Zrozumienie wzorów natury

Na tej lekcji nauczysz się

rozpoznawać najczęstsze wzory
występujące w naturze 

oraz zobaczysz jak wykorzystać 

je w praktyce w projektowaniu
naturalnych ogrodów.
JAK TWORZĄ
SIĘ WZORY 

W NATURZE?
Dana forma, wzór w naturze (np. wzór falisty),
powstaje kiedy dwa elementy naciskają na siebie;
P

pomiędzy którymi występuje napięcie. Dzieje się tak O


poprzez wzrost, przepływ bądź kurczenie się W


I

elementów E

T

R

Z

E

powstaje fala

W

O

D

A

Źródło: http://nuocvietjsc.com.vn
8 wzorów najczęściej występujących w naturze
 WZÓR 1/8

FALE

Fale w morzu , 

ale też fale na piasku
(napięcie pomiędzy 

wiatrem a piaskiem).
 WZÓR 2/8

STRUMIENIE

Smugi piany na wodzie,

czy prąd 

w strumieniu, który
tworzy pętle.
 WZÓR 3/8

FORMY CHMUR

Korony drzew

czy puszyste chmury.
 WZÓR 4/8

SPIRALE

Galaktyki, cyrkulacje
powietrza, ale również
słoneczniki czy muszle
ślimaka.
 WZÓR 5/8

PŁATY

Na brzegu rafy koralowej,

w meandrującej rzece,
papajach, porostach na
drzewach czy na opuszku
Twojego palca.
Źródło: http://www.flickriver.com/photos/leidorf/tags/fluss/
 WZÓR 6/8

ODGAŁĘZIENIA

Gałęzie drzew, liście,

zbiegające się rzeki 

i strumienie czy nawet
Twoje płuca.
Źródło: http://www.degginger.com/Photography/Aerial-Photography/
 WZÓR 7/8

ROZPROSZENIA

W algach, wyspach, 

na lamparcie czy
porostach na skałach.
 WZÓR 8/8

SIECI

Nieidealne pęknięcia
w ziemi, korze drzew
czy idealny plaster
miodu.
https://www.flickr.com/photos/nikonvscanon/906727708/
FALE

STRUMIENIE

FORMY CHMUR

W naturze występuje tylko
SPIRALE

kilka form wzorów,

PŁATY

ale istnieje nieskończona liczba
ODGAŁĘZIENIA

ich wariacji.
ROZPROSZENIA

SIECI
 Ciekawą wariacją
sześciokątu (wzoru sieci)
jest płatek śniegu.
Wystarczy dorysować
linie w środku:
 Naukowcy uważają, że szansa
aby dwa płatki śniegu były
dokładnie takie same, 

jest bliska zeru.

http://news.nationalgeographic.com/news/2007/02/070213-snowflake.html
Jeśli zaczniemy
mnożyć linie…
…powstanie
wzór kulisty.
 WZÓR 8/8

SIECI
Inną wariacją
sieci jest wzór
kulisty
Wzory powtarzają się wszędzie dookoła nas…
 Helix nebula

Ludzkie oko
[ mgławica planetarna ]

Źródło: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Screenshot_from_IMAX®_3D_movie_Hidden_Universe_showing_the_Helix_Nebula_in_infrared.jpg
Galaktyka drogi mlecznej Huragan z 2016 roku
 Wzory są wśród nas. 

Pytanie po co nam wzory 

i jak je wykorzystać 

w projektowaniu naturalnych,
permakulturowych ogrodów 

czy w naturalnym rolnictwie?
 Proste linie

Czy oby na pewno jest to

najbardziej optymalny
wzór dla naszych
upraw? Natura zdaje się
nie preferować takiego
układu, dlaczego?
Porównanie dwóch pól uprawnych o tej samej wielkości
biorąc pod uwagę te same odległości między rzędami oraz poszczególnymi roślinami

x x x x x x x x x x x
x x x x x
x x x x x x
x x x x x
x x x x x x
x x x x x
x x x x x x x x x x
x
x x x x x x x x x x x
x x x x x wzór fali
x x x x x x x x x x x

x x x x x x x x x x x
(x) - 36 roślin (x) - 45 roślin
 LAGUNA BLANCA

to organiczna, permakulturowa
farma w Argentynie, której
widok z lotu ptaka ukazuje
nieregularne kształty pól

https://www.youtube.com/watch?v=Ib-VrM4Qbvc
 Ścieżki 

w ogrodzie

potrafią zająć
aż do 50%
powierzchni
ogrodu

Jak zrobić to lepiej

podpatrując wzory
występujące w naturze?

Źródło: http://comefare.donnamoderna.com/come-fare-l-orto-12813.html
 W naturze, minimalizacja ścieżki, przy maksymalizacji krawędzi 

widoczne są najlepiej w naszym jelicie czy płucach.
Kosmki jelitowe

Pęcherzyki płucne

http://library.med.utah.edu/WebPath/GIHTML/GI162.html
https://mohdabubakr.wordpress.com/2011/07/07/bronchioles-in-human-lungsmicroscopic-captures/
Optymalizacja ścieżka

ścieżek metodą dostępne miejsca

„keyhole design”
dla uprawy roślin

Tradycyjne, równoległe ścieżki 


w ogrodzie zajmują aż do 50%
powierzchni, podczas gdy system
ścieżek metodą tzw. „key hole” -
przypominającą pęcherzyki
płucne - zajmuje poniżej 30%
terenu.

<
30% terenu
System ścieżek metodą
„keyhole design” można
układać w różne wzory,
optymalizując teren
uprawny.

Jest to jednak system, 


który sprawdza się najlepiej

tylko na małej przestrzeni, 

np. w ogrodzie przydomowym.
 Stawy 

również często robimy 

w idealnie równych liniach…
Natomiast obserwacja wzorów
natury podpowiada nam jak
możemy bardziej efektywnie
wykorzystać linię brzegową…
Optymalizacja brzegu stawu w celu zwiększenia plonów
biorąc pod uwagę tą samą wielkość działki oraz przestrzeń przeznaczoną na staw

Równa linia brzegowa stawu: Urozmaicona linia brzegowa:

„X” roślin na brzegu


(np. dzikich jagód)
2x
więcej roślin na brzegu

(np. dzikich jagód)
Wiele roślin uprawnych, jak pszenica, niektóre rodzaje fasoli, groszku
i soczewicy, jak i drzewa oraz wiele warzyw 

plonuje o wiele lepiej na krawędziach, 

a nie w środku uprawy.
EDGE CROPPING,
czyli efekt krawędzi
 Pszenica +Lucerna

Większy plon Większy plon

pszenicy 
 pszenicy 

na krawędzi
 na krawędzi

z lucerną z lucerną

Lucerna 1m Pole pszenicy 1m Lucerna

 Dlaczego więc nie posiać pszenicy i lucerny w dwumetrowym pasach,

dzięki czemu uzyskamy tylko i wyłącznie krawędzie (!) 

nawet podwajając nasze plony.

Lucerna Pszenica Lucerna Pszenica

2x
2m 2m 2m 2m
efekt krawędzi efekt krawędzi efekt krawędzi efekt krawędzi efekt krawędzi efekt krawędzi efekt krawędzi efekt kraw

większy plon
 Gdyby jednak nie ograniczyć się tylko do dwóch roślin, ale dodać ich
znacznie więcej? Powstaną wówczas polikultury w systemie tzw. EDGE
CROPPING, nadające się jednak tylko i wyłącznie do małych
gospodarstw.

Jabłoń z żonkilami Pszenica Lucerna Słoneczniki Kukurydza
 Glediczja


i fasola Trójcierniowa

Źródło rysunków roślin: Tracey Saxby, Jane Thomas, Integration and Application Network, University of Maryland Center for Environmental Science
Inne zastosowania wzorów
Wzór spirali Spirala ziołowa

Źródło zdjęcia spirali ziołowej: https://www.bobvila.com/articles/diy-herb-spiral/#.WJHvnHfUSRs

SPIRALA ZIOŁOWA:

Co jest nam potrzebne?

ZIEMIA + KAMIENIE
SPIRALA ZIOŁOWA:
 Spirala Zdjęcie
Permaculture

przykłady: Research
 Thomasa Jean
Institute
 Whilhelma Bardot
- Geoff
Lawton

http://permaculturenews.org/2015/04/17/the-magic-and-mystery-of- http://www.thomas-
wilhelm.net/privat/ http://www.realfarmacy.com/15-reasons-to-build-an-herb-
constructing-an-herb-spiral-and-why-every-suburban-lawn-should-have-
Kraeuterspirale.htm spiral-for-your-permaculture-garden/
one/

Farma

„The Lyons
Farmette"

https://
farmettepdc.wordpre
ss.com/2009/11/20/
hello-world/

Spirala z farmy
Geoffa Lawtona

Zdjęcie Martina Bellmana

http://www.motherearthnews.com/organic-gardening/herbs/herb-spiral-zm0z11zhun
SPIRALA ZIOŁOWA:

Kiedy warto?

Spirala ziołowa sprawdzi się idealnie w polskim, wilgotnym

klimacie kontynentalnym (tzw. przejściowym), gdzie inaczej
sucholubne zioła jak rozmaryn czy oregano miałyby trudności
z przetrwaniem w zbyt wilgotnej glebie (np. po ulewie).
SPIRALA ZIOŁOWA:

przekrój.

Spirala powinna mieć długość Wysokość: 1,3 m

maksymalnie 2 metrów i wysokość
około 1 metra, aby swobodnie można
było dosięgnąć ziół. Ponadto taki
układ daje możliwość podlewania
spirali tylko jednym zraszaczem
ogrodowym o zasięgu dwóch metrów -
oszczędzając wodę i przestrzeń, mini staw
Szerokosć: 2m
biorąc pod uwagę, że powierzchnia
ziół to ponad 9 metrów. ziemia
kamienie

zraszacz
SPIRALA ZIOŁOWA:

rzut z góry.

Szczypiorek
Spirala ziołowa pozwala Kolendra

uprawiać na małej przestrzeni Nagietek

zarówno zioła lubiące miejsca
słoneczne, o suchym podłożu, Rozmaryn
Oregano Tymianek
jak rozmaryn, oregano, szałwia
N
czy tymianek (szczyt spirali), Mini staw

[ Rukiew
jak i te lubiące cień 
 Fiołki
wodna ]
Szałwia Estragon
i mokry mikroklimat (dół
spirali), jak mięta czy
pietruszka.
Rumianek Mięta

Pietruszka
Wzór kulisty Krąg roślinny

Źródło zdjęcia: http://jonathonengels.travellerspoint.com/74/

KRĄG ROŚLINNY:

Co jest nam potrzebne?

DÓŁ W ZIEMI + ŚCIÓŁKA

KRĄG ROŚLINNY:

przykłady:

Permaculture

Research

Institute

- Geoff
Lawton
http://permaculturenews.org/2014/09/04/oh-
http://permaculturenews.org/2010/10/29/how-to-handle-biomass-in-dry-tropical-systems-mulch-pit-gardens/
beds-ive-made-till-gardening-tropical-panama/

Krąg
Krąg bananów
pomidorów” Zdjęcie
Temperate Camerona
Climate Daltona
Permaculture
Permaculture

Research

Institute

- Geoff
Lawton

http://
tcpermaculture.blogspot.lt/
2012/03/permaculture-
http://permaculturenews.org/2014/11/06/experimenting- project-planted-
compost.html https://permies.com/t/50185/Small-Farm-southern-Baja-California
overflowing-circles-slow-flow-swales-panama/
KRĄG ROŚLINNY:

Kiedy warto?
Krąg roślinny, często nazywany kręgiem
bananowym, to system który idealnie
nadaje się do klimatów gorących
(tropikalnych i subtropikalnych), gdzie
dzięki bujnej roślinności mamy bardzo
dużo materii organicznej, z którą często
nie ma co zrobić i która zgromadzona 

w zagłębieniu bardzo szybko się rozkłada
pod wpływem ogromnego ciepła i wilgoci,
dostarczając roślinom składników
mineralnych.



W polskim klimacie jest to system, 

który nie spełni w 100% swojej funkcji,
aczkolwiek nie jest niemożliwy 

do zrealizowania.
KRĄG ROŚLINNY:

przekrój.

krąg roślin 

wokół zagłębienia
ściółka

dół w ziemi z materią organiczną


(głęboki i długi na 60 cm w wersji mniejszej)

Autor rysunku krzewu: Jane Hawkey, Integration and Application Network, University of Maryland Center for Environmental Science
KRĄG ROŚLINNY:

rzut z góry. zraszacz
ogrodowy

Krąg roślin o obwodzie

prawie 4 metrów potrzebuje
tylko jednego zraszacza,
podczas gdy tradycyjny pas
roślin w linii prostej o tej
długości potrzebowałby 

aż trzech zraszaczy. 
 dół ze ściółką 
 4m
To oszczędność 60% wody. oraz zraszacz

krąg roślin

60%
OSZCZĘDNOŚCI 

promień - 0,6 m

obwód - 3,8 m
WODY
 Podsumowując

Obserwuj wzory natury z Twojej okolicy 


i aplikuj je w swoim ogrodzie, zwiększając plony
i efektywność.
 Dziękuję
za uwagę