RAPORT O STANIE ŚRODOWISKA WOJEWÓDZTWA LUBELSKIEGO W 2009 Roku

Inspekcja Ochrony Środowiska
Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska

w Lublinie
Raport o stanie
środowiska
województwa
lubelskiego w 2009 roku
Biblioteka Monitoringu Środowiska

Lublin 2010
INSPEKCJA OCHRONY ŚRODOWISKA
RAPORT
O STANIE ŚRODOWISKA
WOJEWÓDZTWA LUBELSKIEGO
w 2009 roku
BIBLIOTEKA MONITORINGU ŚRODOWISKA

Lublin 2010
Wydano ze środków:
Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowisk i Gospodarki Wodnej w Lublinie
Opracowano przez zespół pracowników
Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Lublinie
Pod kierunkiem
Leszka Żelaznego
Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska w Lublinie
Redakcja:
Alicja Roguska
Teresa Grzywaczewska
Autorzy:
Zuzanna Balcerek, Mieczysław Burdzicki, Eliza Buszewska-Rydzik, Teresa Grzywaczewska, Beata Grzywna, Arkadiusz
Iwaniuk, Teresa Kowalczuk, Renata Lesicka, Joanna Miazga, Bernadeta Nowosielska, Irena Orzeł, Dorota Parcheta,
Dawid Pędzisz, Alicja Roguska, Margaryta Sobocińska, Alina Strupieniuk, Joanna Śluz, Jadwiga Tkaczyk, Urszula
Tychmanowicz
W opracowaniu wykorzystano materiały:

• Głównego Urzędu Statystycznego
• Wojewódzkiego Urzędu Statystycznego w Lublinie
• Lubelskiego Urzędu Wojewódzkiego
• Urzędu Marszałkowskiego w Lublinie
• Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej w Warszawie
• Wojewódzkiego Zarządu Melioracji i Urządzeń Wodnych w Lublinie
• Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej
• Roztoczańskiego Parku Narodowego
• Poleskiego Parku Narodowego
• Generalnej Dyrekcji Dróg i Autostrad Oddział w Lublinie
Zdjęcie na okładce – Paweł Marczakowski

Zdjęcia na przekładkach – archiwum WIOŚ
Raport jest dostępny na stronie internetowej WIOŚ Lublin

pod adresem www.wios.lublin.pl
ISBN 978-83-927530-2-5
Druk ekologiczny
Niniejsza publikacja została wykonana na papierze Claro. Jest to papier bezdrzewny, bezchlorowy (TCF), wyprodukowany
zgodnie z normą zapewnienia jakości ISO 9001 oraz wymaganiami dotyczącymi ochrony środowiska określonymi normą
ISO 14001.
Przygotowanie do druku: Magdalena Król
Druk i oprawa: AWR „Magic”, ul. Spadochroniarzy 7, 20-814 Lublin, tel./fax 81 441 13 90÷93, www.magic.lublin.pl
SPIS TREŚCI
Informacje o województwie ........................................................ 7
Powietrze ........................................................ 11
Wody ........................................................ 37
Hałas ........................................................ 61
Odpady ........................................................ 67
Gleby ........................................................ 77
Promieniowanie elektromagnetyczne ........................................................ 81
Przyroda ........................................................ 85
Działalność kontrolna WIOŚ ........................................................ 93
Spis map ........................................................ 99

Szanowni Państwo
Raport o stanie środowiska województwa lubelskiego to opracowanie pod-
sumowujące roczną pracę naszej instytucji, grona specjalistów zajmujących się
wykonywaniem tysięcy pomiarów i oznaczeń, dokonujących analizy i oceny sta-
nu środowiska oraz prowadzących kontrole podmiotów z niego korzystających.
Niniejsze wydanie Raportu wzbogacono o rozdział poświęcony zagadnie-
niom odpadów azbestowych. Przedstawiono także te instytucje województwa
lubelskiego, które wdrożyły działania prośrodowiskowe oraz uzyskały stosow-
ne certyfikaty ekologiczne. Wiele informacji zestawiono w przekroju wieloletnim
dla zobrazowania zmian zachodzących w środowisku i pokazania pewnych pra-
widłowości z tym związanych. Dla wygody odbiorcy raport przedstawiony jest
w formie książkowej oraz cyfrowej zamieszczonej na płycie, dostępnej również
przez strony internetowe naszej instytucji.
Mamy nadzieję, że zebrane informacje pomogą we właściwym kształtowa-

niu otoczenia w którym żyjemy i pracujemy, pozwolą racjonalnie gospodarować
naturalnymi zasobami, a także chronić zdrowie i poprawiać jakość życia miesz-
kańców.
Jednocześnie chcielibyśmy podziękować wszystkim instytucjom i osobom

pomagającym nam w misji troski o środowisko regionu, szczególnie wspiera-
jącemu finansowo niniejszą publikację Wojewódzkiemu Funduszowi Ochrony
Środowiska i Gospodarki Wodnej w Lublinie.
Z życzeniami owocnej pracy na rzecz środowiska Lubelszczyzny, w imieniu

pracowników i kierownictwa Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska
w Lublinie
mgr inż. Leszek Żelazny

Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska
w Lublinie
Informacje
o województwie
RAPORT O STANIE ŚRODOWISKA WOJEWÓDZTWA LUBELSKIEGO w 2009 roku
Informacje o województwie
Województwo lubelskie leży w środkowo- du sąsiaduje z Białorusią i Ukrainą. Administra-
-wschodniej części Polski. Zajmuje obszar cyjnie podzielone jest na 24 powiaty, w tym 20
25 122 km2 tj. 8% powierzchni Polski, jest ziemskich i 4 grodzkie oraz 213 gmin. Podział
3 co do wielkości województwem kraju. Grani- administracyjny województwa przedstawiono na
czy z województwami: podlaskim, mazowieckim, mapie 1. Według stanu na dzień 31 XII 2008 r.
świętokrzyskim i podkarpackim, zaś od wscho- liczba mieszkańców Lubelszczyzny wynosiła
Mapa 1. Mapa administracyjna województwa lubelskiego (źródło: GUS)
8
INFORMACJE O WOJEWÓDZTWIE
2 161 832 osób, co stanowiło 5,7% ludności na zachód od Chełma, wapieni na Roztoczu,
Polski. Gęstość zaludnienia jest niska i wynosi: piasków szklarskich koło Biłgoraja i piasków
86 osób/km2, co w 2009 r. sytuowało je na 12 formierskich koło Lubartowa. Do kopalin po-
miejscu w kraju. wszechnie występujących na terenie wojewódz-
Siedzibą władz województwa jest miasto twa należą: kruszywa naturalne, surowce ilaste,
Lublin, który zamieszkuje 353 483 osoby. gliny lessowe, iły, kreda i torf.
Część centralną województwa stanowi Wy- Województwo lubelskie jest regionem rolni-
żyna Lubelska, część północną i północno- czo-przemysłowym. Według danych GUS użyt-
-wschodnią zajmują równiny południowego ki rolne zajmowały w 2008 r. 1 587,343 tys. ha,
Podlasia oraz Polesia Lubelskiego natomiast na tj. 63,2% powierzchni województwa, co da-
południu wypiętrzają się wzniesienia Roztocza je pierwsze miejsce w kraju. Największą po-
oddzielające Wyżynę Lubelską od Kotliny San- wierzchnię stanowią grunty orne – ok. 78% ca-
domierskiej. Wschodnią część stanowią Polesie łego areału (wykres 1).
Wołyńskie i Wyżyna Wołyńska. Warunki glebo- 2,1%
1,81%
we są zróżnicowane: na nizinach przeważają
słabe gleby piaskowe i torfowe, w pasie wyżyn 13,94%
- urodzajne gleby wykształcone z lessów i rędzi-
ny sprzyjające gospodarce rolnej. Lubelszczy- 4,01% grunty orne
zna charakteryzuje się klimatem umiarkowanym sady
kontynentalnym. W latach 2000-2008 średnia
temperatura roczna na stacjach w Lublinie i Te- pastwiska
respolu wahała się od 7,8 do 9°C, a opady rocz-
ne od 528 mm do 662 mm. Średnia prędkość
wiatru wynosiła ok. 3,1 m/s, z przewagą wiatrów
77,93%
zachodnich. Część południowa, zwłaszcza Wy-
Wykres 1. Użytki rolne w województwie lubelskim
żyna Lubelska charakteryzuje się dużym nasło-
w 2008 r. (źródło: GUS)
necznieniem.
Województwo leży całkowicie w dorzeczu Istotnym problemem województwa jest wy-
Wisły. Głównymi rzekami są: Wisła, Bug, poło- sokie bezrobocie. W okresie 2000-2008 bez-
żony centralnie Wieprz i Krzna na północy. Za- robocie najwyższą wartość 17,8% osiągnęło
soby wód powierzchniowych województwa nie w 2004 roku i od tego czasu systematycznie
są duże z uwagi na rzadką sieć rzeczną i zmien- spadało osiągając poziom 11,2% w 2008 roku
ne wielkości odpływu. Zapleczem wodnym wo- (wykres 2). Na 1 359 491 osób w wieku produk-
jewództwa jest pokryte bagnami i torfowiskami cyjnym w 2008 r. pracujących ogółem było ok.
Polesie wraz z 67 jeziorami na Pojezierzu Łę- 47,15% ludności, z tego największy procent za-
czyńsko-Włodawskim. Spośród tych jezior 22 trudnionych był w sektorze rolniczym – 36,2%
ma powierzchnię powyżej 50 ha. Istotne zna- i w usługach – 26,8%. Strukturę zatrudnienia
czenie dla zaspokojenia potrzeb wodnych sta- w województwie przedstawia wykres 3.
nowią wody podziemne. Na terenie wojewódz-
twa znajduje się 5 Głównych Zbiorników Wód 20
Podziemnych, zawartych w utworach kredo- 18
wych, trzecio- i czwartorzędowych. Najobfitsze 16
są zbiorniki kredowe i trzeciorzędowe z wodami 14
12
dobrej jakości. 10
%
Ziemia Lubelska jest bogata w surowce na- 8

turalne. W okolicach Łęcznej, Bogdanki i Pu- 6
4
chaczowa występuje węgiel kamienny, eksplo- 2
atowany w jedynej kopalni należącej do spółki 0
Lubelski Węgiel „BOGDANKA” S.A.. Ponadto 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
rok
występują złoża gazu ziemnego i niewielkie zło-
ża ropy naftowej, a także fosforytów koło Anno- Wykres 2. Stopa bezrobocia rejestrowanego w wojewódz-
pola, ziemi krzemionkowej koło Rejowca, margli twie lubelskim w latach 2000-2008 (źródło: GUS)
9
Województwo lubelskie, z uwagi na słabe nosiła 45 361 mln zł., co stanowiło 3,9% udziału
uprzemysłowienie i wysokie bezrobocie należy krajowego.
do najbiedniejszych regionów kraju i charakte- Mimo stałego wzrostu PKB na 1 mieszkańca
ryzuje się niskim poziomem PKB w stosunku do (wykres 4) w 2008 r. jego poziom sytuował go na
średniej krajowej. W 2008 r. jego wartość wy- przedostatnim miejscu w kraju.
UROQLFWZRáRZLHFWZROHĞQLFWZRRUD]U\EDFWZR
SU]HP\VáLEXGRZQLFWZR
XVáXJLU\QNRZH 25 000
SR]RVWDáH
20 000
18,5%
]áPLHV]NDĔFD
15 000
36,2%
10 000
5 000
26,8%
0
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007
18,5% rok
Wykres 3. Struktura zatrudnienia w województwie lubel- Wykres 4. PKB na mieszkańca w województwie lubelskim
skim w 2008 r. (źródło: GUS) w latach 2000-2008 (źródło: GUS)
10
Powietrze
Powietrze
Presje
Substancje, które w wyniku naturalnych zda-

rzeń przyrodniczych lub działalności ludzkiej do-
stają się do powietrza zmieniając ilościowo lub
jakościowo jego skład naturalny uważane są za
zanieczyszczenia. Źródła zanieczyszczeń po-
wietrza możemy podzielić ze względu na pocho-
dzenie na dwie grupy: pochodzenia naturalnego
(wulkany, pożary lasów, gleby i skały ulegające
erozji, burze piaskowe, tereny zielone, z których
pochodzą pyłki roślinne) oraz antropogeniczne-
go (pochodzące z działalności przemysłowej, Wilczopole – podmiejskie stanowisko pomiarowe ozonu
energetycznej, transportu i sektora komunalno- Fot. Archiwum WIOŚ
-bytowego).
Źródła emisji zanieczyszczeń powietrza mo- podmiotów wynosiła 5 016 064,4 Mg; w tym:
gą być: 3 373,6 Mg pyłów i 5 012 698,8 Mg gazów
• punktowe tzw. emisja punktowa - pochodzą- (w tym CO2 – 4 968 396,3 Mg). Największe ilo-
ca ze źródeł zorganizowanych, powstająca ści zanieczyszczeń do powietrza z terenu woje-
głównie w wyniku energetycznego spalania wództwa wprowadziły:
paliw i przemysłowych procesów technolo- 1. Zakłady Azotowe „Puławy” S.A. w Puławach
gicznych; – 34,9%;
• liniowe tzw. emisja liniowa – komunikacyjna, 2. Cemex Polska Sp. z o.o. Zakład Cementow-
pochodząca głównie z transportu samocho- nia Chełm – 23,9%;
dowego, kolejowego, wodnego i lotniczego, 3. Elektrociepłownia Lublin-Wrotków Sp. z o.o.
w której poszczególne odcinki drogi rozpatry- w Lublinie – 9,9%;
wane są jako emitory liniowe; 4. MEGATEM EC-LUBLIN Sp. z o.o. w Lublinie
• powierzchniowe tzw. emisja powierzchnio- – 4,7%;
wa – której głównym źródłem są paleniska 5. Cementownia Rejowiec S. A. w Rejowcu Fa-
domowe, gromadzenie oraz utylizacja ście- brycznym – 2,8%.
ków i odpadów.
Łączna emisja z ww. źródeł punktowych
Województwo lubelskie jest zróżnicowane stanowiła 76,2% emisji ze 171 podmiotów go-
pod względem rozmieszczenia źródeł emisji. spodarczych. Rozmieszczenie zewidencjono-
Największe punktowe źródła emisji zlokalizowa- wanych punktowych źródeł emisji na obszarze
ne są w większości w miastach, liniowe wzdłuż województwa przedstawia (mapa 2).
tras komunikacyjnych, natomiast powierzchnio-
we m.in. na terenach zabudowy mieszkaniowej Znaczącym źródłem emisji liniowej jest trans-
ogrzewanej indywidualnie, na obszarach wysy- port samochodowy. Szacuje się, że wielkość tej
pisk, na terenach użytkowanych rolniczo. emisji rośnie wraz z systematycznym wzrostem
Według danych GUS łączna emisja zanie- liczby pojazdów (wykres 1, rozdział Hałas).
czyszczeń do powietrza z zakładów szczególnie
uciążliwych w 2008 r. plasowała województwo Na podstawie dokumentacji pt. „Opracowa-
lubelskie na 10 miejscu pod względem emisji nie prognozy zanieczyszczenia powietrza pyłem
pyłów i 12 miejscu pod względem emisji gazów. drobnym w Polsce na lata 2010, 2015, 2020….”
oraz danych wyjściowych otrzymanych w pro-
Na podstawie danych uzyskanych od pod- cesie modelowania (materiał opracowany przez
miotów gospodarczych korzystających ze BSiPP „EKOMETRIA”, lipiec 2009) oszacowa-
środowiska, łączna emisja w 2009 r. ze 171 no, że w 2009 r. z dróg województwa lubelskiego
12
POWIETRZE
km
Mapa 2. Rozmieszczenie punktowych źródeł emisji zanieczyszczeń do powietrza w województwie lubelskim w 2009 r.
(źródło: WIOŚ)
13
Tabela 1. Szacowana łączna emisja zanieczyszczeń do powietrza z obszaru woj. lubelskiego w 2009 r. - bez CO2 (źródło:
EKOMETRIA, WIOŚ)
% udział emisji % udział emisji % udział emisji

Łączna emisja
Wyszczególnienie punktowej powierzchniowej liniowej w łącznej
[Mg]
w łącznej emisji w łącznej emisji emisji
pył ogółem + gazy ogółem 263 823,4 18,1 50,1 31,8
pył ogółem 56 799,2 6,0 70,5 23,5
gazy ogółem 207 024,2 21,4 44,5 34,1
w tym: SO2 29 127,4 53,6 46,2 0,2
NO2 28 267,8 31,2 25,7 43,1
CO 119 031,1 7,2 60,0 32,8
wyemitowano łącznie 83 882,3 Mg pyłów i ga-

6000
zów (bez CO2); w tym: 12 185,8 Mg NO2;
39,0 Mg SO2; 39 103,77 Mg CO i 13 350,3 Mg 5000
pyłu ogółem (przeliczonego z PM10 współczyn- tys. Mg/rok

4000
nikiem 0,33*). 3000
Ponadto oszacowano, że ze źródeł po- 2000
wierzchniowych w 2005 r. pochodziło łącznie 1000

132 273,10 Mg pyłów i gazów (bez CO2), z tego 0
7 265,6 Mg NO2; 13 460,2 Mg SO2; 71 471,9 Mg 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
rok
CO i 40 054,1 Mg pyłu ogółem (przeliczonego
z PM10 współczynnikiem 0,78*).
Wykres 1. Emisja dwutlenku węgla z zakładów szczegól-
nie uciążliwych w latach 2000-2008 w województwie lubel-
Zakładając, że emisja powierzchniowa nie skim (źródło: GUS)
uległa większym zmianom, szacowana łączna
emisja z obszaru województwa lubelskiego ze
źródeł liniowych, powierzchniowych i punkto- Pyły w powietrzu mają różne pochodzenie,
wych w 2009 r. wynosiła 263 823,4 Mg bez CO2 skład chemiczny oraz wielkość cząstek. Istotne
(tabela1). znaczenie ma emisja pyłu drobnego o średnicy
ziaren poniżej 10 μm z uwagi na szkodliwość
Największy udział – ok. 99% w ogólnej emi- dla zdrowia człowieka. Dlatego dla tej frakcji
sji zanieczyszczeń do powietrza ma dwutlenek pyłu oraz pyłu o średnicy ziaren poniżej 2,5 μm
węgla (wykres 1). Powstaje podczas procesów określone zostały standardy imisyjne, które nie
spalania paliw stałych, ciekłych i gazowych. Jego powinny być przekraczane.
głównym źródłem emisji do powietrza jest: prze-
mysł energetyczny oraz wszystkie gałęzie prze- Emisja zanieczyszczeń pyłowych w latach
mysłu wykorzystujące w swoich technologiach 2000 – 2008 z zakładów szczególnie uciąż-
procesy spalania, transport, paleniska komu- liwych wynosiła od 4,4% do 6% emisji krajo-
nalne. W latach 2002 – 2007 emisja tego zanie- wej. W województwie lubelskim w latach ob-
czyszczenia utrzymywała się na porównywalnym jętych analizą nastąpił spadek emisji pyłów
poziomie, wyższym o ok. 17% w stosunku do emi- z 8 tys. Mg w 2000 r. do 3,4 tys. Mg w 2008 r.
sji z lat 2000 – 2001, natomiast w 2008 r. odnoto- tj. o 57,5%. Około 75 - 85% ogólnej ilości zanie-
wano niewielki spadek w stosunku do roku 2007 czyszczeń pyłowych stanowiły pyły pochodzące
(o 7,2%). z procesów spalania paliw (wykres 2).
*) wskaźnik przeliczeniowy na podstawie opracowania pt. „Analiza stanu zanieczyszczenia powietrza pyłem PM10 i PM2,5
z uwzględnieniem składu chemicznego pyłu, w tym metali ciężkich i WWA”.
14
POWIETRZE
ogóáem ze spalania paliw 11,1 tys. Mg tlenków azotu i od 6,1 tys. Mg do

9
7,7 tys. Mg tlenku węgla (wykres 3).
8
7
dwutlenek siarki dwutlenek siarki ze spalania paliw
6
tys. Mg/rok
tlenki azotu tlenki azotu ze spalania paliw

5 tlenek węgla
4
3 25
2 20
1
tys. Mg/rok
15
0
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 10
rok
5
Wykres 2. Emisja zanieczyszczeń pyłowych z zakładów 0

szczególnie uciążliwych w latach 2000-2008 w wojewódz- 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
twie lubelskim (źródło: GUS) rok
Wykres 3. Emisja zanieczyszczeń gazowych z zakładów

Całkowita emisja zanieczyszczeń gazowych szczególnie uciążliwych w latach 2000-2008 w wojewódz-
twie lubelskim (źródło: GUS)
z zakładów szczególnie uciążliwych, z wyłącze-
niem CO2 w latach 2000 – 2008 utrzymywała się
na zbliżonym poziomie i wynosiła od 40,9 tys. Spadek emisji pyłów i ogólnej emisji ga-
Mg w 2000 r. do 33,0 tys. Mg w 2008 r. W skali zów na przestrzeni lat 2000 - 2008 wynika
województwa widoczny jest spadek emisji SO2 z szeregu prowadzonych działań proekologicz-
z poziomu 21,8 tys. Mg w roku 2000 do poziomu nych. Należy tu wymienić udoskonalenie pro-
15,6 tys. Mg w roku 2008 tj. o 28,4%. Natomiast cesów spalania, modernizację elektrociepłowni
emisja tlenków azotu i tlenku węgla z zakładów i kotłowni, instalowanie wysokosprawnych urzą-
szczególnie uciążliwych w latach 2000 – 2008 dzeń redukujących zanieczyszczenia, a także
utrzymywała się na porównywalnym pozio- powszechne stosowanie katalizatorów i benzyn
mie i wynosiła odpowiednio od 9,2 tys. Mg do bezołowiowych w środkach transportu.
Panorama Lublina Fot. Archiwum WIOŚ
15
Mapa 3. Emisja dwutlenku siarki ze źródeł punktowych, powierzchniowych i liniowych w województwie lubelskim w 2009 r.
(źródło: WIOŚ, EKOMETRIA)
16
POWIETRZE
Mapa 4. Emisja dwutlenku azotu ze źródeł punktowych, powierzchniowych i liniowych w województwie lubelskim w 2009 r.
17
Mapa 5. Emisja tlenku węgla ze źródeł punktowych, powierzchniowych i liniowych w województwie lubelskim w 2009 r.
18
POWIETRZE
Mapa 6. Emisja pyłu ze źródeł punktowych, powierzchniowych i liniowych w województwie lubelskim w 2009 r.
19
Stan Lubelskiej – 37,4 μg/m3, co stanowi około 30%

poziomu dopuszczalnego. Najwyższe stężenie
Z przedstawionej analizy danych emisyjnych 1-godzinne wynosiło: w Lublinie – 54,7 μg/m3,
wynika, że na jakość powietrza w wojewódz- w Białym Słupie – 25,1 μg/m3, co stanowi od-
twie lubelskim decydujący wpływ ma emisja powiednio 15,6% i 7,2% poziomu dopuszczal-
powierzchniowa, w dalszej kolejności liniowa nego. W uzdrowiskach maksymalne stężenie
i punktowa. 24-godzinne wynosiło 9,3 μg/m3 (7,4% poziomu
Stężenia substancji zanieczyszczających po- dopuszczalnego). Stężenia średnie roczne wy-
wietrze, będących podstawą oceny jakości po- nosiły do 7,6 μg/m3.
wietrza za 2009 r., monitorowane były łącznie
w 29 stacjach pomiarowych: w tym 4 automa- W latach 2000-2009 stężenia dwutlenku siar-
tyczne i 25 manualnych. Stacje te nadzorowane ki utrzymywały się na porównywalnym niskim
były przez Wojewódzkiego Inspektora Ochrony poziomie. Zmiany stężeń uśrednionych dla roku
Środowiska w Lublinie, Wojewódzką i Powia- kalendarzowego dla wybranych stacji pomiaro-
towe Stacje Sanitarno-Epidemiologiczne oraz wych w największych miastach przedstawia wy-
Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej. kres 4.
Wyniki uzyskanych pomiarów oraz wyniki po- Stężenia dwutlenku azotu monitorowano
miarów prowadzonych na stanowiskach o dużej w 13 stanowiskach. Prowadzone pomiary wy-
reprezentatywności w sąsiednich wojewódz- kazały, że dotrzymane było kryterium ustalone
twach, a także dane o wielkości emisji były pod- dla roku kalendarzowego jak również dla stężeń
stawą sporządzenia rocznej oceny jakości po- 1-godzinnych. Wszystkie strefy zostały zatem
wietrza oraz klasyfikacji stref: zaliczone do klasy A. Najwyższe wartości śred-
• ze względu na ochronę zdrowia dla: benze- nie roczne występowały w Aglomeracji Lubel-
nu, dwutlenku azotu, dwutlenku siarki, oło- skiej i wynosiły 31,3 μg/m3 przy ul. Maszynowej
wiu, tlenku węgla, ozonu, pyłu zawieszonego (78,3% poziomu dopuszczalnego) i 25,1 μg/m3
PM10, arsenu, kadmu, niklu i benzo/a/pire- przy ul. Obywatelskiej (62,8% poziomu dopusz-
nu, czalnego). W uzdrowisku Nałęczów stężenie
• ze względu na ochronę roślin dla: dwutlenku średnie roczne wynosiło 61,7% poziomu do-
siarki, tlenków azotu i ozonu. puszczalnego.
Maksima 1-godzinne wynosiły: w Puławach
W rocznej ocenie jakości powietrza za 2009 r. - 138,1 μg/m3 (69% poziomu dopuszczalnego),
we wszystkich strefach województwa dotrzyma- w Lublinie – 100,4 μg/m3 (50,2% poziomu do-
ne były wartości kryterialne dla następujących puszczalnego).
zanieczyszczeń: dwutlenek siarki, dwutlenek W latach 2000-2009 stężenia dwutlenku azotu
azotu, tlenki azotu, benzen, tlenek węgla, sub- utrzymywały się na wyrównanym poziomie. Naj-
stancje zawarte w pyle zawieszonym PM10 wyższe wartości średnie roczne odnotowywano
(ołów, arsen, kadm, nikiel i benzo/a/piren). w Aglomeracji Lubelskiej (wykres 5), wynosiły
ok. 75% poziomu dopuszczalnego, w miastach
Stężenia dwutlenku siarki mierzone w 15 sta- grodzkich (Białej Podlaskiej, Chełmie i Zamo-
nowiskach zlokalizowanych w największych mia- ściu) średnio ok. 30% poziomu dopuszczalnego.
stach województwa, w uzdrowiskach, parku Na części stanowisk widoczny był wzrost stężeń
narodowym oraz obszarach pozamiejskich wy- NO2, co było efektem rosnącej liczby pojazdów
kazały, że zarówno poziomy dopuszczalne okre- i wynikającego stąd dużego udziału zanieczysz-
ślone dla stężeń 1-godzinnych i 24-godzinnych czeń komunikacyjnych w całkowitej emisji tego
obowiązujące dla kryterium ochrony zdrowia, zanieczyszczenia.
jak również stężenia średnie w roku kalendarzo- Podobnie jak w latach wcześniejszych istot-
wym i porze zimowej obowiązujące ze względu ny problem stanowi zanieczyszczenie powietrza
na ochronę roślin, były dotrzymane. Wszystkie pyłem PM10, w szczególności przekraczanie po-
strefy zostały zatem zaliczone do klasy A. ziomu dopuszczalnego określonego dla stężeń
Najwyższe stężenia 24-godzinne odnotowano 24-godzinnych. W 2009 r. podstawą oceny za-
w Radzyniu Podlaskim – 38 μg/m3 i Aglomeracji nieczyszczenia powietrza pyłem PM10 były se-
20
POWIETRZE
przez więcej niż 35 dni. Stężenia pozostałych

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009
zanieczyszczeń, z wyjątkiem ozonu, spełniały
20 obowiązujące standardy dla obszaru kraju i ob-
16 szarów ochrony uzdrowiskowej.
12 Przekroczenia dopuszczalnych stężeń
ȝg/m3
8 24-godzinnych pyłu PM10 powyżej dozwolonej

4 liczby wystąpiły łącznie na 4 stanowiskach zlo-
0 kalizowanych na obszarze 3 stref. Liczba dni
Lublin %LDáD3RGODVND &KHáP =DPRĞü o stężeniach wyższych od 50 μg/m3 wynosiła
maksymalnie 70.
WáRPLHMVNLH WáRPLHMVNLH WáRPLHMVNLH WáRPLHMVNLH
W Aglomeracji Lubelskiej przy ul. Pielęgnia-
rek obok pyłu PM10 prowadzono pomiary frakcji
Wykres 4. Średnie roczne stężenia dwutlenku siarki na wy-
branych stanowiskach pomiarowych w latach 2000-2009 pyłu PM2,5. Stężenie średnie roczne pyłu PM2,5
w województwie lubelskim (źródło: WIOŚ, PIS) w 2009 r. wynosiło 23,4 μg/m3 i nie przekraczało
wartości docelowej określonej dyrektywą z dnia
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 21 maja 2008 w sprawie jakości powietrza
40
i czystszego powietrza dla Europy.
35 W latach 2005-2009 standard jakości powie-
30 trza dla pyłu PM10 nie był dotrzymany w Aglo-
25
ȝg/m3
20 meracji Lubelskiej, Chełmie i Zamościu, w la-

15 tach 2006-2008 w Białej Podlaskiej, w 2007 r.
10
5 w Łęcznej. W latach 2000-2009 stężenia średnie
0 roczne na większości stanowisk były zachowane
Lublin %LDáD3RGODVND &KHáP =DPRĞü
(wykres 6). Powodem przekroczeń była emisja
WáRPLHMVNLH WáRPLHMVNLH WáRPLHMVNLH WáRPLHMVNLH powierzchniowa i liniowa. Duża zmienność stę-
żeń SO2 i pyłu PM10 w ciągu roku, wzrastająca
Wykres 5. Średnie roczne stężenia dwutlenku azotu na wy- w okresie jesienno-zimowym, zwłaszcza na te-
branych stanowiskach pomiarowych w latach 2000-2009 renach zabudowy mieszkaniowej potwierdza, że
w województwie lubelskim (źródło: WIOŚ, PIS) na poziom stężeń decydujący wpływ ma emisja
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 pochodząca ze spalania paliw na cele grzew-
cze. Liczbę przekroczeń pyłu na tle miesięcz-
60 nych zmian temperatur w 2009 r. przedstawia
50 wykres 7.
40
ȝg/m3
30 Zanieczyszczenie powietrza benzenem mo-

20 nitorowano w 8 stanowiskach zlokalizowanych
10 w głównych ośrodkach miejskich oraz uzdrowi-
0 skach. Wszystkie wyznaczone wartości roczne
Lublin %LDáD3RGODVND &KHáP =DPRĞü były niższe od poziomu dopuszczalnego, co
pozwoliło na zaliczenie wszystkich stref w woje-
WáRPLHMVNLH WáRPLHMVNLH WáRPLHMVNLH WáRPLHMVNLH
wództwie do klasy A. Najwyższe stężenie śred-
nie roczne wystąpiło w Aglomeracji Lubelskiej
Wykres 6. Średnie roczne stężenia pyłu PM10 na wy-
branych stanowiskach pomiarowych w latach 2000-2009
2,5 μg/m3 (50% poziomu dopuszczalnego),
w województwie lubelskim (źródło: WIOŚ, PIS) a także w Świdniku 2,3 μg/m3 (46% poziomu
dopuszczalnego). Niższe wartości, na poziomie
rie pomiarowe z 16 stanowisk, w tym z dwu sta- 1,9 μg/m3, odnotowano w miastach grodzkich.
nowisk o reflektometrycznej metodzie pomiaru. Na obszarach uzdrowisk stężenia benzenu były
Stwierdzono występowanie przekroczeń stan- dotrzymane, wynosiły 0,9 μg/m3 w Krasnobrodzie
dardów pyłu PM10 na obszarze 3 stref, tj. Aglo- (22,5% poziomu dopuszczalnego) i 1,5 μg/m3
meracji Lubelskiej oraz miast: Chełm i Zamość. w Nałęczowie (37% poziomu dopuszczalnego).
Strefy te zostały zaliczone do klasy C z powodu Do oceny jakości powietrza pod względem
przekraczania dobowej wartości dopuszczalnej zanieczyszczenia tlenkiem węgla wykorzystano
21
[ºC] Lublin ul. Pie lĊ gniare k 6 w 10 stanowiskach pomiarowych. Średnie rocz-

30 ne stężenia ołowiu mieściły się znacznie poni-
20 16 żej poziomu dopuszczalnego i w związku z tym
9 9 wszystkie strefy zostały zakwalifikowane do kla-
10 5 5 6
2 3 sy A. Najwyższe stężenia średnie roczne wystą-
0 piły w Aglomeracji Lubelskiej i Puławach (3,8%
-10
I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII poziomu dopuszczalnego).
Liczba przekroczeĔ w miesiącu Stężenia arsenu, kadmu i niklu w pyle PM10
również były niskie i mieściły się znacznie po-
[oC] Lublin ul. Spok ojna 9 niżej poziomów docelowych, z tego względu
30 cały obszar województwa został zaliczony do
20 16 klasy A. Najwyższe wartości ww. metali odno-
8 7 towano w Aglomeracji Lubelskiej, Puławach
10 4 4 4 5 5
i Kraśniku. Wynosiły one dla arsenu: do 27,7%,
0 kadmu: do 26,2%, niklu: do 17,1% poziomu do-
-10 I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII celowego.
liczba przekroczeń w miesiącu Stężenia benzo/a/pirenu jako wskaźnika
WWA ocenione zostały na podstawie wyników
[oC] Zam oĞ ü ul. Pe ow iak ów 96 pomiarów z 7 stanowisk. Nie stwierdzono prze-
30
kroczeń poziomu docelowego. Wszystkie warto-
20 14 12 14 ści średnie roczne wynosiły do 1 ng/m3, w wyni-
10
10 3 2 8 ku czego wszystkie strefy zostały zaliczone do
1
0 6 klasy A.
I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Oceny jakości powietrza pod względem za-
-10
nieczyszczenia ozonem dla kryterium ochrony
l liczba przekroczeń w miesiącu
zdrowia dokonano na podstawie serii pomia-
rowych uzyskanych z 4 stanowisk. Liczba dni
[oC] Che ám ul. Szpitalna
z przekroczeniem poziomu docelowego w roku
30
kalendarzowym uśredniona dla trzech ostatnich
17
20 12 10 lat na poszczególnych stanowiskach wynosiła
10 6 6 maksymalnie 11,3; była więc niższa od liczby
2
dozwolonej wynoszącej 25. W Wilczopolu licz-
0
ba dni z przekroczeniem poziomu docelowego
I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII
-10 w 2009 r. wynosiła 3. Zatem Aglomeracja Lubel-
l liczba przekroczeń w miesiącu ska i strefa lubelska z uwagi na brak przekro-
czeń poziomu docelowego zostały zaliczone do
Wykres 7. Liczba przekroczeń 24-godzinnych stężeń pyłu klasy A. Odnosząc uzyskane wyniki do drugiego
PM10 na tle miesięcznych zmian temperatur w 2009 r. kryterium jakim jest poziom celu długotermino-
(źródło: WIOŚ, PIS) wego oceniono je jako niespełniające wymogu
i zakwalifikowano do klasy D2, gdyż kryterium to
serię pomiarową ze stacji zlokalizowanej w Aglo- nie dopuszcza żadnego przekroczenia wartości
meracji Lubelskiej na obszarze o spodziewanych 120 μg/m3 w roku kalendarzowym i zakłada ter-
wysokich stężeniach tego zanieczyszczenia. min osiągnięcia tego celu w 2020 r.
W 2009 r. maksymalna średnia 8-godzinna wy- Dla kryterium ochrony roślin strefa lubelska
nosiła 3 595 μg/m3, co świadczy o dotrzymaniu uzyskała klasę A ze względu na zanieczyszcze-
poziomu dopuszczalnego nawet na obszarach nie ozonem, gdyż nie stwierdzono przekroczeń
o dużej presji źródeł emisji, a także o dotrzyma- poziomu docelowego określonego parametrem
niu ostrzejszego kryterium przewidzianego dla AOT40, liczonym jako średnia z ostatnich pięciu
uzdrowisk i obszarów ochrony uzdrowiskowej lat w przypadku stacji w Jarczewie i 3 ostatnich
wynoszącego 5 000 μg/m3. lat w przypadku stacji w Białym Słupie. Dla stacji
Zawartość metali w pyle PM10 oceniono na w Jarczewie parametr AOT40 wyznaczony z lat
podstawie wyników pomiarów wykonywanych 2005-2009 stanowił ok. 80% poziomu docelowe-
22
POWIETRZE
go, dla stacji w Białym Słupie parametr AOT40 W ocenie jakości powietrza za 2009 r. we-
wyznaczony z lat 2007-2009 stanowił ok. 35% dług kryteriów ochrony roślin wszystkie 5 stref
poziomu docelowego. Na żadnej stacji nie zo- podlegających ocenie i klasyfikacji dla dwutlen-
stał dotrzymany poziom celu długoterminowego ku siarki i tlenków azotu zaliczono do klasy A
AOT40 wynoszący 6 000 μg/m3·h jaki ma zostać dla obu zanieczyszczeń. Oznacza to, że na te-
osiągnięty w 2020 r. Z tego względu strefa lubel- renie żadnej strefy nie stwierdzono przekroczeń
ska została zaliczona do klasy D2. dopuszczalnego poziomu ww. substancji. Stę-
Dla stref o klasie D2, zgodnie z ustawą Poś, żenia średnie roczne dwutlenku siarki wynosiły
osiągnięcie celów długoterminowych powinno do 13,5% poziomu dopuszczalnego, stężenie
być jednym z celów wojewódzkich programów średnie dla pory zimowej maksymalnie 14% po-
ochrony środowiska. ziomu dopuszczalnego dla tego okresu. Śred-
Na żadnym stanowisku w województwie nie nie roczne stężenia tlenków azotu na stacjach
był przekroczony poziom alarmowy dla ozonu. zlokalizowanych w województwach ościennych
W latach 2000-2009 w województwie lubelskim wynosiły 10 i 12,3% poziomu dopuszczalnego,
średnia arytmetyczna z liczby dni ze stężeniami przy czym średnie roczne stężenie NOx na sta-
8-godz. ozonu wyższymi od 120 μg/m3 na stacjach o intensywnym oddziaływaniu źródeł emi-
cji miejskiej wykazuje tendencję rosnącą (wy- sji (Lublin, Puławy) wynosiły 97,3 i 89,3% pozio-
kres 15). mu dopuszczalnego określonego dla kryterium
ochrony roślin.
Fot. Archiwum WIOŚ
23
Mapa 7. Klasyfikacja stref dla dwutlenku siarki i lokalizacja stanowisk pomiarowych będących podstawą oceny za 2009 r.
(źródło: WIOŚ)
Lublin AL. Kraśnicka

Lublin ul. Obywatelska
Lublin ul. Maszynowa
Świdnik ul. Wojska Polskiego
Nałęczów ul. Kasztanowa
Włodawa ul. Piłsudskiego
Krasnystaw ul. Sikorskiego
Biały Słup (RPN)
Krasnobród ul. Lelewela
Hrubieszów ul. Gródecka
Radzyń Podl. ul. Pocztowa
Jarczew
maksymalne 24-godzinne stężenia w μg/m3
Zamość ul. Hrubieszowska - D24 = 125 μg/m3 D24 (uzdrowisko) = 125 μg/m3
Chełm ul. Jagiellońska
Biała Podl. ul. Orzechowa
μg/m3
0 10 20 30 40
Wykres 8. Maksymalne 24-godzinne stężenia dwutlenku siarki w województwie lubelskim w 2009 r. (źródło: WIOŚ, PIS,
IMGW)
24
POWIETRZE
Mapa 8. Klasyfikacja stref dla dwutlenku azotu i lokalizacja stanowisk pomiarowych będących podstawą oceny za 2009 r.
(źródło: WIOŚ)

Lublin ul.Obywatelska
Lublin ul.Maszynowa
Puławy ul. Lubelska
Włodawa ul. Piłsudskiego
Radzyń Podl. ul. Pocztowa
Jarczew
Zamość ul. Hrubieszowska
Hrubieszów ul. Gródecka
Chełm ul. Jagiellońska
μg/m3
0 10 20 30 40
stężenie średnie roczne w μg/m3
- Da = 40 μg/m3, Da (uzdrowisko)* = 35 μg/m3
Wykres 9. Stężenia dwutlenku azotu na stacjach monitoringowych w województwie lubelskim w 2009 r. (źródło: WIOŚ,
PIS, IMGW)
25
Mapa 9. Klasyfikacja stref dla pyłu PM10 i lokalizacja stanowisk pomiarowych będących podstawą oceny za 2009 r.
(źródło: WIOŚ)
Lublin ul. Spokojna
Lublin ul. Pielęgniarek
Łęczna ul. 1000-lecia
Puław y ul. Skowieszyńska
Kraśnik ul. Koszarowa
Rejowiec ul. Chełmska
Biały Słup (teren RPN)
Tomaszów Lub. ul. Lwowska
Radzyń Podl. ul. Sitkowskiego
Łuków ul. Browarna
Zamość ul. Peowiaków
Chełm ul. Szpitalna
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90
liczba przekroczeń D24 Da = 40 μg/m3 , D24 = 50 μg/m3

Wykres 10. Stężenia pyłu PM10 na stacjach monitoringowych w województwie lubelskim w 2009 r. (źródło: WIOŚ, PIS)
26
POWIETRZE
Mapa 10. Klasyfikacja stref dla benzenu i lokalizacja stanowisk pomiarowych będących podstawą oceny za 2009 r.
(źródło: WIOŚ)
Lublin ul. Maszynowa
Krasnobród ul. Lelewela
Zamość ul. Peowiaków
Chełm ul. Szpitalna
Biała Podl. ul. Kopernika

μg/m3
0 0,5 1 1,5 2 2,5 3

- Da = 5 ug/m3 , Da (uzdrowisko) = 4 μg/m3
Wykres 11. Stężenia benzenu na stacjach pomiarowych województwa lubelskiego w 2009 r. (źródło: WIOŚ, PIS)
27
Mapa 11. Klasyfikacja stref dla ołowiu, arsenu, kadmu, niklu i lokalizacja stanowisk pomiarowych będących podstawą
oceny za 2009 r. (źródło: WIOŚ)
Lublin ul. Spokojna
Puławy ul. Skowieszyńska

μg/m3
0 0,005 0,01 0,015 0,02 0,025
stężenie średnie roczne w μg/m3 - Da = 0,5 μg/m3
Wykres 12. Stężenia ołowiu w pyle PM10 na stacjach pomiarowych województwa lubelskiego w 2009 r. (źródło: WIOŚ,
PIS)
28
POWIETRZE
Lublin ul. Spokojna
Puławy ul. Skowieszyńska

ng/m3
0 1 2 3 4
Ni - poziom docelowy 20 ng/m3
Cd - poziom docelowy 5 ng/m3
A As - poziom docelowy 6 ng/m3
Wykres 13. Stężenia arsenu, kadmu i niklu w pyle PM10 na stanowiskach pomiarowych województwa lubelskiego
w 2009 r. (źródło: WIOŚ, PIS)
Mapa 12. Klasyfikacja stref dla benzo/a/pirenu i lokalizacja stanowisk pomiarowych będących podstawą oceny za 2009 r.
(źródło: WIOŚ)
29

ng/m3
0 0,2 0,4 0,6 0,8 1 1,2
stężenie średnie roczne w ng/m3

- poziom docelowy = 1 ng/m3
Wykres 14. Stężenia benzo/a/pirenu w pyle PM10 na stanowiskach pomiarowych województwa lubelskiego w 2009 r.
(źródło: WIOŚ)
Mapa 13. Klasyfikacja stref dla tlenku węgla i lokalizacja stanowisk pomiarowych będących podstawą oceny za 2009 r.
(źródło: WIOŚ)
30
POWIETRZE
Mapa 14. Klasyfikacja stref dla ozonu i lokalizacja stanowisk pomiarowych będących podstawą oceny za 2009 r. (źródło:
WIOŚ)
31
stacja miejska (Lublin)

stacja pozamiejska (Jarczew)
M Spozamiejska
stacja M (Biały
\ S
Słup)
30
25
20
15
10
5
0
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009
rok
Wykres 15. Średnia arytmetyczna z liczby dni ze stężeniami 8-godz. ozonu wyższymi od 120 μg/m3 w latach 2000-2009
w województwie lubelskim (źródło: WIOŚ, IMGW).
Tlenki azotu - NOx
Mapa 15. Klasyfikacja stref dla dwutlenku siarki i tlenków azotu za 2009 r. – ochrona roślin (źródło: WIOŚ)
Jarczew
Biaáy Sáup
μg/m3·h
0 5000 10000 15000
Wykres 16. Średnia wartość parametru AOT40 w województwie lubelskim na stanowisku w Jarczewie z lat 2005-2009,
na stanowisku w Białym Słupie z lat 2007-2009 (źródło: WIOŚ, IMGW)
32
POWIETRZE
Mapa 16. Klasyfikacja stref dla ozonu za 2009 r. – ochrona roślin (źródło: WIOŚ)
Reakcja
Rozwój gospodarczy nie wywiera negatyw- Po 2000 r. obserwowany jest sukcesywny

nego wpływu na jakość powietrza w naszym re- spadek emisji zanieczyszczeń powietrza, cho-
gionie, czego wyrazem jest porównanie zmian ciaż nie tak znaczny, jak w latach 90-tych. We-
emisji zanieczyszczeń gazowych do powietrza dług danych GUS emisja głównych zanieczysz-
z dynamiką wzrostu produktu krajowego brutto czeń powietrza w 2008 r. z zakładów szczególnie
(PKB) w województwie lubelskim w latach 2000- uciążliwych zmniejszyła się w odniesieniu do
-2008 (wykres 17). 2000 r. o 57,5% dla pyłu, o 28,4% dla dwutlenku
siarki, o 8,5% dla tlenków azotu.
dwutlenek siarki tlenki azotu
Podmioty gospodarcze korzystające ze śro-
GZXWOHQHNZĊJOD PKB
dowiska podejmują działania i realizują inwesty-
1,6 cje na rzecz poprawy jakości powietrza, pole-
1,4 gające m.in. na wdrażaniu energooszczędnych
1,2
1,0 technologii, stosowaniu paliw lepszej jakości,
0,8 instalowaniu urządzeń do redukcji zanieczysz-
0,6
0,4
czeń o znacznie wyższej sprawności.
0,2 Zapobieganie zanieczyszczeniu powietrza
0,0 przez realizację inwestycji proekologicznych
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 wymaga dużych nakładów finansowych. Tylko
rok
w 2008 r. wydatki inwestycyjne na ochronę po-
Wykres 17. Zmiany w emisji zanieczyszczeń gazowych
(SO2, NOx, CO2) z zakładów szczególnie uciążliwych na tle
wietrza i klimatu w województwie lubelskim wy-
zmian PKB w województwie lubelskim w latach 2000-2008, niosły 23,5 mln zł., co stanowiło 11,4% wszyst-
przy założeniu, że wartość wskaźników w 2000 roku jest kich nakładów na ochronę środowiska.
równa 100% (źródło: GUS)
33
Aż 43,6% tej kwoty zostało przeznaczone do spalania oleju ciężkim.

na nowe techniki i technologie spalania paliw.
Nakłady inwestycyjne na ochronę powietrza Ograniczeniu emisji zanieczyszczeń do po-
w województwie lubelskim w latach 2000-2008 wietrza służą również przedsięwzięcia zrealizo-
zaprezentowano na wykresie 18. wane w 2009 r. przez inne podmioty:
POQ]á • na rzecz zmniejszenia emisji pyłów
70 zamontowano: system odciągu i transpor-
60 tu pyłów przy produkcji płyty komórkowej
50
(P.P.H.U. „WOFAM” Wojciech Wolski w Bił-
40
goraju) oraz urządzenia odpylające spaliny
30
20 („TERPIOR” Zakład Produkcyjny Gorzelnia
10 Rolnicza w Bełżcu) a także zbudowano in-
0 stalację odpylania (MK – MEBEL Sp. Jawna
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 w Biłgoraju),
rok
Wykres 18. Nakłady inwestycyjne na ochronę powietrza • w celu zmniejszenia emisji lotnych związ-
w woj. lubelskim w latach 2000-2008 (źródło: GUS) ków organicznych (LZO)
uruchomiono linię lakierniczą wykorzystują-
Przykłady inwestycji zrealizowanych w 2009 r. cą promieniowanie ultrafioletowe i zastoso-
w województwie lubelskim na rzecz ogranicze- wano lakiery światłoutwardzalne (NATURA
nia emisji zanieczyszczeń do powietrza: Sp. Jawna w Bełżcu, POL-SKONE Sp. z o.o.
w Lublinie Zakład Nr 3 w Biłgoraju), włączo-
1. Miejskie Przedsiębiorstwo Energetyki Ciepl- no do eksploatacji nową instalację do prze-
nej Sp. z o.o. w Chełmie – dokonano wymiany robu nasion (Zakłady Tłuszczowe Sp. z o.o.
instalacji odpylania spalin wraz z transportem w Bodaczowie).
pyłów dymnicowych dla kotła WR-25 w Cen-
tralnej Ciepłowni w Chełmie. Zastosowany Chemizm opadów atmosferycznych
2,5-stopniowy układ odpylaczy (multicyklon
przelotowy + baterie cyklonów) zapewnia Opad atmosferyczny to ogół ciekłych lub sta-
uzyskanie stężenia pyłów w emitowanych łych produktów kondensacji pary wodnej spada-
gazach odlotowych poniżej 150 mg/Nm3 jących na powierzchnię Ziemi.
(O2 = 6%). Dla zapewnienia w przyszłości Badania składu chemicznego opadów
stężeń pyłu poniżej standardu emisyjnego atmosferycznych w Polsce prowadzone są
(od 01.01.2016 r. – 100 mg/Nm3) przewidzia- w ramach Państwowego Monitoringu Środo-
no wariant alternatywny, w którym 1-stopień wiska w podsystemie Krajowego Monitoringu
odpylania w postaci małych baterii cyklono- Chemizmu Opadów Atmosferycznych i Ocen
wych zostanie zastąpiony filtrem tkaninowym. Depozycji Zanieczyszczeń do Podłoża. W peł-
W następnych latach planuje się wymianę innym cyklu rocznym zostały zrealizowane po raz
stalacji odpylania i kanałów spalin dla pozo- pierwszy w 1999 r.
stałych dwóch kotłów (WR-25 i WR-10). Do krajowej sieci pomiarowej składającej się
2. Krajowa Spółka Cukrowa S.A. w Toruniu, Od- z 25 stacji, z terenu woj. lubelskiego włączona
dział „Cukrownia Krasnystaw” w Siennicy Na- została 1 stacja IMGW we Włodawie. Woda
dolnej – w kampanii cukrowniczej 2008-2009 opadowa zbierana jest w sposób ciągły i ana-
uruchomiono nową kotłownię węglową, wy- lizowana w cyklach miesięcznych. Równolegle
posażoną w 2 kotły parowe (typ OR-50) z poborem próbek opadu prowadzone są po-
i 2 kotły wodne (typ: WWCt 2500 i SWCt miary i obserwacje wysokości i rodzaju opadu,
600). Rezygnacja z eksploatacji dotychcza- kierunku i prędkości wiatru oraz temperatury
sowej elektrociepłowni opalanej olejem opa- powietrza. Próbki opadów analizowane są na za-
łowym ciężkim C3 – mazutem spowodowana wartość związków kwasotwórczych, biogennych
była problemami z dotrzymaniem standardów i metali (w tym metali ciężkich). Kontrolowany
emisyjnych dwutlenku siarki z uwagi na zbyt jest też odczyn (pH) opadów oraz przewodność
wysoką zawartość siarki w wykorzystywanym elektrolityczna właściwa. Analiza składu fizyko-
34
POWIETRZE
-chemicznego opadów wykonywana jest przez Pomiary odczynu pH w próbach miesięcz-

akredytowane laboratorium Wojewódzkiego nych wykazały, że zarówno w 2009 r., jak
Inspektoratu Ochrony Środowiska w Lublinie. i w 2008 r. 50% prób charakteryzowało się od-
Depozycja zanieczyszczeń wprowadzanych czynem kwaśnym pH<5,6. Nie stwierdzono na-
z opadem atmosferycznym na dany obszar tomiast w latach 2008-2009, w żadnej z bada-
w bezpośredni sposób uwarunkowana jest nych prób odczynu zasadowego (pH>7).
wielkością stężeń składników fizyko-chemicz- W największych stężeniach występowa-
nych zawartych w opadach, jak i wysokością ły: siarczany, azot ogólny i chlorki (do kilku
opadów atmosferycznych. W 2009 roku suma mg/dm3), następnie wapń, azotany z azotynami
opadu atmosferycznego we Włodawie wyniosła oraz magnez, w najmniejszych natomiast kadm,
738,4 mm i była najwyższa od notowanych chrom, nikiel i ołów (poniżej 1 μg/dm3).
w ostatnich kilku latach (w 2008 roku - 627,1 mm). Zakresy stężeń składników fizyko-chemicz-
W 2009 r. najwięcej, prawie 30% rocznego opa- nych w próbkach miesięcznych opadów atmos-
du, odnotowano w czerwcu (213,9 mm), a naj- ferycznych (w odniesieniu do uśrednionych dla
bardziej suchymi były: styczeń (14,2 mm), luty Polski) w latach 2008 – 2009 na stacji IMGW we
(20,5 mm) i kwiecień (13,5 mm). Włodawie zaprezentowano w tabeli 2.
Tabela 2. Zakresy stężeń składników fizyko-chemicznych w próbkach miesięcznych opadów w latach 2008 -2009 (w od-
niesieniu do uśrednionych dla Polski) na stacji IMGW we Włodawie
Nazwa badanego Jednostka Zakres stężeń Wartość średnia

Lp.
składnika miary
Polska Włodawa Polska Włodawa
2008 r. 2008 r. 2009 r. 2008 r. 2008 r. 2009 r.
1 Chlorki mg Cl-/dm3 0,20-12,40 0,31-5,27 0,16-1,40 1,51 1,53 0,50
2 Siarczany mg SO4-2/dm3 0,82-14,70 1,14-4,54 0,43-4,30 2,84 2,72 1,75
3 Azotyny + azotany mg N/dm3 0,13-2,63 0,27-1,49 0,34-0,73 0,60 0,60 0,41
4 Azot amonowy mg N/dm3 0,05-3,19 0,53-1,16 0,29-1,20 0,82 0,76 0,79
5 Sód mg Na/dm3 0,04-6,06 0,04-0,84 0,03-0,55 0,72 0,32 0,24
6 Potas mg K/dm3 0,03-5,12 0,12-2,71 0,05-0,24 0,37 0,43 0,15
7 Wapń mg Ca/dm3 0,18-4,94 0,66-2,71 0,50-2,50 1,10 1,14 1,11
8 Magnez mg Mg/dm3 0,02-1,08 0,02-0,21 0,03-0,26 0,17 0,11 0,098
9 Cynk mg Zn/dm3 0,005-0,460 0,034-0,111 0,011-0,192 0,071 0,070 0,065
10 Miedź mg Cu/dm3 0,0005-0,0560 0,0005-0,012 0,0005-0,011 0,0082 0,0055 0,0063
11 Żelazo mg Fe/dm3 0,001-0,315 0,001-0,014 0,001-0,023 0,029 0,0066 0,0073
12 Ołów mg Pb/dm3 0,0001-0,0220 0,0004-0,0005 0,0004-0,0020 0,0021 0,00049 0,00066
13 Kadm mg Cd/dm3 0,00002-0,0016 0,0001-0,0003 0,0001-0,0004 0,00021 0,00012 0,00038
14 Nikiel mg Ni/dm3 0,0001-0,0054 0,0002-0,0005 0,0002-0,005 0,0009 0,00045 0,00082
15 Chrom mg Cr/dm3 0,0000-0,0036 0,0002-0,0004 0,0002-0,0009 0,004 0,00022 0,0003
16 Mangan mg Mn/dm3 0,0002-0,0647 0,001-0,0062 0,001-0,017 0,0060 0,0057 0,005
17 Azot ogólny mg N/dm3 0,54-8,55 1,112-2,892 0,591-2,053 2,13 1,62 1,42
18 Fosfor ogólny mg P/dm3 0,005-0,686 0,009-0,064 0,008-0,060 0,059 0,031 0,028
19 Odczyn pH 4,20-7,87 4,63-6,40 4,40-6,63 5,65 5,55 5,43
20 Przewodność el.wł. μS/cm 9,8-74,0 11,6-38,8 10,4-31,0 25,1 17,0 16,4
35
Największa depozycja jonów wpływających wyższa była depozycja cynku, żelaza, manganu
na zakwaszenie opadów w latach 2008-2009 i miedzi, najniższa niklu, kadmu i chromu.
dotyczyła siarczanów, w następnej kolejności
chlorków, azotynów i azotanów. W grupie ka- Roczne ładunki jednostkowe [kg/ha] wniesio-
tionów zasadowych powodujących neutraliza- ne przez opady atmosferyczne w latach 2008-
cję opadów najwięcej było jonów wapnia, sodu, -2009 w rejonie stacji IMGW we Włodawie za-
potasu i magnezu. Wśród metali ciężkich naj- prezentowano na wykresach.
16 7
14 6 2008
2008
2009
12 2009 5
10
4
[kg/ha]
[kg/ha]
8
3
6
2
4
2 1
0 0
siarczany azot chlorki azot suma wapń sód potas
ogólny amonowy N NO2+NO3
0,6
2008 0,05
0,5
2009 0,04 2008
0,04 2009
0,4
0,03
[kg/ha]
0,3
[kg/ha]
0,03
0,02
0,2
0,02
0,01
0,1
0,01
0 0
magnez cynk fosfor ogólny żelazo mangan miedź
0 2008
0 2009
0
[kg/ha]
0
ołów nikiel chrom kadm
Wykresy 19. Roczne ładunki jednostkowe badanych substancji [kg /ha] wniesione przez opady atmosferyczne w latach
2008-2009 w rejonie stacji IMGW we Włodawie (źródło: WIOŚ)
36
Wody
Wody
„Woda nie jest produktem handlowym ta-
kim jak każdy inny, ale raczej dziedziczonym
dobrem, które musi być chronione, bronione
i traktowane jako takie” (RDW).
Presje
Głównymi presjami, które wywierają znaczą-

cy wpływ na jakość wód powierzchniowych są:
– odprowadzane do wód ścieki komunalne
i przemysłowe,
– pobór wód na różne cele,
– zanieczyszczenia pochodzące z rolnictwa.
Województwo lubelskie zaliczane jest do wo-

jewództw mało zasobnych w wody powierzch-
niowe, stąd podstawowym źródłem zabezpie-
czeń na cele socjalno-bytowe oraz przemysłowe
są wysokiej jakości wody podziemne.
Pobór wody na potrzeby gospodarki naro-

dowej w ostatnich latach utrzymywał się na
wyrównanym poziomie. W 2008 roku pobrano
367,9 dam3 wody, co stanowiło 3,4% wody uj-
mowanej w Polsce i plasowało województwo na
8 pozycji w kraju. Struktura poboru wody w 2008 Dolina Wieprza Fot. P. Marczakowski
roku kształtowała się następująco:
– największy pobór wód - 166,2 dam3 odno- – na cele produkcyjne pobrano 114,6 dam3
towano na nawodnienia w rolnictwie i le- (31,1%), głównie były to wody powierzch-
śnictwie oraz napełnianie i uzupełnianie niowe, które stanowiły 84,3% całkowitego
stawów rybnych, co stanowiło 45,2% cał- poboru,
kowitego poboru, – na eksploatację sieci wodociągowej pobra-
no 87,1 dam3 wody (24%); całkowity pobór
eksploatacja sieci wodociągowej
na ten cel stanowiły wody podziemne.
dam3/rok
dam 3/rok nawodnienia w rolnictwie i leĞnictwie Całkowity pobór wody na potrzeby gospodar-
cele produkcyjne
400 ki narodowej w ostatnich latach utrzymywał się
350 na wyrównanym poziomie (wykres 1). Nieznacz-
90,6
88,7
87,1
87,9
94,4
86,1
nie zmalała ilość wody pobieranej przez wodo-

90,9
89,8
300
88,5
250
ciągi: o 7% w porównaniu do roku 2000.
Wody powierzchniowe wykorzystywane były
161,3
160,9
166,2
146,9
158,4
200
157,9
151,7
154,2
przez zakłady przemysłowe głównie do celów

134,2
150
energetycznych, na potrzeby związane z chło-
100
dzeniem układów wytwarzających energię ciepl-
126,3
125,9
124,9
117,4
114,6
111,0
101,9
99,9
50
91,0
ną i elektryczną oraz do celów hydrotranspor-

0 tu surowca (cukrownie, zakłady przetwórstwa
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
owocowo-warzywnego). Najwięcej wody po-
wierzchniowej w województwie pobrały Zakłady
Wykres 1. Pobór wody na potrzeby gospodarki narodowej Azotowe „Puławy” S.A. w Puławach. Wodocią-
i ludności w latach 2000-2008 w województwie lubelskim
gi, korzystające wyłącznie z wód podziemnych,
(źródło: GUS)
38
WODY
zaopatrywały w wodę ponad 80% ludności za-

mieszkałej w granicach administracyjnych miast
oraz ok. 55% gospodarstw wiejskich.
100%
Nielegalne wprowadzanie zanieczyszczeń do wody dam3/rok
Fot. archiwum WIOŚ
W 2008 roku z terenu województwa lubelskie-

go odprowadzono do wód powierzchniowych
i ziemi 148,2 hm3 ścieków. Wielkość ta stanowiła
1,68% ogółu ścieków odprowadzanych w kraju
i plasowała województwo na 10 miejscu w kraju. Mapa 17. Ścieki przemysłowe i komunalne w powiatach
Ścieki przemysłowe w ilości 103,4 hm3 stanowi- województwa lubelskiego w 2008 roku (źródło: GUS)
ły 65,7% ogółu ścieków, w większości (78,4%)
były to wody chłodnicze, które traktowane są niem biogenów. Oczyszczaniu mechanicznemu
jako umownie czyste. Ścieki komunalne w ilości poddano 63,4% ścieków, chemicznemu 8,7%
50,8 hm3 stanowiły 34,3% ogółu wytworzonych ścieków, biologicznemu 24,8% ścieków, z pod-
ścieków (wykres 2). wyższonym usuwaniem biogenów 1,5% ście-
ków. Ścieki nieoczyszczone stanowiły zaledwie
ĞFLHNLNRPXQDOQH ĞFLHNLSU]HP\VáRZH 1,6% ogółu ścieków przemysłowych.
180 Ścieki komunalne z terenu województwa
160 lubelskiego oczyszczane były w 252 oczysz-
140 czalniach komunalnych, w tym: w 9 typu me-
120
hm3/rok
100
80
60
40
20
0
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
Wykres 2. Ścieki przemysłowe i komunalne wymagające

oczyszczania odprowadzane do wód lub do ziemi w latach
2000-2008 w województwie lubelskim (źródło: GUS)
W 2008 roku ścieki przemysłowe oczyszcza-

ne były w 68 oczyszczalniach przemysłowych,
w tym: 16 mechanicznych, 4 chemicznych,
Oczyszczalnia ścieków MPWiK Lublin w Hajdowie
46 biologicznych i 2 z podwyższonym usuwa- Fot. archiwum WIOŚ
39
chanicznego, 214 typu biologicznego, 29 z pod- wzrost ilości ścieków oczyszczanych tą metodą
wyższonym usuwaniem biogenów. Oczyszczono (wykres 3).
biologicznie 17,5%, z podwyższonym usuwa- Wyższa skuteczność oczyszczania ścieków
niem biogenów 79,3% ścieków. Ilość ścieków spowodowała znaczny spadek ładunków zanie-
oczyszczonych nie przekroczyła 0,1% ilości czyszczeń odprowadzanych do wód: w latach
ścieków oczyszczanych. Ścieki nieoczyszczone 2000-2008 ich wielkość zmniejszyła się prawie
stanowiły 3,2% ogółu ścieków komunalnych. dwukrotnie (wykres 4).
Na przestrzeni ostatnich lat obserwuje się ChZT BZT 5 zawiesina ogólna azot ogólny fosfor ogólny
systematyczny spadek ilości ścieków oczysz- k g/rok
10 000 000
czanych tylko mechanicznie oraz wzrost ilości 9 000 000
ścieków oczyszczanych biologicznie, w szcze- 8 000 000
gólności metodą z podwyższonym stopniem 7 000 000
usuwania związków biogennych. W roku 2008 6 000 000
w stosunku do 2000 zaobserwowano 67% 5 000 000
4 000 000
ĞFLHNLQLHRF]\V]F]DQH z podw. usuw. biogenów
3 000 000
biologicznie chemiczne
2 000 000
mechaniczne
1 000 000
100
0
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
80
60
Wykres 4. Ładunki wprowadzanych zanieczyszczeń do
hm3/rok
wód i do ziemi w latach 2000-2008 w województwie lubel-

40 skim (źródło: GUS)
20 W ostatnich latach obserwuje się rozwój in-

frastruktury komunalnej (tabela 1). W roku 2008
0 długość sieci wodociągowej w stosunku do roku
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
2000 wzrosła o 20,4%, a sieci kanalizacyjnej
Wykres 3. Oczyszczanie ścieków przemysłowych i komu- o 40% (wykres 5). Mimo to dostępność do ka-
nalnych odprowadzanych do wód lub do ziemi w latach nalizacji była ponad trzykrotnie niższa niż do
2000-2008 w województwie lubelskim (źródło: GUS) wodociągu.
Tabela 1. Infrastruktura komunalna w województwie lubelskim w latach 2000-2008 (źródło: GUS)
Wyszcze- Jed- 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
gólniennie nostka
Sieć wodociągowa
Długość km 14 813,7 15 351,5 15 875,0 16 359,7 17 151,6 17 484,7 17 940,6 18 274,1 18 610,8
sieci
Połączenia tys.
do 265,1 275,5 284,6 294,2 307,2 313,8 317,7 324,2 3 328,0
budynków sztuk
Zużycie dm3/os. 36,9 35,8 34,7 34,5 33,8 32,9 32,9 32,7 32,7
wody
Sieć kanalizacyjna
Długość km 2 380,4 2 564,4 2 750,2 2 953,4 3 183,1 3 366,4 3 652,3 3 841,3 3 979,7
sieci
Połączenia tys.
do 49,8 54,5 60,6 66,2 71,9 75,8 81,5 86,5 90,5
budynków sztuk
Ilość hm3 59,6 55,4 53 50,7 50,7 50,6 51,5 52 50,8
ścieków
Stosunek długości
sieci wod. 6,2 6 5,8 5,5 5,4 5,2 4,9 4,8 4,7
do sieci kan.
40
WODY
Długość sieci wodociągowej km/ 100 km2

Długość sieci kanalizacyjnej km/ 100 km2
80
70
60
km/100 km2 50
40
30
20
10
0
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
Wykres 5. Przyrost długości sieci wodociągowej i kanalizacyjnej w latach 2000-2008 (źródło: GUS)
Mapa 18. Przyrost sieci wodociągowej i kanalizacyjnej w województwie lubelskim w latach 2000-2008 (źródło: GUS)
41
Mapa 19. Stosunek przyrostu sieci wodociągowej do sieci kanalizacyjnej w latach 2000-2008 (źródło: GUS)
Zanieczyszczenia pochodzące z sektora rol- przez kodeks dobrej praktyki rolniczej. Zużycie
niczego mogą pochodzić ze źródeł punktowych obornika na przestrzeni ostatnich lat utrzymywa-
oraz ze źródeł rozproszonych. Źródłami punk- ło się na zbliżonym poziomie (wykres 6), nato-
towymi są zanieczyszczenia z miejsc niepra- miast zużycie nawozów wapniowych wykazywa-
widłowego składowania nawozów naturalnych, ło tendencję malejącą.
pasz soczystych oraz środków ochrony roślin.
Źródłami rozproszonymi są związki biogenne
wymywane do wód z terenów użytkowanych rol-
niczo. Ilość zanieczyszczeń z sektora rolnicze-
go można ograniczyć poprzez stosowanie do-
brych praktyk rolniczych: właściwy dobór dawek
nawozów, nawożenie w odpowiednich porach
roku, budowanie płyt obornikowych, zbiorników
na gnojowicę, itp.
Według danych GUS (tabela 2), w ostatnich
latach w województwie lubelskim wzrosło zuży-
cie nawozów mineralnych. W 2008 roku śred-
nie ich zużycie na 1 ha w przeliczeniu na czysty
składnik (NPK) wynosiło 124,7 kg, przy warto-
ści średniej dla kraju równej 132 kg. W żadnym
przypadku nie została przekroczona dopusz- Oczyszczalnia ścieków MPWiK Lublin w Hajdowie
czalna dawka azotu (170 kg/ha/rok) określona Fot. Archiwum WIOŚ
42
WODY
Tabela 2. Poziom wykorzystania nawozów mineralnych

w województwie lubelskim w latach 2000-2008 (źródło:
GUS)
Razem kg/ Azot kg/ha Fosfor kg/ha Potas kg/

Rok
ha (NPK) (N) (P2O5) ha (K2O)
2002 87,9 43,3 21,4 23,2
2003 89,1 47,3 18,7 23,1
2004 99,5 53,8 20,4 25,3
2005 99,8 53,9 20,4 25,5
2006 121,6 56,4 30,9 34,3
2007 113,6 57,4 25 31,2
2008 124,7 61 29,4 34,3
Rzeka Wisła Fot. Archiwum WIOŚ
ogóáem (NPK) wapniowe obornik (NPK)
140
120 Nadrzędnym celem RDW jest osiągnięcie

100 dobrego stanu wszystkich części wód, poprzez
określenie i wdrożenie koniecznych działań
80
w ramach zintegrowanych programów działań
kg/ha
60 w państwach członkowskich do 2015 roku. Do-

40
bry stan wód oznacza, że powinny być one moż-
liwie bliskie stanowi naturalnemu.
20
0 1. Sposób prowadzenia monitoringu wód po-

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
wierzchniowych płynących
Wykres 6. Zużycie nawozów sztucznych, wapniowych
i obornika w przeliczeniu na czysty składnik w latach 2000 Monitoring rzek prowadzony w roku 2009 był
-2008 w województwie lubelskim (źródło: GUS) kolejnym, począwszy od 2007, rokiem weryfika-
cji sieci pomiarowej, wdrożenia nowego syste-
Wydaje się, że stosowanie nawozów sztucz- mu prowadzenia monitoringu oraz oceny stanu
nych nie stanowi poważnego zagrożenia dla wód wód, zgodnie z zapisami RDW. Od 2007 r. oce-
powierzchniowych. Nie odnotowano stężeń azo- na jakości wód prowadzona jest dla jednolitych
tanów w wodach powierzchniowych wyższych części wód (JCWP), które w 2004 r. wyznaczo-
niż 25 mg/l, co zgodnie z Dyrektywą Azotanową no dla całego kraju. Na terenie woj. lubelskie-
kwalifikowałoby je jako wody potencjalnie zagro- go określono 356 JCWP (7,9% w skali kraju).
żone związkami azotu ze źródeł rolniczych. Opracowano również abiotyczną typologię rzek.
Spośród 26 typów rzek występujących na tere-
Stan nie całego kraju, w województwie lubelskim od-
notowano 12 typów z dominacją czterech: typu 6
Ramowa Dyrektywa Wodna (RDW) 2000/ - potok wyżynny węglanowy z substratem drob-
60/WE jest odpowiedzią na wieloletnie wysił- noziarnistym na lessach i lessopodobnych, typu
ki Wspólnoty zmierzające w kierunku lepszej 19 - rzeka nizinna piaszczysto-gliniasta, typu 23
ochrony wód poprzez ustalenie zintegrowanej - potok lub strumień na obszarze będącym pod
europejskiej polityki wodnej opartej na przejrzy- wpływem procesów torfotwórczych (potok orga-
stych, efektywnych i spójnych ramach legislacyj- niczny) oraz typu 24 - mała i średnia rzeka na
nych. RDW porządkuje i koordynuje istniejące obszarze będącym pod wpływem procesów tor-
europejskie ustawodawstwo wodne, ustanawia fotwórczych (rzeka zatorfiona).
ramy działań na rzecz ochrony śródlądowych W 2009 r. podstawę systemu obserwacji ja-
wód powierzchniowych, wód przejściowych, kości wód powierzchniowych stanowiły - zgod-
wód przybrzeżnych oraz wód podziemnych. nie z rozporządzeniem Ministra Środowiska
43
z dnia 13 maja 2009 r. w sprawie form i sposobu Punkty pomiarowo-kontrolne monitoringu

prowadzenia monitoringu jednolitych części wód diagnostycznego i operacyjnego zlokalizowane
powierzchniowych i podziemnych (Dz. U. Nr 81, zostały na zamknięciu zlewni.
poz. 685):
– monitoring diagnostyczny, którego zadaniem 2. Kryteria oceny
jest oprócz oceny stanu jednolitych części
wód, ocena długoterminowej zmiany sta- Ocenę stanu jednolitych części wód po-
nu tych wód na podstawie wyników badań wierzchniowych prowadzono zgodnie z roz-
elementów biologicznych wspomaganych porządzeniem MŚ z dnia 20 sierpnia 2008 r.
przez elementy fizykochemiczne oraz pomia- w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych
ru wskaźników chemicznych, części wód powierzchniowych (Dz. U. Nr 162,
– monitoring operacyjny, stosowany do tych poz. 1008). Rozporządzenie określa sposób
jednolitych części wód, których stan jest klasyfikacji stanu ekologicznego JCWP w cie-
zagrożony nieosiągnięciem celów środo- kach naturalnych i potencjału ekologicznego
wiskowych. Służy do oceny stanu wód w ciekach sztucznych i silnie zmienionych, któ-
oraz krótkoterminowych zmian jakości rym przypisano typ 0.
wód powierzchniowych na podstawie ba- Procedura określenia stanu i potencjału jest
dań elementów biologicznych wspomaga- analogiczna.
nych elementami fizykochemicznymi oraz, Podstawą oceny są elementy biologiczne,
w kilku przypadkach (wynika to z określonej a dokładniej mówiąc wybrane elementy bądź
presji), pomiaru wskaźników chemicznych, element, uzależnione od typologii abiotycznej,
– monitoring operacyjny - celowy, czyli zależny najbardziej wrażliwe na daną presję. Wskaźniki
od sposobu użytkowania wód prowadzony fizykochemiczne są uzupełnieniem badań biolo-
na: gicznych. Znaczącym elementem oceny jakości
• wodach powierzchniowych przeznaczo- wód jest stan chemiczny, określany na podsta-
nych do bytowania ryb w warunkach natu- wie zawartości substancji priorytetowych oraz
ralnych, innych substancji zanieczyszczających - wg
• wodach występujących na obszarach KOM 2006/0129(COD).
przeznaczonych do ochrony siedlisk lub W 2009 r. prowadzono również badania stanu
gatunków, w tym obszarach Natura 2000. sanitarnego rzek. Pomimo, że wskaźniki te nie
44
WODY
podlegają klasyfikacji, są one istotnymi z punktu ekologiczny określono dla 8 ppk. na rzekach:
widzenia zanieczyszczenia wód powierzchnio- Chodelka, Łada, Wieprz (2 ppk.), Bystrzyca,
wych. W zakresie tych wskaźników określono Czerniejówka, Kurówka, Świder. Umiarkowa-
wielkość zanieczyszczeń na podstawie nieaktu- ny stan/potencjał wyznaczono dla większości
alnego rozporządzenia MŚ z 11 lutego 2004 r. punktów – 62 (stan-51, potencjał-11), dla 5 ppk.
w sprawie klasyfikacji dla prezentowania stanu (stan-2, potencjał-3) określono słaby stan/po-
wód powierzchniowych podziemnych, sposobu tencjał ekologiczny wód (Hanna, Włodawka,
prowadzenia monitoringu oraz sposobu inter- Żółkiewka, Kurówka w miejscowości Brzozo-
pretacji wyników i prezentacji stanu tych wód wa Gać oraz Bystrzyca na ujściu w Spiczynie),
(Dz. U. Nr 32, poz. 283 i 284). natomiast zły stan określono w 1 ppk. na rzece
Monitoring rzek prowadzony był w 102 punk- Wyżnica w punkcie Dzierzkowice, ze względu
tach pomiarowo kontrolnych (ppk.) na 94 jedna element biologiczny (fitobentos).
nolitych częściach wód (JCWP), w 82 ppk. na Ocenę elementów biologicznych w 76 ppk.
wodach naturalnych oraz w 20 ppk. na wodach przeprowadzono na podstawie badań fitoben-
sztucznych i silnie zmienionych. tosu, makrofitów oraz chlorofilu. Klasyfikacja
elementów biologicznych wykazała stan bardzo
Badania jakości wód realizowane były w ra- dobry (I klasa) dla 7 ppk., dobry (II klasa) dla 20
mach: ppk., umiarkowany (III klasa) dla 43 ppk., słaby
– monitoringu diagnostycznego (4 ppk.) na (IV klasa) dla 5 ppk. oraz zły dla 1 ppk. Stan
4 JCWP, umiarkowany, słaby i zły zdeterminowały fito-
– monitoringu operacyjnego (98 ppk.) na bentos i makrofity.
99 JCWP, w tym badań na wodach:
• wrażliwych na zanieczyszczenia związ-
kami azotu ze źródeł rolniczych, w którym
badania prowadzono w punktach zlokali-
zowanych na obszarach szczególnie na-
rażonych (OSN),
• wodach powierzchniowych przeznaczo-
nych do bytowania ryb w warunkach natu-
ralnych,
• wodach występujących na obszarach
przeznaczonych do ochrony siedlisk lub
gatunków, w tym obszarach Natura 2000.
3. Klasyfikacja stanu czystości rzek w roku

2009
W 2009 roku dokonano cząstkowej oceny sta- Pobór prób do badań makrofitów Fot. Archiwum WIOŚ
nu/potencjału ekologicznego rzek w punktach
monitoringu diagnostycznego i operacyjnego.
Klasyfikacja elementów fizykochemicznych,
Ocena całkowita jednolitych części wód w ro- wspierających element biologiczny, obejmowała
ku 2009 zostanie wykonana przez IMGiW Od- wskaźniki charakteryzujące stan fizyczny, wa-
dział w Katowicach na zlecenie GIOŚ. runki tlenowe i zanieczyszczenia organiczne,
zasolenie, stan zakwaszenia oraz substancje
W roku 2009 spośród 85 ppk. zlokalizowa- biogenne. Elementy fizykochemiczne sklasyfi-
nych na 75 jednolitych częściach wód pod- kowano dla wszystkich 85 ppk. W 1 ppk. na rze-
danych ocenie, stan/potencjał ekologiczny ce Ładzie w m. Goraj określono stan bardzo do-
określono dla 76 ppk. W 9 ppk. ocenę unie- bry, w 13 ppk. określono stan dobry, natomiast
możliwił brak oznaczeń elementu biologicz- w pozostałych 71 ppk. stan poniżej dobrego.
nego - makrobezkręgowców bentosowych, O stanie poniżej dobrego zadecydowały głów-
których oznaczanie jest w toku. Dobry stan nie: zanieczyszczenia organiczne, substancje
45
biogenne rzadziej zawiesina ogólna czy tlen 5 1 7

rozpuszczony.
Stan chemiczny określono dla 8 ppk. i w każ- 20
dym przypadku był to stan dobry.
Szczegóły powyższych ocen dostępne są

na stronie internetowej WIOŚ pod adresem 43
www.wios.lublin.pl w zakładce „Ocena jakości
bardzo dobry dobry umiarkowany słaby zły
wód rzek”.
Wykres 8. Ocena stanu elementów biologicznych w punk-

tach monitoringu diagnostycznego i operacyjnego rzek ba-
danych w 2009 r. (źródło: WIOŚ)
5 1 8 1
17
62 68
dobry umiarkowany słaby zły bardzo dobry dobry poniżej dobrego
Wykres 7. Ocena stanu/potencjału ekologicznego rzek Wykres 9. Ocena stanu elementów fizykochemicznych
w punktach monitoringu diagnostycznego i operacyjnego w punktach monitoringu diagnostycznego i operacyjnego
w województwie lubelskim w 2009 r. (źródło: WIOŚ) rzek badanych w 2009 r. (źródło: WIOŚ)
we będące środowiskiem życia ryb w warunkach

3.1 Ocena przydatności wód do bytowania naturalnych (Dz. U. Nr 176, poz. 1455). Żaden
ryb w warunkach naturalnych z punktów badanych w 2009 r. nie spełniał wy-
magań ww. rozporządzenia, dlatego wody te zo-
Monitoring operacyjny w celowych punktach stały określone jako nieprzydatne do bytowania
zlokalizowanych na wodach powierzchniowych ryb zarówno karpiowatych, jak i łososiowatych
przeznaczonych do bytowania ryb w warunkach w warunkach naturalnych. Wskaźnikami decy-
naturalnych prowadzony był w 25 ppk. na 19 cie- dującymi o ocenie były przede wszystkim: azo-
kach. Ocenę przydatności wód przeprowadzono tyny i fosfor ogólny oraz w mniejszym stopniu
w oparciu o rozporządzenie Ministra Środowiska – azot amonowy, BZT5, tlen rozpuszczony i za-
z dnia 4 października 2002 r. w sprawie wyma- wiesina ogólna. Szczegóły tej oceny przedsta-
gań jakim powinny odpowiadać wody śródlądo- wiono w tabeli 3.
46
WODY
Mapa 20. Ocena stanu/potencjału ekologicznego w punktach pomiarowo-kontrolnych rzek województwa lubelskiego
w 2009 r. (źródło: WIOŚ)
47
Tabela 3. Ocena przydatności wód przeznaczonych do bytowania ryb w warunkach naturalnych w 2009 r. (źródło: WIOŚ)
łos dotrzymanie wymagań dla wód łososiowatych

kar dotrzymanie wymagań dla wód karpiowatych
non przekroczone wartości dla wód łososiowatych i karpiowatych
niezjonizowany
azot amonowy
ropopochodne
tlen rozpusz-
fosfor ogólny
temperatura
fenole lotne
substancje
zawiesina
Stanowisko Ocena
amoniak
Lp. Rzeka
azotyny
odczyn
pomiarowe ogólna
ogólna
miedź
czony
BZT5
wody
cynk
1. Bystrzyca Sobole łos łos łos łos kar łos łos non non łos łos łos łos nieprzydatne
2. Bystrzyca Borki łos łos łos łos kar łos łos non non łos łos łos łos nieprzydatne
Lublin-Wrot-
3. Bystrzyca łos non łos kar non non łos non non łos łos łos łos nieprzydatne
ków
4. Chodelka Grabówka łos łos łos łos kar łos łos non non łos łos łos łos nieprzydatne
5. Chodelka Podgórz łos łos łos łos kar łos łos non non łos łos łos łos nieprzydatne
6. Grabarka Lubienka łos łos łos łos łos non łos non non łos łos łos łos nieprzydatne
7. Huczwa Zimno łos łos łos kar kar łos łos non non łos łos łos łos nieprzydatne
8. Huczwa Gródek kar łos łos non kar łos łos non non łos łos łos łos nieprzydatne
9. Klikawka Bronowice łos łos łos kar non łos łos non non łos łos łos łos nieprzydatne
Leśna Pod-
10. Klukówka łos łos łos łos kar non łos non non łos łos łos łos nieprzydatne
laska
Krężniczan- Krężnica
11. łos łos łos łos kar non łos non non łos łos łos łos nieprzydatne
ka Jara
12. Krzna Leszczanka łos łos łos kar kar non łos non non łos łos łos łos nieprzydatne
Brzozowa
13. Kurówka łos non łos kar non non łos non non łos łos łos łos nieprzydatne
Gać
14. Łada Bidaczów łos łos łos łos non łos łos non non łos łos łos łos nieprzydatne
15. Minina Krasienin łos łos łos łos kar łos łos non non łos łos łos łos nieprzydatne
16. Minina Drewnik łos łos łos non kar non łos non non łos łos łos łos nieprzydatne
17. Okrzejka Okrzeja łos łos łos non łos łos łos non non łos łos łos łos nieprzydatne
18. Parysówka Kierzkówka łos łos łos kar kar łos łos non non łos łos łos łos nieprzydatne
19. Plewka Janowiec łos łos łos non kar non łos non non łos łos łos łos nieprzydatne
most
Tarnawa
20. Por łos łos łos kar kar łos łos non non łos łos łos łos nieprzydatne
Duża -Tar-
nawa Mała
Wola Kisiel-
21. Świder łos łos łos kar kar łos łos non non łos łos łos łos nieprzydatne
ska
Wólka Po-
22. Świder łos łos łos kar kar łos łos non non łos łos łos łos nieprzydatne
znańska
Horodysz-
23. Warężanka łos non łos kar kar łos łos non non łos łos łos łos nieprzydatne
cze
droga Ortel
24. Werbia Książęcy łos łos łos łos łos łos łos non non łos łos łos łos nieprzydatne
Piszczac
Skierbie-
25. Wolica łos łos łos łos kar łos łos non non łos łos łos łos nieprzydatne
szów
48
WODY
3.2 Ocena wód powierzchniowych zagrożo- Sytuacja pogodowa w II połowie czerwca

nych eutrofizacją w latach 2007-2009 i lipcu 2009 r. pogorszyła stan wód powierzch-
niowych. W związku z pojawiającymi się przy-
Ocena stopnia eutrofizacji śródlądowych wód padkami śnięcia ryb w zlewni rzeki Bug, WIOŚ
powierzchniowych za lata 2007-2009, wykona- podjął działania interwencyjno-monitorujące,
na na podstawie rozporządzenia w sprawie spo- mające na celu wyjaśnienie przyczyn tego zja-
sobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód wiska i kontrolowanie parametrów stanu wód, aż
powierzchniowych, jest drugą z kolei (pierwsza do ustabilizowania sytuacji. Na podstawie prze-
wykonana była za lata 2004-2007 – dostępna prowadzonych wizji lokalnych stwierdzono wy-
na stronie internetowej WIOŚ) wykonaną przez stąpienie rzek z koryt, a przeprowadzone bada-
wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska, nia wykazały drastyczne pogorszenie warunków
zgodnie z obowiązkiem wynikającym z art. 47 tlenowych (nawet do wartości poniżej 0,2 mgO2/l)
ust. 6 ustawy Prawo wodne. i gwałtowny wzrost zanieczyszczeń organicz-
Oceny dokonano na podstawie wyników nych (maksymalna zawartość ChZT-Cr wyno-
badań z lat 2007, 2008 i 2009 dla wszystkich siła 593 mgO2/l). W omawianym okresie WIOŚ
punktów badanych w ramach monitoringu dia- w Lublinie przeprowadził badania rzeki Bug
gnostycznego i operacyjnego oprócz punktów i 11 rzek w zlewni Bugu (Czyżówka, Grabar,
służących do oceny przydatności wód do byto- Hanna, Huczwa, Krzna, Krzna Południowa,
wania ryb w warunkach naturalnych. Lepietucha, Tarasienka, Udal, Uherka i Włodaw-
Wykonana ocena wskazuje, że tylko w 5,8% ka), 2 doprowadzalników do zbiornika w m. Mo-
punktów nie odnotowano występowania zjawi- sty, zalewu Husynne i jeziora Glinki.
ska eutrofizacji natomiast zdecydowana więk-
szość punktów – 94,2% potwierdza, że wody
lubelszczyzny są eutroficzne. Największe prze-
kroczenia odnotowano dla fitobentosu, fosfora-
nów, fosforu ogólnego, ogólnego węgla orga-
nicznego, BZT5 oraz azotu Kjeldahla.
Szczegółowa ocena stopnia eutrofizacji za
lata 2007-2009 zamieszczona jest na stronie
internetowej WIOŚ w zakładce „Ocena jakości
wód rzek”.
3.3 Działania związane ze złym stanem wód

rzeki Bug i jej dopływów latem 2009 r.
Rzeka Krzna w m. Biała Podlaska w dniu 15.07.2009 r.

Fot. J. Trokielewicz
Przedstawiciele WIOŚ utrzymywali stały

kontakt z przedstawicielami władz rządowych,
samorządowych oraz organizacjami społeczny-
mi. Prowadzono również wymianę informacji ze
służbami ochrony środowiska po stronie białoru-
skiej i ukraińskiej. O przebiegu prac na bieżąco
informowano media. Prace kontynuowano do
chwili unormowania poziomu wód na rzekach,
jak również poprawy jakości badanych parame-
trów tj. do dnia 20 lipca 2009 r.
Na podstawie przeprowadzonych działań za
przyczynę złego stanu wód uznano warunki me-
Rzeka Krzna w m. Neple w dn. 13.07.2009 r.
Fot. E. Gaszewska teorologiczne panujące w miesiącu maju i czerw-
49
Ocena stanu ekologicznego przeprowa-

dzona została na podstawie rozporządzenia
w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednoli-
tych części wód powierzchniowych. Stan eko-
logiczny w 5-cio stopniowej skali oceniany jest
na podstawie elementów biologicznych, takich
jak: fitoplankton wyrażony zawartością chloro-
filu „a” i makrofity wyrażone makrofitowym in-
deksem stanu ekologicznego (ESMI). W ocenie
uwzględniane są również cechy abiotyczne śro-
dowiska wodnego tj.: przezroczystość wód, za-
wartość związków biogennych, rozpuszczonych
substancji mineralnych oraz zawartości tlenu,
mające znaczenie elementów wspomagających
Rzeka Bug w m. Kuzawka w dn. 16.07.2009 r. w określeniu stanu ekologicznego wód.
Fot. E. Gaszewska
Ocena przydatności wód dla bytowania ryb
cu. Obfite opady deszczu spowodowały wystą- przeprowadzona została zgodnie z rozporzą-
pienie rzek z koryt i powstanie licznych zastoin. dzeniem w sprawie wymagań, jakim odpowia-
W powstałych zastoinach na skutek gwałtow- dać powinny wody śródlądowe będące środowi-
nego wzrostu temperatury nastąpił intensywny skiem życia ryb w warunkach naturalnych.
rozkład materii organicznej, który spowodował Realizując założenia programowe Państwo-
spadek zawartości tlenu w wodzie, a w konse- wego Monitoringu Środowiska Wojewódzki In-
kwencji śnięcie ryb. Nie stwierdzono bezwzględ- spektorat Ochrony Środowiska w Lublinie w roku
nego wpływu czynnika antropogenicznego na 2009 przeprowadził badania 7 jezior wojewódz-
zaistniałą sytuację. twa lubelskiego: 6 jezior w ramach monitoringu
Szerszą informację na temat podjętych diagnostycznego oraz 1 jezioro – Białe Włodaw-
działań oraz przeprowadzonych badań można skie w ramach monitoringu reperowego.
uzyskać na stronie internetowej WIOŚ w opra-
cowaniu „Raport o działaniach prowadzo-
nych przez Wojewódzki Inspektorat Ochro-
ny Środowiska w Lublinie w lipcu 2009 roku
w związku ze złym stanem wód rzeki Bug i jej
dopływów”.
Jakość jezior
Monitoring jezior w województwie lubelskim

realizowany był w roku 2009 w oparciu o trans-
ponowane do prawodawstwa polskiego przepi-
sy Ramowej Dyrektywy Wodnej oraz Dyrektywy
Rady 78/659/EWG w sprawie słodkich wód wy-
magających ochrony lub poprawy w celu zacho-
wania życia ryb.
Jezioro Łukie Fot. B. Grzywna
50
WODY
Tabela 4. Parametry morfometryczne i zlewniowe jezior badanych w 2009 r. (źródło: WIOŚ)
Nazwa jeziora Typ Powierzchnia Głębokość Objętość Użytkowanie Współczynnik

Lp. Kod JCW
JCW abiotyczny [ha] max [m] [tys.m3] ziemi w zlewni Schindlera
Jeziora stratyfikowane
Białe Wło-
1. 7a 30728 106,4 33,6 14889 Przewaga lasów 0,4
dawskie
2. Piaseczno 7a 30692 84,7 38,8 10674 Różnorodność 0,4
3. Rogóźno 7a 30689 57,1 25,4 4209 Różnorodność 1,9
Jeziora niestratyfikowane
4. Bikcze 7b 30703 85 3,3 1269 Przewaga łąk 2,8
5. Łukie 7b 30706 150,1 6,5 2726 Przewaga lasów 3,5
6. Sumin 7b 30718 91,5 6,5 1454 Różnorodność 7,9
7. Uściwierz 7b 30704 284,1 6,6 9167 Przewaga łąk 0,6
Wstępna ocena stanu ekologicznego wód poszczególnych jezior badanych w 2009 r. przedsta-
wiała się następująco:
Tabela 5. Klasyfikacja stanu ekologicznego jezior badanych w 2009 r. (źródło: WIOŚ)
Nazwa jeziora Klasyfikacja stanu
Lp. Klasyfikacja biologiczna Klasyfikacja fizykochemiczna
JCW ekologicznego
Jeziora stratyfikowane
1. Białe Włodawskie I klasa stan bardzo dobry dobry bardzo dobry
2. Piaseczno II klasa stan dobry dobry dobry
poniżej dobrego (% nasycenia hipo-
3. Rogóźno II klasa stan dobry dobry
limnionu)
Jeziora niestratyfikowane
4. Bikcze II klasa stan dobry dobry dobry
5. Łukie II klasa stan dobry poniżej dobrego (tlen rozpuszczony) dobry
III klasa stan umiarkowany
6. Sumin poniżej dobrego (tlen rozpuszczony) umiarkowany
(makrofitowy)
7. Uściwierz I klasa stan bardzo dobry dobry bardzo dobry
Ze względu na zmiany sposobu badań i klasyfikacji jezior, niemożliwe jest porównanie stanu
czystości na podstawie klas, więc zmiany jakości wód jezior zachodzące na przestrzeni lat na pod-
stawie wybranych wskaźników decydujących o jakości wody przedstawiono w poniższej tabeli i na
rysunkach.
Tabela 6. Zmiany wartości stężeń wybranych wskaźników w jeziorach woj. lubelskiego w latach 1999-2009 (źródło: WIOŚ)
Azot całkowity Fosfor całko- Chlorofil „a” Przezroczystość
Lp. Jezioro Rok badań mgN/l wity mgP/l μg/l m
2000 0,58 0,16 4,6 3,4
2004 0,60 0,07 3,5 3,0
1. Białe Włodawskie 2008 0,94 0,013 4,1 3,6
2009 0,84 0,03 3,0 4,1
2000 0,65 0,055 4,5 5,6
2004 0,78 0,185 6,2 5,5
2. Piaseczno 2006 1,1 0,05 3,0 6,0
2009 0,75 0,016 2,6 6,0
2001 1,1 0,16 8,0 3,0
3. Rogóźno 2006 1,02 0,01 5,9 3,0
2009 0,063 0,013 5,35 4,8
2000 0,95 0,045 5,3 2,3
4. Bikcze 2006 1,73 0,03 5,8 1,4
2009 0,965 0,016 6,3 3,0
2001 1,36 0,058 7,5 1,6
5. Łukie 2006 1,39 0,01 6,8 1,3
2009 0,382 0,02 6,0 1,9
1999 1,67 0,053 18,3 1,4
6. Sumin 2003 1,66 0,074 17,8 0,7
2009 1,24 0,0145 14,2 1,3
2002 0,81 0,031 12,2 2,3
7. Uściwierz 2009 0912 0,015 5,06 2,0
51
0,2
0,18
0,16
0,14
0,12
0,1
0,08
mgP/l
0,06
0,04
0,02
0
ie
no
ze
in
rz
zn
ki
sk
ie
kc
óź
Łu
ec
Su
iw
w
Bi
og
da
śc
as
U
ło
Pi
W
J.
e
ał
Bi
J.
2000 2001 2002 2003 2004 2006 2008 2009
Wykres 10. Zmiany wartości stężeń fosforu całkowitego w jeziorach woj. lubelskiego w latach 2000-2009 (źródło: WIOŚ)
20
18
16
14
12
10
8
ug/l
6
4
2
0
ie
ze
in
rz
zn
źn
ki
sk
ie
kc
Łu
ec
Su
iw
w
Bi
og
da
śc
as
U
ło
Pi
W
J.
e
ał
Bi
J.
á
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2008 2009
Wykres 11. Zmiany wartości chlorofilu „a” w jeziorach woj. lubelskiego w latach 2000-2009 (źródło: WIOŚ)
Przeprowadzone w 2009 roku badania mo- biologicznego - makrofitowy indeks stanu eko-
nitoringowe pozwalają stwierdzić, iż główny cel logicznego ESMI - III klasa oraz niska, nieosią-
Ramowej Dyrektywy Wodnej tj. osiągnięcie do- gająca dobrego stanu zawartość tlenu rozpusz-
brego stanu ekologicznego wód w większości czonego.
badanych JCW jezior jest spełniony. Wyniki badań chlorofilu „a” wykazały, że wody
Jedynie płytkie, polimiktyczne jezioro Sumin, 5 jezior: Białe Włodawskie, Piaseczno, Bikcze,
od lat charakteryzujące się pogorszoną jakością Łukie i Uściwierz odpowiadały normom I klasy.
wynikającą z posiadanych cech morfometrycz- Wyższe wartości tego wskaźnika stwierdzono
nych, nie osiągnęło dobrego stanu ekologicz- w 2 jeziorach: Rogóźno i Sumin (II klasa).
nego. Potwierdził to zarówno wynik wskaźnika
52
WODY
Mapa 21. Ocena stanu ekologicznego jezior badanych w 2009 r. (źródło: WIOŚ)
Makrofitowy indeks stanu ekologicznego Wartości wskaźników fizykochemicznych

ESMI charakteryzujący skład gatunkowy i obfi- badanych jezior w zdecydowanej większości
tość zespołów roślinnych kształtował się bardzo potwierdzały ocenę wykonaną na podstawie
korzystnie - I klasę osiągnęły jeziora: Białe Wło- wskaźników biologicznych. Wyjątkiem były war-
dawskie i Uściwierz, II klasę jeziora: Piaseczno, tości wskaźników tlenowych, które w przypadku
Bikcze, Łukie; jedynie w jeziorze Sumin stwier- jezior są niezwykle trudne do ustalenia. Niska
dzono III klasę. zawartość tlenu w jeziorach niestratyfikowanych,
Parametry fizykochemiczne, tzw. wspomaga-
jące, takie jak: fosfor całkowity, azot całkowity,
przezroczystość wody, przewodnictwo elektro-
lityczne, we wszystkich badanych jeziorach nie
przekraczały wartości dopuszczalnych dla dane-
go typu wód. Natomiast zawartości tlenu w jezio-
rach niestratyfikowanych Sumin i Łukie była niż-
sza od wymaganej – tlen w warstwie naddennej
występował w ilości poniżej 4 mgO2/l. Stratyfiko-
wane jezioro Rogoźno także charakteryzowało
się silnym odtlenieniem hipolimnionu. Średnie
nasycenie hipolimnionu w tym jeziorze wynosiło
2,3%, podczas gdy wartość dopuszczalna dla
tego typu wód wynosi min. 10%. Jezioro Białe Fot. archiwum WIOŚ
53
stwierdzana niejednokrotnie latem, może być Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska

sytuacją przejściową powodowaną utrzymującą w Lublinie w 2009 r. prowadził w ramach mo-
się wysoką temperaturą powietrza. W przypadku nitoringu regionalnego badania wód 32 źródeł
jezior stratyfikowanych odtlenienie hipolimnionu i 5 studni.
może być powodowane naturalnym zjawiskiem, Lokalizację punktów badawczych wód pod-
występującym w jeziorach głębokich. ziemnych (źródeł) na obszarze województwa
przedstawiono na mapie 22.
Badania w zakresie bytowania ryb prowa- Podstawę prawną do wykonania oceny jako-
dzono w 6 jeziorach. Wyniki wskazują, że wody ści wód podziemnych stanowią:
5 jezior: Piaseczno, Bikcze, Rogóźno, Sumin a) rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia
i Uściwierz odpowiadajają wymaganiom, jakim 23 lipca 2008 r. w sprawie kryterium i sposo-
powinny odpowiadać wody śródlądowe będące bu oceny stanu wód podziemnych (Dz. U. Nr
środowiskiem życia ryb karpiowatych w warun- 143, poz. 896), wydanego na podstawie art.
kach naturalnych. Wody jednego jeziora – Łukie, 38a ust.1 ustawy Prawo wodne,
ze względu na przekroczenia azotynów i azotu b) rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia
amonowego, nie dotrzymują warunków rozpo- 23 grudnia 2002 r. w sprawie kryteriów wy-
rządzenia. znaczenia wód wrażliwych na zanieczysz-
czenie związkami azotu ze źródeł rolniczych
Pełna ocena JCW jezior badanych w 2008 r., (Dz. U. z 2002 r. Nr 241, poz.2093), wydane-
opracowana na zlecenie GIOŚ w Warszawie, go na podstawie art. 47 ust.8 pkt.1 ustawy
opublikowana została na stronie internetowej Prawo wodne.
WIOŚ w zakładce „Ocena jakości wód je- c) rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia
zior”. 29 marca 2007 r. w sprawie jakości wody
przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz.
Jakość wód podziemnych U. z 2007 r. Nr 61 poz.417).
Hydrogeologiczny region Wyżyny Lubel- Ocena jakości wód obejmuje:

skiej i Roztocza cechuje występowanie różnej – klasyfikację elementów fizykochemicznych
wielkości licznych źródeł drenujących zasoby w 5 klasach jakości (I – bardzo dobra, II – do-
użytkowych, głównie węglanowych warstw wo- bra, III – zadowalająca, IV – niezadowalają-
donośnych. Potrzeba badania źródeł wiąże się ca, V – zła),
z niepokojącym ubożeniem zasobów hydrosfe- – ocenę stanu chemicznego, przy czym klasa
ry i nasilaniem się okresowych deficytów wody jakości I, II i III oznacza dobry stan chemicz-
w regionie, jak również z zagrożeniem źró- ny, zaś klasy IV i V – słaby stan chemiczny.
deł w wyniku degradacji środowiska wodnego
(punktowej i obszarowej). Ocena wód źródeł przeprowadzona na pod-
stawie wskaźników fizykochemicznych wypadła
bardzo korzystnie. Wody w 8 źródłach (25%
badanych) zostały zaliczone do pierwszej kla-
sy jako bardzo dobrej jakości, 23 źródła (ponad
70%) do drugiej klasy jako wody dobrej jakości.
Tylko w 1 źródle wody zostały zaliczone do klasy
czwartej jako wody niezadowalającej jakości.
Podwyższona wartość niektórych wskaź-
ników, która zadecydowała o II klasie jakości,
m. in. wodorowęglanów, wapnia i żelaza wyni-
kała z naturalnego składu tych wód. Natomiast
zwiększona obecność fosforanów i azotanów
mogła być związana zarówno z zachodzącymi
w glebie naturalnymi procesami rozkładu i mine-
ralizacji substancji organicznej, jak i działalno-
Nisza źródlana Fot. archiwum WIOŚ ścią człowieka.
54
WODY
Podwyższone stężenia azotanów, które ob- Ocena jakości wód podziemnych (5 studni)
niżyły klasę jakości wód, zaobserwowano w 21 badanych w 2009 r. na terenie Roztoczańskiego
źródłach (65% ogółu przebadanych). Nie stwier- Parku Narodowego (tabela 7) wykazała, że cha-
dzono dla tych wód zagrożenia zanieczyszcze- rakteryzowały się one bardzo dobrą i dobrą ja-
niem związkami azotu pochodzenia rolniczego. kością. Określone wartości wskaźników fizyko-
Wykryte wysokie stężenia fluorków w wodach chemicznych w większości kształtowały się pod
źródła Tuszów, oprócz przyczyn naturalnych – wpływem naturalnych procesów zachodzących
geogenicznych, mogą być wynikiem stosowania w warstwie wodonośnej. Na niskim poziomie
w rolnictwie nawozów fosforowych. wystąpiły stężenia azotanów w wodach. Stan
Ocena stanu chemicznego źródeł wykazała chemiczny badanych wód został określony jako
dobry stan chemiczny z wyjątkiem źródła w Tu- dobry.
szowie, którego stan określony został jako sła- Wskaźniki mikrobiologiczne wypadły mniej
by. korzystnie, w 3 studniach wykryto obecność
Ocena wód źródlanych przeprowadzona na bakterii coli, w tym w studni w Krugliku zanie-
podstawie wskaźników bakteriologicznych wy- czyszczenie wody bakteriami coli typu kałowe-
padła mniej korzystnie. Zanieczyszczenie wód go. Wskaźniki bakteriologiczne w wodach studni
bakteriami grupy coli, w tym bakteriami coli typu w Krugliku i Dębowcu nie spełniały wymagań dla
kałowego wystąpiło w 14 źródłach, co stanowiło wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi.
ponad 40% badanych wód. W sąsiedztwie tych
źródeł dominuje rolnicze wykorzystanie terenu Działaniami chroniącymi źródła i studnie
i zabudowa wiejska, co sprzyja migracji zanie- przed zanieczyszczeniem są m. in. poprawa
czyszczeń do wód. Występowały też przypadki sanitacji obszarów podmiejskich i wsi oraz wła-
zanieczyszczania lub bezmyślnego niszczenia ściwe, bezpieczne dla środowiska stosowanie
samych nisz źródlanych. W większości źródeł nawozów w rolnictwie.
wody były czyste i spełniały podstawowe wyma-
gania mikrobiologiczne dla wody przeznaczonej
do picia.
Tabela 7. Ocena jakości wód podziemnych na terenie Roztoczańskiego Parku Narodowego w 2009 r. (źródło: WIOŚ)
Ocena fizykochemiczna wody Ocena bakteriologiczna

Głębo-
kość
Lp. Lokalizacja studni zawartość Liczba bakterii grupy
otworu klasa wskaźniki odpowiadające
mppt azotanów coli/w tym typu kało-
wody II klasie jakości mg/l wego [w 100ml]
Leśniczówka Flo- ogólny węgiel organiczny,

1. rianka ok. 50 II wapń, wodorowęglany, 1,97 0
st. wiercona cynk, bar
Leśniczówka ogólny węgiel organiczny,
2. Kruglik ok. 30 I 1,20 18 / 18
wapń, bar
st. wiercona
Leśniczówka Słu-
3. ok. 50 I wodorowęglany, wapń, bar 0,89 0
pyst. wiercona
ogólny węgiel organiczny,
Leśniczówka Ryba-
4. ok. 20 II wapń, wodorowęglany, 1,95 7/0
kówka st. wiercona cynk, bar
Leśniczówka Dębo-
5. ok. 30 I wodorowęglany, wapń, bar 0,51 18 / 0
wiec st. kopana
55
Mapa 22. Jakość wód podziemnych (źródeł) badanych w 2009 roku na tle jednolitych części wód podziemnych
(źródło: WIOŚ)
Składowiska odpadów mogą stanowić poten- mywanych ze złoża odpadów, substancji bę-
cjalne zagrożenie dla jakości wód podziemnych. dących produktami przemian biochemicznych
Z zapisu art. 59 ustawy o odpadach z dnia 27 w nim zachodzących lub innych substancji znaj-
kwietnia 2001 r. (Dz.U. z 2007 r. Nr 39, poz. 251 dujących się w złożu. Badania wykonywane
z późn. zm.) wynika, że zarządzający składowi- w sieci punktów o charakterze obserwacyjno-
skiem jest obowiązany m.in. monitorować skła- -kontrolnym zlokalizowanych wokół składowisk
dowisko odpadów przed rozpoczęciem, w trak- (piezometry i studnie) pozwala na ocenę wpływu
cie i po zakończeniu eksploatacji. tych zanieczyszczeń na wody podziemne.
Monitoring wód podziemnych przy składo- W 2009 r. na terenie województwa lubelskie-
wiskach prowadzony jest w celu stwierdzenia go prowadzono badania monitoringowe na 78
ewentualnego przenikania zanieczyszczeń wy- składowiskach odpadów komunalnych oraz na
56
WODY
3 składowiskach gromadzących odpady prze- wód dołowych oraz w studniach gospodarskich,

mysłowe. Zakres badań wód podziemnych wo- stwierdzono duże zawartości jonów chlorkowych
kół składowisk odpadów był zgodny z rozporzą- i siarczanowych oraz potasu, manganu, wapnia,
dzeniem Ministra Środowiska z dnia 9 grudnia sodu i żelaza. W studniach gospodarskich odno-
2002 r. w sprawie zakresu, czasu, sposobu oraz towano również przekroczenia azotanów. Stan
warunków prowadzenia monitoringu składowisk chemiczny wód w rejonie badanego składowi-
odpadów. Dla wód podziemnych wymagany jest ska został uznany za słaby. Przy składowisku
monitoring następujących wskaźników: pH, odpadów popiołów i żużli Zakładów Azotowych
przewodności elektrolitycznej właściwej, ogól- „PUŁAWY” S.A. także stwierdzono występowa-
nego węgla organicznego (OWO), zawartości nie wód niskiej jakości ze względu na podwyż-
metali ciężkich: Cu, Zn, Pb, Cd, Cr+6, Hg oraz szone wartości stężenia żelaza (klasa IV), oraz
sumy wielopierścieniowych węglowodorów aro- wysokie wartości stężeń amoniaku, manganu
matycznych (WWA). Dodatkowo przy każdym i azotynów (klasa V).
poborze próbek mierzono głębokość zalega-
nia wód gruntowych. Oceny jakości wód pod- Obszary Szczególnie Narażone (OSN)
ziemnych wokół badanych obiektów dokonano
w oparciu o obowiązujące rozporządzenie Mini- W roku 2009 Wojewódzki Inspektorat Ochro-
stra Środowiska z dnia 23 lipca 2008 r. w spra- ny Środowiska w Lublinie (WIOŚ) kontynuował
wie kryteriów i sposobu oceny stanu wód pod- działania na terenie obszaru szczególnie nara-
ziemnych (Dz. U. Nr 143, poz. 896). żonego na zanieczyszczenia związkami azo-
Wody badane wokół składowisk odpadów ko- tu pochodzącymi ze źródeł rolniczych (OSN),
munalnych charakteryzowały się zróżnicowaną który wyznaczony został w 2008 r. na terenie
jakością. W 21 przypadkach stan chemiczny ba- gminy Komarówka Podlaska (powiat radzyń-
danych próbek został uznany za dobry, nie wy- ski). Podstawą wyznaczenia tego obszaru były
stąpiły w nich przekroczenia w zakresie bada- przekroczone standardy zawartości azotanów
nych wskaźników. W pozostałych przypadkach w studniach kopanych. Zasadniczym celem
wystąpiły zanieczyszczenia głównie związkami prowadzonego programu jest ograniczenie od-
organicznymi, wśród których dominował ogólny pływu azotu ze źródeł rolniczych do środowiska.
węgiel organiczny. W niektórych piezometrach WIOŚ w Lublinie wskazany został jako jednost-
stwierdzono podwyższone i wysokie zawarto- ka odpowiedzialna za kontrole rolniczych źródeł
ści kadmu, cynku, ołowiu, miedzi oraz WWA. zanieczyszczenia oraz monitoring efektów reali-
Najmniej korzystnie przedstawiała się sytuacja zacji programu.
na składowisku odpadów komunalnych w Tu-
robinie oraz w miejscowości Stara Wieś. W Tu-
robinie wody podziemne charakteryzowały się
kwaśnym pH w zakresie od 3,87- 5,03 oraz
bardzo wysoką przewodnością elektrolityczną.
Na składowisku odpadów komunalnych w Kol.
Stara Wieś stwierdzono wysokie wartości stę-
żeń: NH4, PO4, WWA, Fe, Mn, Pb, Mn oraz
przewodności elektrolitycznej.
Spośród 3 składowisk odpadów przemysło-
wych tylko na składowisku zarządzanym przez
Przedsiębiorstwo Usług Wodno-Kanalizacyjnych
w Kraśniku w analizowanych wodach nie wystą-
piły przekroczenia w zakresie badanych wskaź-
Pola uprawne Fot. P. Marczakowski
ników w tym metali ciężkich. Natomiast na skła-
dowisku odpadów pogórniczych Lubelski Węgiel
„BOGDANKA” S.A., gdzie badania wód podziem- W ramach realizowanego programu w 2009 r.
nych w piezometrach prowadzono w strefie bez- skontrolowano 12 gospodarstw rolnych położo-
pośrednio przylegającej do składowiska, w pie- nych na terenie OSN pod kątem przestrzegania
zometrach zainstalowanych w rejonie zbiornika warunków prowadzenia działalności rolniczej
57
i hodowlanej, magazynowania i zagospodaro- piła do prowadzenia na bieżąco dokumentacji

wywania nawozów oraz prowadzenia wymaga- określonej w programie, a wielu podejmowało
nej dokumentacji tj.: bilansu azotu, planów na- działania inwestycyjne, aby sprostać wymaga-
wożenia, kart dokumentacyjnych pól. niom w zakresie właściwego przechowywania
nawozów naturalnych.
Uzyskane wyniki badań monitoringowych nie
wykazały znacznej poprawy jakości płytkich wód
podziemnych. Oczekiwane efekty w dłuższej
perspektywie czasowej może przynieść racjo-
nalna gospodarka wodno-ściekowa, w szcze-
gólności rozbudowa na tym terenie sieci wodo-
ciągowo-kanalizacyjnej.
Reakcje
W 2008 roku w skali województwa z oczysz-

czalni ścieków korzystało 52,15% ludności,
w porównaniu z rokiem 2000 wzrost wyniósł
4,3%. Niemniej jednak liczba ta jest znacz-
nie niższa od średniej dla kraju, która w 2008
wyniosła 63,1%. Największy procent ludności
korzystającej z oczyszczalni komunalnych, to
mieszkańcy miast (wykres 12). Tereny wiejskie
charakteryzują się mniejszym stopniem skanali-
zowania. Dość często ścieki przez nieszczelne
szamba odprowadzane są bez oczyszczania do
wód i do ziemi. O ile rozwiązaniem problemu od-
prowadzania ścieków komunalnych z aglome-
Mapa 23. Obszar Szczególnie Narażony (OSN) położony
na terenie gm. Komarówka Podlaska (źródło: WIOŚ) racji może być realizacja Krajowego Programu
Oczyszczania Ścieków Komunalnych, to istnieją
obawy o uporządkowanie gospodarki ściekowej
Skuteczność programu oceniania była na na obszarach o RLM<2000, które powyższym
podstawie stanu jakości płytkich wód grunto- programem nie zostały objęte.
wych (4 punkty pomiarowo kontrolne) oraz wód W omawianym okresie sieć kanalizacji sani-
powierzchniowych (3 p.p.k. zlokalizowane na tarnej na terenie województwa lubelskiego miała
rzece Białka). Elementy fizykochemiczne bada- długość około 3 500 km, z czego 64% w grani-
ne w płytkich wodach gruntowych kształtowały cach administracyjnych miast i 36% na terenach
się na poziomie klasy IV, za wyjątkiem jednej
studni (V klasa). Parametrem decydującym była mieszkaĔy miast mieszkaĔcy wsi
100
wartość azotanów. W świetle uzyskanych wyni-
ków ocena eutrofizacji wód rzeki Białki wykazała 80
przekroczenie granicznej wartości średniorocz-
% ludnoĞci
nej fosforu ogólnego w 1 punkcie w m. Pasz- 60

ki. Zjawisko to jednak może być spowodowane
40
zrzutem do rzeki zanieczyszczeń komunalnych
i przemysłowych z terenu miasta Radzyń Pod- 20
laski.
0
Prowadzenie kontrolnego nadzoru przez In-
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
spekcję Ochrony Środowiska wpłynęło mobili-
zująco na rolników z terenu gminy Komarówka Wykres 12 . Ludność korzystająca z oczyszczalni ścieków
Podlaska i zmusiło ich do przestrzegania zasad w województwie lubelskim w latach 2000-2008 (źródło:
dobrej praktyki rolnej. Większość z nich przystą- GUS)
58
WODY
11% - 17%
18% - 35%
36% - 47%
48% - 62%
63% - 99%
Mapa 24. Ludność korzystająca z oczyszczalni ścieków w województwie lubelskim w 2008 roku (źródło: GUS)
wiejskich. Średni wskaźnik ludności aglomeracji środowiska oraz stacje do mechanicznego za-
miejskich korzystających ze zbiorowego syste- gęszczania i odwadniania osadów oraz wirówki.
mu odprowadzania ścieków wynosił ok. 80% W efekcie tych działań nastąpiła zdecydowana
z tym, że dla aglomeracji powyżej 10 000 RLM redukcja ładunków zanieczyszczeń.
wzrastał on do około 90%.
Eksploatowane systemy kanalizacyjne od- oczyszczalnie z podwyĪszonym usuwaniem biogenów
oczyszczalnie biologiczne
prowadzały ścieki do 252 oczyszczalni ścieków oczyszczalnie mechaniczne
o łącznej przepustowości około 312 000 m3/d, 300
252
co dało ogólny wskaźnik hydraulicznego obcią- 223
239 246
212 217 222
żenia oczyszczalni na poziomie około 65% ich 203
200 187
nominalnej przepustowości.
W ostatnich latach wzrosła liczba oczyszczal-
ni ścieków (wykres 13), a wiele z nich zostało 100
zmodernizowanych.
Modernizacje polegały głównie na rozbu-
dowie części biologicznej oczyszczalni w celu 0
zwiększenia redukcji związków biogennych. Na 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
wielu oczyszczalniach uruchomiono nowocze- Wykres 13. Liczba komunalnych oczyszczalni ście-
sne stacje zlewne spełniające wymogi ochrony ków w województwie lubelskim w latach 2000-2008
(źródło: GUS)
59
Mapa 25. Oczyszczanie ścieków w województwie lubelskim w 2008 roku (źródło: GUS)
60
Hałas
Na obszarze miasta Biała Podlaska oraz mia-

Hałas sta Chełm wyznaczono po jednym punkcie do
prowadzenia pomiarów całodobowych, mających
Presje na celu określenie wskaźników długookresowych
LDWN i LN (wykres 2). W obu punktach wystąpiły
W województwie lubelskim dominującym źró- przekroczenia dopuszczalnych poziomów dźwię-
dłem zakłóceń klimatu akustycznego jest komu- ku zarówno dla pory dnia, jak i nocy: w Chełmie
nikacja drogowa, której uciążliwość nasila się ze – niewielkie, wynoszące: 0,3 dB w dzień oraz
względu na wzrastającą rolę transportu drogowe- 3,4 dB w nocy, o wiele większe w Białej Podla-
go w przewozie osób i towarów oraz wzrost licz- skiej, wynoszące: 13,9 dB w dzień oraz 10,2 dB
by pojazdów na drogach (wykres 1). W znacznie w nocy.
mniejszym stopniu hałas przemysłowy, którego
uciążliwość ma charakter lokalny, o niewielkim [dB]
zasięgu oddziaływania na środowisko. 70
65
60
160 55
150 50
45
140 40
35
130 30
%
120 25
20
110 15
10
100 5
90 0
C heám, u l.K o lejo wa 12 B iaáa Podlaska, ul. Zamkowa 5
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
rok dopuszczalne poziomy haáasu pora dzienna L
LDWN
DWN
- pora dzienna
ogóáem s. ciĊĪarow e ciągniki s. osobow e pora nocna L
LN
- pora nocna N
Wykres 1. Zmiany liczby zarejestrowanych pojazdów w la- Wykres 2. Monitoring hałasu drogowego – poziomy długo-
tach 2000-2008 w województwie lubelskim, przy założe- okresowe (LDWN i LN) w województwie lubelskim w 2009 r.
niu, że wartość wskaźników w 2000 roku równa jest 100% (źródło: WIOŚ)
(źródło: GUS)
Stan
Według rozporządzenia MŚ z dnia 14 czerwca

2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów ha-
łasu w środowisku (Dz.U.2007, Nr 120, poz.826)
terenami podlegającymi ochronie akustycznej
są: tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzin-
nej, wielorodzinnej, zagrodowej, tereny szpitali,
szkół, domów opieki społecznej, uzdrowisk oraz
tereny rekreacyjno-wypoczynkowe. W 2009 r.
w Lublinie, w 10 punktach w województwie, pro-
wadził pomiary hałasu drogowego, obejmujące
wyznaczanie wartości równoważnego oraz dłu-
gookresowego poziomu hałasu, a także pomiary
warunków pozaakustycznych, takich jak: natęże- Biała Podlaska, ul. Zamkowa, pomiar hałasu drogowego
nie i struktura ruchu pojazdów, warunki meteoro- Fot. Archiwum WIOŚ
logiczne (mapa 26).
62
HAŁAS
wartość przekroczenia [dB]

Nr lokalizacja punktu pomiarowego wiosna jesień
pora dzienna pora nocna pora dzienna pora nocna
1. Biała Podlaska, ul. Zamkowa 5 11,0 10,5 11,7 10,0
2. Biała Podlaska, ul. Warszawska 50 6,7 3,5 6,9 4,7
3. Biała Podlaska, ul. Terebelska 76 0,0 0,0 0,0 2,8
4. Kazimierz Dolny, ul. Tyszkiewicza 17 9,0 3,2 6,3 0,0
5. Kazimierz Dolny, ul. Nadrzeczna 14 5,7 1,8 3,1 0,0
6. Chełm, ul. Kolejowa 12 0,5 3,3 0,7 2,9
7. Chełm, ul. I Armii Wojska Polskiego 21 0,0 0,4 0,0 4,6
8. Chełm, Al. Piłsudskiego 23 0,0 3,7 0,0 0,0
9. Hrubieszów, ul. Żeromskiego 10,7 8,2 12,1 8,7
10. Hrubieszów, ul. Piłsudskiego 1,7 3,0 3,9 3,5
Mapa 26. Monitoring hałasu drogowego na terenie województwa lubelskiego w 2009 r. (źródło: WIOŚ)
63
Pomiary hałasu prowadzone w celu określe-

nia wartości wskaźników LAeqD i LAeqN wykaza-
ły, że najwyższe przekroczenia, sięgające 12 dB
w dzień oraz ok. 10 dB w nocy, wystąpiły w Białej
Podlaskiej w okolicach ul. Zamkowej. Niewiele
niższe wartości poziomów dźwięków odnotowa-
no również w Hrubieszowie przy ul. Żeromskie-
go. W pozostałych punktach przekroczenia były
o wiele niższe i mieściły się przeważnie w prze-
dziale od 0-7 dB (wykres 3).
Lae q [dB] pora dzienna pora nocna

70
65
60 Obwodnica Puław i nowy most Fot. GDDKiA Lublin
55
50
45
W ramach kontroli interwencyjnych w 2009 r.
40
35 przeprowadzono pomiary w 29 zakładach prze-
30 mysłowych zlokalizowanych na terenie woje-
25 wództwa lubelskiego. Obiektami uciążliwymi,
20
15
na które wpływały skargi do WIOŚ, były niewiel-
10 kie zakłady produkcyjne i usługowe, jednostki
5 handlowe oraz lokale rozrywkowe zlokalizo-
0
wane w bezpośrednim sąsiedztwie zabudowy
ul.Piásudskiego
ul.Terebelska
ul.ĩeromskiego
ul.I AWP
Al.Piásudskiego
ul.Tyszkiewicza
ul.Warszawska
ul.Nadrzeczna
ul.Kolejowa
ul.Zamkowa
mieszkaniowej. Główne źródła hałasu w tych

obiektach to: urządzenia wentylacyjne, klima-
tyzacyjne, chłodnicze, urządzenia produkcyjne
wykorzystywane do obróbki drewna, produkcji
Biaáa Podlas k a Kazim ie rz Che ám Hrubie s zów
Dolny
materiałów budowlanych, transport dostawczy
- pora dzienna do obiektów handlowych, transport wewnętrzny
dopuszczalne poziomy haáasu:
- pora nocna w zakładach i urządzenia nagłaśniające.
W 4 obiektach stwierdzono niewielkie prze-
Wykres 3. Monitoring hałasu drogowego – poziomy równo- kroczenia dopuszczalnych poziomów dźwięku
ważne (LAeq D, LAeq N) w województwie lubelskim w 2009 w porze nocnej, a w 7 obiektach przekraczające
r. (źródło: WIOŚ) dopuszczalne poziomy w porze dziennej.
Procentowe rozkłady przekroczeń hałasu
przemysłowego w latach 2000-2009 dla pory
dziennej i nocnej przedstawiono na wykresach
4 i 5.
Obwodnica Piask Fot. Archiwum WIOŚ
64
HAŁAS
60 wierzchni dróg do przenoszenia nacisków 11,5 t,

budowę obwodnic miejscowości, otwarcie dla
50
ruchu ciężarowego przejść granicznych w Sła-
40 watyczach (DK nr 63) i Zosinie (DK nr 74), utwo-
rzenie nowych przejść granicznych we Włoda-
%
30 wie i Dołhobyczowie, budowę drogi ekspresowej

20
S46 tzw. „Szlak Staropolski”.
10
0
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009
rok
0-5 dB >5-10 dB >10-15 dB >15-20 dB >20 dB
Wykres 4. Rozkład procentowy przekroczeń hałasu prze-

mysłowego dla pory dziennej w latach 2000-2009 w woje-
wództwie lubelskim (źródło: WIOŚ)
60
50
40
Budowa obwodnicy Kraśnika (sierpień 2009)
30
Fot. GDDKiA Lublin
%
20
10
0
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009
rok
0-5 dB >5-10 dB >10-15 dB >15-20 dB >20 dB
Wykres 5. Rozkład procentowy przekroczeń hałasu prze-

mysłowego dla pory nocnej w latach 2000-2009 w woje-
Reakcje
W odpowiedzi na zagrożenie nadmiernym

Przebudowa DK 17 na odcinku Piaski – Łopiennik
hałasem podjęto w ostatnich latach szereg dzia- (maj 2009) Fot. GDDKiA Lublin
łań o charakterze organizacyjnym i technicznym,
które mają wpłynąć na ograniczenie emisji hała-
su do środowiska i poprawę klimatu akustycz-
nego województwa. Należą do nich: poprawa W zakresie hałasu przemysłowego jednostki
stanu nawierzchni dróg, budowa nowych mo- organizacyjne, w których stwierdzano przekro-
stów, obwodnic oraz ekranów akustycznych, co czenia dopuszczalnego poziomu hałasu, zostały
w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktu- zobowiązane do bezzwłocznego podejmowania
ra i Środowisko 2007-2013 realizuje Generalna działań zmierzających do ograniczenia emisji
Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad w Lublinie hałasu do środowiska. Realizowane przedsię-
(GDDKiA w Lublinie). W dalszej perspektywie wzięcia polegały głównie na instalowaniu ochron
GDDKiA w Lublinie, przewiduje m.in. budowę akustycznych osłaniających źródła hałasu, za-
autostrady A-2, przebudowę dróg krajowych stosowaniu urządzeń o lepszych parametrach
do parametrów klasy GP (droga główna ruchu akustycznych oraz na zmianach o charakterze
przyspieszonego), dostosowanie konstrukcji na- organizacyjnym.
65
Odpady
słowych, szczególnie w latach 2005-2007, na-

Odpady tomiast w roku 2008 wytworzono ich mniej o ok.
13% w stosunku do roku poprzedniego, przy
Głównym aktem prawnym regulującym go- utrzymującej się wzrostowej wartości PKB (wy-
spodarkę odpadami jest ustawa z dnia 27 kwiet- kres 1).
nia 2001 r. o odpadach (Dz. U. z 2007 r. Nr 39 Wskaźnik masy wytworzonych odpadów na
poz. 251 z późn. zm.), która określa sposób po- jednostkę PKB najwyższe wartości osiągał w la-
stępowania z odpadami zapewniający ochronę tach 2000 i 2005, w pozostałym okresie oscy-
zdrowia i życia ludzi oraz ochronę środowiska. lował wokół wartości średniej wynoszącej ok.
1175 kg/10 000zł PKB (wykres 2).
6000 50000
odpady przemysłowe w tys. Mg
RGSDG\SU]HP\VáRZHZW\Ğ0J
ZDUWRĞü3.%ZPOQ]á
5000 40000
4000
30000
3000
20000
2000
1000 10000
0 0
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
rok
RGSDG\SU]HP\VáRZH ZDUWRĞü3.%
Wykres 1. Ilość odpadów przemysłowych wytworzonych w województwie lubelskim w latach 2000-2008 na tle zmian PKB
dla województwa lubelskiego (źródło: GUS)
1,450
1,410
1,400
1,343
1,350
Mg/10 000 ]á3.%
1,300
1,222
1,250
1,210 1,196
1,200
1,150
1,182
1,100
1,109 1,129
1,050
1,000
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007
rok
Wykres 2. Ilość wytworzonych w latach 2000-2007 odpadów przemysłowych w przeliczeniu na 10 000 zł PKB wojewódz-
twa lubelskiego (źródło: GUS)
Odpady przemysłowe W masie wytworzonych w województwie

lubelskim odpadów przemysłowych podzielo-
Odpady przemysłowe stanowią ponad 90% nych według źródeł ich pochodzenia największy
wszystkich odpadów wytworzonych w woje- udział mają odpady z czterech grup: 01, 02, 10,
wództwie lubelskim w 2008 r. (wg danych GUS) 19 (wykres 3). Stanowią one prawie 98% ogól-
i pod względem ilości stawiają województwo na nej masy wytworzonych w 2008 r. odpadów.
7 miejscu w Polsce.
W ostatnim dziesięcioleciu zauważalny był Od lat największym wytwórcą odpadów prze-
wzrost ilości wytwarzanych odpadów przemy- mysłowych pozostaje Lubelski Węgiel „BOG-
68
ODPADY
Grupa
Nazwa grupy
odpadu
01 Odpady powstałe przy poszukiwaniu, wydobyciu, fizycznej i chemicznej przeróbce rud oraz innych kopalin
02 Odpady z rolnictwa, sadownictwa, hodowli, rybołówstwa, leśnictwa oraz przetwórstwa żywności

10 Odpady z procesów termicznych
Odpady z instalacji i urządzeń służących zagospodarowaniu odpadów, z oczyszczalni ścieków oraz
19 z uzdatniania wody pitnej i wody do celów przemysłowych
2008
2007
rok
2005
2000
0 500 1000 1500 2000 2500 3000 3500
tys. Mg
01 02 10 19
Wykres 3. Grupy odpadów przemysłowych wytworzone w największych ilościach w woj. lubelskim w latach 2000-2008
(źródło: GUS)
DANKA” S.A., a ilość wytwarzanych odpadów tendencję wzrostu ilości odpadów poddawanych
z grupy 01 powstających przy poszukiwaniu, odzyskowi (90-95%). Jedynie niewielka ilość, do
wydobyciu, fizycznej i chemicznej przeróbce rud 4,6% wytworzonych odpadów przemysłowych
oraz innych kopalin stawia województwo lubel- trafiała na składowiska. W latach 2006-2008
skie na drugim miejscu w kraju, bezpośrednio nastąpił spadek ilości odpadów poddanych od-
po województwie śląskim. zyskowi, wzrosła natomiast ilość odpadów skła-
dowanych. W roku 2008 z ogółu odpadów prze-
W gospodarowaniu odpadami ważną rolę peł- mysłowych: 83,7% poddano odzyskowi, 14,4%
nią procesy odzysku i unieszkodliwiania. W la- składowano, 1,2% czasowo magazynowano,
tach 2001-2005 wyraźnie widać było korzystną a 0,7% unieszkodliwiono (wykres 4 i 5).
100%
90%
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006
rok
czasowe magazynowanie odzysk unieszkodliwianie (poza składowaniem) składowanie
Wykres 4. Gospodarka odpadami przemysłowymi w województwie lubelskim w latach 2000-2008 (źródło: GUS)
69
83,7%
1,2%
odzysk
składowanie
14,4% unieszkodliwienie (poza składowaniem)
czasowe magazynowanie
0,7%
Wykres 5. Gospodarowanie odpadami przemysłowymi w województwie lubelskim w roku 2008 (źródło: GUS)
Problemy w zakresie usuwania i unieszko- poz. 628 z 1997 r. i Nr 156 z 1998r.). Zapobiegło
dliwiania wyrobów zawierających azbest to dalszemu stosowaniu wyrobów zawierających
kancerogenny składnik.
Lubelszczyzna jest regionem bardzo atrak- Gospodarowanie odpadami zawierającymi
cyjnym pod względem ekologicznym z licznymi azbest regulują:
cennymi przyrodniczo obszarami. Pomimo nie- – ustawa z dnia 19 czerwca 1997 r. o zakazie
wątpliwych zalet wynikających z tego faktu, ist- stosowania wyrobów zawierających azbest
nieją również problemy, z którymi zmagają się (Dz. U. z 2004 r. Nr 3, poz. 20 z późn. zm.),
władze województwa. Jednym z poważniejszych – ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo
jest usunięcie wyrobów zawierających azbest, ochrony środowiska (Dz. U. z 2008 r. Nr 25,
które należy przeprowadzić do 2032 r. poz. 150 z późn. zm.),
Azbest to grupa wielu różnych minerałów, – ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach
występujących w formie włóknistej. Znalazł on (Dz. U. z 2007 r. Nr 39, poz. 251 z późn. zm.),
zastosowanie do wyrobów tekstyliów ochron- – ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budow-
nych (koce gaśnicze, natryskowe izolacje ognio- lane (Dz. U. z 2003 r. Nr 80, poz. 718 z późn.
ochronne) oraz jako komponent do produkcji zm.) oraz szereg rozporządzeń wykonaw-
wyrobów twardych (płyty cementowo-azbesto- czych do ww. ustaw.
we stosowane jako pokrycia dachowe i elewa- Działania dotyczące gospodarowania odpa-
cyjne). dami zawierającymi azbest na terenie kraju oraz
Spośród wszystkich włókien azbestowych ist- województwa lubelskiego zostały określone
nieje wąska grupa o ściśle określonych wymia- w następujących dokumentach:
rach (średnica poniżej 3μm i długości 5μm), która • „Program Oczyszczania Kraju z Azbestu
stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia i życia na lata 2009-2032” - uchwalony przez Radę
istot żywych – włókna respirabilne. Azbest zo- Ministrów w dniu 14 lipca 2009 r., który zastą-
stał zaliczony do substancji rakotwórczych oraz pił wcześniejszy „Program usuwania azbestu
szczególnie niebezpiecznych. i wyrobów zawierających azbest, stosowa-
W latach powojennych na teren Polski spro- nych na terytorium Polski”,
wadzono ok. 2 mln Mg azbestu mineralnego, • „Program usuwania wyrobów zawiera-
z czego 80-85% wykorzystano do produkcji płyt jących azbest dla terenu województwa
cementowo-azbestowych (eternit). lubelskiego na lata 2009-2032”, uchwalo-
Ze względu na groźne dla zdrowia skutki ny przez Sejmik Województwa Lubelskiego
wprowadzono w Polsce zakaz stosowania azbe- w dniu 8 grudnia 2008 r. Dokument ten jest
stu i wyrobów zawierających azbest ustawą aktualizacją „Programu usuwania wyrobów
z dnia 19 czerwca 1997 r. o zakazie stosowania zawierających azbest dla terenu wojewódz-
wyrobów zawierających azbest (Dz. U. Nr 101, twa lubelskiego” z 2005 r.
70
ODPADY
Zgodnie z art. 162 ustawy z dnia 27 kwiet-

nia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U.
z 2008 r. Nr 25, poz. 150 z późn. zm.) podmio-
ty wykorzystujące azbest obowiązane są do
dokumentowania ilości i miejsc występowania
azbestu i sposobu jego eliminowania, a także
przedkładania okresowo marszałkowi woje-
wództwa informacji o rodzaju, ilości i miejscach
występowania azbestu. Na wójcie (burmistrzu,
prezydencie miasta) ciąży obowiązek składania
okresowo marszałkowi województwa informacji
o wyrobach zawierających azbest, które posia-
dają osoby fizyczne niebędące przedsiębiorca-
mi. Marszałek województwa prowadzi rejestr ro-
Fot. Archiwum WIOŚ dzaju, ilości i miejsc występowania azbestu.
Główne cele programu krajowego to: Na terenie województwa znajduje się ok.
– usunięcie i unieszkodliwienie wyrobów za- 2,2 mln Mg tego typu wyrobów, co klasyfikuje
wierających azbest, je na drugim miejscu w kraju (po wojewódz-
– minimalizacja negatywnych skutków zdro- twie mazowieckim), natomiast pod względem
wotnych spowodowanych obecnością azbe- ilości azbestu przypadającego na mieszkańca
stu na terytorium kraju, województwo zajmuje 1 miejsce – ok. 1,02 Mg/
– likwidacja szkodliwego oddziaływania azbe- 1 osobę. Szacuje się, że ok. 97% płyt azbesto-
stu na środowisko. wo-cementowych zabudowanych zostało na ob-
szarach wiejskich.
Realizacja programu przewiduje 3 przedziały
czasowe, w ciągu których nastąpi wycofanie wy- Aby możliwa była realizacja podstawowego
robów zawierających azbest z użytkowania: celu programu krajowego oraz wojewódzkiego
2009 – 2012 - 28% (4 mln Mg) jakim jest całkowite wycofanie wyrobów zawie-
2013 – 2022 - 35% (5,1 mln Mg) rających azbest, niezbędne jest zapewnienie
2023 – 2032 - 37% (5,4 mln Mg) dostatecznej ilości instalacji do unieszkodliwia-
nia odpadów azbestowych.
Ww. program określa nowe (w stosunku do W 2009 r. na terenie Polski funkcjonowało
uchwalonego w 2002 r.) możliwości gospodaro- 28 składowisk (w tym 4 przemysłowe). Na te-
wania odpadami zawierającymi azbest, m.in.: renie województwa lubelskiego 3 obiekty przyj-
• składowanie odpadów azbestowych na skła- mowały odpady azbestowe. Były to:
dowiskach podziemnych, – składowisko Piaski – Zarzecze II,
• wdrażanie nowych technologii umożliwiają- – składowisko w Poniatowej Wsi,
cych unicestwianie włókien azbestu, – składowisko w Srebrzyszczu (27.04.2009 r.
• pozostawianie w ziemi – w dopuszczonych rozpoczęto przyjmowanie odpadów azbesto-
prawem przypadkach – wyrobów azbestowych).
wych wycofanych z użytkowania.
Unieszkodliwienie 2,2 mln Mg azbestu i wy-
Województwo lubelskie jako pierwsze w kra- robów zawierających azbest, znajdujących się
ju opracowało w 2005 roku „Program usuwania na terenie województwa lubelskiego do 2032 r.
wyrobów zawierających azbest dla terenu wo- wymaga usunięcia blisko 92 tys. Mg/rok tego
jewództwa lubelskiego”, niestety spośród 213 typu odpadów. Pojemność składowisk jaką na-
gmin w województwie 76 (ok. 36%) nie opraco- leży zabezpieczyć do zdeponowania azbestu
wało programów gminnych. z terenu województwa wynosi ok. 1 375 tys. m3.
Obowiązek inwentaryzacji i usuwania wyro- Obecnie funkcjonujące 3 składowiska są w sta-
bów zawierających azbest ciąży na właścicie- nie zagwarantować ok. 11% niezbędnej pojem-
lach nieruchomości. ności. W latach 2002 – 2009 zdeponowano łącz-
71
nie blisko 43,8 tys. Mg wyrobów zawierających przygotowawcze w zakresie składowania tego
azbest. Znaczący procent wszystkich unieszko- typu odpadów w wyeksploatowanych wyrobi-
dliwionych odpadów został złożony na składowi- skach pod ziemią. Pomoc władz samorządo-
sku w Kraśniku. wych województwa w wykorzystaniu potencjału,
jakim dysponuje LW „BOGDANKA S.A.”, po-
zwoli w najbardziej racjonalny sposób ulokować
[tys . M g] duże ilości odpadów azbestowych. Ten sposób
15 unieszkodliwiania rozwiązałoby zarówno pro-
12
blem konfliktów społecznych na etapie lokaliza-
cji i budowy składowisk tradycyjnych, jak i pono-
9 szenia kosztów związanych z budową nowych
obiektów.
6
3 Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowi-

ska w Lublinie w latach 2005 – 2009 w ramach
0
2005 r. 2006 r. 2007 r. 2008 r. 2009 r.
działalności inspekcyjnej przeprowadził kontrole
m. in. instalacji służących do unieszkodliwiania
Wykres 6. Ilość odpadów zawierających azbest uniesz- odpadów zwierających azbest, podmiotów pro-
kodliwionych na składowiskach woj. lubelskiego w latach wadzących działalność w zakresie wymiany po-
2005 – 2009 (źródło: WIOŚ)
kryć dachowych oraz osób fizycznych, które sa-
modzielnie przeprowadzały tego typu działania
(wykres 7). Największy udział stanowiły kontrole
interwencyjne.
Liczba k ontroli
30
25
20
15
10
0
2005 r. 2006 r. 2007 r. 2008 r. 2009 r.
Wykres 7. Liczba kontroli przeprowadzonych przez WIOŚ

Odpady zawierające azbest przygotowane do składowania w Lublinie w latach 2005 – 2009 (źródło: WIOŚ)
Fot. Archiwum WIOŚ
Programy przewidują powstanie kolejnych in-

stalacji do unieszkodliwiania odpadów azbesto-
wych. Planowana jest budowa:
• na terenie Polski – 56 składowisk odpadów

lub kwater przystosowanych do składowania
odpadów zawierających azbest,
• województwa lubelskiego – 7 składowisk.
Alternatywą dla budowy nowych składo-

wisk jest możliwość składowania odpadów za-
wierających azbest w wyrobiskach na terenie
LW „BOGDANKA S.A.” Aktualnie trwają prace Fot. Archiwum WIOŚ
72
ODPADY
Laboratorium WIOŚ w Lublinie rozpoczęło

w 2009 r. oznaczanie stężenia zawieszonych
w powietrzu włókien nieorganicznych, w tym
włókien azbestowych metodą acetonowo – tria-
cetonową, polegającą na wykorzystaniu optycz-
nej mikroskopii kontrastowo – fazowej.
Dotychczasowe tempo likwidacji azbestu

wskazuje na fakt, że dotrzymanie wyznaczone-
go terminu usunięcia azbestu (2032 r.) wyma-
ga zintensyfikowania prac związanych z jego
unieszkodliwianiem.
Skuteczność działań w zakresie usuwa-
nia azbestu uzależniona jest od wsparcia fi-
Fot. Archiwum WIOŚ
nansowego, głównie osób fizycznych, przez
WFOŚiGW i NFOŚiGW, bez których realiza-
cja zadań w tym zakresie będzie niemożliwa. Na obiektach tych w 2009 r. zdeponowano
W 2009 r. WFOŚiGW w Lublinie podpisał umo- 299 795 Mg odpadów komunalnych (ok. 5%
wy z 76 beneficjentami, a kwota przekazanych mniej niż w 2008 r.), a nagromadzenie na koniec
dotacji wyniosła blisko 838, 4 tys. zł. roku osiągnęło poziom 4 742 174,78 Mg. Najwię-
cej odpadów zostało przyjętych na składowiska
Odpady komunalne w powiecie lubartowskim, tj. ok. 39% wszystkich
odpadów złożonych na składowiskach w woje-
Źródłem informacji o odpadach komunal- wództwie (wykres 8).
nych w województwie są dane zgromadzone
w komputerowej bazie składowisk, uzyskane Od 2002 r. ilość odpadów składowanych
od zarządzających składowiskami i uzupełnione kształtuje się na podobnym poziomie (między
wynikami kontroli WIOŚ. 290 – 330 tys. Mg odpadów rocznie) przy jed-
Według danych WIOŚ w Lublinie w 2009 r. na noczesnym spadku liczby czynnych składowisk.
terenie województwa funkcjonowały 102 składo- Malejąca ilość składowisk ma związek z brakiem
wiska odpadów innych niż niebezpieczne i obo- dostosowania tych obiektów pod względem
jętne, o ogólnej powierzchni 250,8 ha i pojemno- technicznym do wymagań ochrony środowiska;
ści łącznej 12 589 644 m3 (mapa 27). w latach 2001 - 2009 wyłączono z eksploatacji
33 składowiska.
[Mg]
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000
0
NUDĞQLFNL
bialski
lubelski
UDG]\ĔVNL
opolski
krasnostawski
lubartowski
ĞZLGQLFNL
hrubieszowski
ELáJRUDMVNL
rycki
áĊF]\ĔVNL
áXNRZVNL
parczewski
janowski
SXáDZVNL
tomaszowski
ZáRGDZVNL
FKHáPVNL
zamojski
Wykres 8. Odpady złożone na składowiskach wg powiatów w 2009 r. (źródło: WIOŚ)
73
Mapa 27. Lokalizacja składowisk odpadów komunalnych i przemysłowych na terenie województwa lubelskiego
(źródło: WIOŚ)
74
ODPADY
0,3
0,25
0JPLHV]NDĔFDURN
0,2
0,15
0,1
0,05
0
2000 r. 2001r
2000r 2001 r. 2002
2002rr. 2003
2003rr. 2004
2004rr. 2005
2005rr. 2006
2006rr. 2007
2007rr. 2008
2008rr.
Wykres 9. Odpady komunalne zebrane w przeliczeniu na 1 mieszkańca w latach 2000-2008 w województwie lubelskim
(źródło: GUS)
Na podobnym poziomie, wg danych GUS Niewiele zmieniło się w kwestii odpadów ule-
kształtuje się też ilość odpadów zebranych gających biodegradacji, w dalszym ciągu funk-
w przeliczeniu na 1 mieszkańca województwa cjonują tylko dwie kompostownie: w Lublinie
i wynosi ok. 164 kg (wykres 9). i Wincentowie, chociaż dzięki selektywnej zbiór-
ce bioodpadów można wydłużyć czas eksplo-
Racjonalna gospodarka odpadami zakłada atacji składowiska i znacznie zmniejszyć masę
objęcie zorganizowanym systemem odbierania odpadów kierowanych do składowania. Kom-
odpadów komunalnych, w tym zbieraniem se- postowaniu poddano 9,1 tys. Mg odpadów, co
lektywnym, wszystkich mieszkańców wojewódz- stanowi jedynie 3% wszystkich odpadów kiero-
twa, niestety w dalszym ciągu tylko niewielki % wanych na składowiska.
odpadów w województwie zgodnie z danymi Zarządzający składowiskami mają obowią-
GUS jest zbierany selektywnie (wykres 10). zek prowadzić monitoring składowisk, zarówno
W 2009 r. 53 składowiska prowadziły odzysk w fazie eksploatacji, jak też poeksploatacyjnej.
surowców wtórnych, w wyniku czego wysegre- Powyższy obowiązek został zrealizowany:
gowano łącznie 6 716,4 Mg odpadów, co sta- • w 7% w zakresie monitoringu wód powierzch-
nowi niewiele ponad 2% ogółu odpadów złożo- niowych,
nych na składowiskach. Najwięcej surowców • w 80% w zakresie monitoringu wód podziem-
wtórnych zagospodarowano na składowiskach nych,
w miejscowościach: Puławy, Piaski Zarzecze II, • w 43% w zakresie monitoringu wód odcieko-
Wincentów, Królewski Dwór i Kol. Stara Wieś. wych,
Rodzaje odpadów wysegregowanych oraz ich • w 22% w zakresie monitoringu gazu wysypi-
udział % przedstawia wykres 11. skowego.
100,00%
99,00%
98,00%
97,00%
96,00%
95,00%
94,00%
93,00%
2003r. 2004r. 2005r. 2006r. 2007r. 2008r.
zebrane bez wyselekcjonowania zebrane selektywnie
Wykres 10. Odpady zebrane selektywnie w ogólnej masie odpadów komunalnych w latach 2003-2008 w województwie
lubelskim (źródło: GUS)
75
0,4%
9,4%
28,4%
23,4%
makulatura
V]NáR
0,4% ]XĪ\WHRSRQ\
tworzywa sztuczne
38,0% ]áRP
odpady niebezp.
Wykres 11. Odpady wysegregowane na składowiskach w 2009 r. (źródło: WIOŚ)
Na taki wynik ma wpływ brak wyposażenia Na przestrzeni ostatnich lat widoczna jest po-
technicznego obiektów, m.in. spośród wszyst- prawa w postępowaniu z odpadami, jednak dzia-
kich 134 składowisk istniejących w wojewódz- łania te są niewystarczające i w dalszym ciągu
twie lubelskim tylko 108 posiada piezometry do najczęściej stosowanym procesem unieszkodli-
kontroli jakości wód podziemnych. wiania odpadów jest składowanie.
W województwie lubelskim funkcjonowało na
koniec 2009 r. 101 składowisk odpadów komu- Najważniejsze cele i kierunki działań zwią-
nalnych, 5 składowisk odpadów przemysłowych zane z gospodarką odpadami w województwie
i 1 składowisko odpadów niebezpiecznych. Go- lubelskim to:
spodarkę odpadami wspomagały: 2 zakłady – zwiększenie odzysku i recyklingu odpadów
unieszkodliwiania odpadów, 12 linii do segrega- mających wartość materiałową i użytkową,
cji odpadów, 2 kompostownie, 3 spalarnie oraz – wykorzystanie energetyczne odpadów pal-
2 współspalarnie w Cementowniach: Chełm nych,
i Rejowiec, 32 stacje demontażu pojazdów i 19 – ograniczanie masy odpadów składowanych,
punktów zbierania pojazdów. – zamykanie składowisk nie spełniających wy-
mogów prawa oraz technologicznych,
W roku 2009 uruchomiono dwie nowe insta- – modernizacja oraz budowa nowych składo-
lacje: wisk w ramach planowanych zakładów za-
• składowisko odpadów niebezpiecznych gospodarowania odpadów, co pozwoli na
o pojemności 2800 Mg, gdzie unieszko- zmniejszenie uciążliwości składowisk dla oto-
dliwiane są odpady zawierające azbest czenia.
(<10 Mg/d); eksploatowane od kwietnia
2009 r. przez Przedsiębiorstwo Gospodarki
Odpadami Sp. z o.o. w Chełmie,
• spalarnię przy Państwowym Instytucie Ba-
dawczym w Puławach o planowanej mocy
przerobowej 308 Mg/rok; w 2009 r. masa od-
padów poddanych termicznemu przekształ-
ceniu wyniosła 17,184 Mg.
76
Gleby
ne, nieużytki, a także grunty zabudowane

Gleby i zurbanizowane z wyłączeniem terenów
przemysłowych, komunikacyjnych i użytków
Gleba na równi z wodą i powietrzem musi kopalnych,
być chroniona dla przyszłych pokoleń. Ma ona • grunty grupy C – tereny przemysłowe, użyt-
zasadnicze znaczenie dla egzystencji ludzkiej. ki kopalne, tereny komunikacyjne.
W odróżnieniu od wody i powietrza gleba należy Rozporządzenie uznaje glebę za zanieczysz-
do zasobów nieodnawialnych, dlatego zajmuje czoną, gdy co najmniej jedna z substancji prze-
szczególne miejsce w biosferze. kracza wartość dopuszczalną w danej grupie,
W świetle zapisów art. 26 ustawy z dnia poza przypadkami w których przekroczenie to
27 kwietnia 2001 roku Prawo ochrony środo- wynika z naturalnej zawartości substancji w śro-
wiska (Dz. U. z 2008 r. Nr 25 Poz. 150) ocena dowisku glebowym. Najostrzejsze normy obo-
jakości gleb i ziemi dokonywana jest w ramach wiązują w grupie A, najłagodniejsze w grupie C.
Państwowego Monitoringu Środowiska (PMŚ),
jednak obowiązek prowadzenia okresowego We wszystkich analizowanych w 2009 r. pró-
monitoringu gleb i ziemi, zgodnie z art. 109 ust. bach gleb zawartość metali ciężkich nie prze-
2 ww. ustawy, należy do zadań własnych staro- kraczała wartości dopuszczalnych, określonych
sty. w cytowanym rozporządzeniu. Mimo braku prze-
W 2009 r. WIOŚ w Lublinie prowadził bada- kroczeń, wartości charakteryzowały się znacz-
nia gleb ujętych w „Programie Państwowego ną rozpiętością. Maksymalną zawartość chro-
Monitoringu Środowiska w województwie lubel- mu zarejestrowano przy drodze wojewódzkiej
skim na lata 2007-2009” oraz aneksie do tego nr 82 Piaski - Chełm w m. Biskupice - 114 mg/kg
programu. s.m., ołowiu - 71,6 mg/kg s. m. w Zamościu przy
Do badań wybrano 17 stanowisk na ob- ul. Lubelskiej (droga krajowa 17 Lublin – Za-
szarach bezpośrednio narażonych na zanie- mość).
czyszczenia komunikacyjne. W ocenie jakości Analiza gleb pod względem zawartości wielo-
uwzględnione zostały: zawartość wielopierście- pierścieniowych węglowodorów aromatycznych
niowych węglowodorów aromatycznych (WWA), (WWA) wykazała niskie i średnie wartości tych
metali ciężkich (chromu, niklu, cynku, kadmu, związków, jedynie w Zamościu przy ul. Lwow-
miedzi, ołowiu). Określono dodatkowo odczyn skiej (droga krajowa nr 17 Lublin – Zamość)
gleby i zawartość chlorków. Próby pobierane zanotowano nieznaczne przekroczenie tego
były na każdym stanowisku pomiarowym jeden wskaźnika -1,07 mg/kg s.m. (przy wartości do-
raz w roku w trzech odległościach od krawę- puszczalnej -1 mg/kg s.m.).
dzi jezdni: 20 m, 80 m, i 150 m, na głębokości Sole (głównie chlorki sodu i wapnia) używa-
0-30 cm i 30-60 cm. ne w okresie zimowym do posypywania jezdni
Stronę prawną w zakresie klasyfikacji gleb przenikają do gleby i mogą powodować pogar-
reguluje rozporządzenie Ministra Środowiska szanie jej fizycznych i chemicznych właściwości.
z dnia 9 września 2002 r. w sprawie standar- Określenie zawartości chlorków w glebach (choć
dów jakości gleb oraz standardów jakości ziemi brak jest norm dopuszczalnych dla tego wskaź-
(Dz. U. z 2002 Nr 165, poz.1359). Rozporządze- nika) pozwala ustalić przyczyny m.in. zmia-
nie wyodrębnia 3 grupy gruntów zależnie od ich ny odczynu gleb, mobilności poszczególnych
przeznaczenia i dla każdej z nich różnicuje kry- metali ciężkich, zakłócenia gospodarki wodnej
teria oceny: w glebie, która ujawnia się szczególnie latem.
• grunty grupy A – obszary poddane ochronie Zakres wartości chlorków w badanych pró-
na podstawie przepisów ustawy Prawo wod- bach obejmował przedział od 1,6 do 139,0 mg
ne i ustawy o ochronie przyrody, Cl/kg s.m. Odczyn gleb zawierał się pomiędzy
• grunty grupy B – użytki rolne z wyłączeniem 5,0 pH - 8,2 pH.
gruntów pod stawami i gruntów pod rowami, Pełny zakres badanych wskaźników oraz lo-
grunty leśne oraz zadrzewione i zakrzewio- kalizację punktów przedstawiono w tabeli 1.
78
Tabela 1. Wyniki badań gleb prowadzonych w 2009 r. na terenie woj. lubelskiego (źródło: WIOŚ)
Zakresy Zawartość metali [mg/kg s.m.] WWA Chlorki

Odczyn
L.p. Miejsce badań podanych mg / mgCl /
wartości pH Chrom Nikiel Cynk Kadm Miedź Ołów kg s.m. kg s.m.
Droga krajowa nr 17 Lublin - Zamość
maksimum 7,8 44,6 14,1 51,0 0,38 8,2 11,8 0,89 58,0
1. Piaski - Stanowisko1
minimum 7,6 19,2 8,3 30,8 0,10 5,0 8,6 0,47 45,0
maksimum 7,7 22,5 12,2 45,8 0,29 8,0 13,1 0,72 61,0
2. Piaski - Stanowisko 2
minimum 7,5 15,7 3,0 19,8 0,10 5,9 7,7 0,22 50,0
maksimum 8,1 14,7 10,7 61,5 0,16 13,8 71,6 0,87 5,5
3. Zamość (ul. Lubelska)
minimum 7,8 8,7 6,1 21,2 0,16 6,9 7,7 0,31 2,4
maksimum 8,09 14,5 11,3 36,9 0,16 10,6 13,8 0,78 6,0
4. Zamość (Aleje Jana Pawła II )
minimum 7,66 11,0 8,1 28,9 0,16 8,1 8,0 0,05 2,5
maksimum 7,5 15,0 6,6 40,5 0,16 7,3 18,0 0,82 139,0
5. Tomaszów Lubelski (ul. Zamojska)
minimum 7,0 8,6 2,2 8,2 0,16 4,0 7,1 0,14 4,0
maksimum 6,3 3,3 2,4 27,9 0,16 0,8 6,2 0,59 5,9
6. Tomaszów Lubelski (ul. Lwowska)
minimum 5,0 3,3 1,7 6,7 0,16 0,8 1,6 0,05 1,6
maksimum 7,2 15,2 10,0 39,3 0,16 6,9 12,9 0,75 5,6
7. Lubycza Królewska
minimum 6,5 12,1 4,5 25,4 0,16 3,6 9,3 0,18 3,8
maksimum 7,8 23,7 12,3 86,4 0,16 16,5 30,6 1,07 9,3
8. Zamość ul. Lwowska
minimum 7,1 17,7 9,3 38,1 0,16 9,3 16,3 0,48 5,0
GLEBY
79
Tabela 1. (cd.) Wyniki badań gleb prowadzonych w 2009 r. na terenie woj. lubelskiego (źródło: WIOŚ)
80
Zakresy Zawartość metali [mg/kg s.m.] WWA Chlorki
Odczyn
L.p. Miejsce badań podanych mg / mgCl /
wartości pH Chrom Nikiel Cynk Kadm Miedź Ołów kg s.m. kg s.m.
Droga powiatowa nr 3135 (Krasnystaw – Siennica Różana )
maksimum 7,83 5,0 5,0 22,3 1,4 23,6 16,9 0,44 48,0
Krasnystaw (poza miastem w kierunku
9. Siennicy Różanej)
minimum 6,19 5,0 5,0 10,3 1,0 5,0 14,4 0,05 23,9
maksimum 7,77 5,0 5,0 31,9 1,2 36,7 32,4 0,44 63,1
10. Miejscowość Rudka
minimum 6,58 5,0 5,0 12,2 0,5 5,0 16,1 0,14 21,8
maksimum 8,15 5,0 5,0 16,7 0,5 18,3 16,3 0,52 52,8
11. Siennica Królewska
minimum 6,67 5,0 5,0 11,3 0,5 5,0 12,7 0,05 37,2
maksimum 8,12 5,0 5,0 17,7 0,5 5,0 18,5 0,29 53,7
12. Wola Siennicka
minimum 7,12 5,0 5,0 12,7 0,5 5,0 15,7 0,05 14,7
Droga wojewódzka nr 82 ( Piaski – Chełm)
maksimum 7,9 24,0 13,3 35,6 0,1 9,5 11,1 0,67 66,0
13. Piaski Stanowisko 3
minimum 7,8 19,0 9,5 24,1 0,1 7,5 8,0 0,05 56,0
maksimum 7,7 13,9 5,8 20,9 0,1 7,5 8,5 0,94 66,0
14. Dorohucza - Stanowisko1
minimum 7,6 8,95 1,2 7,9 0,1 2,8 0,4 0,41 53,0
maksimum 7,9 25,8 11,9 33,6 0,1 9,8 10,5 0,58 76,0
15. Dorohucza - Stanowisko 2
minimum 7,8 11,3 3,4 17,0 0,1 6,1 6,3 0,18 68,0
maksimum 7,8 20,7 12,9 33,3 0,1 13,0 10,4 0,77 65,0
16. Biskupice - Stanowisko 1
minimum 7,6 11,7 6,1 20,6 0,1 7,0 7,0 0,22 57,0
maksimum 7,9 114,0 14,3 38,1 0,1 9,7 11,7 0,98 49,0
17. Biskupice - Stanowisko 2
minimum 7,7 13,1 7,1 17,9 0,1 3,6 4,0 0,19 43,0
Promieniowanie
elektromagnetyczne
Promieniowanie elektromagnetyczne
Pola elektromagnetyczne są stałym i istot-

nym czynnikiem oddziałującym na organizm
ludzki. Naturalne i wytwarzane pola elektroma-
gnetyczne towarzyszą człowiekowi wszędzie
– w miejscu zamieszkania, w pracy, w podróży,
a ich coraz bardziej intensywne występowanie
jest konsekwencją rozwoju techniki, z której ob-
fitości korzystamy.
Człowiek nie może wyeliminować promienio-
wania elektromagnetycznego, lecz może je od-
powiednio ograniczyć poprzez działania organi-
zacyjne. TP S.A. Region w Lublinie Fot. Archiwum WIOŚ
Zgodnie z ustawą Prawo ochrony środowiska
pola elektromagnetyczne (PEM) – to pola elek-
tryczne, magnetyczne oraz elektromagnetyczne tury telekomunikacyjnej stają się stacje bazowe
o częstotliwościach od 0 Hz do 300 GHz. Ochro- telefonii komórkowej oraz obiekty nadawcze -
na przed polami elektromagnetycznymi polega radiowe i telewizyjne – lokalizacja na mapie 28.
na zapewnieniu jak najlepszego stanu środowi-
ska przez: Stan
• utrzymanie poziomów pól elektromagnetycz- Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska

nych poniżej dopuszczalnych lub co najmniej zobowiązany jest do wykonywania okresowych
na tych poziomach, pomiarów poziomów pól elektromagnetycznych
• zmniejszenie poziomów pól elektromagne- w środowisku i zgodnie z tymi wymogami na te-
tycznych co najmniej do dopuszczalnych, renie województwa lubelskiego od 2003 r. pro-
gdy nie są one dotrzymane. wadzone są pomiary PEM.
Do roku 2007 pomiary prowadzono wokół
Oceny poziomów pól elektromagnetycznych źródeł promieniowania w miejscach dostępnych
w środowisku i obserwacji zmian dokonuje się dla ludności, od 2008 r. zgodnie z rozporządze-
w ramach państwowego monitoringu środowiska. niem Ministra Środowiska z dnia 12 listopada
2007 r. w sprawie zakresu i sposobu prowadze-
Presje nia okresowych badań poziomów pól elektro-
magnetycznych w środowisku (Dz. U. z 2007 r.
Źródła pól elektromagnetycznych w środowi- Nr 221, poz. 1645) pomiary prowadzono
sku są dwojakiego rodzaju: naturalne i sztuczne. w trzech obszarach:
Naturalne pola elektromagnetyczne w otoczeniu 1) centralnych dzielnicach lub osiedlach miast
Ziemi to pola geomagnetyczne, pola związa- o liczbie mieszkańców > 50 tys.,
ne ze zjawiskami zachodzącymi w atmosferze 2) pozostałych miastach,
ziemskiej oraz pochodzące z przestrzeni ko- 3) terenach wiejskich.
smicznej. Sztuczne PEM związane są z dzia- W ramach trzyletniego cyklu pomiarowego
łalnością człowieka i rozwojem wszelkiego ro- wyznaczono zgodnie z ww. rozporządzeniem
dzaju infrastruktury technicznej oraz urządzeń 135 punktów pomiarowych. W każdym roku pro-
powszechnego użytku: urządzeń elektroener- mieniowanie badane jest w 45 punktach – po 15
getycznych i linii przesyłowych wysokiego na- punktów w każdym z trzech ww. obszarów.
pięcia, elektronarzędzi, urządzeń gospodarstwa W latach 2008 - 2009 przeprowadzono po-
domowego i biurowych, elektronicznych urzą- miary natężenia składowej elektrycznej pola
dzeń służących rozrywce. elektromagnetycznego w przedziale częstotliwo-
Jednym z najważniejszych źródeł promienio- ści co najmniej od 3 MHz do 3 000 MHz, łącznie
wania, ze względu na szybki rozwój infrastruk- w 90 punktach pomiarowych z częstotliwością
82
PROMIENIOWANIE
1 raz w roku, lokalizację punktów pomiarowych W żadnym z badanych punktów nie wykaza-
przedstawiono na mapie 29. no przekroczeń dopuszczalnej wartości składo-
Pomierzone wartości zostały odniesione do wej elektrycznej pola elektromagnetycznego wy-
wartości dopuszczalnych określonych w rozpo- noszącej 7 V/m (dla zakresu częstotliwości od
rządzeniu Ministra Środowiska z dnia 30 paź- 3 MHz do 300 GHz). Wszystkie pomiary wyka-
dziernika 2003 r. w sprawie dopuszczalnych po- zały bardzo niską wartość składowej elektrycz-
ziomów pól elektromagnetycznych w środowisku nej, poniżej oznaczalności sondy pomiarowej
oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych wynoszącej 0,8 V/m.
poziomów (Dz. U. z 2003 r. Nr 192, poz.1883).
Mapa 28. Lokalizacja najważniejszych źródeł promieniowania elektromagnetycznego w województwie lubelskim

(źródło: WIOŚ)
83
Mapa 29. Rozmieszczenie punktów pomiarowych promieniowania elektromagnetycznego w latach 2008 – 2009
w województwie lubelskim (źródło: WIOŚ)
Reakcje pomiarów nie wykazywały występowania prze-

kroczeń obowiązujących norm, także wyniki po-
W roku 2008 przeprowadzono 10 kontroli, miarów z badań PEM otrzymane od operatorów
a w 2009 r. 1 kontrolę w zakresie promieniowa- stacji bazowych zgodnie z obowiązkiem wyni-
nia elektromagnetycznego, w trakcie kontroli kającym z art. 122a ust. 2 ustawy Poś nie wy-
wykonywano pomiary natężeń poziomów pól kazały przekroczeń dopuszczalnego poziomu
elektromagnetycznych wokół instalacji. Wyniki promieniowania.
84
Przyroda
województwa (wykres 1) i obejmowały:

Przyroda • 2 parki narodowe (Poleski i Roztoczański)
o powierzchni 18 247,1 ha;
Ziemia Lubelska jest obszarem o dużych wa- • 17 obszarów chronionego krajobrazu
lorach przyrodniczo-krajobrazowych. Przez te- o powierzchni 299 169,5 ha;
ren województwa przebiega granica pomiędzy • 17 parków krajobrazowych
Pasem Wielkich Dolin Europejskich w części o powierzchni 233 595,4 ha;
północnej i Pasem Starych Gór i Wyżyn Europy • 85 rezerwatów przyrody
w części południowej. Skomplikowana budowa o powierzchni 11 549,6 ha;
geomorfologiczna rzutuje na duże urozmaice- • 1 478 pomników przyrody;
nie w krajobrazach naturalnych: płaskie nizinne • 4 stanowiska dokumentacyjne
tereny Polesia Lubelskiego kontrastują z pofał- o powierzchni 4,5 ha;
dowaną, pociętą wąwozami lessowymi i rzecz- • 194 użytki ekologiczne
nymi Wyżyną Lubelską i Roztoczem. Ścierają o powierzchni 7 093,5 ha;
się tu wpływy różnych czynników klimatycznych • 7 zespołów przyrodniczo-krajobrazowych
i biogeograficznych oraz krzyżują zasięgi wystę- o powierzchni 768,8 ha.
powania bogatej flory i fauny. Bioróżnorodność
biologiczna i krajobrazowa sprawia, że na tere- Udział wybranych form ochrony przyrody
nie województwa znajduje się wiele obszarów przedstawia wykres 2.
cennych przyrodniczo, a nawet unikatowych
w skali Polski i Europy. Do takich właśnie należą parki narodowe
kompleksy wodno-torfowiskowe na Pojezierzu obszary chronionego krajobrazu
Łęczyńsko–Włodawskim, przełomowe odcinki parki krajobrazowe
dolin rzecznych, zwłaszcza Bugu i Wisły, torfowi- rezerwaty przyrody
ska węglanowe w okolicy Chełma oraz Lasy Ja-
nowskie, Lasy Chotyłowskie, Lasy Kozłowieckie,
Puszcza Solska, Bory Sobiborskie i Włodawskie.
41,5%
Znaczna część z tych obszarów podlega ochro-
nie prawnej.
obszary prawnie chronione SR]RVWDáH
53,2%
2,1%
77,3%
3,2%
Wykres 2. Udział wybranych form ochrony przyrody w po-

wierzchni obszarów prawnie chronionych w województwie
lubelskim w 2008 r. (źródło: GUS)
Obszarami o najwyższych walorach przyrod-

niczych na terenie województwa są dwa parki
22,7%
narodowe.
Wykres 1. Udział powierzchni obszarów o szczególnych Poleski Park Narodowy, w którym charak-
walorach przyrodniczych w całkowitej powierzchni woje- terystyczną cechą krajobrazu są jeziora, rozle-
wództwa lubelskiego w 2008 r. (źródło: GUS)
wiska wodne, mokradła i torfowiska; zajmuje
powierzchnię 9 764,3 ha. Występujące na tym
terenie lasy i bory bagienne z dominującymi ga-
Według danych GUS w 2008 r. obszary tunkami drzew: sosną, brzozą i jodłą, stanowią
prawnie chronione zajmowały powierzchnię 49% powierzchni parku, zaś tereny rolne, w tym
570 428,4 ha, co stanowiło 22,7% powierzchni łąki i pastwiska, 24% powierzchni. Niezwykłe
86
PRZYRODA
bogactwo roślin strefy północnej sprawia, że te- ki podlegające ochronie ścisłej. Do szczególnie
ren jest uznawany za najdalej na południowy za- rzadkich należą: mącznica zwyczajna, pomocnik
chód wysunięte stanowisko tundry i lasotundry. baldaszkowaty, ziemziół północny, tojad dzióba-
Występują m.in. wierzba lapońska, brzoza niska, ty, czosnek niedźwiedzi, lepiężnik biały, rosiczka
wierzba borówkolistna i relikty polodowcowe: tu- długolistna, śnieżyczka przebiśnieg.
rzyca strunowa i bagienna, gnidosz królewski,
bagnica torfowa, rosiczka długolistna, kosaciec
syberyjski i lepnica litewska. Trudna dostępność
terenu sprzyja bytowaniu bardzo licznej fauny,
szczególnie ptaków (ponad 150 gatunków lę-
gowych), ryb, płazów i motyli. Najcenniejszymi
ssakami występującymi w Parku są: wydra, ła-
sica, gronostaj, łoś, sarna, jeleń i wilk, spośród
gryzoni: bóbr europejski.
Poleski Park Narodowy jest częścią Między-
narodowego Rezerwatu Biosfery „Polesie Za-
chodnie” realizowanego przez UNESCO w ra-
mach Międzynarodowego Programu „Człowiek Fot. P. Marczakowski
i Biosfera”. Wpisany też został na listę obszarów
Konwencji Ramsarskiej.
Fauna związana jest przede wszystkim ze
środowiskiem leśnym. Na terenie parku ochro-
nie gatunkowej ścisłej i częściowej podlega
269 gatunków zwierząt. Rozpoznano tutaj ok.
3 400 gatunków bezkręgowców, 24 gatunki krę-
gowców wodnych, m.in.: minoga, słonecznicę,
kozę i piskorza, 6 gatunków gadów, w tym żół-
wia błotnego, 12 gatunków płazów, wśród nich:
grzebiuszkę ziemną, rzekotkę drzewną, kumaka
nizinnego, żabę moczarową oraz ropuchę zielo-
ną. Na terenie parku występują aż 52 rodzime
gatunki ssaków, m.in.: jelenie, sarny i dziki, ry-
sie i wilki oraz dwa gatunki obce: piżmak i je-
Fot. P. Marczakowski not. Zaobserwowano aż 14 gatunków nietope-
rzy. Bardzo dobre warunki bytowania znalazły
Roztoczański Park Narodowy chroni naj- tu sprowadzone po latach nieobecności wydra
bardziej atrakcyjny krajobrazowo i przyrodniczo i bóbr europejski.
fragment środkowego Roztocza. Obejmuje on Wśród ptactwa także dominują gatunki le-
powierzchnię 8 482,8 ha i ma charakter typowo śne: mysikrólik, zniczek, dzięcioły: białogrzbiety,
leśny: lasy zajmują 95,5% powierzchni parku.
Wśród występujących tu 19 zespołów leśnych
największy teren zajmują: buczyna karpacka,
następnie bór sosnowy i wyżynny jodłowy bór
mieszany. Drzewa często osiągają rozmiary
okazów pomnikowych. Blisko 10% powierzchni
lasów podlega ochronie ścisłej. Na obszarach
nieleśnych najcenniejsze są kontynentalne tor-
fowiska wysokie, murawy łąkowe, zespoły tu-
rzyc, tataraku i manny fałdowanej.
W parku występuje ogromne bogactwo ga-
tunków roślinności leśnej i nieleśnej. Wśród 700
gatunków roślin naczyniowych aż 47 to gatun- Fot. P. Marczakowski
87
zielony, czarny, muchołówki, siniak, czubatka, naturalnego.

raniuszek i drozd. Licznie reprezentowane są Aby temu zapobiec prowadzi się szeroko za-
ptaki drapieżne: orlik krzykliwy, trzmielojad, my- krojone programy edukacyjne, znakuje piesze
szołów, jastrząb, krogulec, a na obrzeżach par- szlaki turystyczne i buduje ścieżki rowerowe.
ku pustułka i kobuz. Występuje 8 gatunków sów, Zabezpieczeniem przed degradacją tych ob-
m.in. puszczyk zwyczajny, uszatka i puszczyk szarów jest też promowanie agroturystyki, któ-
uralski. W ostępach leśnych gniazduje bocian ra powoduje rozproszenie ruchu turystycznego
czarny. Pojawiają się też ogorzałka, rybołów, i redukuje negatywne oddziaływanie na środo-
bielik, orzeł przedni, gęgawa. Ogółem zaobser- wisko.
wowano 209 gatunków ptaków, z tego 130 ga-
tunków gniazdujących na terenie RPN. Lasy
Sieć hydrograficzna Roztoczańskiego Parku
Narodowego nie jest bardzo bogata, aczkolwiek Lasy i grunty leśne na terenie województwa
na tym obszarze średnia roczna opadów jest lubelskiego zajmowały w 2008 r. wg danych
wyższa niż dla województwa. Znaczne nadwyżki GUS powierzchnię 576,855 tys. ha. Średnia le-
wody są retencjonowane przez roślinność leśną, sistość wynosiła 22,6%, przy średniej lesistości
część, dzięki dobrej przepuszczalności gruntu, kraju 29,0%.
zasila zbiorniki wód podziemnych. Ze względu Rozmieszczenie lasów na terenie wojewódz-
na znaczne spadki wysokości rzeki Roztocza twa jest odzwierciedleniem warunków glebowych
mają wartki nurt, a dzięki występującym tekto- i geomorfologicznych. Największe kompleksy
nicznym uskokom skalnym tworzą malownicze leśne zachowały się na piaszczystych i podmo-
wodospady zwane szumami. kłych terenach Kotliny Sandomierskiej i silnie
W dolnym biegu rzeki Świerszcz znajdują się urzeźbionym Roztoczu – są to Puszcza Solska
urokliwe Stawy Echo zasiedlone przez gatunki i Lasy Janowskie. W ich drzewostanie dominu-
ptaków wodnych i wodno-błotnych, które znacz- ją: dęby, buki, graby, lipy, sosny, świerki, jodły
nie urozmaicają leśny charakter parku. i modrzewie. Na piaszczystych glebach wytwo-
rzyły się bory świerkowe. Duże kompleksy leśne
Oprócz krajowych systemów ochrony praw- zachowały się też na Polesiu: Lasy Sobiborskie,
nej na terenie województwa lubelskiego funk- Lasy Włodawskie i Lasy Strzeleckie porośnięte
cjonuje Ekologiczna Sieć Europejska NATURA w większości borami sosnowymi i sosnowo-dę-
2000, którą tworzą dwie kategorie obszarów: bowymi. Na Pojezierzu Łęczyńsko-Włodawskim
Specjalne Obszary Ochrony Siedlisk (SOO), znaczącymi są Lasy Parczewskie z dominującą
wytypowane zgodnie z kryteriami dyrektywy w drzewostanie sosną a na Podlasiu – Lasy Łu-
siedliskowej i Obszary Specjalnej Ochrony Pta- kowskie z siedliskami borów sosnowych i borów
ków (OSO), wytypowane w oparciu o dyrektywę mieszanych z jodłą. Prawie zupełnie pozbawio-
ptasią. Podstawowym celem tworzenia tej sieci ne są lasów żyzne ziemie Wyżyny Lubelskiej,
jest zwiększenie ochrony różnorodności biolo- gdzie lesistość nie przekracza 10%, a jedynym
gicznej poprzez zachowanie siedlisk w stanie większym kompleksem leśnym są Lasy Kozło-
zbliżonym do pierwotnych wraz z żyjącymi na wieckie.
nich gatunkami roślin i zwierząt i umożliwienie Znaczna część lasów ma status obszarów
im swobodnej migracji wzdłuż korytarzy ekolo- chronionych w formie parków narodowych, re-
gicznych. zerwatów, obszarów chronionego krajobrazu lub
Na terenie województwa lubelskiego w 2008 parków krajobrazowych; jest też objęta siecią
roku było łącznie 71 obszarów NATURA 2000, NATURA 2000.
w tym 23 obszary OSO o powierzchni 335 558 ha W województwie lubelskim 60,8% lasów na-
i 48 obszarów SOO o powierzchni 99 026 ha. leży do Skarbu Państwa pozostała część należy
do osób prywatnych lub stanowi własność gmin
Obszary atrakcyjne przyrodniczo stanowią (wykres 3).
też atrakcję turystyczną. Parki narodowe, rezer- W lasach prywatnych przeważają drzewosta-
waty przyrody, obszary chronionego krajobrazu, ny w II klasie wiekowej (21-40 lat), podczas gdy
są miejscami coraz chętniej odwiedzanymi. Sta- w lasach państwowych dominują drzewostany
nowi to jednak duże zagrożenie dla środowiska starsze – średnia wieku drzew wynosi 59 lat,
88
PRZYRODA
Mapa 30. Obszary specjalnej ochrony ptaków (OSO) na terenie woj. lubelskiego (źródło: Ministerstwo Środowiska)
89
Mapa 31. Specjalne obszary ochrony siedlisk (SOO) na terenie woj. lubelskiego (źródło: Ministerstwo Środowiska)
90
PRZYRODA
większa jest też wielkość zasobów drzewnych

obszary niezalesione na pniu.
Gospodarka leśna ukierunkowana jest na
REV]DU\OHĞQHSDĔVWZRZH zrównoważone użytkowanie lasów i ich zaso-
bów w oparciu o plany urządzenia lasów oraz
na utrzymanie korzystnego wpływu lasów na ja-
REV]DU\OHĞQHSU\ZDWQH kość środowiska przyrodniczego i warunki życia
człowieka.
Konieczność ochrony bioróżnorodności eko-

77,7% systemów leśnych wiąże się z ich narażeniem na
degradację, której źródła są wielorakie. Zagro-
żenia natury biotycznej spowodowane są głów-
13,5% nie przez owady, patogeny grzybowe i zwierzy-
nę płową. Zagrożeniami abiotycznymi są przede
wszystkim czynniki klimatyczne: huraganowe
wiatry, trąby powietrzne, mróz, śnieg, gradobicia,
8,9% susze i powodzie przybierające postać klęsk ży-
wiołowych. Straty w lesie wyrządza także prze-
mysł oraz szkodnictwo leśne, w szczególności
kradzieże drewna, kłusownictwo, uszkodzenia
runa leśnego, niszczenie tablic informacyjnych,
Wykres 3. Udział powierzchni lasów państwowych i pry-
porzucanie śmieci. Ogromnym zagrożeniem są
watnych w powierzchni województwa lubelskiego w 2008 r.
(źródło: GUS) pożary, spowodowane zarówno czynnikami na-
turalnymi, jak też wywołane nieodpowiedzialnym
zachowaniem człowieka.
91
Działalność
kontrolna WIOŚ
Działalność kontrolna WIOŚ
Podstawowym zadaniem Wojewódzkiego

Inspektoratu Ochrony Środowiska w Lublinie,
zgodnie z ustawą z dnia 20 lipca 1991 roku
o Inspekcji Ochrony Środowiska, jest kontrola
przestrzegania przepisów o ochronie środowi-
ska i racjonalnym użytkowaniu zasobów przyro-
dy.
W 2009 roku Inspekcja oceniała stopień prze-
strzegania wymagań określonych w dyrektywach
i rozporządzeniach Parlamentu Europejskiego
i Rady WE. Przestrzeganie wymagań ochrony
środowiska zawartych w 33 dyrektywach przed-
stawia tabela 1.
Wyboru podmiotów do kontroli dokonano
w oparciu o ewidencję podmiotów korzysta- Fot. Archiwum WIOŚ
jących ze środowiska, która jest stale aktu-
alizowana. Liczba podmiotów pozostających to przeprowadzono 592 kontrole transportów
w ewidencji WIOŚ w 2009 r. wynosiła 2 770 odpadów (590 w ramach akcji IMPEL TFS) oraz
i w porównaniu do 2008 r. pozostawała na tym 815 kontroli w oparciu o dokumenty. W trakcie
samym poziomie (2 765). 657 kontroli stwierdzono naruszenia wymagań
ochrony środowiska (w roku 2008 – 801 kon-
W roku 2009 wykonano 1 083 kontrole, troli).
w stosunku do 800 zaplanowanych, w tym: 154 Wskaźnikiem charakteryzującym stan prze-
interwencyjne, 15 odbioru inwestycji, 114 zwią- strzegania przepisów ochrony środowiska jest
zanych z wydaniem zaświadczeń i opinii. Ponad- procent liczby zakładów, w których stwierdzono
3000
2765 2770
2500
2000
Podmioty w ewidencji
1500
WŽĚŵŝŽƚǇŽďũħƚĞŬŽŶƚƌŽůČ
1108
960 WŽĚŵŝŽƚǇŬŽŶƚƌŽůŽǁĂŶĞǁƌĂŵĂĐŚ
1000 ŝŶƚĞƌǁĞŶĐũŝ
500
141 138
0
2008 2009
Wykres 1. Liczba podmiotów kontrolowanych przez WIOŚ w latach 2008-2009 (źródło: WIOŚ)
94
DZIAŁALNOŚĆ KONTROLNA WIOŚ
Tabela 1. Przestrzeganie wymagań dyrektyw i rozporządzeń UE w 2009 r. (źródło: WIOŚ)
w ewidencji WIOŚ
dzono naruszenie
skontrolowanych
w których stwier-
Liczba zakładów
Liczba zakładów
Liczba kontroli
Dyrektywa /
Lp. Rozporządzenie Opis
UE
1 2 3 4 5 6
Przepisy dotyczące zintegrowanego zapobiegania zanieczyszczeniom
W sprawie zintegrowanego zapobiegania zanieczyszczeniom
1. 2008/1/WE 123 72 31
i ich kontroli
Przepisy dotyczące zanieczyszczenia powietrza
Zmieniająca dyrektywę 2003/87/WE ustanawiającą system han-

2. 2004/101/WE dlu przydziałami emisji gazów cieplarnianych we Wspólnocie, 36 24 2
z uwzględnieniem mechanizmów projektowych Protokołu z Kioto
W sprawie redukcji zawartości siarki w niektórych paliwach

3. 99/32/WE 16 15 2
płynnych
W sprawie kontrolowania emisji lotnych związków organicznych

4. 94/63/WE powstałych wskutek magazynowania paliw i ich dystrybucji 270 48 3
z terminali do stacji obsługi (LZO)
W sprawie ograniczenia emisji niektórych zanieczyszczeń do

5. 2001/80/WE 12 11 5
powietrza z dużych źródeł spalania paliw
W sprawie ograniczenia emisji lotnych związków organicznych

6. 99/13/WE z zastosowaniem rozpuszczalników organicznych w pewnych 22 8 2
zakładach i instalacjach (LZO)
7. 2000/76/WE W sprawie spalania odpadów 3 3 1
8. 94/62/WE W sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych 269 66 15
9. 99/31/WE W sprawie składowania odpadów 130 85 73
W sprawie odpadów niebezpiecznych (znowelizowana przez

10. 91/689/EWG 546 142 40
Dyrektywę Rady 94/31/WE)
11. 2006/12/WE Ramowa dyrektywa w sprawie odpadów 1464 415 210
Rozporządzenie
12. W sprawie przemieszczania odpadów 12 7 5
nr 1013/2006 PEiR
W sprawie zużytego sprzętu elektrotechnicznego i elektronicz-

13. 2002/96/WE 103 60 15
nego
14. 2000/53/WE W sprawie pojazdów wycofanych z eksploatacji 63 55 34
W sprawie ochrony środowiska, a szczególnie gleb, przy stoso-

15. 86/278/EWG 68 14 10
waniu osadów ściekowych w rolnictwie
W sprawie zanieczyszczenia spowodowanego niektórymi

16. 2006/11/WE substancjami niebezpiecznymi odprowadzanymi do środowiska 9 1 0
wodnego
95
Tabela 1. (cd.) Przestrzeganie wymagań dyrektyw i rozporządzeń UE w 2009 r. (źródło: WIOŚ)
w ewidencji WIOŚ
dzono naruszenie
skontrolowanych
w których stwier-
Liczba zakładów
Liczba zakładów
Liczba kontroli
Dyrektywa /
Lp. Rozporządzenie Opis
UE
1 2 3 4 5 6
Przepisy dotyczące zanieczyszczenia powietrza
W sprawie ochrony wód podziemnych przed zanieczyszczeniem
17. 80/68/EWG 7 7 3
przez niektóre substancje niebezpieczne
18. 91/271/EWG Dotycząca oczyszczania ścieków komunalnych 83 70 22
Dotycząca ochrony wód przed zanieczyszczeniami powodowa-

19. 91/676/EWG 62 12 9
nymi przez azotany pochodzenia rolniczego
W sprawie zbliżenia ustawodawstw Państw Członkowskich

2000/14/WE (zmie-
odnoszących się do emisji hałasu do środowiska przez urządze-
20. niona dyrektywą 94 25 7
nia używane na zewnątrz pomieszczeń (zmieniona dyrektywą
2005/88/WE)
2005/88/WE)
Odnosząca się do oceny i zarządzania poziomem hałasu

21. 2002/49/WE 36 17 7
w środowisku
W sprawie ograniczania zanieczyszczenia środowiska azbestem

22. 87/217/EWG 53 17 4
i zapobiegania temu zanieczyszczeniu
W sprawie baterii i akumulatorów oraz zużytych baterii i akumu-

23. 2006/66/WE 107 26 0
latorów
24. 75/439/EWG W sprawie usuwania olejów odpadowych 168 57 7
W sprawie usuwania polichlorowanych bifenyli i polichlorowa-

25. 96/59/WE 34 15 2
nych trifenyli (PCB)
Rozporządzenie
26. W sprawie substancji zubożających warstwę ozonową 264 59 19
2037/2000/WE
Rozporządzenie
27. W sprawie niektórych fluorowanych gazów cieplarnianych 60 8 0
842/2006 PEiR
W sprawie kontroli niebezpieczeństwa poważnych awarii zwią-

28 96/82/WE zanych z substancjami niebezpiecznymi (zmieniona dyrektywą 20 20 2
2003/105/WE - SEVESO II)
W sprawie rejestracji, oceny, udzielania zezwoleń i stosowanych

Rozporządzenie
29. ograniczeń w zakresie chemikaliów (REACH), utworzenia Euro- 243 53 21
nr 1907/2006 PEiR
pejskiej Agencji Chemikaliów
W sprawie ograniczonego stosowania mikroorganizmów zmody-

90/219/EWG fikowanych genetycznie (zmieniona przez dyrektywę 98/81/WE
30. 0 0 0
i 98/81/WE - w sprawie zamkniętego użycia mikroorganizmów zmodyfikowa-
nych genetycznie)
W sprawie zamierzonego uwalniania do środowiska organizmów

31. 2001/18 EC 0 0 0
zmodyfikowanych genetycznie
W sprawie ustanowienia Europejskiego Rejestru Uwalniania i
32. 166/2006/WE 126 24 5
Transferu Zanieczyszczeń
W sprawie odpowiedzialności za środowisko w odniesieniu do
33. 2004/35/WE zapobiegania i zaradzania szkodom wyrządzonym środowisku 7 6 2
naturalnemu
96
DZIAŁALNOŚĆ KONTROLNA WIOŚ
– MEGATEM EC – Lublin Sp. z o.o. w Lublinie,

– Zakłady Azotowe „Puławy” S.A. w Puławach,
– „BIOMED” Wytwórnia Surowic i Szczepionek
Sp. z o.o. w Lublinie,
– PGE Elektrociepłownia Lublin – Wrotków
Sp. z o.o., w Lublinie,
– Cementownia Rejowiec S.A. w Rejowcu Fa-
brycznym,
– CEMEX Polska Sp. z o.o. Zakład Cementow-
nia „CHEŁM” w Chełmie,
– CERSANIT IV Sp. z o.o. w Krasnymstawie,
– Miejskie Przedsiębiorstwo Gospodarki Ko-
munalnej w Chełmie,
– Modni Packaging Dorohusk Sp. z o.o.
Fot. Archiwum WIOŚ w Brzeźnie,
– SCO – PAK Sp. z o.o. w Chełmie,
– PWNTR Energoremont Sp. z o.o. w Krsnym-
naruszenia wymagań ochrony środowiska, do stawie,
liczby zakładów skontrolowanych. Najwyższy – Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej
procent naruszeń w stosunku do liczby skontro- Sp. z o.o. w Zamościu,
lowanych podmiotów stwierdzono w wypełnianiu – Przedsiębiorstwo Drogowo – Mostowe Mię-
wymagań ochrony środowiska w zakresie go- dzyrzec Podlaski S.A. w Międzyrzecu Podla-
spodarki odpadami w zakładach przemysłowych skim,
– 59%, ochrony wód przed zanieczyszczeniem – „Operator Logistyczny Paliw Płynnych”
– 56%, ochrony powietrza – 44%. Sp. z o.o., Baza Paliw Nr 22 w Małaszewi-
Przyczynami naruszeń były często nieznajo- czach.
mość przepisów z zakresu ochrony środowiska
lub ich lekceważenie, brak środków finanso- Ponadto 5 zakładów wyraziło chęć wdraża-
wych na inwestycje lub bieżące funkcjonowanie, nia Systemu Ekozarządzania i Audytu (EMAS).
a także nieumiejętność korzystania ze środków Do zakładów tych należą:
pomocowych (dotyczy to zwłaszcza małych – CEMEX Polska Sp. z o.o. Zakład Cementow-
podmiotów, np. jednoosobowych spółek). nia „CHEŁM” w Chełmie,
– Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne
Sp. z o.o. w Lublinie,
Na terenie województwa lubelskiego 23 za- – Lubelskie Przedsiębiorstwo Energetyki Ciepl-
kłady wdrożyły system zarządzania środowisko- nej Sp. z o.o. w Lublinie,
wego ISO 14001, tj: – KOM – EKO Sp. z o.o. w Lublinie,
– Miejskie Przedsiębiorstwo Wodociągów i Ka- – AGRAM S.A. w Lublinie.
nalizacji w Lublinie,
– Spółka Lubelski Węgiel „Bogdanka” S.A. Inspekcja Ochrony Środowiska jest wyposa-
w Bogdance, żona w szereg instrumentów wymuszających
– Łęczyńska Energetyka Sp. z o.o. w Bogdan- przestrzeganie przepisów ochrony środowiska.
ce, W wyniku działań pokontrolnych wydano 552
– MPO SITA Lublin S.A. w Lublinie, zarządzenia pokontrolne. Skierowano 2 wnioski
– MOSTOSTAL Puławy S.A. w Puławach, do organów ścigania, 28 wniosków do organów
– Telekomunikacja Polska S.A. Ośrodek Tech- administracji rządowej, 127 wniosków do admi-
niki Optotelekomunikacyjnej w Lublinie, nistracji samorządowej. Nałożono 106 grzywien
– Samodzielny Publiczny Szpital Kliniczny Nr 1 w drodze mandatu karnego. W 13 przypadkach
w Lublinie, wymierzono mandat, w związku z niepoinformo-
– Państwowy Szpital Kliniczny Nr 4 w Lublinie, waniem WIOŚ w wyznaczonym terminie o za-
– Centrum Onkologii Ziemi Lubelskiej w Lubli- kresie wykonania zarządzeń pokontrolnych.
nie, Udzielono 401 pouczeń.
97
Ponadto wydano 6 decyzji o charakterze nie- stałe dotyczyły innych elementów środowiska.
pieniężnym, w tym: Spośród 299 wniosków 183 sprawy rozpatrzo-
– 2 o wstrzymaniu użytkowania instalacji no we własnym zakresie, 116 wniosków prze-
i wstrzymujące działalność, kazano innym organom. W wyniku rozpatrywa-
– 2 wyznaczające termin usunięcia naruszeń nia interwencji przeprowadzono 153 kontrole.
lub zaniedbań, W pozostałych 30 przypadkach przeprowadza-
– 2 wyrażające zgodę na podjęcie wstrzymanej no oględziny terenów wskazanych przez skar-
działalności. żących.
1400
1230
1200
1083
1000
Kontrole
800 Zarządzenia
690
Wystąpienia do administracji
rządowej i samorządowej
600 552
Pouczenia
380 401
400
Mandaty
189
200 155
87 106
0
2008 2009
Wykres 2. Struktura zastosowanych instrumentów prawnych w latach 2008-2009 (źródło: WIOŚ)
Jednym z instrumentów postępowania po- Główne przyczyny kierowanych interwencji to

kontrolnego są kary pieniężne wymierzane za niewłaściwe sposoby magazynowania i postępo-
przekroczenie lub naruszenie warunków korzy- wania z odpadami, nieprawidłowa eksploatacja
stania ze środowiska. Termin płatności tych kar instalacji i urządzeń, uciążliwości powodowane
może być odroczony na okres 5 lat pod warun- bliską lokalizacją od budynków mieszkalnych
kiem realizacji przedsięwzięcia inwestycyjnego, obiektów przemysłowych, usługowych i prze-
które wyeliminuje przyczynę wymierzenia kary. znaczonych do produkcji rolnej, niedotrzymy-
W 2009 r. wydano 40 decyzji administracyj- wanie warunków decyzji zezwalających na
nych o charakterze pieniężnym na łączną kwotę korzystanie ze środowiska, brak uregulowań
366 211,00 zł., z czego 132 702,00 zł. odroczo- formalno-prawnych prowadzonych działalności
no w związku z realizacją inwestycji. oraz brak znajomości i przestrzegania przepi-
Rozpatrywanie wniosków o interwencje jest sów z zakresu ochrony środowiska, a także złe
jednym z bardzo istotnych zadań w działalności stosunki sąsiedzkie.
Wydziału Inspekcji WIOŚ w Lublinie. W wyniku kontroli interwencyjnych wydano
W 2009 r. do WIOŚ wpłynęło 299 wniosków o in- 87 zarządzeń pokontrolnych, nałożono 45 man-
terwencje. Najwięcej spraw dotyczyło gospodar- datów karnych oraz skierowano 64 wystąpienia
ki odpadami – 104 wnioski, ochrony czystości do organów administracji rządowej i samorządo-
wód i gospodarki ściekowej – 77 wniosków oraz wej. W każdym przypadku skarżący otrzymywali
ochrony przed hałasem – 35 wniosków. Pozo- informacje dotyczące podjętych działań.
98
SPIS MAP
Spis map
Mapa 1. Mapa administracyjna województwa lubelskiego (źródło: GUS)

Mapa 2. Rozmieszczenie punktowych źródeł emisji zanieczyszczeń do powietrza w wojewódz-
twie lubelskim w 2009 r. (źródło: WIOŚ)
Mapa 3. Emisja dwutlenku siarki ze źródeł punktowych, powierzchniowych i liniowych w woje-
wództwie lubelskim w 2009 roku (źródło: WIOŚ, EKOMETRIA)
Mapa 4. Emisja dwutlenku azotu ze źródeł punktowych, powierzchniowych i liniowych w woje-
wództwie lubelskim w 2009 roku (źródło: WIOŚ, EKOMETRIA)
Mapa 5. Emisja tlenku węgla ze źródeł punktowych, powierzchniowych i liniowych w wojewódz-
twie lubelskim w 2009 roku (źródło: WIOŚ, EKOMETRIA)
Mapa 6. Emisja pyłu ze źródeł punktowych powierzchniowych i liniowych w województwie lubel-
skim w 2009 roku (źródło: WIOŚ, EKOMETRIA)
Mapa 7. Klasyfikacja stref dla dwutlenku siarki i lokalizacja stanowisk pomiarowych będących
podstawą oceny za 2009 r. (źródło: WIOŚ)
Mapa 8. Klasyfikacja stref dla dwutlenku azotu i lokalizacja stanowisk pomiarowych będących
Mapa 9. Klasyfikacja stref dla pyłu PM10 i lokalizacja stanowisk pomiarowych będących podsta-
wą oceny za 2009 r. (źródło: WIOŚ)
Mapa 10. Klasyfikacja stref dla benzenu i lokalizacja stanowisk pomiarowych będących podstawą
Mapa 11. Klasyfikacja stref dla ołowiu, arsenu, kadmu, niklu i lokalizacja stanowisk pomiarowych
będących podstawą oceny za 2009 r. (źródło: WIOŚ)
Mapa 12. Klasyfikacja stref dla benzo/a/pirenu i lokalizacja stanowisk pomiarowych będących
Mapa 13. Klasyfikacja stref dla tlenku węgla i lokalizacja stanowisk pomiarowych będących pod-
stawą oceny za 2009 r. (źródło: WIOŚ)
Mapa 14. Klasyfikacja stref dla ozonu i lokalizacja stanowisk pomiarowych będących podstawą
Mapa 15. Klasyfikacja stref dla dwutlenku siarki i tlenków azotu za 2009 r. – ochrona roślin
(źródło: WIOŚ)
Mapa 16. Klasyfikacja stref dla ozonu za 2009 r. – ochrona roślin (źródło: WIOŚ)
Mapa 17. Ścieki przemysłowe i komunalne w powiatach województwa lubelskiego w 2008 roku
(źródło: GUS)
Mapa 18. Przyrost sieci wodociągowej i kanalizacyjnej w województwie lubelskim w latach 2000-
-2008 (źródło: GUS)
Mapa 19. Stosunek przyrostu sieci wodociągowej do sieci kanalizacyjnej w latach 2000 – 2008
(źródło: GUS)
Mapa 20. Ocena stanu/potencjału ekologicznego w punktach pomiarowo-kontrolnych rzek woje-
wództwa lubelskiego w 2009 r. (źródło: WIOŚ)
Mapa 21. Ocena stanu ekologicznego jezior badanych w 2009 r. (źródło: WIOŚ)
Mapa 22. Jakość wód podziemnych (źródeł) badanych w 2009 roku na tle jednolitych części wód
podziemnych (źródło: WIOŚ)
Mapa 23. Obszar szczególnie narażony (OSN) położony na terenie gm. Komarówka Podlaska
(źródło: RZGW W-wa)
Mapa 24. Ludność korzystająca z oczyszczalni ścieków w województwie lubelskim w 2008 roku
(źródło: WIOŚ)
Mapa 25. Oczyszczalnie ścieków w województwie lubelskim w 2008 roku (źródło: GUS)
Mapa 26. Monitoring hałasu drogowego na terenie województwa lubelskiego w 2009 r. (źródło:
WIOŚ)
99
Mapa 27. Lokalizacja składowisk odpadów komunalnych i przemysłowych na terenie wojewódz-

twa lubelskiego (źródło: WIOŚ)
Mapa 28. Lokalizacja najważniejszych źródeł promieniowania elektromagnetycznego w woje-
Mapa 29. Rozmieszczenia punktów pomiarowych promieniowania elektromagnetycznego w la-
tach 2008 – 2009 w województwie lubelskim (źródło: WIOŚ)
Mapa 30. Obszary specjalnej ochrony ptaków (OSO) na terenie województwa lubelskiego (źró-
dło: Ministerstwo Środowiska)
Mapa 31. Specjalne obszary ochrony siedlisk (SOO) na terenie województwa lubelskiego (źródło:
Ministerstwo Środowiska)
100
NOTATKI
101
102
NOTATKI
103
WOJEWÓDZKI INSPEKTORAT OCHRONY ŚRODOWISKA W LUBLINIE
20 – 092 Lublin, ul. Obywatelska 13
tel. 81 718 62 01 e-mail: dyrektor@wios.lublin.pl
www.wios.lublin.pl
Delegatura Biała Podlaska

21 – 500 Biała Podlaska
ul. Brzegowa 2
tel. 83 342 11 70
e-mail: bialap@wios.lublin.pl
Delegatura Chełm
22 – 100 Chełm
Pl. Niepodległości 1
tel. 82 562 75 68
e-mail: chelm@wios.lublin.pl
Delegatura Zamość
22 – 400 Zamość
ul. Hrubieszowska 69
tel. 84 639 27 99
e-mail: zamosc@wios.lublin.pl
ISBN 978-83-927530-2-5

RAPORT O STANIE ŚRODOWISKA WOJEWÓDZTWA LUBELSKIEGO W 2009 Roku

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

RAPORT O STANIE ŚRODOWISKA WOJEWÓDZTWA LUBELSKIEGO W 2009 Roku

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Inspekcja Ochrony Środowiska

Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska

Biblioteka Monitoringu Środowiska

BIBLIOTEKA MONITORINGU ŚRODOWISKA

Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowisk i Gospodarki Wodnej w Lublinie

Opracowano przez zespół pracowników

Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Lublinie

W opracowaniu wykorzystano materiały:

Zdjęcie na okładce – Paweł Marczakowski

Raport jest dostępny na stronie internetowej WIOŚ Lublin

Przygotowanie do druku: Magdalena Król

Informacje o województwie ........................................................ 7

Promieniowanie elektromagnetyczne ........................................................ 81

Działalność kontrolna WIOŚ ........................................................ 93

Spis map ........................................................ 99

Mamy nadzieję, że zebrane informacje pomogą we właściwym kształtowa-

Jednocześnie chcielibyśmy podziękować wszystkim instytucjom i osobom

Z życzeniami owocnej pracy na rzecz środowiska Lubelszczyzny, w imieniu

mgr inż. Leszek Żelazny

Mapa 1. Mapa administracyjna województwa lubelskiego (źródło: GUS)

Ziemia Lubelska jest bogata w surowce na- 8

Substancje, które w wyniku naturalnych zda-

% udział emisji % udział emisji % udział emisji

wyemitowano łącznie 83 882,3 Mg pyłów i ga-

pyłu ogółem (przeliczonego z PM10 współczyn- tys. Mg/rok

Ponadto oszacowano, że ze źródeł po- 2000

wierzchniowych w 2005 r. pochodziło łącznie 1000

ogóáem ze spalania paliw 11,1 tys. Mg tlenków azotu i od 6,1 tys. Mg do

tlenki azotu tlenki azotu ze spalania paliw

Wykres 2. Emisja zanieczyszczeń pyłowych z zakładów 0

Wykres 3. Emisja zanieczyszczeń gazowych z zakładów

Panorama Lublina Fot. Archiwum WIOŚ

Stan Lubelskiej – 37,4 μg/m3, co stanowi około 30%

przez więcej niż 35 dni. Stężenia pozostałych

8 24-godzinnych pyłu PM10 powyżej dozwolonej

20 meracji Lubelskiej, Chełmie i Zamościu, w la-

30 Zanieczyszczenie powietrza benzenem mo-

[ºC] Lublin ul. Pie lĊ gniare k 6 w 10 stanowiskach pomiarowych. Średnie rocz-

Fot. Archiwum WIOŚ

Lublin AL. Kraśnicka

Lublin AL. Kraśnicka

Lublin AL. Kraśnicka

Lublin ul. Spokojna

Lublin ul. Pielęgniarek

Łęczna ul. 1000-lecia

Puław y ul. Skowieszyńska

Kraśnik ul. Koszarowa

Rejowiec ul. Chełmska

Biały Słup (teren RPN)

Tomaszów Lub. ul. Lwowska

Radzyń Podl. ul. Sitkowskiego

Łuków ul. Browarna

Zamość ul. Peowiaków

Chełm ul. Szpitalna

Biała Podl. ul. Orzechowa

liczba przekroczeń D24 Da = 40 μg/m3 , D24 = 50 μg/m3

Lublin AL. Kraśnicka

Lublin ul. Maszynowa

Świdnik ul. Wojska Polskiego

Nałęczów ul. Kasztanowa

Krasnobród ul. Lelewela

Zamość ul. Peowiaków

Chełm ul. Szpitalna