 września o podobnym incydencie
(bez pobytu wewnątrz pojazdu) doniósl kierowca z miej scowości
Golina w pobliżu Konina -J . M. Relacja z Goliny, choć nie poświę ­
cono jej tyle pracy, co poprzedniej, nie zawiera elementów sugeru-
jących zmyślenia. Brak też poszlak wskazujących na zapożycze­
nie opisu istot z Emilcina ze środków masowego przekazu, które
szeroko przedstawiały to zdarzenie. Dwaj główni badają.cy , oba-
wiając się indukowania doniesień , włączyli do opisu istot z Emilci-
na trzy fałszywe elementy, które znalazły się w relacjach praso-
wych i audycji telewizyjnej. W doniesieniu z Goliny brak któregoko-
lwiek z tych elementów86 . Oba doniesienia wyglądają na niezal eż­
ne od siebie, a istoty, których dotyczą. relacje, w obu incydentach
wręcz na te same (ze względu na posługiwanie się takim samym
przyrządem) .
Pon i żej przedstawione jest sprawozdanie z badań zajścia w

Rys. a 86 Dwa z nich (trzeci był mniej widoczny) pojawiły się w relacji grupy cl1icci LO
116
szkoly podstawowej w Kwiatkowicach. wo1ewództwo sieradzkie. 117
 Emilcinie, przeprowadzonych przez autora i R. Kietlińskiego (In-
stytut Socjologii Uniwersytetu Łódzkiego) przy współpracy dwóch
biologów (Uniwersytet Lubelski im. M. Curie-Skłodowskiej), kilku
lekarzy oraz innych osób. R. Kietliński nie jest i nigdy nie był zwią.·
zany ze sprawami UFO, jego wiedza na ten temat była przeciętna .
tj. gazetowa, i przed badaniem wykazywał sceptycyzm. Sprawo-
zdanie napisał autor książki , ale drugi z badających podpisuje się
pod nim. Tak więc wyrażone tu opinie i oceny są wspolne.
Zajście we wsi Emilcin musi być rozpatrywane w kontekście tzw.
wiedzy ufologicznej, ponieważ w relacji występują ufologiczne
SPRAWOZDANIE niezmienniki. Wygląd , zachowanie i pewne detale morfologiczne
ZBADANIA opisanych istot oraz charakter całego zdarzenia bezpośrednio od-
ZAJŚCIA syłają do tej wiedzy.
W EMILCINIE Pojawia się więc wstępnie następująca alternatywa: a!bo w zda-
Z 10.05.1978 r. rzenie rzeczywiście uwikłane są humanoidalne stworzenia z UFO.
albo ktoś dysponujący wiedzą ufologiczną.
Jest jeszcze inny powód narzucają.cy kontekst ufologiczny 1
uprawniający do posługiwania się terminem UFO. Jest bowiem
mowa o obiekcie latającym , co najmniej zdolnym do wykonania
zawisu nad ziemią oraz obiekcie łatają.cym niezidentyfikowa-
nym, przynajmniej przez badających .
Badanie rozpoczęło się 31.05.1978 r., natychmiast po otrzyma·
niu informacji o incydencie, tj. w 20 dni po samym zajściu. Nie wy-
daje si ę jednak, aby to opóźnienie m iało istotne znaczenie (pomija-
jąc niemożhość uzyskania bezpośrednich danych dotyczących fi-
zycznych śladów na miejscu relacjonowanych zajść) , ponieważ do
badanego dotarła wcześniej tylko jedna osoba, pozostają.ca zresz-
tą w kontakcie z jednym z badających W dr:iiach 31 maja-1 czer-
, wca, 10-12 czerwca i 20-25 czerwca czynn~ści badawczo-docho-
dzeniowe prowadzone były w terenie na miejscu rzekomego zda-
rzenia. Jakkolwiek nie wszystkie możl iwości badawcze zostały wy-
czerpane, zebrany materiał jest dostateczny do wyrażenia odpo-
wiedzialnej opinii.
Czynności badawcze:
1. Rozmowy i wywiady z badanym oraz jego najb l iższą rodziną..
2. Rozmowy i wywiady z mieszkańcami wsi oraz okolic, a zwła­
szcza z drugim relacjonującym i jego rodzicami.
3. Obserwacja badanego i jego najbliższej rodziny.
4. Przeprowadzenie Testu Apercepcji Tematycznej {Themat1c
Apperception Test).
5. Zbadanie domniemanego świadka za pomocą. Skali Inteligen-
cji dla Dorosłych Weschlera.
6. Przeprowadzenie Testu Ślepoty Barw (lshichara Test for
118 Blindness).
7. Przeprowadzenie pomiarów psychogałwanometrycznych.
8. Wykonanie szeregu eksperymentów klinicznych.
9. Badanie psychiatryczne.
1O. Badanie neurologiczne.
11. Badanie okulistyczne.
12. Badanie laryngologiczne słuchu.
13. Oględziny botaniczne drzew i roślinności, w pobliżu których,
wedłu relacji, unosił się obiekt. (Punkty 1-12 z wyjątkiem punktu 2.
dotyczą. głównego relacjonuj ącego).
Czynności dochodzeniowe:
1. Ustalenie ewentualnych żródeł ufologicznych informacji głó­
wnego badanego.
2. Sprawdzenie hipotezy żartu pracowników SKR w Skokowie,
zajmujących się opryskami chwastobójczymi.
3. Sprawdzenie hipotezy o wylądowaniu śm igłowca.
4. Inne - dotyczą.ce wielu różnych spraw wyłaniających się w
toku postępowania.
Osoby re l acjonują.ce dokonanie obserwacji niezwykłego pojazdu
latającego i jego pasażerów:
1 . Jan Wolski
Wiek: 71 lat, ur. 29.05.1907 r.
Zawód : rolnik.
Wykształcenie: 3 klasy szkoły podstawowej-1 rok prywatnej nau-
ki i 2 lata w szkole w sąsiedniej wsi Zosin.
Żonaty , ojciec 4 dorosłych synów.
Miejsce zamieszkania: wieś Emilcin, poczta Skoków, wojewódz-
two lubelskie. Wieś liczy 74 gospodarstwa. brak szkoły, klubu, kio-
sku ruchu , jeden sklep.
2. Adam Popiołek
6-letni ch łopiec nie uczęszczaj ący jeszcze do szkoły , mieszkaniec
lej samej wsi.
Miejsce wydarzen i lokalizacja obiektu
Teren leśny znajdują.cy się mniej więcej na wschód od drogi
wiejskiej naprzeciw gospodarstwa głównego rełacjonują.cego.
Według relacji istotna część incydentu rozegrała się w lesie na
obszernej, nieregularnej polanie (łąka) otoczonej z trzech stron la-
sem, a z jednej dość wysokim już zbożem - teren jest własnością.
J. Wolskiego. Polana l eży około 600 metrów od głównej drogi w
Emilcinie, od której oddzielona jest lasem, 1 około 200 metrów od
szosy: Opole Lubelskie - Chodzież - Bełżyce , od której oddzielo-
na jest wąskim pasmem lasu i parusetmetrowej szerokości obsza- 119
 rem pól uprawnych (w czasie incydentu dopiero co obsianych - na
początku badań porosłych do wysokości 30-40 cm) podchodzą­
cym pod tę szosę. Domniemany obiekt powietrzny dobrze chronio-
ny był przed wzrokiem potencjalnych obserwatorów. Jego usytuo-
wanie przy jednej ze ścian lasu sprawia, że nie mógł być widziany
spoza polany z dalszej odległości , jako że górna część obiektu
znajdowała się mniej wi ęcej na poziomie wierzchołków drzew, któ-
rych wysokość wynosi: od około 8,3 m i 7,7 m (dwa najwyższe
drzewa) do okolo 7,0 m (drzewa najniższe).
Z szosy obiekt mógłby być widziany wtedy, gdyby unosił się po-
wyżej wierzchołków drzew, ewentualnie moglaby zostać dostrze-
120
żona jego górna część, choć rozmiary, barwa i odległość obiektu
od szosy nie sprzyjają jej dostrzeżeniu. Wydaje się pewne, że
obiekt mógłby zostać zauważony tylko w trakcie lotu.
Relacja chłopca dotyczy obserwacji latającego obiektu w pun-
kcie oddalonym od polany w linii prostej o około 800 m, w kierunku
mniej więcej zachodnim. Gdyby linia łącząca polanę i gospodarst-
wo Popiołków (miejsce drugiej obserwacji) wyznaczała trajektorię
obiektu po starcie, obiekt leciałby na całej jej długości nad terenem
rzadko zalesionym i nie zamieszkanym (zob. szkic miejsca relacjo-
nowanych wydarzeń i fotografie).
121
 Data i czas incydentu

Ustalono, że relacjonowane wydarzenia nastąpiły 1O maja 1978 r.

Ustalenie to zostało oparte nie tylko na zeznaniach badanego i
członków jego rodziny (którzy wym i eni aj ą konkretne fakty z życi a
pozwalające umiejscowić incydent w czasie), ale także na infor-
macjach innych osób ze wsi i spoza wsi. Okreslonio dokładnej daty
122 było szczególnie ważne z punktu widzenia dwóch hipotez: l ądowa- 123
 n;a
wie.
śm;glowca ; akcj; chwastobójczej p'3cownMw SKR w Skoko· r
Według oceny rolnika incydent rozpoczął się około godziny
7.15-7.20 (pierwsze spostrzeżenie istot) i trwal do około godziny
8.00-8.1 o (przybycie badanego do domu).
Druga relacja (chlopca) również wydaje się wskazywać na go-
dz.inę 8.00-8.30, kiedy to słyszany byl przez matkę dziecka głośny
dżwi ęk, co, jak można sądzić, łączy się z obserwacją dziecka.
Dżwięk ten slyszany był także przez kilka innych osób we wsi.

Warunki meteorologiczne

Wedlug badanego i jego rodziny owego ranka było zimno, unosi-

ła się lekka mgła , było wilgotno, wiatr słaby,
zachmurzenie i prze-
świtujące od czasu do czasu słońce.
Wedlug raportu pogodowego stacji meteorologicznej w Lublinie
warunki dla rejonu Opola Lubelskiego w dniu 1Omaja 1978 r. w go-
dzinach między 7.00 a 9.00 rano kształtowały się następująco :
„Zachmurzenie duże (całkowi te lub prawie całkowi te). Wysokość
podstawy chmur: 400-600 metrów nad poziomem gruntu. W środ ­ Rys. 9.
kowej częśc i okresu występowały przejści owe opady deszczu o
czarno poruszały się l1E1kko i zwinnie, jakby podskakuj ąc , szły w tym
słabym natężeniu. Wid zial ność początkowa : 3-4 kilometry, ograni-
czona przez zamglenie, poprawiająca się stopniowo do 6-8 kilo- samym kierunku, w k1tórym i on zmierzał. Osoby te zaczęły się
oglądać i wówczas zauważył ich zielone twarze. Po przejechaniu
metrów. Wiatr z kierunku północno-zachodniego i prędkości 3-5
metrów na sekundę. Temperatura powietrza od 6 do 7 stopni C". furmanki przez plytkie ;'.agłębienie wypełnione błotem (osoby pró-
bowały przeskoczyć je i jednej niezupelnie się to udało) , rozstąpily
się na boki i zatrzymał) 1. Kiedy wóz wjechal pomiędzy nie, wsko-

Rekonstrukcja wydarzeń

Poniższa rekonstrukcja wypadków została dokonana na pod-

stawie wielokrotnych rozmów i wywiadów prowadzonych z prze-
rwami od 31 maja do 24 czerwca, utrwalonej na taśmie magnetofo-
nowej rozmowy z badanym, przeprowadzonej 25 m ~ja przez oso-
bę spoza grupy badawczej oraz kilkakrotne wizje lokalne.
Badany stwierdza, że 1O maja 1978 r. wstał rano kilka minut
przed godziną 5.00, zamierzając pojechać z klaczą (w celu zapło­
dnienia jej) do mieszkającego w Dąbrowie Kuśmieńskiej znajome-
go, mającego ogiera. Jechał furmanką z zaprzężoną do niej kla-
czą. Droga z domu do sąsiada nie była tą samą rfrogą, którą rela-
cjonujący wrncał. Obawiając się o nie podkutą klacz, wybrał drog ę
powrotną przez las. Na znacznej długości klacz przebywała tę tra-
sę po raz pierwszy. Jadąc brzegiem pola i lasu, wykonał skręt w
prawo, wjeżdżając w chaszcze. Około 7.15-7.20 po wyjechaniu z
gęstych zarośli, spostrzegł na lewo i przed sobą w odległości około
40 metrów dwie id ące osoby, które w tym samym momencie wziąl
124 za myśliwych. Te dwie niewielkie wzrostem postacie ubrane na 125
 czyły na niego lekko, zwinnie, z obu stron, przysiadając się nieco
za badanym i mając nogi opuszczone po obu burtach wozu.
Badany stwierdza, że nie zatrzymywał się. W czasie jazdy osoby
te odwracały się kilkakrotnie do siebie, ,Prowadząc ze sobą rozmo
wę w języku, którego badany nie rozumiał. W formie werbalnej nig-
dy si ę do niego nie zwracały. Po przejechaniu z siedzącymi na wo-
zie „pasażeram i " około 80 metrów furn1anka dotarła do miejsca, z
którego otwi erał się widok na zachodnią część polany. Badany
126 stwierdza, że zobaczył w powietrzu na tle drzewa jakiś pojazd i wów-
czas powiązał te osoby z pojazdem. Po przebyciu około 40 me-
trów, gdy odległość od pojazdu wynosiła w przybliżeniu 30 metrów,
osoba siedząca po prawej stronie gestami nakazała mu zatrzymać
wóz. Badany pociągnął za lejce, w czym pomogła mu jedna z ?Sób,
następnie okręci ł lejce dookoła kłon i cy, posłuszny gestom zsiadł z
wozu i poszedł w stronę obiektu. W odległośc i okolo 30 metrów od
pojazdu słychać było, emitowane przez nie~o.' ciche br~ęcz~ce
dźwi ęki . Badany podszedł do pojazdu w asysc10 obu osob, ktore
towarzyszyły mu idąc po jego prawej i lewei rQce. Kiedy wszyscy 127
 stanę li przed unoszącym się na wysokości około 4-5 metrów po-
jazdem (odległość od dna obiektu do ziemi), osobnik idący po le-
wej stronie badanego zawrócił w stronę konia, który tymczasem
zaczął się paść w miejscu postoju. Druga osoba wstąpiła na wiszą­
cą około pół metra nad ziemią prostokątną platformę , przymoco-
waną do górnej części pojazdu 4 cienkimi „linkami" i pokazała , aby
badany zrobił to samo. Ani teraz, ani wcześniej nie odczuwało się
żadnego ruchu powietrza. Natychmiast po wstąpieniu badanego
na platformę, ta ruszyła bardzo szybko do góry i zatrzymała na-
przeciw prostokątnego otworu wejściowego.
Osoba towarzysząca badanemu pokazała mu gestem, aby
wszedł do środka pierwszy, a ona sama weszła zaraz po nim.
Badany stwierdza, że w pomieszczeniu znajdowały się dwie
identycznie wyglądające i ubrane osoby. Jedna z nich trzymała w
ręku coś, co badanemu przypominało długi sopel lodu. Badany zo-
stał delikatnie przesunięty głębiej i nieco w lewo przez osobę , która
z nim wjechała. Na podłodze zauważył kilka czarnych ptaków, we-
dług niego być może gawronów. Ptaki były żywe , poruszały się, ale
nie mogły wstać. Osoba, która z nim wjechała, za pomocą gestów
pokazała mu, żeby się rozebrał. Zdj ął więc jes ionkę , sweter zapi-
nany na guziki i koszulę. Stwierdza, że sądził, i ż to wystarczy i nie
rozbierał się dalej. Ta sama osoba pokazała mu jednak, żeby roze-
brał się całkowicie. Zaczął wi ęc się rozbierać (ubranie kładł na po-
dłogę) i w trakcie tych czynności na górę wjechała czwarta osoba,
która wcześniej poszła w stronę konia. Znajdujące się w pojeździe
osoby podchodziły do osobnika trzymającego w ręce „sopel lodu",
ułamywały go po kawałku i wkładały do ust. Badany stwierdza, że
„sopel lodu" łamał się „miękko i cicho jak ciasto". Osobnik, który
wraz z badanym wjechał na górę , również ułamał kawałek „sopla"
i gestami zapytał, czy badany też będzie to jadł , lecz on odmówił.
Badany stwierdza, że w pojeździe czuć było ostry zapach, któ-
rym przesiąkła jego odzież. Zapach ten czuć było od jesionki jesz-
cze w dwa dni później. Zapach nie został dokladnie rozpoznany
przez badanego. Stwierdza jednak, że kojarzy mu się z siarką. Do-
daje, że zataił ten fakt przed żoną. gdyż często miewa ona bóle gło­
wy i obawiał się, że zapach jesionki mógłby taki ból u niej spowodo-
wać, lub że żona mogłaby tak uważać.
Jedna z dwóch osób, które cały czas przebywały w pojeździe ,
stanęła przed badanym (gdy był już nagi) w odległości około 1,5
metra i złączyła trzymane przed sobą dwa przedmioty przypomi-
nające badanemu dwa szare talerzyki. Kiedy „talerzyki" zetknęły
si ę (lub rozsunęły) rozległ się dźwięk, nazywany przez badanego
„klapnięciem". Talerzyki, jak mu się wydawało, mogły być w jed-
nym miejscu sczepione. Osoba, która wjechała z badanym na
górę, uniosła mu rękę nad jego głową i lekko wyciągnęła do przo-
du, odwracając go przy tym bokie~ w stronę trzymającego „tale-
128 rzyki'', które ponownie zostały złączone. To samo powtórzyło się,
kiedy badany został odwrócony tylem i drugim bokiem. Stoj ąc bo-
kiem do posługującego się „talerzykami", badany trzymał jedno
ramię uniesione, a stojąc tyłem i przodem, obie ręce miał opusz-
czone.
W trakcie tych zabiegów, jak i w czasie całego pobytu w pomie-
szczeniu , osoby rozmawiały między sobą. W pewnym momencie
okazały duże zainteresowanie skórzanym paskiem od spodni
zdjętym przez badanego i przyglądały się paskowi z ożywieniem
rozmawiając między sobą. Kilkakrotnie na twarzach osób pojawiły
się grymasy.
W ścianie , naprzeciw otworu wejściowego i trochę w lewo od
„drzwi", na wysokości około 1,2 metra znajdowały się dwa otwory,
w które co jakiś czas wkładany był czarny pręt długości około 30
centymetrów i grubości około 1 centymetra, zakończony małą czar-
ną kuleczką. Osoba posługująca się owym prętem (nazywanym
przez badanego „ pałeczką " ) wkładała go do otworu kulką do środ­
ka i poruszała nim na wszystkie strony. Także w drugim otworze
wykonywała takie same ruchy. Czynności te wykonywane były co
jakiś czas przez jedną z osób, która w czasie przerw między mani-
pulacjami space rowała po pomieszczeniu.
Na koniec, stwierdza relacjonujący, za pomocą gestów pokaza-
no mu, żeby się ubrał, a kiedy to zrobi ł, gestami dano mu do zrozu-
mienia, że może odejść. Stojąc w otworze wejściowym badany od-
wrócił s ię (stwierdza. że nie wypadało mu tak po prostu odejść),
zdjął czapkę i ukłonił się mówiąc „do widzenia". Wszystkie cztery
istoty naśladowały ukłon , a na ich twarzach po raz kolejny pojawiły
si ę grymasy. Następnie badany stanął na platformie, która na-
tychmiast bardzo szybkim ruchem opadła w dół , jednakże nie do-
tknęła ziemi, lecz zawisła nad nią. Badany stwierdza, że zeskoczył
na zi emię nie czując. aby platforma zachwiała się lub cofnęła
odepchni ęta nogą. i poszedł do wozu. Odwrócił się jeszcze i spoj-
rzał na pojazd - w otworze wejściowym zobaczył spoglądające na
niego dwi.) lub trzy osoby. Kiedy wóz ruszył, koń bał się przejechać
koło pojazdu i skręcił w lewo aż pod ścianę drzew. Po przyjeździe
do domu, co mogło zająć ol--oło 5-1 O minut, badany wszedł do mie-
szkania i zaalarmował rodzinę . Jeden z synów (Józef Wolski) wraz
z sąsi adem (Bolesławem Miotłą} pospieszyli na polanę, badany
zaś wyprzągł konia i udał się za nimi. Kiedy przybyli na miejsce (ba-
dany trochę później), ani pojazdu, ani istot nie było. Badany pozo-
stał tam kilkanaście minut, po czym wrócił do domu , podczas gdy
jego syn wraz z sąsi adem zajęci byli og l ędzinami terenu.
Istoty
Na podstawie opisów świadka zrekonstruowano prawdopodob-
ny wygląd istot. Ich wzrost oceniono na 1 ,4-1,5 metra, gdyż sięgały 129
5 - Obecnosc UFO
 one badanemu do wysokości nosa (wzrost badanego - 1,64 m).
Budowa ci ała istot była delikatna, sylwetka szczupła.
Kolor twarzy i dłoni - jedynych odsłoniętych części ci ała - usta-
lono na ciemnawozielony, zbliżony do koloru zielonooliwkowego.
Oczy istot zostały opisane jako „skośne" (wydłużone poziomo),
a kości policzkowe jako wystają.ce. Badany nie jest w stanie podać
szczegółów dotyczących wyglądu ust, nosa i koloru oczu (o tych
ostatnich mówi, że były raczej ciemne). Miejsca, w których można
by spodziewać się włosów na głowie i uszu, były zakryte, stąd brak
informacji na ten temat. W trakcie pobytu wewnątrz pojazdu bada-
ny zauważył , że istoty mają. białe uzębi en i e. Nie jest w stanie stwie-
rdzi ć, jakiej płci były te osoby(?!). Według oceny badanego dłonie
istot były szczupłe i delikatne, pałce zaś miały jeden niezwykły
szczegół: wyposażone były w rodzaj płetewek- przypominających
źdźbło trawy, otaczających każdy palec. Nie zauważył, czy pałce
m i ały paznokcie. W dotyku skóra tych istot była g ład ka i raczej
chłodna.
Strój wszystkich czterech istot był jednakowy i przypominał obci-
sły kostium płetwonurka , aczkolwiek nie jest to porównanie autors-
twa badanego („Ludzie mówią., że podobno nurcy takie mają"). On
sam opisuje strój wyłącznie rzeczowo. Był to jednoczęściowy , cza-
rny kombinezon (czerń nie głęboka , badany określa ją jako siwa-
wą.) przylegający ściśle do głowy. Krawędź kostiumu biegła nad
czołem i opadała w dół zakrywając miejsce, w którym ewentualnie
powinny być uszy. W okolicy poniżej pasa kombinezon był znacz-
nie luźniejszy, a mniej więcej od kolan przechodził bezpoś rednio w
buty, również przylegają.ce mocno do ciała . Brak jakichkolwiek za-
pięć, guzików, sprzączek , zamków błyskawicznych itp. oraz takich
elementów, jak kieszenie, patki czy paski. Rękawy kombinezonu
były ści ągn i ęte w przegubach. Z tyłu m i ał rodzaj „wygarbienia" za-
czynającego się od karku i lekko rozchodzącego się na boki do ra-
mion.
Istoty poruszały się lekko - wewnątrz pojazdu nie było słychać
ich kroków. Grymasy na twarzy, o których mówi badany, opisane
zostały jako wykrzywienie ust w jedną. stronę. Dźwięki wydawane
przez rozmawiają.ce istoty były bardzo szybko wyrzucane, jakby
bez międzywyrazowych przerw, tworząc zlewający się ciąg.
Określenia , jakich używa badany na 01naczenie istot: osoby,
oni, ci (najczęściej), rzadko: cudotwór, raz lub dwa razy użył wyra-
żenia: potworaki.

Obiekt
Dokładne okreś l en i e wyglądu obiektu i jego zachowania jest ba-
rdzo ważne z punktu widzenia możl i wości przyjęcia lub odrzucenia
hipotezy o jego konwencjonalnym pochodzeniu. Opisywany po- 131
130
 jazd i jego prawdopodobne rozmiary przedstawione są na fotogra-
fii. Barwa zewnętrznej powierzchni pojazdu została okmślona
przez badanego jako bi ała. Jednakże dalsze rozmowy wykazaly,
że chodzi tu raczej o błyszczącą „ n i klowaną." powierzchnię (bada-
ny porównuje powierzchnię pojazdu do niklowanej klamki !;;amo-
chodu i zderzaka). Ta druga informacja wydaje się pewniejsza.
zważywszy na stwierdzoną słabą. zdolność badanego do subtelne-
go posługiwania się określeniami barw.
Obiekt był błyszczą.cy, czysty, pozbawiony zadrapań, skaz,
plam itd. Według rełacjonują.cego nie miał żadnych śladów spa-
wań, śrub, nitów i innych złą.czeń-wyglą.dał jak „ulany". Wszy~;tkie
jego zewnętrzne części, wraz z (tak nazywanymi przez badaneigo)
„beczułkami", „wirami", „windeczką." i „linkami" („szpagatkarni"),
do których była przytwierdzona platforma, byly w identycznym ko-
lorze co kadłub .
W dotyku obiekt sprawiał wrażenie twardego sztucznego two-
rzywa, a grubość ścianki w miejscu, gdzie badany chwycił ją. wcho-
dzą.c do środka (w górnej prawej części otworu wejściowego) , wy-
nosi ła około 3 centymetrów i została określona jako „grubość deis-
ki". Nad otworem wej ściowym, m ierzącym oko ło 1,7 metra (bada-
ny prawie nie schyl ał się wchodząc), umieszczona była płask:a
część, z której wychod zi ły „szpagatki" przymocowane na czterech
rogach p rostoką.tnej platformy wjazdowej, j ednakże u góry „szpa -
gatki" te wydawały się nieco schodzić. Ta uwaga badanego suge-
ruje fizyczną. real ność obiektu, gdyż taki efekt „schodzenia się"
jest zgodny z zasadami perspektywy przy obserwacji obiektu od
dołu. W dotyku „linki" były raczej twarde, a ich grubość wynosiła
kilka milimetrów- średnica przeciętnego przewodu mikrofonu ma-
gnetofonowego.
Przednia ściana obiektu przechodziła bezpośrednio w drzwi,
które skręcały się na bok do wewnątrz na podobieństwo rulonu pa-
pierowego lub skręconego wieczka puszki od konserw. W obecno-
ści świadka drzwi pozostały w takiej skręconej pozycji. Relacjonu-
ją.cy twierdzi, że nie widział zawiasów, klamki, zamka itp.
Pomieszczenie było prostoką.tne, surowe i prawie puste. Ściany
gładkie bez żadnych wystających części łub ozdób, sufit i podłoga
również gładkie - wszystko w kolorze czarnym przypominają.cym
b9rwę kombinezonów istot (dla porównania badany pokazuje ka-
~łek czarnego bakelitu, wskazując na podobieństwo barwy) . W
odróżn i en i u od ścian i sufitu (raczej płaski ego), które wydawały się
być matowe, podłoga świeciła „jak wypolerowana", jednakże ani
istoty, ani sam badany nie ś l izgal i się. Stojąc boso w trakcie „bada-
nia" prowadzonego przez istoty, czuł, że podłoga jest chłodna. W
pomieszczeniu nie było żadnych przyrzą.rlów lub sprzętów- foteli,
tablic kontrolnych, zegarów, sterów itp. - z wyjątk iem kilku .małych
czarnych prostoką.tnych ławeczek pod ścianam i . Ławeczki te były
132 przymocowane do ścian na wysokości około 0,5 metra. Na dwóch
zewnętrznych rogach każdej ławeczki umocowane byty cienkie
czarne „linki" i dą.ce wyżej do bocznej ściany, gdzie były przymoco-
wane. Trudno powiedzieć , czy w pojeżdzie znajdowało się jakieś
inne pomieszczenie ukryte przed wzrokiem badanego, ale z poró-
wnania wymiarów wnętrza z rozmiarami zewnętrznymi pojazdu
wydaje się dość pewnie wynikać, że innych pomieszczeń nie było.
Nie jest jednak wykluczone, że któraś ze ścian pojazdu mogła być
podwójna (przednia ściana, są.dzą.c z relacji, nie była podwójna)-
ale jeśli tak, to przestrzeń między nimi mogła być duża. Z całą. pe-
wnością. może natomiast stwierdzić, że jakaś wolna (lub przez coś
zajęta) przestrzeń znajdowała się w górnej części pojazdu (między
sufitem a zewnętrzną. powierzchnią. „dachu"), gdyż wysokość po-
jazdu została oceniona na około 3 metry, sufit zaś biegł nad głową.
badanego na wysokości około 1,8 metra (badany stwierdza, że
gdyby wycią.gną.ł rękę w górę, mógłby sięgną.ć znacznie wyżej niż
sufit). W pomieszczeniu nie zauważył żadnych żródeł sztucznego
światła - jedyne oświetlenie to światło padają.ce z zewną.trz przez
otwór wejściowy wychodzą.cy na wschód.
Według relacji obiekt unosił się nad z i emią., porośn i ętą. w tym
miejscu traw11, na wysokości około 4,5 metra, tj. na tej wysokości
od ziemi znaj dowało s i ę dno kadluba. Od l egłość tylnej ściany
obiektu od drzew mogła wynosić oko ło 1 metra. Pojazd, aczko-
lwiek nigdy nie zetknął się z gruntem, przemieszczał s i ę mniej wi ę­
cej o pół metra - metr w górę i w dół powolnym stałym ruchem. Ten
powolny, unosząco-opadają.cy ruch obiekt wykonywał przez cal~
czas, kiedy znajdował się w polu widzenia badanego, będą.c zas
wewną.trz, nie czuł on - jak twierdzi - występowania tego ruchu.
Pojazd był źródłem niezbyt głośnego dźwięku, pochodzą.cego­
zdaniem badanego - od obracających się bardzo szybko piono-
wych elementów przypominających walce o powierzchni pokrytej
ślimacznicą. („wiry" - według określenia relacjonującego). Ponie-
waż wiry znajdowały się w cią.głym ruchu obrotowym, nie jest jas-
ne, czy efekt „ślimacznicy" nie mógł być tylko optyczny. Dźwięk był
rodzajem buczenia czy brzęczenia przypominają.cego bzyczenie
bąka lub pszczół. W czasie pobytu wewnątrz pojazdu dźwięk ten
był słabo słyszalny, mimo nie zamkn iętego otworu wejściowego.
Dźwięki te zostały usłyszane po raz pierwszy w odległości około 30
metrów od pojazdu. Badany twierdzi, że znajdują.c się w najbliż­
szym są.siedztwie pojazdu, nie zarejestrował żadnego ruchu po-
wietrza. Trawa pod pojazdem i gałęzie drzew nie poruszały się.
Okreś l en i e, jakich używa badany na oznaczenie obiektu: pojazd,
pojazd jak autobus, ten autobus, powóz, wóz. Nigdy nie posłużył
się określen iem UFO, Lataj ą.cy Talerz lub Lataj ący Spodek. Nie tyl-
ko w odniesieniu do pojazdu, lecz i w całości relacji nie stwierdzono
żadnego określ en i a z żargonu ufologicznego. Z nazwą. Latają.cy
Talerz zetkną.I się kiedyś , ale nie widzi z nią. żadnego zwią.zku, po-
ni eważ pojazd był podobny do autobusu, a nie talerza. 133
 W~dlug słów badanego oblekł pczypomłna mu, jak dodat: T
wyiasrna, autobus P.Ks (dawny typ, krótszy, nie używany obecnie) .
Po zrekon.stru~~aniu poiazdu jego główna część (nie biorąc pod
uwagę „wirów ) Jest podobna kształtem do niskiego budynku, np.
s!odoły , z czym badany się zgodził , ale dopiero po zasygnalizowa-
niu mu tego podobieństwa . Jedno z proponowanych wyjaśnie n
braku t~go s~ojarzenia może polegać na tym, że badanemu na po-
r?"'.'narne obiektu, do np. sto~oły, nie pozwolila „substancja''., z ja- ~1ego - ~hoc1az grymasy ?YłY 1dentyc~n~ z 1n.nym1, oce~1onymi
kie! .z~u~owa~y b_Ył pojazd, lj. materia! i jego cechy _ kolor, gład-
k?sc, sw1ecerne się itp ..wydaje się to możliwe w świetle faktu, wy-
rnk~Ją.cego z obserwaci1, ze badany nie jest w stanie wyabstraho-
wa?. sam~j f~rmy. Być może .pewną. rolę odegrala tu także obec-
nosc „.w_iro"'! oraz zbyt mała (jak na proporcje budynku wiejskiego)
dłu~osc obiektu w st~s~nku do jego wysokości. Niemniej sprawa
t~ nie Jest dostatecznie i asna, pon i eważ pierwsze odruchowe po-
rownanie, jakie narzuciło się badanemu, dotyczyło autobusu.
'.rzeba pod.kreśl ić ~harakterystyczną. dla opowieści osob l iwą re-
laC]ę <:>dsyłania: prawie w~zystkie elementy zewnętrznego wyglą.-
du _POJazdu, Jak 1występ ują.ce w jego wnętrzu, tylko przypominają
c?s powszechnie znanego, ale tym, do czego się je porównuje
rne są. .
Interpretacja zajścia dokonywana przez samego badanego
W czasie wielodniowej obserwacji i wywiadów nie zauważono u
badan.ego sklonności do interpretowania wydarzenia w terminach
ufologicznych lu~ ko~mic~nych. Sądzi on, że osoby, z którymi się
zet~~ą.I, b~ły lu?zm1 1nnei na~odowości - być może Chińczykami
(Ch1nczyko:V .w1dz1 ał pr~ed. kilkudziesięciu laty). Taką. wykładnię
pocho~zenia istot wydają. się .wymuszać na nim następują.ce ele-
menty. m~ly w~st 1 ~tot , ~kosne oczy i wystają.ce kości policzko-
we. Fak~;, ze osooy m1a!y zielone twarze i dłonie oraz palce z „płe­
tewkami wywołuje u niego dysonans, który stara się zlikwidować
konsek~e~tnym stosowaniem zasady oszczędności myślenia.
~ugeruje'. ze ~stoi~. mo~ly mieć twarze i dłonie pomalowane lub no-
siły maski, mimo 1z w Jego obserwacji brak jest ku temu konkret-
nych podstaw. Na zwróconą. uwagę, że maska powinna być łatwo
rozpoznawa~na (bo np. o?stawałaby nieco od twarzy) twierdzi, że
moę,la to b~c maska nac1.ągana na twarz „jak jedwabna pończo­
cha . Wyda!e się pewne, ze udzielanie przez badanego wyjaśnień
wpr~wadzai~.cych maskę lub zabieg pomalowania twarzy pocho-
dzi ~1e s~ą~ . 1z rozpoz.nawal on coś jako maskę czy farbę , ale dlate-
go, ze nie jest w stanie inaczej sobie tego wytlumaczyć .
Pr?bując wyj~śni.ć d.ziwny wygl ąd otoczonych „żdźblem trawy"
palcow, sugeruje uzyc1e rękawiczek, chociaż, podobnie jak wyżej.
134 pozytywnie nie rozpoznał czegoś , co byłoby rękawi czką..
lnterpretuj~c zacho~~n!e się. istot, ~wierdzi, ż~ wszyscy .by!i bar-
dzo gr~ecz.n 11 ob.chodz11i si ę z. rni:n delikatnie - nie ~rzyczel 1 , nie po-
pychah ~o .itp. W1elo.krotrne ~1~z1ane na ~ar.zach 1~tot gryma~y in-
terpretuje jako przyi azne usm1echy, choc nieprzyjemne. Wyją.le k
stanowi ta część incydentu, gdy rozbierał się i stał nagi - bierze tu
P?d uwagę mo~liwość, że grym~sy mogły ozn~czać.śmiani.e się z
Jako p rzyia~ne - ~o wska.zuje na. wystąpienie.u .niego uczu~1a wsty-
du; W całeJ rel~CJI i es~ wiele takich subt~lnosc1 psych?.log 1c~nych,
ktore są. wskazowką. , ze badany dokonuje rekonstrukCJ1 swoich au-
tentyc~n~ch proc~sów intel ektu~lnych i emoc_ionalnych.
.zab1eg1 polegają.ce na ł~c~ernu 1ro~łą.~zarnu przyrządu przypo-
mma!ą.~ego .dwa talerzyki interpretuje J~ko foto.gratowanie lu~
przesw1etlarne go (poddawany był przesw1etlernom w poradni,
gdzie rozbierał się do pasa), co jest zgodne z jego zdo ln ością. do
rozpoz~awania n~ podstawie znanych mu c~yn ności:
Inna mte~prelaCJa. dotyczy. sposobu lotu ob1ek~u (ktorego ~ i e ~b -
serwowal) 1dowodzi zdolnosc1 badanego do logicznego myslenia,
co zostało stwierdzone także w inny sposób. Sugeruje on (zastrze-
· gając się , że są. to jedynie jego domysły) , iż cztery górne wystają.ce
pionowo „wiry" mogą służyć do poruszania s ię pojazdu do góry,
dolne zaś powodują. ruch ku dolowi. Kiedy obiekt leci w linii pozio-
mej, „wiry " mogą. być przekręcane o 90° i zajmuj ą polożenie pozio-
me.
Wszystkie interpretacje są. zgodne z tym, czego należy się spo-
dziewać po osobie o cechach badanego i nic nie wskazuje na ist-
nienie j akiegoś zewnętrznego wplywu. Daje się zauważyć konsek-
wentne stosowanit:l przez badanego zasady oszczędności myśl e­
nia.
Ślady na miejscu zdarzenia
Zebrane zostaly oświadczen i a wielu osób, które stwie rd zają., że
widzialy na miejscu zajścia różne ślady. Ślady te można pogrupo-
wać następuj ą.co:
1. Smugi w wysokiej, pokry1ej rosą. trawie pochodzą.ce od
dwóch i dących obok siebie osób. Tropy takie mogly być dobrze wi-
doczne i latwe do interpretacji (co zostalo sprawdzone przez bada-
jących) , gdyż wysoka i stoją.ca rano trawa sp rzyjała ich utrwaleniu .
Smugi prowadziły w różnych kierunkach, jedna z nich kierowała
się do miejsca, w którym, zgod111e z relacją. badanego, zauważył on
dwie idą.ce osoby (pierwsza faza kontaktu). Obecność tego rodza-
ju śladów (nie stwierdzonych przez badaj ących bezpośrednio) po-
twierdzona jest przez dwóch świadków (syna Jana Wolskiego -
Józefa i sąsiada - B. Miotły), którzy znaleźli się na miejscu domnie-
manego zdarzenia w kilkanaście minut po jego zakończen iu . Jedy- 135

nie oświadczenia tych dwóch osób mogą być b'rane pod uwagę w
odniesieriiJ:i do tego typu śladów, gdyż następni odwiedzający po-
lanę mogli je zatrzeć, a na pewno pozostawili swoje ślady, jak rów-
nież ze wzgl ędu na krótki czas ich utrzymywania si ę.
2. W trakcie oględzin terenu bezpośrednio po zakończeniu in-
136 cydentu syn badanego i sąsiad odkryli poobrywane kłosy zboża
(same kłosy lub z łodygami) w północnej części łąki graniczącej z
polem. Zwrócili na to uwagę, ponieważ wcześniej nic takiego się
nie zdarzało.
3. Odciski obuwia. O tego rodzaju śladach mówi większa grupa
świadków: cztery osoby spoza rodziny badanego oraz dwóch jego
synów. Ślady takie widniały w wielu miejscach, ale tylko w trzech
został~ łtrwałone wyraźnie: na kretowisku znajdującym się na sa-
mej polanie, na świeżo zaoranej ziemi za bardzo wąskim w tym
miejscu pasmem lasu, zasłaniającym polanę od strony szosy (Lu-
blin - Chodzież- Opole Lubelskie), oraz w pasie przysch ni ętego
biota przed polaną , patrząc zgodnie z kierunkiem jazdy badanegoJ
Ślady na zaoranej ziemi poza pasmem lasu odkryto, poniew aż
prowadził tam trop w postaci smugi. Według interpretacji Józefa
Wolskiego i sąsiada (B. Miotły) wyglądało to tak, jakby ktoś wycho-
dził na skraj wolnej przestrzeni i przyglądał się szosie.
Odcisk obuwia w przyschniętym błocie przed polaną został zna-
leziony tam, gdzie według oświadczeni& rolnika obie idące przed
nim istoty „chciały przeskoczyć to błoto, ale całkiem im się to nie
udało i trochę w nie wpadli". Świadkowie twierdzą (Józef Wolski i
B. Miotła), że ślad ów był „rozjechar.y" jakby w wyniku pośliźnięcia
się, jednakże mniej więcej jego połowa była bardzo wyraźna. Był to
ten sam odcisk, jaki odkryto w zaoranej ziemi i kretowisku (w
dwóch ostatnich przypadkach także drugi syn Jana Wolskiego w
dniu incydentu). Były to odciski obuwia zbliżonego w kształcie do
wydłużonego prostokąta, o podeszwie dającej w przekroju piono-
wym lekki owal, z wybrzuszeniem do góry i dłuższych bokach odci-
skających się w formie wąskich rowkowatych wgłębień w ziemi na
około 2-3 centymetry. (Podobnych do śladu linijki postawionej na
dluższym boku i wbitej w ziemię). Wydaje się, że odcisk stopy był
nieco dłuższy od wielkości przeciętnego męskiego buta (Józef
Wolski przykladał do odcisku swoją stopę), choć nie jest to całko­
wicie pewne. Jeśli chodzi o wklęśnięcie podeszwy, informacja ta
m oże być prawdziwa, ale również nie jest dostatecznie pewna.
Nieco pewniejsza wydaje się informacja o głębokich rowkowatych
wgłębieniach spowodowanych dłuższymi bokami „ prostokąta" -
obuwia87 •
4. Ślady wozu skręcającego w bok i wyjedzona przez konia tra-
wa. Na ten temat również istnieją oświadczenia kilku świadków.
Miejsce to było oglądane także przez funkcjonariuszy milicji z Opo-
la Lubelskiego, którzy przybyli następnego dnia po zajściu około
południa z gotowym wyiaśnieniem (nie opartym na żadnych pozy-
tywnych przesłankach), że badany usnął i wszystko mu się przy-
śniło lub po prostu był pijany. Interpretacja niektórych dziennika-
rzy, jakoby ślady kół widoczne na polanie w pobliżu miejsca rze-
komego pobytu obiektu pochodziły od milicyjnego gazika, są bez-
e1 Relacja z Goliny mówi o otJuwiu przypomlnaiącym kszlaltcm płetwę. 137
 podstawne, gdyż świadkowie widzieli je bezpośrednio po zakoń­
czeniu incydentu, milicja zaś przybyła dopiero na drugi dzień. W
miejscu, gdzie według relacji rolnika koń zaczął się paść, świadko­
wie ze wsi i milicja zanotowali większy obszar wyjedzonej trawy.
Wedlug badanego, koń bał się przejechać obok pojazdu i zboczył
nieco w lewo pod skraj lasu, omijając obiekt lukiem - stąd ślady
skręcających w bok kół.
Oceniając dane dotyczące obecności na miejscu zdarzenia róż­
norodnych śladów, trzeba stwierdzić co następuje:
1. Duża liczba świadków, brak podstaw do niedawania im wiary
oraz brak zasadniczych sprzeczności między ich zeznaniami na-
kazują uznać, że ślady, o których mówią, rzeczywiście istniały.
2. Część śladów wskazuje na czyjąś , poza badanym, obecność
w lesie: smugi w trawie pochodzące od dwóch idących osób; po-
obrywane kłosy zboża i odciski obuwia, przy czym osobliwy cha-
rakter istot kojarzy się z osobliwym charakterem tych odcisków, to
zaś , że obrywanie kłosów zboża nigdy dotąd si ę nie zdarzało ,
wskazuje raczej na istnienie związku między tym faktem a relacjo-
nowanym zdarzeniem. \
3. Występuje pełna zgodność m iędzy relacją badanego a odpo-
wiednimi śladami: „ rozjechany" jak od pośliźnięcia odcisk obuwia
w miejscu, w którym według badanego istoty próbowały przesko-
czyć pas błota, ale „całkiem im się to nie udało ", wyjedzony przez
klacz większy obszar trawy w miejscu, gdzie zgodnie z re l acj ą
kł acz zaczęła s i ę paść oraz ślady kół skręcającej w lewo furmanki,
co również zgadza się z relacją. Zgodność tę można tłumaczyć
dwojako: albo przemawia ona za prawdziwością relacji, albo fikcyj-
na relacja została dopasowana do śladów (wyjedzona trawa i skręt
furmanki), odcisk zaś dziwnego obuwia oraz dwa pozostałe odcis-
ki plus smugi w trawie (jeśli nie liczyć poobrywanych kłosów zboża)
zostały spreparowane przez samego relacjonującego lub ewentu-
alnego wspólnika w sposób przemyślany , jako że logika tych śla­
dów ściśle zgadza się z logiką relacjonowanego zdarzenia. W
świetle późniejszego wykluczenia hipotezy kłamstwa pozostaje
możliwość pierwsza: zgodność śladów wskazuje na prawdziwość
relacji.
Reasumując: Fakty ustalone w punktach 1-3 należy uznać za
potwierdzenie prawdziwości relacji badanego i są one argumen-
tem przemawiającym za realnością zajścia.
Oględziny drzew
Og l ędzinom poddane zostały gałęzie i liście drzew, przy których
- według badanego - unosił się obiekt. Nie zauważono żadnych
mechanicznych uszkodzeń drzew z wyjątki em jednej złam anej, na
138 dość znacznej wysokości, gałęzi . Nie ma podstaw, aby ten fakt
przypisywać działalności obiektu. Poddane og l ędzinom liście i ga-
łęzie nie wykazują żadnych śladów działania energii cieplnej. Brak
dowodów działania jakiegoś „egzotycznego" czynnika energety-
cznego. Górne fragmenty drzew wykazują wprawdzie pewne u-
szkodzenia, ale najprawdopodobniej są one związane z żerowa­
niem licznych szkodników. Trawa rosnąca na miejscu, nad którym
niezwykły pojazd wykonywał zawis, nie wykazuje śladów udaru
cieplnego i nie nasuwa żadnych podejrzeń. Należy jed_nak wziąć
pod uwagę, że oględziny zostały przeprowadzone dopiero_w trzy
tygodnie po domniemanym incydencie i ewentu~lne_ s~utk1 o~ec­
ności obiektu mogły ulec zanikowi. Dotyczy to zmian 1nieprawidło­
wości wykrywalnych tylko przez osoby wyl<.walifikowane, gdyż
zwykłe zmiany byłyby z pewnQścią wcześniej ~auwa~on~ p~zez
mieszkańców wsi. Wynik oględzin nie wykluc.za Jednak 1stn1erna tu
jakichś istotnych informacji, ponieważ ze wz9lędu na brak możl i­
wości technicznych, nie zostaly przeprowadzone stosowne bada-
nia.
Motywy
Wykrycie motywów (potrzeb, pragn i eń) oraz dyspozycji moty-
wacyjnych (motywów, które aktualnie ni~ przejawiaj ą _si ę, ~le ""!
ogóle istnieją) było ważne przede wszystkim 2: punk~u widzenia hi-
potezy kłamstwa. W tej sprawie postąpiono następuiąco: z listy po- OCENA
trzeb psychogennych H. Murraya88 wybrane zostaly te motywy, PSYCHOLOGłCZNO­
które mogłyby wchodzić w grę w przypadku wymienionej hipotezy. SOCJOLOGICZNA
Oo potrzeb tych zaliczono: JANA
- Potrzebę powiększenia stanu posiadania, chęć materialnego WOLSKIEGO
zysku.
- Potrzebę wywyższenia się.
- Potrzebę uznania - otrzymywania pochwa1', nagród, domaga-
nia się szacunku.
- Potrzebę pokazania się - fascynowania, wzruszenia, szoko-
wania, przedstawienia swojej osoby w efektowny sposób.
- Potrzebę zabawy.
Jako kryteria występowania motywacji przy·jęto n~stępujące
wskaźniki 89 : inicjatywy wykazywane przez badanego, 1ego prefe-
rencje, opory, konflikty, wypowiadane oceny lub opinie, sposób
przedstawiania zdarzeń , wypowiedzi badanego o własnych emoc-
jach i motywach.
Bi orąc pod uwagę zakładane potrzeby i kryteria ich wykrywania,
przeanalizowano pod tym kątem materiał badawczy ze~rany dro-
gą rozmów, wywiadów, obserwacji i eksperymentów khn1c~nych:
Ustalono, że potrzeby takie nie występują u badanego. Rowrnez
88 H. Murray Exploralion In Personality NY Oxford Press 19:38.
89 T . Tomaszewski Czlowiekjako podmiol czynnosc1.. Wychowanie"' 1966nr1 . 139
 dyspozycje motywacyjne dotyczące rozpatrywanych potrzeb nic
zostały uchwycone w badaniu. Niektóre z poszukiwanych potrzeb
są dla badanego antywartościami , podczas gdy pozostałe są mu
obojętne. Wydaje się również, że powstanie motywacji do osiąg ­
nięcia korzyści na drodze sfabrykowania opowieści o UFO jest w
warunkach społeczności wiejskiej mało prawdopodobne. Należa­
łoby się spodziewać posłużenia się tematami, które mieszczą się
w doświadczen iu środowiska i o których wiadomo lub daje się
przewidzieć, w jaki sposób otoczenie zareaguje na nie (np. płaczą­
cy obraz czy objawienie się Matki Boskiej).
Emocje
Ze sprawą emocji wiąże się nie najczęstszy kierunek krytyki po-
dejmowanej przez osoby, które zetkn ęiy się z przypadkiem wyłą­
cznie przez krótkie rozmowy z badanym łub przes łuchując wywia-
dy zarejestrowane na taśmie. Krytykujący zakładają, że skoro u
badanego nie występują silne reakcje emocjonalne w trakcie re-
lacjonowania przeżyicia oraz że nie mówi o tym, iż odczuwa! strach
w trakcie zaj ścia, to samo przeżycie, jako fakt obiektywnie realny.
nie miało miejsca. ~< rytyka taka jest powierzchowna i obci ążona
pewnymi blędami: zredukowaniem całości procesów emocjonal-
nych do silnych negatywnych emocji (strachu), projekcyjnym przy-
pisywaniem badanemu własnego myślenia diagnostycznego
(ocena sytuacji jal<o zagrażającej) oraz id ącym w ślad za tym przy-
pisywaniem mu antycypowanych własnych reakcji, a także nie-
uwzględnieniem cech temperamentu badanego, charakterystycz-
nej dla niego reaktywności itp. Faktem jest, że wiele danych wska-
zuje na niską emotywność związaną z przeżyciem lub jego relacjo-
nowaniem : zachow anie się badanego w trakcie zdarzenia (brak
prób ucieczki), samoocena emocji badanego („Nie balem się") , a
przede wszystkim brak reakcji skórnogalwanicznej90 w trakcie
opowiadania o prz ebiegu wypadków. Brak reakcji skórnogalwani-
cznej był zastanawiający dopóki nie odkryto, że badany nie reagu -
je również na inne aktualnie występujące bodźce emocjonalne.
Reakcja skórnogalwaniczna występowała tylko na bardzo nielicz-
ne bodźce aktualne, wyraźni e uchwytna była jednak w odniesieniu
do przesz łości badanego (np. gdy wspominał matkę). Owo spo-
strzeżenie s ki erowało wyjaśnienie na inne tory: zmiany zwi ązane
z wiekiem starczym badanego.
Przeżycie bad:anego można ujmować w psychologicznych kate-
goriach „czlowie1ka w sytuacji" . Jednym z aspektów sytuacji jest jej
aspekt stymulacyjny, czyli bodźcowy (otoczenie jest ź ródłem bo-
I 90
Reakcj a skórno galwaniczna oznacza zmiany oporności elektrycznej skóry wy-
140 wolane powstaniem (~mocji. Do pomiarów tej reakcji służy lzw. psychogalwanomelr.
l
dźców które oddziałują na człowieka). Bodżcowa strona sytuacji
określ~na jest z jednej strony przez fi zyczne właściwości przed-
miotów i procesów z otoczenia, z drugiej zaś przez cechy danego
podmiotu - tak zwaną wrażliwość i reaktywność. ,
Wrażliwość jest zdolnością organizmu do odbioru bodźców -
mówi się więc o wrażliwości wzrokowej, smakowej, słuchowej itp.
Reaktywność natomiast oznacza charakterystyczny dla różnych
ludzi stosunek siły reakcji do siły wywołującej tę reakcję bodźców.
Wiadomo, .że reaktywność ludzi wykazuje duże zróżnicowanie in-
dywidualne. Wrażliwość badanego .mo~e być, general~!e rze~z
biorąc, uznana za przeciętną , natomiast iego reaktywnosc wydaje
się bardzo niska. Owa niska reaktywność stano'."'i pierwszy cz~n­
nik, który ncależy wziąć pod uwagę przy ocenie 1ego procesow
emocjonalnych. . .
Sytuacja, w jakiej znal azł się badany, byla dla mego sytuaCJą
nową i nieocz ekiwan ą. W odpowiedzi na nowe i niespodz1 ewa~ e
bodźce powstaje tzw. reakcja orientacyjna, nazywana reakC]ą:
„Co to takiego?!" .
Jak zauważ·ono w trakcie obserwacji badanego, w różnych sytu-
acjach naturalnych bądź sprowokowanych, a P.rzede wszy~tki f!l w
czasie pomiarc6w skórnogalwanicznych, reakcja orientacyjna Jest
u niego w stani·e zaniku. Nawet podczas badań z użyci em psycho-
galwanometru, co było dla niego doświadczeniem nowym i powin-
no go choć trochę zainte res~wać (aparat zaopatrzo.ny w .skałę,
elektrody podłączone do pałcow itd.) , me okazał ~n na1mrnejszego
zainteresowania. .sni czynności ami i ich celem, am przyrządem, am
wynikami. . . .
Zatem obok niskiego poziomu reaktywności , stanowiącego jed-
ną z przyczyn osłabienia procesów emocjonalnych w trakcie inc~­
dentu i jego relacjonowania, znajdujemy drugą przyczynę braku si-
lnych emocji - zan ik reakcji orientacyjne( . . .,
Istnieje także trzecia przyczyna, dla ktorei mogły me występie u
badanego silne stany emocjonalne w trakcie do~nieman.y~h
zajść. Wydaje się bowiem, że nie rozpoznał on sytuaCj1 •. w ~tóre~ się
znalazł , jako zagrażającej. Istotną rolę odgrywa tu niski poziom
wiedzy badanego i szczególna słabość jego wyobraźni: warun-
kiem odczuwania strachu jest uświadomienie niebezpieczeństwa,
proces zaś tego uświadomienia uzależniony jest od zasobu wie-
dzy i funkcjonowania wyobraźni. W tej sytua~ji mogły wystąpić t~l-
ko jakieś słabe reakcje lękowe, a ponadto w1?~cz~y iest czynni~.
który w przypadku badanego dodatkowo powinien ie zred~kowac.
Zinterpretowanie sytuacji jako szkodliwej nie jest warunkiem wy-
starczaj ącym do powstania silnych emocji. I stotn ą ro l ę odgrywa
ocena możl iwości por'adzenia sobie z sytuacj ą. Wydaje s i ę, że re-
dukuj ącą lęk funkcj ę mogło spełn i ć przeświad czenie badanego, iż
sytuacja w jakiej się znal azł nie daje mu żadnych szans („ Ich było
czterech, a ja sam", „ Oni byli młodzi , a ja jestem stary"). Nie bez 141

wpływu na nadawanie znaczenia sytuacji było z pewnoś.cią samo
zachowanie się istot - badany wielokrotnie podkreśla, że osoby te
były grzeczne, obchodziły się z nim uprzejmie i delikatnie.
Oprócz wrodzonego, fizjologicznego i neurologiczne~o podłoża
lęku. istotną rotę odgrywa czynnik nawyku, a więc uczeni/e się reak-
cji lękowych. Badany nie m i ał , jak stwierdzono, wielu ok1azji do wy-
uczenia się reakcji lękowych , a ich warunkowanie czy•utrwalanie
się powinno przebiegać słabiej ze względu na małą silę popędu łę­
kowego. Badany nie brał udziału w bójkach, nigdy nie kostał pobi-
ty. Również w trakcie działań wojennych nie był wystawiony na
działanie silnych bodźców lękowych.
Sumując należy wskazać na kilka czynników, któn~ muszą być
wzięte pod uwagę przy analizie i ocenie emocjonaln1ego aspektu
przypadku J. Wolskiego, które tłumaczą jego reakcje'. niski poziom
reaktywności , bardzo znaczne osłabienie reakcji orientacyjnej lub
jej brak, mała siła popędu l ękowego, nierozpoznawanie sytuacji
jako zagrażającej, istnienie warunków nie sprzyjają,cych wyucze-
niu się reakcji lękowych.
Należy też pamiętać o konieczności rozróżnienia między reak-
cjami emocjonalnymi występującymi w trakcie incydentu a reak-
cjami uchwytnymi po upływie trzech tygodni. Znacz!ącą rol ę mogło
tu odegrać typowe dla wieku starczego osłabienie pamięci emoc-
jonalnej, czyli pamięci o przeżytych emocjach.
Powyższe stwierdzenia nie są jednak równoznaczne z tym, że
żadne reakcje emocjonalne nie wystąpiły u badanego bądź w cza-
sie przeżywania kontaktu z istotami , bądź podczas re:acjonowania
zajścia . Przejawy działania emocji występują u niego w całej ga-
mie różnych form nie zauważanych lub lekcewa;wnych przez kry-
tyków.
Pamięć
Zarówno obserwacje, jak i wyniki kilku eksperymentów wskazu-
ją na duże różnice między zdolnością zapamiętywania materiału
werbalnego a materiału zmysłowego. Badany znacznie łatwiej po-
trafi zapamiętać treści przeżywane zmysłowo, natomiast materiał
werbalny zapam i ętuje o wiele slab iej lub nie zapamiętuje go w ogó-
le. Zróżnicowanie to przemawia przeciw hipotezie wymyślenia
opowieści przez badanego oraz hipotezie pokrnwnej, to jest zapro-
gramowaniu go przez nieznaną osobę. Przy takim osłabieniu pa-
mięci treści słownych badany nie byłby w stanie odtworzyć w naj-
drobniejszych szczegółach (tak jak to mbi) całej opowieści. Nie
jest możliwe, aby mógł on przewidzieć wszystkie pytania badają­
cych, zwłaszcza dotyczące drobnych detali o raz innych informacji
przekazanych w czasie wielokrotnych wywiadów przeprowadza-
nych w ciągu kilku tygodni i zapamiętać swoje odpowiedzi tak,
142
żeby nie uwikłać się w sprzeczności lub nie przejawiać żadnych
wahań (których nie stwierdzono). Tak zwana pamięć świeża jest u
badanego znacznie osłabiona: zaledwie po kilku minutach nie po-
trafi on powtórzyć opowiedzianej mu w kilku zdaniach prostej hi-
storii. Niskie wyniki testu powtarzania ze Skali Wechslera również
wskazują na obniżoną sprawność zapamiętywania lub defekt
uwagi.
Funkcjonowanie pamięci badanego przemawia za realnością
przeżycia (zmysłowym charakterem przeżycia). Jest także argu-
mentem przeciwko hipotezie marzenia sennego oraz hipotezom
zakładającym wystąpienie jakiegoś bodźca fizycznego (np. lądo­
wanie śmigłowca) , a następnie wytworzenie ufologizującej inter-
pretacji przez samego badanego lub narzucenie mu jej przez ko-
goś innego.
Inteligencja
Inteligencja relacjonującego oceniana za pomocą Skali Inteligen-
cji dla Dorosłych Wechslera mieści się w dolnej części stanów śre­
dnich, przy czym werbalna część testu wykonana jest o wiele lepiej
niż podtesty niewerbalne, co wskazuje na zmiany charakterystycz-
ne dla starzenia się. Biorąc pod uwagę fakt osobowości badanego,
jego wiek, a także pewne wady polskiej wersji testu Wechslera, na-
l eży z pewną ostrożnością podchodzi ć do obliczonego ilorazu inte-
ligencji. Niskie wyniki testu podobieństw wskazują na zaburzen~a
procesów abstrahowania i myślenia pojęciowego, co przemawia
przeciw koncepcji, że badany całą tę historię wymyślił. Mówiąc
ogólnie, wynik badania inteligencji wydaje się w spo.só~ pewny wy-
kluczać wszelkie hipotezy, które oparte są na załozernu sprawnie
funkcjonującej inteligencji.
Podatność na sugestię
w trakcie rozmów, wywiadów, obserwacji i eksperymentów kli-
nicznych stwierdzono, że badany odznacza się bardzo wysoką od-
pornością na sugestię. W jednym z eksperymentów pokazano mu
kartę testu Ślepoty Barw lshichary i sugerowano, że na obrazie
znajduje się kolorowa linia, której w rzeczywistości nie było. Mimo
bardzo silnych i długotrwalych nacisków badany nie uległ tej suge-
stii; wystąpił jedynie odruch obronny w postaci irytacji. .
w innym jeszcze „eksperymencie" polegającym na ukazaniu
się w pewnej odległości zielonej postaci, która następnie zaczęła
uciekać, sugerujący nacisk sytuacyjny był tak silny, że wszyscy nie
poinformowani ulegli mu, w tym do pewnego stopnia także obaj
143
 gl?wni ba?ający . Jedyną osobą , która zdecydowanie oparła się
91
tei sugest11, był badany.
Wybit~a odporność na sugestię ma duże znaczenie falsyfikują­
ce dla hipotezy zaprogramowania badanego lub narzucenia mu
przez kog?ś ufolo~izując~j interpretacji jakiegoś zwykłego fizycz-
n7go b?dzca, z ktorym się zetknął. Jest również ważna z punktu
w1dzen1a obawy zdeformowania relacji pod wp ływem rozmów pro-
wadzonych ze świadkiem przez osoby spoza grupy badawczej.
Zdolność do fantazjowania
Oprócz obserwacji i rozmów mających na celu sprowokowanie
ba~aneg~ ?o fantazjo":'an.ia, decydującą rolę dla oceny tego typu
dz1alalnosc1 .umyslow~J miało przeprowadzenie Testu Apercepcji
Tem~tyczn~J (Th~mat1c Apperception Test). Ten rodzaj testu pro-
Jekcyineg.o iest u~ywany ~o :;'Ylawiania z osobowości pewnych
P?Wtar~aiących się „tematow oraz ustalenia sprawności w fanta-
zjowaniu. '..~st opie~a się na założeniu , że osoba badana puści wo-
dze fantazji 1za?znie opowiadać wymyśloną przez siebie historię
doty~zącą treści po~azywanych jej obrazków. Wyniki T AT świad­
czą jedn~zn~czrn~ , ze ~a?,any nie tylko nie ma żadnej skłonności
do wymyslarna „historyjek , ale także nie jest do tego w ogóle zdo-
lny, b~dąc P?d tyr:n względem całkowicie niesprawnym. Można to
uznac za posredrn argument przeciwko hipotezie marzenia senne-
~o •. _wytworzeniu się interpretacji ufologizującej w odpowiedzi na
!~k1s zwykły f1zy~z~y bodziec lub narzuceniu mu takiej interpretac-
ji. Wyr:nowa wyrnkow TAT w stosunku do hipotezy kłamstwa jest
oczywista.
Skłonnośc i do kła m stwa
. Ba~fan.ie.ni~ wykryło u relacjonującego skłonności do kłamstwa,
jak r?wrnez rn.e wykryto żadnego kłamstwa. Podczas prób stwo-
rzenia sytuaCJ1 eksperymentalnej, która mogłaby powiedzieć coś 0
pr~ce~ac.h emo~jonaln~ch badaneg.o podczas okłamywania, uja-
wnił się s1~ny opo~ przec1~ko wypowiedzeniu zdania jawnie falszy-
weg?. Świadek ~1e potrafił samodzielnie wymyślić żadnego klams-
~wa 1nie udało. się do tego doprowadzić. W tej sytuacji sami bada-
jący po_ds.unęh mu możliwość kłamstwa, wyrażnie i kilkakrotnie
~odkresl a!ąc , ~e wie.dzą, iż i.est to.nieprawda, i tylko chcą usłyszeć,
ze wypow1edz1al takie zdanie. Proby te również spełzły na niczym,
7Eksi;>eryment " ten ni.e ?Ył przeprowadzony przez badających. lecz na badają­
91
?Ych 1 byl zartem pracownikow TV. Zart okazal się użyteczny i zoslal potraktowany
144 Jako experymentum post factum.
-
przy silnych zaś naciskach badany reagował emocjonalnie i nie
udało się zmusić go do wypowiedzenia fałszywego zdania.
Hipotezy zakładaj ące świadome wprowadzenie w błąd są w naj-
wyższym stopniu nieprawdopodobne.
Badany jawi si ę jako osoba rzetelna, prawdomówna, wysoce
uczciwa, co znalazło potwierdzenie w wywiadzie środowiskowym.
Jest osobą prostol inijn ą i kon kretną w myśleniu . Wykazuje cechy
flegmatyczne, jest spokojny i bardzo cierpliwy. Wykazuje praktycz-
ne podej ście do rzeczywistości. W osobowości uchwytny mecha-
nizm posłuszeństwa.
Badany jako członek grupy społeczne)
Badany jest pe łnoprawnym człon kiem swojej grupy społecznej
bez najmniejszych śladów dewiac!i czy patologii społecznej. Cie-
szy się bardzo dobrą opi n i ą środowiska - uznawany jest powsze-
chnie za osobę prawdomówną, odpowiedzialną, godną szacunku
i zaufania. Nigdy wcześniej nie słyszano, aby opowiadał niezwykle
historie, a tematyka, do której odnosi się jego relacja, według opinii
wsi jest mu obca. Wielu pytanych zaznacza, że gdyby historię tę
opowiedział ktoś inny, można by nie dawać mu wiary, ale skoro
mówi to Wolski, trzeba wierzyć.
Społeczność wiejska znajduje się pod działanie m silnego dyso-
nansu: z jednej strony nienaganna przeszłość jednego z jej człon­
ków, cieszącego się opinią rzetelnego i uczciwego, z drugiej zaś
opowieść, której elementy składowe , jak i całościowy charakter
wykraczają daleko poza wiejskie doświ adczen i e. Większość inda-
gowanych skłonna jest zaakceptować relację jako opis zdarzeń
obiektywnie realnych na przekór jej wybitnej egzotyczności. Na
podkreśle nie zasługuje fakt, że nawet ci spośród ankietowanych,
którzy w taki czy inny sposób kwestionują relację, nie zarzucają
badanemu kłamstwa, ale wskazują na inne możliwości, najczęś­
ciej marzenie senne. Rodzina badanego (żona i czterej synowie)
przeświadczona jest całkowicie o prawdziwości relacji i w ogóle nie
dopuszcza ewentualności , że została ona przez niego zmyślon a.
żona, co jest istotne, stwierdziła, że kiedy mąż wszedł do pokoju
(wracaj ąc bezpośrednio z miejsca domniemanych zaj ść) rzuciło jej
się w oczy jego zmienione zachowanie i pomyślała wówczas, że
coś złego stało się z kl aczą .
Badany a śro d ki masowego przekazu
Ustalono, że badany żyje właściwie w izolacji od środków maso-
wego przekazu. W mieszkaniu nie zauważo no książek ani czaso- 145
 pism„ a ~~ze~y- .„sztandar Ludu" lub rzadziej „ Kurier Lubelski"92
- po!a~iaJą ~1ę w Jego ?omu dwa, trzy razy w tygodniu, gdy przy-
w1~z1e J~ z miasteczka Jeden z synów. Nawet wówczas gazeta nie
zawsze Jest. przez badane~o czytana. Rodzina nie ma telewizora,
a_w całeJ w~1 J~st zaledwie kilka odbiorników telewizyjnych. Badany
nr~ w~kazu1e zadnych sklonności do oglądania telewizji, k1óra wy-
daje się byc mu zupelnre o?oJętna. Wedlug opinii sołtysa, do które-
~o badany ~rzede wszystkim móglby przychodzić oglądać telewiz-
ję , zdarz~ się mu parę razy do ~oku znaleźć w sąsiedztwie grające­
go telewizora. Nie przyc~o?z1 Jednak w celu obejrzenia programu,
ale po to, by poro~maw1ac o sprawach rodzinnych (badany jest
skoligacony z rodziną sołtysa). Wedlug soltysa badany nie ogląda!
fl~mów z gatunku science fiction, a tematyka kosmiczna jest mu
meznana._ Sam badany_ twierdzi, że nie widział ani w TV, ani w ga-
z~tach z~Jęć astr~nautow , a o lądowaniu na Księżycu uslyszał od
m1eszkanców ~s1 .. Sto~u.nek badanego dó środków masowego
p~e.kazu wyd~Je się m1ec dwie główne przyczyny: znaczne osła­
bieni~ I ~~ zanik odruchu poznawczego związany z wiekiem oraz
mala 1losc czasu wolnego.
Spędzanie czasu wolnego
. ~onieważ b~dany nie ma :-viaściwie czasu wolnego, trudno mó-
w1c o f?rmac~ Jego ~~ędzanra. J_est głową rodziny i mimo podesz-
łego wieku w1ększosc s~raw związanych z prowadzeniem gospo-
darstwa spoczywa na mm. ~au.ważono , że kiedy badany ma tro-
chę "."~lneg~ ~zasu_ w ~z1en._ nigdy nie zasypia ani nie drzemie,
cho?'~ wla~c!w1e me me stoi na przeszkodzie. To spostrzeżenie
zda1~ s i ę m1ec pewne znaczenie dla rozpatrywanej hipotezy ma-
rzenia sennego.
Aktualn.ie zainteresowania badanego nie wykraczają poza pro-
?lemy związane z gospodarstwem i uprawą roli. Nie stwierdzono
zadnego zaint~resowania ._. sp~awćl:mi świata" - polityką., kulturą.
J~go dawne zainteresowania s1ęgaJące czasów mlodości odnoszą
s1 ~ do ~aga.dn i eń religijnych i historycznych. Mówiąc o książkach ,
~ore k1edys czytał, opowiada o Biblii, ks ięgach proroczych wyjś­
c1~ Mojżes~a z niew~li egip~kiej i podobnych. w trakcie owy~h roz-
mow d~ło się zau_wazyć u mego ubytki pamięciowe.
Z duzym stopniem pewności można orzec, że tematyka kosmi-
czna, a zwlaszcza ufologiczna93 , nie jest w teraźniejszości ani nie
~ Po przeglądzie roczników „S~tandai:u Ludu" 1„Kuriera Lubelskiego• s!Wierdzo-
~o brak w ty~h gazetach mlormaci1 umozllwiajęcych sporządzenie opisu pojazdu 1
istot występuiących w relacji.
. - Panie Wolski, ile razy słyszał pan w życiu o UFO?
93
- Co?I Ucho?
- Nie: UFO.
146 - A. o ulie, to żem nigdy nie słyszał".
była w przeszłości składnikiem jego wiedzy. Nawet w obliczu incy-
dentu, co do którego jest szczerze przekonany, że się zdarzył, nie
wykazuje skłonności do interpretacji kosmicznej, chociaż zetknął
si ę z nią wśród niektórych m i eszkańców wsi.
CałkO'łłity brak zainteresowań kosmiczno-utologicznych i wie-
dzy na ten temat nie sprzyja sensowności hipotezy kłamstwa, wy-
tworzeniu si ę ufologizują.cej interpretacji na tle jakiegoś bodźca fi-
zycznego, hipotezie marzenia sennego, a także hipotezie urojeń.
Badany nie pije alkoholu i według opinii mieszkańców wsi nigdy
nie widziano go pijanego. Z okazji rozmaitych uroczystości rodzin-
nych wypija najwyżej dwa, trzy kieliszki, po wypiciu których zacho-
wuje się normalnie, bez widocznego wpływu alkoholu. Nie pali, nie
ma żadnych nalogów. W czasie pobytu badających na wsi nigdy
nie padły propozycje wspólnego spożycia alkoholu ani ze strony
badanego, ani jego rodziny. Propozycja taka przedstawiona (ce-
lem sprawdzenia) przez samych badających , spotkała się z deza-
probatą i grzeczną odmową.
Badany jest osobą wierzą.cą i uczęszcza do kościoła. Wychowa-
ny został w duchu wiary chrześcijańskiej i przez pewien czas w
mlodości mieszkał na plebani. Sprawy religijne traktuje, co należy
zaakcentować, niesłychanie trzeźwo i racjonalnie. Próba zasuge-
rowania mu istnienia związków między faktami religijnymi a jego
przeżyciem (że były to diabły zważywszy na wygląd i zapach podo-
bny do siarki) została wyśmiana. Nie widzi żadnego powodu, aby
traktować swoje doświadczenia w terminach religijnych, jak rów-
nież bezcelowe wydaje mu się poinformowanie o zajściu księdza
(„ Ksiądz zna się na tym tak samo jak ja"). Nigdy nie miewa! obja-
wień czy wid zeń religijnych. Nie jest typem mistyka lub fanatyka
wiary, choć idea Boga na l eży do trwalych skladników jego świato­
poglądu. Biorąc pod uwagę jego religijność i korzystając ze sprzy-
j ającej okol iczności, poproszono go o złożenie przysięgi na Boga,
że wszystko. co opowiada, jest prawdą. Okazją był fakt, że pewien
stuletni ksiądz przysłał badanemu list z załączonym tekstem przy-
sięgi: „P roszę wstać , przeczytać g lośno poniższą przysięgę w
Obliczu Boga i w obecności dwóch świadków („.). Pan zaś jako
wierzą.cy wie, co znaczy przysięga! " (fragment listu księdza) .
Tekst przysi ęgl był następujący: „ Przysięgam uroczyście na Boga,
że moja relacja o spotkaniu z kosmitami w dniu 1O maja 1978 r. jest
absolutnie prawdziwa. Bóg świadkiem , że mówię prawdę ".
Badany, który, jak później stwierdzono, nie wiedzial, co znaczy
słowo „kosmici" , natychmiast, bez wahań podpisał odczytaną mu
przysięgę. Wcześniej zwrócil uwagę na błąd w liście księdza, który
napisał o niebieskich ludziach, i zaznaczył, że jego przysięg a doty-
czy istot o zielonej skórze, a nie niebieskiej.
Wydaje się nie u legać wątpliwości, że badany jest wewnętrznie
głęboko przekonany, że jego przeżycie było obiektywną rzeczywi-
stością. Hipoteza wizji religijnej nie znajduje uzasadnienia. 147
 J. Wolski poddany został badaniom lekarskim wykonanym
OPINIE przez lekarzy specjalistów: psychiatrę, neurologa, okulistę i laryn-
LEKARSKIE gologa.
Opinia psychiatryczna {lekarz z 25-letnią praktyką) :
„Wypowiedzi Jana Wolskiego wymagają dokladnej analizy psy-
chologicznej. Z punktu widzenia psychiatrycznego treści wypowia-
danych przez J. Wolskiego nie można określić mianem urojeń.
Jan Wolski jest osobnikiem dość prymitywnym, nie posiadaj ą­
cym podstawowego wykształcenia. Jego intelekt odpowiada prze-
ciętnemu w środowisku. Linia życiowa badanego nie wskazuje na
obecność u niego zaburzeń osobowościowych ze szczególną
skłonnością do fantazjowania.
Jan Wolski nie wykazuje zaburzenia myślen ia, porwania wąt­
ków myś l owych, rozkojarzenia. Psychika badanego wydaje się
zwarta, nastrój wyrównany, adekwatny do sytuacji. Wypowiedzi
nie noszą znamion sądów urojeniowych, mimo że Jan Wolski wy-
kazuje pełną wiarę w swoje wypowiedzi.
Brak cech zespołu organicznego przeczylby konfabulacjom.
Nie potrafię się dopatrzeć w zachowaniu Jana Wolskiego zna-
mion patologii".
Badania okulistyczne
Podczas badania okulistycznego stwierdzono wyjątkowo dobrą
jakość wzroku, rzadko spotykaną w tej grupi e wiekowej. „Ostrość
wzroku do dali: oka prawego 0,9 (90%) - oka lewego 1,0 {100%).
Ostrość wzroku obu oczu do bliży: „pelna" . Ubytków w polu widze-
nia nie stwierdzono, dno oka w normie. Ro:różnianie barw prawi-
dlowe.
Badanie laryngologiczne słuchu
Badanie sluchu wykazalo, że relacjonujący nie cierpi ani na głu­
chotę,ani na znaczne przytępienie słuchu.
Jak wynika z wywiadów lekarskich, relacjonujący tylko raz pod-
dany był leczeniu szpitalnemu (reumatyzm), nigdy nie byl opero-
wany, poddany narkozie, jak również nigdy nie został pobity i nie
doznał urazów głowy.
Badania neurologiczne
Rutynowe przebadanie neurologiczne nie wykryło nieprawidlo-
148 waści. Wszystkie reakcje i odruchy w normie.
1Omaja1978 r. kilka lub kilkanaście minut po 8.00 matka chlop-
ca, Janina Popiołek, przebywała w kuchni, gdzie zajęta była przy-
gotowywaniem śniadania, słuchając jednocześnie radiowej poga- RELACJA
danki lekarskiej (ta informacja posłużyla do ustalenia czasu drugiej ADAMA POPIOŁKA
domniemanej obserwacji). Kiedy uslyszała głośny dźwięk docho-
dzący z zewnątrz (relacjonowały go również inne osoby z sąsiedz-
twa), przestraszyla się sądząc, że dzieciom bawiącym się na po-
dwórku - 6-letniemu Adamowi i 4-letniej córce Agnieszce - może
przydarzyć się coś zlego. Wybiegla na próg domu - mając za ple-
cami ścianę budynku widziala tylko kąt podwórka, w którym akurat
przebywaly dzieci -i zawołała je. Dla matki obiekt był niewidoczny,
gdyż była zwrócona do niego tylem i miala za plecami budynek
mieszkalny. Dzieci odpowiedzialy na wezwanie, więc uspokojona
wrócila do swoich zajęć w kuchni. Wedlug jej oceny dźwięk byl ba-
rdzo głośny i choć trwał przez pewien czas, byl urwany. Zdawal s i ę
wydobywać jakby spod ziemi i miała wrażenie, że może rozpaść
się chałupa. Kiedy stanęła na progu, już ucichł.
Po krótkim czasie (którego nie udalo się dokladnie określić) do
mieszkania przyszedł chlopiec i oznajmił , że widzial lecący nad
stodolą „samolot". Matce wydaje się, że wówczas opisał go słowa­
mi „taki jak autobus'', ale nie jest tego pewna. Nie zainteresowala
się opowieścią syna i nie wypytywała go o szczególy. O incydencie
z J. Wolskim dowiedziała się około godziny 13.00 od sąsiadki , któ-
ra poinformowała ją, że jacyś zieloni ludzie porwali Wolskiego do
pojazdu i „prześwietlali go" . Wedlug matki chłopca nie bylo przy tej
rozmowie. Niedługo po tym do domu przyjechał ojciec chłopca -
Edward Popiołek . żon a powi edz i ała mu wówczas o s łyszanym
dźwi ęku oraz przekazała relację sąsiadki i oświadczenie syna.
Według obojga rodziców chlopca nie bylo również i przy tej rozmo-
wie. Pytany przez ojca chłopiec stwierdził wówczas, że samolot
wygląda! „jak autobus", mial wystające i obracające się części ,
które nazwał „owrotami" oraz błękitnobialy kolor (dziecko pokaza-
ło cynkowe wiadro). Edward Popiołek, który o tej porze był w domu
tylko przypadkiem (zepsuło mu się koło w samochodzie), szybko
wyjechał ze wsi, wracając do pracy.
Około 16.00 matka chłopca rozmawiała na temat relacji J. Wols-
kiego z siostrą i, jak twierdzi, Adaś nie przysluchiwal się tej rozmo-
wie, choć: „Może kręcił się gdzieś w pobl i żu". Kilkanaście minut
później wrócil z pracy ojciec i ponownie, tym razem dokładnie, wy-
pytał syna. Chłopiec narysował prostokąt leżący poziomo, stwier-
dził, że „samolot" miał dach, ,.okno'', że widział w nim „pilota", któ-
ry miał zieloną twarz i obcisłą „czapkę na uszy", że słychać było
hałas oraz potwierdzi! swoją poprzednią informację o „owrotach".
Późnym wieczorem ojciec udał si ę do gospodarstwa Wolskich w
celu przeprowadzenia rozmowy, która si ę jednak nie odbyła, gdyż
J. Wolski już spał. Zamienił tylko z jego żoną kilka zdań na temat
tego, czy incydent, o którym słyszał , rzeczywiście się zdarzył. Bez- 149
 pośrednio z ust badanego dowi edział się o przebiegu wypadków
dopiero na drugi dzi eń wieczorem. U derzyły go wówczas zbi eżno­
ści w opisach są.siada i syna.
Pierwsza rozmowa badających z chłopcem odbyła się 1 czer-
wca. Chłopiec potwierdził, że widział „samolot wyglądają.cy jak au-
tobus", że samolot był błękitnobiały i że m iał jedno „okno", w któ-
rym dostrzegł „pilota" o zielonej twarzy (ch łopiec pokazuje liść)
ubranego w czapkę naciągn i ętą. na uszy.
Następne rozmowy z dzieckiem odbyły się 11, 20 i 21 czerwca,
nie licząc krótkich spotkań w trakcie prowadzenia dochodzenia we
wsi. W rozmowach tych chłopiec przekazał następują.ce informac-
je:
1. Obiekt miał kształt autobusu i błęk i tnobi ały kolor. Chłopiec
wykonał jego rysunek, na którym obiekt wygląda jak leżą.cy pozio-
mo prostokąt.
2. Pojazd miał jakieś obracają.ce się części niezmiennie nazy-
wane „owrotami" . Chłopiec rysuje je w formie kółek umieszczo-
nych na krótszym boku prostokąta. Wewnątrz kółek umieszcza
krzyżyk, co jest niejasne.
3. Pojazd miał „ dach z papieru" (?)
4. Chłopiec wspomniał też o jakimś elemencie widzianym w do-
lnej części obiektu, który nazwał „deską". Być może chodzi tu o
platformę wjazdową. . Informacje o tym elemencie uzyskane od
chłopca nie są. dość jasne.
5. Widoczny był otwór..Ch ło piec narysował go jako ułożony pio-
nowo prostokąt. Dziecko nie dało się zasugerować, że „autobus"
powinien mieć wiele okien i upierało się przy jednym.
150 6. W „oknie" widziany był „pilot" ubrany w „mundur" i „czapkę
na uszy". (Według ojca określenie „mundur" oznacza u chłopca
kolor munduru lotniczego, ponieważ stykał się on z mieszkają.cym
w sąsiedztwie lotnikiem, który chodził w takim mundurze) . Popro-
szony o pokazanie barwy „ munduru" chłopiec dwukrotnie pokazał
na kolor ciemnostalowy, a raz na granatowy.
7. Twarz „pilota" była zielona. Przekazuią.c tę informację chło­
piec sprawia wrażenie pewnego siebie.
8. Pojazd nadleciał znad stodoły tuż nad nią, tj. na wysokości
około 8-10 metrów nad ziemią. , z kierunku, który wynika z położe­
nia polany w lesie. Wolno i nisko przeleciał nad podwórkiem, przy
czym słyszane były wówczas jakieś dźwięk i . Za lub nad podwór-
kiem pojazd uniósł się szybko do góry, robiąc głośny hałas. We-
dług relacji ch łopca jego siostra zakryła sobie wówczas uszy.
Dziewczynka nie może być brana pod uwagę jako świadek, po-
nieważ badają.cy nie potrafili uzyskać od niej prawie żadnych infor-
macji. Na pytanie: Czy widziała na podwórku „ samolot" ? potakują.­
co kiwa głową. i zakrywa sobie uszy.
Na podstawie relacji chłopca tor poruszania się domniemanego
pojazdu można określić na mniej więcej prostopadły w stosunku
do głównej drogi w Emilcinie (wieś jest typową. u l icówką. - zob.
szkic miejsca wydarzeń).
Sprawa dźwięku w powietrzu
Mimo iż dźwięk związany, jak się wydaje, z relacjonowanym
obiektem słyszany był przez inne osoby poza A. Popiołkiem i jego
matką, kwestia ta nie jest wolna od niejasności . Informacja matki 151
 chłopca, która zdecydowanie stwierdza, że głośny dźwięk słysza ­
ła, jest pewna. Dwa inne oświadczen i a na temat dźwięku dotyczą
dwóch osób pracujących razem w stodole w odległości około 120
metrów od gospodarstwa Popiołków. Jednakże w bliżej położo ­
nych miejscach, gdzie należałoby się spodziewać, że hałas tym
bardziej powinien być słyszany, brak jest potwierdzenia. W budy~ ­
ku sąsiadującym z domem Popiołków w krytycznym momencie
znajdowały się dwie osoby, które twierdzą , że niczego nie słyszały.
Są to jednak ludzie starsi, dom jest murowany i być może tym
dwom czynnikom należy przypisać brak potwierdzenia. W innym z
pobliskich budynków znajdowała się kobieta, która twierdzi, że
dźwięku także nie słyszała, chociaż według oświadczenia ojca
chłopca , który rozmawiał z nią jeszcze przed przybyciem badają­
cych do wsi, powiedziała mu, że hałas teg_o ranka sły~zala_. Oj~i~c
chłopca uważa, że kobieta okłamała bada1ących , poniewaz boi si ę
wypytywań i nachodzenia przez obcych. Mąż tej kobiety, sprawia-
jący wrażenie apodyktycznego, sądzi, że J. Wolskiemu wszystko
się przyśniło. Nie wykluczone, że mógł on wywrzeć jakiś wpływ na
żonę.
w kolejnym sąsiednim gospodarstwie jedyna obecna wówczas
kobieta równ i eż twierdzi, że niczego nie słyszała, chociaż i tu moż­
na mieć pewne wątpl iwości (reagowała na pytania w sposób nasu-
wający podejrzenia o jej n i echęci do sąs i adów - Popiołków).
Dziwny dźwięk miał być słyszany natomiast w gospodarstwie le-
żącym przy szosie Opole Lubelskie - Lublin, mniej więcej w poło ­
wie drogi między pol aną a skrzyżowaniem szosy z drogą w Emil~i­
nie. Słyszany był rzekomo między 6.00 a 7.00 rano (przybycie
obiektu?). Mimo kilkakrotnych odwiedzin nie udało się zastać wła­
ściwej osoby. Informacja o tym pochodzi od rodziny.
w uzyskanych od chłopca informacjacn uderzają liczne podo-
bieństwa do relacji J. Wolskiego. Nie wszystkie jednak zbieżności
KOMENTARZ mają tę samą wartość potwierdzającą, ponieważ badający nie za-
wsze byli w stanie wykluczyć możliwość przejęcia przez chłopca
danych od osób trzecich lub rodziców, co nie jest jednak równo-
znaczne z twierdzeniem, że zapożyczenie rzeczywiście nastąpiło.
Brak takich przesłanek. Nie ulega wątpliwości , że dziecko w ogóle
musiało widzieć coś lecącego w powietrzu. Potwierdza to także
fakt, że matka chłopca i trzy inne osoby słyszały niezwykły dźwięk
(pomimo wspomnianych niej asności). Z dużym stopniem pewnoś ­
ci można uznać za niezależne takie elementy, jak: prostokątny
kształt pojazdu, obecność wi rujących części (chłop i ec zaprzecza
w tym miejscu, że były to śm i g ła), obecność jednego prostokątne­
go „okna". Z nieco mniej szą pewnością m ożna zaakcept.ować po~
zostale elementy obserwacji dziecka. Chłopiec zna heltkoptery 1
152 twierdzi, że nie był to śm i głowiec, a co więcej, stwierdza, że takiego
„ samolotu" nigdy przedtem nie widział. Upiera s i ę zarówno przy
fakcie, że naprawdę widział to wszystko („ Nikt mi nie powiedział, ja
to widziałem!") , jak i przy szczegółach.
Trudno coś stanowczo orzekać na temat „ Lotnika" o zielonej
twarzy, co chłopiec zdecydowanie i konsekwentnie potwierdza za
każdym razem. Należy jednak wziąć pod uwagę , że kolor twarzy
był jednym z najczęściej omawianych elementów relacji J. Wols-
kiego w opowieściach krążących po wsi. Rodzice chłopca jeszcze
tego samego dnia wiedzieli o zielonych twarzach i nie da się wyklu-
czyć (choć ojciec temu stanowczo zaprzecza), że ni eświadomie
przekazali mu tę informację. Matka wierzy chłopcu , ojciec zaś, któ-
ry włożył dużo wysiłku w wypytywanie syna, jest przekonany o pra-
wdziwości jego opowieści.
Na ile jest prawdopodobne, by wygląd obiektu i jego cechy struk-
turalne mogły zostać zapożyczon e przez chłopca z zewnątrz? Wy-
daje się , że istnieją mocne poszlaki przemawi ające przeciwko ta-
kiemu podejrzeniu. Chłopiec przekazał wszystkie podstawowe in-
formacje w zaledwie kilka godzin po incydencie z J. Wolskim, a
niektóre jeszcze wcześniej. Ponieważ trudno jest przypi sać chłop­
cu aktywność w zdobywaniu informacji o zajściu na polanie, infor-
macje na ten temat powinny dotrzeć do niego drogą rozchodzenia
się wiadomości po wsi. Jednakże czas rzędu kilku godzin, jaki
upłynął od momentu przekazania przez J. Wolskiego informacji o
zajściu do opisania przez chłopca wyg l ądu obiektu, wydaje się sta-
nowczo za krótki , by w jego relacji mogły się pojawić szczegóły
strukturalne obiektu. Na podstawie rozmów prowadzonych przez
badających z mieszkańcami wsi można było stwierdzić , że ic_ h wie-
dza na temat wyglądu pojazdu jest bardzo powierzchowna. Zadna
z osób, z którymi rozmawiano, nie potrafiła przedstawić wizerunku
pojazdu tak spójnego z opisem J. Wolskiego, jak opis chłopca !
Wiadomości bowiem upowszechniały się wprawdzie we wsi, ale
rozchodziły się przede wszystkim jako wiadomości o zdarzeniu.
Chłopiec nigdy nie rozmawi ał i nie spotykał się z Janem Wolskim
ani przed incydentem, ani po nim. Jest ważące , że nawet ojciec
chłopca , który miał szczególnie silną motywację , by dokładnie za-
poznać się z relacją J. Wolskiego (w celu porównania jej z relacją
syna) i rozmawiał z J. Wolskim na drugi dzień , nie potrafił prawidło­
wo (w stosunku do opisu głównej relacji) zrekonstruować wyglądu
pojazdu. Jedynym wyjątkiem był syn Jana Wolskiego - Józef Wol-
ski.
Wydaje się, że najbardziej znaczącym argumentem przemawia-
jącym za niezależnością obu relacji jest brak odwzorowania j~zy­
kowego. W wypadku zapożyczenia informacji przez 6-letrnego
chłopca jest nieuniknione językowe odwzorowanie si ę w jego opi-
sie relacji pierwotnej. Jednakże m i ędzy relarj:1 rllllip< n a re l acją
g łównego badanego zachodzi duże podol 11• 1 1 1
desygnatów nazw, a nie samych nazw. 53
 Oceniający
Chłopiec nazywa „wiry" J. Wolskiego po swojemu - „owrotami" Przypuszczenia
(główny badany nigdy nie użył tego słowa, chłopiec zaś nigdy nie Z.B.B. R.K.
posłużył się określeniem „wiry"). Prawdopodobnie platforma wjaz- 1 2 3
dowa przemienia się u chłopca w „deskę", drzwiom zaś w języku Opowieść została wymyślona
Wotskiego odpowiada w języku dziecka „okno". Główny badany 1,0 proc. (1) 1,0 proc. (I)
przez badanego
nigdy też nie posłużył się określeniem: mundur, pilot i czapka, któ- Nieznana osoba wytworzyła u bada-
re występują w słownictwie chłopca. Określenia używane przez nego hipnotyczne halucynacje po-
J. Wolskiego nie ujawniają się w relacji chłopca, z wyjątkiem użyte­ zytywne 1,5 proc. (li) O, 1 proc. (li)
go do porównania terminu „autobus", co nie budzi specjalnych po- Przeżycie badanego to marzenie
dejrzeń, o ile nie jest po prostu argumentem pozytywnym. 2,5 proc. (I) 3,0 proc. (11)
senne
Narzucający się fakt niezależności obu doniesień nadaje głów­ Nieznana osoba skonstruowała opo·
nej relacji mocne potwierdzenie i obie te relacje razem wzięte wy- wieść i namówiła badanego do prze-
dają się tworzyć nową jakość dowodową. Wobec powyższego tru- 1,0 proc. (I) 1,0 proc. (I)
kazania jej
dno się oprzeć wrażeniu realności rzeczonego pojazdu. Za relację odpowiedzialne są uro-
jenia 1,5 proc. (11) 2,0 proc. (I)
Za relacje odpowiedzialna jest
wizja religijna 1/1OO proc. (I) 1/2 proc. (I)
Wszystkie hipotezy zos'aly ocenione przez obydwu badających
za pomocą tzw. prawdopodobieństwa subiektywnego. Prawdopo-
HIPOTEZY dobieństwo subiektywne jest miarą psychicznej pewności, jaka
powstaje u osób szacujących w trakcie wydawania przez nie są­
dów. Ten rodzaj prawdopodobi eństwa nie dotyczy zdarzeń, czyli Druga grupa hipotez
nie opisuje stanu rzeczy, lecz odnosi się do sądów o zdarzeniach,
a więc wskazuje na stan umysłu.
Każdej hipotezie przypisano wartości liczbowe oznaczające sto- Rozpatrzono tu hipotezy zakładające możl iwość wspólnego wy-
pień wewnętrznej pewności badających (opartej na uzyskanych
stąpienia elementów obiektywnie realnych, tj. bodźców fizycznych
danych), że konkretna hipoteza odpowiada obiektywnej prawdzie. oraz czynników psychicznych.
Szacunki przedstawione są w procentach - 1oo procent oznacza
całkowitą pewność (przy tej metodzie procentów nie sumuje się do
1 2 3
100). Szacunki wyrażone w procentach są ocenami pierwszego
rzędu. W nawiasach umieszczono cyfry rzymskie, które odnoszą Bodźcem dla relacji badanego było
się do prawdopodobieństwa wtórnego - mówi ono o tym, z jakim lądowanie śmigłowca - reszta jest
stopniem pewności dokonuje się szacunków pierwszego rzędu. I wytworem jego psychiki 1,5 proc. (I) 1.0 proc. (li)
= wysoki stopień pewności; li = dostateczny stopień pewności; Ili Bodźcem dla relacji rolnika była akcja
= niski stopień pewności. Oceny dokonywane były przez obu ba- chwastobójcza - reszta jest wytworem
dających oddzielnie i dopiero póżniej zestawiono je. W zestawie- jego psychiki 1/ 1Oproc. (I) 1/5 proc. (I)
niu nie uwzględniono hipotez szczegółowych (operacyjnych), któ- Bodźcem dla relacji rolnika było ląd o-
re służyły do weryfikacji- falsyfikacji hipotez głównych , i którym ró- wanie eksperymentalnego pojazdu
wnież przypisano prawdopodobieństwo obiektywne. powietrznego - reszta jest wytworem
jego psychiki 5.0proc. (li) 1/10 proc. (Ili)
Badany zrelacjonował komuś swoją
Pierwsza grupa hipotez obserwację lądowania śmigłowca,
pojazdu eksperymentalnego lub akcji
Do grupy tej włączono przypuszczenie oparte na wspólnym za- chwastobójczej, a osoba ta narzucila
łożen iu , że: wydarzenia opisane przez badanego nie miały charak- mu ufologiczną interpretację 2,5 proc. (I) 2,0 proc. (li)
teru obiektywnie realnego, lecz zaszły w jego psychice. - 155
154
 Trzecia g rupa hipotez 1 2 3
Bodżcem tłumaczą.cym całość
Są. to hipotezy zakładają.ce, że ktoś obcy dysponujący pojazdem
przypadku jest . ufologiczny żart"
-
powietrznym wykazał intencje ufołogizujące.
załogi pojazdu ekspery-
1 2 mentalnego 10,0 proc. (Ili) 1,0proc.(11)
3
Hipoteza samooceniają.ca:
„ Ufologiczny żart" zalogi śmigłowca 6,0 proc. (Ili) 1,0 proc. (li) badają.cy popełn ili jakiś istotny
„ Ufologiczny żart" zalogi pojazdu błąd łub przeoczyli coś mającego
eksperymentalnego 10,0proc. (Ili) 0, 1 proc. (Ili) podstawowe znaczenie dla wy-
·Hipoteza podsumowują.ca: przeżycie jaśnienia przypadku w zwykły,
badanego było obiektywną. realnością. prozaiczny sposób 5,0 proc. (li) 1,0 proc. (11)
i w punktach istotnych badany w iernie
spostrzegał i wiernie zrelacjonował
swoje doświadczenie, tj. zgodnie
z rzeczywistością. opisał wyg l ąd
Hipoteza końcowa
i zachowanie istot, budowę i zacho·
1 2 3
wanie pojazdu, fabułę Incydentu 98,0 proc. (I) 90,0 proc. (11)
Rozpatrywany przypadek wskazuje
na istnienie nieznanego zjawiska 80,0 proc. (lit) 70,0 proc. (Ili)
Hipotezy łączące
Niezależne przypisanie przez obu szacujących nikłego prawdo·
1 2 3 podobieństwa (rzędu ułamka lub kilku procent) wszystkim prozai-
cznym hipotezom stanowi ostry kontrast wobec prawdopodobień­
Chłopiec rzeczywiście widział jakiś
stwa (rzędu kilkudziesięciu procent) przypisanego hipotezom
pojazd lecą.cy nad podwórkiem 95,0proc. (I) 80,0 proc. (li) przeciwnym i jest dowodem jednoznaczności wymowy uzyska-
Chłopi ec widział ten sam pojazd
nych w badaniu danych.
-obie relacje są. niezależne i mówią.
o tym samym 80,0 proc. (I) 78,0 proc. (li)

Relacja badanego jako kłamstwo

Czwarta grupa hipotez
Hipotezy te odnoszą się do całości przypadku {obu relacji łącz·
nie).
1 2
Bodżce m tłumaczącym całość
przypadku jest śmigłowiec
Bodźcem tłumaczą.cym całość
przypadku jest pojazd ekspery-
mentalny
Bodźcem tłumaczą.cym całość
przypadku jest „ufologiczny żart"
załogi śmigłowca
156
Teoretycznie rzecz biorąc badany mógł wymyślić opowieść SZCZEGÓŁOWE
dwojako. Po pierwsze. opowieść mogła zostać pomyślana jako re- UWAGI
facja o UFO; po drugie, mogla zostać zmyślona jako po prostu eg- o NIEKTÓRYCH
zotyczna historia. Uzyskane dane mają różn ą. wymowę, w zależ- HIPOTEZACH
3 ności od przyjęcia której ś z tych dwóch możliwości. Wydaje się, że
druga ewentualność może być pomin ięta , gdyż szansa, aby przy-
0,5 proc. (I) 2,0 proc. (I) padkowa praca wyobraźni spowodowała wyraźnie ufologiczny
charakter relacji, jest zupełnie nieprawdopodobna. Trzeba zatem
przyjąć, że badany świadomie wykazał intencje ufologizują.ce.
Każd e oszustwo, kłamstwo, żart łub mistyfikacja, muszą być po-
5,0proc. (l i) 1,0 proc. (Ili)
przedzone procesem motywacyjnym. Nie istnieje nic takiego. jak
całkowicie bezinteresowne, tj. nie zaspokojają.ce żadnej potrzeby,
6,0 proc. (Ił) 2,0 proc. (Ił) oszustwo, kłamstwo itd.
Pierwszy argument przemawiają.cy przeciwko hipotezie kłamsl-
157
 wa, to brak motywacji, których w takich wypadkach należy oczeki-
wać.
Rodzaje motywacji oraz lista kryteriów ich ustalania zostatv
przedstawione wcześniej. Tutaj powiedzmy tylko, że w badaniu nie
natrafiono na żaden ślad występowania zakładanych motywów.
Co więcej, tzw. dyspozycje motywacyjne (potrzeby, pragnienia,
które aktualnie nie przejawiają. się, ale w ogóle występują.) w odnie-
sieniu do pewnej liczby motywów (potrzeba zainteresowania swo-
ją. osobą., potrzeba zabawy, uzyskania nagrody, chęć zysku itp.)
wydają. się także nie wchodzić w grę. Przypisywanie badanemu
któregoś z określonych wcześniej motywów prowadzi do sprzecz-
ności z danymi. Sprzeczność tę daje się zlikwi dować dwojako:
albo trzeba przyjąć, że spodziewane motywy rzeczywiście wystę­
pują., lecz badają.cy ich nie wykryli, albo że ich nieobecność jest
faktem. Jest zazwyczaj wątpliwe , aby istnienie zakładanych dla hi-
potezy kłamsta motywów nie zostało wykryte.
Drugiego argumentu przeciwko hipotezie kłamstwa dostarcza
tematyka relacji. Wymyślenie na użytek wsi opowieści o UFO jest
o wiele mniej prawdopodobne, niż wymyślenie egzotycznej historii
o tematyce np. religijnej (objawienie itp.). Na podstawie uzyska-
nych danych należy sądzić, że badany nie brał początkowo pod
uwagę reakcji środowiska w kategoriach: kara - nagroda. Dopiero
po pewnym czasie konsekwencje ujawnienia przeżycia zaczął
oceniać jako karę. Jeżeli adresatem miało być nie środowisko wiej-
skie, lecz ktoś inny, to przypuszczenie takie stoi w sprzeczności z
zachowaniem się badanego i członków jego rodziny. Brak jest
działań wskazujących na potrzebę przekazywania informacji na
zewnątrz, poza społeczność lokalną., istotne jest także wyrażanie
przez rodzinę żalu z powodu ujawnienia przeżycia, ponieważ fakt
ten przynosi im tylko kłopoty. Obserwacja zachowania badanego i
jego rodziny wskazuje, że między tym, co mówią; a tym, co rob i ą,
zachodzi spójność (hamowana niechęć wobec odwiedzających ,
unikanie ich itp.). Zatem: brak spodziewanych dla hipotezy kłams­
twa motywów oraz tematyka relacji nie dają podstaw do zasadne-
go postawienia tej hipotezy.
Faktem, który trzeba następnie rozpatrzyć, jest brak u badanego
wiedzy na temat UFO oraz brak tego rodzaju zainteresowań zarów-
no w przeszłości, jak i obecnie. Zagadnienia kosmiczne, ufologicz-
ne i podobne są zarówno samemu badanemu, jak i jego rodzinie
nieznane i obojętne. Ponadto, izolacja badanego od środków ma-
sowego przekazu jest dość szczelna. Jedyne gazety, z którymi ma
kontakt, to gazety o zasięgu lokalnym: „Sztandar Ludu" oraz zna-
cznie rzadziej „ Kurier Lubelski". Jak sprawdzono, żadna z tych ga-
zet nigdy nie opubl ikowała artykułu zawieraj ącego dane, których
można by użyć do skonstruowania przedstawionego opisu pojaz-
du i istot. W mieszkaniu badanego nie zauważono ani książek, ani
158 czasopism, nie byto ani jednej książki. Gazety nie są przez bada-
nego czyta~e.doktadnie i z pełnym zrozumieniem. Jest to raczej
przerzucan!e .ich lub ~rzeg.lą.dan i e. Badany nie jest osobą, która
zaczyna dz1 e~ od przejrzenia gazety. We wsi brak biblioteki, szkoły
oraz ufoentuzjastow. Nie byto nigdy prelegenta z odczytem na ten
lub. podobny temat. Mieszkańcy wsi liczącej 74 gospodarstwa
ma1ą zale~wi~ kilka telewizorów, rodzina badanego telewizora nie
ma .. Co w1ę?~! · badany w ogóle nie przejawia skłonności do oglą­
dania tel.ew1z11 ..Nawet wydarzenie tak podn i ecają.ce, jak pierwsze
lądowanie łudzi na Księżycu (także dla środowiska wiejskiego, co
Z?stato zaobserwowane przez autora w innym czasie i miejscu)
nie wywo.tało .w nir:i ch~ci ujrz~nia tego na własne oczy.
Oczywiste ies~, ze w1ad?mosc1o UFO badany mógł przejąć z ze-
wnątrz od .k?go;: z kim s1~ sty~ał. W trakcie dochodzenia spraw-
dzon~ mozhwosc•. czy kt~s ze srodowiska badanego nie jest ufo-
entuzi~stą. ~złow1eka takiego we wsi nie znaleziono. Jedyną oso-
bą, ktora, - 1ak s1.ę początkowo wydawało - ewentualnie mogłaby
~chod~1c w gr~ 1ako p~zekażnik wiadomości o UFO, był przyjaź­
n!ą.cy się. w sw?1m cz~s1e z J. Wolskim mieszkaniec odległej o kilka
k1lometrow wsi Leonin. Po sprawdzeniu okazało się , że człowieka
tego nie można uznać za ufoentuzjastę, gdyż wie na ten temat sto-
sunkowo mało (jest to coś, co lata w powietrzu, może pochodzić z
kos~osu , ~ w ostatnim czasie UFO pojawiły się nad Francją.).
~rze1rzano 1ego d?mow.e a~chi~um składające się z kilkudziesię­
ciu starych gazet 1 wycmkow, jednakże wycinki oraz zakreślone
przez .wł.aścicieł~ artykuły dotyczyły głównie tematyki historycznej
(„Gdzie jest pani Walewska", „Zabytkom na odsiecz" itp.). Jedyna
nota~k.a o UFO: to przekazana za pośrednictwem agencji zagrani-
cznej .m.t~rmaCJa o spostrzeżeniu UFO we Francji, kilka miesięcy
wczesniej.
Wyda!e s i ę pewne •. że .gdyby b~dany albo ktoś z członków jego
rodziny interesował się k1edykolw1ek tymi zagadnieniami, zostało­
by to wykryte.
.Zwróciliśmy ~wagę~ że opowi_eść musiała zostać pomyślana Ue-
śł1 została zmysłona) jako relaCJa o UFO. W omawianym wypadku
prze~~Y temu całkowity brak skłonności badanego do nadawania
relacji sensu ufologicznego oraz systematyczne i konsekwentne
st?sowanie zas~dy oszc~ędn~ści myślenia. Badany upiera się bo-
w1.em przy po.dejrzeniu, ze byh to ludzie innej narodowości, nato-
m 1 a~t sam P?Jazd jest po prostu jemu nie znany. W wypadku zmy-
ślenia, na.lez.atoby t~k.ż~ oczekiwać bardziej kolorystycznego
p~zedst~w1an1a ?Pow1esc1 oraz charakterystycznego jej dobarwie-
nia w miarę kolejnych relacji. Ani jedno, ani drugie nie zachodzi.
Tak więc: brak wiedzy pozwalającej na zmyślenie relacji jest na-
stępn ym argumentem przemawiają.cym przeciwko hipotezie kłam ­
stwa.
Innych argumentów dostarczają. dane psychologiczne. Bez
względu na tematykę, badany okazuje się niezdolny do samodzie- 159
 lnego skonstruowania opowieści o takim stopniu komplikacji
wprowadzenia fikcyjnych postaci, przydania im określonych cech,
ról i działań. Badany jest zupełnie niezdolny do układania fikcyj-
nych historyjek. Świ adczą. o tym wyniki Testu Apercepcji Tematy-
cznej i obserwacja badanego w trakcie wykonywania zadań.
W przypadku ufokłamstw dość często spotyka się włączanie do
relacji pewnych mechanizmów eksplikacyjnych, tj. przedstawianie
przez oszusta szeregu wyjaśnień tłumaczęcych będź poszczegól-
ne elementy rzekomej obserwacji, bą.dź jakieś fakty ogólniejsze;
ufokłamca często przedstawia zestaw gotowych wyjaśnień. W re-
lacji badanego niczego takiego nie ma.
Zatem: dane dotyczą.ce zdolności fantazjowania stoję w sprze-
czności z hi potezą. kłamstwa.
Pam ięć badanego jest bardzo słaba, jeśli chodzi o zapam ięty­
wanie materiału słown ego. Jest za to znacznie sprawniejsza wo-
bec przeżyć zmysłowych. Wydaje s i ę niemożl iwe, aby badany był
w stanie zapami ętać ułożoną. przez siebie fikcyjną. historię i powta-
rzać ją. bez jakichkolwiek sprzeczności i wahań w ciągu miesiąca
(okres w jakim badają.cy mieli z nim kontakt). B udując taką skom-
plikowaną. historię, nie można przewidzieć wszystkich szczegóło­
wych pytań i wywiady, których przeprowadzenie rozciągn ięte było
w czasie, powinny wykazać oszustwo. Nic takiego nie wykryto. Ba-
dany zachowuje się tak, jakby przypominał sobie coś, co przeżył
jako zmysłową. realność, bezbłędnie i precyzyjnie odtwarza wyda-
rzenia, nie popadając w żadn e sprzeczności. Zwłaszcza podczas
rekonstrukcji wydarzeń w terenie wydaje s ię wszystko jeszcze raz
przeżywać.
Dane na temat funkcjonowania pamięci badanego silnie przeci-
wstawiają. się hipotezie kłamstwa , jak również hipotezie pokrewnej
- zaprogramowaniu badanego. Swoje znaczenie ma również opi-
nia, jaką. badany cieszy się w środowisku. Nikt nie słyszał, aby kie-
dykolwiek opowi adał podobnie dziwaczne historie. Jest powsze-
chnie uznawany za osobę prawdomówną., godną. zaufania, uczci-
wą., rzetelną. i trzeźwo myśl ą.cą.. Wszyscy rozmówcy podkreślają. te
cechy badanego, jak również fakt, że nie ma żadnych nałogów, nie
pije alkoholu, nie wykazuje dewiacji społecznej.
Dane socjologiczne nie uzasadniają. hipotezy kłamstwa.
Przejdźmy teraz do elementów zewnętrznych. Potwierdzaj ą.ca
wartość śladów materialnych na łące musi zostać odrzucona, jako
że ślady spreparowane byłyby przez domniemanego oszusta. Je-
dnakże preparowanie śladów wymaga silniejszej motywacji, niż
motywacja służą.ca wyłącznie do samego wymyślenia opowieści.
Przed rodziną. musiałaby zostać odegrana komedia. Zarówno
żo na badanego, jak i jeden z jego synów (Józef Wolski - najinteli-
gentniejszy spośród rodziny) od razu spostrzegli, że stają.c w pro-
gu domu, badany wygląda i zachowuje się inaczej niż zazwyczaj.
160 Pierwszą. reakcją. żony, kiedy zobaczyła stojącego w progu męża,
była myśl , że stało się cos złego z klaczą.. Ocena ta musiała być po-
przedzona widocznymi zmianami w wyglądzie i zachowaniu się
badanego.
Jeże l i obecność materialnych śladów nie dyskwalifikuje hipote-
zy kłamstwa , to funkcję falsyfi kują.cą. pełni obserwacja dokonana
przez chlopca. Nie wchodzi w grę podejrzenie o zmowę między ba-
danym i chlopcem - nie tylko ze względu na osobę badanego, ale
i to, że chłopiec nie jest w stanie spelnić takiej roli. Podobieństwa
w opisach pojazdu, przedstawione przez chłopca i badanego, wy-
dają. si ę tak liczne i znaczą.ce, że trudno oprzeć się wrażeniu , iż
chłopiec widział ten sam obiekt latają.cy.
Zatem: obserwacja dokonana przez chłopca jest jednym z najsil-
niejszych kontrargumentów wobec hipotezy kłamstwa.
Nie może być również lekceważony fakt podpisania przez bada-
nego przysięgi. Jakl<.olwiek badany jest oso bą. w sprawach wiary
trzeźwą. , to jednak idea Boga funkcjonuje w jego świadomości na
tyle silnie, że krzywoprzysięstwo przed Bogiem powinno doprowa-
dzić do pewnych dających się zaobserwować zachowań, sugeru-
jących chęć uniknięcia konfliktowej sytuacji. Nic takiego nie wystą­
piło : badany natychmiast i bez żadnych wahań chwycil podane mu
pióro i podpisał p rzysięgę (zastrzegaj ąc, jak już wspomniano, że
dotyczy ona istot o zielonej skórze, a nie niebieskiej) .
Wspomniano też o próbach nakłonienia badanego do wypowie-
dzenia zdania jawnie fałszywego , w celu obserwacji reakcji psy-
chogalwanicznej. Pomimo silnych i długotrwałych nacisków nie
udało się doprowadzić do tego, by badany wypowiedział takie zda-
nie. Początkowo badany mial kłopot z wymyśleniem tematu kłam ­
stwa i trudności tych nie przezwycięży!. Temat kłamstwa został mu
wówczas podsunięty. Miał on powiedziać, że jeden z badających
nie jest mężczyzną. , lecz kobietą.. Podczas namawiania badany
wykazywał bardzo silny opór, czemu towarzyszyła reakcja skórno-
galwaniczna. Powtarzaj ą.cą. s ię odpowiedz i ą. byto: „ Jak mam po-
wiedziać, że pan jest kobietą., kiedy widzę, że pan jest mężczyz­
ną.?!" I nną. próbę przeprowadzono ze szklanką. mleka, o której ba-
dany miał powiedzieć, że jest szklanką. herbaty. Nie dał się nakło­
nić również i do tego. „Jak mogę mówić , że jest to herbata. kiedy
widzę, że jest to mleko". Tak silna niemożność oderwania się od
konkretu jest typowa dla pewnych ograniczonych upośledzeń mó-
zgu. W tym wypadku może m i eć ona związek z procesami organi-
cznego starzenia się badanego. Jeśl i taka interpretacja jest trafna,
stanowi argument przeciw hipotezie klamstwa.
Sumując trzeba stwierdzić, że grupa przedstawionych argu-
mentów wyklucza, z prawdopodobieństwem graniczą.cym z pew-
ności ą., hipotezę intencjonalnego wprowadzenia w błąd .
161
6- Obecnosć UFO
 Przeżycie badanego jako marzenie senne
Marzenie senne jako sprawca relacji jest prawdopodobnie naj-
częściej proponowanym wytłumaczen i em. Z takimi sugestiami ze-
tknę li śmy s i ę w dyskusjach, za takim wyjaśnieniem opowiada się
wielu dziennikarzy i niektórzy m i eszkańcy wsi. Marzenie senne,
jako bodziec odpowiedzialny za relację o UFO i jego pasażerach ,
na pierwszy rzut oka wygląda zachęcają.co. Jednakże analiza ca-
łości danych oraz wiedza na temat snów nie tylko nie popierają. tej
hipotezy, ale zwalczają. ją. i to pod nieobecność danych przema-
wiających za nią. pozytywnie. Gdyby sporządzić tabelę i umieścić
po jednej stronie racje przeciwko tej hipotezie, a po drugiej argu-
menty wskazują.ce na nią pozytywnie, okaże s i ę, że nie ma właści­
wie niczego na jej potwierdzenie. Jedn a kże hipoteza taka jest bar-
dzo popularna. Co zatem może skłaniać do wysuwania jej jako wy-
jaśnienia zajść z Emilcina? Wydaje się, że powodem jest sama dzi-
wność relacji w polą.czeniu z niemożliwością. zaakceptowania jej
jako rzeczywistości. Wydaje się , że w większości wypadków jest to
próba pozbycia się klopotliwej sprawy ze względów psychologicz-
nych. Przy braku pozytywnych danych dla hipotezy snu, argumen-
ty przeciwne tej hipotezie zebrać można w trzech grupach.
1.
Nie ulega wątpliwości , iż rzeczywistość percypowana przez
człowieka w stanie czuwania różni się czymś od rzeczywistości
śnionej. Co więc stanowi o tej różnicy? Czym jest i jakie jest tworzy-
wo marzenia sennego?
Na treść tworzywa marzenia sennego składają. się dwa elemen-
ty: (1) tworzywo przeżyć na jawie, a zatem wrażen i e zmyslowe,
spostrzeżenia, treści psychiczne przechowywane w pamięci zaró-
wno świ adome, jak i nieświadome oraz (2) ich swoiste psychologi-
czne opracowanie.
Każdy człowiek, stykając się z rzeczywistością. przedmiotową.
odbiera informacje, które są. rejestrowane, segregowane i prze-
chowywane. Informacje te po przetworzeniu składają. się na treści
psychiczne mózgu i stanowią. pierwotne tworzywo marzenia sen-
nego. Owa pierwotna „substancja" podlega j akimś nieznanym do-
brze opracowaniom, przekształceniom i polą.czeniom , dając w
efekcie tworzywo marzeń sennych. Kombinacje te mogą. być nie-
zwykłe, ale nie ma prawa pojawić się w marzeniu sennym nic z
czym czlowiek nigdy wcześniej się nie zetknął. Co do tego bada-
cze wydają się być zgodni. I. Sieczonow stwierdza, że „ marzenie
senne to często niezwykła kombinacja zwykłych wrażeń" 94
(podkr. - Z.B.B.), inny zaś autor pisze: „Trzeba zapam i ętać raz na
9
• T. Bilikiewicz Psychoterapia w praktyce ogó/no/ekarskiejWarszawa 1964 s
162 153. Zob. także: T. Bilikiewicz Psychologia marzenia sennego Gdańsk 1948.
zawsze. że jakk01wiek cudowne, niepojęte i tajemnicze wydawały­
by się nam marzenia senne. mieści się w nich jedynie to, co choćby
raz, świadomie lub nieświadomie , przeżyliśmy w stanie czuwania.
Marzenie senne to nic innego, jak częściowo przetworzona przez
czuwający mózg kapryśna plątanina urywków i śladów minionych
przeżyć, tego, co niegdyś widziel i śmy, słyszel i śmy , o czym żeśm y
mówili lub czytali"95.
Wedlug wszelkiego prawdopodobieństwa badany nigdy nie ze-
tkną.I się z informacjami, które pozwoliłyby mu wysrnć takie istoty.
O tego rodzaju „ufologiczny sen" można podejrzewać przede
wszystkim ufomanów, ufomaniaków i samych badających UFO.
Teza, że śni się to, co mieści się w doświadczeniu osoby śniącej.
znajduje potwierdzenie w omawianym wypadku. Roln ik stwierdza
bowiem, że miewa czasem sny, ale wylą.czn i e na tematy związane
z gospodarką., sprawami rodziny i tym podobne, a więc o spodzie-
wanej treści. Mogła mu się zatem przyśnić fantastycznasnopowią­
zalka, ale nie mial prawa wyśnić UFO i jego pasażerów.
Oprócz materialu wrażeniowego drugim elementem tworzywa
marzeń sennych jest jego swoiste opracowanie psychologiczne.
Pomijając szczegóły funkcjonowania mechanizmów fizjologicz-
nych , biochemicznych i psychologicznych odpowiedzialnych za to
opracowanie, wydaje się w najwyższym stopniu nieprawdopodob-
ne, aby przypadkowo doprowadziły one do ufologicznego marze-
nia sennego.
Badany opisuje pewne przedmioty i osoby, co do których nie wie
czym są i nie jest w stanie rozpoznać ich jako czegoś uprzednio mu
znanego. Jednakże, o ile jako całość osoby te me: są przez bada-
nego rozpoznawane, to można je rozłożyć na elernenty składowe,
które są mu znane. Zagadkowe egzotyczne istoty mają ręce, nogi ,
głowy , oczy, pałce u dłoni , a zatem są. zbudowane z elementów, z
których każdy oddzielnie wzięty znalazł się kiedy;'§ w polu doświad­
czenia badanego. Palców wyposażonych w „ płetewki " nigdy
wprawdzie nie widzial, ale palce wzięte z osobna i żdżbla trawy
jako takie są mu znane. Zielonej twarzy również nigdy nie widział.
ale znana mu jest twarz jako część ciała i zielony kolor jako rodzaj
barwy. Jest więc do przyjęcia , że znane elementy mogą. połączyć
się tworząc obraz niezwykły i nie mają.cy odpowiednika w otocze-
niu. J ednakże na ile jest prawdopodobne, by p1·zypadkowa działa­
lność twórcza psychiki skomponowała portret ufonauty i całą. ufolo-
giczną. charakterystykę? Taka ewentualność wydaje się całkowi­
cie nie do przyjęcia.
Oprócz „substancji" marzenia sennego tru~ba wziąć pod uwagę
także form ę przejawiania się rzeczywistości onirycznej. Marzenia
senne charakte ryzuj ą. s i ę brakiem spójności1 czasoprzestrzenne1.
brakiem jedności czasu, miejsca i akcji i rzą.cl z i nimi specyl1czna to-
95
L. Was111ew Ta1emnicze z1awiska psycl11k1 czlow1ei :a Wa19 awa 1970 s. 30-3 1 163
 gika jakościowo różna od logiki przeżyć na jawie. Są to specyficz-
ne właści wości formalne snów znane nie tylko z literatury, ale tak-
że z własnego doświadczenia. Erich Fromm tak o tym pisze:
„Wi ęks zość naszych snów odznacza się jedną wspólną wlaści­
wością: nie stosuje się do praw logiki, które rządzą naszym myśle­
niem na jawie, pomija kategorie przestrzeni i czasu. ( ... ) $nią się
nam dwa wydarzenia dziejące się równocześnie , podczas gdy w
rzeczywistości nie moglyby w żaden sposób nastąpić w tym sa-
mym czasie. Również malo zważamy na prawa przestrzeni. Łatwo
nam jest przenieść się w jednej chwili do odległego miejsca, być na
raz w dwóch miejscach, zespolić dwie osoby w jedną czy też spra-
wić, aby jakaś osoba przemieniła się w inną. W snach naszych je-
steśmy istotnie twórcami świata, czas i przestrzeń organizujące
wszelkie czynności naszego ciała nie mają tam żadnej wladzy" 96.
Przyglądając się formie zajść zrelacjonowanych przez badane-
go i porównując je ze specyficzną formą marzeń sennych, nie wi-
dać żadnych podobieństw - rzucają się za to w oczy różnice. Wy-
stępuje spójność czasowa i przestrzenna, jedność czasu, miejsca
i akcji, logiczna jest struktura związków przyczynowo-skutkowych.
Forma i struktura relacji nie wskazuj ą, by zdarzenie rozegralo się
jako przypadek oniryczny, a jeśl i tak, to trudno znaleźć inne wytłu ­
maczenie niż .obiektywnie realny charakter zajści a.
Marzenie senne jest rodzajem myślenia obrazowego. Są to ek-
worowane wyobrażenia głównie wzrokowe, rzadziej węchowe ,
smakowe lub dotykowe97 . Interesująca jest analiza relacji z punktu
widzenia ilości uruchomionych w czasie przeżycia kanałów zmy-
slowych. Badany opisuje nie tylko wrażenia wzrokowe, ale działa
także większość pozostalych receptorów: a) narządy czucia skór-
nego (poczucie twardości ściany pojazdu, względnej twardości „li-
nek" platformy, twardości podłogi pojazdu i poczucie dużej sily tar-
cia, tj. brak ślizgania się, poczucie dotyku ręki jednej z istot) ; b)
dzialają termoreceptory (odczuwalny jest chlód na całym ciele, ni-
ska temperatura podlogi oraz chłód ręki jednej z istot dotykającej
ramienia badaneqo) ; c) działa kanał słuchowy (dźwięki wydawane
przez istoty rozm~1wiające między sobą oraz ciche „ buczenie" po-
jazdu - i co więcej natężenie tego dźwięku jest logicznie zróżnico­
wane, gdyż „bucz(;,nie" jest glośniejsze na zewnątrz, a slabo sly-
szalne wewnątrz) ; d) funkcjonują chemoreceptory (czucie ostrego
zapachu wewnątrz pojazdu, woni, którą przesiąknęła odzież bada-
nego i która byla wyczuwalna długo po incydencie).
Jakie znaczenie alla rozpatrywanej hipotezy ma fakt wielokana-
łowego pobudzenia zmysłowego w czasie przeżyci a? Trudno by-
łoby powiedzi ać, iż 11akt ten jest dowodem fałszywości hipotezy
snu, jednakże wyraźnie prowadzi w kierunku jej unieprawdopodo-
98 I. Oswald Sen Warsza111a 1968 s. 70.
164 07 Encyklopedyczny slownik psychiatrii Warszawa 1978 s. 211.
bnienia. Gdy'oy bowiem w relacji zdecydowanie przeważaly wra-
żenia wzrokowe lub takie występowaly wylącznie, dawaloby to
podstawy uzasadniające koncepcję snu .
2.
Przejdźmy do drugiej grupy argumentów. Jest rzeczą wiadomą,
że marzenia senne są bardzo szybko zapominane lub tłumione98 .
Jest regułą , że zaraz po przebudzeniu się sen ulatuje nie pozosta-
wiając nic w świadomości , a zapamiętywanie snów należy do wy-
jątków. Dlaczego w omawianym wypadku nie tylko nic nie ulecialo
ze świadomości badanego, ale nie uleglo nawet zatarciu. Przyczy-
ną, która to najlepiej tlumaczy, jest obiektywność przeżycia.
Jednym z istotnych kryteriów pozwalających odróżnić sen od
jawy jest ~;onstatacja zbudzenia się , świadomość, że oto przebu-
dziliśmy się ze snu. W pewnych patologicznych przypadkach sen
i jawa zlewają się ze sobą, stając się dla chorego nie do rozróżnie­
nia. Jednakże, aby przypuszczać, że zjawisko to wystąpilo u bada-
nego, trz1eba wskazać na jakieś konkretne tego przyczyny. Ponie-
waż rela·cjonujący jest osobą w pelni zd rową z punktu widzenia
psychiatrycznego i psychologicznego, brak jest podstaw wskazu-
jących na tego rodzaju patologię. Osoba zdrowa powinna mieć
wi ęc świ adomość, że śnila, a już w ostateczności przejawiać jakieś
wahania co do charakteru swojego przeżycia.
3.
Trzecia grupa argumentów antyonirycznych jest specyficzna,
tzn. dotyczy tego konkretnego zajścia.
W trakcie blisko dwutygodniowej obserwacji badanego zauwa-
żono , że nie wykazywał on, choć pozwala! mu na to czas, skłonno­
ści do ucinania sobie drzemki w czasie dnia. Nie jest typem czlo-
wieka, którego zwyczajem jest drzemać w czasie dnia. Nocą po-
przedzającą krytyczne wydarzenie badany spał jak zwykle: budzi
się codziennie około 4.00 nad ranem, tego ranka wyjechał z domu
przed godziną 5.00. Nie można więc powiedzieć , że nie wyspal się
i dlatego zapadl w sen jadąc furmanką. Do drzemki nie zachęcały
równ ież warunki pogodowe. Temperatura między 7.00 a 8.00 rano
wynosiła 6-7 stopni Celsjusza, bylo więc zimno. Panowalo zamgle-
nie, była duża wilgotność powietrza i pochmurno, a slońce tylko od
czasu do czasu przebijało spoza chmur. Zakupiona w październi­
ku ubieglego roku klacz byla mloda, niespokojna i narowista - kie-
rowanie nią wymagalo wzmożonej uwagi (badany zwraca uwagę,
że klaczy należy pilnować). Trasę powrotną do domu - na calym
odcinku istotnym dla hipotezy snu - klacz przebywała po raz pierw-
szy. Puszczona luzem (gdyby badany zasnąl) nie wiedziałaby, któ-
rędy i ść, zwłaszcza że ze wzg l ędu na naturalne ukształtowanie te-
ns I. Oswald Sen Warszawa I 9flll f. 70 165
 renu drogą można nazwać tylko odcinek od polany do gospodars-
twa, czyli odcinek nie związany z wydarzeniami.
Poważne wątpl i wości co do hipotezy snu nasuwają s i ę po prze-
analizowaniu całej trasy, którą przebył badany (zob. s2:kic). Wracal
on około 7.00 rano z sąsiedniej miejscowości (Dąbrowy Kuśm ień­
skiej), gdzie był z kl aczą u ogiera. W odległości około 1 kilometra
od swojego gospodarstwa j echał na pewnym odcinku równolegle
do szosy, m ając po lewej stronie pole gran iczące dale.i z szosą, a
po prawej ści anę lasu. Nie jest to droga w żadnym sensie, lecz po
prostu skraj lasu i pola. Następny etap trasy to ostry skr ęt w prawo
między drzewa i chaszcze. Ten pas gęstego lasu i wysokich krze-
wów przyjmijmy za l inię demarkacyjną. Załóżmy, że badany za-
s nął przed wjazdem w leśną gęstwi n ę. Gdyby tak było , klacz posz-
łaby dalej prosto wzdluż ściany lasu, ponieważ skręt w prawo wy-
maga pokierowania n ią i zmuszenia do wjazdu m i ędzy krzaki i
drzewa. Ale nawet gdyby klacz sama wjechała w gęstwi n t~, badany
powinien się zbudzić pod wpływem uderzeń gałęzi drze•w i krza-
ków w twarz i ciało (co zauważono podczas kręcen i a filmu, kiedy
wjechano tam fu rmanką) . Badany stwierdza, że natychmiast po
wyjechaniu z chaszczy (przejechał jeszcze około 1Ometrów wśród
n iższych zaroś l i) zobaczył dwie idące postacie. Jeśli więc 1incydent
p rzyśnił mu się przed wjazdem w gąszcz (a śn i ł , że wyj eżdżaj ąc z
chaszczy widzi postacie) , to teraz, realnie, wyj eżdżając z gęstwi­
ny, osób tych oczywi ście nie widzi. W tym momencie u badanego
musiałby wystąpić dysonans. W jaki sposób m ógłby go zl ikwido-
wać? Musiałby uznać , że albo spostrzeżenie istot i dalsze wyda-
rzenia przyśn i ły mu się , albo przyjąć , że to, co dzieje się aktualnie
(wyjazd z gęstwiny i brak istot), jest snem. Druga m ożl iwość w
świetle danych psychologicznych jest wykluczona. Człowi ek o
psychologicznych cechach badanego w żadnym wypadku nie
przyjąłby wydarzeń aktualnych za rzeczywistość śn i oną. Pozosta-
je wi ęc pierwsza możl iwość: mógł uznać, że wyśni l incydent. Ale
jeśli taka konstatacja pojawiła się u niego, on sam powinien wska-
zać na takie rozwiązan i e. Tymczasem taka myśl nie tylko nie przy-
szła mu do głowy, ale podsunięty mu pomysł snu odrzuca jako nie-
dorzeczny. Gdyby miał j akieś wątp l iwości co do charakteru prze-
życia, musiałoby to w badaniu zostać wykryte. Tak więc wydaje się
wykluczone, aby zajści e przyśn iło się badanemu przed wjazdem w
gęstwi nę.
Przekroczmy teraz linię demarkacyj ną. Badany stwierdza, że
bezpośrednio po wyjechaniu z chaszczy spostrzegł dwie istoty id ą­
ce przed nim z lewej strony. Kontakt z nimi utrzymany był na dy-
stansie oko ło 200 metrów (tego odcinka klacz także nie zn ała) a.ż
do początku polany, nad którą unosił s i ę pojazd. Dopiero za pojaz-
dem zaczyna się droga, którą klacz moglaby przebyć nie kierowa-
na. Jeśli więc spotkanie przyśniło mu s i ę na odcinku tych 200 me-
166 trów (mus iałby przy tym zapaść w sen na skraju chaszczy -1 Ome-
trów), to jawa i tak częściowo nakłada się na marzenie senne i dy-
sonans jest nie do uniknięcia: badany nie widzi pojazdu. Dlaczego
nie ma żadnych ś l adów tego dysonansu? Dysonans nie powstaje
tylko w jednym wypadku: gdyby badany spał do końca linii demar-
kacyjnej, tj. gdyby zasnął natychmiast po wyjechaniu z gąszczy (co
jest nieprawdopodobne samo w sobie, gdyż miał świ adomość , że
klacz nie zna trasy, a więc musiał ją skierować w lewo) i spał aż do
miejsca, z którego pojazd nie byłby już widoczny. Przebudzenie
powinno więc nastąpi ć (skoro rolnik przybył do mieszkania w sta-
nie czuwania a nie snu) gdzieś na liczącej około 450 metrów trasie,
wyznaczonej z jednej strony przez miejsce odlegle od polany o kil-
kanaśc i e metrów, z którego obiekt nie byłby już widoczny, z drugiej
zaś przez gospodarstwo badanego. Badany nie ma jednak żadne­
go poczucia przebudzenia się, ma natomiast poczucie ciągłości
plastycznych i realistycznych wydarzeń.
W związku z tą we rsją pojawia się destrukcyjna dla hipotezy snu
komplikacja. Na polanie w odleglości około 20 metrów od miejsca,
nad którym wisiał domniemany obiekt l atający, wykryto du ży ob-
szar trawy wyjedzonej przez konia. Zgadza s i ę to z relacją badane-
go, który stwierdza, że kiedy udał się wraz z j edną z istot do wnę­
trza pojazdu, koń zatrzymany wcześniej zaczął się paść. Gdyby
badany spał przez całą drogę (aż do miejsca poza polaną, z które-
go nie widać pojazdu), klacz zaś sama zatrzymała się i wyj adła tra-
wę , byłby to doprawdy n i ezwykły zbieg okol i czności : rolnikowi
przyśn i ło się, że furmanka zatrzymuje s i ę dokładnie w tym samym
miejscu, w którym rzeczywiście s i ę zatrzymała. Gdyby natomiast
badany obudzi ł s i ę podczas postoju (co mogłoby wytlumaczyć
jego wiedzę o wyjedzonej trawie) , równ i eż powstałby dysonans:
nie ma pojazdu, a więc trzeba przyjąć , że odleciał. Odlot obiektu 167
 nie byłby ani śniony. ani realnie postrzegany. Klacz musiałaby
sama przestać się paść i ruszyć za śp i ą.cym rolnikiem, który prze-
budzilby się dopiero na drodze do wsi, poza polaną..
W świetle hipotezy snu należy ocenić znaczenie obecności tak-
że innych, poza wyjedzoną. trawą., śladów. Na niekorzyść hipotezy
przemawia istnienie śladów kół wozu skręcającego w lewo pod
ścianę drzew, gdyż z owych śladów wynika, że nie były one spowo-
dowane przez klacz skubią.cą. trawę i przesuwają.cą. się na coraz to
inne miejsce, aż do skraju lasu: charakter tych śladów zgadza się
z twierdzeniem badanego, że klacz przestraszyła się pojazdu i
ominęła go lukiem. Inne zauważone przez świadków zmiany, to
wyrwane kłosy i łodygi zboża. Można przyjąć , że zrobili to jacyś
nieznani przechodnie. Jednakże niezwykłe prostokątne odciski
obuwia o półokrągłej podeszwie wydają. się nie mieć żadnego pro-
zaicznego wytłumaczenia. Co więcej , także tutaj występuje pod-
ważają.ca hipotezę snu spójność m i ędzy relacją. badanego, który
stwierdza, że stworzenia u siłuj ąc przeskoczyć pas biota jednak
trochę weń wdepnęły, a odkrytym odciskiem buta w biocie wyraź­
nie „rozjechanym" przez pośl iźnięcie się. Jeżeli te śl ady zrobił ktoś
inny, to na ile jest prawdopodobne, że przyśniły s i ę one badane-
mu?
Istnienie fizycznych ś l adów, świ ad czących o czyjejś obecności ,
jest argumentem przemawiają.cym przeciwko hipotezie marzenia
sennego jako sprawcy relacji. Argument ten zyskuje wobec hipote-
zy snu właściwie moc falsyfikują.cą, pon ieważ ślady nie tylko istnie-
ją., ale są. tam, gdzie według relacji powinny być, i są. takie, jakie po-
winny być. Przyjmując koncepcję snu, nie da się wytłumaczyć w
żaden prawdopodobny sposób spójności między relacją. a ślada­
mi. Narzuca się natomiast wyjaśnienie przeciwne: zajście miało
charakter obiektywnie realny.
Także relacja chłopca, uznana za niezależną. i opisują.cą. najwy-
raźniej ten sam obiekt latają.cy, jest sprzeczna z hipotezą. snu.
Reasumuią.c: Mimo pierwotnej atrakcyjności , marzenie senne
jako przyczyna relacji o UFO i jego pasażerach jest wyjaśnieniem
nie do utrzymania, ponieważ uzyskane dane, choć z różną. silą.,
zwalczają. tę koncepcję przy jednoczesnym braku danych, które
przemawiałyby za nią. pozytywnie. Można zatem odpowiedzialnie
powiedzieć , że hipoteza oniryczna nie ma żadnego uzasadnienia
w faktach.
Przeżycie b adanego jako h alucynacja hipnotyczna
Rozpatrywana tu możl iwość wynika ze stwierdzonej zdolności
do wywołani a pod wplywem hipnozy tzw. halucynacji pozytyw-
nych ..osoba poddana wpływowi hipnotycznemu może doznawać
168 wrażenia obecności rzeczy, ludzi lub zachodzenia zdarzeń, które
obiektywnie nie i stnieją. i nie zachodzą.. Po zakończeniu seansu
pamięć o tych doznaniach może zostać utrwalona za pomocą. tzw.
sugestii posthipnotycznej, jeżel i osoba hipnotyzują.ca zasugero-
wała w transie pam ięć o owych przeżyciach.
Pojawia się więc możliwość , że badany został poddany działa­
niu sugestii halucynacyjnej w połączeniu z sugestią. posthipnotycz-
ną.99, których skutkiem jest relacja o pasażerach UFO.
Zespół cech psychologicznych właściwych badanemu przema-
wia przeciwko tej hipotezie.
Podatność na zabiegi hipnotyczne jest u ludzi różna. Wiadomo,
że dzieci o wiele łatwiej poddaJą. się hipnozie niż starcy 100. Tak więc
biorąc pod uwagę fakt, że badany ma 71 lat, właśnie wybranie jego
jako przedmiotu zabiegów hipnotycznych nie jest dobre. Podatni
na hipnozę są również osobnicy infantylni i histerycy 101 . Podatność
na hipnozę występuje zwłaszcza u ludzi łatwo uleg ających sugestii
na jawie102 .
Do badanego nie odnosi się żadna z podanych tu okol i czności
sprzyjających. Nie jest on osobą infantylną., jest przeciwieństwem
histeryka i odznacza się wysoką odporności ą. na sugesti ę. Odpor-
ność ta była przez nas zaobserwowana w trakcie wywiadów i roz-
mów, kiedy usiłowa li śm y prze kazać mu pewne sugestie oraz w sy-
tuacjach eksperymentalnych. O jednej z nich była mowa wcześniej
w związku z próbą zasugerowania przy użyciu Testu Ś l epoty Barw
lshichary występowania nie is tniejącej linii na jednej z kart tego te-
stu. Inny „eksperyment", o którym dotychczas tylko wspomniano,
ma o wiele większe znaczenie, 1ako że sugerujący nacisk sytuacyj-
ny był niezwykle silny.
Bez wiedzy badających przygotowano mistyfikację polegającą.
na ukazaniu się na polanie - miejscu domniemanego incydentu -
zielonej istoty w odległości około 80 metrów od grupy kilku osób.
wśród których znajdował się także badany. W grupie tej większość
osób, łącznie z badającymi, nie była poinformowana o m1styfikaCJ1.
Osoba odgrywają.ca rolę ufonauty zwróciła uwagę grupy, wytwa-
rzając za pomocą prochu ze świecy dymnej dwa obłoki dymu. Na-
stępnie zaczęła uciekać w stronę pobliskiego lasu. Autor, który był
jednym z nie poinformowanych, widząc zieloną. postać. puścił się
za nią. w pogoń, jednakże nie dogonił jej. Po oględzinach miejsca,
w którym ukazał się dym i zielona postać, odkryto w trawie sw1eżc
ślady czyjejś obecności. Nacisk sugestywny sytuacji byl tak silny,
99 Sugestia posthipnotyczna jest konieczna. 1ako że glębok101 h1pnoz1c som
nambulizmowi (a tylko przy takiej glębokości hipnozy mogą powstać halucym1r.jc po
zytywne). towarzyszy spontaniczna niepamięć rzeczy. które zaszły w tn 111sio S. l<r; 1
tochvil Psychoterapia Warszawa 1974 s. 148-149: l. Wolber!J l/1pnoz<1 W;u~wwa
1975 s. 164.
1
00 L. Wasiljew Tajemnicze zjawiska psychiki czlowiok,1 wyd cyt s !i:>
101
Encyklopedyczny Slownik Psyc/Jiatrii wyd cyi s 15?
102s. Kratochvil Psychoterapia wyd cyt. s. 132 orn1 L Wolh1•111 I /1pno;awycl cyi
s.1 11 -1 12. 169
 że wszystkie osoby nie poinformowane uległy mu. Jedynym wyj ą­
tkiem był badany, który nie tylko nie u l egł sugestii, ale okazywał
wręcz oznaki lekceważenia. Według jego interpretacji mogło to
być zwierzę lub jakiś rolnik. W miejscu, gdzie pokazał się sprawca
zamieszania, odkryto również pozostałości prochu, wydzielające
ostrą woń , i próbowano zasugerować badanemu, że jest to ten
sam ostry zapach, z którym zetknął się wewnątrz pojazdu. Badany
zdecydowanie odrzucił także i tę sugest ię.
Oprócz wymienionych (nie występujących u badanego) cech
sprzyjających łub umożliwiających poddanie się wpływowi hipno-
tycznemu stwierdzono również, że osoby lękliwe znacznie łatwiej
ulegają. hipnozie niż osobnicy o niskim poziomie lęku 103 • Badany
jest osobą. wybitnie nielękliwą (zob. część poświęcona ocenie psy-
chologicznej), co przemawia przeciw omawianej hipotezie.
Aby wywołać halucynacje pozytywne (tak skomplikowane i rea-
listyczne, jak domniemane omamy u badanego) nie wystarczy,
aby dana osoba w ogóle mogla zostać zahipnotyzowana, ponie-
waż pojawienie się halucynacji pozytywnych uwarunkowane jest
głębokością hipnozy.
Klasyfikacja głębokości hipnozy (według Foreła) wyróżnia trzy
fazy stanu hipnotycznego: somnolencję, hipotoksj ę, somnambu-
łizm 104.
Dwie pierwsze fazy należy wykluczyć z punktu widzenia rozpa-
trywanej hipotezy, jako że zostaje w nich zachowana pamięć prze-
biegu seansu, natomiast halucynacji pozytywnych nie można wy-
wołać. W grę może wchodzić jedynie stadium somnambuliczne.
Rodzi się zatem pytanie: czy w omawianym wypadku osiągnięcie
takiego stanu przez badanego było w ogóle możliwe? W piśmien­
nictwie fachowym podaje się , że osoby, które można doprowadzić
do somnambulizmu, stanowią 25 procent, podczas gdy w ogóle
nie zdolni do poddania się hipnozie - około 5 procent 105• Hiłgard i
Weitzenhoffer uważają jednak, że odsetek potencjalnych som-
nambulików jest mniejszy i określają. go na 10-15 procent, twier-
dząc dodatkowo, że nie daje się go zwiększyć żadnymi sposoba-
mi1os.
Określenie odsetka osób zdolnych do osiągnięcia fazy som-
nambulizmu wydaje się znaczą.ce dla rozpatrywanej hipotezy, jako
że im mniejszy jest ów odsetek, tym hipoteza mniej prawdopodob-
na i odwrotnie.
Obecność materialnych śladów na polanie nie może być trakto-
wana jako dowód przeciw hipotezie. Nie da się bowiem udowod-
nić, iż domniemany hipnotyzer nie spreparował takich śladów. Na-
103
L. Wolberg Hipnoza wyd. cyt. s. 110.
•O.• S. Kratochvll Psychoterapia wyd. cyt. s. 128·1 29.
10
" Tamże , s. 129.
170 '" L. Wolberg Hipnoza wyd . cyt. s. 105.
l eżałoby nawet przyjąć, że jest ich sprawcą, przynajmniej tych, któ-
re mają logiczne uzasadnienie w relat:ji.
Obserwacja chłopca jako argument przemawiający za realnos-
cią. przeżycia może być zbita przez założenie , że chłopiec również
został poddany hałucynacjotwórczej hipnozie, chociaż ta eskalac-
ja założeń budzi sprzeciw. Nie znaleziono jednak żadnych posz-
lak, by podejrzewać, że ktoś poddał dziecko wpływowi hipnotycz-
nemu. Przeciwko tej możliwości przemawia fakt, że zarówno mat-
ka chłopca, jak i przynajmniej dwie inne osoby słyszały dziwny,
głośny dźwięk w powietrzu. Teoretycznie mógłby to być samolot
łub śmigłowiec. Jeśli był to śmigłowiec łub samolot, to powinny być
one widziane przez niektórych mieszkańców wsi (co nie wystąpi·
to). Poza tym dźwięk ten nie kojarzył się świadkom z ani odgłosem
helikoptera, ani samolotu.
Można sądzić , że gdyby relacja była spowodowana działalnoś­
cią. hipnotyzera, nie wybrałby on badanego za obiekt swoich mani-
pulacji . Wytworzenie tak skomplikowanych, szczegółowych , wie-
l ozmys łowych halucynacji pozytywnych wymaga dużej rutyny, a
dośw i adczony hipnotyzer powinien zauważyć, że badany jest jed-
ną z najmniej pożądanych osób. Co więcej można zasadnie podej-
rzewać, że ze wzg l ędu na cechy psychologiczne badanego w ogó-
le nie da się doprowadzić do stadium somnambulicznego.
Rozłożenie akcji w czasie czyni tę hipotezę mało prawdopodob-
ną.. Wydaje się wątpliwe , aby domniemany sprawca zdołał wytwo-
rzyć halucynacje u rolnika w czasie około 45 minut, jeżeli badany
nie przechodził uprzednio żadnego treningu hipnotycznego, a nic
nie wskazuje, że taki trening przeszedł. Kiedy rzekomy sprawca
mógł wytworzyć halucynacje u badanego i chłopca? Jeżeli między
godzinami 7.00 a 8.00 rano, to wydaje się , że po poddaniu zabie-
gom rolnika nie zdążyłby zrobić tego samego z chłopcem. Mógłby
wprawdzie chłopca przygotować wcześniej , ale jakiś łatwo wykry-
walny ślad obecności i działań takiej osoby musiałby istnieć i nie
zostałby przez badających przeoczony. Podobnie, jeśli sprawca
przygotowywał rolnika łub rozpoznawał sytuację. jest niepodo-
bieństwem , aby nikt z mieszkańców nie zwrócił na to uwagi. Po·
nadto jest pewne, że domniemana akCJa hipnotyczna musiałaby
być przypadkowa, gdyż nikt, z badanym włącznie , nie wiedział kie-
dy, o której godzinie, nastą.pi powrót i którędy będzie biegła trasa
(rolnik wracał inną. drogą i decyzję o zmianie trasy podjął sam).
Reasumując: hipotezę tę można rozpatrywać właściwie jako ro-
dzaj rozrywki umysłowej. Jest ona w wysokim stopniu nieprawdo-
podobna i nieuzasadniona, jako nie opierająca się na żadnych po-
zytywnych p rzesłankach , podczas gdy uzyskane w badaniu dane
przemawi ają. przeciwko niej.
171
 Zajście w Emilcinie jako żart
Wszelkie hipotezy mogą mieć dwojaką genezę: pozaempirycz-
ną - będą to hipotezy stawiane a priori (uprzedzające fakty) lub ge-
nezę empiryczną - formulowaną a posteriori (na podstawie fak-
tów). To rozróżni e nie ma istotne znaczenie dla zasadności hipotez
należących do koncepcji żartu.
Po pierwszych doniesieniach o zajściu w Emilcinie środki maso-
wej informacji i pewne osoby przed stawiały różne hipotezy, z któ-
rych część dotyczyła możliwości żartu. Sugerowano wi ęc, że spra-
wcą żartu była załoga helikoptera ubrana w lotnicze stroje przeciw-
ciśnieniowe (arty kuł primaaprilisowy w jednym z tygodników opi-
sujący rzekomy proces sądowy pilotów niekiedy brany jest za pra-
wdę), że był to żart pijanej ekipy karetki reanimacyjnej, że autorami
żartu byli studenci przebrani w kostiumy płetwonu rków lub robotni-
cy przeprowadzający opryski chwastobójcze. Przedstawiono też
kilka innych hipotez. Wszystkie te liczne twierdzenia czy przypusz-
czenia były dowolnymi, oderwanymi spekulacjami nie opartymi na
żadnych faktach.
Pon ieważ nie można bylo bezpoś rednio zajmować się każdym
kolejnym pomysłem , który przychodzi! komuś do glowy, należalo
zawęzić pole hipotezotwórcze w ramach koncepcji żartu poprzez
el iminację tych hipotez apriorycznych, które dawaly sprzeczność z
danymi.
Proces eliminacji hipotez postawionych a priori dokonywał się
automatycznie w m iarę tego, jak w trakcie bad ań na światło dzien-
ne wychodzily określone fakty. Tak więc równolegle ze zdobywa-
niem danych i na skutek tych danych pewne hipotezy same odpa-
dały, a ich pole ulegalo zawężeniu. W pewnym momencie osiąg­
nięto etap przelomowy. Wyniki badań lekarskich psychiatrycz-
nych, neurologicznych, okulistycznych i laryngologicznych, rezul-
taty badań psychologicznych, dane pochodzące z bezpośredniej
obserwacji badanego, wyniki eksperymentów klinicznych, infor-
macje o charakterze socjologicznym (sprawdzenie drugiej relacji i
uznanie jej za niezależną) , obecność materialnych śladów na miej-
scu zdarzeń - wszystko to lącznie zmusilo nas do uznania dwóch
tez:
1. Wypadki opisane przez świadka zaszły w sferze zaj ść obiek-
tywnie realnych.
2. W punktach istotnych dla koncepcji żartu (choć nie tylko dla
niej) cechy doświadczanej przez badanego rzeczywistości fizycz-
nej zostały wiernie odwzorowane w jego świadomości oraz relacji.
Po osiągnięciu w badaniach tego etapu stalo się jasne, że waru-
nkiem sensowności hipotez żartu jest budowanie ich nie tylko na
podstawie twierdzenia o obiektywnym charakterze zajść, ale także
na podstawie twierdzenia o ich wiernym odwzorowaniu w relacji.
172 Odpadly więc, jako niczym nie usprawiedliwione oraz sprzeczne z
danymi, wszystkie sformułowane a priori hipotezy żartu lącznie z
popularną hipotezą lądowania helikoptera.
Kolejny krok testowania koncepcji żartu narzucał się sam przez
si ę. Nal eżało zadać pytanie: Jakie warunki muszą być spełn i one ,
aby wyjaśn ialy zajście jako żart?
Aby nadal wchodziła w grę koncepcja żartu, powinny być speł­
nione następujące warunki:
1. Sprawca powinien dysponować opisanym pojazdem zcłol­
nym do wykonania przynajmniej przez około 30 minut zawisu na
wysokości 4-5 metrów nad zi em ią bez wytwarzania podmuchu po-
wietrza oraz hałasu. Pojazd nie może mieć żadnych widocznych
(dla świadka ze sprawnym wzrokiem i przy obserwacji z najbliższej
odległości) śladów spawań . nitów. śrub lub innych złączeń , plam
brudu, smarów itp. Pojazd musi mieć zamontowan ą na zewnąt r z
platformę wj azdową, która w czasie jazdy na wysokość około !5
metrów pozostanie sztywna i nie przemieści się przy odepchn i ęciu
jej do tyłu (co powinno nastąpić) podczas zeskoku na z i emię. Po·
jazd musi mieć drzwi sk ręcające się w rulon do wewnątrz . Z wyso-
kim prawdopodobieństwem (równym prawdopodobieństwu, że re-
lacja chlopca jest niezależna) trzeba przypisać pojazdowi także
zdo l ność do lotu w linii horyzontalnej (pierwsza faza obserwacji
ch łopca) oraz szybkiego, prawie pionowego startu (druga faza
jego obserwacji). System napędowy powinien być, najprawdopo-
dobniej, zamontowany w górnej części pojazdu między „dachem"
a sufitem. Biorąc pod uwagę nawet najbardziej wyrafinowaną
wspólczesną techno l og i ę, skonstruowanie takiego pojazdu jest
obecnie niemożliwe (zas i ęgn i ęto w tej sprawie opinii ekspertów) .
Dla hipotezy żartu ustalenie to ma wartość dowodowo-rozstrzyga-
jącą.
2. Przyjmijmy jednak, że tego dowodu nie ma. Wnętrze pojazdu
nie może zawierać żadnych rzeczy potocznie znanych z wyjątkiem
ławeczek przymocowanych linkami do ściany . W tym jednym (pra-
wie na pewno) pomieszczeniu nie może być roteli, żadnych wido-
cznych okien, źródła sztucznego światła i oprzyrządowania: tablic
kontrolnych, zegarów, drążków sterowniczych. jakichkolwiek urzą­
dzeń mechanicznych. Calość wnętrza, łącznie z linkami mocującymi
do ściany laweczki, a więc sufit, podłoga i ściany, musi mieć kolor
czarny. Na podlodze nie może być plam brudu, smarów itp.
3. Nal eży wybrać cztery osoby o wzrości e około 140- 150 centy-
metrów, przeprowadzić następującą charakte ryzację: pomalować
twarze i dianie na zielono, przy czym pomimo ruchów mięśni twa-
rzy i posługiwaniu się dłońmi farba ta nie może się luszczyć, odpa-
dać oraz brudzić (ciała badanego, jego paska od spodni, guzików
swetra, lejców, burty furm anki itd.). Twarzy należy przydać skoś ne
oczy i odstające kości policzkowe, a palcom dłoni „ płetewk i ", które
w ciągu okola 30 minut, mimo manipulowania rękami (uchwycenie
za lejce, ulamywanie „sopla lodowego". poslugiwarnc się palecz- 173
 ką , przyrządem w kształcie dwóch talerzyków, odpinanie guzika
przy swetrze itd.) nie mogą odpaść. Ewentualnie trzeba użyć zielo-
nych rękawiczek, również z „ pletewkami ", ale tylko takich, których
nie rozpozna człowiek z w pełni sprawnym wzrokiem, obserwując
z bliskiej odległości. Charakteryzacja twarzy, podobnie jak rąk , nie
mo:!:e być rozpoznawalna przy dziennym świetle z odległości około
0,5 metra dla zachowującego zi mną krew, trzeźwo myśl ącego i
cieszącego się dobrym wzrokiem świadka . Ewentualnie nal eży
pr2:ygotować zielone maski, zapewniaj ące naturalną mimikę twa-
rzy i nieodróżnialne od skóry (nie mogą np. odstawać, być sztywne
itp.). Badany miał dużo czasu , żeby wszystkiemu się przyjrzeć i, co
znaczące, nie wystąpiła u niego reakcja paniki, co mogłoby znie-
k13ztałcająco wpłynąć na postrzeganie i apercepcję.
4. Należy przygotować cztery czarne kostiumy na wzrost 140-
150 centymetrów, podobne do kostiumów płetwonurków, i takich
k;onkretnych kostiumów użyć 1 07 • Owe kostiumy nie mogą mieć wi-
docznych zapięć, zasuwek, guzików, zamków błyskawicznych ,
1-<ieszeni, patek, pasków itd. Powinny mieć za to wygarbienia, roz-
chodzące się od tylnej części kaptura na bok od ramion.
5. Trzeba użyć przyrządu nie będącego niczym potocznie zna-
nym, przypominającym dwa talerzyki połączon e w jednym miejscu
tak, aby mog ły być składane i rozkładane . Należy też przygotować
długi na kilkadziesiąt centymetrów i grubości 2-3 centymetrów pra-
wie przezroczysty wałek , który łamałby się „ miękko i cicho jak cia-
sto" i możn a go było jeść. Następnie trzeba by schwytać kilka lub
kilkanaście czarnych ptaków, odurzyć je, żeby nie mogły wstać ani
odfrunąć, ale nie mogły leżeć jak martwe. Potrzebna jest pałeczka
z zakończeniem kulkowym, przy czym nie może to być nic, o czym
dałoby się pow i edzieć , że jest piórem, długopisem. patykiem, dru-
tem itd.
Przypomnijmy, ponieważ wydaje s i ę to ważne , że w opisie nie
występuje żaden przedmiot, który dałoby s ię zidentyfikować jako
rzecz znaną. Wszystko tylko coś znanego przypomina, ale tym, do
czego się porównuje, wcale nie jest.
6. Przez cały czas czterej mistyfikatorzy muszą odgrywać ko-
med ię. Wydawać dźwięki , które nie mogą być zrozumiałe dla czło­
wieka władającego językiem polskim i zdolnego do rozpoznania
języka rosyjskiego. Dźwięki te muszą być wydawane z bardzo
dużą szybkością, tak aby świadek o cechach badanego zdziwił się
„jak oni mogą się porozumiewać w tak prędkiej i drobnej mowie".
Jeśl i dźwięki te nie są zwykłym językiem , lecz specjalnie przygoto-
wanym na użytek żartu dziwacznym elementem dźwiękowym ,
sprawcy muszą dysponować jakimś innym sposobem porozumie-
wania się między sobą . Nie są w stanie przewidzieć wszystkiego,
107
Pierwszą. reakcją. badanego, postawionego twarzą. w twarz z osobą. ubraną. w
174 autentyczny strój płetwonurka, było zaprzeczenie. Potem wymienił różnice.
co może się zdarzyć, czyli nie są w stanie przygotować tak precy-
zyjnego planu, żeby wykluczyć konieczność komunikowania się.
C i ąg dalszy komedii: sprawcy nakazują rolnikowi, żeby się roze-
brał, pomagają mu w tym, udają, że badają go za pomocą „talerzy-
kóih", manipulują „pałeczką" w otworach, wykrzywi ają w jedną
stronę w nienaturalny sposób usta i okazuj ą duże zainteresowanie
paskiem do spodni. I przy tym wszystkim nie wolno im ani razu wy-
buchnąć śmiechem na widok potulnie rozbierającego się rolnika!
Sama tylko psychologiczna analiza tych wydarzeń ujawnia tyle
psychologicznych nieprawdopodobieństw , że w hipotezę żartu na-
leży poważnie zwątpi ć. Sprawcy tego superwyrafinowanego żartu
musieliby włożyć w jego przygotowanie bardzo dużo wysiłku, nie
mając pewności powodzenia (rolnik mógł się na nich rzuci ć, mógł
ktoś nadejść). Tego rodz aju żart jest czymś tak nadzwyczajnym,
że jego sprawcy muszą odczuwać w trakcie tej maskarady bardzo
wysokie napięcie emocjonalne. Tymczasem zachowują się oni
swobodnie i beztrosko, nie wyg l ądają przez okno, czy ktoś nie nad-
chodzi itp. Z punktu widzenia psychologii sprawcy-człowieka jest
tu wiele nienaturalnych zachowań.
Po odejści u rolnika muszą wraz z pojazdem w jakiś sposób opu-
ścić teren Emilcina, tak żeby nikt ich nie widział. Gdyby nawet wa-
runki: 2-6, były spełnione i tak nie wyjaśnia to drugiej relacji.
Pomijając rozstrzygający dowód wymieniony na wstępie , zbiór
wymienionych tu warunków, wymaganych dla hipotezy żartu, wy-
bitnie nie sprzyja dawaniu jej wiary. W świetle wypracowanej w ba-
daniu tezy o wiernym odwzorowaniu się w relacji J. Wolskiego do-
świadczonej przez niego rzeczywistości, sprawdzenie poszczegó-
lnych, apriorycznych hipotez żartu zostało uznane przez badają­
cych za niepotrzebne, jako nie uzasadnione oraz dające silną
sprzeczność z danymi. Pomimo to podjęto takie próby w tych wy-
padkach, w których nie sprawiało to zbyt dużych trudności.
Lądowanie helikoptera
Dane na temat ewentualnego pojawienia się helikoptera nad
Emilcinem rankiem 1O maja 1978 r. pochodzą od osoby współpra­
cującej. Nie ma powodów, aby osobie tej nie wierzyć. Według in-
formacji uzyskanych z sąsiadujących z Emilcinem baz w promie-
niu ki l kudziesięciu kilometrów, śmigłowce tego dnia w ogóle nie
startowały. W jednym wypadku śm i głowiec wystartował zbyt póź­
no, by ten fakt można było powi ązać z incydentem w Emilcinie. Do
takich faktów przywiązuje się powszechnie dużą wagę sądząc, że
mają istotne znaczenie. Badający uważają je jednak za pozbawio-
ne znaczenia. Z uzyskanych danych wynika bowiem, że gdyby kry-
tycznego ranka nad Emilcinem pojawił si ę śmigłowiec , J. Wolski
przekazałby relacje o śmigłowcu, nawet gdyby nigdy w życiu nie
zetknął się z helikopterem! Hipoteza o lądowan iu śmig łowca nie
jest niczym usprawiedliwiona i sprzeczna z danymi. 175
 .Opryski chwastobójcze
Sprawdzając hipotezę o opryskach chwastobójczych, prowa-
dzonych rzekomo przez pracowników bazy SKR w Skokowie (parę
kilometrów od Emilcina), ustalono co następuje :
1Omaja 1978 r. w Emilcinie opryski chwastobójcze nie byly prze-
prowadzane. Zostalo to skontrolowane w księgach spóldzielni i
ustalone w wyniku przeprowadzonych rozmów z personelem.
Opryski rozpoczęły się w tydzień później. Użyto środka czwartej
klasy toksyczności (Chwastoxu), a w takich wypadkach instrukcja
nie przewiduje poslugiwania się odzieżą ochronną. Istnieje jednak
możliwość, że odzieży takiej można by użyć wyłącznie dla potrzeb
żartu. Po sprawdzeniu okazało się, że odzież ochronna, stosowa-
na na bazie SKR w Skokowie, jest dwojaka: kombinezony w kolo-
rze blękitnym, obszerne z kapturem, oraz równie luźne kombine-
zony z kapturem w kolorze brudnobeżowym, co nie zgadza się z
opisem stroju istot. Nie używa się zielonych rękawic. W bazie nie
~a ani jednej osoby o wzrości e odpowi adaj ącym relacjonowanym
istotom. Osoby o tym wzrości e nie pracowaly tam równ i eż w prze-
sz lości. Wedlug badaj ących pracownicy SKR w Skokowie ze
wzg l ędów psychologicznych i z powodu braku odpowiedniej wie-
dzy nie są zdolni zreal izować takiego żartu. Według opinii dyrekcji
SKR w Skokowie tego rodzaju żart w wykonaniu jej pracowników
w ogóle nie wchodzi w grę. Dla badających nie ulega wątpl i wości ,
że gdyby za incydentem z Emilcina kryl się żart pracowników z
SKR w Skokowie, to zostałby wykryty.
Sam pomysł, że bodźcem dla doniesienia mogłyby być opryski
chwastobójcze czy użyte dla celów żartu stroje ochronne, wydaje
się niedorzeczny w omawianym wypadku. Jak można spodziewać
się wywarcia efektu na siedemdziesięciojednoletnim rolniku, który
wielokrotnie był świadkiem oprysków, za pomocą stroju, o którym
wiadomo, że ma charakter rolniczy?
Wszystkie hipotezy należące do koncepcji żartu są nieuzasad-
nione i sprzeczne z danymi. Naszym zdaniem żart nie wyjaśnia
zajść w Emilcinie.
Obiekt latający
RELACJA Latający obiekt, okreś l ony przez badanego jako podobny do au-
Z EMILCINA tobusu, należy do rzadziej relacjonowanych UFO. Tylko w małej li-
NA TLE INNYCH czbie przypadków mówi si ę o obiektach w kształcie autobusu lub
zbl i żonym do niego kształcie przyczepy kempingowej1°8 . Relacje o
106 Zob. J. Vallee Le modele derriere fes atterrissages O"OVNJ Rapport sur rana-
lyse de 200 observalions documentees faites en 1954 w: C. Bowen En quete des 11·v-
; 176 mano/des EdiUons J'ai Lu 1974 s. 31·91.
latających obiektach w kształci e domu z dachem są jeszcze rzad-
szs. W jednej z publikacji poświęconej kształtom UFO, pojazd opi-
sany przez badanego ma, jak s i ę wydaje, odpowiednik w grupie
„ Niezwykłe i rzadko spotykane typy UFO - obiekty w ksztalcie
domu lub zadaszonego pudła" 109 •
Istoty
O ile opis pojazdu przedstawiony przez badanego należy do
grupy „ekscentryków" wśród świadectw ufologicznych, o tyle opis
istot jest bez wątpienia powszechnikiem. Pomijając zielone zabar-
wienie skóry, które w relacjach występuje bardzo rzadko, inne ce-
chy mają swoje liczne odpowiedniki. Należą do nich: maly wzrost
istot, wydłużone oczy, wystające kości policzkowe, drobna budo-
wa ciała, j ednoczęściowy strój przypom i nający kostium pletwonur-
ka, a także cienkie, pozbawione umięśnienia wargi. Trzeba jednak
zauważyć, że pewne cechy (jak np. wydlużone oczy czy wystaj ące
kości policzkowe) nie są na stale przypisane wyłączn i e malym isto-
tom z UFO, gdyż występ uj ą także w relacjach o innych u fopasaże­
rach. Niemniej nie ulega wą tpl iwości , że doniesienie z Emilcina
mówi o tym samym, co du ża liczba innych relacji.
Znaczenie podobieństw dla oceny fizycznej
rea l ności relacjonowanego w Emilcinie
obiektu l atającego i jego właścicieli
Fakt, że pojazd opisany przez badanego wydaje się mieć swój
odpowiednik w zbiorze relacji o UFO nie jest dowodem fizycznie
realnego istnienia tego pojazdu. Pod względem różnorodności
kształtów UFO zbiór relacji jest bardzo liczny i podobieństwo nie
ma znaczenia dowodowego, gdyż prawdopodobieństwo, że do-
wolnie pomyślany, a nie istniejący realnie obiekt latający znajdzie
swój odpowiednik w obszernym zbiorze opisów UFO nie jest małe.
Również fakt, że relacjonowany w Emilcinie pojazd jest „ekscen-
trykiem" w zbiorze doniesień o UFO (jakkolwiek przemawia to
przeciwko hipotezie zapożyczenia informacji) nie ma charakteru
dowodowego. Bardzo silnym argumentem byłoby znalezienie jed-
nego opisu obiektu identycznego z pojazdem z Emilcina (co jest
sp rawą. otwartą). Wydaje się, że przy rygorystycznym spe łni en i u
kilku warunków (przede wszystkim niezależności relacji), dowo-
dem obiektywnie realnego istnienia jakiegokolwiek UFO byłoby
•09 Oescriptions of UFO Shapes w: The UFO Register vol. 1. cz. 2. pkt 54 Dala
Research Division of Contact International Engtand. Zob. 1akże: B. Le Poer Trench
The Etemat Subject Pan Books 1975. 177
wyk.rycie w dwóch relacjach, mówiących o identycznym obiekcie
!ataiącym, tych samych cech indywidualnych - rysy wgniecenia
itp. '
~ównież samo zjawisko częstego powtarzania się niektórych
opisów (sz~z~gól.nie obiektów dyskopodobnych) nie jest dowo-
dem realnosc1 op~sywany?h obiektów, chociaż może być uznane
za przesłankę takiego mniemania.
Po~obne uwagi odnoszą się do kwestii wyraźnego podobieńst·
wa między. wygl~de~ istot relacjonowanych w Emilcinie a opisami
prze_d~taw1anym1 w in.nych doniesieniach. Pod względem różnoro·
dnos?1 wyglądu ~el.a?ionowanych istot zbiór ufodoniesień jest bar·
dzo hczny, .choc1az ! tu pe\"'ne.cechy istot często się powtarzają.
?~ydwa zb~~ry - obiektów 1związanych z nimi istot - są silnie zró·
zrncow~~e 1Jakk~lwiek relacja z Emilcina jest mocno osadzona w
kont~ks~1e. tzw.. wiedzy ufologicznej, istnienie podobieństw czy od·
pow1edrnkow me ma charakteru dowodowego.
. Ocena zn.aczenia zjawiska podobieństw i powtarzalności opi·
sow w relaciach o u.Fo wymaga głębszej analizy logicznej, która
i.est trudna. z P.owod~w t~oretycznych i praktycznych. Wydaje się ,
ze op.1erarne s i ę na z1.aw1sku powtarzal ności opisów nie może pro·
wad~1ć do zbud?warna dowodu, chociaż może dostarczyć przesła·
n.ek 1ar~u m ento~. Zbudowanie_d?w.odu wym agałoby raczej pójś·
c~a w_ k1er~nku .rnepowtarzalnosc1, tJ. znalezienia w dwóch lub w
rnew1~ l k1 e1.1 1 czb1 eprzypadk~w.identycz~ych cech indywidualnych.
Tak w1 ~c me nalez.y przecernac znaczenia podobieństw zachodzą­
~ych m i ędzy relacią badanego a innymi doniesieniami ale niemo·
zna też powie~zieć, że podobieństwa te nie mają w tym konkret·
nym wyp~dku zadne~o znaczenia. Wskazane analogie nie tworzą
~pra~~z1e dow?~u. f1~~czneg? realnego istnienia opisanego po-
ia~du 1 . 1ego wl~sc1c1eh: je~na~e ocena ich znaczenia nie wyczer·
PUJ~ się w stwierdzeniu.' ze me do~tarczają one takiego dowodu.
N~jprosts~a , natural~a 1~te~pretac,1a tych analogii raczej przema·
~1a ~a ob1~~tywnym 1strnernem pojazdu z Emilcina i związanych z
rn~ 1st?t, ni.z przeczy t~~iemu stanowi rzeczy. Inaczej mówiąc , wy-
daj~ s1~ ,. z~ obecnosc w .badanej . relacji ufologicznych „nie·
zm1enn~kow bylab~ ~na?z~1e kł~pot11wsza do wyjaśnienia w wy-
padku fizycznego rne1strnerna takich pojazdów i istot.
USTALENI A V'/IEDZY
U F OLOG I CZ~JEJ
Mimo że w środowisku poważnych badaczy występują kontrower·
sje dotyczące także kwe~;tii podstawowych , z przeglądu wartoś·
110
ciowej literatury wynika, :i! e najczęści ej wskazuje si ę na następują·
ce podstawowe ustaleni:::i:
1. Istnieją naprawdę niewyjaśnialne obserwacje zda rze ń za·
chodzących w powietrzu, tuż nad poziomem gruntu lub na ziemi.
Doniesienia o takich obserwacjach stanowią malą część ogólu
relacji odnoszących się· do tego typu zdarzeń i są przytłoczone ob·
szernym zbiorem donif :sień podatnych na zwykle wyjaśnienie . Ca·
łość relacji zaczyna si ę różnicować podczas ich badania. Donie·
sienia naplywają nieprzerwanie od prawie czterdziestu lat, a ich
treść i struktura spost rzeżeniowa wydaje się nie zmie niać: relacja
sprzed kilkudziesięci1 J lat jest w zasadzie taka sama, jak relacja
najnowszej daty i mó' Ni o tym samym. Twierd zenie jakoby wszyst·
kie ufodoniesienia by ·ły spowodowane przez znane przyczyny naj·
częściej są formułoVI 1ane przez osoby gorzej poinformowane. Zaj·
ścia ufologiczne wyr; Jl ądają zupelnie inaczej w oczach badacza te·
renowego niż teoret' yka •
111
2. W doniesieniach, które przeszly proces filtracji, można zau·
ważyć pewne wspć:il ne cechy pod wzg lędem wyglądu 1zachowa·
nia UFO.
W kategorii Noc.nych Świateł (relacje o światłach widzianych
nocą na niebie, ktc )re nie nasuwają zwyklych wyjaśnień) wspólne
cechy są następuj ące :
112
Pod względem wyg lądu - niezwykla l iczebność lub tworzenie
formacji; osobliwi~ wlaściwości, jak np. zmiany świecenia lub bar·
wy, dziwne pozo~:;;tałości powstające w śl ad za światlam i, halo.
110 Przykładów do starcza bardzo krytyczna praca A. HencJry'cgo Tllc UfO Hancl-
book Doubleday an< J Company 1979.
' 11 A. Hynek, J. \i"allee Tlle Edge of Reality Henry Regnery 1975 s 2·G
' 12 Cechy wspóh 1•3 UFO wszystkich kategorii (klasyfikc:icia laproponowan.1 prze1
A. Hyneka, która p.rzyjęla się u wielu autorów) przytacwnc !><) 1;1: A I łl"Hhy 7111'
UFO Handbook wvrj . cyt. s. 7-1 2. Inne propozycjo kl<1sylikacy1nP 101J · Il I l;ill Tho
UFO Evidence N IC.AP 1964 $ . 143-17 1: J. Valleo , J V<i ll<"l' C li.11/(!ll(/[' IO Sc10111:e
wyd. cyt. s. 218-2:~'3. 179
 Pod względem zachowania - niez•wykla zdolność do manewro-
wania, np. nagłe zmiany kierunków, gwałtowne starty i raptowne
zatrzymywanie si ę lub trudno dopasowywalne do znanych zjawisk
trajektorie (obracanie si ę jednego światła wokół drugiego). Jest to
najobszerniejsza i zarazem najmniej wyzywają.ca część ogółu do-
niesień o UFO i zawierają.ca najmniej informacji. Surowe, nieprze-
filtrowane dane tej kategorii zawierają. największą. liczbę IFO.
W kategorii Dziennych Dysków (c•bserwacje w c ią.gu dnia z
wi ększych od legtości , termin „dysk" jeBt umowny). Dzienne Dyski
stanowią. stosunkowo małą. część ws1.'.ystkich doniesień o UFO.
Wspólne cechy są. następują.ce:
Pod wzg l ędem wyg l ądu - różnorodność kształtów geometrycz-
nych, z których wiele odnosi się do takiej czy innej odmiany dysko-
idalności ; dom i nują. barwy srebrzysta i b1ała.
Pod względem zachowania - skrajnit~ wielkie przyspieszenia;
zajścia rozgrywają. się na ogół w ciszy, brak efektu sonie boom; po-
ruszanie się w sposób wyraźny wskazuje na celowość; ruch cha-
rakterystyczny dla opadającego li ści a; niEi.zwykte manewry, zmia-
ny kierunku pod ką.tern prostym.
W kategorii przypadków Radarowo-Wi z ualnych (UFO obser-
wowane wzrokowo i zarazem wykrywane f xzez aparaturę radaro-
wą) . Cechy wspólne:
Pod wzg l ęd em wyg l ądu - zwykłe punkto·we źródła światła lub o
kształcie trudnym do określenia. W zasacfzie wszystkie zajścia
mają. miejsce nocą..
Pod względem zachowania - wykonyw<;mie zawisu; skrajnie
duże szybkości ; nienormalne przyspieszeni a; ruch wstecz; ostre
skręty, chociaż zazwyczaj nie pod kątem p ro~;tym . Takich przypad-
. ków jest bardzo mato i z reguły dotyczą. obserwacji nocnych.
Bliskie Spotkania Pierwszego Ro dzaju (·UFO oglądane z blis-
ka, 500 stóp lub mniej, nie wywierające żad n el i O widocznego wpty-
wu na otoczenie). Cechy wspólne:
Pod względem wyglądu - różnorodność ks ;'.tałtów, liczny zbiór
kształtów dyskopodobnych, jajowatych lub porc:iwnywanych do pił­
ki do rugby; niekiedy opisy kopuł lub innych pr~ '.yrządów.
Pod wzg l ędem zachowania - wykonywanie .rawisu; gwattowne
przyspieszenie; stroma trajektoria opadania (w znoszenia się); ci-
sza; wykonywanie ruchu wirowego wokół osi.
Bliskie Spotkania Drugiego Rodzaju (To Bliskie Spotkania
Pierwszego Rodzaju, w których obecność obiektu wywarła jakiś
skutek w otoczeniu). Cechy wspólne obiektów należących do tej
kategorii:
Pod względem wyglądu - różn.orodność kształtd w, dominują dy-
ski, obiekty kuliste i jajowate. Występują przydatki w rodzaju kopuł ,
podwozi lądowniczych, otworów wejściowych lub o ~dennych, ante-
ny, świ atła. Niekiedy donosi s i ę o wzroście tempernilury, wydziela-
180 niu s i ę gazów, promieniach światła.
Pod względem zachowania - pionowy wzlot; cisza lub dziwne
dźwięki ; ruch wirowy.
Skutki - a) ślady fizyczne okrągłe , owalne lub bezkształtne, spa-
lenie, spłaszczenie (niekiedy sam centralny obszar śladu nienaru-
szony), dehydratyzacja. Uszkodzenie drzew, roślinności , upraw
(złamane, zgniecione, spalone, uschnięte); odciśnięcia lub wgłę­
bienia, zwykle trzy lub cztery; pozostałości w postaci proszków,
cieczy, substancji oleistych, niekiedy bi ałych włókien I, rzadko,
produktów technologii; odciski stóp, radioaktywność , zapachy; b)
oddziaływanie elektromagnetyczne na pojazdy, zwykle samocho-
dy a zwlaszcza na światła, radioodbiorniki, zapłon silnika (wszyst-
ko mija, gdy obiekt opuszcza teren), na urządzenia elektryczne
(zdarzają. s i ę ubytki energii elektrycznej), odbiór audycji radio-
wych; c) skutki fizjologiczne w postaci mdłości , podrażnienie oczu,
bóle głowy, oparzenia, uczucie braku wagi ciała, zdrętwienia,
szok, sparaliżowanie motoryki obserwatora: d) skutki różnorodne
i rzadkie - szkody samochodowe (spalony lakier, samochody
wstrząsane jak od uderzeń) , przemieszczanie przedmiotów (poru-
szanie samochodu, uniesienie go, wibracja znaków drogowych),
awarie elektryczne (instalacji elektrycznych, przegrzania akumu-
latorów, przepalenie się urządzenia), obracanie się wskazówki
kompasu, namagnetyzowanie metalu, radykalnie szybkie gojenie
się ran, niezwykle zachowanie się zwie rząt w obecności obiektu.
Ta kategoria doniesień zawiera najwięcej informacji.
Bliskie Spotkania Trzeciego Rodzaju (to Bliskie Spotkania
Pierwszego lub Drugiego Rodzaju w połączeniu z relacją o isto-
tach towarzyszących obiektowi) . Cechy wspólne UFO należących
do tej kategorii są. nastę puj ą.ce:
Ze względu na wygląd - różnorodność kształtów obiektów,
wszystkie wskazują na jakiś rodzaj skonstruowanych pojazdów.
UFO znajdują. się dostatecznie blisko, by ujawniły obecność pasa-
żerów - ląd ują. i pasażerowi e opuszczaj ą. pojazd albo też widzi się
same istoty. Większość Bliskich Spotkań Trzeciego Rodzaju ma
miejsce w nocy i dotyczy jednego lub dwóch świadków . Istnieją też
obserwacje za dnia oraz z większą. liczbą świadków. tak w nocy jak
w dzień .
Pod wzg l ędem zachowania się obiektów - pojazd widziany w
powietrzu lub na ziemi.
Istoty - a) główna grupa: 3 do 4-4,5 stóp wzrostu, często duża
głowa, drobna budowa ciała, duże lub skośne oczy i wystające ko-
ści policzkowe. Bardzo często istoty ubrane są w jednoczęściowy
kostium, przypominający strój płetwonurka; b) druga grupa : 5-6
stóp wzrostu i normalny ludzki wygląd; c) różne inne typy istot od
wielkich po antropomorficzne „maszyny", (te ostatnie rzadkie). Za-
chowanie istot wobec ludzi jest ogólnie biorąc unikająca bojaźliwe:
zdarza się nawi ązanie kontaktu , a nawel zatrLYmywanie ludzi. Ist-
nieje przeszło 200 znanych przypadków przeprowadzania na 181
 o
świadkach jakichś badań-oględzin zwykle interpretowanych przez
"'"'2? "'
!!!
U'> nich jako medyczne. Są to tzw. abduction cases, z których część
"„c
.!!
"' oc
"'
"'
!!!
o
·;:
j
C>
!!!
!!
e;;
„
o
N
wiąże si ę z „paranormalnymi" przeżyciami.
3. Doniesienia o UFO mają charakter globalny.
o o
o
<>
c
·.r z
•
o
..."
~
~
Fakt ten nie budzi żadnych kontrowersji zarówno wśród uforze-
~ u
czników jak i u ufooponentów. Doniesienia o obserwacjach zagad-
kowych zjawisk, wykazujących cechy wspólne dla UFO, występują
we wszystkich krajach, niezależnie od kręgów kulturowych i pozio-
mu rozwoju.
Wskazuje si ę również, że zbiory doniesień z całego świata wy-
"'"'2? kazują znacząco podobną strukturę.
o
X
>.
~
.., ~
<
...
2'
N
..(
o
E
.,;
"'
!!'
„
U'>
..."'2?
2? o'<
o
„o
·;:
~
>.

-5o ~
N o
a.
o
o
o
"'~
o
f
~
c
'O
Q.

o
- O
'7'

o
"''"'
Rys.1 1.
I Struktura relacji należących do grupy B liskich Spotkań wydaje się podohn11 n11 c11tym
J
~
(1
o
o
świecie (A. Hynek, J. Vallee The E<ige of Reality wyd. cy1.).
I
'
"':!?"' ..- ....
"'"'
~~
i~ o "'"'
!!!
~
~~
< 'V> ~
m
~
'E
<J

Rys. 10.
Globalna natura doniesień o UFO i ich falowy charakter - mapa pokazuje tylko naj-
182 większe fale relacji (A. Hynek, J. Vallee The Edge of Reality wyd. cyt.) 183
 pół mili, a w znacznej części incydentów z odleglości liczonej w mel rach. Struktura
(' PÓfnoc
obu grup wykazuje istotne podobieństwa (A. Hynek, J. Vallee T/1e Edge of Reality
I I wyd . cyt.).
I I
I \
I
I
I

r\
I \,-,
I ,\ \
,' \ \
: \\
I \
' \
\:'\ \
'',
373 przypadki niefrancuskie 135 przypadków lrancuskich

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13
Rys. 14 .
Rys. 12.
Przypadki wedlug zaobserwowanego czasu trwania
A -362 przypadki sprzed 1963 r. (wszystkie kraje)
B-375 przypadków z lat 1963· 1970 (wszystkie kraje)
C - 1OO przypadków z Hiszpanii i Portugalii

Częstotliwość relacji należących do grupy Bliskich Spotkań jako funkcja pory dnia.
Bliskie zetknięcia z UFO osiągają maksimum w późnych godzinach wieczornych z
drugim mniejszym szczytem przed świtem (A. Hynek, J. Vallee The Edge of Reality
wyd. cyt.).
30 1 przypadków niefrancuskich 93 przypadki francuskie
Rys. 13.
Dystans do UFO w próbce 93 przypadków francuskich 1301 przypadków nlefrancus·
184 kich. W polowie przypadków obserwujący oglądają obiekt z odleglości mniejszc1 niż
4. Rel acjonujący tworzą pełny przekrój społeczny .
Doniesienia składane są przez osoby zdrowe psychicznie 113 , o
różnych cechach psychologicznych, różnych światopoglądach.
wierzących i niewierzących , a także przez mających do sprawy na-
stawienie negatywne. Obserwacje, co jest regulą , zdarzają się
podczas wykonywania przez relacjonujących zwykłych , codzien-
nych czynności - gdy pracowali na dworze, wracali lub jechali do
pracy itd.
Osoby donoszące o UFO kształtowane były w różnych kręgach
kulturowych 114• Mimo tak silnego zróżnicowan ia relacjonujących
pod względem cech psychologicznych, społecznych i kulturo-
wych, chociaż istnieje pewne zróżnicowanie między ich op1sam1,
wszystkie te doniesienia wyraźnie wydają się mówić o tym samym.
11
3 Psychiatra Berthold Schwartz przebadał 3400 pacjentów chorych psych1cl-
nie. nie stykając się wśród nich z relacjami o charakterze ufolog1c4nyrn (0 Scłtwm 11
UFO 's in New Jersey „Journal of the Medical Soc1ety of New Jersey" s1crp1c 11 1969
vol. 66). Spostrzeżenie to potwierdzają także inni psychialfly. woclluu ktorych psy-
chicznie chorzy nie wykazują wcale lub tylko niewielkie za1ntcrosowu1110 1y111 tom<i -
tem (A. Hynek The UFO Experience wyd. cyt. s. 11 ).
114
Można podejrzewać, że w nieklórych wypadkach idon cyw1lwu: ji km.mlc111ych
mogła nie być składnikiem świadomości relacjonujocc~10 M1<1loby Io 11c•q<1tywnio
rozstrzygające znaczenie dla popularnej teorii, 1nkolly Ul O hyly 111110111 XX w„ pro-
duktem kultury wieku kosmicznego . wyrazem IQsknol <Io mnych 1qtol 1ozurnnych. 185
 5. Doniesienia napływają falami.
Odnotowuje się, zachodzące nieregularnie w czasie i bez żad­
nej widocznej prawidłowości , nagłe, gwałtowne wzrosty liczby do-
niesień ograniczone do pewnych zamkniętych rejonów. Doniesie-
nia w czasie tzw. fali „ najazdu" czy „ pacnięcia " nie są rozproszone
lecz zamykają się przestrzennie, po czym równie nagle ustają. W
okresach między kolejnymi falami liczba doniesień spada do
względnie niskiego, stałego poziomu. Wydaje się jakby na trwale
istniejące zjawisko nakładały się okresy gwałtownego wzrostu
jego aktywności. Niektóre lokalne rejony wydają si ę być znacznie
częściej nawiedzane niż inne.

50

Rys. 16.
I.O Falowa struktura zjawiska (J. Vallee, J . Vallee Challenge to Science wyd. cyt.).

30
Bliskie Spotkania Analizowane
Przez
a gęstość zaludnienia dane
20
Relacjonowane lądowania zachodzą
w odosobnionych rejonach doniesienia o
10 lądowaniach
we Francji
w 1954r. J. Vallee
20 Liczba Bliskich Spotkań maleje
Sierpień Wrzesień Październik listopad ze wzrostem gęstości zaludnienia doniesienia
o Bliskich Spot-
Rys. 15.
kaniach z Ar-
Typowa fala doniesień o UFO. Liczba relacji składanych dziennie jesienią 1954 r. w
czasie tzw. najazdu UFO na Francję (J. Vallee, J. Vallee Challenge to Science). gentyny O . Galindez
Bliskie Spotkania zachodzą we
6. Istnieje korelacja między niską gęstością zaludnienia a ob- względnie bezludnych lub odosob-
serwacjami z bliska. · nionych rejonach kolekcja Blis-
Bliskie Spotkania wykazują silną skłonność do występowania na kich Spotkań z C. Poher
słabo zaludnionych lub bezludnych terenach (gdzie jest duży ca lego świata iJ. Vallee
udział ludności wiejskiej). W miarę wzrostu gęstości zaludnienia li- Bliskie Spotkania są odwrotnie
czba Bliskich Spotkań maleje, czyli wzrasta w miarę zmniejszania proporcjonalne do gęstości
się gęstości zaludnienia. Bliskie Spotkania wszystkich trzech ro- zaludnienia 200 doniesień
dzajów wykazują silną skłonność do występowania w odosobnio- o lądowaniach
nych lub nie zamieszkanych rejonach. w Hiszpanii i V. J . Balloster
Portugalii Olmos
Być może takimi przypadkami sę: obserwacja członka rady starszych wsi papuaskiej -

wspomniana przez A. Hyneka (The UFO Experience s. 7), przypadek przestraszo-

nych Eskimosów cytowany przez J. Vallee (Challenge to Science wyd. cyt. s. 16-17) V. J. Ballester Olmos Aire UFO S1gl11tmgs Rotared to Populat1011w · Proccodmgs of
186 lub relacja brazylijskiego analfabety J. Alvesa przytaczana przez C. i J . Lorenzow. the 1976 CUFOS Conference: A I ł ondry The UFO Handbooh wyd cyt 187
 SPIS TREŚCI

Wprowadzenie 5
Przypadki niefrancuskie Przypadki francuskie
ŚWIADECTWA UFOLOGICZNE
Rys. 17.
Rozkład Bliskich Spotkań jako funkcja gęstości zaludnienia . Bliskie Spotkania UFO: definicja przez wskazanie 1 :2
wszystkich trzech rodzajów zachodzą w miejscach odosobnionych i bezludnych Przebieg i stan badań 27
(C. Poher, J. Vallee Basic Patterns in UFO Observations 13-th Aerospace Sciences Problem UFO 67
Meeting of American Institute of Aeronautics and Astronautics, styczeń 1975).
Obserwacje problemowe 82
Ustalenia wiedzy ufologicznej 179