HGF222 GEOGRAFI FIZIKAL

KITARAN HIDROLOGI
DR. ASYIRAH BINTI ABDUL RAHIM
Hidrologi
 Merupakan sains yang menerangkan dan meramal kejadian,
kitaran dan taburan air di bumi
 2 fokus utama:
 1. kitaran hidrologi global – peralihan air antara tanah, lautan
dan atmosfera
 2. fasa tanah dalam kitaran hidrologi: pergerakan air di atas
dan di bawah permukaan tanah, interaksi fizikal dan kimia
bahan-bahan dalam pergerakan tersebut, and proses biologi
yang menyebabkan pergerakan tersebut.
Mengapa belajar Hidrologi?
 Sistem sosial sangat dipengaruhi oleh ketersediaan, aliran
dan kualiti air
 Pertanian
 Pembuatan
 Perlombongan
 rekreasi
Skala ruangan dan masa proses-proses hidrologi

 Proses-proses hidrologi
terkumpul dalam skala
masa dan ruang:
 Daripada
 Ribut petir yang terjadi
dalam kiraan minit hingga
beberapa jam dalam ruang
beberapa kilometer

 Kepada
 Pembentukan lembangan
sungai dalam tempoh
masa puluhan juta tahun
dan skala ruangan 1,000 –
10,000 km
 Lembangan Sungai Muda
 Lembaga Kemajuan
Pertanian Muda
 Ditubuhkan 30 Jun 1970
 Ditubuh untuk mengendali
dan menyenggara
Rancangan Pengairan
Muda
 Kawasan penanaman padi
utama negara

http://www.mada.gov.my/image/image_gallery?uuid=73b5a8
e7-2ec4-4421-974e-
2239056f2c26&groupId=61743&t=1375687959921
Sifat-sifat Air
 Takat beku: 0oC (273.16 K)
 Takat didih: 100oC pada tekanan aras laut
Key point: air cecair wujud pada julat suhu yang besar

- Haba pendam pengewapan: 2.501 x 106 J kg-1

- Haba pendam lakuran (fusion) : 3.337 x 105 J kg-1
- Haba pendam pemejalwapan : 2. 834 x 106 J kg-1
Key point: pertukaran haba pendam (terutama cecair-wap dan wap-
cecair) memainkan peranan utama dalam aliran tenaga global

- Kapasiti haba spesifik air cecair : 24.181 x 103 J kg K-1

Key point: anda boleh mengenakan haba yang banyak kepada air dan
hanya mendapat perubahan suhu yang kecil

Wap air ialah gas rumah hijau yang sangat penting. Ia bertindak sebagai
mekanisma maklum balas perubahan suhu daripada menambahkan
kepekatan gas-gas rumah hijau yang lain seperti CH4
Air sebagai Pelarut Universal
 Air dikenali sebagai pelarut universal kerana ia
melarutkan lebih banyak bahan berbanding cecair
lain.
 Ini berlaku kerana ia merupakan molekul berkutub,
senang menarik bahan lain yang mempunyai
struktur kutub
 Molekul-molekul air melingkungi zat terlarut
 Interaksi ini menyebabkan molekul zat terlarut
terampai dan ia tersebar dan terlarut dengan
senang.
 Oleh itu, ke mana air bergerak, ia akan membawa
bersama bahan-bahan terlarut
Imbangan air dan prinsip keabadian

Keabadian:
input (I) – Output (O) = perubahan dalam Storan
(S)

I–O=∆S

 kepada isipadu terkawal, sering digunakan

merujuk kepada wilayah geografi seperti
lembangan sungai

 Keabadian ini juga digunakan dalam tenaga dan

momentum
Imbangan Air Lembangan
 Input (I), Output (O) dan Storan (S)

I : Persipitasi (P)
Air Bawah Tanah (Gin)

O: Sejatpeluhan (ET)
Air Bawah Tanah (Gout)
Luahan Sungai (Q)

S: Air Bawah Tanah, Sungai, Tasik

Kitaran Hidrologi: Storan dan Fluks
Hidrosfera
 Alam air dalam pelbagai bentuk, aliran air antara lautan,
atmosfera dan tanah (land) disebut sebagai Hidrosfera

 97.2 adalah lautan (air masin)

 2.8 peratus adalah air tawar
 Takungan air tawar terbesar ialah kepingan air dan glasir (2.15 peratus
jumlah air global)

 Air tawar (cecair) boleh ditemui di permukaan dan di bawah

permukaan tanah
 Air bawah permukaan (Subsurface ) boleh didapati direkahan
batuan dan lapisan tanih
 Kebanyakan disimpan sebagai air bawah tanag, kawasan
yang tidak dapat dicapai oleh akar tumbuhan
 Air bawah tanah adalah 0.63 peratus daripada hidrosfera
 Air tanih
 Air permukaa – sungai, tasik, paya bakau dan rawan
(marshes)
Air di Atmosfera
 Hanya kuantiti yang sangat kecil berada di atmosfera dalam
bentuk wap air dan titisan air awan
 Membentuk 0.001 peratus daripada hidrosfera
 Kuantiti yang kecil ini sangat penting
 Melalui persipitasi – air dan air untuk memperbaharui stok air
tawar di daratan
 Air yang hadir dalam atmosfera ini juga sangat penting
dalam kejadian cuaca dunia
 Pergerakan wap air daripada lautan tropika yang panas ke
wilayah yang lebih sejuk menghasilkan aliran global haba
daripada latitud rendah ke latitud tinggi.
 Kitaran hidrologi atau kitaran air, pergerakan air daripada
daratan dan lautan ke atmosfera
 Air daripada lautan dan permukaan daratan tersejat, berubah
daripada bentuk cecair ke wap dan masuk ke atmosfera
 Jumlah sejatan adalah 6 kali lebih besar di lautan
berbanding daratan
 Wap air di atmosfera akan memeluwap atau mendap
menghasilkan awan da persipitasi.. Turun sebagai hujan,
salji atau hujan batu
 Di tanah persipitasi akan sama ada:
 1) tersejat dan kembali ke atmosfera sebagai wap air
 2).Meresap ke dalam tanih dan melalui rekahan dan celahan
dalam lapisan batuan ke bawah dan membentuk air bawah
tanah
 3). Membentuk air larian di daratan, seterusnya berkumpul
dalam tasik dan sungai, mengalir ke lautan
 Kitaran air ini berlaku dalam keseimbangan:
 Penyejatan drpd lautan 420km3/ tahun
 Persipitasi ke dalam lautan 380 km3/ tahun
 40 km3/ tahun aliran air drpd daratan ke lautan

 110 km3/ tahun air yang jatuh ke permukaan bumi, 70km3/

tahun tersejat semula ke atmosfera dan 40 km3 / tahun kekal
dalam bentuk air dan akhirnya kembali ke lautan
Persipitasi
Air Tanih
Penyusupan dan Pengagihan Semula

 Penyusupan (Infiltration):
 Pergerakan air daripada permukaan tanih ke dalam
tanih.

 Pengagihan Semula (Redistribution):

 Pergerakan air susupan dalam zon tanih yang tidak tepu
dan melibatkan beberapa jenis pergerakan

 Penyusupan dan pengagihan semula sangat

bergantung kepada bahan dan ciri-ciri hidraulik
tanih
 Penyusupan keluar (exfiltration): penyejatan
daripada lapisan atas tanih

 Kenaikan rerambut (capillary rise): pergerakan

ke atas daripada zon tepu ke zon tidak tepu
akibat tegangan permukaan

 Recharge: pergerakan air daripada zon tidak

tepu ke zon tepu
Aliran Antara (Interflow):
 1. Bahagian kerpasan yang tidak turun sampai ke muka
air tanah tetapi diluahkan ke alur sungai dari kawasan
tersebut sebagai aliran bawah permukaan.,
 2. Aliran air dari zon tepu berkala yang bergerak melalui
bahagian atas strata suatu bentukan dengan kadar yang
lebih tinggi daripada rembesan aliran dasar biasa.

Perkolasi (Percolation): aliran ke bawah

dalam zon tidak tepu
Saiz liang dan butiran tanih
 Tanih adalah matriks yang terdiri daripada butiran
pepejal (mineral atau organik) dan diantaranya
terdapat ruang-ruang yang saling berhubungan
yang mengandungi air dan udara dalam pelbagai
nisbah.

 Tanih merupakan campuran pelbagai saiz butiran

tanih

 Saiz liang meningkat dengan peningkatan saiz

butiran tanih.
Jenis tanih: variasi ruangan
Faktor mempengaruhi pembentukan tanih
Key determinants of spatial variations in soil
types:
CORPT
Climate (P, ET, T)
Organic material
Relief
Parent material (bedrock)
Time
Saiz partikel
 Pasir (sand), kelodak (silt) dan tanah liat/ lempung
(clay) merujuk kepada saiz particle
 Saiz partikel sangat mempengaruhi keupayaan tanih
menampung air
 Koloid ialah partikel tanih yang terkecil (1x 10-6 mm)
 Nisbah saiz partikel Tekstur Tanih
yang berbeza
 Kandungan pasir,
kelodak dan tanah liat
 Tekstur kasar – saiz
partikel lebih besar – air
mengalir keluar lebih
pantas
 Tekstur halus – saiz
partikel lebih kecil – air
mengalir keluar dengan
perlahan
 Loam – campuran pasir,
kelodak dan tanah liat
yang setara
Ciri-ciri bahan tanih
 Tanih adalah campuran pepjal, udara dan air

 Ciri utama:

 Ketumpatan zarah

 Ketumpatan pukal

 Keliangan (porosity)
Ciri-ciri bahan tanih
 Ketumpatan zarah (ketumpatan purata butiran
mineral tanih)

ρm= Mm/Vm
di mana,
Mm adalah jisim butir mineral sampel tanih
Vm adalah isipadu butir mineral tanih

 The SI unit of density is kg/m3

 Water of 4 °C is the reference
 ρ = 1000 kg/m3 = 1 kg/dm3 = 1 kg/l
or 1 g/cm3 = 1 g/ml.
Ketumpatan Pukal

ρb= Mm/Vs= Mm/(Va+ Vw+ Vm)

Di mana
Vs jumlah isipadu sampel tanih,
Va, Vw and Vm adalah isipadu komponen udara, air
dan mineral tanih.

Typical values are 1000-2000 kg m-3

 Keliangan (porosity)
 nisbah ruang liang dalam isipadu tanih

Φ= (Va+ Vw)/Vs = (1-ρb/ρm)

Di mana
Vs jumlah isipadu sampel tanih,
Va, Vw and Vm adalah isipadu komponen udara, air dan
mineral tanih.
 Keliangan (porosity)
 Ruang kosong mengawal aliran air
 Apabila air mengalir melalui tanih, air ini
membawa bersama bahan dan partikel
terlarut = translokasi

 Banyak bahan dikeluarkan daripada

lapisan tanih melalui proses ini = larut
resap (leaching)
Simpanan Air Tanih
Kandungan air volumetri
 Jumlah isipadu per unit isipadu pukal tanih

θ= Vw/Vs

Bersamaan
θ = (Mswet–Msdry)/(ρw.Vs)

Di mana
Mswet and Msdry adalah jisim sample tanih lembab dan kering
ρw ketumpatan air
 Darjah ketepuan (wetness), perkadaran liang yang
mengandungi air

S = Vw/(Va+ Vw) = θ/Φ

 Jika tanih adalah tepu, maka S = 1

Simpanan Air Tanih
 Lapisan tanih bertindak sebagai
takungan untuk air yang
diperlukan oleh tumbuhan

 Air daripada kerpasan masuk ke

dalam tanih dan lapisan tanih
akan menakung air ini

 Air akan mengalir ke bawah

akibat tarikan graviti

Kapasiti simpanan air dan takat

kelayuan mengikut tekstur tanih