You are on page 1of 12

Afiliacja – usynowienie – zachowanie polityczne, polegające na nawiązaniu i

podtrzymywaniu pozytywnych kontaktów i współpracy przez jednostki, grupy,


organizacje z innymi grupami i organizacjami; zgłoszenie akcesu, przystąpienie do danej
grupy politycznej. Nawiązanie trwałej współpracy między zbiorowymi podmiotami,
mający podobny, lub różny potencjał polityczny, współpraca ta ma na celu realizację
podobnych, bądź identycznych zadań politycznych, przy zachowani samodzielności i
niezależności organizacyjno – programowej danych podmiotów.

Aktor polityczny – jednostka, lub grupa osób uczestniczących w roli podmiotu w


sytuacji politycznej. Jako jednostka aktor polityczny jest najczęściej politykiem, grupę
osób może tworzyć elektorat, naród, rząd, działacze partyjni. Aktor polityczny scenę
polityczną widzi jako teatr, o przyszłości jego kariery decyduje recepcja społeczna, stąd
najistotniejsza jest dla niego prezencja w mediach.

Aktywność polityczna – zachowanie ludzkie, polegające na formułowaniu i realizacji


celów politycznych, związanych z rolami spełnianymi przez jednostki, lub grupy w
ramach systemu politycznego. Aktywność polityczna określa stopień uczestnictwa w
procesie podejmowania decyzji, oraz poziom zaangażowania w życie polityczne. Określa
się pięć stopni aktywności politycznej: 1) znikome zainteresowanie jednostki, lub grupy
życiem politycznym;
2) ograniczenie się do spełniania podstawowych obowiązków politycznych (np.
uczestnictwo w wyborach); 3) członkostwo w organizacjach o charakterze politycznym
(partie, grupy interesu); 4)społeczne pełnienie ról kierowniczych w organizacjach
politycznych; 5) zawodowe uprawianie polityki .

Alienacja – postawa, zachowanie polityczne, polegające na uniezależnieniu się


jednostki, lub grupy od społeczności i rzeczywistości politycznej, w której się
kształtowały, które sprzyjały kreacji i promocji politycznej. Jest to zanik więzi pomiędzy
człowiekiem, a tym co jest wytworem jego działania, lub współdziałania. Główną
przyczyną wkraczania na drogę alienacji jest niedowartościowanie, oraz dążenie do
większego samostanowienia i samodzielności. Alienacja pojawia się też jako wyraz
bezsilności jednostek i grup wobec przywódców, jako postawa nieufności politycznej.

Anomia polityczna – stan świadomości społecznej, polegający na względnym zaniku


norm w społeczeństwie, lub grupie. 5 stopni anomii: 1) przekonanie o obojętności
przywódców politycznych wobec jednostki; 2) przekonanie, że niewiele da się osiągnąć w
społeczeństwie, którego funkcjonowanie nie jest oparte na stabilnych regułach; 3)
przekonanie, że niemożliwe jest osiągnięcie założonych celów życiowych; 4) poczucie
bezsensu własnych działań i egzystencji ; 5) przekonanie, że człowiek nie może liczyć na
wsparcie ze strony najbliższego otoczenia społecznego. Anomia występuje w okresach
politycznych przesileń (kryzysów, transformacji, rewolucji), gdy przebudowie systemu
gospodarczego, społecznego i politycznego nie towarzyszy przebudowa systemu
wartości, gdy dotychczasowe wzorce normatywne są nieadekwatne do obecnej sytuacji,
a nowe wzorce jeszcze się nie ukształtowały, bądź nie zostały zaadoptowane przez
społeczeństwo. Cechą anomii jest dominujące przekonanie o niemożności przewidzenia
rozwoju wypadków, a w związku z tym niemożności czynienia planów na przyszłość.
Scena polityczna jest trwale dzielona na rządzących i rządzonych .

Artykulacja interesów – 1) w szerszym ujęciu – proces ujawnienia i dążenie do


zaspokojenia potrzeb i interesów jednostek, zbiorowości, oraz grup społecznych,
odzwierciedlający się w działaniach politycznych i pozapolitycznych, podejmowanych
przez nie; 2) w ujęciu węższym – proces zmierzający do poinformowania ośrodków
władzy o istniejących potrzebach i interesach podmiotów społecznych

Autorytet polityczny – Jest to klasa pojęć służących do opisu wpływu jednej osoby i
instytucji na inne osoby, czy instytucje, czyli do opisu stosunków społecznych, w tym
stosunków politycznych. Istotą autorytetu jest oddziaływanie jednego podmiotu na drugi
za pomocą pewnego wzorca w dłuższym czasie, czy procesie. Autorytety są ważnym
czynnikiem rozwoju duchowego jednostek, ważnym czynnikiem wychowawczym, a w
rezultacie ważnym determinantem kultury zbiorowości ludzkich, oraz pewnym rodzajem
władzy. Autorytet polityczny to autorytet który uznawany jest przez duże grupy
społeczne, który oddziałuje na decyzje w sprawach dotyczących społeczności lokalnych,
a także i przede wszystkim zbiorowości regionalnych, narodowych i globalnych. Źródła
autorytetu: -reprezentowany system wartości politycznych; - znajomość polityki; -
sposób powstania (oparty na sile, czy na dobrowolności); - zaplecze polityczne; - mity
polityczne.

Bezpieczeństwo – pojęcie wieloznaczne, odnoszące się do: 1) braku zagrożenia; 2)


systemu instytucjonalnych i pozainstytucjonalnych gwarancji likwidacji, lub minimalizacji
zagrożeń; 3) jedna z istotniejszych wartości egzystencjalnych, wiążąca się z poczuciem
stabilności, trwałości korzystnego stanu rzeczy, odczuciem zagrożenia, wrażeniem
pewności. W sferze stosunków politycznych występuje bezpieczeństwo międzynarodowe
i bezpieczeństwo wewnętrzne państwa. Rodzaje bezpieczeństwa: narodowe, regionalne,
planetarne, zbiorowe, militarne, ekonomiczne, technologiczne, ekologiczne,
ideologiczne.

Biurokracja – grupa profesjonalnych urzędników, zorganizowanych w formie


hierarchicznej piramidy, którzy mają do wypełnienia racjonalne funkcje w warunkach
istnienia uniwersalnych i sformalizowanych zasad i procedur postępowania. W innym
znaczeniu: nadmiar formalistyki w działalności urzędów, powodujący długotrwałe i
niekompetentne załatwianie spraw przy jednoczesnym zaniedbaniu interesów jednostki i
dobra ogółu. Typ idealnej biurokracji według M. Webera: 1) stałość i powtarzalność
czynności urzędowych związana z ich formalizacją; 2) zasada kompetencji i hierarchii; 3)
zasada, iż działalność urzędnika jest zajęciem podstawowym, stanowiącym źródło
utrzymania, ale nie dostarczającym żadnych dodatkowych korzyści; 4) zasada
prowadzenia dokumentacji całej działalności; 5) struktura administracji jest
jednoznacznie wyznaczona przez cel działania. Biurokracja może przeistoczyć się w
biurokratyzm, następuje to wówczas, gdy administracja izolowana jest od kontroli
społecznej, pojawia się nadmierny formalizm w przestrzeganiu prawa, oraz centralizm w
hierarchicznym systemie podporządkowania.

Błąd polityczny – działanie, decyzja, lub zachowanie podmiotu polityki, prowadzące do


nieoczekiwanego rezultatu, sprzecznego z jego własnym interesem, interesem grupy,
którą reprezentuje lub całego społeczeństwa. Błędy mogą wynikać z: 1) braku
dostatecznej siły; 2) braku wiedzy i doświadczenia; 3) nadmiernej rutyny i pewności
siebie 4) niedostatecznego zaangażowania i wysiłku; 5) niewłaściwej oceny sytuacji. W
zależności od rangi błędu, a zwłaszcza tego, czy dotyczy on działań strategicznych,
taktycznych, czy operacyjno-wykonawczych, różne mogą być jego konsekwencje – od
bieżących kłopotów aż po zachwianie równowagi całego systemu politycznego .

Charyzma – pojęcie rozumiane zwykle w sposób dwojaki: 1) jako atrybut, osobista cecha
jednostki, niecodzienna właściwość danej osoby; 2) jako relacja między liderem, a jego
zwolennikami, czyli wpływ jaki ten pierwszy ma na drugich. Przywódca charyzmatyczny
jest zawsze radykałem, który rzuca wyzwanie ustalonemu porządkowi. Panuje nad
ludźmi dzięki cechom nieosiągalnym dla innych i nie dającym się pogodzić z prawami
myśli i działania rządzącymi życiem codziennym. Fenomen charyzmy pojawia się zwykle
tylko w pewnych okolicznościach historycznych: załamania się dotychczasowego ładu,
silnie odczuwanej deprywacji, ostrych przesileń cywilizacyjnych.

Cele polityczne – założenia związane z dążeniem do zdobywania i wykonywania władzy


politycznej, praktycznym przejawem wyboru celów i środków ich realizacji jest decyzja
polityczna. Cele polityczne są tworzone przez różne podmioty polityki, a zwłaszcza przez
organizacje polityczne, elity, grupy społeczne i jednostki. Cele polityczne można
rozpatrywać, przyjmując różne kryteria ich podziału, np. jako ogólne i konkretne, główne
i uboczne, proste i złożone, indywidualne i grupowe, strategiczne i taktyczne itp. Cele
polityczne są przyczyną i motywem działań społecznych, służą konkretyzacji potrzeb i
wartości jednostek i grup odnoszących się do zakresu polityki.
Cywilizacja – poziom rozwoju społecznego w danym okresie historycznym, ze
szczególnym uwzględnieniem poziomu kultury materialnej, środków i umiejętności
wytwarzania dóbr, jak również tworzenia instytucji społecznych. Obecnie odrzucane jest
stanowisko o cywilizacjach wyższych i niższych, lub też o zupełnym braku cywilizacji w
danym społeczeństwie na rzecz poglądów świadczących o jedności rodzaju ludzkiego,
według których wszystkie społeczeństwa osiągają ten sam poziom cywilizacyjny na
określonym przez czas i warunki stadium rozwoju.

Decyzja polityczna – nielosowy wybór działania, lub zaniechania politycznego,


dokonywany przez ośrodek polityczny w polu polityki. Do cech charakteryzujących
decyzje polityczne zaliczamy: decydenta, stopień poinformowania ośrodka decyzyjnego,
nastawienie na osiągnięcie od razu więcej niż jednego celu, wielowymiarowość (jeden
cel można osiągnąć różnymi sposobami), wieloetapowość urzeczywistnienia. Decyzje
polityczne dzielimy na: strategiczne (perspektywiczne), taktyczne (bieżące) i operatywne
(doraźne). Decyzje mogą być podejmowane w warunkach pewności, w warunkach
niepewności, bądź w warunkach ryzyka. Decyzje mogą mieć charakter ogólnospołeczny,
partykularny, bądź indywidualny. Mogą być podejmowane na szczeblu
międzynarodowym, narodowym lub lokalnym.

Decyzji politycznych typologia – schemat klasyfikacyjno – porównawczy decyzji


politycznych.
1) podział w ujęciu podmiotowym: jednoosobowe, zbiorowe, grupowe;
2) podział wg kryterium adresata: odnosząca się do całego społeczeństwa, odnosząca
się do wielkich grup społecznych, do małych grup społecznych i do jednostek;
3) ze względu na relacje między podmiotem a adresatem: władcze, dyrektywne
(partnerskie), subordynacyjne;
4) ze względu na odniesienie decyzji do sytuacji, zjawiska lub faktu, będącego jej
przedmiotem: antycypujące, inicjujące, reaktywne;
5) wg kryterium czasowego: strategiczne, taktyczne, operacyjne;
6) wiedza podmiotu: decyzje podejmowane w warunkach pewności, niepewności,
ryzyka;
7) wg kryterium racjonalności: racjonalne, nieracjonalne, aracjonalne;
8) decyzje i nie-decyzje (zaniechanie działania)
9) intrajednostkowe (np. decyzja o wstąpieniu do partii), interjednostkowe (np. decyzja
ministra o powołaniu swojego zastępcy), intragrupowe (np. decyzja klubu
parlamentarnego o zmianie swojego kierownictwa), intergrupowe (np. decyzja o
połączeniu dwóch partii politycznych);

Decyzyjna implementacja – proces wprowadzenia decyzji w życie za pomocą


określonych metod i środków. Za główny cel wykonywania decyzji uważa się
przekształcenie rzeczywistości istniejącej w rzeczywistość pożądaną. W procesie
implementacji decyzji mogą jednak powstawać niepożądane skutki, które mogą
spowodować, że decyzja okaże się bezskuteczna. Należy spełnić pięć warunków, aby
implementacja była skuteczna:
a) konsekwencja działania kierownictwa politycznego;
b) umiejętność mobilizacji zasobów politycznych;
c) zdolność do neutralizacji działań przeciwnych danej decyzji;
d) pozyskiwanie dla realizacji decyzji poparcia znacznych grup społecznych;
e) społeczne poczucie identyfikacji z powziętą decyzją;

Na społeczne poczucie identyfikacji z podjętą decyzją wpływ mają:


a) kształtowanie w skali społecznej umiejętności podejmowania decyzji;
b) rozwijanie mechanizmów uczestnictwa w podejmowaniu decyzji jako warunku
koniecznego do społecznego uznania przesłanek tej decyzji;
c) upowszechnienie potrzeby kontroli zarówno prawomocności jak i poprawności
decyzji;
d) wytworzenie przekonania o tym, że system polityczny jest w stanie zabezpieczyć
właściwą dynamikę modyfikacji systemu wartości decydenta politycznego;

Decyzyjna teoria – teoria decyzji rozwijana jest w dwóch głównych nurtach –


normatywnej i opisowej teorii decyzji. Normatywna teoria decyzji jest prezentowana jako
teoria aksjomatyczna. Opisowa teoria decyzji zajmuje się studiowaniem faktycznych
procesów decyzyjnych, jest więc teorią empiryczną. Teoria normatywna pretenduje do
formalizacji intuicyjnego pojęcia racjonalności, przy wykorzystaniu świadectw
empirycznych, których dostarcza teoria opisowa. Celem teorii normatywnej nie jest opis
tego, jak decydenci podejmują decyzje, ale skonstruowanie racjonalnego modelu
decydowania.

Decyzyjny proces – zespół powiązań przyczynowo – skutkowych, występujących


wewnątrz ośrodka decyzyjnego w związku z sytuacją decyzyjną, strukturą ośrodka i
celami decydentów. Proces decyzyjny przebiega równocześnie na czterech poziomach:
a) racjonalnym, kiedy ośrodek decyzyjny logicznie analizuje sytuację decyzyjną, swoje
cele i możliwości;
b) emocjonalnym, gdy ośrodek decyzyjny równocześnie z procesami myślenia
racjonalnego ulega wpływom osobowości decydentów, ich emocjom, oraz
stresowi i frustracji;
c) społecznym, kiedy kształt i treść decyzji jest przedmiotem walki politycznej wszelkich
grup społecznych dążących do zaspokojenia swoich potrzeb i realizacji interesów;
d) organizacyjnym, stanowiącym otoczenie ośrodka podejmowania decyzji politycznych,
który to poziom jest związany z podmiotowością organizacji politycznych wielkich
grup społecznych, występujących jako podmioty działań politycznych;

Schemat procesu decyzyjnego powinien wyglądać następująco:


a) pojawienie się sygnału o niezaspokojonych potrzebach społecznych;
b) dostrzeżenie problemu przez ośrodek decyzyjny, co staje się bodźcem do
rozpoczęcia dalszych działań mających na celu podjęcie konkretnej decyzji;
c) zbieranie informacji dotyczących tego problemu oraz warunków i możliwych
sposobów jego rozwiązania;
d) selekcja informacji dokonywana przez poszczególne ogniwa, pośredniczące
pomiędzy społeczeństwem, a ośrodkiem decyzyjnym;
e) przygotowanie alternatywnych wariantów decyzji;
f) konsultacja tych wariantów z zainteresowanymi grupami społecznymi lub całym
społeczeństwem;
g) podjęcie decyzji (wybór jednego z możliwych działań);
h) realizacja decyzji

Demokracja – typ reżimu politycznego zakładający możliwość partycypacji i kontestacji


(uczestnictwa i opozycji politycznej). Termin ten wszedł w użycie już w V w. p.n.e.
Demokracją określano władzę, na którą wpływ miał lud. Obecni demokrację rozumie się
jako władzę, na którą wpływ może mieć większość osób uprawnionych. Demokratycznie
(lub niedemokratycznie) sprawuje się władzę w określonej zbiorowości, w szczególnym
przypadku w zbiorowości państwowej. Do zasad demokracji należy: wolność
organizowania się, wolność tworzenia ugrupowań politycznych, istnienie opinii
publicznej, wolność słowa i druku, stowarzyszania się, zgromadzeń, petycji i manifestacji,
niezawisłe sądownictwo, zasada alternacji politycznej (wybory), możliwość odwoływania
rządzących itd. System polityczny jest systemem demokratycznym o tyle, o ile główne
gremia podejmujące decyzje powoływane są w wyniku okresowo odbywających się
wyborów, z wolnym dostępem kandydatów, całą zaś dorosła ludność ma prawo głosu.
Wśród uwarunkowań wpływających na rozwój demokracji wymienia się: strukturę
społeczną (silna klasa średnia jest czynnikiem stymulującym demokrację), poziom
rozwoju ekonomicznego (większość państw demokratycznych charakteryzuje się
wysokim PNB), czynniki kulturowe, czynniki religijne, czynnik zewnętrzny (dyfuzja
demokratycznych wzorów z zagranicy).
Demokracja bezpośrednia – typ demokracji w której naród bezpośrednio podejmuje
decyzje polityczne. Demokracja bezpośrednia polega zatem na tym, że ważne decyzje
podejmowane są nie przez reprezentantów narodu, ani tym bardziej urzędników, lecz
przez samych obywateli. Funkcjonuje współcześnie kilka instytucji demokracji
bezpośredniej. Są to: referenda, sprzeciw ludowy (weto ludowe), inicjatywa ludowa,
zebranie mieszkańców.

Doktryna polityczna – zespół poglądów, twierdzeń, przekonań, z określonej dziedziny:


filozofii, teologii, polityki itp., z reguły odnoszących się do różnych aspektów życia
społecznego. Doktryna polityczna w wąskim znaczeniu obejmuje wyodrębniony w czasie
i przestrzeni zakres problemów i zjawisk określonej ideologii, lub koncepcji określonego
autora w danej dziedzinie. W szerokim znaczeniu doktryna polityczna występuje jako
synonim ideologii (np. doktryna konserwatywna, liberalna, socjaldemokratyczna). Z
reguły doktryna polityczna jest konkretyzacją ideologii. Stanowi uporządkowany zbiór
poglądów na organizację polityczną społeczeństwa, problemy władzy itp. Na gruncie
jednej ideologii może się jednak wykształcić wiele doktryn politycznych. Jedna doktryna
może też nawiązywać do kilku ideologii. Doktryny od XIX wieku charakteryzuje się jako
prawicowe, centrowe i lewicowe.

Doradca polityczny – osoba zaufana, dobierana spośród grona praktyków i


naukowców, bliskich poglądom i linii politycznej danego polityka. Doradcy muszą
posiadać umiejętność sprawnego operowania swą wiedzą i doświadczeniem tak, aby
formułować swe opinie i wnioski w sposób, który będzie możliwy do przyjęcia przez
polityka. J.D. Riviera wskazał na cztery przypadki zniekształcenia roli doradcy:
a) gdy doradcami zostają ludzie podzielający poglądy szefa, i gdy wahają się
sformułować i „podać” pogląd odmienny;
b) gdy doradca jest jednocześnie szefem jakiegoś urzędu, co niechybnie wywołuje
konflikt ról, jakie on pełni;
c) gdy rozstrzygnięcie doradcy odbywa się na korzyść racji partykularnych;
d) gdy doradca pragnie budować własną pozycję, bądź siłę;

W razie zajścia jednej (lub kilku, albo wszystkich na raz) z powyższych dewiacji roli
doradcy, zwiększa się bardzo prawdopodobieństwo podjęcia przez decydenta decyzji
zdecydowanie nietrafnej i niezoptymalizowanej, czyli popełnienia błędu politycznego.

Działanie polityczne – podejmowanie i realizacja decyzji politycznych, poprzez


zorganizowane podmioty, których wynikiem jest powstawanie faktów politycznych i
kształtowanie się określonych procesów politycznych.
Cechy działania politycznego:
a) ma charakter celowy;
b) podejmuje się je w celu wywołania określonych skutków politycznych (np. dymisja);
c) jest zazwyczaj podejmowane w interesie wielkich grup społecznych;
d) duży stopień instytucjonalizacji, ze względu na udział aparatu państwowego,
partyjnego, oraz organizacji społecznych;
e) cechuje je zwykle wysoki poziom zorganizowania uczestniczących w nich grup
społecznych;
f) posiada charakter konfliktowy;
g) jest na ogół działaniem zbiorowym

Działania polityczne mogą przybierać formę bezpośrednią, bądź pośrednią. Działania


polityczne można sklasyfikować na podstawie:
a) stopnia złożoności;
b) rodzaju podmiotów, podejmujących działanie;
c) liczby podmiotów, uczestniczących w działaniu, oraz zależności pomiędzy nimi;
d) stopnia instytucjonalizacji;
e) zakresu swobody podmiotu wykonującego działanie;
f) stopnia przymusowości działań;
Ekspert polityczny – osoba, której kompetencje uznaje jej środowisko zawodowe.
Ekspert nie jest osobą kreowaną, ponieważ można jedynie powołać, czy też zamówić
ekspertyzę, co będzie oficjalnym potwierdzeniem opinii ustalonej w jego środowisku
zawodowym. Ekspert zatem jest to czynnik, który ma się przyczynić do zapewnienia
wszechstronnej, rzetelnej informacji, do jej wzbogacenia najnowszymi osiągnięciami
wiedzy fachowej. Istotne jest zapewnienie ekspertowi swobody formułowania i wyrażania
poglądów. Jeśli ekspert, poza godziwym wynagrodzeniem, będzie oczekiwał
dodatkowych korzyści, to jego opinie będą tendencyjne, dopasowane do życzeń ośrodka
powołującego.

Elita polityczna – grupa ludzi, wyodrębniona na podstawie kryterium udziału w procesie


podejmowania decyzji państwowych. Istnieją trzy metody wyodrębniania elity
politycznej:
a) metoda pozycyjna – elitę polityczną tworzą osoby zajmujące strategiczne pozycje w
państwie;
b) metoda reputacyjna – elitę polityczną tworzą osoby, które w mniemaniu opinii
publicznej mają istotny wpływ na decyzje państwowe;
c) metoda decyzyjna – elitę polityczną tworzą osoby faktycznie podejmujące decyzje,
bądź mające na nie istotny wpływ;

Według teorii elit G. Mosca i V. Pareto każde społeczeństwo dziali się na większość
rządzoną i mniejszość rządzącą, strukturą pośredniczącą między elitą, a masami jest
subelita (urzędnicy państwowi, intelektualiści, naukowcy), elita sprawuje władzę
posługując się formułą polityczną, która jest uzasadnieniem uprzywilejowanej pozycji
elity, a każda elita zostaje po pewnym czasie zastąpiona przez inną elitę.

Ewolucja polityczna – wszelki rozwój polityczny służący przechodzeniu do stanu


bardziej złożonego lub pod pewnym względem doskonalszego. Ewolucja, będąc
przeciwieństwem rewolucji zakłada unikanie w trakcie przeobrażeń politycznych
zachowań gwałtownych, wiążących się z możliwością użycia przemocy. Ewolucja
polityczna wymaga wcześniejszych działań politycznych (np. zmian legislacyjnych),
dających podstawę do ich właściwego przeprowadzenia. Ewolucja polityczna obejmuje
takie przypadki transformacji polityczno – ustrojowej, które są dokonywane bez
naruszenia ram instytucjonalnych funkcjonującego ustroju politycznego, lub
społecznego. Ewolucja może przebiegać w sposób zaplanowany, bądź mimo woli
podmiotów polityki.

Fakt polityczny – przejaw procesów politycznych, związany z walką o zdobycie władzy


państwowej, stanowiący część życia społecznego i występujący wszędzie tam, gdzie
mamy do czynienia z organizacją społeczeństwa i sprawowaniem władzy oraz
zorganizowaniem i sterowaniem procesami społecznymi .

Gra polityczna – 1) w odniesieniu do teorii gier jako metody analizowania polityki;


2) jako gry symulacyjne służące do kształcenia polityków i analityków polityki,
pozostając w ścisłym związku z teorią gier; 3) jako raczej publicystyczne określenie
bieżącego układu sił i dynamiki sceny politycznej; 4) pojęcie używane w kontekście
socjotechniki, rozumianej jako gra polityczna rządzących i społeczeństwa;

Interes polityczny – jedna z form interesów społecznych, wyrażająca konieczność


zbiorowego współdziałania w celu opanowania obiektywnych warunków istnienia i
rozwoju w zakresie danej potrzeby politycznej. Interes polityczny można rozpatrywać w
dwóch płaszczyznach:
a) jako interes polityczny sensu stricto, wyrażający dążenie podmiotów społecznych do
udziału w sprawowaniu władzy za pośrednictwem państwa, systemu partii
politycznych i organizacji społecznych;
b) interes polityczny sensu largo, wyrażający dążenie dużych grup społecznych do
realizacji swoich interesów, przy udziale władzy politycznej;
Według kryterium podmiotu: interesy ogólnospołeczne, narodowościowe i etniczne,
jednostkowe. Według kryterium przedmiotu możemy wyróżnić interesy: ekonomiczne,
ideologiczne, społeczne, kulturalne, itp.

Klasa polityczna – grupa społeczna składająca się z ludzi, których działania mają
charakter polityczny, tj. odnoszą się do interesów różnych grup społecznych. Na klasę
polityczną składają się zarówno członkowie elity władzy, jak też opozycji, jednostki
wnoszące do systemu kwestie polityczne oraz reprezentanci interesów różnych sił
składających się na społeczeństwo obywatelskie, a także przedstawiciele wyższych
szczebli administracji państwowej, oraz aparaty partyjne. Według pełnionych funkcji
klasę polityczną można podzielić na:
a) elity artykulacyjne, które określają potrzeby społeczne i wyznaczają cele polityczne;
b) elity wpływu składające się z osób zajmujących wysokie pozycje poza strukturą
władzy państwowej, lecz wywierające duży wpływ na decyzje polityczne;
c) elity decyzyjne, składające się z osób zajmujących wysokie pozycje w strukturze
organizacji państwowej;

Funkcje klasy politycznej:


a) jest społecznym fundamentem rekrutacji nowych członków do elity władzy;
b) jest płaszczyzną artykulacji interesów społecznych i wyrażania celów politycznych;
c) jest płaszczyzną ujawniania się konfliktów społecznych, przez co działa stabilizująco
na system polityczny;

Kompromis polityczny – porozumienie podmiotów polityki znajdujących się w relacji


konfliktu, dotyczące rezygnacji z walki we wszystkich, lub wybranych płaszczyznach
dotychczasowych stosunków, bądź też podjęcia realizacji wspólnych interesów. Zawarcie
kompromisu w pewnych obszarach politycznego współdziałania podmiotów, zwykle nie
oznacza zaprzestania walki w innych obszarach. Jednakże pod wpływem zawartego
porozumienia może dojść do znaczącego złagodzenia gwałtowności i natężenia
dotychczasowych starć politycznych. Do najczęściej zawieranych w sferze polityki
kompromisów zalicza się:
- porozumienia programowe
- wyborcze
- koalicyjne
- parlamentarne
- decyzyjne
- personalne

W ogólnym ujęciu wyróżniamy kompromisy:


- strategiczne
- taktyczne
- akcyjne

Konflikt polityczny – przeciwstawne działania dwóch, lub więcej podmiotów polityki,


wynikające z ich wzajemnie sprzecznych interesów. W ogólnym ujęciu interesy te
dotyczą czterech obszarów systemu społecznego, wskazujących zarazem na genezę
konfliktów:
a) sprawowania władzy i wywierania wpływu w systemie politycznym;
b) partycypacji w tworzeniu i dystrybucji dóbr materialnych;
c) statusu poszczególnych podmiotów w strukturze społecznej;
d) szans kształtowania, upowszechniania i realizacji systemów wartości, związanych z
cywilizacyjną, ideologiczną, polityczną, etyczną itp. odrębnością podmiotów;

Według kryterium podmiotowego wyróżnia się konflikty, w których uczestnikami – w


różnych konfiguracjach – są duże grupy społeczne, organizacje i ruchy polityczne, ich
ośrodki decyzyjne, oraz jednostki. Inny rodzaj konfliktów stanowią te, w których stronę
stanowią podmioty władzy państwowej.
Biorąc pod uwagę kryterium systemowych i pozasystemowych przyczyn konfliktów
politycznych wyróżniamy:
a) konflikty powstałe wewnątrz systemu politycznego jako rezultat interakcji jego
podmiotów, zwłaszcza na linii władza – opozycja;
b) konflikty zrodzone w relacjach systemu politycznego i pozasystemowych podmiotów
polityki;
c) konflikty spowodowane bodźcami zewnętrznymi – ekonomicznymi, religijnymi, itp.,
poprzez niezależną od systemu transformację konfliktów niepolitycznych w
polityczne;
d) konflikty wywołane bodźcami zewnętrznymi;

Konflikt społeczny – przeciwstawne działania dwóch, lub więcej podmiotów,


wynikające z ich wzajemnie sprzecznych potrzeb i interesów. Strony konfliktu dążą do
osiągnięcia określonych zasobów materialnych i niematerialnych, występujących zwykle
w rozmiarach niewystarczających dla pełnego zaspokojenia tych potrzeb i interesów.
Rozróżniamy trzy podstawowe typy konfliktu społecznego:
a) konflikt strukturalny – wskazujący, iż w strukturze społecznej istnieje „niezgodność,
wzajemne wykluczanie się celów grupowych, spowodowane ograniczoną ilością
powszechnie pożądanych dóbr”;
b) konflikt behawioralny – akcentuje przeciwstawne działania podejmowane przez dane
podmioty;
c) konflikt psychologiczny – odwołuje się do takich uczyć, które powodują wrogość i
walkę między ludźmi;

Według kryteriom podmiotowego wyróżniamy konflikty między dwiema jednostkami,


między jednostką, a grupą społeczną i między grupami (organizacjami) społecznymi. Z
kolei według kryterium źródeł konfliktu można wyróżnić:
a) konflikt percepcji – podmioty w błędny sposób postrzegają i interpretują wzajemne
relacje, cechy własne, motywy i skutki działania drugiej strony, tworząc w swej
świadomości fałszywy obraz rzeczywistego stanu rzeczy;
b) konflikt wartości – związany z respektowaniem, przez poszczególne podmioty
odrębnych systemów wartości ideologicznych, religijnych, obyczajowych, itp.;
c) konflikt interesów, gdzie strony walczą o dostęp do pozytywnie wartościowanych
dóbr, bez których nie jest możliwe zaspokojenie ich najważniejszych potrzeb,
warunkujących ogólnospołeczny status danego podmiotu;

Korupcja – rozmaite sposoby wykorzystywania zajmowanego stanowiska do celów


osobistych. Istota korupcji polega na utajonej wymianie dóbr, lub usług, korzystnej dla
obu stron wymiany. Wyróżnia się trzy rodzaje korupcji:
a) urzędniczą, kiedy urzędnik sam inicjuje korupcję, domagając się korzyści w zamian
za wydanie decyzji niezgodnej z prawem, lub pragmatyką służbową;
b) komercyjną, inicjowana przez ludzi interesu w celu przekupienia polityków;
c) polityczną, kiedy politycy „przekupują” wyborców w celu pozyskania głosów;

Korupcja jest charakterystyczna dla skostniałych i niewydolnych systemów społecznych


oraz takich systemów władzy, które kontrolują większość płaszczyzn życia społecznego.

Kultura polityczna – pojęcie powstałe dopiero w XIX wieku, jednakże jak na to zwracali
uwagę niektórzy politolodzy , coś na kształt kultury politycznej towarzyszy człowiekowi
od chwili, kiedy wypowiedział się po raz pierwszy na temat polityki. Na gruncie polskiej
nauki termin kultura polityczna nie jest nowy. Pojawił się on w publicystyce w czasie
rewolucji w 1905r. Wówczas pojęcie to używane było w rozumieniu potocznym,
oznaczało powściągliwość polityczną, grę fair , wstrzymywanie się od działań
ekstremalnych. W obecnym rozumieniu kultura polityczna to całokształt wartości, norm i
reguł zachowania, utrwalonych w świadomości podmiotów, biorących udział w
działaniach politycznych. Tak rozumiana kultura polityczna spełnia trzy główne funkcje:
a) regulacyjną, odnoszącą się do porządkowania i ujednolicania działań politycznych;
b) socjalizacji politycznej, oznaczającej proces wchodzenia członków danej społeczności
w kulturę polityczną;
c) integracyjną, tworzącą podstawy do skoordynowania działań politycznych, oraz do
współdziałania lub współpracy jednostek i grup w dążeniu do osiągnięcia określonych
wartości i dóbr;

Strukturę kultury politycznej tworzą:


a) wiedza o polityce, znajomość faktów, oraz zainteresowanie nimi;
b) ocena zjawisk politycznych, sądy wartościujące, dotyczące tego jak powinna być
sprawowana władza;
c) emocjonalna strona postaw politycznych;
d) uznane w danym społeczeństwie wzory zachowań politycznych;

Manipulacja polityczna – pejoratywne określenie metody realizacji celów politycznych,


poprzez niejawne oddziaływania na świadomość i zachowania jednostek, oraz grup
społecznych. W znaczeniu ogólnym manipulacja to wywieranie wpływu na kogoś i
celowe wprowadzanie go w błąd, a także zaaranżowanie sytuacji prowadzącej do
podjęcia przez jednostki z góry przewidzianych działań, przyjęcia takich a nie innych
opinii i poglądów, wyrażania określonych postaw i zachowań, których efekty nie są
uświadomione przez manipulowane osoby.

Manipulacja polityczna stosowana jest zwykle, gdy podmiot dominujący w stosunkach


politycznych, pragnący zrealizować określone cele (decyzje, reformy, itp.) a) nie posiada
legitymacji politycznej; b) liczy się z oporem społecznym, wobec zmian, które zamierza
wprowadzić; c) nie dysponuje wystarczającym czasem i środkami na gratyfikacje
materialne dla pewnych przynajmniej grup społecznych; d) napotyka na irracjonalne
(przynajmniej jego zdaniem) niezrozumienie własnych intencji; e) występuje wśród
rządzących przekonanie, że emocjonalnie wzmocnione oddziaływanie na osobowość
człowieka jest bardziej efektywne niż proces racjonalnego przekonywania.

Tendencja do manipulacji politycznej występuje w każdym systemie politycznym,


jednakże szczególnie w systemach autorytarnych i totalitarnych występują warunki do
efektywnej manipulacji politycznej.

Środki umożliwiające manipulację dzielimy m.in. na:


a) środki językowe, uzyskujące różne własności wyrażeń językowych;
b) środki pozajęzykowe, wśród których poczesne miejsce zajmują socjotechniki
aktywizowania potrzeb jednostki, zmierzające do kształtowania pożądanej przez
manipulatora ich hierarchii;

Manipulować można także wzbudzając poczucie strachu, zagrożenia, wykorzystując fobie


etniczne i religijne, stosując kampanię negatywną w wyborach itp.

Mit polityczny – najczęściej określany bywa jako zmyślenie, a więc produkt umysłu,
którego status najtrafniej przyrównać można do wypowiedzi artystycznej w kulturze. Mity
nie mogą być rozpatrywane w kategoriach prawdy lub fałszu. Mit umiejscowić można
pomiędzy religią a nauką. Dzisiaj mity są wypróbowanym środkiem socjotechniki i
psychotechniki, a kultura masowa ma sama w sobie charakter mitogenny.

Żywotność mitów we współczesnej rzeczywistości społeczno – politycznej wynika jednak


z funkcji, roli i zadań które mity realizują:
a) mity służyły i służą pewnym interesom grupowy, klasowym, kastowym itp.;
b) mity legitymizują władzę, mają też zdolność do usprawiedliwiania jednostkowych
błędów i niedoskonałości;
c) mity uzasadniają decyzje oraz stany wyższej konieczności;
d) mity udzielają pozoru naturalności temu, co arbitralne;
e) rzeczywistość dzięki mitom wydaje się prosta i nieskomplikowana;
f) mity socjalizują jednostki, nadając wartości pewnym osobom i postępowaniom, tym
samym lansują własne wzory zachowań;
g) mity ustanawiają bezpośrednią i pozytywną łączność między psychiką indywidualną
a społeczeństwem;
h) mity pełnią rolę teorii społecznych względem technik praktycznego działania;
i) mity są formą regulacji zachowań oraz formą ich programowania i
samoprogramowania;
j) mity ułatwiają osiągnięcie porozumienia i spójności wewnątrz grupy;

Wyróżniamy mity polityczne, a więc te, dotyczące organizacji państwa, społeczeństwa i


władzy oraz mity politycznego znaczenia, czyli wszystkie inne. Według kryterium treści
ideowych można wyróżnić mity ideowe, czyli dynamiczne, oraz mity statyczne, czyli
budujące irracjonalne wyobrażenia o rzeczywistości.

Moralność polityczna – zbiór norm harmonijnego współżycia społecznego, rozumiany


jako zbiór nakazów, dotyczących tego jak postępować na płaszczyźnie działań
politycznych w sposób politycznie akceptowalny. Są cztery stanowiska, dotyczące
rozwiązań relacji pomiędzy moralnością a polityką:
a) stanowisko amoralistyczne – zakłada jakościową odmienność moralności od polityki,
jakoż e moralność dotyczy stosunków pomiędzy jednostkami ludzkimi, natomiast
polityka zajmuje się stosunkami pomiędzy takimi organizacjami społecznymi jak
państwa i narody;
b) stanowisko moralistyczne – zakłada jedność polityki i moralności, bezwzględny
prymat sprawiedliwości, podporządkowanie celów politycznych zasadom
moralnym;
c) stanowisko makiawelistyczne – rozumowanie przypisywane N. Machiavellemu,
akcentuje przeciwstawność moralności w stosunku do polityki, „cel uświęca
środki, nawet najbardziej niegodziwe z moralnego punktu widzenia środki”;
d) realizm polityczny – w sytuacjach konfliktowych nakazuje kierować się zasadą
mniejszego zła, zwolennicy tej opcji argumentują, że ni zawsze sprawowanie polityki
w zgodzie z zasadami moralności jest możliwe;

Motywacja polityczna – proces psychiczny wywołujący i ukierunkowujący zachowania


polityczne. Mechanizm motywacji oparty jest na świadomym i/lub podświadomym
uleganiu ludzi wpływom różnorakich bodźców, które skłaniają ich do podjęcia lub
zaprzestania działalności politycznej. Może to być chęć uzyskania władzy, uzyskania
prestiżu, poczucie przynależności i solidarności grupowej, chęć naprawy świata itp.
Ogólni rozróżniamy bodźce egoistyczne i prospołeczne.

Naród – oznacza wspólnotę, nie społeczność. Do cech społeczności brak mu bowiem


władzy, organizacji, instytucji prawnych. Naród, który uzyska te cech nie przestaje
wprawdzie być narodem, ale staje się równocześnie społecznością państwową. W więzi
narodu należy wyróżnić pierwiastki materialne i duchowe. Do pierwiastków materialnych
zaliczamy:
a) więzy krwi;
b) wspólnotę ziemi;

Najważniejsze pierwiastki duchowe uczucie, świadomość i przekonanie o wspólnym


pochodzeniu, wspólnym dobru, przeżycie historyczne i wola jedności.

Naród jest grupą społeczną, która tworzy się w długich procesach dziejowych. Wspólne
przeżycia historyczne wytwarzają w ciągu licznych pokoleń nie tylko specyficzne
obyczaje, ale nawet pewną wspólnotę poglądów, pewien typ myślenia.

Wykładnikiem siły, prężności, wartości społecznych i moralnych narodu jest kultura, a


wykładnikiem kultury – język narodowy. Kultura języka jest znakiem ogólnej kultury
narodowej i pierwszym przejawem więzi narodowej. Do wspólnego dziedzictwa
kulturowego narodu należy także twórczość artystyczna.
Każdy naród cechują trzy grupy dążeń:
a) dążenie do jedności narodowej w dziedzinie politycznej, gospodarczej, społecznej i
religijnej;
b) dążenie do wolności narodowej, samodzielności państwowej i niezależności od
wszelkich wpływów obcych;
c) dążenie do wyróżniania się spośród innych narodów, do uzyskiwania wysokiej wśród
nich godności, wpływów, znaczenia;

Nie-decyzja – akt nielosowego wyboru zaniechania politycznego. Nie-decyzja


polityczna występuje w przypadku, gdy proces decyzyjny zostanie przerwany w
którejkolwiek fazie przed dokonaniem przemiany rzeczywistości istniejącej w
rzeczywistość pożądaną.
Rozróżniamy sześć typów nie-decyzji politycznej:
a) decyzja neglekcyjna – zaniechanie przez ośrodek decyzyjny uświadomienia sobie
istniejącego problemu, stanowiącego element sytuacji decyzyjnej;
b) decyzja ominsyjna, polegająca na świadomym poniechaniu działania;
c) decyzja kunktatorska, polegająca na taktycznym zaniechaniu działania politycznego;
d) decyzja remisyjna, polegająca na zaniechaniu precyzyjnego określenia celów
działania politycznego;
e) decyzja symboliczna, polegająca na zadeklarowaniu poparcia dla podstawowych
wartości politycznych, przy jednoczesnym zaniechaniu określonych metod,
środków działania oraz implementacji;
f) decyzja optatywna, polegająca na przerwaniu procesu decyzyjnego w fazie
implementacji;

Opinia publiczna – w sensie przedmiotowym oznacza obiekt zainteresowania i oceny,


w sensie podmiotowym określa, kto jest autorem opinii o rzeczywistości, czy zjawisku,
natomiast ujęcie funkcjonalne odnosi się do funkcji jakie opinia publiczna spełnia.
Wyrazicielem opinii publicznej mogą być jednostki posiadające pewien autorytet,
różnego rodzaju grupy społeczne, wspólnoty religijne, grupy profesjonalne, związki
zawodowe itp., wyrażające opinie o ważnych dla społeczeństwa sprawach. Artykułowanie
opinii publicznej może mieć charakter werbalny i niewerbalny. Do pierwszych można
zaliczyć oświadczenia wydawane publicznie za pomocą mediów, do drugich zaś
demonstracje, manifestacje itp., których celem jest zaprezentowanie aprobaty, bądź
dezaprobaty dla konkretnych działań politycznych. Do cech opinii publicznej zaliczamy
zmienność i rozproszenie.

W kwestii istotności opinii publicznej panuje pogląd, że z jednej strony politycy powinni
uwzględniać stanowisko opinii publicznej, z drugiej zaś poglądy i racje przedstawiane
przez opinię publiczną nie powinny być hamulcem dla wszelkich działań politycznych.

Optymalizacja decyzji politycznych – znalezienie takiego sposobu działania, który


umożliwi podjęcie najlepszej w danych warunkach decyzji politycznej. Decyzja
optymalna stanowi wybór takiego z możliwych wariantów działania politycznego, którego
realizacja prowadzi do najwyższego stopnia osiągnięcia celu. Wśród decyzji optymalnych
możemy rozróżnić m.in.:
a) decyzję racjonalną rzeczowo – przekształcona w działanie odpowiada w pełni
rzeczywistości i rzeczywistość tę przekształca zgodnie z jej istotą i prawami nią
rządzącymi;
b) decyzję racjonalną metodologicznie – oznacza ona taki wybór działania, którego
podstawą są wszystkie dostępne dla układu decyzyjnego informacje i reguły „sztuki”
podejmowania decyzji;

Optymalizacja decyzji jest najtrudniejszą częścią procesu decyzyjnego. Należy pamiętać


bowiem, że decyzje optymalne w danym okresie bywają nieoptymalne w okresie
dłuższym, oraz że istnieje praktycznie nieograniczona liczba czynników pozostających
poza kontrolą decydenta.

W czasie podejmowania decyzji może nastąpić wiele błędów, są nimi przypadki


naruszenia określonych wcześniej kryteriów optymalizacji decyzji politycznych. Z tego
punktu widzenia możemy wyróżnić błędy merytoryczne i techniczne.

Ośrodek decyzji politycznej – mechanizm podejmowania decyzji politycznych, będący


elementem systemu politycznego państwa, lub elementem międzynarodowych struktur
decyzyjnych. Ośrodek taki można najprościej określić jako centralny punkt jakiejś
struktury decyzyjnej. Jest to instytucja zasięgiem działania obejmująca całokształt
spraw związanych z jakąś dziedziną życia na pewnym terenie.

Perswazja – sposób wpływania na jednostki i grupy społeczne w celu skłonienia ich do


przyjęcia pewnych poglądów i postaw oraz spowodowania pewnych zachowań. W sferze
polityki perswazja polega zatem na świadomym ukierunkowanym informowaniu i
wyjaśnianiu natury różnorakich zjawisk i procesów politycznych, konkretnych decyzji
merytorycznych czy personalnych, uczestnictwa w wyborach, nawiązywania koalicji itd.
Istotą perswazji jest przekonanie ludzi o zasadności prezentowanych treści, a zwłaszcza
o konieczności podjęcia pożądanych przez oddziałujący podmiot zachowań.
Podstawowymi instrumentami perswazji są:
a) argumentacja racjonalna;
b) oddziaływanie emocjonalne;

Skuteczność perswazji zależy od:


a) poziomu politycznego zróżnicowania, bądź polaryzacją społeczeństwa (grupy), co
może skutkować bezrefleksyjnym odrzucaniem komunikatów określonych
podmiotów;
b) ilości i wzajemnych relacji ośrodków władzy i ośrodków wpływu politycznego;
c) charakteru komunikacji politycznej, rodzaju i natężeniem szumów, trafności
argumentacji, umiejętności pobudzenia emocjonalnego odbiorców;
d) poziomu trwałości więzi łączących nadawców i odbiorców;

You might also like