$B bO 534

GIFT OF
W. W. Kemp

—_

•
1

EDUCATION DEPT.

WW I ' i- i
 GIFT OF
W. W. Kemp

3
 GHje Hake Classical Verted

AD ALPES
A TALE OF ROMA?< LIFE

BY

H. C. NUTTING
University of California

<3p

SCOTT, FORESMAN AND COMPANY

CHICAGO ATLANTA NEW YORK
 Copyrigbt, 1923, 1927, by
H. C. Nutting

274.1

EDUCATION DEPT.
 To
THE BOYS AND GIRLS OF TODAY
WHO WOULD JOIN HANDS WITH
THE BOYS AND GIRLS
OF YESTERDAY

M56003
II— I I
 PREFACE
The conditions of Latin teaching have changed much in the
last fifteen or twenty years. Once the subject was rigidly
required, and too often the requirement was ruthlessly admin
istered, without regard for the difficulties encountered by the
student, and without any particular care to enlist his interest.
Now the gradual shift to an elective basis necessitates certain
adjustments.
It has long been recognized that the transition from the
conventional beginners' book to Caesar is too abrupt; and there
has been more or less agitation for an extension of "beginning
Latin" to the end of the third half-year, thus making room for
a considerable amount of graded reading before the first Latin
author is seriously taken up. Happily this reform seems at
length in a fair way to be realized, as indicated by the recent
action of the College Entrance Examination Board. It is
hoped that the change will result in a large decrease in the
excessive mortality that used to mark the end of the first year's
work.
Long experience has led the writer to believe that, at the
beginning of the third year, there is need of a somewhat simi
lar change of procedure; for it is likely that Cicero will long
continue to be the outstanding feature of the reading of that
year, and the transition from Caesar is by no means an easy
one.
The student who passes directly from one author to the
other is confronted simultaneously by three difficulties: (1) an
unfamiliar vocabulary, (2) long and complicated sentence
structure, and (3) thought and content rather remote from
his own experience and very hard to grasp when the reading
progresses at the rate of a few lines a day.
3
4 PREFACE

In other fields victory has often been won by dividing the

difficulties to be overcome; and it is suggested that this success
ful policy be applied here by concentrating upon a single prob
lem at the start, leaving the others for later treatment.
In pursuanceof this plan, the present volume, which is
designed primarily for use in the first half of the third year,
concerns itself chiefly with the matter of vocabulary. Com
plexity of sentence structure is everywhere avoided, the thought
is simple and directly expressed, and the units are so short
that the pupil may hope to accomplish something definite at
one sitting.
Casual inspection will doubtless leave the impression that
the vocabulary of the book is rather extensive. This is a
necessary consequence of the variety of the selections; for the
chaffing of slaves, the story of Atalanta's race, and a descrip
tion of the eruption of Vesuvius each calls for different phrase
ology. However, about a third of the vocabulary of the volume
is made up of words that occur but once; and, with the excep
tion of proper names, these words are given in the footnotes
on the page with the text, and they do not appear in the general
vocabulary. The latter will be found to be of the same general
range and character as in most third-year books, and perhaps
even more compact than some.
Here, too, as with other word lists, the student will be much
helped by a little previous drill on the meanings of the com
mon prefixes. Indeed, such a background virtually reduces
the number of words to be learned; for example, given the verb
dtico, a properly trained pupil should have little need for
recourse to the general vocabulary for adduco, deduco, indued,
producd, reduce, and the like.
If the first semester of the third year is thus devoted chiefly
to the task of becoming familiar with the new vocabulary,
the facility so gained will do much to rob of their terrors the
difficulties postponed to the following term. The conven
 PREFACE 5

tional practice of attempting everything at once is very dis

couraging; and it may well be that this policy has helped
to foster the much-to-be-regretted tendency to drop Latin at
the end of the second year.
In combating this tendency, no third-year book can afford
to neglect the element of interest. At this point, too, the
conventional program labors under a heavy handicap. Where
classes are large and equipment adequate, some enthusiasm
may be aroused by such expedients as organizing a "Roman
Senate," or the like; but this at best is costly in time and effort,
and it is beyond the reach of most schools.
It is a real misfortune that no classical author has bequeathed
to us a volume written for the instruction and entertainment
of a youthful audience; but scattered here and there through
Latin literature is an abundance of material suited to such a
purpose; and it has been the task of the writer to bring some
of this together and to adapt it to the end in view.
The use of such a compilation can hardly fail to open the
eyes of the pupil to the richness and variety of Latin literature.
Incidentally, a wealth of information is introduced on points
of Roman history; and the thread of a simple story, which
gives unity to the whole, makes it possible to bring in naturally
frequent reference to Roman life and manners.
The narrative follows the fortunes of a family party travel
ing by sea from Ephesus to Brundisium, thence northward by
the Appian Way to Rome, then onward to the Alps. As they
journey, the elders narrate to the children interesting facts and
stories suggested by the places visited.
Such a narrative, dealing often with somewhat familiar
subject-matter, provides a context most favorable for quick
apprehension of the meaning of individual words; and the
short sentences, as well as the simplicity of thought and con
struction, cannot fail to encourage the habit of attacking Latin
as Latin, and of taking in the thought of a passage in the order
6 PREFACE

in which it stands. The confidence engendered by such prac

tice is bound to stand the pupil in good stead, whatever read
ing he next takes up.
The short selections of verse interspersed through the text
are chosen for their aptness and without regard to their diffi
culty. In a volume that aims to give some idea of the extent
and character of Latin literature, the appropriateness of includ
ing brief specimens of verse is obvious. To forestall a possible
difficulty in handling these, and to help to an appreciation of
the spirit of the lines, a metrical version or paraphrase has in
many cases been provided in the Appendix.
For the most effective use of the book, the class should
have access to the works of reference naturally found in a
high-school library, such as a history of Rome, a Dictionary
of Classical Antiquities, and Johnston's Private Life of the
Romans.
At thistime, when the point is being pressed home that,
if Latin is to continue to hold an honored place in secondary
education, the cultural element in its study must be empha
sized, there should be an abundant welcome for a book like
the present in the third year of the course; especially as the
matriculation requirements are now being so liberalized as to
give the teacher a very wide range of choice in reading matter.
If not adopted as a regular text, the book may be used for
sight reading, from the third year onward. For this purpose
the notes at the foot of the page will be found convenient.
The difficulty of the Latin is about the same throughout,
making it possible to select such parts of the story as indi
vidual taste may dictate.
Itis no new idea, of course, to enrich the reading program
of the third year by including material lying outside the six
orations of Cicero conventionally read. For example, con
siderable use of the letters has been made in this connec
tion, a plan that has not always worked well, because the
 PREFACE 7

search for extracts easy to read has led too often to the choice
of the pitiable and unmanly messages penned by Cicero dur
ing the time of his exile. At the other extreme, it has recently
been proposed to supplement Cicero's orations by a random
selection from a variety of sources, including such a work as
De Finibus, which is difficult reading even for college seniors.
The present text avoids these rocks and shoals. And the
hope is entertained that this new method of approach may
bring help and encouragement to many teachers, who are
waging a hard fight to save third- and fourth-year Latin, by
opening up a vista of attractive reading that will lure on more
students into the work of the third year and give them some
conception of the richness and variety of Latin literature.
For assistance in bringing out this volume, special thanks
are due Professors Katherine Allen and Grant Showerman, of
the University of Wisconsin, Professor Charles E. Bennett,
of Amherst College, Professor D wight N. Robinson, of Ohio
Wesleyan University, Dr. Robert S. Rogers, of Princeton
University, and Professor Harry F. Scott, of Ohio University,
all of whom have contributed generously to the illustration
of the text.
Other help has been given by Mr. Bernard M. Allen, Pro
fessor William F. Bade, of the Pacific School of Religion, and
Miss Florence H. Robinson, of Berkeley; and the publishers
have spared no pains to provide a suitable and attractive
dress for this new venture in the field of Latin bookmaking.
H. C. N.
University of California
March 15, 1927
 CONTENTS
PAGE
Preface • 3

List of Maps and Illustrations 13 «

Explanatory Note 15
Caput
I. At Sea 17
Pirates in the Aegean 18
Experience of Julius Caesar 18

H. At Sea 20
Stasimus as an Interpreter 20
Hannibal against the Rhodians 22
Hannibal against Eumenes 22
III. AtSea 24
Crete 24
Story of Ariadne 24
Hannibal's Visit to Crete 28
IV. At Sea 29
Isthmus of Corinth 29
The Boastful Host 31
Portents in the Behavior of Birds 33

V. At Sea 35
The Song of Anna 36
Samson 37
David and Goliath 38
Water from the Well at Bethlehem 39
VI. At Sea 40
Storm and Shipwreck 40
Lighthouse at Brundisium 43
VII. At Anchor off Brundisium 45
Daniel and the Lions 47
VIII. At Anchor off Brundisium 50
Stasimus and the Country Slave 50
Jonah 53
Lullaby of Drusilla 54
IX. Landing at Brundisium 56
Crossing the Red Sea 57
Auction 58

X. At a Villa near Brundisium 60

Britain and the Far North 60
Androcles and the Lion 62

9
 10 CONTENTS
Caput pagb
XI. To Tarentttm 64
The Farmer and the Blrds °°
Proserpina °°
XII. At Tarentum ™
Death of Archimedes '
y
Fall of Amphitheater at Fidenae 71
Missiles Thrown from Proscenium 73
0 An Actor Who Fell Asleep 74

XIII. At Tarentum 75
Stasimus and the Crabs 75
Nero as an Artist 75
Caligula; His Name and Vagaries '7
XIV. To Venusia 80
Pranks of Nero
Tossing in a Blanket °°|
Cruelty of Domitian J
Stories of Bald-headed Men |1
»2
Babes in the Woods 85

XV. At Venusia 86
Innkeeper and Doctor ™
Stasimus and the Peddler 88

XVI. At a Hamlet 91
Ghost Stories «
City Mouse and Country Mouse 84

XVII. To Beneventum 96
Story of Damocles 9b
Philoxenus as a Literary Critic 97
Diogenes and Aristippus 99
Lautumiae 99
Battle of Cannae 100

XVm. To Caudium 102

Pyrrhus and His Elephants 102
Duels with Elephants 102
Elephants Cross Rhone 103
Elephants against Serpents 104
Battle of the Caudine Forks 105

XIX. To Capua 108

Eruption of Vesuvius ICS
XX. ToSinuessa... , 113
Hannibal against Fabius 113
Death of Hannibal 114
Plan to Poison Pyrrhus 114
Boast of Antiochus 115
Milestones 115
Atalanta's Race 116
 CONTENTS 11

Caput i"A«E
XXI. To Fundi 118
Cicero on Gladiatorial Combats. . 118
Contest between Prisoners of Hannibal 119
Rope-walking Elephants 120
Gladiators in Sea-Fights 120
Midas 121
XXII. To Appi Forum 123
Paul and the Christians 123
Regulus 126
Canal along the Appian Way 129
XXIII. To Rome 130
Albanus Mons 130
Priests of Diana 130
Mausoleum 132
Death of Vitellius 133
XXIV. In the Country 136
Vespasian in the East 137
The Dead Sea 137
Forms of Worship in Palestine 139
Floating Islands 140
Stasimus and the One-eyed Soldier 141
XXV. Return to Rome 142
Letter from Cornelius 142
Sack and Rebuilding of Rome 144
Fire in Nero's Time 145
XXVI. To Falerii 147
The Mulvian Bridge 147
Cicero's Verse 148
March of the Fabii 148
Arrival of the Magna Mater at Rome 149
Sacrifice of Fabius during the Siege of the Capitolium . . 150
XXVII. At Falerii 153
Milo the Athlete 153
Polydamas Killed in a Cave 155
Sejanus Saves the Life of Tiberius 155
Gvges and the Ring 156
XXVIII. ToNarnia 158
An Alarming Omen 158
Omens Given a Favorable Turn 158
Adventure with Brigands 160
XXIX. ToNuceria 164
A Night Alarm 164
Stasimus and the Irate Farmer 165
XXX. To a Certain Villa 169
Battle of Sentinum 169
Heroism of Marcus Curtius 171
The Water Supply of Alexandria 173
XXXI. To Fanum Fortunae 175
Battle at the Metaurus 175
Moses in the Bulrushes 178
12 CONTENTS
Caput paqb
XXXII. ToArminum 180
Crossing the Rubicon ISO
Caesar at Corfinium 182
Britain Circumnavigated 183
XXXIII. ToBononia 185
Orpheus and Eurydice 18«
Charon and the Acheron 187
Dido's Treasure 189
Red Beards of the Domitii 190
XXXIV. To Parma 191
Story of Absalom 191
The Old Soldier's Raven 193
The Heroic Centurion 194
An Officer Who Believed in Flogging 195
XXXV. To Placentia 196
Sack of Cremona 197
Fall of Jericho 199
Rahab and the Spies 200
Crastinus 2°1
XXXVI. At Placentta 203
Story of Achan 203
Stasimus and the Crabbed Old Man 205
Battles of the Ticinus and the Trebia 207
XXXVII. To Mediolanum 210
Pyramus and Thisbe 211
Sextus and the Farmer's Apples 213
XXXVIII. At Mediolanum 215
The Blind Soldier 215
Invasions of Britain 216
Straying Horse Causes Alarm 217
Galba's Decision Regarding the Ass 219
Solomon's Judgment 220
XXXIX. To Comum 221
Stasimus and the One-armed Stranger tzl
The Daughters of Danaus • • • . 222
Pliny as a Hunter 225
Pliny Contributes to the Endowment of a School 226
XL. Placentia to Eporedia 227
The Inexperienced Traveler 22/
Significant Dreams 228
ad alpes 231
Appendix 233
List of Abbreviations 240
Vocabulary 241
Brief Subject Index 295
 LIST OF MAPS AND ILLUSTRATIONS
PAGE

Alpes Frontispiece
Qtjo Modo ViatOres ex Asia in Italiam et ad Alpes Iteb
Fecerunt 16
Amphitheatrum 23
Athenae 25
Isthmus, ut Nunc Perfossus Est 30
Forum Romanum 34
Templum 39
LItus Galliae et Pharus 44
Patria Poetae CatullI 49
Quo Modo RomanI Saxa Collocabant 51
"sllva simul sinb murmure stat" 55
Via AntIqua 65
ViaAppia 69
Theatrum 72
Africa, Hannibalis Patria 83
Via per Rura Ferens 90
RuInae 92
Lautumiae 98
Urbis Porta 101
Pars Superior RhodanI 107
Vesuvius 109
Quo Modo ChrIstianI Romae SepultI Sunt 127
EurIpus 129
Via Appia et Sepulchra 131
MIliarium 135
Urbs Campaniae 138
Ostia 152
Oppidum a Vesuvio Obrutum 157
Narnia 161
Ostium Tiberis 168
Quo Modo RomanI Aquam in Urbes Ducebant 172
Loca prope VIllam Poetae HoratI FlaccI 179
Sepulchra 186
Balneum 198

13
14 LIST OF MAPS AND ILLUSTRATIONS
PAGE
Lacus AvEBNtJS 202
Vasa Fictilia 209
Urnae. 214
Muhus HadhianI 218
Lacus ad Quem Comum Positum Est 224
Lfrus Britanniae 231
 EXPLANATORY NOTE

The party journeying- from Ephesus to Brundisium, and thence to

northern Italy, is headed by a certain Publius Cornelius, a Roman
official stationed for some time in Asia Minor, but on the death of
Hadrian (138 a.d.) recalled to Rome, not knowing to what field of
activity he is to be assigned under the new emperor, Antoninus Pius.
Other members of the party are:

Dbusilla, wife of Cornelius

Publius, eldest son, aged sixteen
Sexttjs, younger son, aged twelve
Cornelia, daughter, aged ten
Lucius, infant son
Onesimus, a slave of mature years, steward and business
manager
Stasimus, a young and pampered slave, who has recently
joined the family in Asia Minor
Anna, a maid from Palestine, special attendant upon Lucius

15
16
 AD ALPES
CAPUT I
Navis iam per undas celeriter progrediebatur, omnesque e
puppl lltus leniter e conspectu recedens conspiciebant. Ac
postremo DrGsilla: "Qulnque iam sunt annl," inquit, "cum in
hanc terram barbaram iter f ecimus. Quam gaudeo nobls denique
licere domum revertl, ut tandem patriam et parentes meos
vlsamus!"
Tum Cornelius: "Recte dlcis," inquit. "Sed dum hlc mora-
bamur, multa mlranda et iucunda vldimus, nec me paenitet his
in locls longinquls qulnquennium transegisse. Sed nunc doml
esse maxime cupio, ut Publius noster et Sextus omnia discant,
quae clvibus Romanls nota esse debent. Et ego ipse forum
templaque deorum libentissime iterum aspiciam."
"Urbem vix reminlscl possum," inquit Cornelia; "tam eram
parvula, cum huc profectl sumus." Tum subito conversa ad
Lucium, quem in gremio Anna sago contectum tenebat: "Et
Lucius noster eam omnlno numquam aspexit." Quae cum
dlxisset, fratrem parvum arte amplexa est.
"Suadeo, uxor," inquit Cornelius, "ut cum ceterls tu nunc
in cameram redeas; nam ventus increbrescit. Sed ego et fllil
paulo diutius in puppl ambulabimus."
Cum Driisilla in cameram cum hberls servlsque se recepisset,
tum Publius, dum ultro citroque ambulant, patrl: "Videor mihi
recordarl," inquit, "quondam perlculosum fuisse in marl Aegaeo

2. recedens: neut. 8. paenitet: impers.

3. cum, freely, since. 9. quinquennium, -i, n., five yewrs.
4. Quam: adv. 19. increbrescS, -crSbrescere, -cre-
5. licere: impers. brui, intr., freshen.
 18 AD ALPES

navigare propter plratas, qui ubique castella haberent, unde in

25 naves mercatorum impetus facerent subitos."
"Per multos annos res ita se habebat," inquit Cornelius;
-r^ejfc
mercat6r^s:ho5 modo saepe perierunt, navesque eorum aut
incensae.sunt aut in.mari submersae. Quln etiam plratae istl
'■
. *p\jstrein5 impfimiate tam audaces factl sunt, ut navls quoque
30 adbrlrentur, quibus vehebantur magistratiis nostrl."
"Papae!" inquit Sextus. "Nonne nomen magnum popull
Romanl veritl sunt? Cur non naves longae istos scelestos statim
e marl fugaverunt?"
"Saepe id temptatum est," inquit pater; "sed, ut est in
35 vetere proverbio, 'Incipere multo est quam impetrare facilius.'
Quo modo factum est ut, cum alios naves consectarentur, alil
procul praedas agerent; nec flnis fuit, priusquam custodia
totlus orae maritimae Gnaeo Pompeio Magno commissa est. Is
tam acriter plratas lacesslvit, ut omnes sexaginta diebus aut
40 fugerent aut legatos pacis petendae causa ad eum mittere
cogerentur."
Tum Publius: "Nonne Caesar dictator in potestatem istorum
plratarum olim ipse pervenit?"
"Recte quaeris," inquit Cornelius. "Nam ille adhuc iuvenis
45 lnsulam Rhodum adlre volebat, ut Apollonium Molonem
clarissimum dlcendl magistrum ibi audlret. Huc cum hlbernls
mensibus translret, a plratls captus, apud eos mansit dies fere
quadraginta.
"Interim comites Romam dlmissl sunt pecuniam quaesltum,
24. castellum, -i, n., stronghold. 36. alios note that alii follows.
:

sexaginta, indecl. sixty;

f.,

impunitas, -atis, lack 39. num.,

of

29.
punishment; causal abl. with diebus, time within
which.
30. quibus, freely, on which.
42. dictator: distinguishing Julius
33. fugaverunt: not from fugio. Caesar from other Caesars.
34. ut est, as is said.
it

46. audiret, attend the lectures of.

35. proverbium, -i, n., proverb. Cicero also went abroad ln
quam: with the comp. 79b.c. to study under Greek
impetrd, -are, -avi, -atus, tr., masters.
accomplish. 49. quaesitum: supine.
 CAPUT I 19

qua redimeretur. Ipse, inter hostes relictus, cum plratls comiter 50

iocatus saepe adfirmavit se reversum de eis supplicium summum

sumpturum.
"IllI tum adrlserunt.
scllicet Sed Caesar, cum, peciinia
demum adlata, in lltore deserto expositus esset, Mlletum statim
perrexit; ubi classe deducta plratas abeuntes secutus est, eosque 55

omnes supplicio eo adf ecit, quod antea quasi per iocum minatus
erat."
"Quam vellem," inquit Sextus, "piratae hodie quoque in hoc
marl navigarent! Si nostram navem adoriantur, ego els capita
prius abscldam, quam in puppim escendere possint." 60

"Heia!" inquit Publius, cum se horrescere simularet; "quam

bene plratis accidit Sextum nostrum illls temporibus maria non
navigasse!"
Tum Sextus Ira incensus: "Noll te iactare, Publl; nam etsl
maior natu es, ego tamen sum fortior." 6 ;

"Agite, fllil mel," inquit Cornelius. "Inter vos desinite

altercarl. Tales dissensiones indecorae sunt; et exlstimo iam
Onesimum curasse ut esset quod ederemus. Eamus intro."
Quae cum dlxisset, ad cameram pedem convertit; ac Publius
et Sextus, qul male esuriebant, libenter subsecutl sunt. 70

51. iocor, -ari, -atus sum, intr., 61. cum . . . simularet, pretend-
joke. ing.
68. Quam vellem: introducing a 65. maior natu (supine), older.
wisn. 68. quod ederemus, something for
59. eis : trans. as if gen. us to eat.
 CAPUT II
Illa nave vehebantur homines pluriml; sed dies complures
tam asperum erat mare, ut plerlque graviter nausea adficerentur,
pauclque in puppi ambulare possent. Mlrus et molestissimus
est hic morbus; qul enim eo adficitur, prlmo timet ne moriatur,
tum metuit ne in vlta retineatur.
Postremo autem omnibus est factum, rarlque in
melius
puppim prodierunt. In els erat senex quldam, qul lingua
barbara utebatur, nec quisquam plane intellegere poterat quid
ille dlcere vellet.
Denique mercator dlves, qui frustra cum sene loqul conatus
erat: "Nonne hlc adest quisquam," inquit, "cui lingua huius
peregrlnl nota sit?"
Forte Stasimus haud procul stabat. Qul cum haec audlvisset,
ut erat vafer, "Mihi," inquit, "omnes linguae notae sunt. Sl
exposueris quid rogare vells, ego libenter cum sene loquar."
Quo dicto, ad senem accessit, et sermo huius modl Institutus est:
Stasimus. Salve multum, senex.
Senex. Avo. Donni.
Mercator. Quid dlcit, obsecro?
Stasimus. Dicit se iubere te salvere, et tibi donum dare velle.
Mercdtor. Benigne facit. Sed quaere, quis sit homo, aut
unde veniat.

2. asper, -era, -erum, adj., rough. 18. Avo. Donni: this gibberish sug-
nausea, -ae, seasickness. gests Latin words to S., i.e.,
f.,

aug ('greetings') and donum.

6. omnibus melius est factum:
i.e.,allfeltbetter. 20. s5 iubere te salvere: i.e., that
In, among. he wishes you 'good day.'
7.

14. ut erat vafer, rascal as he was. 21. aut: trans., 'and.'

20
 CAPUT II 21

Senex. Me har bocca.

Stasimus. Dlcit buccam dolere.
Mercdtor. Fortasse nos esse medicos putat. Quaere, sls; 25

nam hospitem slc errare nolo.

Senex. Murph ursa mvulc.
Mercator. Quid nunc dlcit?
Stasimus. Dlcit se ursas vendere velle.
Mercator. Forsitan bestias comparet in amphitheatro ex- 30

hibendas.
Palu mer ged etha.
Senex.
Stasimus. Dlcit se palas quoque vendere.
Mercator. Ad terram effodiendam, credo. Sed vix intelle-
gere possum cur negotia tam dlversa confundat. 35

Senex. Murphonnium sucorhim.

Mercator. Quid dlcit, obsecro?
Stasimus. Te iubet sub corbulam repere.
Mercator. Dellrat profecto.
Papae!
Cum hic sermo haberetur, Publius et Sextus prope stabant, 40

vix se continentes quominus in cachinnos erumperent. Sed iam

e camera processit Cornelius; et Stasimus celeriter in puppim
extremam se recepit. Quo facto, Cornelio mercator: "Estne,"
inquit, "ille Stasimus servus tuus?"
"Ita," inquit Cornelius; "nec usquam est puer scelestior." 45

"Haud ita mihi videtur," inquit mercator; "nam modo

mihi operam benigne dedit, cum hunc peregrlnum quaedam
rogare vellem."
"Qu5 modo, obsecro, ille te adiuvare potuit?" inquit
Cornelius. "Multls linguls ego utor; sed ne ego quidem paulo 50

ante intellegere poteram quid hic ignotus dlcere vellet, cum me

appellaret. Stasimus autem nihil nisi Latlne scit."

24. bucca, -ae, f ., cheek. 43. extremam, thefarthest part of.

25. as: i.e., si vls. 47. quaedam: note double acc. with
30. ezhibendas: purpose. rogo.
41. qudminus . . . erumperent, 52. nisi Latine, exeept Latin; La-
from bursting out. tlne is adv.
22 AD ALPES

"Suspicor igitur eum me

ludificasse," inquit mercator
rldens. "Sed sine dubio omnia per iocum fecit; ac spero de eo
supplicium te non sumpturum."
Tum Cornelius: "Dolls eius interdum Ira tantopere incendor,
ut vix me continere possim quominus eum in crucem statim
agam. Cum autem tu tam clementer sufideas, poenas non dabit
—donec aliam noxiam commeruerit."
Dum illl ita inter se loquuntur, peregrlnus, 5. spe omnl
destitutus, caput quassans trlstis discessit; atque interim
Publius et Sextus ad proram processerant, ubi fliictus magnos
admlrantes diu stabant.
Tum Sextus: "Hlsne in regionibus," inquit, "pugna navfilis
umquam commissa est?"
"Olim," inquit Publius, "in marl Pamphylio Hannibal cum
Rhodiorum classe confilxit.
Sed multo est mlrabilior pugna,
qua Eumenem, regem Pergamenum, Poenus Idem fugavit."
"De hac numquam audlvl," inquit Sextus. "Quid factum
est, obsecro?"
Tum Publius: "Modo librum Cornell Nepotis legebam, qul
rem gestam ita tradit: Hannibal navium numero superabatur;
itaque dolo el pugnandum erat. Quare suos iussit venenatas
serpentes vlvas quam plurimas colligere, easque in vasa fictilia
conicere. Cum dies pugnae venisset, imperavit ut omnes in
Eumenis ipslus concurrerent navem, ceteras autem neglegerent.
"Quod ubi factum est, navis Eumenis fuga salutem petere
coacta est, sed ceterae undique classem Hannibalis vehementer
premebant. Tum in eas repente vasa fictilia, de quibus supra
mentionem fecl, coniecta sunt. Quibus in puppes fractls, naves

53. me: objj of infin. 60. a, by.

56. interdum: not interim. 64. navalis, -e, adj., naval.
57. in crucem . . . agam, crucify. 72. numero: abl. of specif.
Such punishment was often
meted out to slaves. 73. ei: agent.
58. Cum: causal. venenatus, -a, -um, adj., ven-
omous.
f.,

59. noxia, -ae, wrong.

commereo, -ere, -ui, -itus, tr., 74. quam, with sup., as . . . ai
.

commit. possible.
 CAPUT II 23

hostium brevl serpentium plenae erant; atque illl, nova re

territl, terga verterunt regemque Eumenem intra praesidia, quae
in proximo lltore collocata erant, celeriter subsecutl sunt."
"Hahahae!" inquit Sextus. "Hannibal certe dux callidus
erat. Vix turpe fuit a tanto imperatore vincl." 85

Tum Publius, post se respiciens: "Puto," inquit, "nos nunc

redlre posse. Stasimus poenas effugisse videtur, neque usquam
hospes in conspectu est."
Itaque a prora cum recessissent, se patrl ceterlsque red-
diderunt, qul iam passim in puppl sedebant. 90

82. praesidia, defenses. 89. se . . . reddiderunt, with dat.,

rejoined.

AMPHITHEATRUM
 CAPUT III
Postero procul terram aspexenrt, omnesque
die nautae
cupide ad latus navis properaverunt, quo melius eam viderent.
Tum Cornelio Sextus: "Quam terram, pater," inquit, "iam
aspicimus?"
"Cretam eam esse credo, mi flll," inquit Cornelius. "Insula
est magna, ibique multae res mirabiles factae esse dlcuntur.
Abl, sororl nuntia ut huc veniat. Fortasse ego quaedam
reminlscl possum, quae vos libenter audiatis."
"Euax!" inquit Sextus. "Abeo." Et celeriter in cameram
se recepit, unde brevl cum Cornelia et quibusdam llberls alils
egressus est.
plures, tanto melius," inquit Cornelius rldens.
"Quanto
"Huc accedite, llberl; in vell umbra sedeamus, dum v5bls
fabulam narro." Tum, cum omnes ad audiendum compositl et
intentl essent, ita loqul incipit:
"Multos abhinc annos Creta Athenas venit Androgeos,
Mlnois fllius, ut ibi descenderet in certamina, quae Pan-
athenaica vocantur. Ubique victor erat. Quare Aegeus, rex
Atheniensium, invidia commotus, iuvenl negotium dedit, ut
taurum Marathonium occlderet, hoc modo ratus se hospitem
ingratum facile sublaturum. Neque haec res eum fefellit; nam
iuvenis a monstro ipse dllaniatus est.
"Ubi haec Cretam sunt delata, Mlnos dolens et Ira commotus
1. aspexerunt, sighted. 16. Creta: island name; cf. the use
2. qu8: replacing u% in purp. of the acc, 1. 23.
clause with comp. Androgeos: nom. sing., Greek
7. nuntia: imper. decl.
12. Quanto plures, etc, the more 17- Mmois: gen. sing. of Minds,
the better. The abls. express Greek decl.
degree of difference. 19. negotium, commission.
24
25
26 AD ALPES

magnum exercitum in flnes Atheniensium duxit, eorumque

urbem obsedit; ac paulo post pestis quoque tam dlra incidit in
eos, ut condiciones pacis petere cogerentur. Quas acerbissimas
acceperunt; nam Mlnos postulavit ut quotannis septem puerl
nobiles totidemque puellae Cretam mitterentur, ubi dllaniaren-
tur a monstro quodam, quod ipse doml alebat. El monstro erat
nomen Mlnotaurus, quia taurl caput sed corpus humanum
habebat."
"Horresco audiens," inquit Cornelia, cum ad patrem propius
accederet; "quam gaudeo talia monstra hls temporibus nusquam
reperlrl!"
"Mihi autem," inquit Sextus, "maximo dolorl est omnia
ista iam occlsa esse; complura occldere pervelim."
At Cornelius: "Nonne oblltus es, ml flll, me fabulam nar-
rare?"
"Peccavl, pater," inquit Sextus. "Veniam da, obsecro.
Postea nihil interpellabo."
Tum Cornelius: "Mlnotaurus in labyrintho latebat, ubi
vorabat adulescentes miseros, qul multiplicibus erroribus im-
pedltl numquam exitum invenlre poterant, cum semel eo intro-
ductl erant.
"Per multos annos Athenienses illud tributum horrendum
solverant, cum Theseus, regis Atheniensis fllius, postulavit ut
sibi liceret esse e numero iuvenum, qul illo anno Cretam
mitterentur. Pater scllicet fllium tanto perlculo obicere noluit.
Theseus autem obstinata mente in sententia perseveravit,
rexque postremo concedere coactus est.
"Vela navis, qua adulescentes Infellces vehebantur, semper
sordida erant, quod illl miseri quasi ad fiinus ablbant. Sed iam
Aegeus imperavit candida quoque compararl, fllioque praecepit
25. pestis, -is, nihil: adv. acc.
f.,

pestilence. 40.

27. quotannis, adv., every year. ^2- multiplex, -icis, adj., complv-
cated.
28. dilaniarentur: note mood. 43 therein
e6>
29. alo, alere, alui, altus, tr., keep. 45. tributum, -i, n., trihute.
35. maximo dolori: dat. of service. 53. candida: sc. vela.
 CAPUT III 27

ut, si omnia prospere cessissent, domum rediens sordida vela

illls candidls mutaret, quo signo procul omnibus notum foret
Mlnotaurum occlsum esse.
"Lenl vento vectus Theseus Cretam pervenit; ubi Ariadna,
Mlnois fllia, amore hospitis statim incensa est. Gladium igitur
ei dedit et fllum, quo vestigia regeret, cum e labyrintho exlre
conaretur. Quo modo Theseus, monstro occlso, incolumis
e loco horrendo se recepit. Tum cum Adriadna clam fugit
ex urbe, et eadem nave domum profectus est."
"Spero," inquit Cornelia, "eos salvos Athenas pervenisse.
Sine dubio clves Ariadnae gratiam maximam rettulerunt, quod
Theseum tam callide adiuverat."
Tum Cornelius: "Ariadna numquam Athenas vldit. Nam
Theseus eam quadam in Insula rellquit, cum domum iter
faceret."
"Rem quam foedam!" inquit Cornelia. "Sper5 eum pro
perfidia tanta poenas maximas dedisse."
"Ille vero erat satis Infellx," inquit pater; "nam oblltus
est signum dare, quo patrl ostenderet omnia prospere cessisse.
Itaque cum navis iuvenes gaudentes in portum veheret, Aegeus,
e scopulls prospiciens, sordida vela procul vldit. Quare ratus
fllium mortuum esse, e vertice scopulorum se praecipitavit ac
corpus in saxa ellsum est. Ita accidit ut Theseus tantum ad
funus patris curandum domum pervenlret."
Postquam haec dicta sunt, omnes aliquamdiu tacitl sederunt,
cum aspicerent terram, quae usque propius accedere videbatur.
Tum Publius e camera prodiit, et ille: "Gaudeo," inquit, "nos
Cretam tam plane videre posse. Semper enim volul aspicere
hanc terram, quo Hannibal exsul olim devertit."
"Sed mihi nunc abeundum est," inquit Cornelius. "Tii
55. illis candidis: abl. 76. tantum, adv., ordy.
mutaret, exchange. 79. cum aspicerent: cf. note on I,
foret, wovld be. 61.
64. quod causal conj .
:
82. quo, lit., whither.
69. Rem, etc. : acc. of exclam.
75. vertex, -icis, m., top.
 28 AD ALPES

autem, Publl, in libro Cornell Nepotis profecto legistl, quo

85 modo Hannibal incolas istlus Insulae eluserit. Certo scio hos
llberos id audlre velle."
Tum Cornelia: "Narra, sls, frater. Nos omnes ad audiendum
compositi sumus."
"Fabula haud longa est," inquit Publius. "Postquam
90 Poenl Zamae devictl sunt, aliquamdiu Hannibal in Africa
mansit, et multls modls patriam suam adiiivit. Postremo
autem Roma legatl Carthaginem venerunt. Eos sul poscendl
causa missos ratus, Hannibal navem conscendit atque in Syriam
ad regem Antiochum se contulit; cui persuasit ut bellum
95 Romanls Inferret.
"Antiocho victo, veritus ne Romanls dederetur, Cretam
Poenus fugit. Secum pecuniam grandem portabat; quam ng
raperent Cretenses, consilium tale iniit: Amphoras aliquot
complevit plumbo, summas autem auro et argento operuit.
100 Has, praesentibus magistratibus, in templo Dianae collocavit,
cum simularet se fortunas suas ibi custodiendas relinquere. In-
terim quasdam statuas cavas pecunia sua compleverat, easque
doml summa neglegentia servabat, quasi nihill essent.
"Cretenses, slc in errorem inductl, templum magna ciira
105 custodiebant, ne Hannibal cum sua pecunia clam ablret. Ille
autem, occasione oblata, statuas in navem imposuit, et, fortunls
ita conservatls, in Pontum incolumis pervenit."
"Quanto plura de Hannibale audio," inquit Sextus, "tanto
magis eius sollertiam admiror. Minimg mlrum est eum totigns
no imperatores nostros superasse. Sed nunc me exercgre paulisper
iussus sum." Quae cum dlxisset, surrexit, omnesque alil in
aliam partem discesserunt.

90. Zamae: loc. 101. custodiendas: cf. exhibendas,

91. adhivit: e.g., in finance. H> 30.
f.,

98. tale: i.e., the following. 103. neglegentia, -ae, careless-

99. plumbum, -i, n., lead. ness.
summas: cf. extremam, II, 43. nih1li: gen. of value.
100. praesentibus magistratibus: 108. Quanto . . . tanto; cf. III, 12.
abl. absol. 111. alii in aliam see Vocab.
:
 CAPUT IV

Circiter meridiem Cornelius, cum quaedam Onesimo dicta-

visset, in puppl cum fllils ultro citroque ambulabat. Iam propter
nebulas Insula Creta vix cerni poterat, et Sextus: "Quo modo
fit, pater," inquit, "ut tanto circuitu in Italiam iter faciamus?
Nonne est ulla via brevior, qua ad flnem destinatum perveni-
amus?"
"Aliquanto brevior est via," inquit pater, "sl terrestri
itinere per Achaiam pergere vells. Et semel et iterum initum
est consilium Isthml perfodiendl, ut ea ex Aegaeo in Ionium
mare naves transire possent. Dictator Caesar hoc opus primus
cogitavit. Deinde Caligula ad loca dlmetienda centurionem
mlsit. Postremo Nero rg vera initium fecit; quln etiam ipse
rastro humum primus effodit et corbulae congestam umerls
extulit. Sed adhuc incohatum modo opus est."
Dum Cornelius ita loquitur, in puppim prodierunt et
mercator, de quo ante mentionem f ecimus, et peregrinus lnf ellx,
cuius lingua neminl nota erat. Quos cum aspexisset, mercatori
Cornelius: "Illlus Infellcis me vehementer miseret," inquit.
"Me quoque eius miseret," inquit mercator; "et libenter
haec a te audio. Nam bene scio plerosque clves nostros pere-
grlnos paene omnes nihill facere."
Tum Cornelius rldens: "Fabulamne umquam audlvistl de
1. dicto, -are, -avi, -atus, tr., dic- 9. e8, by that route.
tate. Aegaeo: bc. mari.
4. fit, does it happen. 13. rastrum, -i, n., mattock.
7. terrestris, -e, adj., land. 14. incohd, -are, -avi, -atus, tr., be-
8. velis: subj. indef. second sing. gin-
modo, on/y.
9. Isthmi:theIsthmusofCorinth. ady.
perfodid, -fodere, -fadi, -fos- ls- et _ _ _ eti ooth • • • and-
sus, tr., cut through. 18. miseret: impers.
29
30
 CAPUT IV 31

peregrlnls, qul, cum Romam pervenissent, quaerebant clvem,

qui pollicitus erat se eos regie hospitio accepturum, sl quando
in Italiam iter fecissent?"
"Numquam, quod sciam," inquit mercator. "Nonne vls
eam narrare?"
"Hic clvis," inquit Cornelius, "olim otiosus in foro am-
bulabat, cum subito occurrerunt duo hospites, qu5s splendide
invltaverat, cum ipse peregrinaretur. Qua re homo prlmo
conturbatus est; nam vero ei erat domus parva et res familiaris
tenuis.
"Tum callide trepidationem
autem, suam dissimulans:
'Gaudeo,' inquit, 'vos salvos advenisse; sed fecissetis rectius, sl
statim ad me venissetis.' 'Id fecissemus,' inquiunt illl, 'sl
domum tuam novissemus.' 'Hoc quidem perfacile est,' inquit
hom6; 'omnes enim demonstrare possunt aedes, ubi habito.
Sed Ite mecum.'
"Sequuntur illl, cum interea eius sermo omnis in ostentatione
consumitur: in agris quaerit frumenta quo modo proveniant,
quasi omnia sua sint; queritur quod vllla sua nuper incensa sit.
"Interim, dum talia loquitur, forte animadvertit aedes
cuiusdam clvis locupletis, ubi convlvae multi exspectabantur;
cumque ianitorl notus esset, hospites introduxit, quibus: 'Hlc,'
inquit, 'habito.' Interim Inspicit argentum, quod erat exposi-
tum, tricllnium vlsit, omnia probat.
"Brevl autem accessit servus, qul hominl clare dlxit
dominum iam venturum, sl exlre vellent. 'Itane?' inquit ille.
Tum hospitibus: 'Nunc eamus; frater enim ex Sicilia venit.
Ego el obviam eo; vos autem huc decima hora redlte.'

24. regie, adv., royally. 39. interea : i.e., interim.

26. 40- frumenta, crops; trans. as subj.
quod, so far as.
. , . ofind. quest.
j-
30. peregnnor, -an, -atus sum, .„ L . .
42' aedes' the
intr., be abro ad. .hmue.- ^Contrast
.' mean1ng of the sing. of this
31. vero, tnfact. word.
33. dissimulS, -are, -avi, -atus, tr., 48. si exire vellent, if they woidd
conceal. please go out.
32 AD ALPES

"Hospites nihil suspicantes discesserunt, homo vero celeriter

domum se contulit. Hora constituta ad aedes civis locupletis
redierunt peregrinl; unde derlsl in deversorium rursus se
recipere coactl sunt.
"Postridie in foro hominem vlderunt, eumque incusaverunt.
Ule autem dlxit eos similitudine aedium deceptos esse, seque
doml multam ad noctem exspectasse.
"Interim servo suo imperaverat ut a vlclno vasa, vestlmenta,
et eius modl alia iitenda rogfiret. Quae cum comparata esse
putaret, hospites domum deduxit, cum simularet se maiores
aedes suas amlco cuidam ad nuptias commodasse.
''Dum ibi cenant, subito puer nuntiat argentum repetl;
nam sollicitus factus erat is,
qul id commodaverat. 'Apage!'
inquit clvis noster egregius; 'aedes commodavl, familiam dedl.
Argentum quoque vult? Etsl hospites habeo, tamen id quoque
commodabo; nos interim Samils delectabimur.'
"
"Hahahae!" inquit mercator. "Spero hospites miseros
cenam saltem gustasse, priusquam ea quoque auferretur."
"Nihil amplius adeptl sunt," inquit Cornelius; "et iiire
exlstimaverunt secum male actum esse."
At alter: "Hls audltls etiam magis me omnium pere-
grlnorum Infellcium miseret. Et maxime doleo exlstimationem
popull Romanl pendere cogl talibus ex clvibus, qualem tu modo
dlcebas." Quae cum dlxisset, in sole consedit; Cornelius autem
cum fllils ambulare perseveravit, donec accessit Cornelia, quae:
"Exlstimo," inquit, "me aves quasdam volantes procul cernere.
Easne vides, Sexte?"
"Paucas cernere mihi videor," inquit Sextus. "Ex alto
57. multam ad noctem, until far 66. Samiis: i.e., earthenware; sc.
into the night; cf. extremam, vdsls; abl. case.
II, 43. 71. alter: i.e., the trader.
59. utenda, as a loan; cf. exhiben- His: sc. verbis.
das, II, 3Q.
f.,

72. existimatio, -onis, reputa-

60. cum simularet: cf. tion.
I,

61.
62. puer: the slave. 74. dicebas, mentioned
64. familiam, household slaves. 78. alto: cf. English 'the deep.'
 CAPUT IV 33

in Insulam refugere videntur. Fortasse tempestatem coorlrl

sentiunt. 80

"Quod omen dl avertant!" inquit Cornelius. "Nam brevl

in mari maximo versabimur. Sl nubes atrae in caelo tum
cogentur, nec solem nec liinam aut stellas videre poterimus, nec
gubernator sciet quo navem dlrigat."
"Saepe de avibus scriptores nostrl mentionem faciunt," 85

inquit Publius. "Nonne sunt qul putent earum volatu res

futuras portendl?"
"Maxime vero," inquit pater. "Et profecto tu saepe audl-
vistl de pullls, quos el consulunt, qul pericula sunt adituri."
"Haec mihi narra, sls," inquit Cornelia; "ego enim num- 90

quam audlvl."
"Pulll illl," inquit Cornelius, "in cavels custodiuntur. Cum
perlculum adest, educuntur, cibusque els obicitur. Sl edere
nolunt, trlste omen; sln autem vorant tam cupide ut aliquid e _

rostris excutiatur, id est omen optimum." 95

At Cornelia: "Estne vero eventus semper talis, qualem pulll

portendunt?"
"Vix id audeo dlcere," inquit pater. "Etsl olim bello
Punico primo popull Romanl detrlmento magno nonnullls
videtur planum factum esse haud impune talia portenta 100

neglegl.
"Nam P. Claudius pullos, qul cavea llberatl edere nollent,
in marl mergl iussit, cum dlceret els bibendum saltem esse,
etiam sl edere nollent. Cuius temeritatem del graviter ulclscl
videbantur, cum classis eius ad pugnam profecta clade maxima 105

vinceretur."
81. Quod: mod. of dmen. 99. detrimentum, -i, n., disaster;
84. qud: cf. III, 82. abl. case in text.
86. Nonne sunt qui, Are there not 10°- portentum, -i, n., warning.
thosewhof 103. cum diceret: cf. cum . . . si-
volatus, -us, m.,flight. mularet, I, 61.
87. futurus, -a, -um, a.d}. ,future. eis: cf. el, II, 73.
98. belld Punicd primo: abl. of temeritas, -atis,
f.,

104. roshness,
time. impiety.
 34 AD ALPES

"Homo quam impius erat ille Claudius!" inquit Cornelia.

"Certe dignus erat, qul poenas maximas solveret."
"Ille vero," inquit pater, "a populo condemnatus est; et
110 eius collega, L. Iunius, qul alibl non paruerat auspicils clas-
semque tempestate amlserat, se ipse interfecit."
Dum haec dlcuntur, Driisilla et Anna cum Liicio e camera
prodierunt; quo vlso, gaudio exsiluerunt llberl, qul cum fratre
parvulo ludere iam diu cupiebant.
108. qui, eto.: trans. the rel. clause 114. iam diu cupiebant, had long
by infin. since been eager. Note the
109. condemno, -are, -avi, -atus, effect of iam diu on the
tr., condemn. tense force.

FORUM ROMANUM
 CAPUT V

Lucius autem iam patrem aspexerat, manusque statim ad

eum tendebat. Tum: "Quam bellus est ille parvulus," inquit
mercator. "Quem cum video, admoneor de versibus illls lepidls
poetae Catulll:

"
'Torquatus vol6 parvulus
Matris e gremio suae
Porrigens teneras manus
Dulce rldeat ad patrem
Semihiante labello.'
"

"Sclsne," Sextus, "Piiblium quoque

inquit nostrum esse
poetam? Versus lepidos paene cotldie facit."
Qu5 audlto, Publius erubuit, et: "Tace, sls, Sexte," inquit.
"Nonne te pudet tam stulte loqul?"
"Quln herl," inquit Sextus, "te in umbra vell sedentem
vldl, cum aliquid summa cura conficeres."
"Age, flll ml," inquit Cornelius rldens; "verecundarl non
te decet. Audiamus quae scrlpserls."
Tall cohortatione inductus, Publius chartam haud invltus
protulit, et: "Abhinc paucos dies," inquit, "Annam audlvl,
cum vesperl leniter caneret, quo facilius Lucius obdormlret.
5. volo: final o here short in verse. 13. stulte, adv., foolishly.
8. dulce, adv., sweetly. 14- Q™i> whV-
rideat: dept. on volo, 1. 5. 15. cum . . . conficeres: cf. I, 61.
9. semihians, -antis, adj., half- 16. verecundor, -ari, intr., be bash-
opening. ful.
labellum, -i, n., lip. 17. decet: impers.
13. pudet: impers. 20. quo: cf. III, 2.
35
36 AD ALPES

"Canebat de laboribus clvium suorum, qul domo expulsl

Babylonem in exsilium deductl sunt. Dulcissimus erat ille
cantus, sed etiam maestissimus; cum autem Anna sua lingua
uteretur, vix intellegere potul quid esset, de quo dlceret. Sed
paulo post me omnia docuit; ac verborum sententiam ego nostrls
modls exprimere slc conatus sum :

"Sedemus amnis ad Babylonios,

Nostrorum amarls funera lacrimls,
Sl5ne victa, conquerentes
Exsililque gravls laborSs.

"Iam victor atrox increpitans ioc5,

'Slonis,' inquit, 'laetificls modls
Cantate laudes. Cur sedetis
Consimiles ovibus tacentes?'
"
'Hlc ut canamus patrium deum
nos
Maestl exsulantes, barbarica in dom5?
Slon, male hostes slc cadant ut
Te cineresque tuos Verebor.' "

"Euge," inquit mercator; "mihi quidem hl versus optimi

esse videntur. Sl fellciter feceris progressum, aliquando poeta
verus esse poteris."
At nunc Drusilla llberls: "Fortasse vobls Anna quoque
21. laboribus, trials. 34. consimilis, -e, adj., like.
23. cum: causal. ovibus: dat.
25. docuit: with acc. of person and 35. ut canamus, we singf (rejecting
thing. the suggestion).
27. ad, beside. 36. barbaricus, -a, -um, adj., for-
eign, stfange.
28. amarus, -a, -um, adj., bitter.
domd, freely, land.
29. conqueror, -queri, -questus
37. Sion: voc.
sum, tr., lament.
cadant: a wish.
31. increpito, -are, tr., challenge. ut, as.
32. laetificus, -a, -um, adj., joyous. 40. prdgressus, -us, m., progress.
 CAPUT V 37

aliquid narrabit. Eam rogate." (Anna enim cum Lucio interim

discesserat, iamque haud procul sedebat.)
Illa, cum cognovisset quid llberl vellent: "Multa," inquit,
"sunt clara facta virorum gentis meae; diesque me deficiat, sl
vobls omnia narrare coner. Audlvistisne umquam de homine
omnium validissimo?"
"Herculem, ut oplnor, dlcis," inquit Sextus. "Nam ferunt
eum omnes vlribus superasse."
"Herculem non dlco," inquit Anna, "sed Samsonem, qul
manibus ipsls leonem dllaniavit."
"Idem fScit Hercules quoque," inquit Sextus; "nam cum
leonem Nemeaeum nec clava nec sagittls vincere potuisset,
manibus ipsls monstrum occldit."
"Sed omnia nondum dlxl," inquit Anna. "Samson, cum
in quadam urbe hostes eum obsiderent, clam noctu ex oppido
egressus, postes portae umeris abstulit."
"Eugepae!" inquit Sextus. "Vix credo Herculem ipsum
id facere potuisse."
At Anna: "Postremo hostes certiores factl sunt vlres
Samsonis in capillo sitas esse; doloque eum aggressl, capillo
prlvaverunt. Tum ille facile in eorum potestatem pervenit;
quem, cum oculos eripuissent, in plstrinum deduxerunt, ubi in
tenebrls molam versare coactus est."
"Eheu," inquit Cornelia; "quam me istlus Infellcis miseret!"
"Ipse se pulchre ultus est," inquit Anna. "Nam olim, cum
quaedam feriae haberentur et multitiido maxima convenisset,
puerum oravit ut manus suas in columnas templl imponeret

49. dicis, mean. 62. sitas: see sino.

f erunt, they say. 63. privo, -are, -avi, -atus, tr.,
50. viribus: abl. of spec. deprive.
52. ipsis, freely, bare. 64. plstrinum, -i, n., grinding-mill.
f.,

53. cum potuisset: cf. I- 61. 65. mola, -ae, millstone.

67. pulchre, adv., finely.
f.,

54. clava, -ae, club.

sagitta, -ae, 68. feriae, -arum,
f.,

arrow. ., festival.
f f

58. postis, -is, m., post. 69. columna, -ae, ., pillar.

38 AD ALPES

(nam ipse iam caecus erat). Quo facto, Samson, cui capillus
interim riirsus promittebatur, omnibus viribus conlsus columnas
disiecit, et rulna templl hostes plurimos secum oppressit."
"Haec est fabula adprlme lepida," inquit Sextus. "Potesne
aliquid de bellatoribus clarls narrare?"
Tum Anna: "Annales gentis nostrae exemplls talibus abun-
dant. Longum est etiam pauca narrare. Sed olim erat pastor,
qul vixdum iuvenis ingentem occldit hostem, a quo nostrl verbls
contumeliosls ad proelium provocatl erant."
"De isto narra, sls," inquit Sextus. "Audlre cupimus."
At Anna: "Hostis erat gigas, quocum congredl nemo aude-
bat; quare omnes credebant hunc iuvenem dellrare, qul certamen
tam impar inlre vellet. Accedebat ut armls mllitaribus iiti
nesclret; quam ob rem in proelium prodiit cum funda tantum
et lapidibus quibusdam levibus."
"Amens profecto fuit," inquit Sextus, "qul slc armatus cum
bellatore ingentl congrederetur."
"Nullo modo," inquit Anna; "nam a deo auxilium sperabat,
neque res eum fefellit; priusquam enim hostis propius accedere
posset, lapidem in eius frontem tanta fellcitate impegit, ut
bellator ingens subito corruens huml pronus iaceret. Tum
adulescens, gladio ipslus arrepto, caput hostis abscldit sangui-
neque cruentum ad regem rettulit."
"Vah!" inquit Cornelia. "Facta talia audiens horresco.
Nonne quidquam laetius narrare potes?"
Tum Anna: "Multa laeta quoque commemorare possum.

70. cui: trans. as if gen. 78. provoco, -are, -avi, -atus, tr.,
71. conitor, -niti, -nisus or nizus challenge.
sum, intr., strive, strain. 82. impar, -aris, adj., unequal.
72. disicio, -icere, -ieci, -iectus, tr., vellet: note mood.
push ovt. Accedebat ut, lit., It was added
that; trans. freely.
76. Longum est, 'Twould take long.
83. tantum: adv.
77. vixdum: adv. phrase, scarcely
yet. 84. levis, -e, adj., smooth.
78. contumeliosus, -a, -um, adj., 89. felicitas, -atis, f . , luck, good aim .
insutting. impegit: see impingd.
 CAPUT V 39

Quln etiam recordor quaedam de hoc ipso pastore adulescente,

qul postea rex noster factus est.
"Olim, cum bellum cum flnitimls gereret, illlque praesidio
occupavissent urbem, quae erat ipslus patria, tum rex, sitl
oborta, mllitibus audientibus: 'Utinam,' inquit, 'nunc bibere 100

possem e fonte gelido, qul ad portam patriae est!'

"Quo cognito, tres mllites virtutis maximae, clam ex castrls
egressl, per stationes hostium via gladils facta, ad fontem
pervenerunt illum; tum, aqua inde celeriter hausta, ad regem
incolumes se receperunt. Qul cum cognovisset quanto perlculo 105

aqua illa adlata esset, bibere noluit eamque llbans huml per-
fudit.
"Regem optimum!" inquit Cornelia. "Huius modl fabulls
maxime delector."
Sed iam Lucius, qul diu tacitus sederat, querellas edere 110

coepit, Annaque eum in cameram ad matrem dediixit. Llberl

interim abierunt, sl forte Stasimum invenire possent

98. illi: nom. pl. 106. libans, -antis: freely, as a liba-

tion (libo, -are, -avi, -atus,
99. patria, birthplace.
tr., libate).
100. oborior, -iri, -ortus sum, intr.,
arise, come on. 112. forte, perchance.

TEMPLUM
 CAPUT VI

Paucos dies caelo sereno navigaverant, omnesque gaudebant,

ratl sine perlculo ullo iter totum confici posse, cum subito nubes
atrae e mari orlrl vlsae sunt, quae brevi diem e conspectu
vectorum eripuerunt. Terra iam procul aberat, ventlque turbidi
per rudentes strldere coeperunt.
Tum nautae vela contrahere properaverunt, et omnia quae
usul essent ad vim tempestatis leniendam parata sunt. Interim
magister mulieres una cum llberls et servls camera se continere
iussit. Viri autem plerlque in puppi paulisper ambulare
perseveraverunt, etsl mox ventorum vl vestis eorum paene
discerpebatur.
Sed brevl illl quoque in locum tutum libenter se receperunt;
nam in mari iam erat atra nox, fluctiisque maximl navem ferie-
bant, omniaque mortem minari videbantur. In camera sedebant
mulieres et llberl pavidl; interdum enim fluctus tantopere navem
quatiebant, ut vix loco se tenere possent.
Publius autem, qul nolebat quemquam putare se esse solli-
citum, librum poetae cuiusdam adsidue legebat. Cui postremo
pater: "Quem librum," inquit, "tam attente legis, ml flll?"
"Hic est liber lepidus poetae Ovidl," inquit Publius. "De
naufragio quodam optime scrlbit. Audlte quam pulchri sint
hl versus." Quo dicto, recitare coepit:

1. caelo serend: attendant cir- 8. magister, captain.

cumstance. una: adv.
5. stridd, -ere,-di, intr., howl. 13. in, on.
7. usui: dat. of service; freely, II,
15. interdum: cf. 56.
helpful.
40
 CAPUT VI 41

"
'Totidemque videntur,
Quot veniant fluctiis, ruere atque inrumpere mortes.
Non tenet hic lacrimas; stupet hic; vocat ille beatos,
Funera quos maneant; hic votis niimen adorat
Bracchiaque ad caelum, quod non videt, irrita tollens
Poscit opem.'
"

Sed iam Drusilla, diu se vix continere

quae prae terrore
potuerat: "Desine, obsecro," inquit, "librumque illum dlrum
omitte. Nonne vides nos quoque magno in perlculo esse, et
omnibus fortasse brevi pereundum?"
"Tranquillo es animo," inquit Cornelius. "Valida est navis
nostra, et nautae exercitatl. In saxa latentia nisi in tenebris
deferemur, omnia tuta sunt." Tum Publio: "Sed, ml flll,
censeo illud carmen omittendum donec omnes hilariores sint."
"Quam mox in Italiam perveniemus?" inquit Sextus, qul
sub subsellium refugerat, ne quis sciret se flere.
"Aliquamdiii per mare Ionium iam vectl sumus," inquit
pater, "et spero haud procul abesse terram Italicam."
Vix ea dicta erant, cum clamor magnus in puppl exortus
est. Quo audlto, Cornelius et virl alil e camera celeriter
prodierunt. Undique erant fluctus velut aquae montes, qul iam
iam navem submersurl videbantur ; ventlque tantopere furebant,
ut homines malo rudentibusque se sustinere cogerentur, ne vi
tempestatis raperentur e puppl in mortem praesentem.
Nubes autem iam rariores erant, inter quas dies iterum
23. Totidem: mod. of mortes, 1. 24. 29. prae, for.
24. Quot: indecl. adj., as. 32. omnibus: dat.
25. hic . . . hic . . . ille, one . . . anr 33. es: imper.
other.... another.
stuped, -ere, -ui, intr., be 34. exercitatus, -a, -um, adj., (weU)
stunned. trained.
vocat: sc. eos. 43. velut, like.
26. Funera, etc: i.e., those who iam iam, at any moment.
(on land) will be properly 44. furS, -ere, intr., rage.
buried.
45. malo : not ad j . ; note the a.
27. irrita : trans., 'invain'; mod. of
Bracchia. 47. dies: i.e., daylight.
42 AD ALPES

lucebat; et haud procul in marl vasto conspicl poterat navicula,

quae fluctibus in lltus scopulosum Insulae parvae recta f erebatur.
Haec erat causa clamoris, quo vectores e camera excitatl erant.
Tum Cornelius magna voce magistro, qul prope stabat:
"Nihilne illls miserls hominibus," inquit, "opitularl pos-
sumus?"
Ille autem maestus abnuit, et: "Vls ventl nimia est," inquit.
"Els sl opitularl conabimur, nostra quoque navis in saxa
feretur."
"Quam hoc est foedum vlsu!" cum gemitu inquit Cornelius.
"Aspice, sls; malus iam fractus est, et vectores Infellces vestls
pro vells tendunt; alil merces in mare praecipitant, ut navis
sublevetur. Omnibus modls mortem effugere conantur."
Dum haec flunt, Publius quoque e camera egressus pede-
temptim et caute ad patrem adiit. Quo cum pervenisset
navemque vldisset alteram, "Eheu!" inquit. "Male metuo ne
hodie verum naufragium aspiciamus."
"Recte dlcis," inquit Cornelius. "Neque ullo modo els
miserls opitulari posse videmur."
"Aspice!" inquit Publius. "Iam paucl cymba parva effu-
gere conaturi sunt. Vide cymbam, quam effrenate in fluctibus
saltet! Modo in conspectu est, modo aspicl nusquam potest!
Nunc in ea sunt tres homines. Iam remos agere incipiunt.
Attat! Nunc venit aquae mons! Cavete, miserl, cavete vobls!"
Vix haec verba dlxerat, cum fluctus ingens cymbam parvam
evertit. Paulisper virI duo in gurgite luctantes aspiciebantur;
tum in marl mersl sunt.

48. luceo, -ere, luxi, intr., shine. 68. effrenate, adv., wUdly.
navicula, -ae, small ship.
f.,

69. Modo . . . modo, now . . now.

.

49. scopuldsus, -a, -um, adj., rocky. 70. remus, -i, m., oar.
recta: sc. via; cf. ea, IV, 9.
71. Attat interj., take care!
!

57. visfl: cf. natu, 65.

I,

miseri: voc.
gemitus, -us, m., groan.
73. gurges, -itis, m., flood.
61. pedetemptim, adv., slowly. luctor, -ari, -atus sum, intr.,
62. caute, adv., cautiously. struggle.
 CAPUT VI 43

"Ista diutius videre non sustine5," inquit Cornelius, et 75

statim in cameram se contulit. Publius autem cupiditate

videndl in puppl morarl perseveravit; utque pater cum Onesimo
et Stasimo iterum prodiit, Insula parva e conspectu recesserat,
neque usquam conspicl poterat navis altera.
Sol, qul iam coeperat fulgere, undls se condere properabat, 80

cum nautae procul montes cernere potuerunt; tum omnes hilarl

vultu erant, cum sperarent se brevl in portum perventuros; ac
Cornelius Stasimo: "Abl," inquit; "dominae nuntia, ut in
puppim prodeat; nam demum terram in conspectu esse."
Stasimus statim discessit, et patrl Publius: "Exlstimo nos 85

Brundisil e nave egressuros," inquit. "Nonne res se ita habet,

pater?"
"Ita, ml flll," inquit Cornelius. "In hac regione orbis
terrarum nullum oppidum portum meliorem habet. Hic est
locus, ut scls, unde Pompeius Magnus naves solvit, cum Caesa- 90

rem fugiens exercitum in Graeciam traduceret. Et slcut nos

montes illos nunc videmus appropinquare, ita ille tum eosdem
nebulls procul obscuros e conspectu suo discedere vldit. Qua de
re poeta Lucanus versus aliquos fecit pulcherrimos."
Interim Drusilla cum llberis e camera prodierat. Brevi 95

tenebrae e marl surgere coeperunt; ac Cornelia, quae iam cum

patre et fratribus stabat: "Videte," inquit. "Aspicere videor
lumen parvum procul micare. Quid est, obsecro?"
"Haec est pharus," inquit pater, "quae noctu viam nautls
monstrat, qu5 tutius naves in portum deducere possint. Sine 100

lumine fortasse e cursu errarent, navesque in lltus inlquum

deferrentur."
"Euge!" inquit Cornelia. "In portum igitur nos profecto

75. non sustineo, cannot bear. 90. ut, as.

77. ut, when. 91. sicut, adv.; sicut . . . ita, just
80. undis: abl. as . . . so.
pharus, -i,
f.,

86. Brundisii: loc. of Brundisium; 99. lighthouse.

gen., Brundisi. 100. quo: cf. III, 2.
44 AD ALPES

tuto perveniemus. Sed nunc mihi intro eundum est, ut cum

Anna sedeam, dum Lucius obdormiat."
Itaque illa discessit. Ceterl autem aliquamdiu in puppl
ambulabant; nam tempestas iam erat tam serena ut nemo intro
se recipere vellet.

104. tuto: adv. 105. dum, untU.

LITUS GALLIAE ET PHARUS

 CAPUT VII
Postero die vectores, maritima iactatione fessi, e navl egredl
cupiebant; ac Cornelius Onesimum cum Stasimo ad quendam
Crassum, hospitem suum, statim mlsit, ut el nuntiaret ipsum
cum uxore et llberis in portu esse.
Interim omnes tempus varie trahebant; dum enim servl
redlrent, Cornelius incertus erat quo deverteret. Sed iam
accessit mercator, de quo supra dlximus. Ille, e navl egressurus :
"Gaudeo," inquit, "nos postremo ad terram incolumes per-
venisse. Erat tempus cum putarem nos numquam vlvos patriam
vlsuros esse."
"Recte dlcis," inquit CorneHus. "Neptuno certe gratia
maxima habenda est, quod omnia tam f gllciter evenerunt. Cum
illos naufragos miseros in marl mersos videremus, paulum afuit
quln llico tabulam pictam voverem, sl ullo mbdo vim tem-
pestatis nos effugere potuissemus."
Et mercator: "Profecto vera sunt verba eius, qul apud
Plautum ita loquitur:
' '
'Voluptas nullast navitls, Messenio,
Maior meo animo, quam quando ex alto procul
' '
Terram conspiciunt.'

iactatio, -onis, -a, -um, adj., painted;

f.,

1. tossing. 14. pictus,

ipsum: i.e., Comelius. tabula picta, a picture.
5. 3.

e . voveo, vovere, vovi, votus, tr.-

vane, adv., m vanous ways.
.

'

'

vow
6. qud: cf. III, 82. mm,A
'.

1R apud, in.
,n . - - . - 16-
naurragus. -i, m., skipwreckea
,

13. . .,
tnan 18. navita, -ae, m., sailor.
paulum afuit quin, lacked Messenio: voc.
it

little but that; trans. freely. 19. meo animd, in my judgment.

45
46 AD ALPES

"Haec me admonent," inquit Publius, "de carmine a poeta

Catullo scrlpto, cum domum redlsset, postquam in Asia annum
afuit. Versus aliquos fortasse memoria pronuntiare possum:
" '
O quid solutls est beatius ciirls,
Cum mens onus reponit, ac peregrln5
Labore fessi venimus larem ad nostrum
DesIderatQque adquiescimus lecto!
' "

"Te laudo, Publl," inquit Cornelius, "quod tantam operam

poetls nostrls das; etsl satis scio multos clves nostros parvl
poetas omnes facere. Sed nulla est discipllna, qua facilius ad
humanitatem veram pervenias."
"Sed mihi nunc abeundum est," inquit mercator. "Spero
aliquando nos iterum in urbe Roma convenlre posse. Iam
valete."
"Vlve et vale," inquiunt omnes, ut mercator in cymbam
descendebat; qul ad terram vectus brevl e conspectu amissus
est inter homines qul convenerant, ut cognoscerent quae naves
in portum noctu pervenissent.
Interim llberl quam longissime prospiciebant, sl forte One-
simum et Stasimum redeuntes aspicere possent. Cum autem
diu frustra exspectassent, Annam quaerere coeperunt, ratl el
persuaderl posse ut fabulam aliquam narraret, quo minus tarde
horae discedere viderentur.
Anna, quae haud procul cum Lucio consederat, cum llberos
vldisset, rlsit et: "Quid nunc, llberl?" inquit. "Nonne
Onesimus iam rediit?"

24. solutis, relaxed; with curls (abl. 27. adquiesco, -quiescere, -quievi,
with comp.) intr., rest.
25. repono, -ponere, -posui, -posi- 28. quod . . . dfis, forgiving.
tus, tr., lay down. 29. parvi: gen. of value.
26. lar, laris, m., freely, rooftree. 31. pervenias: subj. indef. sec.
27. desideratus, -a, -um, adj., slng-
longed for; abl. of place 39. quam: cf. II, 74.
where in text. forte: cf. V, 112.
 CAPUT VII 47

"Eum nusquam video," inquit Cornelia. "Nonne tu vls

aliquid nobls narrare, quo iucundius tempus terere posslmus?
Plura de virls gentis vestrae audlre cupimus."
"Vix intellego unde potissimum incipiam," inquit Anna;
"tam multa simul mihi in mentem veniunt; et e multls pauca
eligere haud facile est."
"De bellatoribus aliquid dlc," inquit Sextus. "Nihil eo
est iiicundius."
At Cornelia: "Ndll ita facere, amabo," inquit. "Caedis
et sanguinis me iam diu taedet. Aliquid et laetum et notabile
narra, sls."
"Difficile est," inquit Anna, "haec duo confundere; sed
experiar quidem: Olim erat vates, qui longe a patria in servi-
tutem deductus erat. Diu apud regem peregrlnum maximo in
honore habebatur. Sed prlncipes eius clvitatis, invidia commotl,
quod advena apud rSgem tantum gratia valebat, Insidias el
fecerunt.
"Vates deum patrium cotldie adorabat, dels autem alils
exlstimabat nefas honorem haberl. Quare inimlcl, qiil haec
omnia bene intellegebant, regem dolo adorti, 'Semper vlvas, o
rex!' inquiunt. 'Quod neque in terrls neque in caelo est quis-
quam tecum conferendus, censemus ut edictum proponas, ne
quis hls triginta diebus quemquam nisi te adoret; sl quis aliter
fecerit, ad bestias damnatus esto.'
"Rex, quem dolus omnlno fefellerat, honore sibi habito
laetus, libenter id pollicitus est, atque edictum proposuit. Tum

50. potissimum, best, i.e., by prefer- ■65. honSrem haberi, that honor be
ence. paid. The clause is subject
53. eo: neut. abl., with comp. of esse understood.
55. amabd: colloquial for obsecro. 66. vivas: a wish.
It is an expression used 67. Quod, since, in that.
mostly by women.
68. ne quis, (to the effect) that no
56. taedet: impers.
one.
60. apud, at the court of.
69. his, these (coming).
62. tantum: adv., lit., so much.
gratia: abl. of specif.
nisi: adv.
ei, against him. 70. damnatus esto: fut. imper.
48 AD ALPES

sero sensit se a prlncipibus circumventum esse; edictum enim

regis semel propositum nec rescindi nec mutari poterat.
"Omnia maerens temptavit, quo mod5 vatem conservaret, sed
nihil reperiebat; cumque prlncipes convenissent hominisque
mortem postularent, tristis vatem ad bestias damnare coactus
est."
"Vah!" inquit Cornelia. "Haec mihi vehementer displicent.
Nonne modo dlxl me iam dhl caedis sanguinisque taedere?"
At Anna: "Manedum," inquit, "dum reliqua audias. Vates
interim nihil terrebatur; sed in speluncam leonum plenam
demissus, cum saxum magnum supra collocatum esset ne qua
effugere posset, laudes tamen clare deo suo cantavit.
"Iam rex, vigilils dispositls, animo maximg conturbato
domum se contulerat, ubi nec cibum capere nec somno quiescere
potuit ; sed noctem totam sollicitus vigilabat. Cum dies demum
illuxisset, e lecto surrexit et celeriter ad speluncam pervenit.
Quo ubi ventum est, voce lamentabill: 'Verl del vates,' inquit,
'adhuc vlvis?'
"Tum e spelunca audlta est vox vatis: 'Semper vlvas, o rex!
Salvus sum; nam deus patrius nuntium mlsit, qul fauces leonum
praecluderet.' Quo audlto, rex gaudio elatus saxum amoveri
iussit; vatesque incolumis e spelunca in liicem redditus est."
"Euge!" inquit Cornelia. "Quam gaudeo rem eventum
tam fellcem habuisse!"
At Sextus: "Quid factum est, obsecro, illls principibus
scelestls, qul tantum dolum frustra fabricatl erant?"

73. sfiro, too late. 83. qua:cf. ea, IV, 9.

74. rescindd, -scindere, -scidi, 88. illucSscd, -lucfiscere, -luxi,
-scissus, tr., revoke. intr., dawn.
79. displiced, -ere, -ui, -itum, intr., 92. fauz, faucis, f.; pl., jaws.
be displeasing. 93. praecludS, -cludere, -clusi,
80. me: obj. of taedere. -clusus, tr., shut, stop.
iam diu: see note on IV, 113.
97. factum est, with abl., became
81. -dum: intens. particle, just (o/).
(wait). 98. fabricor, -ari, -atus sum, tr.
82. nihil: adv. acc; cf. III, 40. devise.
 CAPUT VII 49

"Omnes," inquit Anna, "in vincula celeriter coniectl iina

cum uxoribus llberisque ad bestias damnati sunt. Quos, ubi 100

in speluncam sunt demissl, leones saeviter dllaniaverunt."

Tum subito: "Sed Stasimum mihi videor procul aspicere.
Nonne is est?"
"Est profecto ipse," inquit Sextus; llberique celeriter
abierunt, ut audlrent quid novl adlatum esset. 105

99. una: adv. 101. saeviter, adv., savagely.

100. ubi, when. 105. novi: neut.; partit. gen.

Photograph by D.N . Robinson

PATRIA POETAE CATULLl
 CAPUT VIII
Cum servl in navem conscendissent, Onesimus ad Cornelium
accessit, et: "Crassus ille, ere,"inquit, "ad quem missi sumus,
negotio cum quibusdam colonls haud procul habitantibus con-
tracto, hodie mane rus profectus est ut eos convenlret, nec
domum ante vesperum est rediturus."
"Male hercle nuntias," inquit Cornelius. "Iam hoc tantum
reliquum est, ut hlc eius reditum exspectemus. Quare tu,
Stasime, abl, et Drusillae nuntia celeritate iam nihil opus esse."
Postquam abiit Stasimus, llberl Onesimum circumstabant,
cupidissime rogantes quantum aut qua facie esset oppidum.
Ille autem recta ad Annam profectus: "Quam vellem," inquit,
"Stasimum nostrum tu hodie videre potuisses!"
"Quam ob rem, obsecro?" inquit illa. "An iste vafer denuo
ludos faciebat?"
"Et lepidissimos," inquit Onesimus. "Nam, ut ad hospitem
venimus, summa comitate acceptl in atrio sedebamus, dum
quaereretur quam mox dominus rediturus esset.
"Cum ita moraremur, subito intravit servus rusticus, qul
nuper e vllla in urbem arcessltus erat. Ille rauca voce: 'Qul
homines estis?' inquit. Ac, priusquam ego respondere possem,
Stasimus, se magnum ferens: 'A rege Indorum,' inquit, 'nos
legatl sumus.'
"

2. ere:voc. 7. reditus, -us, m., return.

3. coWnus,-i, m., tenantfarmer. 8. nihil : adv. acc; trans., W
Male, etc, I'm very sorry *ut: U> 21-
c.f-

6. to
hear 13. An sign of a question.
n

tantum: adv. 16. atrium, -i, n., hall.

ut substan- 17 quaereretur: impers.
'•

. . exspectemus:
7.

tive clause explaining hoc, 21. se magnum ferens: i.e., putting

line 6. on a lorcUy air.
50
Photograph by R. S. Rogers
QUO MODO ROMANI SAXA COLLOCABANT

51
52 AD ALPES

"Hahahae!" inquit Anna. "Quid tum fecit iste rusticus?"

"Prlm5 obstupefactus est," inquit Onesimus. "Tum autem
alia quaerere coepit, et sermo huius modl Institutus est:
Servus. Dum huc navigatis, multas terras vos videre
oportuit.
Stasimus. Ita Resque mlrandas ubique aspeximus.
vero.
Servus. Cum hlc tempus teras, de hls rebus mihi narra, sis.
Stasimus. In Syria ardor solis maximus est. Solstitiall
morbo ibi homines ut muscae pereunt.
Servus. Papae! Saepe nostro in fundo sol satis fervidus
est, sed numquam tam exitialis.
Stasimus. Alternae arbores sunt fulguritae, bovesque alternls
in sulcls moriuntur.
Servus. Haec vix credere possum!
Stasimus. Quln etiam multa sunt mlrabiliora, quae nondum
dlxl. Quodam loco cymba vectl sumus ad caput amnis, qul de
caelo exoritur sub soli5 Iovis.
Servus. Abl, me ludis. Etsl rusticus sum, me ita fallere
nullo modo potes. Pater meus in Syria natus est; eo praesente
tanta mendacia dlcere non auderes.
Stasimus. Quln etiam idem dlcam, sl avum tuum adducere
vells. Nonne vls reliqua audlre?
Servus. Audiam vero; sed nihil me crediturum polliceor.
Stasimus. Dum medio marl iter facimus, saepe sub fliictibus
monstra mlranda nantia vldimus.
Servus. Sine dubio multa talia cepistis, quae nunc voblscum
in navl habetis.

26. vos videre oportuit, you must 33. exitialis, -e, adj., deadly.
have seen; oportet is impers. 34. fulguritus, -a, -um, adj., struck
29. Cum: causal; trans., 'as.' by lightning.
30. solstitialis, -e, adj., of the sum- 35. sulcus, -i, m., furrow.
mer solstice; sunstroke or 41. eo praesente : abl. absol.
fever is referred to. 43. avus, -i, m., grandfather.
31. ut, like. nihil polliceor, I
....
45. . . . do not
32. fervidus, -a, -um, adj., hot. promise that anything.
 CAPUT VIII 53

Stasimus. Nihil cepimus.

Sed dies compliires plane videre
poteramus serpentem maximum oculls ardentibus, qul navem
sescenta mllia passuum sequebatur.
Servus. Exspectabat, credo, dum aliquis e navl in aquam
excideret, ut eius membrls vesceretur.
Stasimus. Olim bovem, quae forte mortua est, in mare
iecimus, eamque totam monstrum illud uno morsu voravit.
Servus. Apage te! Talia non diutius audiam.
"Sed iam redierant servl ceteri, qul nos de dominl negotio
certiores fecerunt. Itaque statim ad navem discessimus."
Tum Anna, cum satis risisset: "Male metuo," inquit, "ne
impudentia sua Stasimus noster in maximum malum aliquando
incidat. Sed certe est puer admodum ridiculus."
"Recte dlcis," inquit Onesimus. "At nunc mihi abeundum
est, ut rationes quasdam conficiam"; qu5 dicto, leniter ad
cameram ambulavit. Llberi autem, qul cupidissime eius verba
audierant, adhuc prope Annam morabantur; quam mox roga-
verunt ut sibi aliquid narraret.
At illa: "Vobls llberis," inquit, "nihil umquam satis erit.
Quid nunc audlre vultis?"
Tum Cornelia: "Fabulls de virls vestrae gentis maxime
delector. Nonne est aliud eius modl, quod nobls narrare vells?"
"Dum verba Onesiml audio," inquit Anna, "mihi in mentem
venit cuiusdam vatis, qul Ionas appellabatur. Is quoque multa
miranda in marl passus est."
"De hoc narra nobls, sis," inquit Sextus.
"Oraculo quodam," inquit Anna, "Ionas iussus erat Nlniven
proficiscl, ut oppidanos de Ira del moneret. Cum autem eo iter
facere nollet, navem conscendit, quae alias in partes proficlsce-
batur.

52. sescenti, -ae, -a, num. adj., 73. cuiusdam vatis: gen., as often
six hundred, an indefiniteiy with verbs of remembering.
largenumber. 76. Niniven: aee. sing., Greek
54. membrum, -I, n., limb; pl., decl.
body. 77. eo, thither; cf. quo, whither
 54 AD ALPES

80 "Mox vento maximo mare turbatum ac brevl omnia est,

hominibus mortem praesentem minarf videbantur. Ionas autem
somno consopltus nihil audlvit, priusquam a vectoribus ceterls
excitatus est.
"Tum omnes, ad vota conversI, suum quisque deum precatl
85 sunt ut e periculo tanto eriperentur. Postremo autem unus:
'Nihil hoc proficit,' inquit. 'Sortes, socil, coniciamus, sl forte
ita cognoscere posslmus, cuius culpa in hoc tantum malum
inciderimus.'
"Sortibus coniectls, Ionas est designatus. Quem igitur in
90 mare eiecerunt, ac tempestas serena statim consecuta est. I5nam
piscis immanis voravit, sed tribus post diebus in lltus incolu-
mem eiecit."
"Hui!" inquit Sextus. "Mihi quidem etiam Stasimo maiora
tu fingere posse videris."
95 "Haec autem vera sunt," inquit Anna Ira incensa. "Nihil
amplius a me hodie audietis." Quae cum dlxisset, se cum Lucio
in cameram recepit.
Llberl igitur, ut potuerunt, horas diel longas trahebant.
Sub noctem, cum iam advesperasceret, vox canentis e camera
100 ad eorum aurls adlata est. "Audlte," inquit Cornelia; "mater
Lucium iam consoplre conatur." Tum, ut omnes tacentes
sedebant, vox Drusillae plane audlri poterat:

"Nunc hominesque labore gravatos,*

Nunc requies pecudemque vocat;
105 Omnia leniter arva nigrescunt,
Silva simul sine murmure stat.

84. suum quisque deum, each his 103. -que . . . -que: like et . . . et.
own god; a sort of paren- gravatus, -a, -um, adj., weary.
thesis.
f.,

104. requies, -etis, rest.

87. hoc tantum (not adv.): trans. 105. arvum, -i, n., field.
freely. nigresco, nigrescere, intr.,
93. Stasimo: abl. with comp. grow dark.
99. canentis, lit., one singing. murmur, -uris, n., rustling.
of

106.

•Music £or this song will be ound on page 239.

f
 CAPUT VIII 55

"Sldera, parve, micantia somnum

Iam pueris avibusque cient;
Nunc oculos, placidissime, conde,
Somnia dulcia te maneant!
Lal-la-la, lal-la-la, care, quiesce,
Mater enim in tenebris vigilat."

107. sidus, -eris, n., star. 109. placidissime: voc; trans. as if

parve: voc. adv.
108. cieo,ciere, civi, citus, tr., H0. maneant, await; a wish.
summon, invite. 111. care: voc, darling.

fSILVA SIMUL SINE MURMURE STAT"

 CAPUT IX
Postero die hospes ad lltus mane praest5 erat; ubi cymbam
conduxit, et ad navem celeriter vectus est. Qul cum prlmum
Cornelium vldit: "Salve, Cornell," inquit. "Gaudeo te huc
incolumem Dum Brundisil moraberis, spero te
pervenisse.
apud me in hospitio futurum; immo fecisses melius, sl statim
ad me venisses."
Cui Cornelius: "Benigne facis, Crasse, qui nos tam comiter
hospitio accipere vells. Ac libenter apud te paulisper mora-
bimur; sed mox Romara progrediendum erit."
Quae cum dicta essent, Cornelius, portorio iam soluto,
Onesimo imperavit ut Drusillae nuntiaret omnia iam parata
esse. Quae, non multum morata, cum Anna llberlsque e camera
egressa est; omnesque* cymbls vectl harena optata brevl potltl
sunt.
Ubentissime in harena lusissent.
Llberi, sl licuisset, Sed
pater properare iussit, ne quid morae esset hospitl optimo, qul
iam praeierat ad redas, quas ad lltus produxerat, quo celerius
Cornelius ceterlque veherentur ad vlllam suam, quae satis longe
ab urbe aberat.
Quo cum ventum esset, llberi gaudio glatl discurrerunt, ut
boves, ovls, ceteraque omnia viderent, quae in fundo
habebantur. Brevl autem revocatl sunt, ut cibum caperent;
nam impransl e navl egressl erant.
Post prandium Cornelius ad urbem redlre coactus est, ut
quaedam curaret, priusquam Romam iter tendere inciperet.

5. immd, adv., infact. 16. morae: partit. gen.

7. qui, freely, in that; but note 23. impransus, -a, -um, adj., teith-
mood. out eating.
10. portorium, -i, n., duty, tax. 24. prandium, -i, n., lunch.
56
 CAPUT IX 57

Llberi interim omnes in partes per fundum denuo errabant;

sed postremo defessl se receperunt in umbram arborum, ubi
Anna servabat Lucium, qul secum in herba ludebat.
Tum Sextus: "Spero, Anna cara," inquit, "te non adhuc
nobls Iratam esse propter ea quae ego heri imprudens dlxl.
Ludendo nos iam defessl sumus. Nonne vls aliquid narrare de
bellatoribus aut de re quavls alia?"
At Anna: "Heri Ira incensa sum," inquit, "quod ea, quae
narraveram, in sacris libris nostrls scripta sunt. Sl eos ludibrio
habiturus es, nihil posthac vobls narrabo."
"Noll timere," inquit Sextus. "Omnlno nihil ita habe-
bimus."
"Tum," inquit Anna, "aliquid narrare conabor: Priscls
temporibus gens nostra in Aegypto retinebatur sub duro imperio
regis illlus regionis, clvibusque mels labores multl et graves
impositl sunt. Cotldie laterum numerum certum coquere coactl,
postremo sunt iussl lateres etiam sine stipula conficere."
"Regem quam inhumanum!"* inquit Cornelia. "Quo modo
homines miserrimi tantam crudelitatem ferre poterant?"
At Anna: "Diu non habebant quid facerent. Sed postrem5
inter eos exortus est dux, Moyses appellatus, qul els persuasit
ut clam fugerent, et in terram longinquam migrarent."
"Quid fecit rex," inquit Cornelia, "cum haec audlvisset?"
"Ille," inquit Anna, "ut prlmum cognovit nostros effugisse,
exercitum in Qnum locum cogl iussit, et quam celerrime cum
equitibus profectus est ut fugientes exciperet."
At Cornelia: "Spero eum consequl non potuisse."
"Mox audies," inquit Anna. "Dum exercitus regius cogitur,

28. secum, by himself. f ., straw.

42. stipula, -ae,
32. quavis, any . . . you please. 45. non habebant, etc, did not
34. ludibrio: dat. of service; cf.
. know what to do, i.e., had no
III, 35. redress.
41. laterum: nom., later. 49- ut primum, as soon as.
coquo, coquere, cozi, coctus, 53. cogitur, was being mobilized;
tr., make (bricks). note the tense with dum.
58 AD ALPES

nostrl advenerunt ad mare angustum, quod iter plane occlude-

bat. Sed forte tum ventus maximus, subito coortus, aquam
tanta vi reppulit, ut via lata per undas pateret; qua omnes
incolumes ad Htus ulterius pervenerunt."
"Optime factum!" inquit Sextus. "Interim quid faciebat
rex?"
Tum Anna: "Rex, cum eodem pervenisset, viam per mare
patefactam attonitus vldit. Qua autem ut ipse cum suls
translre conatus est, vento subito deficiente, aqua in locum
rediit, rexque una cum equitibus suis marl submersus est."
"Omnesne perierunt?" inquit Cornelia.
"Ad unum omnes," inquit Anna. "Nostrl autem interim
ad loca deserta properabant; ubi multos annos erraverunt,
donec pervenerunt in regionem, ubi ego nata sum."
"Ibi tandem spero omnia els evenisse fellciter," inquit
Cornelia, "et post tantos labores eos placida pace quievisse."
Sed Anna: "Longe aliter res evenit. Nam Palaestlnl, gens
bellicosissima, tum eam terram incolebant; quibuscum multos
annos bella atrociter sunt gesta. Postremo autem hac regione
tota nostri potlti sunt."
Dum haec narrantur, accessit Publius. Quem cum rldentem
animadvertisset, Sextus: "Quid est, frater?" inquit. "Sl quid
novl factum est, nobls dlc, obsecro."
Tum Publius: "Modo in via obvius ful cuidam homini, qul
tanto aere alieno opprimebatur, ut omnia bona sua vendere
vellet. Itaque auctionem ubique conclamabat."
"Quo modo auctio conclamabatur?" inquit Cornelia.
"Hoc modo," inquit Publius: 'Auctio flet mane die tertio.

54. occludo, -cludere, -clua, -clu- 65. Ad unum, to a man.

sus, tr., block. 71. bellicosus, -a, -um, adj., war-
56. repello, repellere, reppull, re-
pulsus, tr., drive back. 72. atrdciter, adv., savagely,fiercely.
76. novi: ct. VII, 105
60. eodem: cf. eo and quo.
78. ahenus, -a, -um, adj., of an-
61. attonitus, -a, -um, adj., as- olher, another's; aes alienum,
tounded. debt.
 CAPUT IX 59

Venlbunt servl, supellex, fundl, aedes; omnia venlbunt praesentl

pecunia. Venlbit —uxor quoque, sl quis emptor venerit.' "
"Hominem Infellcem!" inquit Anna. "Verl simile est ei
esse uxorem procacem. Si ita res se habet, credo eum omnia
vendere velle, ut aliquo exsulatum abeat."
Iam autem tempus cenae erat. Itaque omnes libenter ad
tecta se receperunt, cuminterim Publius saepius secum: "Ab
ovo usque ad mala."
"Quid tecum totiens loqueris, Publl?" inquit Sextus.
"Dlco me tam male esurlre," inquit Publius, "ut etiam ser-
pentium ova edere possim."
"Vah!" inquit Cornelia. "Ciir puerl tam foeda semper
comminlscuntur? Talia non diutius audiam." Quae cum
dlxisset, celeriter intro praecucurrit.
Interim pater, Brundisio reversus, secum adduxerat
quendam L. Torquatum, familiarem veterem, qul forte in
oppido se obtulerat; cui, etsl in Siciliam properabat, Cornelius
facile persuaserat ut flnam noctem morarl vellet, quo melius
amlcitia prlstina renovaretur.

82. Venibunt: see veneo. 88. Ab ovo, etc. : i.e., from the first
praesenti pecunia, for cash. course to the last. Note the
84. Veri simile est, impers. phrase, d of mala.

'
It is probable. 94. comminiscor, -minisci, -men-
86. aliqud: cf. qud, ed, and eodem. tus sum, tr., think up, imag-
exsulatum: supine. ine.
88. saepius secum: supply a verb 95. praecurro -currere, -cucurri,
of saying; saepius, again and -cursus, tr. and intr., run
again, very often (absolute ahead.
use of the comparative, to
indicate a high degree). 100. amicitia, -ae, f ., friendship.
 CAPUT X

Postea, mensls remotls, cum lumina accensa essent, Torqua-

tus, qul iam sermonl vacabat, ab omnibus interrogatus est de
itineribus suls; nam longe et late terra marique iter solebat
facere, ac multa iucunda et mlrabilia narrare poterat.
Ac Publius: "Sl nuper," inquit, "per mare septentrionale
navigastl, nos doce, sis, num ea vera sint, quae apud Tacitum
leguntur de illo latere mundl."
"Ego vero," inquit Torquatus, "nuper iter maximum sub
septentriones feci; ac magna ex parte vera esse ea repperi, quae
apud Tacitum sunt."
"Verene igitur dlcuntur dierum spatia ibi maiora esse quam
in Italia?" inquit Publius.
"Ita vero," inquit Torquatus. "Quln etiam in Britannia
noctes interdum tam sunt breves, ut in extrema parte Insulae
vix flnem et initium diel internoscere possls. Ac sl nubes
non officiant, quldam adfirmant solis fulgorem per noctem totam
aspicl posse, neque eum occidere et surgere, sed velut translre."
'
"Papae!" inquit Sextus. "Nolim dies tam longos esse.
Puerlne ibi ad solis occasum in ludo retinentur?"
"Apud Britannos," inquit Torquatus rldens, "pueri equi-
tant, et armls mllitaribus exercentur. Ibi haec studia maximo
in honore sunt."

2. vacd, -are, -avi, -atum, intr., 11. Vfirene: i.e., Vere+ne.

be at leisure (for). 15. internosco, -noscere, -novi,
5. septentrionalis, -e, adj., north- -notus, tr., distinguish.
ern. possis: subj. indef. second sing.
6. num, whether. 17. velut, as it were.
9. septentriones, -um, m., (con- 18. Nolim: potential subjv.
stellation of the) Great Bear. 20. equitS, -are, -flvi, -fltum, intr.,
10. apud: cf. VII, 16. ride.
60
 CAPUT X 61

"Pueros fellces!" inquit Sextus. "Exlstimo me aliquandd

in illam lnsulam beatam migraturum."
"Ego vellem adfuissem," inquit Publius, "cum Caesar
primum Britanniam attigit. Quanta fuit virtute ille signifer,
qul in fluctus desiluit suosque in hostes duxit!"
"Res ibi hodie longe aliter se habent," inquit Torquatus.
"Nulll bellatores barbarl, in lltore congregatl, advenas harena
prohibent. Sed ubique tuto mercatores commeant ultro
citroque."
"Aliasne quoque in partes iter nuper f ecistl?" inquit Cornelius.
"Maxime vero," inquit Torquatus. "E Britannia profectus,
usque ad Suiones pervenl. Ibi quoque noctes tam breves sunt
ut solis fulgor stellas obscuret. Quln etiam aliquos audlvl, cum
dlcerent se solis currum e marl emergentem audlsse, atque
formas quoque equorum vldisse et capitis radios."
"Illud est maius quam ut ego credam," inquit Sextus.
"Tune, pater, talia credis?"
"Illud quidem vix credibile est," inquit Cornelius. "Sed,
Torquate, cum loca tam multa adierls, age nunc, itinera tua
ordine audiamus." Qua cohortatione inductus, Torquatus ordi-
nem exposuit itinerum suorum, ab eo tempore exorsus, quo eum
novissime vlderant.
Iam autem llberls erat tempus cubitum eundl; ac Sextus et
Cornelia perinvltl cum matre in conclavia proxima se recepe-
runt. Tum Sextus: "Perraro, mater, tu aliquid nobls narras.
Minime somnlculosl sumus, et libentissime a te fabulam
audiamus."
25. vellem: cf. I, 58. 38. maius quam ut . . . credam,
too much me 10 believe-
27. hostes: drawn up on the shore
to prevent a landing. 39. Tune: i.e., Tu+ne.
29. congrego, -are, -avi, -atus, tr., 43- <luo: i-e, when.
gather. 44. novissime, adv., last.
30. commeo, -are, -avi, -atum, 45. cubitum: supine.
intr., travel. 48. somniculosus, -a, -um, adj.,
35. cum dicerent: i.e., dlcentes. sleepy.
62 AD ALPEfci

"Sl paucls verbls contenti eritis," inquit Drusilla, "de leone

fabulam vobls narrabo."
"Euax!" inquit Sextus. "Spero rem fore cruentam, ut
Cornelia arte dormiat."
"Noll timere, Cornelia," inquit mater. "Nihil sanguinis
effundetur."
"Sanguinis iacturam ego dole5," inquit Sextus; "sed
audiamus."
Tum Drflsilla: "Olim, cum Romae spectacula ederentur
magna, et multae bestiae immanes in harenam immitterentur,
quldam homines miserl, capitis damnatl, electl erant, qul cum
hls monstrls depugnarent; in quibus erat servus, qul Androcles
appellabatur.
"Maxime conspicuus in harena erat leo eximius, qul alias
bestias omnes vlribus et magnitiidine corporis longe superabat,
qulque terrifico fremitu oculos omnium spectatorum in se saepe
convertit. Is leo, cum Androclem aspexisset, prlmo quasi ad-
mlrans paulisper stetit, tum leniter et placide ad eum accessit;
deinde caudam more canum clementer et blande movere coepit,
ac postremo manus hominis perterritl lingua sua permulcebat.
"Hac re nova commotus, imperator iussit Androclem arcessl;
a qu5 quaeslvit cur le5 tam mlrabiliter el pepercisset. Tum
Androcles rem mlrandam narravit.
"Nam, ut dlcebat, multo ante in Africa fuerat, cum dominus
eam provinciam proc5nsulari imperio obtineret; cuius crudeli-
tate coactus in loca deserta postremo refugit, ubi speluncam
latebrosam nactus defessus quievit.

54. sanguinis: partit. gen. 74. proconsularis, -e} adj., procon-

60. capitis, to death; gen. of pen- sular, indicating that the
alty. governor was of the rank of
6L n0te m°od-
obtoeT8-tinere, -tinui, -ten-
t?T±eaU
in, among.
txxs, tr., govern.
J" C°n-
latebrosus, -a, -um, adj., hid-
ConS^'
spicuous.
^
76^
dm
65. terrificus, -a, -um, adj., terrible. nanciscor, nancisci, nactus or
f.,

68. cauda, -ae, tail. nanctus, tr., light upon, find.

 CAPUT X 63

"Brevl autem, subito experrectus, sensit leonem ingentem

in speluncam intrasse. Primo perterritus spem omnem sahltis
dlmlsit; tum autem animadvertit leonem claudum esse ex
splna magna, quae in pede defixa erat. sc
"Interim belua leniter accessit et sublatum pedem ostendit,
quasi hominis opem ita peteret. Tum Androcles, quamvls per-
turbatus, splnam detraxit; et deinde per triennium et homo et
leo in spelunca habitaverunt, cum interim leo cotldie venatum
ablret, et homo, qul ignis copiam haberet nullam, carnem 85

merldiano torreret sole.

"Sed olim Androcles, qul forte e spelunca exierat, a mllitibus
comprehensus ad dominum Romam missus est; ubi, ut fugitlvus,
ad bestias est damnatus. Quo modo factum est ut leo, qul
quoque interim captus erat, in harena amlcum prlstinum laetus 90

agnosceret."
Dum haec narrantur, Publius, qul Hbrum quendam quaere-
bat, in conclave intraverat, et ille: "Cum talia de bestils audio,"
inquit, "admoneor de verbls poetae Vergill, qul cecinit quam
mlrandae res futurae essent, cum iterum aetas aurea in terras 95

rediisset:
" 'Ipsae
lacte domum referent distenta capellae
Ubera, nec magnos metuent armenta leones.' "

Ac Cornelia: "Et ego inquit, "de fabula,

admoneor,"
quam Anna nflper de vate narravit, qul incolumis in spelunca 100

leonum plena noctem peregit."

Tum, cum gratiae matrl actae essent, llberl cubitum ierunt.

79. ex, from the effect of. 88. ut, as (being).

82. quamvis, though. 94. cecinit, predicted; see cand.
83. triennium, -i, n., three years. 97. Ipsae: i.e., of their ovm ac-
84. venatum: supine. cord.
86. meridianus, -a, -um, adj., mid- lac» lactis> n-> milk-
day. 98. armentum, -i, n., herd.
 CAPUT XI
Prlma Iiice, cum Crasso bono et Torquato "vale" dlxis-
sent, viatores Appia via Tarentum versus profectl sunt;
atque ante solis occasum iter vlgintl mllium passuum con-
fecerant.
Postero die longe progressl erant a vlco, ubi noctem
proximam egerant, cum subito rota soluta est. Quare Stasi-
mus ad vfllam haud procul est remissus, ut inde opem
peteret.
Ubi omnes e redls descenderunt, Uberl per prata ludebant
laetl, cum interim Drusilla et Anna cum Lucio sub arboribus
prope viam sedebant. Tum Cornelia: "Sine, sls, mater,"
inquit, "Annam nos comitarl, dum paulo llberius vagamur.
Nam prata undique fiorum pulcherrimorum plena sunt, quos
carpere volo."
"Flat," inquit Drusilla. "Sed cavete ne longius abeatis.
Nam latrones hlc vagari dlcuntur; neque vos vi auferri volo.
Interim ego hlc in umbra cum Lucio morabor."
Sextus autem, qul flores miniml faciebat, circumspicere
coepit, quo modo tempus commodius tereret, ac subito aspexit
Onesimum, qul prope segetem consopltus huml iacebat suplnus.
Quare furtim aggressus, repente magna vl lapidem in
segetem iecit. Quo sono audlto, Onesimus exsiluit et: "Quid
factum est, Sexte?" inquit. "Stasimusne iam e vllla rediit?"
"Brevl aderit," inquit Sextus. "Sed ego, cum forte te hlc
2. AppiS via: built about 300 b.c; 15. longius, too far; cf. saepius,
paved with stone blocks. IX, 88.
11. Sine:imper. 18. minimi faciebat, despised;
15. Fiat, freely, very well. minimi: gen. of value.
64
65
 66 AD ALPES

25 consopltum iacere aspexissem, anguem ingentem per segetem

huc repentem vldl, cuius ocull sanguine et ignl suffusl erant,
linguaque vibrans ex ore emicuit. Lapidibus monstrum hinc
deterrul. Profecto dls gratia maxima habenda est, quod ego
tam opportune adful."
30 "Anguis vestigium nullum invenio," inquit Onesimus, qul
iam fustl segetem magna cum cura scrutabatur; "neque vero
ego dormiebam, cum tu lapides iecistl. Oculos tantum con-
dideram, quia clarior erat lux."
"Quo modo igitur accidit," inquit Sextus, "ut te tam
35 quietum teneres?"
At ille: "Audiebam," inquit, "quid in segete aves loqueren-
tur."
"Quid est hoc quod a te audio?" inquit Sextus. "Num aves
loqul possunt?"
40 Et Onesimus: "Slc traditum est," inquit. "Id saltem
quodam in hbro legl."
Tum: "Oho," inquit Sextus. "Numquam suspicabar te
quoque fabulas narrare posse. Dlc mihi, sls, de avibus, quae
loqul possunt."
45 "Olim," inquit Onesimus, "erat avis, quae in segetibus
nldum suum habebat. Pulll nondum volare potuerunt; quare
mater cotldie lbat cibum quaesltum. Quae cum ablret, semper
pullos iubebat, sl quid novl fieret, id animadvertere, ut sibi,
cum redlsset, nuntiarent.
50 "Diu nihil novl accidit; sed postremo dominus segetum ad
locum accessit, ubi nldus latebat, et fllio vocato: 'Videsne,'
inquit, 'friimentum iam esse maturum? Quare abl statim,

26. suffundo, -fundere, -fudi, -fu- 32. tantum: adv.

sus, tr., fill. 33, clarior: cf. longius, line 15.
27. vibrans, -antis, part. as adj., 38 Num. marking an incredulous
quivenng. question.
28. quod, conj., that.
42 ofl interj' '
31. fusti: abl.
scrutor, -ari, -atus sum, tr., 51- m° vocato: dat-
- .

prod. 52. maturus, -a, -um, adj., ripe.

 CAPUT XI 67

amlcosque nostros roga ut ad frumentum metendum nos cras

adiuvent.' Haec ubi dlxit, discessit.
"Matrl, cum redlsset, pulll perterritl omnia narraverunt, ac
vehementer eam orabant ut statim tutum in locum deduceren-
tur. Illa autem eos otios5 animo esse iussit: 'nam,' inquit, 'sl
amlcorum operam dominus exspectat, nec cras frumentum me-
tetur, neque hodie necesse est ut vos in alium locum deducam.'
"Postero die dominus mane in agris praest5 erat. Sol fervet,
it dies, amlcl autem nulll veniunt. Tum ille rursus fllio : 'Abl,'
inquit; 'cognatos et adflnes roga, ut cras prlma liice ad meten-
dum adsint.'
"Haec quoque matrl pulll nuntiant; illa autem eos hortatur
ut sine metu sint. Nec res eam fefellit; nam cognatl et adflnes
nihilo alacrius ad metendum venerunt.
"Quare fllio dominus Iratus: 'Valeant,' inquit, 'amicl et
propinqul. Tii autem cras prlma luce falces duas deprome.
Nos ipsi frumentum nostrls manibus metemus.'
"Haec ubi ex pullls mater audlvit: 'Tempus est abeundl,'
inquit; 'nam sine dubio id nunc flet, quod ille dlxit.' "
"Ista certe est fabula lnsolita," inquit Sextus; "nec satis
intellego, quo illa pertineat. Quid significat, obsecro?"
"Tribus verbls," inquit Onesimus, "fabula haec docet:
'Suam quisque rem optime curat'; nam neque amlcl nec
propinqul dominum segetum tantl faciebant, ut friimentum
eius metere vellent.. Sed nunc eamus; nam reda, ut videtur,
paene refecta est."
Quos cum appropinquantes animadverteret, Drusilla omnls

58. nec . . . neque, neither . . . nor. 67. Valeant, freely, afigfor; (repre-
60. ferveo, -ere, intr., glaw. sents valete shifted to third
61 . it dies, time passes.
person).
nulli: i.e., not at aU. 68. falz, falcis, f ., scythe.
62. cognatos et adfines, (blood) re- 70. abeundi: i.e., to move.
lations and connections (by 73. quo illa, etc, what its bearing
marriage). is; cf. quo, III, 82.
66. nihild: strictly, abl. of degree 75. Suam, his own.
of difference. 76. tanti: cf. minimi, 1. 18.
 68 AD ALPES

80 in partes sollicita prospicere coepit, sl forte videret Corneliam

et Annam, quae iam diu aberant. Illae autem arboribus tum
contectae sunt; sed brevl manibus plenls redierunt.
Drusilla, cum violas llliaque candida vldlsset, rldens:
"Metuebam," inquit, "ne vos in eundem casum incidissetis,
85 quo Proserpina ablata est." •

"Numquid mall el accidit?" inquit Cornelia.

At Drusilla: "Matri eius saltem satis mall evenit. Nam
olim, cum Proserpina, ut flores carperet, una cum puellls alils
per prata vagaretur sinumque complevisset, subito e terra
90 emersit Pluto, rex Inferorum, qul eam in currum suum sustulit.
"Illa perterrita prlmo comites matremque semel atque iterum
vocavit. Sed frustra; nam deus in colla equorum, nomine
quemque hortatus, habenas excussit, rapideque cum puella
avectus est."
95 "Rem quam indignam!" inquit Cornelia. "Ad Inferosne
puella Infellx descendere coacta est?"
"Ita vero," inquit Driisilla; "nam etsl nympha Cyane
raptoris currul obstare est conata, Pluto sceptro terram maxima
vl percussit, ictuque viam in Tartara fecit, qua statim equl et
100 currus e conspectu ablatl sunt.
"Tum per orbem terrarum longe et late mater maestissima
vagata est, neque usquam vestlgium flliae amissae reperiebat,
priusquam in fonte Cyanes zonam puellae forte animadvertit.
Atque haud multo post a nympha Arethusa certior facta est
K05 flliam iam Plutonis uxorem esse et reglnam Inferorum."
"Ego quidem," inquit Cornelia, "istl puellae non invideo;

81. iam diu: cf. note on IV, 114. 94. aveho, -vehere, -vexi, -vectus,
83. viola, -ae, violet. tr.; pass., ride away.
f.,

lilium, -i, n., lily. 97. Cyane: nom. sing., Greek

86. Numquid: Num here merely decl.
marks question, and qyad 98. raptor, -oris, m., abductor.
a

indef. sceptrum, -i, n., scepter.

is

92. in colla, freely, over the backs. 103. Cyanes: gen. sing.; cf. line 97.
 CAPUT XI 69

nec montes aureos merear, ut in loca tam taetra ac terribilia

descendam."
Dum haec aguntur, omnia ad iter faciendum parata sunt.
Celeritate iam erat opus; nam nox suberat, viaeque omnes 110

latronibus Infestae. Equl autem, morae impatientes, libenter

redas ducebant; ac viatores, etsl mox tenebrae incedere
coeperunt, tamen longe et late prospicere poterant; nam, ut
est apud Horatium Flaccum:

"Nox erat et caelo fulgebat luna sereno." 115

Sed omnes cura magna sunt levatl, ubi denique moenia Taren-
tlna vlderunt et in urbem receptl sunt.

107. ut, on condition that. 115. caelo: place where.

111. latronibus: causal abl. 116. Tarentina, 0/ Tarentum; adj.
114. est, freely, it reads. for gen., as often in Latin.
 CAPUT XII
Multo mane Onesimus ad portum missus est, ut quaereret,
num quae naves Syracusanae nuper eo appulsae essent; nam
Cornelius litteras inde missas sperabat.
Sextus, cum haec mandata audlret, patrl: "Mihi videor,"
inquit, "de Syrficusls olim audlvisse. Nonne est oppidum
Siciliense?"
"Recte dlcis," inquit pater. "Maxima est urbs, ubi tyran-
nus Dionysius multos annos regnavit. Ibi Archimedes quoque
aetatem egit."
"Nondum de Archimede audlvl," inquit Sextus. "Eratne
ille bellator clarissimus?"
At
pater: "Minime vero," inquit. "Sed artis geometricae
et numerorum perltissimus erat; quln etiam vix aliud curabat.
Cumque Syraciisae a Romanls expugnarentur, adeo erat ille
studils suls intentus, ut fremitum et clamores mllitum dissonos
non audlret, sed interim in terra llneas radio scrlberet securus."
"Bene certe el erat, qul ita mala belll obllvlscl posset,"
inquit Sextus.
"Res autem haud fellciter evenit," inquit Cornelius. "Nam
mlles vagus, qul praedandl causa in aedes inriiperat, stricto
gladio eum interrogavit, quisnam esset. Ille autem nihil
respondit, sed protecto manibus pulvere: 'Noll,' inquit, 'circulos

2. num quae, whether any. 15. dissonus, -a, -um, adj., dis-
5. Syracusls: pl. town name; cordant.
f.,

nom., Syracusae. 16. linea, -ae, line.

regno, -are, -avi, -atum, intr., 20. praedor, -ari, -atus sum, tr. and
8.

rule. intr., plunder.

geometricus, -a, -um, adj., 21. quisnam, who, prayt -nam
is

12.
geometric. intensive.
15. studiis: dat. 22. circulus, -i, m., circle.
70
 CAPUT XII 71

meos turbare.' Quo audlto, mlles, cum se derlderl putaret,

Archimedem gladio percussit."
"Casum quam atrocem!" inquit Sextus.
"Slc omnibus vlsum est," inquit pater; "et dux Romanus
suls dlligenter praeceperat, ne quis hominl tam docto noceret,
etsl ille machinls maxima sollertia perfectls victoriae Romano-
rum multum obstiterat. Sed iam ego et Publius abituri sumus,
ut theatrum Inspiciamus. Vlsne tu noblscum Ire?"
"Maxime vero," inquit Sextus. "Quam mox proficlsce-
mur?"
"Publium iam diii exspecto," inquit Cornelius; "atque
opportune nunc accedit. Adde gradum, Publl; ablre volo."
"Invltus tibi in mora ful," inquit Publius; "sed Stasimus
iste scelestus coquum ludificabat, et paulum afuit quln serio inter
se pugnarent. Ablre nolul priusquam omnia componerentur."
"Recte fecistl, ml flll," inquit Cornelius, "atque te laudo.
Sed nunc properandum est, ut hlc adslmus, cum Onesimus
e portii redlbit." Quae cum dicta essent, alacres profectl sunt.
Ad theatrum ubi perventum est, Publius et Sextus funda-
menta maxima et spectaculorum amplitudinem satis mlrarl non
potuerunt, et Sextus: "Vix motii terrae," inquit, "molem
tantam censeo commoverl posse."
At pater: "Res certe ita se habet. Sed alibl interdum sub-
sellia tam temere Instituta sunt, ut magna cum clade spectato-
rum corruerent. Velut Fldenls amphitheatrum Hgneum
Instriixit quldam Atllius, qul neque fundamenta solida subdidit,
neque firmls nexibus trabes coniunxit; cumque multitudo omnis
generis eo convenisset spectaculoque gladiatorum intenta esset,

27. doctus, -a, -um, adj., learned. 47. Fldenis: loc. of Fidenae.
28. perfectis: modifier of machinla. ligneus, -a, -um, adj., (made) of
wood.
35. tibi in mora fui: i.e., caused
you delay. 48. subdd, -dere, -didi, -ditus, tr.,
put underneath.
36. paulum afuit: cf. VII, 13.
49. firmus, -a, -um, adj., strong.
serio, adv., in earnest.
(nexus, -us), m., fastening,
f.,

42. amplitudd, -inis, extent. clamp.

47. Velut, For example. trabs, -bis,
C,

beam.
72
 CAPUT XII 73

subito subsellia conciderunt; quo casu qulnquaginta mllia

hominum aut vulnerata aut interfecta sunt."
"Papae!" inquit Publius. "Proelium atrox vix plus mall
intulisset."
"Non sine causa hoc dlcis," inquit Cornelius. "Facies
enim urbis totlus mutata est, atque, ut antlquitus post proelia
fieri solebat, slc tum domiis clvium nobilium patuerunt et
fomenta ac medicl passim praebiti sunt. Interim homines metu
pallidl inter acervos cadaverum dementer uxores, llberos,
cognatosque quaerebant."
At iam Sextus: "Quid, obsecro," inquit, "est nomen illl
muro, qul tam alte eminet?"
"Proscaenium vocatur," inquit pater. "Cuius e fastlgio
Romae Nero imperator saepe ludos spectavit. Cumque panto-
mlml aemull inter se pugnarent, ille signifer simul et spectator
proeli5 aderat; atque ad manus ubi ventum erat lapidibusque
et subselliorum fragmentls contendebant, tum et ipse multa
iaciebat in populum, atque olim etiam praetoris caput graviter
vulneravit."
"Liidum lepidum!" inquit Sextus. "Vellem adfuissem, ut
homines discurrentes viderem!"
"Immo rem foedam, ml flli, et imperio Romano indignam,"
inquit Cornelius.
"At," inquit Publius rldens, "imperator ille, nisi fallor, non
numquam ea sparsit in populum, quae nemo invltus reciperet,
etsl iniecta erant."

56. «t, as. 65. aemulus, -a, -um, adj., rival.

59. cadaver, -eris, n., dead body.
62. emineo, -ere, -ui, intr., tower.
63. proscaenium, -i, n., prosce-
nium.
fastigium, -i, n., top.
64. pantomimus, -i, m., pantomime;
a performer who carried on
the action by gesture.
66. proelio: dat.
ad manus: i.e., to fisticuffs.
ventum erat: impers.
67. fragmentum, -i, n., piece.
68. populum: who supported the
rival aotors.
praetor, -oris, m., praetor.
75. ea . . . quae, such things as.
 74 AD ALPES

"Verum dlcis," inquit Cornelius; "nam Liidls Maximls

populo dona gratissima sparsit — aves cuiusque generis, vestes,
gemmas, aliaque eius modl."
80 "Multi homines, credo," inquit Publius, "capita sua libenter
praebeant vulneranda, dummodo aurum et gemmae pro tells -

sint."
"Ludos spectare pervelim," inquit Sextus.
aliquos "Ne
histriones quidem in scaena umquam vldl. Nonne spectacula
85 lepida et iucunda sunt?"
"Interdum et rldicula," inquit pater. "Velut erat Fufius
quldam, qul olim partes matris dormientis agebat. Brevl in
scaenam processit umbra flll inhumatl, qul matrem 5rabat ut
corpus sepellret. Sed Fufius, qul forte ebrius erat, iam re vera
so dormiebat; quare neque umbram audlre poterat nec quidquam
respondit. Quo animadvers5, spectatores omnes una v5ce pr5
umbra vociferatl sunt: 'Mater, te appell5.'"
"Hahahae!" inquit Sextus. "Hoc certe luculentum fuit."
"Sed," inquit Cornelius, "it dies. Abeamus igitur, sl forte
95 Onesimus iam e portu redeat."
Ubi ad devers5rium ventum est, a Drusilla certiores factl
sunt Onesimum n5ndum rediisse, et Cornelius: "Multae naves,
ut oplnor," inquit, "nuper huc appulsae sunt; et verl simile
est Onesimum aliquanto diutius afuturum. Quare omnibus,
100 ut cuique libet, se interim licet oblectare." Quae cum dicta
essent, alil in aliam partem discesserunt omnes.

77. Ludis Maximis: time when. 89. corpus sepeliret: cf. the note
81. pro sint, take the place of.
. . . on VI> 26-
84. histrio, -onis, m., actor. 92- Mater, etc. : the words of the
play-
86. et,oho. M .
Abeamus:
,hortatory
87. partes, role.
98- sunlle: cf- IX' 84"
88. umbra, ghost. ^n
inhumatus, -a, -um, adj., un- 10°- llbet: impers.
buried. 101. alii in aliam: cf. III, 111.
 CAPUT XIII
Paulo post, cum iterum eodem convenissent, Publio Cor-
nelius: "Modo dlcebas," inquit, "Stasimum nostrum coquum
ludificasse. Quid, obsecro, factum est?"
"Coquus," inquit Publius, "pisces in aqua condiderat, ut
eos refrlgeraret. Stasimus autem, coquo nescio, pisces detraxit,
et quosdam cancros vlvos introduxit. Cumque coquus im-
prudens manus in aquam iniecisset, cancer subito eius digitum
arripuit. Quo vlso, Stasimus in cachinnos maximos effusus
est, coquus autem Ira commotus cultrum manu rapuit; ac vero
paulum afuit quln hominem occlderet. Sed ego opportune
proelium direml."
"Aliquando istum scelestum impudentiae suae paenitebit,"
inquit Cornelius. "Sed iam adest Onesimus. Quid novl,
Onesime?"
"Per portum totum ambulavl navesque adil omnes," inquit
Onesimus, "neque ullam invenlre potul, quae nuper Syracusls
soluta erat. Sed dlcebant cras duas inde exspectarl."
Tum Cornelius: "Etsl multo mane hinc abIre in animo
habul," inquit, "manendum est, censeo; nam iam dhi est factum,
cum litterae nullae Syracusls mihi adlatae sunt."
Itaque omnes, usque ad cenae tempus modls dlversis se
oblectaverunt. Cum autem mensae remotae essent, patrl Sextus :
"Modo maxime delectatus sum els," inquit, "quae de impera-
tore Nerone dlxistl. Nonne vls alia similia nunc nobls narrare?"
Ac pater: "Nero imperator puer arte musica imbutus est;
5. refrigero, -are, -a^, -atus, tr., 19. est factum: from fio. Trans.
cool. the phrase, 'a long time has
coqud nescid: abl. absol. elapsed (ira which).'
9. culter, -tri, m., butcher-knife. 23. eis (abl.), the things.
11. dirimo, -imere, -emi, -emptus, 25. puer, (as) a lad.
tr., stop. imbuo, -buere,-bui, -butus, tr.,
17. dicebant, they said. train.
75
76 AD ALPES

cumque satis exercuisse exlstimaret, in scaenam prodlre

se
cupiit, etsl non modo imperatorl sed etiam senatorl hoc inde-
corum habebatur. Et prodiit vero, Neapoll prlmum; ubi ne
concusso quidem motu terrae theatr5 prius cantare destitit,
quam omnia rlte confecta sunt.
"Postea, cum magni putaret se ostentare etiam inter pere-
grlnos, in Achaiam iter fecit; ubi musica certamina omnia
obiit. Comitati sunt eum prlncipes clvitatis, in quibus erat
Vespasianus, is qui postea imperator factus est."
"Cum imperator Nero fuerit," inquit Cornelia, "credo eum
optime omnium cantasse."
"Erras, fllia mea, cum ita exlstimas," inquit Cornelius.
"Coronae scllicet omnes el delatae sunt. Sed vox eius parva
erat et fusca, nec quisquam eam cum voluptate audiebat;
atque etiam dlcitur Vespasianus, qul perinvltus imperatorem
comitabatur, saepe eo canente obdormlvisse; unde offensam
gravissimam contraxit.
"Quln etiam, cum canebat imperator, ne necessaria quidem
causa cuiquam theatro excedere licuit. Quare, clausls portls,
multl audiendl taedio furtim de muro desiluerunt aut morte
simulata funere elatl sunt."
"Vix
credibilia haec videntur," inquit Drusilla. "Sed
nonne sunt alia aeque mlranda, quae de Caligula imperatore
narrantur?"
"Sunt vero," inquit Cornelius. "Sed, Sexte, hoc prlmum
mihi responde. Sclsne unde imperator illud cognomen traxerit?
Nam prlmo Gaius Caesar appellatus est."

28. Neapoli: loc. of Neapolis. 39. fuscus, -a, -um, adj., husky.

concusso...theatrd:abl. absol.
f.,

29. 41. offensa, -ae, displeasure.

31. magni: gen. of value. 43. necessarius, -a, -um, adj.,
33. obeo, -ire, -ii, -itus, tr. and pressing.
intr., enter.
-i, n., weariness.
45. taedium,
35. imperator: pred. nom.
46. funere, in o funeral train.
37. cum ita existimas, in thinking
51. cognomen, -inis, n., nickname.
 CAPUT XIII 77

"Cognomen Caligulae, credo, e 'caliga' ductum est," inquit

Sextus; "nescio autem quo modo factum sit, ut imperatorl
inderetur."
Tum Cornelius: "Cognomen Caligulae e castrensi ioco ille
traxit. Nam in paternls castrls educatus est, eumque adhuc
parvulum mater manipularl habitu vestiebat; et, ut scls, mlli-
tibus gregarils calceamentum est caliga."
"Facile conicere possum," inquit Cornelia, "quanta fuerit
festlvitate puer, cum ita vestltus esset. Nonne mllites eum
maximo studio colebant?"
"Ita profecto," inquit pater; ac olim, cum inter Germanicas
legiones seditio maxima coorta esset, ac mater trlstis cum fllio
parvulo e castrls in proximam clvitatem ablret, qu5 munltiore
loeo puer haberetur, tum mllites, subito ad paenitentiam versl,
vehiculum manibus retinuerunt, orantes ne sibi tanta invidia
imponeretur, ut ducis f llius alibl quam in castrls suls videretur
tutior."
"Credo,"inquit Cornelia, "illum saltem optimum fuisse
imperatorem, qul puer tam amabilis fuisset."
At pater: "Haec oplnio te multum falht, fllia mea. Nam
postquam imperfitor f actus est, multa ille commlsit tam absurda
et mlranda, ut plerlsque plane furiosus videretur.
"Velut cum, maximls copils coactls, expedltionem in Britan-
niam simulasset, in lltore Oceanl mllites Instruxit ballistasque
disposuit. Nemo quid tum acturus esset conicere poterat; at
repente mllitibus imperavit ut conchas legerent galeasque com-
f.,

53. caliga, -ae, half-boot. 62. colo, -ere, colui, cultus, tr.,
ductum, derived. regard.
56. castrensis, -e, adj., the camp. Germanicas, in Germany.
of

63.
57. educo, -are, -avi, -atus, tr., 65. quo: purpose.
bring up.
f.,

66. paenitentia, -ae, repentance.

58. manipularis, -e, adj., ofthe rank
and file. 68. quam, than.
59. gregarius, -a, -um, adj., com- 74. furiosus, -a, -um, adj., insane.
mon.
calceamentum, -i, n.,footwear. 76. Oceani: the English Channel.
f.,

61. festivitas, -atis, galea, -ae,

f.,

charm. 78. helmet.

 78 AD ALPES

plerent, cum gloriaretur haec esse 'spolia Oceanl' et 'Capitolio

8o debita.'
"Quln etiam in indicium huius 'victoriae' altissimam turrim
exstruxit, unde (ut fit Brundisil) noctii ad regendos navium
cursus ignes emicarent."
Tum Publius: "Haud mihi mlrandum videtur eum in
85 Britanniam non translsse. Nam traditur, ut meminl, tam
ignavus fuisse, ut ad minima fulgura caput tegere atque
etiam sub lectum se condere soleret."
"Papae!" inquit Sextus. "Me pudet tall imperatori popu-
lum Romanum umquam paruisse."
90 "De eius equo quoque quaedam dlcenda sunt," inquit Cor-
nelius. "Nam ludls circensibus maxime studebat imperator ac
prasinae factionl tam erat dSditus, ut saepe in stabulo cenaret.
"Equo illl erat nomen 'Incitatus'; qul he inquietaretur,
prldie ludos vlclniae silentium per mllites imperator indlcere
95 solebat.
"Praeterea stabulum marmoreum exstruxit, equoque fami-
liam et supellectilem dedit, quo lautius eius nomine ad cenam
invltatl acciperentur. Et vero el consulatum quoque tradere
dlcitur destinasse."
xoo "Hui!" inquit Sextus. "Erubesco audiens. Spero illum
hoc nihil peius commlsisse."
"Peciiniae cupiditate maxime incensus," inquit pater, "cum
immensos aureorum acervos congessisset, per eos nudls pedibus
ambulare solebat, et non numquam toto corpore volutatus est."

79. haec : agreeing with pred. noun. 93. Incitatus, Flyer.

spolium, -i, n.; pl., spoils.
f.,

94. vicinia, -ae, neighborhood;

Capitolio: to which triumphal dat. case in text.
processions led. indico, -dicere, -dixi, -dictus,
81. in indicium, frcely, as a token. tr., order, enjoin.
marmoreus, -a, -um, adj.f
oj

86. ignavus, -a, -um, adj., timid. 96.

ad, at.
fulgur, -uris, n., lightning.
91. circensis, -e; adj., in the circus;
dat. case ln text.
92. prasinae factioni, the green.
marble.
97. laute, adv., stylishly.
101. hoc: abl. with comp.
104. voluto, -are, -avi, -atus, tr.
and intr.J pass., waUow.
 CAPUT XIII 79

At iam mater: "Duae horae sunt, cum Anna et Liicius 105

discesserunt; et tempus est, llberl, vos quoque cubitum Ire. Nam

cras iter rursus est ingrediendum."
Cornelia autem: "Sine maneamus, sis," inquit, "dum pater
aliquid amplius narret. Nam haec omnia libentissime audlvi-
mus." 110

"Unum modo addam," inquit Cornelius. "Tum vobls disce-

dendum erit; nam ego rationes quasdam cum Onesimo conficere
volo:
"Quaestus cuiusvls avidus, Caligula reliquias omnium
spectaculorum per praeconem vendidit; ac vero usque eo ex- 115

tendebat pretium, ut nonnulll, nugas immenso emere coacti,

bonls suls exuerentur venasque sibi aperlrent.
"Olim, cum auctio talis haberetur, quldam Aponius Satur-
nrnus in subsellils obdormivit. Quo animadverso, imperator
praeconem monuit ne" virum crebro capitis motu sibi niitantem 120

praeterlret; nec licendl flnis factus est, priusquam Aponio

ignorantl tredecim gladiatores vllissiml sestertium nonagies
addictl sunt."
"Hahahae!" inquiunt llberl, qul iam aequ5 animo cubitum
ierunt. 125

105. cum, freely, since; but cf. 121. liceor, -6ri, -itus sum, tr. and
note on XIII, 19. intr., bid; do not confuse
108. Sine: imper., governing the with the impers. licet.
follo.wing verb. 122. tredecim, indecl. num., thir-
114. quaestus, -us, m., income, teen.
profit. sestertius, -i, m . sesterce value
(
,

115. praeco, -dnis, m., auctioneer; about four cents); gen. pl.
per praeconem, at auction. in text.
usque eo, to such a point. nonagies, adv., ninety times;
extendo, -tendere, -tendi, with sestertium, centenis
-tentus, tr., advance. milibus ('hundreds of
understood.
is

thousands')
f.,

116. nflgae, -arum, trumpery,

The amount then
is

trifles.
immenso: abl. of price. 9,000,000 sesterces, or near-
ly

$400,000.
117. bonis suis: abl. of separ.
eruo, -uere, -ui, -utus, tr., 123. addicd, -dicere, -dixi, -dictus,
strip. tr., knock down (at auction).
 CAPUT XIV

Postero die multo mane Onesimus iterum ad portum pro-

fectus est, sl forte navis Syracusana noctu appulsa esset. Llberi
interim forls ambulabant, dum quaerunt, quo modo optime
tempus tererent. Ac Sextus : "Publium legentem modo animad-
vertl," inquit. "Adeamus. Fortasse ille hodie nobls aliquid
narrare volet."
Quae cum dlxisset, ad Publium accessit, et: "Quid legebas,
frater?" inquit. "Nonne vls ea nobls narrare, quae tu modo
legistl?:
"Libros Suetoni Tranquilll
legebam," inquit Publius;
"quibus admoneor de els, quae pater nocte proxima dlxit; nam
ex hls librls sumpta sunt multa, quae tum audlvistis."
"Plura audlre volumus," inquit Cornelia. "De imperatore
Nerone amplius legistl?"
"Multa vero," inquit Publius. "Ille, aeque ac Caligula
equorum studiosus, ab ineunte aetate factionl prasinae deditus
crat. Quln etiam initio imperil eburnels quadrlgls in abaco
cotldie lusisse dlcitur.
"Olim adhuc puer inter condiscipulos querebatur quendam
agitatorem factionis prasinae tractum esse; ob eamque causam
cum a paedagogo obiurgatus esset, de Hectore se loqul audacter
ementltus est."

15. aeque ac, equatty with. 20. eamque : -que cannot be at-
17. initio: abl. tached to ob.
f.,

quadrigae, -arum, four- 21. paedagogus, -i, m., attendant.

horse chariot.
abacus, -i, m., side table.
19. condiscipulus, -i, m., fellow
pupil.
20. agitator, -oris, m., driver.
tractum esse: i.e., by his horses
in an accident.
80
obiurgo, -are, -avi, -atus, tr.,
reprove.
Hectore: who was dragged
around Troy beliind the
cnanot of
chariot 01 Achilles.
Acmues.
22. ementior, -mentiri, -mentitus
sum, tr., make up a story.
 CAPUT XIV 81

"Ille igitur non modo crudelis sed etiam mendax fuit,"

inquit Cornelia.
"Crudelissimus profecto erat," inquit frater; "nam ne
ludificare quidem sine alicuius damno aut perlcul5 voluit.
Prlma nocte, galero capiti adaptato, per vias tabernasque
vagabatur; cumque tabernas effractas expllavisset, clves e cena
domum redeuntes verberare solebat, ac, sl repugnaverant, vulne-
rare aut in cloacls mergere."
"Vah!" inquit Sextus. "Facinus imperatore Romano quam
indignum! Cum autem propter galerum ignotus esset, vix
intellego ex istls rlxls quo modo incolumis evaserit."
At frater : "Oculorum vero atque etiam vltae perlculum inter-
dum adiit. Velut olim a quodam senatore paene ad mortem
verberatus est, quod eius uxorem in via appellaverat."
"Euge!" inquit Cornelia. "Spero eum slc admonitum esse
clves Romanos haud impune lacessl posse."
"Nullo modo," inquit Publius. "Sed postea vesperi num-
quam prodiit sine tribunls, qul occulte subsequebantur, ut
praesto essent, sl quod in perlculum incidisset."
"Imperatorem tam impudlcum odl," inquit Cornelia. "De
eo satis audlvimus. An alil, obsecro, se tam turpiter gesserunt?"
"De quibusdam," inquit frater, "similia
narrantur. Slc
dlcitur imperator Otho, cum iuvenis esset, per vias noctu vagarl
solitus esse; ac sl quis imbecillus aut ebrius el obviam venerat,
hominem in sag5 impositum alte iactabat."
"Hahahae!" inquit Sextus. "Illud quidem aliquo modo
excusarl potest; nam credo homines slc raro laesos esse."
At frater: "Domitianus vero crudelitate ipsa gaudebat.
Quln etiam traditum est eum cotldie totas horas in secreto
27. adaptatus, -a, -um, adj., fttted. 41. quod: modifier of penciUum.
28. effringo, -fringere, -fregi, -frac- 43- turpiter: adv., disgracefuUy.
tus, tr., break open. 47. in sagd, etc. : cf. 'tossing in a
32. ignotus, -a, -um, adj., un- blanket.'
recognized. 49. excuso, -are, -avi, -atus, tr.,
34. Oculdrum: eyes were often excuse.
gouged out in street fights. 50. ipsa, unadulterated
82 AD ALPES

egisse, cum interim nihil aliud agere quam ut muscas captaret

ac stilo transflgeret acuto. Olim, cum quldam rogasset, num
quis cum imperatore intus esset, haud absurde responsum est:
'Ne musca quidem.' "
"Quale monstrum hominis!" inquit Cornelia. "Talia per-
invlta audio. Desine, obsecro, pliira eius modl dlcere."
"Unum modo addam," inquit Publius: "Quldam poeta
adeo Domitianum oderat, ut eum 'calvum Neronem' ap-
pellaret."
At Sextus: "Quid est, obsecro, cur plerlque calvitiem tanto-
pere oderint? Nam animadvertl paene omnes calvos raritatis
capilll sul pudere."
"Poeta Aeschylus saltem," inquit Publius, "causam iustam
habuit, cur eum calvitiel suae paeniteret."
"Quo modo?" inquit Sextus. "Haec, sls, nobls narra."
"Memoriae traditum est," inquit frater, "illum olim, in
Sicilia morantem, exlsse ex moenibus urbis et in loco aprlco
sedisse. Tum aquila, testudinem rostro ferens, decepta splen-
dore poetae capitis (nam erat capillo vacuum), lapidem esse
rata, in id testudinem immlsit, ut, testa fracta, carne vesceretur.
Quo casu poeta egregius occlsus est."
"Vah!" inquit Sextus. "Exitum quam mlrandum! Sed
haec me admonent de f abula, quam Anna nuper nobls narravit."
"Quid locuta est?" inquit Publius.
At Sextus : "Dlxit quondam gentis calvum fuisse,
suae vatem
quem puerl in via consectarl solitl essent, cum cantarent : 'Abl
in malam rem, calve ; abl in malam rem, calve.' Postremo vates,

52. quam ut . . . capt&ret, than catch. 67. Memoriae: dat.

54. absurde, adv., wthout point. 68. apricus, -a, -um, adj., sunny.
59. oderat: plup. of this verb stands 69. rostro: abl. of means; trans.,
for any past tense. 'in.'
splendor, -dris, m., resplen-
61. Quid est, What is the reasonf dence.
64. iustus, -a, -um, adj., good. 71. testa, -ae,
f.,

shell.
65. paeniteret: impers.; (with eum) 77. Abi in malam rem: a common
trans., 'regret.' form of malediction.
83
 84 AD ALPES

Ira incensus, ad llberos conversus eos exsecratus est; et statim

80 e silva venerunt ursae ingentes, quae eos llberos procaces
dllaniaverunt."
"Anna certe res mlrandas narrat," inquit Publius. "Sed
tu recte dlcis Romanos paene omnes calvitiem odisse. Quln
etiam tradunt dlvum Iulium libentissime recSpisse decretum,
85 quo el liceret semper lauream coronam gestare, quod ita nemo
raritatem capilll animadverteret."
"Imperatoresne omnes aeque calvitiem oderant?" inquit Sex-
tus.
"Domitianus vero, de quo modo dlxl," inquit frater, "librum
90 de ciira capilll scrlpsit; et Caligula imperator etiam morte
multavit omnes, qul ex superiore parte aedium in viam despexe-
rant, cum ipse translret."
Quo dicto, ad tecta reversl cognoverunt modo redlsse Onesi-
mum, omniaque ad iter faciendum iam paene parata esse.
95 Mox viatores in redas escenderunt, brevlque via strata
rapide progrediebantur. Sub noctem in vlcum parvum perve-
nerunt, ubi cenatl sine mora cubitum ierunt; nam iter longissi-
mum adhuc erat faciendum.
Mane, cum celeriter gustavissent, redls per loca pratls
100 rlvlsque amoena vectl sunt. Ac Publius patrl: "Nonne haec
est regio Italiae," inquit, "ubi Horatius Flaccus natus est?"
"Recte dlcis," inquit Cornelius; "nam eius patria erat
oppidum Venusia, quo spero nos cras perventuros."
"Rura, ut oplnor," inquit Publius, "ille semper amabat. Ego
105 quidem libenter mecum saepe meditor quosdam eius versus, qul
mihi iucundissiml videntur:
79. exsecror, -ari, -atus sum, tr., 85. gesto, -are, -avi, -atus, tr.,
curse. wear.
84. tradunt: i.e., cHcunt. 86.animadverteret, would notice.
divus, -a, -um, adj., deified 91. multo, -are, -avi, -atus, tr.,
(by action of the senate). punish; morte multo, put to
Julius Caesar was the first death.
to be so honored. aedium, houses.
decretum, -i, n., decree. 105. meditor, -ari, -atus sum, tr.,
85. laureus, -a, -um, adj., of laurel. con over.
 CAPUT XIV 85

"
'Beatus ille qul procul negotils,
Ut prlsca gens mortalium,
Paterna rura bobus exercet suls,
Solutus omnl faenore. 110
Libet iacere modo sub antlqua llice
Modo in tenacl gramine;
Labuntur altls interim rlpls aquae,
Queruntur in silvls aves,
Frondesque lymphls obstrepunt manantibus, 115

Somnos quod invltet levls.'

"

"Lepidissiml profecto sunt hl versus," inquit Cornelius.

"Sed umquam audlvistis quid poetae ipsl acciderit, cum adhuc
parvulus in silvis solus obdormlvisset?"
"Hoc ego quidem non audlvl," inquit Cornelia. "Narra, 120

sls, pater."
"Olim," inquit ille, "puerum amabilem, cum ludo somnoque
fatlgatus humi in silvls sopltus iaceret, columbae folils ex arbori-
bus decerptls texerunt, ne quid mall el dormientl accideret."
"Rem quam bellam!" inquit Cornelia. "Spero nos quoque 125

columbas vlsuros, cum iter per eam regionem faciemus."

Slc horas longas sermonibus varils terebant; cumque sub
noctem ab amlco quodam hospitio acceptl essent, postero die
post cenae tempus Venusiam laetl pervenerunt. Ubi statim se
contulerunt ad cauponem; nam Stasimus cito equo praemissus iso
erat quaesltum quo commodissime devertere possent.

107. ille, the man. 112. gramen, -inis, n., grass.

procul: sc. o. 113. altls: the water being low.
riira, freely, acres. frons, frondis,
f.,

109. 115. leaf.

bdbus: see bos. obstrepo, -ere, -ui, intr., rustle
110. faenus, -oris, n., interest, „
money cares. 116. quod, (m a souna) such as to;
the rel. gathers up the gen-
111. Libet, lmpers., is pleasant.
it

eral thought of the preced-

modo . . . Modo: cf. VI, 69. ing iine-
112. tenax, -acis, adj., clinging, 123. sopitus, -a, -um, adj., fast
thick, luxuriant. asleep
 CAPUT XV

Mane ablre destinaverant; cum autem gustassent, Anna

maesta nuntiavit Lucium tam adsidue flere, ut plane morbo
laborare videretur. Quo audlto, Drusilla: "Heu," inquit;
"semper metuebam ne quid mall illl parvulo misero accideret,
6 cum tam raptim terra marlque iter faceremus. Quid nunc
faciendum est?"
Interim accesserat caupo avarus; qul, ubi haec audlvit, cum
hospites tam locupletes quam diutissime apud se retinere vellet:
"Etiam dl significare videntur," inquit, "hodie vobls non
10 abeundum esse. Nam modo in via aliquem flcos vendentem
audlvl, qul identidem 'cauneas' clamaret."
"Quo modo istud ad rem pertinet?" inquit Cornelius.
"Omen manifestum est," inquit caupo. "Nam etsl homo
haud distmcte pronuntiabat, idem fit quasi 'cave ne eas' dlxisset.
13 Melius erit igitur, si hinc hodie non proficlsceminl."
"Istlus modl res miniml facio," inquit Cornelius; "et
properamus."
At Driisilla: "Paulisper, obsecro, hlc moremur. Medicum
saltem adhiberl volo, priusquam abeamus."
20 "Fiat," inquit Tum cauponi: "Medicus statim
Cornelius.
arcessatur ; et cura ut optimus ille sit."
"Licet," inquit caupo; "nam haud procul habitat medicus,
qu5 melior etiam Romae vix invenlrl potest."

ficus, -i, eas: a form of pro-

f.,

10. fig. 14. cave ne

hibition.
11. caunea, -ae, f.; pl., dried figs
(from Caunos in Caria). 19. adhibeo, -ere, -ui, -ltus, tr.,
, * coU in.
distmcte, adv., exactly; cf.
i

14.
21
Z1- flrc---gtur
mesMtw, hm,e
have . summnneA
summoned.
Dickens's 'fypunnote' for
.
.

tc
five-pound note.
cura.
vu-o, o»
see w ».
to %t.
r
,
i

idem fit quasi, amounts to the 22- Licet> freely, surely.

it

same thing as if. 23. quo: abl. with comp.

 CAPUT XV 87

"Bene hercle nflntias," inquit Cornelius. "Perge modo."

Interim Anna ad Lucium redierat, ac ceteri, morae im-
patientes, in tricllnio sedebant medicum exspectantes, qul brevl
advenit. Et Cornelius: "Salve, medice," inquit. "Fllius meus
parvulus minus bene se habet. Romam iter facimus. Celeriter
eum sanari volo."
"Id quidem perfacile est," inquit medicus. "Omnia ego
facere possum. Modo crus fractum Aesculapio obligavl, et
bracchium Apollinl. Quln etiam mortuos ex lnferls excitare
soleo."
At Cornelius: "Credo. Sed nunc expone quid nobls facien-
dum sit."
Dum haec flunt, Anna arcesslta adiit, in gremio Lflcium
fovens. Quo viso, medicus: "Fac ut eius pedes appareant,"
inquit. Quos cum pertractasset, "Aqua gelida," inquit, "pedes
lavato."
"Te obsecro, medice," inquit Drusilla. "Febris modo in
eum incidit. Male metuo ne gravedo sequatur, sl aqua gelida
pedes perfiisl erunt."
"Slc faciendum est," inquit medicus, "sl fllium salvum
optas. Ac interim fac ut hoc medicamentum tertia quaque
hora abunde hauriat."
Quae cum dlceret, ex amphora medicamentum fitrum, picl
simile, in pateram effundebat. "Haec omnia," inquit, "sl ad
praescriptum flent, cras puer aut sanatus aut mortuus erit.
Tum redlbo. Iam valete." Qu5 dicto, domum se recepit.

24. Bene, etc. : cf. VIII, 6. 38. pertracto, -are, -avi, -atus, tr.,
modo, only. feel of.
28. minus bene, etc, is not very 39. lavato: fut. imper.
well. 40. febris, -is, f ., fever.
31. Aesculapio: the god of phy-
f.,

41. gravedo, -inis, cold.

sicians. Being a quack, the
45. abunde, adv., coTpiously.
doctor makes up in boasting
46. pix, picis,
f.,

what he lacks in skill. pitch.

f.,

34. Credd, ironical, very good. 47. patera, -ae, dish.

37. foveo, fovere, fovi, fdtus, tr., ad, according to.
nurse. 48. praescriptum, -i, n., orders.
88 AD ALPES

Tum Cornelius lratus cauponl: "Quid vls, sceleste?" inquit.

"Audesne hominem tam stultum et ineptum pro medico arces-
sere? Credisne me hoc veneno meum fllium interfecturum
esse?" Quae cum dlxisset, medicamentum per fenestram
apertam abiecit, Annamque iussit Lucium abducere, sl forte
quieto somno el melius foret.
Caupo vultu maesto discessit, etsl vero gaudebat hospites
ablre nondum audere. Cum illl intus sollicitl exspectarent,
subit5 per fenestras apertas audlta est vox Stasiml, qul in
area Institorl vag5 occurrerat. Inter quos altercatio eius modl
orta est:
Stasimus. Quis tu es homo, qul tam audacter has aedes adls?
Inst. Multas merces lepidas et mlrandas ego hlc in sacco
fero. Clvem nobilem huc herl advenisse audio. Esne tii eius
servus?
Stasimus. Ita vero.
Cuius tu servus es?
Inst. Apage te, nugator. Mene pro servo habere audes?
Quln ego regibus antlquls ortus sum.
Stasimus. Facile credo te ortum rege — fiirum.
Inst. Quid ais, furcifer? Mene furem esse Insimulas?
Stasimus. Haud Insimulo, quod certo scio.
Inst. Cave malum. Huius modl verba a servls ego nullo
modo audlre soleo.
Stasimus. At verbera sentlre soles, cum dominus te pen-
dentem paene ad necem caedit.
Inst.
Aisne, carnifex? Hosne pugnos vides? Te in som-
num longissimum collocabunt, nisi tibi caves.

50. vis, mean. 73. verber, -eris, n.; pl., blows; pun
55. foret: i.e., esset. on verba, line 71.
pendentem, triced up.
-onis,
f.,

59. altercatio, dispute.

f.,

66. Mene: i.e., Me+ne. 74. nex, necis, death.

habere, take. caedit: i.e., with the whip.
67. Quin, Why. 75. Aisne, freely, Whafs thatf
regibus antiquis: abl. carnifex, -icis, m., wretch (Ut.,
70. quod: rel. executioner).
pugnus, -i, m., fist.
71. malum: i.e., a beating.
 CAPUT XV 89

Stasimus. Amlce polliceris; nam has noctes tres pervigilavl,

atque aliquem quaero, qui faciat ut dormiam.
Inst. Verbum adde unum, mastlgia, et te ad terram colaphls
adfllgam. 80

Stasimus. Tange modo, custos carceris. Oculos tibi effo-

diam, si propius accesseris. Visne pugnare?
Inst. Cauponem foras evocabo. Heus, caupo, exl et istum
nugatorem hinc abige.
Stasimus. Abl, dormltator. Fue! alium oles. Te amove; 85

discede in maximam malam crucem!

Tum autem ex aedibus celeriter egressus Publius: "Quid
fit, Stasime?" inquit. "Nonne scls Liicium dormlre, et omnia
hlc tranquilla esse oportere? Cur audes tantas turbas con-
citare?" 80

"Hoc omnlno oblltus sum," inquit Stasimus, "propter hunc

scelestum, qul modo parentes suos interfecit domumque ex-
pllavit, atque huc quoque furatum venlre ausus est. Abl,
nugator, discede."
At Publius: "Tace, inquam. Sl hodig clamorem iterum 95

tolles, maximo malo tuo id facies."

Tum lnstitor Publio: "Te oro, adulescens," inquit, "ut mihi
liceat merces meas mulieribus ostendere. Certo scio, sl semel
aspexerint, eas multa emere paratas fore."
"Matermeaiamhaudoccupataest,"inquitPublius. "Quare 100

me sequere, ac merces ostende. Tu interim, Stasime, intempes-

77. amice, adv., kindly. 84. abigo, -igere, -egi, -actus, tr.,
has, these (past). drive ojf.
pervigilo, -are, -avi, -atum, 85. dormitator, -oris, m., loafer.
intr., keep awdke. fue, interj., phew!
79. mastigia, whipping-post, scoun- alium, -i, n., garlic.
drel. oleo, -ere, -ui, tr., smell of.
colaphus, -i, m., bufjet. 86. in . . . crucem: cf. Abl, etc,
81. Tange: sc. me.
XIV, 77.
modo, just. 93. furor, -ari, -atus sum, tr., steal.
Oculos, etc: see the note on 96. maximd mald tuo: abl.
XIV, 34. 101. intempestivus, -a, -um, adj.,
untimely.
 90 AD ALPES

tlvas facetias tuas alia in loca aufer." Quo dicto, aedes intravit,
ubi Drusilla et Cornelia libentissime Inspexerunt res mirandas,
quas Institor e sacco suo promebat.
105 Vix erat ille dlmissus, cum Anna nuutiavit Lucium placide
quievisse, ac el iam multo melius esse. Quod cum cognitum
esset, omnes gaudebant; ac Cornelius Onesimum statim mlsit,
ut cauponem vocaret.
Iste scllicet haud libenter audlvit Lucio melius factum esse.
110 Sed rationem conficere coactus est ; ac paulo post, pecunia soluta,
viatores iterum in redls sedebant, atque equl alacres via strata
vehicula celeriter rapuerunt.

facetiae, -arum, ei iam, etc; i.e., he was jeeling

f.,

102. levity. 106.

104. promo, promere, prompsi, much better.
promptus, tr., bring forth. 110. rationem cdnficere, make out
his bill.

Photograph by Crant Showerman

VIA PER EURA FERENS
 CAPUT XVI

Iam per montes via ferebat, tardius progredieban-

ac redae
tur. Quo factum est ut solis occasii viatores nondum Trivlcum
pervenlrent, ubi eam noctem morari constituerant.
Caelum tamen erat serenum, lunaque lucem modicam prae-
bebat; et equi fessi, quasi praesentlrent pabulum haud procul
abesse, ipsl gradum acceleraverunt. Slc secunda hora noctis
in vicum perventum est.
Cum omnes cenatl sederent otiosl, "Animadvertistisne," in-
quit Publius, "dum vlco appropinquamus, quandam domum
magnam, a via haud procul collocatam, cuius pars rulna con-
cidisse videbatur?"
"Ego vldl," inquit Cornelia; "et nocte obscura terribilis
erat eius facies. Nulla .condicione mihi persuaderl possit ut ibi
noctu vager."
"Quid times?" inquit Sextus. "Ego quidem ubique vel
interdiu vel noctii perlibenter vagarl soleo. Ne umbras quidem
toortuorum timeo, quae noctu prope aedes desertas volitare
dlcuntur."
"Ah, noll de monstris talibus dlcere," inquit Cornelia hor-
rescens. Tum patrl : "Re vera, obsecro, imaginesne mortuorum
per tenebras volitant et a mortalibus aspici possunt?"
"Tranquillo es animo," inquit Cornelius. "Imagines mor-
tuorum puellls bene moratls nihil nocere possunt; nec talia
umquam a bonls llberis aspiciuntur."
At Publius: "Hls de rebus multa modo legl in epistula Pllnl
1. ferebat, led. 15. vel . . . vel, either . . . or.
5. praesentio, -sentire, -sensi, 19. ah, interj., oh!
-sensus, tr., divine. 23. moratus, -a, -uro, adj., behaved.
6. ipsi, of their ovm aecord. nibil: adv. acc.
91
 CAPUT XVI 93

minoris; ac quaedam ibi tradita mihi quidem maxime mlranda

videbantur."
Tum Sextus cupide: "Quid dlxit?" inquit. "Audlre per-
velim."
"Olim," inquit Publius, "Athenls erat domus splendida, sed
Infamis; dlcebant enim noctu intus audlrl strepitum vinculorum,
longius prlmo, deinde e proximo. Tum apparebat umbra hor-
rida, senex squalore confectus, promisso capillo et barba sordida.
Criiribus compedes, manibus vincula gerebat et quatiebat."
"Vah!" inquit Cornelia. "Cur tu res tam dlras legis?"
atque ad matrem propius accessit.
"Homines miseri," inquit Publius, "qul ibi habitabant,
trlstls et inquietas noctes metu agebant maximo, cum dormire
nullo modo possent. Vigiliam morbus sequebatur, tum morbum
mors. Nam etiam interdiu, quamquam discesserat umbra,
imaginis memoria tamen eorum mentes semper sollicitabat.
"Postremo nemo omnlno reperlrl poterat, qul hls in aedibus
habitare vellet, donec quldam philosophus, nomine Athenodorus,
titulum legit. Qul, pretio audlto, causam vllitatis dlligenter
quaeslvit. Quam cum cognovisset, tanto magis aedes conducere
cupiebat."
"Ille certe Insanus fuit," inquit Cornelia, quae prae timore
vix se continere poterat quln dentibus crepitaret.
"Nullo modo," inquit Publius. "Philosophus erat, ut dlxl,
atque eius modl res summo studio semper exqulrebat.
"Aedibus conductls, cum advesperascere coepisset, tabulas
stilum lumenque poposcit animumque ad scrlbendum intendit.
Primo ubique erat silentium noctis; deinde procul vincula con-
cutl coepta sunt.
26. minoris, the younger. 34. compes, -edis, f.; pl., fetters.
30. Athenis: loc. of Athenae. 39. Vigiliam, loss of sleep.
44. titulum, placard.
32. horridus, -a, -um, adj., awful.
f.,

vHitas, -atis, low price.

33. squalor, -oris, m., filth. 48. quin, etc: cf. qudminus, II, 41.
34. Cruribus . . . manibus: trans. crepito, -are, intr., chatter.
the abl., 'on.' 50. res:pl. acc.
94 AD ALPES

"Ille tamen sustulit oculos nec stilum remlsit. At iam

nec
in llmine, iam intra llmen sonus audltus est. Tum aspexit, ac
statim agnovit umbram narratam, quae prope stabat ac si-
gnificabat manu, quasi vocaret. Ille lumine sublato sine
mora secutus est.
"Leniter lbat imago, quasi vinculls gravis; cum autem in
aream pervenisset, subito e conspectu comitis evasit. Ille vero
ibldem herbas foliaque collecta posuit, quo facilius postero die
locus reperlrl posset.
"Mane ad magistratus adiit, qul humum effodl iusserunt.
Inventa sunt ossa nuda, catenls vlncta. Quae publice sepulta
sunt, et postea haec domus umbrls caruit, quod corpus iam rlte
conditum erat."
Hac fabula Cornelia tantopere commota est, ut el nullo modo
persuaderl posset, ut cubitum lret. Et mater, "Agite, llberl,"
inquit, "ablte iam, ut cum Onesimo paulisper loquaminl. For-
tasse ille aliquid vobls narrabit."
Llberl igitur in conclave propinquum abierunt, ubi Onesimus,
rationibus omnibus confectis, solus sedgbat. Qul statim : "Quid
nunc, llberl?" inquit. "Ciir nondum cubitum Istis? MultS
mane nobls hinc proficlscendum est."
Tum Cornelia: "Publius noster res tam terribiles narravit,
ut dubitem an hac nocte ego umquam quiescere possim. Nonne
tii nobls aliquid iucundius narrabis?"
"Nihil iam recordarl possum," inquit Onesimus, "nisi fabu-
lam de muribus duobus. Eamne vos umquam audlvistis?"
"Numquam, quod sciam," inquit Sextus. "Nobls narra,
sls."
"Ut memoriae traditum est," inquit Onesimus, "olim mus
rusticus humill in cavo suo urbanum amlcum hospitio accepit.

57. narratam: i.e., which he had 66. umbris: abl.

heard of. quod: conj.
62. ibidem, on the exact spot. 67. conditum erat: cf. VI, 26.
65. vincta: not victa. 77. an, whether.
publice, adv., at pvblie expense. 81. quod: cf. IV, 26.
 CAPUT XVI 95

Mensam omnibus rebus, quas optimas habebat, studiose exstrue- 85

bat; sed superbo dente hospes singula vix tetigit, ac postremo:

'Cur, obsecro,' inquit, 'rurl misere vlvere mavls? In urbe multo
melius vlvitur. Nonne igitur mecum domum proficlsci vls, ut
ibi demum vltam mure dignam noscas?'
"Hls et talibus muri rustico persuasum est ut, silva relicta, 90

cum amlco ad urbem pergeret. Quo cum perventum esset, noctu

ambo repserunt sub moenia, ac brevl in aedibus cuiusdam
hominis locupletis vestigia posuerunt. Intus erant lectl pur-
purels aulaeis stratl mensaeque reliquils cenae abundantissimae
adhuc completae. 95

"Miis rusticus, in lecto splendido recumbens, avide gustabat

omnia, quae alter benigne adferebat, cum subito forum ingentl
strepitii e lecto ambo excussl sunt, ac perterritl omnes in partes
discurrerunt, exitum dementer quaerentes, cum interim domus
canum latratu resonaret. 100

"Tum amlc5 ille riisticus: 'Tii tibi haec omnia habe,' inquit.
'In silvam ego redeo, ubi ab Insidils tiitus reliquam vltam meam
quieta mente agam. Tii vale.' Quo dicto, per fenestram evasit,
ac celeriter ex urbe in silvam suam perrexit."
"Gratias maximas tibi agimus," inquit Cornelia. "Haec 105

fabula mihi maxime placet. Sed iam est abeundum." Quae

cum dlxisset, cum Sexto discessit- brevlque somno artissimo
ambo consopltl sunt.

85. optimas: trans. as if with rebus. 90. His et talibus: sc. verbis.
Superl. often so attracted. 93, purpureus, -a, -um, adj.,
87. misere, adv., wretchedly. purple.
88. vivitur: impers. 94. aulaeum, -i, n., coverlet.
 CAPUT XVII

Postero die viatores, ubi gustaverunt, iter leniter faciebant,

cum pater Sexto: "Qua de re Onesimus voblscum locutus est,"
inquit, "cum nocte proxima ad eum ablstis?"
"De duobus muribus dlxit," inquit Sextus. "Mus rusticus,
qul ab altero ad urbem invitatus erat, ut ibi molliter vlveret,
amicum in domum hominis locupletis secutus est. Cum autem
mures cenae sumptuosae reliquils ibi se oblectarent, subito cum
canibus intravit aedium dominus. Tum metii paene exanimatus
mus rusticus per fenestram evasit, ac libentissime rus ad vlctum
tenuem iterum se recepit."
"El, ut videtur, accidit idem, quod Damocll factum est,"
inquit Publius.
At Sextus: "Quis, obsecro, fuit iste Damocles? Hoc nomen
antea numquam audlvl."
"Tyrannl Dionysl adsentator erat," inquit Publius; "atque
olim, cum illlus copias, opes, maiestatem rerumque abundantiam
in sermone commemorasset, ac negaret umquam beatiorem
quemquam fuisse, tum el Dionysius: 'Vlsne igitur,' inquit,
'quoniam te haec vlta delectat, meam fortunam ipse experirl?'
"Ubi Damocles se cupere dlxit, tyrannus hominem in lecto
splendido collocarl iussit, mensamque argento auroque caelato
ornavit. Deinde puerls eximia forma imperavit ut adessent,
et Damocll studiose ministrarent. Aderant unguenta, coronae,

5. molliter, adv., luxuriously. 17. negaret umquam, declared that

7. sumptudsus, -a, -um, adj., cost- • _ • never-
ly, lavish. 21. caelatus, -a, -um, adj., en-
9. vfctus, -us, m.,fare. graved.

16. maiestas, -atis, f.. dignity. 22. adessent, stand by.

abundantia, -ae, :., abundance. 23. unguentum, -i, n., ointment.
96
 CAPUT XVII 97

incendebantur odores, mensaeque epulls luculentls exstrue-

bantur.
"Damocles iam scllicet sibi fortunatus vlsus est. Sed subito
tyrannus iussit gladium fulgentem saeta equlna aptum e
lacunfirl ita demitti, ut capitl Damoclis impenderet. Quare ille
miser non diutius puer5s aspiciebat pulchros, nec manum in
mensam porrigebat. Postremo vero tyrannum enlxe oravit ut
sibi ablre liceret, quod iam 'beatus' esse nollet."
"Hahahae!" inquit Sextus. "Homo salsus profecto erat ille
tyrannus. De eo plura audlre cupio."
"Alia de eo commemorata," inquit Cornelius, "nullo modo
aeque iucunda sunt. Cum enim metueret ne quis clam se adorl-
retur, vltam suam cura maxima custodiebat; quam ob rem causa
incognita capitis damnavit omnes, quos vlvere sibi perlculosum
esse putaret."
"Quam crudeliter factum!" inquit Cornelia. "Ille mihi
videtur dignus qul comparetur cum isto Nerone, de quo nuper
audlvimus."
"El cum Nerone alia fuit similitudo," inquit pater. "Nam
non modo erat crudelissimus, sed etiam se poetam eximium esse
exlstimabat; quare tragoedias suas in Achaiam mittebat, cum
certamina ibi habebantur. Et el, quamquam versus eius pessiml
erant, olim corona delata est."
"Pro certone compertum est," inquit Sextus, "eius scrlpta
tam absurda fuisse?"
Ac Cornelius: "Sine dubio pessima fuerunt. Saepe enim
doml quoque carmina sua recitabat; cumque adsentatores omnes

24. epulae, -arum, f ., feast. 36. causa incognita: i.e., without

trlal-
f.,

27. saeta, -ae, hair.

equinus, -a, -um, adj., horse.
aptum, suspended.
28. lacflnar, -aris, n.; ceiling.
impendeo, -ere, mtr., overhang.
31. iam . . . nollet, he no longer
39. crudeliter, adv., cruelly.
40. qui, to be.
42. Ei cum Nerone, etc: i.e., he was
like Nero in another way.
44. tragoedia, -ae, ., tragedy.
f

wished; note mood, which 47. certone: i.e., certd+ne.

shows quotation. scriptum, -i, n., writing.
LAUTUMIAE

98
 CAPUT XVII 99

in plausus maximos se effundebant, poeta Philoxenus, qul illls

temporibus apud eum morabfitur, semper sedebat tacitus, aut
etiam in cachinnos erumpebat. Quem igitur tyrannus lratus
postremo in lautumias abducl iussit.
"Sed nihilominus verus iiidex erat poeta. Nam e lautumils
demum reductus, cum versus novos tyrannl audlre cogeretur,
sua sponte surrexit et recedebat. Hoc animadverso, Dionysius :
'Quo abls, Philoxene?' Atille: 'Ad lautumias redeo,' inquit."
"Ille vero poeta," inquit Publius, "homo erat non modo
salsus, sed etiam audax."
At Cornelius: "Aeque praeclarum est responsum philosophl
Diogenis. Cui holera lavantl cum dlxisset Aristippus: 'Sl
Dionysio adsentarl velles, ista non ederes,' ille: 'Immo,' inquit,
tu ista edere velles, Dionysio te adsentarl non opus esset.' "
'sl

"Verba philosopho digna!" inquit Publius. "Sed quae sunt

istae lautumiae, de quibus tu modo mentionem fecistl?"
Tum Cornelius: "Cavernae sunt ingentes, ex rupibus cava-
tae, quibus pro carcere tyrannus utebatur." (Etiam hodie iina
ex iuls lautumils 'Dionysl auris' appellatur, quod memoriae
traditum est eam ita formatam esse, ut resonando voces omnes
unum in locum adferret; ibique consistentem Dionysium
solitum esse clam ea audlre, quae miserl intus inclusl de ipso
incautl loquerentur.)
"Mihi mlrandum videtur," inquit Publius, "eius clves tot
annos crudelitatem tantam ferre potuisse. Sed de eo iam sa-
tis dictum est; mihi Hannibalis calliditas magis placet. Nonne
hls in regionibus dux ille olim cum Romanls manum conseruit?"
"Ita ver5," inquit pater. "Nam haud procul hinc facta

52. apud eum, at his court. 67. cavo, -are, -avi, -atus, tr., hol-
62. holus, -eris, n., vegetables. low (ovt).
lavanti, to him (as he was) wash- 70. formo, -are, -avi, -atus, tr.,
ing. shape.
63. Immo, Nay, rather. voces omnes: i.e., every word
65. philosopho: abl. spokm.
76- caUiditas, -atis, ., cleverness.
f.,

67. rupes, -is, rock.

f
 100 AD ALPES

est pugna illa Cannensis, inter paucas clades popull Romfinl

80 memorabilis. Hoc proelio nostrl circiter qulnquaginta mllia
perierunt, ac paulum afuit quln illa dies flnem bello adferret."
"Plura narra, sls," inquit Sextus. "De proelils semper
perlibenter audio, maxime cum Hannibal hostes ducit."
"Alternls diebus," inquit pater, "imperabant consules,
85 quorum alter statim decertare volebat, alterl vero bellum pro-
ducl melius videbatur. Olim, cum apud consulem Varr5nem
imperium esset, ad manum cum Poenls conserendam exercitus
eductus est.
"Quare Paulus, consul alter, quamquam dlversa suaserat,
90 tamen in castrls morarl tanto in discrlmine rerum nolebat, ac
perinvltus secutus est; qul, prlmo statim proelio funda graviter
vulneratus, suo cornu tamen hostibus diu fortissime resistebat.
"Postremo autem Romanos, quos ardor pugnandl incautos
longius provexerat, equites hostium subito a tergo adortl sunt.
95 Hinc erat initium fugae, ac Cn. Lentulus, tribunus mllitum,
cum Paulum sanguine respersum in saxo sedentem vldisset, el
equum suum tradere volebat. At ille: 'Abl,' inquit, 'et senatul
nuntia ut urbem muniat. Ego satis vlxl; hlc morl certum est.'
"Hannibal fortasse, sl properare voluisset, urbem ipsam
100 occupare potuit; atque, ut id conaretur, Maharbal vehementer
suasit. Sed Hannibal, hac tanta victoria elatus, dellberandl
tempus poposcit. Quare Maharbal: 'Vincere scls, Hannibal,'
inquit; 'victoria utl nescls.'
"
At iam Driisilla: "Ego et Cornelia," inquit, "carmina proe-
105 lils praeponimus. Nonne versus ullos recordarl potes, Piibli?"
"Cum modo de Damocle loqueremur," inquit ille, "mihi
in mentem venit verborum Horatl Flaccl:
79. illa, that famous. 94. longius: cf . XI, 15.
80. nostii: nom. ; trans., 'ofourmen.' 98. certum est: sc. mihi; I am re~
solved.
85. alter . . . alteri, one . . .the other.
101. hfic: trans. freely.
91. primo statim proelio: i.e., at the deliberd, -are, -kvi, -atus,
very outset of the battle. tr. and intr., consider.
92. suo cornu: place where. 103. uti: verb.
 CAPUT XVII
"
'Destrictus ensis cui super irnrua . > :.- .

.".
-^-
Cervlce pendet, non Siculae dapes
Dulcem elaborabunt saporem,
Non avium citharaeque cantus
Somnum reducent.'
"

Dum hoc modo inter loquuntur, dies abiit; ac paulo ante

se
solis occasum libenter oppidum Beneventum haud procul
aspexerunt.

108. ensis, -is, m., sword. 110. elaboro, -Sre, -avi, -atus, tr.,
cui: trans. as gen. contrive to yield.
if

Siculae: Sicilian feasts were cithara, -ae,

f.,
109. 111. lyre.
famed for sumptuousness. cantus, tunefulness.

Photograph by Kalkerine Allen

URBIS PORTA
 CAPUT XVIII
Mane aliquantum morae factum est, quod iinus ex equls
claudus esse videbatur, aliusque quaerendus erat. Interim
Cornelius cum fllils per oppidum vagabatur, ac pater puerls
multa narravit de proelio ibi commisso, quo Pyrrhus rex a
Manio Curio superatus est.
Cum postremo Appia via veherentur, Sexto Cornelia:
"Quid, obsecro, vldisti," inquit, "dum per oppidum ambula-
bas?"
"Nihil mlrandum vldimus," inquit Sextus. "Sed quaedam
audlvi de rege Pyrrho et elephantis, quos ille prlmus in Italiam
traduxit, qulque vulgo 'boves Lucae' appellabantur, quod
eorum genus ignotum erat ac bestiae prlmum in Lucania vlsae
sunt."
At Cornelia: "Vellem ego quoque tum adfuissem. Nam de
omnis generis ferls libentissime audio."
"De elephantls," inquit Publius, "non omnia tum com-
memorata sunt. Olim f abulam legl, quae fortasse vobls iucunda
videbitur:
"In proelio, quod ad Thapsum commissum est, virtus cuius-
dam mllitis legionis qulntae maxime enituit. Nam cum in
sinistro cornii elephantus vulneratus et dolore incitatus in
lixam inermem impetum fecisset hominemque sub pede premeret
et necaret, mlles ille sustinere non potuit quln se armatum
bestiae offerret.

1. aliquantus, -a, -um, adj., some; 11. vulgo, adv., commonly.

neut. sing. as noun, some- Lucae, Lucanian.
20- eaitesco, -nitescere, -nitui,
mOTae?'part. gen.
,„
10.
. . . ,
ln Itaham traduxit: later, ele-
phants were sometimes used
„. ...
mtr., shine out.
21 • smlster>
. . ,. ,
-trum, ad]., left.
by the Romans also. 23. quin . . . oSerret: cf. XVI, 48.
102
 CAPUT XVIII 103

"Quem postquam elephantus ad se telo Infesto venlre ani-

madvertit, lixa relicto, mllitem circumdedit proboscide, atque
alte sustulit. Ille interim constanter se gessit, ac proboscidem,
quantum viribus poterat, gladio caedebat; nec flnis fuit,
priusquam elephantus, dolore adductus, abiecto mllite, maximo
cum strldore ad reliquas bestias se recepit."
"Mlles ille," inquit Sextus, "profecto fortissimus erat, qul
tanto perlculo se committeret. Nam vlres multitudinis
hominum vix cum robore unlus elephantl sunt comparandae."
"Res ita se habet," inquit Cornelius; "atqul interdum
elephantl a mllitibus singulls occlsl sunt. Velut dlcitur Hanni-
bal, cum captlvos Romanos quondam inter se dlmicare coegisset,
unum, qul supererat, elephanto obiecisse, llbertatem hominl
pollicitus, sl bestiam occldisset.
"Romanus solus in harenam progressus, magno Poenorum
dolore elephantum confecit, ac llberatus est. Sed Hannibal,
ut apud Pllnium est, bestias fama huius dlmicationis in con-
temptum Romanls venturas esse ratus, equites mlsit, qul
victorem abeuntem sequerentur atque occlderent."
"Mihi vix credibile videtur," inquit Publius, "Hannibalem
ita fidem fallere voluisse; nam ego eum, etsl Poenus erat, hostem
generosum fuisse semper putavl."
At Cornelius: "Fortasse id, quod modo dlxl, falso traditum
est." Tum ad Sextum et Corneliam conversus: "Vosne llberl
scltis, quo mod5 Hannibal elephantos suos fliimen Rhodanum
tradiixerit?"
"Nesclmus," inquit Cornelia. "Nonne vls hoc quoque nobls
narrare?"
28. quantum viribus poterat: i.e., 41. est: cf. XI, 114.
with all his might. dimicatio, -onis, fight, com-
f.,

bat.
30. stridor, -oris, m., trumpeting.
contemptus, -us, m., contempt.
33. robore, power.
42. Romanis: dat.
unius, a single.
50. traduxerit: with two accs. At
34. atqui: not atque. the time here referred to,
39. magno . . doldre, the great Hannibal was advancing to
to

invade Italy.
104 AD ALPES

Tum pater: "Sunt qui tradant elephantos nando ad alteram

ripam translsse; sed magis constat ratibus eos transvectos esse.
"Mllites ratem pedes ducentos longam in flumen porrectam
terra iniecta ita constraverunt, ut pontis speciem haberet; tum
altera ratis centum pedum, ad transeundum apta, huic conhlncta
est. Elephantl prlml, per stabilem ratem quasi per pontem
actl, in minorem sine timore progressl sunt.
"Tum subito vincula sunt soluta, ac ratis minor aliquot
navibus actuarils celeriter ad rlpam alteram rapiebatur. Ibi
prlmls expositls, elephantl alil deinde repetltl sunt et traductl.
"Nihil sane timebant bestiae, dum velut per continentem
pontem agebantur. Cum ratis minor ab altera solveretur, tum
prlmus erat terror; atque, extremls ab aqua cedentibus, trepi-
dationis tantum edebant, ut in flumen exciderent quidam. Hl
autem, pondere suo stabiles, vada pedibus quaerebant ac
postremo incolumes in ripam ulteriorem evaserunt."
"Verumne est," inquit Publius, "elephantos mures aut
odisse aut timere?"
"Ita vero," inquit Cornelius. "In India autem et Africa
sunt monstra, quae non sine causa ab els metuuntur; nam ibi
nascuntur serpentes tantae magnitudinis, ut facile elephantos
orbibus suls obligent. Interdum et elephantus et serpens simul
pereunt, cum elephantus corruens pondere suo serpentem
elldat."
"Vah!" inquit Cornelia. "Rem audltu quam foedam!"
At Publius: "Ego quidem mihi videor recordarl a quibusdam
pro certo scrlptum esse serpentes in India tantam ad magni-
tudinem pervenlre, ut solidos hauriant cervos taurosque. Atque

53. Sunt qul: cf. IV, 86. 61. actuarius, -a, -um, adj., svrift.
54. consto, -stare, -stiti, -staturum, 63. dum, so long as.
intr. ; cdnstat, impers., it is velut, as it were.
established. 75. cum . . . elidat: cf. I, 61.
55. ducenti, -ae, -a, num. adj., two 79. scriptum esse: impers.
hundred-
80. solidds, whole.
57. centum pedum: gen. of quality. cervus, -i, m., stag.
 CAPUT XVIII 105

omnibus notum est bello primo Punico ad flumen Bagradam

a Regulo imperatore serpentem centum vlgintl pedes longam
ballistls expugnatam esse."
"Desine, obsecro," inquit Cornelia. "Sl talia narraturus
es, ego hac in reda non diutius morabor."

"Quieto es animo," inquit frater; "nam flnem iam fecl."

Tum Cornelio : "Quod ad oppidum, pater, iam tendimus?"
Ac Cornelius: "Caudium brevl adlbimus; et spero hodie
nos etiam Capuam usque iter facere posse."
"Nonne Samnltes," inquit Publius, "cladem maximam in
his regionibus populo Romano#olim intulerunt?"
"Recte quaeris," inquit Cornelius; "nam haud longe absunt
Furculae Caudlnae, ubi exercitus Romanus sub iugum Ire
coactus est."
"Quid est quod a te audio?" inquit Sextus. "An nostrl
mllites umquam tanta ignominia adfectl sunt?"
"Vellem id vere negarl posse," inquit pater. "Sed confiten-
dum est non tum solum tale dedecus admissum esse. Velut apud
Horatium Flaccum, ille Regulus, de quo modo audlvistis, cum
ex Africa Romam revertisset:
" 'Signa Piinicls
ego
Adflxa delubrls et arma
Mllitibus sine caede,' dlxit,
'Erepta vldl; vldl ego clvium
Retorta tergo bracchia llbero.' "
"Haec certe foedissima sunt," inquit Sextus; "sed, sl tibi
non est molestum, de proelio audiamus, quod in hls locls com-
missum est."

86. es: imper. 102. delubrum, -i, n., shrine.

95. An: indicating surprise. 103. Militibus: dat. of disadvan-
tage.
96. ignominia, -ae, humiliation.
f.,

105. Retorta: i.e., tied.

98. solum: adv. tergd: abl.; trans., 'on.'
dedecus, -oris, n., disgrace. liberd: i.e., of men not slaves
101. Signa: sc. nostra. by birth.
 106 AD ALPES

At Cornelius: "Quadam in convalle undique angustils et

110 collibus clausa, Romanl, in Insidias delatl, omnibus ex partibus
ab hostibus circumventl sunt. Quare, cum ne in virtute quidem
iilla salutis esset, nostrl summam ad desperationem per-
spes
venerunt. Tum hostes se Romanos, sub iugum missos, cum
singulls vestlmentls incolumes ablre passuros pollicitl sunt.
n5 "Condicione accepta, prlmi progrediebantur consules semi-
nudl, deinde ceteri, cum interim circumstabant hostes expro-
brantes atque eludentes. Quln etiam gladil sunt destrictl, ac
Romanl aut vulneratl aut occlsl sunt, quorum vultus victores
offenderant.
120 "Nostrl, cum omnes sub iugum missl essent, etsl ante noctem
Capuam pervenlre poterant, de fide sociorum incertl, oppidum
adlre non ausl sunt, ac prope viam passim huml corpora prostra-
verunt. Quod ubi Capuam delatum est, oppidanl, commeatii
benigne misso, summa comitate Romanos hospitio recepe-
125 runt.
"Interim Romae maestitia summa erat; quo cum consules
victl redlssent, senatu vocato, decretum est ut Samnltibus
nuntiaretur irritam esse pacem a consulibus confirmatam, quod
iniussu popull f acta esset. Ne quis autem dlcere posset Roma-
130 nos fidem fefellisse, senatus praeterea decrevit ut consules, qul
suo arbitrio pacem fecerant, vlnctl hostibus traderentur."
"Nonne consules id recusaverunt?" inquit Sextus. "Nam
tales captivos omnl cruciatu necare puto hostibus licuisse."
At pater: "Immo alter ex consulibus id ipse vehementer
135 suasit, rem publicam ita omnl religione llberatam ratus, sl el,
qul pacem illam fecerant, hostibus deditl essent.
"Itaque consules sine mora magistratu se abdicaverunt ac
109. convallis, -is, f ., indosed valley. 123. commeatus, -us, m., supplies.
113. sub iugum missos: a temporal 129. Ne: purpose.
clause.
133 cruciatus, -us, m., torture.
121. socidrum: i.e., tne people of „„,
Capua. 134. alter, one.

122. prdsternd, -sternere, -stravi, 137. abdicd, -are, -avi, -atus, tr.;
-stratus, tr., throw down. se abdicare, resign.
■

CAPUT XVIII 107

Caudium sunt deductl; cumque ad portam urbis perventum

esset, veste detracta manus els post tergum retortae sunt.
"Ubi ad tribunal imperatoris hostium venerunt Romanl, 140

atque ante eum stabant consules vlnctl, ille Ira incensus negavit
rem ita componl posse, omnesque Romam dlmisit. Iuris haud
perltus, scllicet secum male actum esse exlstimavit; et paulo
post bellum acriter renovatum est."
Ut haec dicta sunt, Stasimus in oppidum Caudium prae- 145

missus est, ut quaereret deversorium, ubi viatores edendo vlres

reficerent, priusquam Capuam inciperent iter tendere.

140. tribunal, -alis, n., tribwnal. 142. Iuris . . . peritus, skUled in

141. negavit: cf. negaret, XVII, 17.

PARS SUPERIOR RHODANl

 CAPUT XIX
Cum horam iinam Caudil moratl essent, redls iterum profectl
sunt. Dumque per rura amoena celeriter vehuntur, Cornelia:
"Videtisne," inquit, "cacumen montis illlus, qul nubibus miscerl
videtur?" Quibus verbls monstravit montem ingentem, qul ad
occidentem plane aspicl poterat.
Et pater: "Hic," inquit, "est
mons ille Vesuvius, qul semel
atque iterum agros et urbes flnitimas magna clade obruit."
"De istls rebus," inquit Sextus, "ego numquam audlvl. De
hls amplius, sl vls."
"Enatura loci," inquit pater, "facile apparet etiam an-
tiquitus clades maximas ibi exstitisse; sed patrum memoria facta
est notissima illa calamitas, de qua Pllnius loquitur in litterls,
quas ad Tacitum, familiarem suum, scrlpsit. Fortasse Publius,
sl has legit, vobls narrabit quid ibi invenerit."
Qua cohortatione inductus Publius: "Pllnio erat avunculus
eiusdem nominis, qul tum erat praefectus classl, quae Mlsenl
agebat. Ille Pllnius maior opus magnum conficiebat, cui est
nomen 'Naturalis Historia' ; ac summo studio exqulrebat omnia,
quae mlranda et vlsu aut audltu digna videbantur.
"Itaque olim, cum subito el nuntiatum esset in caelo apparere
nubem Insolita magnitudine et specie, ex aedibus egressus
escendit locum, unde commodissime mlraculum illud conspicl
poterat.

3. cacumen, -inis, n., summit. 15. avunculus: i.e., mother's broth-

misceo, miscere, miscui, mix- er. He adopted his nephew;
tus, tr. ; pass., mingle. hence the latter's name.
5. occidens, -entis, m., the west. 16. classi: trans. as if gen.
6. ille: cf. XVII 79. Miseni: loc. of Misenum.
11. memoria, within the recollec- 17. agebat, was stationed.
tion. maior, elder.
-atis, 22. miraculum, -I, n., wonder.
f.,

12. calamitas, calamity.

108
109
110 AD ALPES

"Ibi
cognovit fumum, immensae niibl similem, orlri ex monte,
qul procul in adverso lltore stabat. Quare statim Liburnicam
pararl iussit, ut sinum transire et rem tam mlrabilem propius
noscere posset.
"Sed iam advenit tabellarius, litteras adferens cuiusdam
mulieris, quae in vllla Vesuvio subiacente morabatur. Immi-
nente perlculo perterrita, illa Pllnium orabat ut se discrlminl
eriperet; nam nisi navibus nullam fugae esse spem. Ille igitur
consilium mutavit et quadriremes aliquot deduxit, ut auxilium
ferret omnibus, qul ex illo loco effugere vellent.
"Tum rectum cursum in perlculum tenuit, cum interim
summa dlligentia observabat omnia, quae memoratu digna
erant. Mox cinis in naves incidere coepit; cum autem moneret
gubernator ut Mlsenum redlret, ille vero: 'Fortes,' inquit,
'Fortuna adiuvat,' ac recta in periculum contendit."
"Ille certe intrepidus erat," inquit Sextus. "Quem exitum
res habuit?"
At Publius: "Brevl audies," inquit: "Ubi ad lltus naves
appulsae sunt.Pllnius in terram egressus hominesque trepidantls
consolatus, se in balneum deferrl iussit, ut sua securitate
timorem ceterorum lenlret; ac paulo post, cum noctu flammae
ex monte relucerent, dictitabat ab agricolls ignes relictos esse
vlllasque desertas ardere.
"Interim fluctus magnos in lltus ventus tam adversus vol-
vebat, ut inde niillo modo naves solvl possent. Quare Pllnius
quietl se dedit; cumque alil anxia mente vigilarent, ille somno
artissimo quiescebat. Postremo autem area, piimicibus oppleta,
tam alte surrexerat, ut, sl diutius intus moraretur, e cubiculo
exlre el omnlno non liceret.

29. subiaceo, -ere, -ui, intr., lie 43. securitas, -atis, i.,freedomfro?n
near; governs dat. anxiety.
30. fflscrimini: for dat., cf. XVIII, 45. dictito, -are, -avi, -atus, tr.,
103. keep saying.
32. quadriremis, -is, f ., four-decker. 47. volvo, volvere, volvi, volutus,
39. intrepidus, -a,-um,adj. ,fearless. tr., roU.
43. consdlor, -ari, -atus sum, tr., 50- pumex, -icis, m., pumice stone.
cheer. 51. cubiculum, -i, n., bedroom.
 CAPUT XIX

"Quare ab amlcis ex somno excitatus se ceteris reddidit.

Tum in commune consultant utrum in tectis maneant an in
aperto vagentur; nam tecta crebrls ac vastls tremoribus nuta- 55

bant, in aperto autem lapidum casus metuebatur.

"Tandem exire constituerunt, et cervlcalia capitibus imposita
sunt, quae contra incidentes lapides munlmento essent. Iam
alibl erat dies, sed illic nox omnibus noctibus nigrior et densior;
quare luminibus viam explorare necesse erat. eo

"Placuit iterum lltus adlre, sl forte iam ventus naves solvere

sineret; sed ibi omnia adhuc adversa erant. Tum subito flammae
et odor sulpuris alios in fugam verterunt; Pllnius autem, qui
interim in harena recubuerat, primo surrexit, sed statim concidit
ac ibldem mortuus est, splritu callgine crassiore obstructo." 65

"Quid ceterls factum est?" inquit Cornelia.

"Illl quidem," inquit Publius, "incolumes evasSrunt. Qul,
cum prlmum liix diel iterum reddita est, eodem reversl, eius
corpus inlaesum invenerunt; quln etiam illlus habitus quiescentl
quam mortuo similior erat." 70

At Sextus : "Ubi interim erat ille Plinius, qul litteras scripsit?"

"Hic," inquit pater, "Mlsenl cum matre relictus, primo
aliquid temporis studils dat; nam tum duodevlcesimum annum
agebat. Tum sequitur balneum, cena, somnusque inquietus et
brevis; nam motus terrae noctu tam validl exstiterunt, ut 75

omnia plane evertl viderentur.

"Quare Pllnius et mater, ex aedibus egressl, in area con-
sederunt; ubi iuvenis ultro librum Titl Llvl poposcit, et quasi
otiosus legebat. Sed etiam in area erat magnus et certus rulnae

54. in commune, together. 65. obstruo, -struere, -struxi,

57. cervical, -alis, n., pillow. -structus, stop.
66. ceteris: abl. ; cf . VII, 97.
58. munimentum, -i, n., protection;
dat. of service in text. 69. inlaesus, -a, -um, adj., unin-
jured.
59. omnibus noctibus: abl. with
comp. quiescenti, to one sleeping; cf.
canentis, VIII, 99.
61. Placuit: impers.
73. duodevicesimus, -a, -um, num.
63. sulpur, -uris, n., sul-phur. adj., eighteenth.
65. crassus, -a, -um, adj., dense. 74. agebat: was (in his — th year).
 112 AD ALPES

80 metus, quod tecta proxima tremoribus maximls quatiebantur.

"Prlma luce demum oppido excedere vlsum est; sed vehicula,
quae produci iusserant, etsl in planissimo campo, in contrarias
partes agebantur, ac ne lapidibus quidem fulta in eodem vestlgio
quiescebant.
85 "Iam nubes in terram descenderunt, omniaque tenebrls
obscurata sunt. Tum mater fllium vehementer hortarl coepit,
ut, quo modo posset, se servaret; se enim ipsam, annls ac cor-
pore gravem, bene moritiiram, sl fllio causa mortis non fuisset.
"Ille autem, manum eius amplexus, addere gradum coegit.
90 Brevl autem cinis cadebat densior; ac de via deflectere necesse
erat, ne turba hominum perterritorum in tenebrls obtererentur.
Ibi consederunt, cum interim ululatus feminarum, Infantium
vagltus, clamoresque virorum omnibus ex partibus audlrentur.
Nam alil parentes, alil llberos, alil coniuges vocibus quaergbant.
95 "Iam cadebat cinis tam multus et gravis, ut identidem
surgere eumque excutere cogerentur; opertl aliter essent et
pondere ellsl. Sed postremo callgo tenuata in fumum discessit;
sol etiam effulsit, luridus tamen, qualis esse solet, cum deficit.
"Pllnius et mater, Mlsenum
reversl, noctem suspensam
100 atque inquietam egerunt; nam etiam tum tremores terrae con-
tinuabantur. Sed inde ablre noluerunt, priusquam de saliite
avuncull nilntius certus pervenlret."
"Multlne homines hac clade perierunt?" inquit Sextus.
"Pluriml vero," inquit pater; "quln etiam, ut modo dlxl,
105 oppida tota obruta sunt."
Dum haec narrantur, viatores celeriter Gapuam versus
vehebantur, et propinquls iam tenebrls in oppidum pervenerunt.

81. visum est, it seemed best. 93. vagitus, -us, m., wailing.
83. fulcio, fulcire, fulsi, fultus, tr., 97. tenuo, -are, -avi, -atus, tr.;
block. pass., thin out.
87. quo modo, in what(ever) way. 98. effulgeo, -fulgere, -fulsi, intr.,
shine forth.
90. deflecto, -flectere, -flexi, -flec- luridus, -a, -um, adj., murky.
tus, tr. and intr., turn aside. deficit, is in eclipse.
91. obtero, -terere, -trivi, -tritus, 100. continuo, -are, -avi, -atus, tr.;
tr., trample underfoot. pass., keep up.
 CAPUT XX

Cum postero die iterum profecti essent, Cornelius: "Haud

procul abest locus," inquit, "ubi Hannibal sollertia magna
imperatorem nostrum elusit. Sed de hls rebus tii dlc, Publl;
nam exlstimo te apud Cornelium Nepotem haec nuper
legisse."
Tum Publius: "Romanls Cannensl pugna devictls, Hannibal
urbes complures occupavit et postremo nullo resistente Romam
profectus, in propinquls urbl montibus consedit. Cumque
aliquot dies ibi castra habuisset et Capuam reverteretur, in agro
Falerno el occurrit Q. Fabius Maximus, dictator Romanus, de
quo dlcit poeta quldam:

" 'tjnus homo nobls cunctando restituit rem.'

"Hannibal, locl angustils clausus, Fabium tamen calli-

dissime elusit. Nam noctu boves, ramls in cornibus deligatls
atque incensls, omnes in partes vagatum emlsit.
"Qul procul vlsl tantum terrorem exercitul Romanorum
iniecerunt, ut extra vallum egredl nemo auderet; omnes enim
exlstimabant Insidias ab hostibus compararl. Interim Hannibal
nullo prohibente copias suas e loco periculoso ediicebat."
"Nonne Hannibal umquam proelio superatus est?" inquit
Sextus. "Mihi videtur ille semper aut sollertia aut virtute sua
superasse."

3. nostrum, o/ ours. 12. rem: sc. publicam.

7. nulld: replacing the abl. of 15. vagatum: supine.
nemo.
17. extra: prep. with acc, beyond.
12. cunctor, -ari, -atus sum, intr.,
vallum, -i, n., rampart.
delay.
113
114 AD ALPES

"Cum hoc idem bellum iam vlgintl fere annos gestum esset,"
inquit Cornelius, "Hannibal, in Africam redlre coactus, Zamae
tanta clade victus est, ut Carthaginienses se Romanls dedere
cogerentur."
"Quid postremo Hannibale ipso factum est?" inquit Cor-
nelia.
"Fortasse," inquit pater, "iam audlvistis eum post cladem
acceptam diu consilio et opera patriam suam adiuvisse, tum
autem clam domo ablre coactum esse, quod suspicaretur se brevl
Romam obsidem arcessltum Iri.
"Prlmo ad regem Antiochum devertit, cui persuasit ut
bellum Romanls Inferret; deinde, Antiocho victo, Cretam vectus
est; unde postremo in Pontum ad regem Prusiam se contulit.
"Ibi cum cognovisset Romanos mlsisse legatos, qul a Prusia
postularent ut sibi in custodiam ipse traderetur, sua sponte
venenum sumpsit, quod semper secum habere solebat."
"Cum mentio venenl facta sit," inquit Publius, "mihi
recordarl videor olim aliquem veneno regem Pyrrhum inter-
ficere conatum esse. Sed certo scio nostros numquam tanto
scelere se contaminavisse."
"Recte dlcis," inquit Cornelius; "nam Romanis non est
mos veneno bella gerere. Sed quldam Tlmochares, regis
ipslus familiaris, ad C. Fabricium consulem venit ac pol-
licitus est se regem, sl praemium satis magnum proponeretur,
veneno brevl sublaturum; quod facile factu fore dlxit, quoniam
fllius suus in convlvio pocula regl ministraret.
"Hac re Romam ad senatum delata, legatl statim missl sunt,
qul Pyrrhum certiorem facerent quanto in perlculo versaretur,
eumque hortarentur ut Insidias caveret domesticas. Slc con-
servatus, rex gratiam maximam populo Romano habuisse

24. Zamae: loc. 48. convivium, -i, n., banquet; in

convivio, at table.
32. obsidem, (as) a hostage.
poculum, -i, n., cup.
arcessitum iri: fut. paas. infin.
51. domesticus, -a, -um, adj., in
37. sibi (pl.) : the Romans. the household.
 CAPUT XX 115

traditur, omnesque captlvos, quos tum haberet, sine mercede

ultro reddidisse."
"Ut ad Hannibalem redeam," inquit Publius, "nonne ille
aliquid facete dlxit de copils Antiochl, cum ad illum rSgem se
contulisset, domo fugere coactus est?"
postquam
"Maxime vero," inquit pater. "Reges barbarl inani specie
mllitum et fulgore armorum vehementer delectarl solent;
taliaque saepe pluris faciunt quam robur et fortitudinem.
"Quare, ut Hannibal ad Antiochum pervenit, rex glorians,
cum copias suas argento auroque splendidas Instriixisset, Hanni-
ball: 'Nonne putas,' inquit, 'satis esse Romanls haec omnia?'
At ille : 'Satis esse credo Romanls haec omnia, etiamsl avarissiml
sint.' "
"Digne responsum!" inquit Sextus. "Etsl mihi mlrandum
videtur Hannibalem voluisse tam aperte despicere copias regis,
quem ad bellum in Romanos excitare cuperet."
Quae cum dicta essent, paulisper omnes tacentes sedebant,
dum equl redas celeriter via strata ducunt. Tum Cornelia:
"Certls intervallls," inquit, "per viam lapides collocatos iam
diu animadverto. Cur ita positl sunt, pater?"
At ille: "Haec sunt mlliaria," inquit, "in quibus Inscrlptum
est quam longe a Roma distent. Ibi in foro est aureum
mlliarium, quod quasi centrum imperil Romanl habetur."
"Solane in via Appia," inquit Sextus, "mlliaria posita
sunt?"
"Omnibus in vils maioribus Italiae inveniuntur," inquit
pater. Quo dicto, omnes rursus conticuerunt.

53. merces, -edis,

f.,

ransom. 64. etiamsi, conj., even though.

55. Ut . . redeam, To return. 66. Digne, adv., rightly.
.

56. facete, adv., wittily. 71. iam difl: cf. IV, 114.
74. aureum, gilded.
58. inanis, -e, adj., mere.
75. quasi, as were.
it

60. pluris: gen. of value. centrum, -i, n., center.

f.,

fortitudd, -inis, courage.

79. conticesco, -ticescere, -ticui,
61. ut, when. intr., fall silent.
 116 AD ALPES

80 Interim sol ardens in caelo fulgebat; ac postremo equl aestu

laborare coeperunt. Qufire, cum iam ventum esset ad locum
ubi haud procul a via complures arbores altae umbram gra-
tissimam praebebant, redas consistere Cornelius iussit.
Hlc llberi, dum equl reficiuntur, aliquamdiu cum Lucio
85 libenter luserunt, quem Anna, palliolo substrato, huml posuerat.
Tum Drusillae Cornelia : "Iam diii factum est, mater," inquit,
"cum tu nobls nullam fabulam narravistl. De bellls pater et
Publius semper loquuntur. Nonne tu vls aliquid laetius nar-
rare?"
90 At mater: "Metuo ne haud multa sciam, quae vos audlre
velltis. Sed fortasse numquam audlvistis quo modo Atalanta
in matrimonium data sit."
"Id quidem non audlvimus," inquit Cornelia. "Narra, sls."
Tum Drusilla: "Atalanta erat regia virgo, quae cursu viros
95 superare solebat; eam autem, cum pulcherrima esset, omnes
iuvenes in matrimonium ducere cupiebant. Illa vero, etsl
nubere nolebat, celeritate tamen sua freta promlsit se el nup-
turam, qul se cursu superasset.
"Lex autem certaminis erat, ut competltor victus occldere-
100 tur. Qua lege dura haud deterritl, multl, pulchritiidine vir-
ginis captl, in certamen descendebant; ac victl poenas dederunt.
"Postremo quldam iuvenis, Hippomenes nomine, qul haec
omnia procul aspexerat, amore incensus, in certamen descendit.
Qul cum in medio stadio constitisset, virginl: 'Ciir facilem
105 titulum tardls superandls quaeris?' inquit. 'Te mecum confer.
Ego sum Neptuni nepos; ac, sl vincar, tu nomen magnum et
memorabile habebis.'
"Hoc audlto, virgo, molll vultii iuvenis mota, paulisper

85. substerno, -stemere, -stravi, 97. fretus, -a, -um, adj., relying
-stratus, tr., spread under- (on).
neath. 99. competitor,-dris,m.,coniestoni.
86. factum est, etc; cf. note on 105. tardis superandis: abl. of
XIII, 19. means.
94. cursu: abl. of spec. 108. mollis, -e, adj.: freely, boyish.
 CAPUT XX 117

dubitat an superare velit, et Hippomenam a certamine deterrere

conatur. IUe autem in sententia perseverat; ac rex et populus 110

cursum solitum poscunt.

"Tum Hippomenes clam invocat Venerem, quae forte aderat
manii ferens tria mala aurea, quae modo in agro sibi dedicato
ex arbore fiava decerpserat. Haec mala, null5 cernente, dea
iuvenl dedit, docuitque qul usus esset in illls. 115

"Simulac signum tuba datum est, virgo et iuvenis vento

celerius per harenam provolant. Illa facile superior erat; sed
Hippomenes, a terg5 relictus, subito de tribus malls unum
proiecit. Virgo constitit ac cupide sustulit aurum. Interim
iuvenis praeterit, et resonant spectacula plausu. 120

"Atalanta tamen celeriter moram

correxit, et iuvenem
iterum post tergum rellquit. Malo altero proiecto, virgo riirsus
constitit, atque iterum consecuta est. Tum Hippomenes summa
vl malum tertium longe proiecit; puella dubitat, tum
a cursu
aurum petlvit. Slc virgo, mora et malorum pondere impedlta, 125

praeterita est, atque Hippomenes victor praemium cepit."

"Euax!" inquit Cornelia. . "Talia me delectant."
Mox omnia ad proficlscendum parata erant; et tanto alacrius
equl iam progressl sunt, ut hora octava ad oppidum Sinuessam
perveniretur; ubi viatores libenter e redls descenderunt. 130

Drusilla cum servis statim se recepit in deversorium; ceterl

autem per oppidum paulisper ambulare malebant. Sed sub
cenae tempus omnes ad tecta redierunt.

112. invocd, -are, -avi, -atus, tr., 117. provolo, -are, -avi, intr., fly
invoke. forward.
113. mala: note the a. 121. corrigo, -rigere, -rea, -rectus,
XX, tr., make up for.
114. nullo: cf. 7.
129. octavus, -a, -um, num. adj.,
115. qui, what (adj.). eighth.
117. harenam: i.e., of the course. 130. perveniretur: impers.
 CAPUT XXI
Mane, dum via Appia celeriter vehuntur, Cornelio Sextus:
"Nudius tertius, pater," inquit, "cum Capuae essemus, aliquem
audlvl dlcentem urbem illam olim gladiatoribus celeberrimam
fuisse. Quo modo hoc factum est?"
Tum pater: "Diu Capuae habebatur ludus, ubi gladiatores
exercerentur; qul, cum eo genere pugnandl bene Institutl essent,
Romam missl sunt, ut ibi in harena popull delectationis gratia
operam ederent. Neque enim est iillum genus spectacull quod
plerlsque magis placeat."
"Mihi quidem," inquit Drusilla, "omnia eius modl crudelis-
sima videntur, et magis beluls digna quam hominibus."
"Semper fuerunt nonnulll," inquit Cornelius, "qul tecum
sentlrent. Ac Cicero ipse quodam loco talia spectacula hls
verbls improbat : 'Quae potest hominl esse pollto delectatio, cum
aut homo imbecillus a valentissima bestia laniatur, aut praeclara
bestia venabulo transverberatur?'
"Atque Idem ali5 loco scrlpsit se cum eis sentlre, quibus
gladiatorum spectacula inhumana viderentur; — etsl existimat
antlquitus aliter rem se habuisse, cum capitis damnatl inter
se depugnarent."
"De hoc amplius, sl vls, pater," inquit Sextus; "nam de
huius modl certaminibus numquam audlvl."
2. Nudius tertius: adv. phrase, 14. politus, -a, -um, adj., cultured.
Day before yesterday. 15 vaienSj -entis, adj., powerful.
3. celeber, -bris, -bre, adj., lanid, -are, -avi, -atus, tr., tear
filled. to pieces.
5. habebatur, was maintained. 17. idem: i.e., Cicero; trans., 'like-
7. gratia: cf. the use of causa. wise.'
11. beluis . . . hominibus: abl. 19. capitis damnati (nom.): with
14. improbo, -are, -avi, -atus, tr., force of a rel. clause. For
condemn. capUis, see X, 60.
118
 CAPUT XXI 119

Ac pater: "Els temporibus, quibus dlcit Cicero, interdum

de
capitis damnatls data est facultas optandl utrum statim more-
rentur, an aliquamdiu operam in harena ea condicione ederent,
ut, sl post certum tempus adhuc superstites essent, tum llberl
dlmitterentur. Cum homines ita inter se de llbertate pugnarent,
Cicero certamen honestius nec moribus clvitatis tam perniciosum
putabat."
"Nonne aliquid simile ab Hannibale factum est," inquit
Publius, "cum bellum Italiae Inferens Alpes translret?"
"Recte dlcis," inquit Cornelius. "Cum enim iam ad sum-
mos montes pervenisset et brevl in Italiam descensiirus esset,
mllites suos non solum verbls sed etiam rebus cohortandos ratus,
ad spectaculum eius modl eos convocavit:
"Captivos montan5s in medio vlnctos constituit, armlsque
ante pedes eorum proiectls, interpretem interrogare iussit num
quis ferro decertare vellet, sl victor llbertatem arma equumque
acciperet.
"Montanl omnes ad iinum cupide ferrum pugnamque po-
poscerunt. Quarg sorte electl sunt, qul depugnarent. Interim
aspiciebant Hannibalis mllites; quorum mentes maxime sunt
confirmatae, cum viderent quam laetl in certamen descenderent
barbarl, quamque libenter mortem ipsam oppeterent."
"Hoc quoque criidele mihi videtur," inquit Cornelia. "Nul-
lane sunt spectacula, quae homines mori non cogant?"
"Maxime vero," inquit pater. "Saepe popull delectationis
causa variae res Insolitae et mlrandae inducuntur. Velut

26. liberi: pred. nom. 35. eius: i.e., the following.

28. honestus, -a, -um, adj., honor- convoco, -are, -avi, -atus, tr.,
able. call together.
nec, and not. 37. interpres, -etis, m., interpreter.
perniciosus, -a, -um, adj.,
harmful. 38. ferro: i.e., gladio.
32. summds: cf. extremam, II, 43. victor, freely, in case of vic-
tory.
34. cohortor, -ari, -atus sum, tr.,
encourage. 48. inducuntur: i.e., are displayed.
120 AD ALPES

Galba ille, qui postea imperator factus est, novum spectacull

genus, elephantos f unambulos, edidit. Et olim notissimus eques
Romanus, elephanto vectus per funem decurrit."
"Vellem tum adfuissem," inquit Cornelia. "Talia saltem
perlibenter vldissem. Erantne alia eorum similia?"
At pater: "Nomen Daedall, credo, saepe audlvistl. Memi-
nistine quid eius fllio factum sit?"
"Meminl vero," inquit Cornelia. "Daedalus alas fecit,
quibus fllius per aera magnum volaret. Icarus autem ad solem
propius accessit; cuius ardore, cera molllta, alae solutae sunt,
ac puer Infellx in mare praecipitatus est."
Tum pater: "Imperator Nero olim in amphitheatro idem
temptarl voluit," inquit. "Sed Tcarus' prlmo statim conatu
decidit atque imperatorem ipsum sanguine suo respersit."
"Paene Romanl nominis me pudet," inquit Cornelia, "cum
talia audio. Imperatorem quam crudelem, qul homines tam
perlculosa temptare coegerit!"
"Aliud multo inhumanius fecit Caligula," inquit pater.
"Illeenim, cum ad cibum ferarum munerl praeparatarum
pecudes carius compararentur, ex capitis damnatls dlcitur
homines elegisse, quibus ferae vescerentur."
"Quale monstrum hominis!" inquit Driisilla, "si vero homo
omnlno appellandus est."
"Naumachiam quoque Nero exhibuit," inquit CornSlius, "in

50. funambulus, -a, -um, ad j . , rope- 61. primd statim conatu: cf. XVII,
walking. 91.
edidit, exhibited. 62. decido, -cidere, -cidi, intr., fall
51. fiinem, tight-rope. down.
decurro, -currere, -curri, -cur- 63. Romani nominis, the name
sum, tr. and intr., ride down. 'Roman.'
53. eorum: neut.; dept. on similia. 67. praepard, -are, -avi, -atus, tr.,
57. aer, aeris, m., the heavens; aera, secure in
advance.
acc. sing., Greek decl. 68. care, adv., at a high price. For
58. propius: cf. longius, XI, 15. comp., cf. saepius, IX,88.
cera, -ae, vero, indeed.
f.,

wax. 70.
mollio, -ire, -ivi, -itus, tr., 72. naumachia, -ae, f., sham naval
soften. battle.
 CAPUT XXI 121

lacu marlna aqua repleto, ubi etiam beluae nabant; atque a

Claudio spectaculum simile editum est.
"Hic autem, cum propugnatores (ut solent gladiatores)
conclamassent: 'Ave, imperator, moriturl te salutant,' diu
dubitabat an eos inter se pugnare iuberet; postremo vero ad
pugnam compulit, signo proelil a Tritone dato, qui machina
e medio lacii emerserat.
"Sed iam illls de rebus satis diu locutl sumus. Fortasse tu,
Drusilla, llberls aliquid iucundius narrabis."
Illa prlmo abnuit; nam dlcebat se nuper minimum temporis
lectionl dedisse; cum autem Sextus et Cornelia blandius orarent :
"Adhuc puella," inquit, "saepe de rege Mida fabulam audlvl.
Hanc, sl vultis, vobls fortasse narrare possum."
"Narra, sls," inquit Cornelia. "Nos ad audiendum paratl
sumus."
Tum mater: "Olim Midas, Phrygum rex, gratiam maximam
a de5 Baccho iniit, quod Sllenum amissum ad eum reduxerat.
Quare deus regl facultatem dedit optandl quid pro praemio
accipere vellet. Atque ille stultus: 'Effice,' inquit, 'ut omnia,
quae corpore contigero, in aurum flavum vertantur.'
"
"Haud stultua mihi rex fuisse videtur," inquit Sextus;
"nam isto modo dlvitias maximas facillime comparare potuit."
"Ipsl quoque," inquit mater, "res prlm5 ita se habere vide-
batur. Cum autem cibum capere vellet, et ministrl mensas
dapibus optimls exstruxissent, tum haec quoque omnia regis
tactu aurea facta sunt; qul, dlves et miser, quid faceret non
habebat."

73. marinus, -a, -um, adj. ,sea. 84. Adhuc, (while) still.
75. propugnator, -oris, m., fighter. 88. gratiam maximam, etc, freely,
76. aveo, -ere, intr.; imper., ave, laici the 9od under very heavy
hail. obligation.
morituri: taking the place of a 89. quod, in that.
rel. clause. 92. contingo, -tingere, -tigl, -tactus,
78. compelld, -pellere, -puli, -pul- tr., toneh.
98. tactus, -us, m., touch.
quid faceret, etc. : cf . IX, 45.
 122 AD ALPES

100 "Mortalem Infellcem!" inquit Cornelia. "Quo modo ex

tantls malls se expedlvit?"
Tum mater: "Ad caelum bracchia tollens: 'Da veniam, pater
Bacche,' inquit; 'peccavl. Sed miserere, precor, meque ex hoc
malo eripe.'
105 "Quo audlto, deus mltis revocavit munus, et Midae imperavit
ut quodam in fonte lavaretur. Quod cum factum esset, vls
aurea ex corpore regis in aquam cessit; ac traditum est in harena
fluminis, quod inde oritur, grana aurea etiam hodie reperlrl
posse."
11o "Papae!" inquit Sextus. "Hoc verum esse vix credere
possum."
At mater: "Idem dlces, cum vobls aliud narravero, quod
postea huic regl accidit:
"Nam deus Pan, dum nymphls tenerls carmina fistula mo-
115 dulatur, glorari ausus est se Apollinem ipsum cantu superare
posse. Quare illl duo ad certamen sub Tmol5 iudice venerunt;
quo in certamine Pan facile victus est.
"Tmoll iudicium omnibus placuit; Midas solus dissentiebat.
Quam ob rem pro tanta stultitia Apollo aures regis in spatium
120 traxit, easque in speciem asinl aurium mutavit. Itaque Midas,
ut hoc vitium turpe tegeret, semper postea caput tiara velare
coactus est."
Dum haec dlcuntur, niibes in caelo cogebantur, brevlque
imber frlgidus consecfltus est. Viatores, in vllla quadam duas
125 horas moratl, multo ante noctem tamen potuerunt Fundos per-
venlre; ubi ad deversorium sine mora se contulerunt.
101. expedio, -ire, -ivi, -itus, tr.; 115. cantu: abl. of spec.
se expedire, escape. 116. sub Tmolo iudice: i.e., with
103. misereor, -eri, -itus sum, intr., Tmolus as umpire.
pity. Imper. in text. 118. dissentio, -sentire, -sensi,
106. vis, potency. -sensum, intr., dissent.
108. granum, -i, n., grain. 121. vitium, -i, n., blemish.
114. fistula, -ae, pipe; trans. tiara, -ae, ., turban.
f.,

abl., 'on.' velo, -are, -avi, -atus, tr.,

modulor, -ari, -atus sum, tr., cover.
play. 124. frigidus, -a, -um, adj., cold.
 CAPUT XXII
Postero die ante horam quartam Anxur facile perventum
est; quo in oppido viatores paulisper constiterunt, ut cibum
caperent; nam llberl etiam tum esuriebant.
Cum omnia iterum parata essent ad iter faciendum, Sextus
nusquam reperirl poterat, donec eum aspexit Stasimus in area,
ubi cupide audiebat servos duos, qul inter se loquebantur.
Puero revocato, ex oppido statim profectl sunt. Ac cum
iam leniter redls veherentur, Sexto Cornelius: "Quid,"
inquit, "inter se loquebantur illl servl duo, quos in area audie-
bas?"
At Sextua: "Unus erat homo senectute iam confectus," alter
autem admodum iuvenis. Senior dlxit se modo Appl Foro
advenisse."
"Illud est oppidum," inquit Cornelius, "ubi hanc noctem
acturi sumus. Sed quid postea dictum est?"
"Prlmo," inquit Sextus, "pauca alia inter se locutl sunt;
tum ille senior de temporibus dlcere coepit, cum ipse puer
esset."
"Quid puer fecit?" inquit Cornelia.
At Sextus: "Dlxit quldam vir sanc-
se ipsum adfuisse, cum
tus, Paulus nomine, Romam iter faciens et catenls vlnctus, Appl
Forl constitisset.
"Cum hoc tantum dictum esset, a Stasimo arcessltus sum;
quare nec quis esset ille Paulus, nec cur eum catenls vlnxissent,
cognoscere potul."
11. senectus, -utis, f ., old age. 19. puer, (wheri) o boy.
12. admodum, (a) mere. 23. tantum: adv.
14. hanc, this (coming). 24. vinzissent: subj. indef.
123
124 AD ALPES

"Suspicor," inquit Piiblius, "hos servos Chrlstianos esse;

ac verl simile est istum Paulum fuisse adfinem eiusdem super-
stitionis, qul imaginem imperatoris adorare noluisset."
"Quales homines sunt Chrlstianl, pater?" inquit Cornelia.
"Hoc nomen saepe audlvl, neque umquam quid signific&ret
intellexl."
"De natura huius superstitionis," inquit pater, "nihil
satis compertum est; etsl orbis terrarum nullus nunc est locus,
ubi istl Chrlstianl non reperiantur.
"Sed Pllnius ille, qui de monte Vesuvio ad Tacitum litteras
mlsit, multls annls post avuncull mortem provinciae Blthyniae
praepositus, cum incolas plurimos Chrlstianos esse cognovisset,
de els ad imperatorem Traianum accuratius scripsit.
"At haec, credo, Publius noster nuper legit. Quare ille
vobls exponet quo modo Pllnius cum Chrlstianis egerit."
Publius, tall cohortatione inductus: "Pllnius," inquit, "hoc
modo rem transegit : Eos, qul ad eum def erebantur, interrogabat
essentne Chrlstianl. Sl ita confitebantur, iterum ac tertio inter-
rogabat, supplicium quoque minatus.
"Sl etiam tum obstinata mente idem dlcere perseverabant,
ad supplicium ducl iubebat (nam, ut ipse dlcit, talis pertinacia
saltem punienda erat). Sed eos, qul clves R5manl erant, ad
urbem remlsit; cuius generis fortasse erat ille Paulus, de quo
modo loquebamur.
"Alios, qul negaverunt se esse Christianos, dlmittebat,
postquam imaginem adoraverant imperatoris, et Chrlsto male
dlxerant (quorum neutrum facere cogl posse dlcuntur ei, qul

27. adfinem, adherent. 47. piinio, -ire, -ivi, -itus, tr., pun-
30. significaret, freely, stand for. ish.
ad urbem remisit, remanded to
36. post: prep. Rome.
38. accurate, adv., in detail. 48. cuius generis: gen. of quality.
40. egerit, dealt. 50. negaverunt: cf. XVII, 17.
43. tertio, adv., o third time. 52. neuter, -tra, -trum, adj., neither;
46. supplicium: i.e., execution. quorum neurrum, neither of
pertinacia, -ae, t., obstinacy. which (things).
 CAPUT XXII 125

re vera Christianl sunt) ; ac pari clementia etiam eos tractavit,

qui dlxerunt se olim Chrlstianos fuisse, sed paucls ante annls
destitisse."
"Quam ob rem ad Traianum haec omnia scrlpsit Pllnius?"
inquit Sextus.
At Publius: "Ipse dlxit se numquam Romae causls Chrls-
tianorum interfuisse, nec sclre quo modo el tractandl essent.
Itaque litteras Romam mlsit, ut cognosceret omniane a se rlte
agerentur."
"Saepe audlvl," inquit Drusilla, "Chrlstianos maleficos esse
homines, qul in se scelera maxima admlsissent."
"Hoc quidem," inquit Cornelius, "vix adfirmare audeo.
Idem enim Pllnius scrlbit se ex duabus ancillls etiam tormentls
quaesivisse, in hls rumoribus quid verl esset.
"Omnium testimonio comprobatum est Chrlstianos certo die
ante lucem solere convenlre carmenque Chrlsto quasi deo inter
se dlcere; praeterea sacramento eos se non in scelus aliquod
obligare, sed ne furta facerent, ne fidem fallerent, ne depositum
abiurarent, et eius modl alia."
"Sl haec vera sunt," inquit Drusilla, "non intellego quo
modo illl tantam in Infamiam pervenerint."
"At," inquit Cornelius, "Chrlstum pluris faciunt quam
aut Caesarem aut imperium Romanum. Praeterea hetaerias
amant, quas imperatores propter perlculum coniurationis pro-
hibere coactl sunt."
"Quid rescripsit Traianus," inquit Sextus, "cum Pllnl lit-
terae ed eum adlatae essent?"

58. causis, trials; dat. case. 70. furtum, -i, n., theft.
62. maleficus, -a, -um, adj., evil. depositum, -i, n., deposit.
71. abiuro, -are, -avi, -atus, tr.,
63. in se . . . admisissent, had
deny knowledge of (i.e., when
committed.
claimed by depositor).
65. Idem, cf. XXI, 17. 73. infamia, -ae, ill repute.
f.,

tonnentum, -i, n.; pl., torture.

75. hetaeria, -ae,
f.,

secret associa-
67. comprobatum est: impers. tion.
69. sacramentum, -i, n., oath. 78. rescribo, -scribere, -scripsi,
in, for. -scriptus, tr., write in reply.
 126 AD ALPES

80 "Respondit ille," inquit pater, "non esse exquirendos

Chrlstianos; eos porro, qul deferrentur, dlmittendos esse, sl
negassent se esse Chrlstianos et id fecissent manifestum deosque
nostros adorfissent."
"Nisi fallor,"inquit Publius, "multls ante annls Nero
85 imperator cum Chrlstianls multo acerbius egerat."
"Recte dlcis," inquit pater. "Cum enim magna pars urbis
incendio deleta esset multlque suspicarentur incendium iussu
imperatoris ipslus factum esse, ille, ut a se hanc susplcionem
averteret, damnum illud fi Chrlstianls esse inlatum c5nfirmare
90 non dubitavit.
"Quare illl miseri, pellibus ferarum indutl, canibus saevls
dllaniandl sunt obiectl, aut, crucibus adflxl ac oleo perfusl, cura
dies defecisset, concrematl sunt, ut lumen nocturnum imperatorl
praeberent."
95 "Horresco audiens," inquit Drusilla. "Etsl Christianos
parvl facio, tamen mihi quidem nefas esse videtur eos tanta
saevitia tractare. Ac cum talia audio, interdum paulum abest
quln velim nos alio aevo vlxisse. Nam antlquitus prlncipes
clvitatis virl erant, qul iure apud bonos omnes summo in honore
100 haberentur."
"Credo de Regulo et eius similibus te cogitare," inquit Cor-
nelius.
"Quis erat ille Regulus?" inquit Cornelia.
"Regulus erat imperator Romanus," inquit pater, "qul in
i05 Africa serpentem illam ingentem occldit. Postea a Carthagi-
niensibus captus, Romam ea lege remissus est, ut in Africam

S2. -que: freely, thatis. 92. oleum, -i, n., oil.

85. acerbe, adv., severely. 93. concremo, -are, -avi, -atus, tr.,
egerat: cf . egerit, line 40. burn up.
87. iussu (no nom.), m., order. nocturnus, -a, -um, adj., night.
saevitia, -ae,
f.,

88. ut: purp.; dept. on foll. clause. 97. cruelty, bar-

suspicio, -onis, barity.
f.,

suspicion.
f.,

91. pellis, -is, skin. 99. apud, freely, by.

92. dilaniandi: purp. 101. eius: with similibus.
QUO MODO CHRISTIANl ROMAE SEPULTI SUNT

127
 128 AD ALPES

reverteretur, nisi persuasisset senatoribus ut captlvos quosdam

commutarent.
"Ille autem, cum Romam pervenisset, senatul persuasit ne
110 hanc condicionem acciperet; ac tum aequo animo in Afrieam
revertit, ne fidem falleret, etsl plane sciebat hostes summa
crudelitate supplicium de se sumpturos."
"Haec," inquit Publius, "me admonent de quibusdam
versibus eximil poetae Horatl Flacci:
"
115 'Virtus repulsae nescia sordidae
Intaminatls fulget honoribus,
Nec sumit aut ponit securis
Arbitrio populfiris aurae.
Virtus recludens immeritis morl
120 Caelum, negata temptat iter via,
Coetusque vulgarls et iidam
Spernit humum fugiente penna.' "

Ac pater: "Et alio loco poeta Idem verba dlcit, quae Regulo
dignissima sint:
"
125 'Sl fractus inlabatur orbis,
"
Impavidum ferient rulnae.'

Sed iam Sextus, qul haud attente haec audierat: "Magnam

108. commuto, -are, -avi, -atus, tr., 119. recludo, -chldere, -clusi, -clu-
exchange. sus, tr., open, unlock.
115. Virtus, true worth; described, immeritus, -a, -um, adj., not
in the remainder of the deserving. The dat. in the
stanza, in terms applicable text replaces a rel. elause,
to a statesman. and governs foll. infin.
f.,

repulsa, -ae, defeat; obj. 120. negata, iusually) closed.

gen. ln text. 121. coetus, -us, m., throng.
116. intaminatus, -a, -um, adj., vulgaris, -e, adj., common.
undimmed. udus, -a, -um, adj., dank.
f.,

117. ponit, lays aside. 122. penna, -ae, pinion.

securis, -is, ax; symbol of
f.,

125. inlabor, -labi, -lapsus sum,

the power of higher officials. intr., fall in.
118. popularis, -e, adj.y popular. orbis, firmament.
aurae, favor. 126. ferient: sc. eum.
 CAPUT XXII 129

fossam aquae plenam haud procul a via video. Quid est,

obsecro, pater?"
"Hic est euripus," inquit Cornelius, "quo viatores noctu 130

navibus vehi solent. Quln etiam ipse poeta, cuius versus modo
audlvistl, olim Appl Foro hoc modo usque ad fontem Feroniae
vectus est, cum Roma profectus Brundisium iter faceret."
"Nos certe navl satis superque vectl sumus," inquit Drusilla.
"Nunc via strata redls progredl periucundum est." 135

Ita tempus terebant, ac denique circiter hora decima Appl

Forum pervenerunt defessl. Postero die Arlciam usque
contenderunt.

fossa, -ae, and

f.,

128. ditch. 134. superque, more (than

130. euripus, -i, m., canal. enough).
131. ipse, the very. 135. periucundus, -a, -um, adj.,
very agreeable.

Photograph by Katherine Allen

EURIPUS
 CAPUT XXIII
Multo mane, ceterl surrexerunt, Cornelius
paene priusquam
et Publius foras egressl sunt, ut loca circumspicerent. Haud
procul montem Albanum vlderunt, ac longius colles alil appare-
bant.
Tum Publius: "Montem Albanum libentissime video," in-
quit, "quod ibi traditum est ab Ascanio conditam esse urbem,
unde (ut dlcit Vergilius) erant 'Albfinl patres,' et postremo
'altae moenia Romae.'
"
"Hls in regionibus sunt alia quoque dignissima, quae aspician-
tur," inquit pater. "Velut haud longe abest fanum Dianae
Nemorensis."
"De hoc, quod sciam, numquam audlvl," inquit Publius.
"Istlus cultus quid proprium est?"
At pater: "Fanum silva densissima est tectum; ac, mlrabile
dictu, sacerdos est servus fugitlvus, qul numquam nisi cum gla-
dio foras egreditur."
"Quam ob rem, obsecro?" inquit Publius. "Subitlne im-
petus vim timet?"
"Maxime vero," inquit pater. "Nam illud sacerdotium
mlrls modls traditur. Ille, qul id adeptus est, rem dlvlnam
qul inter-
is,

curat, donec ab alio vl aut dolo interficitur. Tum

fecit, ipse sacerdos fit, et armatus egreditur, finxius ne quis
alius se quoque occldat, ut sacerdotium adiplscatur."
"Papae!" inquit Publius. "Mlror unde mos tam mlrabilis
6. urbem: namely, Alba Longa, 13. proprius, -a, -um, adj., pecu-
the mother city of Rome. liar; trans. neut. here, 'the
9. quae: note mood. pecidiar (feature).'
12. quod: cf. IV 26.' 21. interfecit, committed the mur-
'

der.

130
131
132 AD ALPfiS

deductus sit."Tum ad tecta respiciens : "Ecce autem Onesimus

appropinquat, ac credo ientaculum iam paratum esse."
Quae ut dicta sunt, ad deversorium redierunt; ubi omnes,
cum paulum edissent, in redas escenderunt, brevlque Romam
versus rapide vehebantur.
Ad urbem quo propius accedebant, eo plura videbant liberi,
quae eos studio cognoscendl incenderent. Ac Sextus: "Cur,"
inquit, "prope viam ubique tot sepulchra videmus?"
"Antlquitus," inquit
pater, "per leges non licuit intra
moenia homines sepellrl. Itaque prlncipes clvitatis prope
vias, quae ad urbem ferunt, haec monumenta exstriixerunt, ut
posteritatl nota essent loca, ubi sepulti essent.
"Postea raro permissum est ut in Campo Martio quoque
sepulchra splendida exstruerentur; in quibus est illud Mauso-
leum Augustl, ubi conditl sunt ipslus cineres et multorum
propinquorum."
"De hoc monumento apud Suetonium mlrabile quiddam est,"
inquit Publius; "nam paulo ante Neronis mortem dlcuntur fores
sua sponte patefactae esse; unde audlta est vox imperatorem
nomine vocantis."
"Noll, obsecro, ml flll," inquit Drusilla, "tam dlra narrare.
Cum audio, tremor gelidus per ossa Ima mihi percurrit."
At Sextus: "Cur," inquit, "illud sepulchrum 'Mausoleum'
appellatur? Nonne hoc est nomen Insolitum?"
"Recte quaeris, Sexte," inquit pater. "Vocabulum ductum
est e nomine Mausoll, regis Cariae, qul abhinc fere qulngentos
annos decessit. Quo mortuo, uxor sepulchrum splendidissimum
exstruxit, quod 'Mausoleum' vocabatur. Idem nomen postea
alils quoque sepulchrls regils inditum est."
26. ientaculum, -I, n., breakfast. 46. percurrd, -currere, -curri, -cur-
30. quo . . eo, the . the; cf. III, 12. sus, tr., run (through).
35. ferunt, lead. 49. vocabulum, -i, n., word.
36. posteritas, -atis, quingenti, -ae, -a, num. adj.,
f.,

posterity. 50.
38. in, among. five hundred.
44. vocantis: cf. canentis, VIII, 99. 51. decedo, -cedere, -cessi, -ces-
46. ossa ima: i.e., marrow; cf. sum, lntr., die.
extremam, II, 43. 53. regiis: i.e., magnificent.
 CAPUT XXIII 133

Tum Publius: "Haec inquit, "de voce detes-

me admonent,"
tabill imperatoris Vitelll, cum sepulchrum Othonis videret."
"Quid dixit ille, obsecro?" inquit Sextus.
Ac Publius: "Otho, cum haud procul a Cremona exercitus
eius cum copils Vitellianls esset congressus, proelio facile victus
est, ac statim —etsl aliae legiones integrae ei supererant — se in-
terfecit, cum nollet perseverando damna maiora clvitatl Inferre.
"Sine mora sepultus est in agrls haud procul a loeo ubi
proelium commissum erat, ac monumentum modicum est
adiectum. Vitellius autem, cum fere quadraginta post diebus
e Germania Romam iter faciens eo pervenisset et sepulchrum
vldisset humile, Othonem despiciens, dignum 'eo Mausoleo' eum
esse dlxit."
"Ipsene Vitellius," inquit Cornelia, "Mausoleo splendido
dignus erat?"
"Longe aliter exlstimabant eius cives saltem," inquit pater.
"Nam omnibus sceleribus se contaminaverat;
cumque Vespa-
sianus imperator salutatus esset, ille brevl vltae flnem factls suls
dignum invenit.
"Ubi enim mllites Vespasianl Romam pervenerunt, veritus
ne in eorum manus incideret, iste imperator egregius, duobus
solls comitibus— pistore et coquo, domo eo consilio profectus est,
ut in Campaniam refugeret.
"Sed a comitibus desertus, in Palatium revertit; cumque zona
aureorum plena se circumdedisset, fugit in cellam ianitoris,
religato pro foribus cane, atque intus lectum et culcitam obiecit.
"A mllitibus inrumpentibus statim inventus atque e latebrls
extractus est. Omnibus autem ignorantibus quis esset, menda-
cio fatum paulisper distulit; tum agnitus, retortis post tergum
manibus, veste discissa, seminudus per forum tractus est.

54. detestabilis, -e, adj., shameful. 79. religo, -are, -avi, -atus, tr., tie.
pro, in front of.
71. imperator: pred. nom.
culcita, -ae,
f.,

mattress.
73. Ubi, when. obiecit: i.e., made a breastwork
of.
74. egregius: sarcastic.
81. Omnibus . . igndrantibus: abl.
.
f.,

78. cella, -ae, room, apartment. absol.

 134 AD ALPES

"Hominum interim multitudo magna sequebatur, cum acer-

85 bissimls contumelils rerum et verborum caenum coniciens, dum

eius facinora maxima voce exprobrat. Tandem prope scalas,

quae Gemoniae vocantur, minutissimls ictibus occlsus est,
et inde unco tractus in Tiberim."
"Flnem quam terribilem!" inquit Drusilla. "Talia audlre
90 mihi vix magis quam Corneliae placet."

"Sed unum adhuc est, pater," inquit Sextus, "quod ego

non intellego. Cum prlmo imperator effugere conatus est, cur,
obsecro, plstorem et coquum secum duxit?"
"Ceterls eius factls hoc erat par," inquit Cornelius. "Nam
95 semper edendl studiosus erat. Quln etiam dlcitur ter et quater
in die cenare solitus esse; atque interdum in vils ex poplnls
fumantia obsonia vel prldiana suls manibus rapiebat."
"Iam satis est, pater," inquit Cornelia. "De eo spero nos
nihil amplius audlturos esse."
100 Sed iam viatores in urbem porta Appia ingrediebantur
atque llberl intentl omnia circumspiciebant. Interim redae
tardius progredl coactae sunt, cum homines multl ex urbe
exeuntes viam frequentarent.
Brevl Stasimus, qul cito equo praemissus erat, se obviam
105 tulit, qul nuntiavit avunculum Driisillae doml esse, ac viatores

libentissime hospitio accepturum.

Quo audlto, Cornelius Drusillae: "Tu, uxor," inquit, "statim
cum llberls et servls ad avunculum te conferes. Mihi et
Publio cum Onesimo prius ad Palatium est eundum, ut sine
no mora de adventu meo imperator certior flat."

85. rfirum, action. 97. fumans, -antis, part. as adj.,

caenum, -i, n., filth. smoking.
87. minutus, -a, -um, adj.; eup., obsonium, -i, n., viands.
tiny. vel, even.
88. unco tractus: like a common
pridianus, -a, -um, adj., yester-
day's.
criminal.
94. Ceteris . . . factis: dat. 103. frequento, -are, -avi, -atus,
95. edendi: obj. gen. tr., crowd.
quater, num. adv., four times. 108. te conferes: fut. approaching
popina, -ae, force of imper.
f.,

96. cook-shop
 CAPUT XXIII 135

Itaque, cum iam ad portam Capenam perventum esset,

mulieres lectlcls levatae cum llberis ad avunculum Drusillae
a Stasimo deductae sunt.

Cornelius interim cum Publio recta Palatium petiit, ac

statim ad imperatorem admissus est. Ibi osculo acceptus 115

breviarium rationum suarum porrexit.

Tum, industria laudata, eo mandato dlmissus est, ut semper
omnia in promptu haberet, ut sine mora ex urbe proficlsceretur,
sl quando opus esset. Negotio slc confecto, cum Publio ad Drii-
sillam ac ceteros libenter se recepit. 120

Deinde dies duo iucunde exactl sunt, cum viatores con-

spicerent omnia, quae maxime mlranda in urbe erant. Tum
Driisilla cum llberls rus discessit, ut parentes vlseret, qul ab
urbe longe circiter triginta mllia passuum habitabant. Interim
Cornelius cum Piiblio Romae morabatur, incertus quam mox 125

imperator operam suam exigeret.

lectica, -ae, litter. In the breviarium, -i, n., summary.

f.,

112. 116.
cit proper, heavy traffie was 117. industria, -ae, ., industry.
y

restricted. ng promptu (abl. only), m.; in

115. osculo: a court formality. promptu, in readiness.

MILIARIUM
 CAPUT XXIV

Parentes Drusillae scllicet summo gaudio flliam ac nepotes

ad se receperunt, et maxime Lucium, quem adhuc numquam
vlderant. Ceterl llberl, longo itinere fessl, in agrls vagantes
ludendo satiarl non poterant; ac Sextus animum matris magno
in terrore saepe detinebat, cum aut arbores escenderet, ut avium
nldos Inspiceret, aut pisces in rlvo capere conaretur.
Cum hoc modo dies complures actl essent, ex urbe advenit
Publius, qul nuntiavit patrem adhuc mandatum imperatoris
exspectare.
Dum omnes propter ardorem solis sub arboribus sedent,
ille: "Quam amoenum est rus!" inquit. "Cum colles procul
video, admoneor de versibus lepidls poetae Horatl Flaccl,
qul hinc haud longe vlllam olim habebat:
" '
Vides ut alta stet nive candidum
Soracte, nec iam sustineant onus
Silvae laborantes geluque
Flumina constiterint acuto?' "

Tum Sextus: "Hl versus profecto pulchrl sunt. Sed niiper

de imperatore Vespasiano loquebamur, et de eo pliira cognoscere
velim. Nonne pater dlxit eius mllites Vitellium occldisse?"
At Publius: "Hoc erat illud biennium mlrabile," inquit, "quo
quattuor imperatores popull Romanlfactl sunt; quorum Galba
4. satio, -are, -avi, -atus, tr.jpass., 15. onus, weight (of snow).
get{ones)fillof. 17. constiterint, etc: i.e., are
5. detineo, -tinere, -tinui, -tentus, turned to ice.
tr., keep. 21. biennium, -i, n., two years.
14. ut, how. 22. quorum: partit. gen.
136
 CAPUT XXIV 137

in foro a praetorianls occlsus est, et Otho (ut audlvistl) se ipse

interfecit. Interhn imperium Vitellio a mllitibus delatum erat;
ac postremo Vespasianus quoque a suls imperator salutatus est.
Quare Vitellium tollere necesse erat."
"Ipsene Vespasianus aderat, cum Vitellius occlsus est?"
inquit Sextus.
"Nullo modo," inquit frater. "Copias suas praemlserat;
ipse autem itinere longiore in Italiam tendebat, atque aliquam-
diu in Aegypto moratus est."
"Ubi agebat ille," inquit Cornelia, "eo tempore, quo a
mllitibus imperator salutatus est?"
"Erat tum cum exercitu in Iudaea," inquit Publius, "ubi
incolae seditiose se gerebant. Sed gentem illam iam paene
subegerat, obsidione Hierosolymorum excepta, quam conficien-
dam Tito fllio rellquit."
"Nisi fallor," inquit Drusilla, "de patria Annae nostrae
nunc loquimini."
Adnuit Anna, quae maesta sedebat, cum suae gentis prlstinae
gloriae el in mentem veniret.
Tum Cornelia: "Noll maerere, Anna mea," inquit. "Nonne
potes aliquid iflcundum reminlscl, quod de patria tua nobls
narrare vells?"
Illa prlmo negabat; cum autem llberl blandius Instarent,
postremo: "Per flnes nostros," inquit, "fertur amnis Iordanes,
qul nusquam ad mare pervenit. Unum enim atque alterum
lacum perfluit, tum tertio acceptus ibi retinetur; nam hic lacus
exitum nullum habet.

23. praetoriani, -orum, m., the pre- 42. mea, freely, dear.
torians. 46. f ertur, rolls, flows.
32. agebat: cf. XIX, 17. 47 aitenrm, a second.
35. seditiose, adv., rebelliously. 4g perflu0( .fluerC( _flflja> tr _ pass
f.,

36. obsidio, -onis, siege. through.

40. adnud, -ere, -ui, intr., nod tertio: sc. lacu, namely, the
(assent). Dead Sea, a detailed descrip-
pristinae gloriae: gen. with ver- tion of which given in the
is

bal phrase of remembering. Histories of Tacitus.

138
 CAPUT XXIV 139

"Cuius laciis maximus est circuitus, et aquae sapor gustatu

acerbior. Odor quoque est pestifer; neque in eo pisces ulll
vlvere possunt.
"Praeterea (id quod est multo mirabilius) quaecumque in
aquam proiecta sunt, ea undae attollunt nec mergl patiuntur.
Quln etiam homines, nandl quamvls imperltl, hlc in fluctus sine
metu ingrediuntur; nam mergl non possunt, ne si quidem id
maxime volunt."
"Ille certe est locus," inquit Drusilla rldens, "ubl matribus
nulla sit causa timendl, cum puerl nandl gratia abeunt. Ego
autem prae metu vix me continere possum, cum prope rlvum
Sextus noster securus ludit."
"Niillum est periculum, mater," inquit Sextus. "Aqua
nusquam amplius tres pedes alta est; et sl quando incidero,
facillirne ad rlpam evadere potero." Tum Annae: "Sed plura
dlc, obsecro. Suntne in patria tua templa de5rum magnifica?"
Quo audlto, Anna paulisper tacuit. Tum maesta: "Fuit
Hierosolymls templum omnium splendissimum; sed deletum est
eo bello, de quo mentio modo facta est. Intus erat sacrarium
del supreml."
"Qua facie erat deus ille?" inquit Sextus, "aut quanta erat
illlus imago?"
"Nulla erat imago aut simulacrum," inquit Anna; "et del
cultores mente sola videbant numen. Nam clves mel putabant
nefas esse deorum imagines mortalibus materils etiam hominum
in species effingere."

51. pestifer, -era, -erum, adj., un- 68. eo bello:time when.

healthy. sacrarium, -i, n., shrine.
54. attolld, -ere, tr., bear up. 70. aut: cf. II, 21.
55. imperitus, -a, -um, adj., un- 72. simulacrum,
-i,

n., statue.
skilled, ignorant; with obj.
gen. 73. cultor, -oris, m., worshiper.
61. securus, careless(ly). 74. mortalibus, perishable.
63. tres pedes: acc, not affected by 75. in species, freely, in the like-
the comp. ness.
67. Hierosolymis: loc. of Hieroso- effingo, -fingere, -finxi, -fictus,
lyma. tr. fashion.
,
 140 AD ALPES

"Nihil umquam audlvI," inquit Sextus.

aeque mirabile
"Profecto nusquam alibl toto orbl terrarum mos talis invenlrl
potest."
At Publius: "Erras," inquit, "cum ita exlstimas.Nam
80 apud Ciceronem scrlptum est Persas templa Atheniensium ob
eam causam incendisse, quod deos, quorum domus esset omnis
mundus, inclusos parietibus continerl nefas putarent.
"Et aliud quoque de Vespasiano adicere possum. Nam ille,
paulo priusquam imperator a suis salutatus est, ad montem venit
85 Carmelum, qul inter Iudaeam Syriamque est, ut ibi oraculum
consuleret. Hlc quoque nulla est del imago, sed ara tantum et
reverentia."
"Lacusne est usquam alius," inquit Cornelia, "el similis,
de quo Anna modo dlxit?"
90 "Id inquit Publius; "sed auctor Pllnius, qul de
nescio,"
Chrlstianis litteras illas scrlpsit, quaedam satis mlranda de lacu
sibi noto narrat."
"Haec quoque dlc, sl vls," inquit Sextus. "Audlre
cupimus."
95 "Illo in lacu," inquit
frater, "nulla est navis; nam sacer
est. Sed ubique innatant Insulae parvae, in quibus sunt herbae
omnis generis et arbores.
"Vento appulsae, Insulae interdum lltus attingunt. Tum
pecora, herbas secuta, in eas quasi in extremam rlpam procedunt,
100 nec prius terram mobilem esse sentiunt quam, Insula vento a
lltore remota, se undique aqua circumfusa vident."
"Pecora misera!" inquit Cornelia. "Quid tum faciunt?"
"Quieta exspectant," inquit Publius, "donec ventus rursus
lnsulam ad terram appulit. Tum in lltus progressa, nihil magis
105 se descendisse sentiunt quam antea senserant se ascendisse."
Dum haec dlcuntur, Stasimus prope viam stabat, omnia
77. toto orbi terrarumj place where. 96. innato, -are, -avi, -atum, intr.,
81. esset: trans. as if present. float aboui.
100. mobilis, -e, adj., movable.
82. mundus, -i, m., universe.
101. circumfundo, -fundere, -fudi,
87. reverentia, -ae, i.Jeeling of awe. -fusus, tr., surround.
 CAPUT XXIV 141

otiosus circumspiciens. Sed iam accessit quldam senex luscus,

qul: "Salve," inquit. "Mihine monstrare potes quo modo
facillime ad oppidum proximum pervenlre possim?"
"Tuls ipslus pedibus, oplnor," inquit Stasimus; "nisi speras 110

aliquem tibi equum commodaturum, Cyclops."

Tum ille Iratus: "Cave malum," inquit. "Ego sum mlles
veteranus; ac, si sapis, impudentiam tuam statim comprimes."
"Age, dlc, senex," inquit Stasimus. "Quo modo oculum
amisisti? Eumne uxor effodit, cum domum ebrius te retu- 115

lisses?"
"Linguae istl temperare te docebo," inquit senex. Quae
cum dlxisset, collo obtorto Stasimum in viam traxit et vehe-
menter fuste verberare coepit.
Ille autem clamores lamentabiles sustulit, ac: "Fidem tuam 120

obsecro, Publl, me serva," vociferatus est; "Cyclops enim hic

me vorare parat." Quo audlto, senex etiam vehementius ver-
berabat, donec Stasimus, dolore victus, re vera misericordiam
imploravit.
Tum Publius rldens intercessit, et senl: "Maximam tibi 125

gratiam habemus," inquit, "quod istum scelestum pro illlus

meritls tam strenue tu accepistl. Spero eum postea impuden-
tiam suam magis inhibiturum."
Quae cum facta essent, senex ad oppidum versus abiit; ac
Stasimus, tergum manibus fricans, intro se recepit, ut fomenta 130

quaedam ibi quaereret.

107. luscus, -a, -um, adj., one-eyed. 120. Fidem, help.

110. ipsius, own. 122. vorare : cf . the story of Ulysses.
111. Cyclops: so called because he 125. intercedo, -cedere, -cessi,
had but one eye. -cessum, intr., intervene.
117. isti, that . . . o/ yours. 127. meritum, -i, n., desert.
118. obtorqued, -torquere, -torsi, strenue, adv., energetically.
-tortus, tr., lit., wring; collo 130. frico, -are, fricui, frictus, tr.,
obtorto, collared. rub.
 CAPUT XXV

Postero die paulo post merldiem, Sextus, qul latius per fundum
vagatus erat, ad tecta celeriter se recepit, ut matrem certiorem
faceret se Onesimum appropinquare vldisse.
Quo cognito, omnes cupide foras egressl Onesimum iam ex
equo descendentem offenderunt. Qul statim ad Drusillam pro-
gressus: "Salve, domina," inquit. "A Cornelio litteras hodie
scriptas adfero."
"Naviter fecistl," inquit Driisilla, "qul tanto aestu iter
longum tam celeriter confecerls. Litteras trade, ac te in
cullnam confer, ubi quod edas invenies."
Litterls traditls, Onesimus statim tectum intravit; ac Dru-
silla, cum omnes intentl exspectarent, epistulam solvit, cuius
exemplum Infra scrlptum est:

"Cornelius Drusillae Suae S. P. D.

"Sl valetis omnes, ego valeo. Litteras dabam,
quod hodie mane mandata ab imperatore ad me
delata erant, ut intra quattuor dies ad Galliam
versus proficlscl paratus essem.
"Adhuc nescio cur in eas regiones mittar. Cum
autem llberl nostrl numquam illa loca vlserint,
fortasse vos mecum Comum usque iter facere
voletis, ubi est Gnael fratris vllla.
"Tum, sl mihi ipsl longius progrediendum erit,
5. offenderunt, found. 14. S(alutem) P(lurimam) D(at):
8. naviter, adv., energetically, well. i e > 9ives heartiest greeting.
10. quod edas: i.e., something to eat. 15. dabam, etc: tenses chosen to
suit the time of receipt of
13. exemplum, copy. letter.
142
 CAPUT XXV 143

vos interim apud fratrem manebitis, dum redeo.

Amoenissima est illa pars Italiae, et ibi in con-
spectu Alpes sunt. Sl vero in menses hlbernos
tempus tractum erit, llberl nive et glacie profecto
delectabuntur.
"Quare, sl me comitari vultis, ad urbem statim
redlte; sl minus, Onesimus ad me mittatur, ut
sciam quid facturl sltis. Ciira, mea lux, ut valeas
et llberos nostros ames. Vale.
Dabam Roma, Id. Iiin."

Cum haec audlta essent, gaudio exsiluerunt llberl, ac clamore

maximo matrem oraverunt, ut statim ablrent. Illa autem ad
Publium conversa: "Quae tibi est sententia, ml flll?" inquit.
"Suadeo ut patrem comitemur," inquit ille. "Haec enim
est occasio optima illlus regionis visendae, neque exlstimo aliam
mox oblatum W."
Re ita constituta, servls imperatum est ut omnia ad iter
f aciendum pararent ; ac llberl mature cubitum ierunt, ut alacres
mane proficlscerentur.
Dum redls postero die leniter ad urbem vehuntur, Publio
Cornelia: "Nuper," inquit, "cum Romae essemus, aedificia
splendida et vias latissimas vix satis mlrarl potul. Etiamne
ab initio erat urbs tam magnifica?"
"Nullo modo," inquit frater; "nam antlquitus multo minor
fuit, atque humillima erant aedificia. Quln etiam traditum est
Romulum occldisse Remum fratrem, quod muros derldens
leviter transiluisset. A Gallls illa urbs prlsca magna ex parte
ignl deleta est."
"Nonne vls de hac clade amplius dlcere?" inquit Sextus.
27. glacies, -el, f ., ice. 33. id(ibus) Iun(iis), abl., on the
30. minus, not. • Idea of Ju™> fr-e" the thir-
mittatur: hort. subjv. teenth).
31. Cura: imper. 39. oblatum iri, cf. arcessitum irl,
mea lux, a common term of XX, 32.
affection. 50. leviter, adv., lightly.
144 AD ALPES

Ac Publius: "Haud procul ab urbe Romanl magno proelio a

Gallls victl sunt; cumque urbs ipsa non diutius defendl posset,
decretum est ut paucl, armls et frumento collato, in Capitolium
concederent, ceterr autem, per agros dissipatl, oppida peterent
flnitima.
"Nonnulll autem senes consulares, qul fugere se indignum
esse putarent, veste splendidissima indutl, per vestibula aedium
suarum in sellls consederunt eburnels; quos ciim vldissent, Galll
prlm5 mlrantes constiterunt. Tum vero unus ex els dlcitur
barbam cuiusdam senatoris manu sua tetigisse; senex autem
Iratus sclpione eburneo caput Gallo percussit.
"Ab hoc igitur initium caedis est factum, atque urbl faces
admotae sunt, cum interim praesidium parvum, ex Capitolio
caedem incendiaque prospiciens, opem ferre
obstupefactum
poterat nullam. Collem autem ipsum Galll, etsl semel atque
iterum impetum fecerunt, nullo modo capere potuerunt."
"Postquam bellum ad flnem est adductum," inquit Sextus,
"regiumne in modum urbs restitiita est?"
"Immo vero," inquit frater, "temere et raptim exstriictae
sunt aedes. Saxa et materiem, unde quisque volebat, sumere
licuit; et sine ratione certa ac promiscue aedificia sunt collocata.
Slc factum est, ut, vils antlquls opertls et neglectls, veteres
cloacae, olim per publicum ductae, nunc prlvata passim subeant
tecta."
At Sextus: "Ego igitur vix intellego," inquit, "quo modo
evenerit ut urbs nunc tam splendida sit."
"Augustus urbis ornandae initium fecit," inquit Publius,
"neque obllvlscendum est sub Nerone iterum incendium ingens
exarsisse, quo multa deformia ignl obruta sunt."

55. collato: with both ablatives. 75. per publicum: i.e., along the
58. consularis, -e, adj., of consular . Hne of the streets.
rank; a term applied to ex- ductae> hee*y, which ran.
consuls. 81. exardesco, -ardescere, -arsi,
se: abl. pl. -arsum, intr., break out.
59. vestibulum, -i, n., entrance. fihjft £Z
67. Collem: i.e., the CapitoUne. as noun.
 CAPUT XXV 145

"Denuo iste Nero atrox!" inquit Cornelia. "Hoc, credo,

fuit tempus, quo ille suam culpam in Chrlstianos miseros con-
tulit. Nihil profecto tam erat inhumanum et crudele, quod
ille non cupide faceret." 85

"Erat certe imperator minime laudandus," inquit frater

rldens. "Audlvistlne eum semel atque iterum matrem inter-
ficere conatum esse?"
"Hoc quidem non audlvl," inquit Cornelia; "sed facile
credo rem ita se habuisse." 90

At Publius: "Multl tum id pro certo credebant; ac postquam

eius mater mortua est, hl versiis sine nomine propositl sunt :

"
'Quis negat Aeneae magna de stirpe Neronem?
Sustulit hic matremjSsustulit ille patrem.'
"

"Hahahae!" inquit Sextus. "Profecto ille audacissimus 95

erat, qul volebat etiam sine nomine talia proponere. Sed ut

ad priora redeamus, verumne est Neronem ipsum Romam in-
cendisse?"
"De hoc haud satis liquet," inquit frater; "etsl dlcitur ille
deformitate veterum aedificiorum et angustils flexurlsque viarum 100

offensus esse; ac fama est eum, dum incendium saevit, e turrl

propinqua prospicientem cantu se delectasse.
"Sed quocumque modo haec res se habet, per sex dies sep-
temque noctes flammae arserunt, ac plebs inops, ex domicilils
expulsa, etiam sepulchrls pro tectls utl coacta est. 105

83. in . . . contulit, put off upon. 99. liqueo, liquere, licui: intr.;
87. eum: subject of conatum esse. liquet, impers., it . . . is
clear-
93. Aeneae: gen.
f.,

stirps, stirpis, deformitas, -atis,

f.,

stock. 100. ugliness.

Neronem: sc. esse. flexura, -ae,
f.,

bend, turn.
94. Sustulit . . . sustulit: punning, 102. cantu, music.
carried off. The effect en-
is

hanced by the solemnity of 103- quocumque modd, howsoever.

line 93. - plebs, plebis, the common
f.,

104.
nic . . . ille, the one . . . people.
the other. inops, -opis, adj., destitute.
96. ut: purp. domicilium, -i, n., home.
 146 AD ALPES

"Postea, locls purgatls, aedificia exstructa sunt non (ut post

Gallicum incendium) passim et promiscue, sed dlmensls vlcls
et vils latissimls. Haec est urbs splendida, quam tu tantopere
admlraris."
110 Dum haec dlcuntur, equl leniter progrediebantur; ac Lucius,
aura tepida languidus, iam consopltus erat. Quem cum vldisset
somn5 lenl quiescentem, Publius ex memoria pronuntiare coepit :
"
'Somne, quies rerum, placidissime, Somne, deorum,
Pax animl, quem cura fugit, qul corpora duris
115 Fessa ministerils mulces reparasque laborl.'
"

"Hl versus mihi maximeplacent," inquit Drusilla, "nec

meminl me eos ante audlre. Unde sunt, obsecro?"
At Piiblius: "Hos et multo$alios aeque bonos invenl apud
poetam Ovidium, quem adsidue lego. Nam paucl sunt, qul tam
120 facile et eleganter scrlbere possint."
Interim dies ablbat; ac sub vesperum viatores ad domum
Drusillae avuncull pervenerunt, ubi libenter a Cornelio receptl
sunt.

106. purgd, -are, -avi, -atus, tr., 115. ministerimn, -i, n., labor.
clear. mulceo, mulcere, mulsi, mul-
107. vicis, wards. sus, tr., soothe.
111. tepidus, -a, -um, adj., warm. reparo, -are, -avi, -atus, tr.,
restore.
113. placidissime: voc; governing
labdri, service; dat. of purp.
partit. gen. dedrum.
114. fugit, has left. 120. eleganter, adv., beautifully.
 CAPUT XXVI

Mane ab imperatore adlatae sunt litterae obsignatae cum

mandatd, ne prius solverentur quam Placentiam ventum
esset. Quibus acceptls, Cornelius servls imperavit ut omnia
ad iter postero die faciendum parata haberent.
Interim Publius Sextum abduxit, quo propius aspiceret
monumenta forl et Campl Martil; nam el et CornSliae, morae
impatientibus, nihil longius videbatur quam dum in redas iterum
escendere liceret.
Cum demum sellls ad portam urbis deductl essent ac iam in
redls consedissent, patri Sextus: "Qua via, pater, ab urbe disce-
dimus?"
At ille: "Via Flaminia iter facturi sumus," inquit, "Tibe-
rimque ponte Mulvio translbimus."
"Ibi, nisi fallor," inquit Sextus, "comprehensl sunt legatl
Allobrogum, quibus Lentulus frustra persuadere conatus erat,
ut cum Catillna se coniungerent."
"Recte dlcis," inquit pater; "ac per litteras, quae in eorum
comitatu erant, Cicero consul patefacere potuit consilia impia,
quae contra rem piiblicam mente scelerata clves improbl
inierant."
Tum Publius: "Nonne sunt qul exlstiment Ciceronem
laudibus nimils suas res gestas extulisse?"
"Nemo dubitat," inquit pater, "quln ille fuerit vir egregius,
qui patriam suam iinice amaret; sed certe gloriae nimis avidus

7. quam dum, than uniil. 19. -a, -um, adj., crini-

sceleratus,
9. sellis: to comply with traffic inal.
. rules; cf. XXIII, 112. 23. quin, that.
18. comitatus, -us, m., retinue. 24. gloriae: obj. gen.

147
148 AD ALPES

erat, ac fecisset rectius, si alils laudes dlcendas rellquisset suas.

Quln etiam tam multa de coniuratione a se detecta scripsit, ut
vere dlceret Seneca philosophus: 'Consulatus non sine causa
sed sine flne laudatus.'
"
"De hoc ipso consulatu," inquit Piiblius, "nonne Cicero
poema quoque longissimum fecit?"
"Res ita se habet," inquit pater; "et alios versus interdum
scrlbebat, quibus invidiam maximam sibi comparavit. In hls
erat notissimus ille :

" "
'O fortunatam natam me consule Romam!'

"Eugepae!" inquit Pttblius. "Versum quam ineptum!

Credo meliores facere etiam me ipsum posse."
"Slve meliores slve peiores versiis tu facies," inquit pater,
"spero saltem te nihil scripturum tall iactantia deformatum."
Dum haec dlcuntur, redae celeriter provehebantur, ac iam
in conspectu erat pons; quo cum flumen translssent, Cornelius:
"Iam brevl," inquit, "per Etruriam iter faciemus."
"Haud procul igitur abesse oportet oppidum Veios," inquit
Publius. "Multa de bellls, quae cum Veientibus maiores nostrl
gesserunt, apud Llvium nuper legl; ac de gente Fabia iinum
maxime notabile ita repperl."
"Narra, sls, frater," inquit Sextus, "dummodo res satis
cruenta sit."
"Satis sanguinis certe effusum est," inquit Publius. "Sed,
ut a prlncipio exordiar, illo tempore, de quo dlco, Romanl non
modo cum Veientibus sed etiam cum populls alils bellum gere-
bant; ac Veientes late agros nostros populabantur.
30. poema, -atis, n., poem. 42. oportet, impers., it must (be
34. natam: i.e., born again. tfort).
me consule: abl. absol., in my oppidum: ace.; subj. of abesse.
consulship. 44. gente, family.
iactantia, -ae, unum: neut.
f.,

38. boastfulness.
deformo, -are, -avl, -atus, tr., 49. ut . exordiar: purp.
.
.

mar. 51 _ populor, -ari, -atus sum, tr.,

40. quo: the bridge. ravage.
 CAPUT XXVI 149

"Quare Fabia gens senatum adiit, et consul Caeso Fabius

pro gente orationem huius modl habuit: 'Haud magnis copils
bellum Veiens eget. Vos cetera bella ctirate, Veientes autem
nobls tradite. Hoc bellum suscipiet gens Fabia, et su5 sumptii
adflnem adducet.'
"Quo audlto, senatus gratias maximas Fabio egit; cumque
ille consul, comitante Fabiorum agmine, domum redlsset, res
celeriter omnes in partes urbis est delata, atque undique laudibus
summls Fabil ad caelum elatl sunt.
"Postero die arma illl capiunt; ac consul domo egressus
gentem omnem suam Instructo agmine vldit. Numquam exer-
citus aut numero minor aut fama clarior per urbem incessit;
nam sex et trecentl mllites, omnes patricil, omnes iinlus gentis,
tum ad bellum progrediebantur."
"Gentem vere egregiam!" inquit Cornelia. "Bonls au-
spicils, ut spero, certamque ad victoriam proficiscebantur."
"Dls aliter vlsum est," inquit frater. "Nam etsi Romani
primo rem fellciter gesserunt, postremo in Insidias delatl paene
omnes proeli5 perierunt. Quln etiam memoriae traditum est
unum tantum puerum vix puberem inde incolumem evasisse."
Iam Drusilla: "Corneliae nostrae," inquit, "cum talia nar-
rantur, maestitia magna semper inicitur. Fortasse ego
quaedam narrare potero, quae el magis placebunt." Quo
dicto, ita exorsa est:
"Olim, cum religioMagnae Matris in Italiam Inferretur
et knago deae mare transvecta Ostiam pervenisset, omnium
ordinum multitudo maxima, una cum matronls et Vestalibus,
obviam se tulit.
"Tum honoris causa virl, funibus arreptls, summo labore
53. magnls cdpiis: abl. 68. visum est: impers.
54. Veiens, neut. adj. 71. pflber, -eris, &&).,fuU-grmvn.
64. trecenti,-ae,-a,num.adj.,<te 77 mare: acc. retained with pass.
** m°Uth of
patricius,-k,-um,adj.,pa<rtcian.
^th^Tib^
66. Bonis auspiciis: abl. of attend-
matrdna, -ae,
f.,

ant circumstance. 78. lady.

 150 AD ALPES

navem flumine adverso ad urbem ducere coeperunt. Prlmo res

prospere cessit; deinde autem navis in vada incidit subita,
neque iillo modo longius provehl potuit.
"Quo omine Infausto cum omnes terrerentur, prodiisse
85 tradunt quandam mulierem Claudiam nomine, de qua rumores
Inf ames dlvulgabantur.
"Illa clare deam precata ut probitatl suae testimonium
daret: 'Sl proba sum,' inquit, 'sequere me, precor, Magna Mater,
ut castitas mea omnibus manifesta sit.'
90 "Quae cum dlxisset, manus teneras ad funem admovit ; ac
(mlrabile dictu) dea volente navis leniter progressa est, atque
imago slc ad urbem pervenit."
"Haec meliora sunt," inquit Cornelia; "sed etiam nunc
fata inlqua Fabiorum mentem meam trlstl cogitatione con-
95 fundunt."
"At," inquit pater, "posterl illlus puerl, qul cladl superfuit,
saepe opera sua maxime adiuverunt patriam; ac multa ab els
splendide acta commemorarl possunt."
"Ea libenter audiam," inquit Cornelia, "nisi trlstia sunt."
ioo "Audi igitur," inquit pater: "Eo tempore, cum Galll, per
Italiam vagatl, incenderunt urbem et praesidium Romanum in
Capitolio a ceteris relictum undique obsidebant, iuvenis quldam
ex Fabia gente facinore praeclaro oculos et clvium et hostium
omnium in se convertit.
105 "Nam Fabiae gentis erat sacrificium statum in Quirlnall
colle; quod ad curandum C. Fabius, sacra manibus ferensj de
Capitolio descendit et per medias hostium stationes leniter ad
locum constitutum progressus est.
"Ibi rebus omnibus rlte peractls, constantl gradu, haud
81. flumine adverso, upatream. 96. posteri: nom. pl.
85. tradunt: i.e., dlcunt. 105. sacrificium, -i, n., sacrifice.
probitas, -atis, status, -a, -um, adj., regularly
f.,

87. uprightness,
character. recurring.
88. probus, -a, -um, adj., xrirtuous. quod: the sacrifice.
sequere: imper. 107. medias: cf. extremam, II, 43.
castitas, -atis,
f.,

89. innocence. 109. constans, -antis, adj., steady.

 CAPUT XXVI 151

friistra sperans deos propitios futuros, quorum cultum ne mortis 1 10

quidem metu deterritus rellquisset, nullo prohibente ad suos

rediit.
"Interim enim Galll quieti aspiciebant, slve quod tanta
audacia erant obstupefactl, slve quod etiam religione move-
bantur, cuius ne haec quidem gens est omnIn5 neglegens, nec 115

vero sine causa. Nam vere dictum est: 'Deorum iniuriae dls
curae sunt.' "
"Sed nunc," inquit Sextus, "ut ad alia veniam, iam dudum
factum est, cum Piiblius nullos versiis suos recitavit. Nihilne
nuper scrlpsistl, Publl?" 120

"Nihil," inquit ille; "sed modo legebam carmen egregium

poetae Horati Flaccl de Insulls Fortunatls, quas (ut ipse dlcit)
Iuppiter gentl piae seposuit."
"Hoc audiamus," inquit Sextus.
"Totum memoria vix teneo," inquit ille; "sed hl sunt versus 125

aliquot :

"
'Mella cava manant ex llice, montibus altis
Levis crepante lympha desilit pede.
Illic iniussae veniunt ad mulctra capellae,
Refertque tenta grex amlcus ubera, 130

Nec vespertlnus circumgemit ursus ovlle,

Neque intumescit alta vlperls humus;

110. propitius, -a, -um, adj., well 129. iniussus, -a, -um, adj., un-
disposed, kind. called.
111. reliquisset: force of neg. con- 130. tentus, -a, -um, adj., distend-
tinues with this verb. ed, i.e., fvll.
audacia, -ae, amicus, -a, -um, adj., willing.
f.,

114. boldness.
116. dis curae: double dat. 131. vespertinus, -a, -um, adj., at
118. iam dudum, etc., it has been a night.
long time that. Cf. XIII, 19. circumgemo, -gemere, tr.,
123. pius, -a, -um, adj., righteous. growl around.
sepono, -ponere, -posui, -po- ovile, -is, n., sheep-fold.
situs, tr., set apart. 132. intumescd,-tumescere,-tumui,
128. crepd, -are, -ui, -itum, intr., intr., swell, abound (in).
plash. vipera, -ae, ., serpent.
f
152 AD ALPES

Nulla nocent pecorl contagia, nulllus astrl

"
Gregem aestuosa torret impotentia.'

"Optime," inquit pater. "Vellem me quoque tam multa

meminisse posse."
Dum haec flunt, per loca amoena via ferebat; cum autem
hora fere nona ad oppidum Falerios perventum esset, viatores
libenter ad cauponem deverterunt.

133. contagium, -I, n.; pl., infec- 134. aestuosus, -a, -um, adj., burn-
tion. ing.
nullius: with l in verse. impotentia, -ae, f ., violence,
astrum, -i, n., star. rage.
 CAPUT XXVII
Nondum aderat cenae tempus; quare llberl paulisper otiosl
vagabantur, cum nesclrent quid potissimum facerent. Tum
Sextus: "Multos dies Onesimus omnln5 nihil nobls narravit.
Eum adeamus, sl forte nunc aliquid recordarl possit."
"Flat," inquit Cornelia. "Semper enim ille dlcit digna,
quae audiantur."
Quos ubi appropinquantes vldit, Onesimus: "Cur vos slc
languidos video, llberl? Ludendo etiam nunc fatlgatl estis?"
"Ita vero," inquit Sextus; "nec sclmus quid potissimum
faciamus. Nonne til vls aliquid nobls narrare, quo celerius
tempus abeat?"
Tum ille: "Hae rationes, quas videtis, prius conficiendae
sunt. Postea, sl interim mihi molestl non fueritis, experiar
quid facere possim."
Quo audlto, llberl discesserunt. Ac paulo post, cum iterum
conclave intrassent, se exspectantem Onesimum invenerunt, qul:
"De Milone, athleta nobilissimo," inquit, "fabulas vobls nar-
rabo, sl audlre vultis."
"Mlror," inquit Sextus, "isne fuerit homo tantls vlribus
quantls fuit Hercules aut ille Samson, de quo olim Anna nobls
quaedam mlranda narravit."
"Milo quidem," inquit "satis validus profecto
Onesimus,
erat; qul etiam dlcitur olim Olympiae per stadium ingressus
esse, cum umerls sustineret bovem."
"Papae!" inquit Sextus. "Vellem hoc ego vldissem. Sed
2. potissimum: adv.; cf. VII, 50. 16. se: pl.; obj. of part.
5. Fiat, freely, very well. 23. Olympiae: loc. The Olympic
digna, quae, etc, worth hearing. games continued until 394 a.d.
153
154 AD ALPES

vix intellegere possum, quo modo homo onus tantum sustinere

potuerit, etsl viribus maximls erat."
"Memoriae traditum est," inquit Onesimus, "Milonem
prlmo vitulum cotldie tulisse, neque id intermlsisse facere, donec
vitulus esset bos factus. Slc onus semper maius sustinere potuit,
quod ipslus vlres pariter crescebant."
"Callidus certe erat," inquit Cornelia, "qul se tam scienter
exerceret."
"Aliud quoque de eo narrare inquit Onesimus,
possum,"
"quod fortasse vobls etiam notabilius videbitur."
"Quid est?" inquit Sextus. "Audlre cupimus."
At ille: "Milo olim, cum iam senior per silvam solus
iter faceret, arborem conspexit, quae cunels fissa erat. Qua
animadversa, cum vellet experlrl num vlres prlstinae adhiic
integrae essent, digitls in rlmam arboris Insertis, robur dlducere
conatus est.
"Ac mediam quidem partem dlvellit. Cum autem maniis
laxasset (ratus se iam perfecisse, quod conatus erat), arbor,
quae duas in partes dlducta erat, subito in locum rediit,
manusque hominis arte compressit.
"Res iam in summum discrlmen nam senis
est adducta;
Infellcis vlres defecerant, nec ullo modo arborem iterum diducere
aut manus suas revellere potuit. Quare, a ferls ibi repertus,
foede dllaniatus est, cum non diiitius se defendere posset."
"Eheu!" inquit Corne.ia. "Omnes, de quibus audio, exitiis
miseros invenlre videntur."
At iam Publius, qul modo conclave intraverat: "Quid est,
soror mea," inquit, "quod nunc tibi molestum est?"
"De quodam athleta claro," inquit Cornelia, "fabulam

31. quod, conj. 43. laxo, -are, -avi, -atus, tr.,

pariter, adv., equally, at an relax.
equal rate. perfecisse: sc. id.
32. scienter, adv., skillfully. 46. Res, situation.
38. cuneus, -i, m., wedge. 48. a, by (the beasts being thought
40. insero, -serere, -serui, -sertus, of as agents).
tr., inserl. 49. foede, adv., horribly.
 CAPUT XXVII 155

audiebamus; qui miser, iam senex factus, in silvls a ferls occlsus

est."
"Ego quoquejde athleta quodam aliquid narrare possum,"
inquit Piiblius, "nisi iam satis superque de eius generis homini-
bus audlvistis."
"Perge porro dlcere," inquit Sextus. "Ego saltem audlre
volo."
Tum frater: "Polydamas, athleta nobilis, dlcitur olim tem-
pestate subita in speluncam cum comitibus aliquot refugere
esse coactus. Sed brevl aquae incursu spelunca ipsa labefactarl

coepta est, ac comites, rulnam veritl, celeriter foras se proie-

cerunt.
"Ipse autem Polydamas intus solus restabat, umerls validls
se molem quamvls magnam sustinere Quae posse ratus.
res eum multum fefellit; nam onere humano corpore potentiore
ellsusest."
"Haec quoque tristia sunt," inquit Cornelia. "Sed istlus
hominis me minus miseret, quod in eo tanta erat stultitia."
"Aliud est simile apud Tacitum," inquit Publius; "etsl ibi
de mllite, non de athleta agitur."
"Hoc quoque," inquit Sextus, "libenter audiemus."
Tum frater: "Olim, cum imperator Tiberius cum quibus-
dam comitibus in spelunca cibum caperet, subito delapsls saxls
quldam ex servls ellsi sunt.
ceteri, summa celeritate e spelunca fiigerunt;
"Convlvae
Seianus autem, genu et manibus super Tiberium suspensus,
saxls incidentibus se opposuit, atque tall habitu repertus
est a mllitibus, qul celeriter subsidio venerunt."

58. superque, and more (than 69. potens, -entis, adj., powerful.
enough). The weight was too great for
64. incursus, -fls, m., inrush. human strength.
65. coepta est: pass. because of 78. quidam, some.
pass. infin. 80. genu, -us, n., knee.
68. quamvis, adv., however; mod. of suspensus,-a,-um, part., arched
magnam. over.
69. humano corpore: abl. with 81. oppono, -ponere, -posui, -posi-
comp. tus, tr., oppose, sct against.
 156 AD ALPES

"Ambone erant ellsl," inquit Cornelia, "cum a mllitibus

repertl essent?"
85 "Nullo modo," inquit Publius; "quin etiam^ncolumes ambo
e spelunca eductl sunt. Sed postea Seianus contra Tiberium
coniurationem fecit, cum speraret se ipsum a mllitibus impera-
torem salutatum lrl. Propter haec a senatu capitis damnatus
est."
90 "Denuo exitum miserum!" inquit Cornelia. "Vellem Seianl
facinus solum egregium audlssemus."
"Cum de speluncis modo mentionem inquit
fecerlmus,"
Publius, "fabulamne umquam audlvistis de pastore, qul anulum
aureum sub terra repperit?"
95 "Credo me numquam audlvisse," inquit Cornelia. "Narra,
sls, dummodo eventus minus trlstis sit."
Tum frater: "Tradunt quendam Gygem, regiorum pecorum
pastorem, in speluncam imbribus factam descendisse, ibique
invenisse aeneum equum, cuius in lateribus fores essent. Quibus
100 patefactls, corpus hominis mortul intus inventum est anulusque
in digito.
"Quo celeriter detracto, Gyges, e spelunca egressus, in
pastorum concilium se recepit; ubi res nova, subito oblata,
eum admlratione maxima deflxit. Nam, cum palam anull ad
105 palmam suam converterat, a nullo poterat cernl, ipse autem
omnes videbat; cum vero eam in locum inverterat, rursus
poterant omnes eum cernere.
"Quaxe, opportunitate anull usus, reglnam convenit, cum ea
coniurationem contra regem fecit, occlditque omnes, quos con-
no silils suls officere putabat; neque in hls facinoribus quisquam
eum videre potuit. Quo modo anull beneficio rex ipse brevl
factus est."
f.,

83. Ambone: i.e., Ambo + -ne. 104. admiratio, -dnis, wonder.

88. capitis: cf. X, 60.
f.,

105. palma, -ae, (of hand).

pcdm
91. solum: adv.
106. inverto, -vertere, -verti, -ver-
103. concilium, -i, n., meeting, sus, tr., turn back.
gathering.
oblata, freely, developing. 111. beneficium, -i, n hclp
.

.
,
 CAPUT XXVII 157

"Heia!" inquit Sextus. "Quam vellem ego quoque anulum

similem invenlre possem!"
"Quid tum faceres," inquit Cornelia, "sl haberes?" 115

At ille: "Modo in deversorio servos audlvl," inquit, "cum

inter se loquerentur de latronibus, qul dlcuntur omnibus in
partibus Etruriae vagarl. Anulum talem sl haberem, nihil inde
timendum esset; nam slcubi illl scelestl subito in nos impetum
facerent, medios in eos cum gladio inruerem, ubi, nullo cernente, 120

stragem ederem maximam."

"Prudentiam tuam laudo," inquit Publius rldens. "Sed
iam Stasimum appropinquantem video, et cenae tempus credo
adesse. Eamus." Quo audlto, llberl libenter secutl sunt.

116. cum . . . loquerentur: i.e., 119. sicubi, if . . . anywhere.

kgwnies.
m -is,

f.,
. stragfis, slaughter.
118. inde, from that source (i.e., the
prudentia, -ae, caution.

f.,
brigands). 122.

OPPIDUM A VESUVI5 OBRUTUM

 CAPUT XXVIII
Postero die, cum iam omnia ad iter faciendum parata essent,
Drusilla, foras egrediens, forte llmen pede offendit; qu5 casu
paulum afuit quln in caput praecipitaretur. Quae: "Eheu!"
inquit. "Omen quam Infaustum ! Profecto dl nos vetant hodie
iter facere."
"Noll tam facile perturbarl," inquit Cornelius. "Haec
omnia sunt fortulta; nec nos decet religione vana terrerl.
Audacter in redam escende. Simulatque iter facere incipiemus,
tu non diutius hoc memineris."
Tall cohortatione inducta Drusilla in redam escendit, etsl mens
eius adhuc omine Infausto sollicita erat. Cornelius autem, quo
facilius uxoris animum a curls talibus averteret, praeter-
volantes aquilas quasdam demonstrans: "Aspice," inquit, "omen
pulcherrimum. Romanae aves, quasi duces viae, praeeunt;
optimls certe auspicils eas sequimur."
"Nonne memoriae traditum est," inquit Publius, "im-
peratorem Vitellium olim fortiter accepisse omen etiam magis
horrendum?"
"Recte quaeris," inquit pater. "Nam eo ipso die, quo a
mllitibus imperator salutatus est, tricllnium fiagravit. Cumque
omnes quasi omine adverso anxil essent, ille solus hilaris:
'Bono,' inquit, 'animo estote; nobls adluxit!' Quibus verbls
omen in bonum vertit.
"Ac de dictatore Caesare aliquid eius generis scriptum esse
recordor. Nam ille in Africam olim transvectus, cum ex
7. religione, scruples. 22. adluceo, -lucere, -luxi, intr.,
9. memineris: the only future this shine forth; adluxit, impers.,
verb can make. li9ht has sflone forth.
158
 CAPUT XXVIII 159

nave egressus ad lltus cymba pervenisset, pede offenso, pronus

in harenam prolapsus est. Quo casii comites perterritl sunt,
at ille: 'Aspice omen optimum,' inquit; 'Africam oppressl!'"
"Apud Suetonium," inquit Publius, "aliud memoria dignum
nuper animadvertl. Cum enim Livia Augusta villam suam
Veientanam olim revlseret, aquila praetervolans in eius
gremium dlcitur demlsisse galllnam albam, quae ramulum
laurl rostro teneret.
"Cumque nutrlrl galllnam ramulumque pangl Llviae placuis-
set, tanta galllnarum suboles provenit, ut postea ea vllla 'ad
Galllnas' vocaretur, tale vero lauretum, ut inde ramulos
Caesares triumphatiirl decerperent.
"Quotienscumque arbor discerpta erat, altera eodem loco
pangebatur. Et observatum est sub mortem cuiusque im-
peratoris arborem ab ipso Institutam elanguisse. Novissimo
igitur Neronis anno silva tota radlcitus exaruit, omnesque
galllnae illae perierunt; nam progenies Caesarum in Nerone
defecit."
Dum hls et talibus se oblectant, Drusilla curas suas paulum
remlsit; cumque iam fere qulndecim mllia passuum fecissent
iter, llberl, qul male gsuriebant, patrem oraverunt, ut equos
consistere iuberet, sub arboribus ut cibum ederent, quem
corbulls secum portavissent.
Potestate facta, omnes libenter ex redls descenderunt ac mox
per herbam otiosl dispositl sunt. Llberl, cibo consiimpto,

27. prolabor, -labi, -lapsus sum, 37. triumpho, -are, -avi, -atus, tr.
intr., fall (forward). and intr., celebrate a triumph.
28. oppressi, punning, / have 38. altera, a second, i.e., another
crushed.
40. elanguesco, -languescere, -lan-
31. reviso, -ere, tr., go out to. gui, intr., wither away.
32. albus, -a, -um, adj., white; a 41. Neronis: i.e., of Nero's reign.
lucky color with the Romans. radicitus, adv.,/rom the roots.
34. placuisset: impers. exaresco, -arescere, -arui, intr.,
suboles, -is, dry up.
f.,

35. brood.
ad Gallinas: keep the Latin
f.,

42. progenies, -ei, line (of de-

name. scent).
36. lauretum, -i, n., laurel grove. 45. quindecim, indecl. num., fifteen.
160 AD ALPES

longius vagatl erant, quo latius loca explorfirent, cum subito

Sextus maxim5 clamore e silva parva erupit, ac quantum
celeritate potuit ad redas tendebat.
"Peril!" inquit Drusilla,
perterrita exsiliens. "Ubi est
Cornelia? Me miseram! Nescio quid mall puellae accidit!
Haud falso admonul hunc diem nobls Infaustum fore! O me
miseram! Quo me vertam?"
Interim Cornelius et Publius cum servls obviam Sexto
properaverant, ut llberls opitularentur, sl quid opus esset.
At Sextus, cum patris complexu receptus esset, prlmo prae
metu nihil omnlno enuntiare potuit. Tum, singultu vocem
interpellante, dlxit duos homines, qul subito ex arborum umbra
exsiluissent, Corneliam arreptam in silvam densiorem secum
abstulisse.
Quo audlto, omnes sine mora in silvam se praecipitaverunt;
ubi autem, etsl longe et late quaerebant, puellae vestigium
reperlre potuerunt nullum. Quare ad redas reversl inter se
breviter consuluerunt, quid iam optimum factu esset.
Interim Driisilla dolore paene amens, veste discissa ultro
citroque cursitabat, se suosque omnes vehementer incusans
quod omine tam manifesto non admonitl essent et deis invltls
iter facere eo die perseverassent.
Cui tandem Cornelius: "Noll desperare, uxor," inquit.
"Sine dubio hl homines latrones siint; sed pecunia tantum opus
est, qua fllia redimatur. Puellam ipsam laedere non volent."
At iam subito Publius: "Quid est hoc," inquit, "quod video?
Nonne procul est mulier, quae aliquid nobls manu significare
conatur?" Quae cum dlceret, digito monstrabat saxum, in quo
stabat mulier, quae modo dlversa ex parte silvae egressa erat.
"Ita est, ut tu dlcis," inquit Cornelius. "Mulier manu
aliquid tenere videtur, quod nunc in saxo ponit. Iam autem
52. quantvun, etc. : cf. XVIII, 28. 61. vocem: obj. of verb of abl.
55. Nescio quid, Something or other; absol.
the pftrase is subj. of accidit. 68. breviter, adv., briefly.
57. vertam: subjv. 74. pecunia: abl. with ojms est.
59. quid: adv. acc. tantum: adv.
1G1
 162 AD ALPES

in silvam recepit. Tu, Publl, cum Onesimo et Stasimo ad

se
saxum propera, ut statim sciatur quid sit id, quod ibi ab ea
relictum est." Quo audlto, illl celeriter abierunt.
85 In
saxo inventa est charta, litterls cruentls lnscrlpta, quam
Stasimus effuso cursu ad dominum rettulit. Charta raptim
perlecta, Cornelius enuntiavit flliam a latronibus captam esse,
qul sponderent se puellam incolumem parentibus tradituros, sl
intra dies tres pater inermis sine comite ad saxum illud triginta
90 sestertia adferret, quibus fllia redimeretur; aliter puellam
gladio occlsum lrl.
Quae ubi cognita sunt, Driisilla ululatu acrl in ten-am cecidit,
ibique exanimfita iacebat. Quam cum Anna ciiraret, Stasimo
Cornelius imperavit ut summa celeritate contenderet ad oppi-
95 dum Narniam (quod iam haud procul aberat), ut inde equos
citos adduceret.
Tum, Drusilla in redam sublata, omnes maestl ad oppidum
profectl sunt. Sed dlmidium viae vix confectum erat, cum
occurrit Stasimus equls cum recentibus.
100 Hos ipsl et Onesimo tradidit Cornelius, cum mandato
ut Romam quam celerrime properarent, ut inde reportarent
pecuniam, qua iam opus esset; ne diem noctemve intermitterent,
neve aut sibi aut equls parcerent.
Servl libenter cursu incitato abierunt. Cornelius autem cum
105 ceterls in oppidum perrexit, ubi nox sollicita et inquieta exacta
est.
Sed mane praeter oplnionem Onesimus et Stasimus praesto
fuerunt, qul nuntiaverunt se in itinere obvios factos esse cuidam
Tullio, amlco Cornell, qul pecuniam grandem secum portaret,

83. sciatur: impers. 91. occisum iri: cf. arcessitum

87. perlego, -legere, -legi, -lectus, Irt, XX, 32.
tr., read {through). 102. ng . . . intermitterent: prohibi-
tion in ind. disc.
88. spondeo, spondere, spospondi,
-ve, conj., or.
sponsus, tr., agree, promise.
89. triginta sestertia: about $1200. 103. neve: i.e., et + ne.
See Vocab., and note on 107. praeter opinionem, contrary to
XIII, 122. expectation.
 CAPUT XXVIII 163

quique mutuum dare vellet quodcumque ad puellam llberandam 110

opus esset.
Quo audlto, omnes gaudio et spe suspensl, adventum Tulll
cupide exspectabant. Qul, cum hora fere quarta pervenisset,
crumena soluta, Cornelio trlginta sestertia in mensa numeravit.
Tum ille cum Stasimo solo profectus, ut ad locum pervenit iu
ubi redae prldie constiterant, ibi servum quoque rellquit et
inermis ad saxum constitutum progressus est.
Iam subito e silva signum est audltum, latroque ingens e
latebrls ad saxum recta processit. Qui cum vldisset Cornelium
inermem pecuniam attulisse, signum alterum dedit, ac mulier 120

Corneliam e silva produxit.

Dum illa, gaudio elata, in complexum patris se praecipitat,
latro, pecunia arrepta, in silvam cum muliere celeriter rediit;
utque prlmum Cornelius et fllia se circumspexerunt, nemo iam
in conspectu erat. 125

Quo animadverso, Cornelius: "Age, fllia mea," inquit;

"adde gradum. Stasimus cum equls haud procul exspectat ; ac
brevl in gremio eris matris, quae nunc in deversorio metu
exanimata iacet."
Quae cum dlceret, Corneliam ad equos ducebat; quibus 130

celeriter in oppidum provectl, ab omnibus summo gaudio acceptl

sunt; ac mater et fllia in lacrimas effiisae, mutuo complexu
tenebantur.

110. mutuum, as a loan; neut. acc. 114. numero, -are, -avi, -atus, tr.,
111. opus: here indecl. adj., need- count out.
ful. 115. ille: i.e., Cornelius.
114. crumena, -ae, f ., money-bag. ut: temporal.
 CAPUT XXIX
Mane viatores, cum gratias maximas Tullio egissent,
Nuceriam versus profecti sunt; quo pervenerunt, cum iam
niibes nigrae in caelo cogerentur. Paulo post imber est conse-
cutus.
Haec nox haud sine trepidatione peracta est. Nam cum
omnes, de itinere fessl mature cubitum discessissent, subito
media nocte vox audlta est Corneliae, quae perterrita opem
implorabat.
Quo clamore audlto, Drusilla, e somno excussa, lumine ac-
censo ad flliae lectum quam celerrime perrexit. Ibi in lacrimas
effusa et terrore paene exanimata sedebat Cornelia; cui mater:
"Quid factum est, flliola mea?" inquit, cum puellam trepi-
dantem complexii suo reciperet.
"O mater, mater!" inquit Cornelia. "Mihi vlsa sum iterum
in silva errare. Et e spelunca subito erupit gigas immanis,
qul voce horrenda clamavit: 'Ubi est puella mea?' Tum ego
trepidans: 'Quae est puella tua?' inquam. At ille, me digito
ingentl demonstrans: 'Tu, tu,' inquit. Quo audlto, clamorem
sustull maximum, ac tu statim cum lumine ad me venistl."
Vix ea dicta erant, cum repente forls audlta est vox dlcentis:
'Tu, tu,' ac Cornelia consternata matrem arte amplexa est.
Illa autem rldens: "Quid, fllia mea? Nonne tu umquam
noctuam audlvistl? Accede huc ad fenestram. Nubes iam
discesserunt, et nox clara et serena est."
Cum Cornelia e fenestra stellas aspiceret, iterum ex arbore
propinqua audlta est vox noctuae: 'Tu, tu.' Tum puella
quoque adrlsit. Quln etiam vanl terroris eam iam pudebat;
quare rursus quieti se dedit, nec quidquam ultra trepidationis
hac nocte fuit.
164
 CAPUT XXIX 165

At postero die aliquid morae erat, quod, cum hora profec-

tionis adesset, Stasimus nusquam reperlri potuit. Dum autem
Cornelius vehementer commotus neque vocl neque Irae parcit,
accessit cauponis servus, qul dlxit Stasimum multo mane ad
quendam fundum vlclnum abiisse, sl forte ibi ova recentia re-
periret.
"Celeritate, non ovls, nunc opus est," inquit Cornelius adhuc
Ira incensus; "et iure istl scelesto accidat, sl sine eo hinc
proficlscamur. I, Onesime, tres equos quaere, ut temporis
minimum amittatur."
Equls adductls, Publius et Onesimus celeriter escenderunt
atque ad fundum profectl sunt, cum equum tertium habenls
duceret Onesimus, ut Stasimus quoque vehl posset, cum ad
deversorium redlrent.
Ubi ad fundum appropinquaverunt, in mur5 magnls litterls
Inscrlptus hic titulus apparebat : cave canem ; ac ultra murum
audiebatur canis latratus et voces hominum altercantium.
"Credo Stasimum, ut solet, in aliquod perlculum incidisse,"
inquit Publius. Quae cum dlxisset, equo dlmisso, in saxum
escendit, unde aspicere poterat quae ultra murum fierent.
Tum videbat Stasimum, qul temere murum transiluerat, a
cane in arborem refugere cbactum esse. Ibi in ramo sedens,
ille servus vafer ludificabat agricolam Iratum, qul furca
armatus Infra stabat. Interim canis frustra in arborem saltu
conabatur escendere, cum loca longe et late latratii resonarent.
"Descende Ilico," inquit agricola, "aut te, ut furem mani-
festum, furca transflgam."
"Surdus sum," inquit Stasimus, ad aurem manu admota.
"Maius clama, sl vls."

32. neque voci, etc. : i.e., he stormed 42. vehi, ride.

about angrily. 4g equo dimisso: i.e., leaving his
36. Celeritate: cf. pecunia, XXVIII, horse.
74. 55. ut, as (being).
37. accidat: impers. 57. surdus, -a, -um, adj., deaf.
39. minimum, as little as possible. 58. Maius, louder; cognate acc.
166 AD ALPES

Tum maxima voce agricola: "Descende, mastlgia, priusquam

te hac furca transflgam."
"Tantum strepitum facit canis," inquit Stasimus, "ut nihil
plane audlre possim. Dlxistlne te mihi aliquid daturum?"
"Ita vero," inquit agricola, Ira elatus. "Malum maximum
tibi dabo, furcifer, si umquam manus tibi iniciam."
AtStasimus, quasi audlre attente conaretur: "Malae meae
recte se habent," inquit, "sed aures munere suo fungl nolunt."
"Haec furca munere suo fungetur," inquit agricola, "nisi
tii llico in terram te demittes. Descendis an non descendis?"
"Nunc quidem," inquit Stasimus, "non descendo; nam in
ramo sedeo."
Quo audlto, agricola furibundus in arborem furcam proicere
parabat, cum Publius e saxo vocem emittens: "Heus tu," in-
quit. "Quid, obsecro, factum est? Servum nostrum Stasimum
ego quaero. Sl eum in hls locls vagantem vldistl, ostende, sls."
"Quisquis es, adulescens, hominl negotioso
Cui agricola:
molestiam exhibes. Nam furem manifestum canis in hanc
arborem refugere coegit, cui nullo modo persuadere potul ut
inde descenderet."
"Id mlrandum est," inquit Publius rldens, "cum
minime
canis saevus arborem custodiat et tu hominem descendentem
furca accipere paratus sls. Sed suspicor hunc esse servum,
quem quaero. Mane ille e deversorio ova emptum profectus
est; at nunc, ut videtur, more suo turbas hlc impudenter con-
citat."
"Quis sit, plane nescio," inquit agricola dentibus frendens.
63. Malum: i.e., a beating, 75. quisquis, quicquid, indef. rel.
65. Malae, punning on Malum, pron., whoever, whatever.
f.,

line 63. 76. molestia, -ae, annoyance.

69. non descendo: punning on the 79. cum, in view
of

thefactthat.
tense. 80. descendentem: the part. ap-
71. furibundus, -a, -um, adj., proximates the foree of a
with anger.
crazed cond. clause.
72. emitto, -mittere, -misi, -mis- 83- impudenter, adv., shamelessly.
sus, tr., send forth; vocem 85. frendens, -entis, part., grind-
emittere, shout. ing.
 CAPUT XXIX 167

"Sed pro impudentia sua certo scio eum hodie mihi poenas
maximas daturum."
"Ohe, senex," inquit Publius; "noll saevlre. Sine hominem
impune descendere, ac tibi hoc accipe." Quo dicto, aureum
proiecit, qul in terram ante pedes agricolae cecidit; cuius Ira, 90

aureo vlso, paulatim resldere coepit.

"Celeritate nunc opus est," inquit Publius. "Iam diu in
oppido exspectamur. Canem revoca, senex."
Tum ille, aureo sublato, canem vinculo reducere coepit;
Stasimus autem celeriter ex arbore desiluit, et cursu effuso 95

murum petlvit.
Canis, cum hostem fugientem vldisset, summa vi adnlsus
vinculum rupit, et Stasimum, quantum celeritate poterat,
secutus est. Ille vix in murum escendebat, cum canis saltu
se proiciens vestem eius dentibus apprehendit pannumque 100

inde deripuit longum.

Publius et agricola, cum Stasimum vldissent in miiro stantem,
dum vestem discissam tristis aspicit, in cachinnos maximos
effusl sunt. Ille autem ex muro desiluit, arreptoque lapide
iterum celeriter ascendit. 105

Quo animadverso, canis denuo in murum impetum fecit; sed

inde acriter ululans refugit, cum Stasimus lapidem summa vl
in eius caput impegisset.
Qua iniuria incensus, agricola cum furca subsidio cani pro-
currit. Ceteri autem celeriter in equos escenderunt, atque inci- 110

tato cursu ad oppidum revectl sunt.

Quos cum vldisset, Cornelius: "Quid tibi vls, Stasime?"
inquit. "Propter te duarum horarum iacturam iam fecimus.

97. adnitor, -niti, -nisus or nixus, 109. subsidio: dat.

intr., struggle. procurro, -currere, -curri and
-cursum' ™n
100. apprehendo, -prehendere,
-prehendi, -prehensus, tr.,
catch. 111. reveho, -vehere, -vexi, -vec-
pannus, -i, m., strip. tus, tr.; pass., ride back.
107. ululans, -antis, part., yelp- 112. Quid tibi vis? freely, What do
ing. you meanf
 168 AD ALPES

Sicubi nos posthac ita deseres, te non exspectabimus. Etiam

115 nunc vix contineor quominus te, ut mereris, ulclscar."
"Veniam da, ere, obsecro," inquit Stasimus. "Putavl ova
recentia e fundo llberls grata fore, nec dubitavi quin multo
ante tempus profectionis ego redlre possem."
"Cur igitur non temperi redlsti?" inquit Cornelius.
120 At ille: "Dum ova quaero, de via erravi. Tum mihi obviam
venit simius morosus, qul in ramo arboris me sedere coegit,
cum interim canis saevus circumsillret."
Quo audlto, Cornelius quamvls invltus rlsit omnesque in
redas iussit sine mora escendere. Cuius dicto viatores libenter
125 paruerunt ac brevl ex oppido equls volentibus vectl sunt.
119. temperi, adv., in time. 123. quamvls: with inmtus.
122. circumsilio, -ire, intr., dance 124. dictum, -i, n., order.
dbout.

OSTIUM TIBERIS
 CAPUT XXX

Postquam aliquamdiii tacitl provectl sunt, patri Publius:

"Ubi hanc noctem actiiri sumus?" inquit.
"Vereor ng necesse sit aliquam in vlllam hac nocte dever-
tere," inquit Cornelius. "Nam in hls regionibus, quo tendimus,
nulla sunt oppida magna."
"Putavl nos fortasse Sentlnl moratiiros," inquit Piiblius.
"Hoc oppidum a via nimis longe abest," inquit pater, "et
celeritatl studeo."
"Ecquid clarum Sentlnl umquam factum est?" inquit
Sextus.
"Maxime vero," inquit pater. "Sed de proelio olim ibi com-
misso fortasse Publius quaedam narrare potest."
Quibus verbls inductus, Publius haud invltus: "Abhinc
annos amplius quadringentos," inquit, "Romanl ad Sentlnum
acerrime cum Samnltibus et Gallls pugnaverunt.
"Consul iinus, cum Samnltibus congressus, prlmo satis
habebat se ab hostibus defendere, ratus sl proelium diutius
extractum esset, fore ut hostium slc minueretur impetus,
Romanls autem vlres paene integrae servarentur.
"Altero autem in cornii P. Decius Miis, qul contra Gallos
constiterat, quia lentius videbatur pedestre certamen, equites
vehementer in pugnam concitavit. Quos autem, cum in con-
fertissimos Gallos impetum fecissent, novum genus pugnae per-
terruit.
6. Sentini: loc. of Sentlnum. 16. satis habebat, was satisfied.

9. Ecquid, pron., interrog. and 21. lentus, -a, -um, adj., slow; for
comp., cf. note on longius,
XI, 15.
14. quadringenti, -ae, -a, num. adj., pedester, -tris, -tre, adj., in-
four hundred. fantry.
169
170 AD ALPES

"Iam enim advenerant hostes recentes, essedls carrlsque

superstantes, qul ingentl sonitii rotarum consternabant equos,
quibus talis tumultus Insolitus erat. Quae res Romanls vic-
toriam paene exploratam in fugam vertit.
"Decius, cum frustra suls cedentibus resistere conatus esset:
'Quid ultra moror,' inquit, 'mortem fato debitam? Nostrae
enim gentl datum est, ut depellendls clvitatis perlculls piaculo
slmus. Quare ego, ut antea pater, nunc et me ipsum et hostium
legiones dls Inferls dabo.'
"Haec locutus, M. Llvium,
pontificem, quem ablre a se
vetuerat, praelre iussit verba, quibus se legionesque hostium
pro exercitu popull Romanl devoveret. Quo rlte facto, qua
confertissima cernebatur Gallorum acies, ea concitavit equum,
Infestlsque tells se Inferens statim occlsus est."
"Heu!" inquit Cornelia. "Qua re fit, obsecro, ut fortissimi
et optiml omnes exitiis tam miseros inveniant?"
"Decio quidem," inquit pater, "illa mbrs pr5 patria oppetlta
pulcherrima videbatur; et populo Romano certe multum profuit.
Nam mllitibus perterritls iam rediit animus, et eo die victoria
clara a nostrls parta est."
"Quo modo animus mllitibus redlre potuit," inquit Cornelia,
"cum dux ab hostibus occlsus esset?"
At pater: "Pontificl Llvio llctores Decius tradiderat, eumque
iusserat imperium suum recipere; qul, cum consulem occlsum

25. essedum, -i, n., chariot. 32. antea: sc. fecit.

carrus, -i, m., truck. 33. dabd, I
utill doom.
26. superstans, -antis, part., erect 35. praeire, dictate.
(upon).
36. qua . . . ea, advs., where . . .
27. Romanis: dat. of disadvantage. there.
30. Quid, Why.
40. omnes: mod. of optimi.
moror: here trans., keep wait-
ing, put off. 42. multum, adv.
31. datum est, it has been assigned. prosum, prodesse, profui, intr.,
depellendis . . . periculis: dat. profit.
of purp. 47. lictor, -oris, m., lictor. The
piaculum, -i, n., sacrifice; dat. lictors represented his au-
of service in text. thority as commander.
 CAPUT XXX 171

vldisset, statim clamare coepit Romanos

vlcisse, quod dux
mortuus ad Inferos secum devotam hostium aciem vocaret, et
iam apud Gallos omnia terroris plena esse.
"Eodem fere tempore opportune subvenerunt mllites recen-
tes, quos consul alter, Samnltibus fugatls,
collegae auxilio
mlserat. Itaque Galll, etsl exstructls ante se scutls confertl
stabant, impetum Romanorum sustinere non potuerunt. Multl,
ubi constiterant, ibldem ceciderunt, alil & tergo circumventl
et trucldatl sunt."
"Haec me admonent," inquit Publius, "de alio facinore
egregio, quod a scrlptore Llvio memoriae traditum est."
"Quid factum est, obsecro?" inquit Sextus. "Eodemne
modo postea clvis alius pro victoria Romanorum tells hostium
se obiecit?"
"Pater eiusdem Decl se similiter pro patria devovit," inquit
frater; "sed aliud erat, de quo cogitabam:
"Olim Romae, aut motu terrae aut aliqua vl alia hiatus
immensae altitudinis subito in foro factus est, qul congestione
terrae quamvls adsidua nullo modo complerl potuit.
"Vates canebant id, quod optimum Romanl haberent, el loco
dedicandum esse, sl rem publicam
perpetuam esse vellent.
Quare diii quaesltum est quid esset illud optimum.
"Tum ferunt M. Curtium, iuvenem bello egregium, clves suos
castlgasse, quod dubitarent an ullum Romanls bonum maius
esset quam arma et virtus.
"Deinde, ubi silentium factum est, templa deorum immor-
talium Capitoliumque intuens, et manus nunc in caelum nunc
in patentem terrae hiatum porrigens, ille se devovit; tum, equo

53. collegae: dat. 68. id . . . optimum, the best thing

.. - , . , , which. Cf. XVI,' 85.
54. scutum, -l, n., shield.
. 69. perpetuus, -a, -um, adj., ever-
63. simihter, adv., in like manner. lasting.
altitudo, -inis, immortalis, -e, adj., immortal.
f.,

66. depth. 74.

congestio, -onis,
f.,

accumula- 75. intueor, -tueri, -tuitus sum, tr.,

twn. turn (one's) glance on.
68. canebant, predicted. 76. patentem: as adj., yauming.
 R.S. Rogers
[Photograph by

QUO MODO ROMANI AQUAM IN URBES DUCEBANT

172
 CAPUT XXX 173

quam poterat maxime ornato Insidens, armatus se in hiatum

immlsit.
"Dona et fruges super eum multitudine virorum et
a
mulierum congesta sunt; et locus 'lacus Curtius' appellatus est,
quod ille vltam suam ibi pro perpetuitate rel publicae largltus
erat."
"Mihi quidem," inquit Cornelius, "ille vir videtur etiam
tall elogio dignus, quale Simonides scrlpsit in Lacedaemonios,
qul Thermopylls ceciderunt:

"
'Dlc, hospes, Spartae, nos te hlc vldisse iacentls,
Dum sanctls patriae legibus obsequimur.' "

"Haec omnia egregia et maxime laudanda sunt," inquit

Cornelia; "sed exitiis habent, qul maestitiam maximam
mihi iniciant. Nonne tii vls, pater, aliquid iucundius nar-
rare?"
"Ita vero," inquit ille. "Exponam, sl vls, quo modo Caesar
dictator inopiam aquae sublevaverit, cum Alexandreae ab hos-
tibus obsideretur:
"Urbs illa tota suffossa, specusque ad fliimen Nllum
est fere
pertinentes habet, quibus aqua in prlvatas domos inducitur; ubi
paulatim liquescit ac subsldit. Nam cum prlmo e Nllo Influit,

77. insidens, -entis, part., sitting 87. obsequor, -sequi, -secutus sum,
astride. intr., be obedient; trans.
79. frux, frugis, f ., fruit of the earth. phrase, Hn obedience to,' etc.
93. Alexandreae: loc.
80. congesta: neut.; ref. to things.
perpetuitas, -atis, continu- 95. suffosus, -a, -um, part., under-
f.,

81.
ance, immortality . mined.
largior, -iri, -itus sum, tr., specus: acc. pl.
ad . . . pertinentes: i.e., con-
sacrifice.
nectcd (by a main channel)
84. elogium, -I, n., epitaph. with the river.
m,for.
97. liquesco, liquescere, licui, intr.,
85. Thermopylis: loc. of Thermopy- become clear.
lae. subsidd, -sidere, -sedi, -ses-
86. Spartae: loc. sum, intr., settle.
 174 AD ALPES

adeo est llm5sa et turbida, ut multls varilsque morbls eos adfi-

ciat, qul statim bibunt.
100 "Aqua ex hls specibus extracta Caesar quoque aliquamdiii
iitebatur. Tum hostes, ratl f ore ut Romanl se dedere cogerentur,
sl aquatione prohibitl essent, magnum et difficile opus aggressl
sunt.
"Nam rotls et machinls maximam vim aquae mari exhause-ex
105 runt, quam in loca a Caesare occupata fundere non. intermitte-

bant. Quo modo aqua, quae e specibus a Romanls trahebatur,

in dies salsior flebat, adeo ut postremo bibl omnlno non posset.
"Tum nostri ad summam desperationem pervenerunt;
Caesar autem eorum timorem cohortatione et ratione minuit.
no Nam docuit, putels fossls, aquam dulcem reperlrl posse, quia
lltora omnia natura aquae dulcis venas haberent; sln autem
hoc modo aquarl non possent, aditum ad mare patere, et cotldie
navibus se aquam petlturum.
"Tall oratione confirmatls suls, centurionibus negotium
n5 dedit ut, reliquls operibus intermissls, ad fodiendos puteos
animum conferrent. Quo suscepto negotio atque omnium animls
ad laborem incitatls, iina nocte inventa est magna vls aquae
dulcis, nec postea simill inopia laboratum est."
"Optime!" inquit Cornelia. "Vellem fabulae omnes exitus
120 tam iucundos haberent."

Dum haec flunt, redae celeriter provehebantur; ac ves-

perascente iam die viatores ad quandam vlllam hospitio acceptl
sunt.

98. llmosus, -a, -um, adj., muddy. 112. aditus, -us, m., approach.
102. aquatid, -onis, f ., watersupply. 118. laboratum est: impers.; trans.,
107. ia dies, daily. 'did they suffer/
adeo, so much so. 121. vesperasco, -ere, -avi, intr.,
111. natflra, by (a law of) nature. incline toward evening.
 CAPUT XXXI
Cibo et somno refectl mane abierunt, quarta fere hora
ac
ad flumen Metaurum pervenerunt. Quod cum ponte translrent,
Cornelius: "Ad hoc fhimen," inquit, "commissum est proelium,
quod spes omnes Hannibalis funditus evertit."
"Ipsene aderat," inquit Sextus, "cum hic pugnatum est?"
"Immo longe aberat," inquit pater, "ac Romanl hoc loco
congressi sunt cum eius fratre, Hasdrubale, qul ex Hispania
cum exercitu subsidio properabat."
"Minus igitur mlrandum est," inquit Sextus, "sl Poenl victl
sunt. Nam Hannibal, cum ipse coram adesset, perraro supera-
tus esse videtur. Sed de hoc proelio plura libenter audiamus.
A prlncipio exordlre, sl vls."
Tum pater: "Hannibal haud procul a Venusia trahebat
bellum, sperans brevl adfore fratrem; quare nondum vole-
bat decertare cum consule C. Claudio Nerone, qul haud longe
castra posuerat.
"Cum alter consul, M. Llvius, adventum Hasdrubalis ex-
spectaret hls in regionibus,per quas nunc iter facimus, forte
equites hostium, qul litteras ad Hannibalem deferebant, a
Romanis sunt interceptl et ad Neronem adductl.
"Consilio Poenorum ex hls cognito, Nero, relicto Q. Catio
legato, qul castrls praeesset, ipse magnls itineribus ad collegam
Llvium contendit. Tum, coniunctls copils, consules Hasdru-
balem se recipere conantem consecutl sunt atque iniquo loco
proelium committere coegerunt.
"Cum diii atque acriter dlmicatum esset, Nero e dextro

4. funditus, adv., utterly. 20. intercipio, -cipere, -cepi, -cep-

10. coram, adv., in person. t^s» tr-> intercept.
12. exordire: imper. 22. castris: dat.

175
176 AD ALPES

cornu (ubi segnius pugnabatur) cohortes aliquot detraxit, quas

post aciem circumductas subito in dextrum hostium latus imml-
sit. Tum omnibus ex partibus, a fronte, a latere, a tergo, hostes
trucldatl sunt.
"Elephantl vero a suls rectoribus plures quam a Ro-
manls sunt interfectl. Nam rectores scalprum cum malleo
habebant. Id, cum saevlre bestiae ac ruere in suos coeperant,
rector inter aures positum, in articulo quo coniungitur capitl
cervlx, quam maxima poterat vl adigebat. Qu5 vulnere ele-
phantl statim conciderunt.
"Interim Hasdrubal officio bonl imperatoris fungebatur.
Ille pugnantes hortando sustinuit, ille fessos nunc precando
nunc castlgando accendit, ille fugientes revocavit omissamque
pugnam aliquot locls restituit.
"Postremo, cum haud dubia victoria Romanorum esset, ne
superstes esset exercitul tanto, in hostes concitato equo se imml-
sit. Ibi, ut patre Hamilcare et Hannibale fratre dignum erat,
pugnans cecidit."
"Denuo quaero," inquit Cornelia, "cur optiml et fortissiml
semper exitus tam miseros inveniant."
"Eratne autem Hasdrubal vir vere optimus?" inquit Sextus.
"Semper audlvl Poenos paene omnes perfidos et impios fuisse."
"Slc memoriae traditum est," inquit pater. "Quln etiam
hodie quoque 'Punica fides' pro 'perfidia' saepe dlcitur. Sed
maiores nostrl, virl rel publicae amantissiml, gloriam clvitatis
se aucturos fortasse putabant, sl hostes quam maxime Infames
fecissent.
27. segniter, adv., with little spirit. 35. adigo, -igere, -egi, -actus, tr.,
drivehome.
28. circumduco, -ducere, -diud,
-ductus, tr., lead around. 39- om1ssam, given up, dtsconiin-

^
ued.
31. Elephanft trans. nom. as if M
43 ut free]
part1t. gen. accorded (urith).
-i,

32. scalprum, n., chisel. 50. dicitur, is used.

malleus, -i, m., hammer. - „,-..•„„. „ . .
C1
51. rei publicae: obj. gen.
•

'

'

34. positum: modifier of Id, line 33. 52. augeo, augere, auxi, auctus, tr.,
articulus, -i, m., joint. inerease.
 CAPUT XXXI 177

"Quare operae pretium est animadvertere scrlptoris Llvl

verba repugnantia; qul, etsl inhiimanam crudelitatem in Han-
nibale fuisse dlcit, commemorat tamen post proelium ad lacum
Trasumenum commissum Poenum funeris causa corpus Flaminl
c5nsulis magna dlligentia quaeslvisse; quod non fecisset pro-
fecto, sl monstrum hominis fuisset."
"Quid agebat Hannibal," inquit Sextus, "dum fortuna ita
fratrem deserit?"
"Castrls se tenebat," inquit pater, "nec suspicatus est quan-
tum mall suls rebus accidisset, priusquam Nero victor rediit.
Tum caput Hasdrubalis, quod consul magna ciira servatum
attulerat, ante stationes hostium proiectum est. Quo signo Han-
nibal cognovit se omnia perdidisse."
"Vah!" inquit Cornelia horrescens; "mihi quidem in con-
sule Romano inhumana crudelitas fuisse videtur."
"De desperatione Hannibalis," inquit Publius, "cum cogno-
visset fratrem occlsum esse, dlcit poeta Horatius; cuius verba,
sl potero, memoria referam:

'Carthaginl iam non ego nuntios

Mittam superbos. Occidit, occidit
Spes omnis et fortiina nostrl
Nominis, Hasdrubale interempto/ i »

"Bellumne totum ita ad finem adductum est?" inquit Sex-

tus.
"Nullo modo," inquit pater. "Sed Hannibal in extremas
Italiae partes se recipere coactus, postremo in Africam revoca-
tus est, ut patriam defenderet. Romanl enim iam ed copias
transvexerant."
Cum haec dicta essent, ad locum amoenum perventum est,

54. operae pretium est, it is worth 72. Carthagiai: poetic use of dat.
while. for acc.
5S. quod, (a thing) which. 75. interimo, -imere, -emi, -em-
C2. Castris: abl. ptus, tr., cut off.
 178 AD ALPES

ubi viatores ex redis descenderunt, ac, per herbam dispositl,

ceperunt cibum, cum interim equl in umbra reficiebantur. Tum
85 iterum profectl hora nona Fanum Fortunae pervenerunt, quo
in oppido hanc noctem agere constituerant.
Mox llberl, qul cupide cenae tempus exspectabant, ad Annam
accesserunt, quae Lucium huml ludentem servabat; et Cornelia:
"Adeo esurimus," inquit, "ut quo modo tempus teratur excogi-
90 tare non posslmus. Nonne tu nos adiuvare potes?"
Tum illa: "Meministisne," inquit, "me quondam vobls
multa narrare quodam de Moyse, qul gentem meam servitiite
Hberavit et ex Aegypto eduxit in flnes maioribus nostrls a deo
destinatos?"
95 "Haec omnia memoria tenemus," inquit Sextus. "Perge
porro dlcere."
"E5 tempore," inquit Anna, "quo Moyses natus est, rex
earum regionum edictum proposuerat ut pueri Infantes gentis
nostrae occlderentur omnes. Nam in dies crescebat multitudo,
100 ac metuebat rex ne quando populus, quem servitiite premebat,
seditionem commoveret et summa rerum potlretur.
"Moysem autem Infantem mater domi tres menses occulta-
vit. Tum alveo facto imposuit puerum, atque inter harundines
prope fluminis rlpam abscondit. Interim soror pueri haud
105 procul eventum exspectabat.
"Paulo post ad lavandum regis fllia flumen adiit; dumque
ancillae in rlpa vagantur, alveum animadvertit. Quo aperto,
regia virgo, cum Infantem flentem vldisset, misericordia mota:
'Hic est,' inquit, 'iinus de Infantibus proscrlptls.'
no "Tum subito soror praesto: 'Vlsne me vocare mulierem,'
86. hanc, that. 101. summa, -ae, f . ; summa rerum,
88. servabat, was watching. control of affairs.
98. ut, (to the effect) that. 109. proscriptus, -a, -um, part.,
99. in dies: diff. from coUdie; ac- proscribed, condemned to die.
tion progressive (cresco). 110. praesto, freely, stepping up.
 CAPUT XXXI 179

'I,
inquit, 'quae Infantem nutrire possit?' eam arcesse,' inquit
illa. Puella igitur laeta abiit, suamque statim matrem vocavit.
"Hoc modo Moyses servatus est; quem, cum iam iuvenis
esset, fllia regis in locum flll adoptavit."
"Haec est fabula lepidissima," inquit Cornelia.
At Sextus: "Tuls verbls," inquit, "de casu Romull et Remi
admoneor, qul quoque in alveo expositl sunt. Sed mlror quam
mox edamus." Tum post se respiciens: "Nonne Onesimum iam
appropinquantem video? Is certe est. Eamus." Quo dicto,
celeriter llberl abierunt.

116. casu, experience. 117. in alveo, etc: the wolf episode.

Photograph by C. E. Bennetl
LOCA PROPE VILLAM POETAE HORATI FLACCl
 CAPUT XXXII
die via ducebat secundum lltus maris Hadriaticl,
Postero
ubi venti recentes vim equls incutiebant, ac Cornelius: "Omnia
prospere cedere videntur, et spero nos hodie Arlminum usque
progredl posse."
5 Hoc audlto, Publius: "Mihi recordari videor," inquit,
"flumen Rubiconem haud procul ab Arlmino in mare Influere."
"Quln etiam," inquit pater, "ostium fliiminis qulnque fere
mllia passuum ab oppid5 abest."
"Cur tam multa de flumine Rubicone?" inquit Sextus.
10 "Ecquid memoria dignum ibi factum est?"
"Dignissimum vero," inquit pater. "Parvus scllicet est
amnis, sed ab Italia reliqua dlvidebat provinciam olim Caesari
dictatorl decretam. Quare cum ille Rubiconem translbat, bellum
patriae aperte Inferebatur."
ia "Cum res tantum in discrlmen addiiceretur," inquit Sextus,
"credo eum diii dubitasse utrum translret necne."
"Recte dlcis," inquit pater. "Sed Publius noster de hac
re profecto saepe legit, nec dubito quln ille libenter quaedam
vobls narraturus sit."
20 "Optime," inquit Sextus. "Quo modo res acta est, frater?"
Tum ille: "Caesar in commentarils suls plurima dlcit de
iniurils sibi inlatls, et de causls cur arma sumenda essent; sed
de transitu huius fluminis ipse nihil tradit.

1. secundum: prep. 12. dividd, -videre, -visi, -visus,

2. incutio, -cutere, -cussi, -cussus, tr., divide.
tr., inspire. 21. commentarius, -i, m., com-
mentary.
23. transitus, -fls, m., crossing.
180
 CAPUT XXXII 181

"Apud Suetonium autem multa invenio, quae ad hanc rem

pertinent. Nam ille dlcit Caesarem, cum ad fiumen venisset,
conversum ad proximos dlxisse: 'Etiam nunc redlre possumus;
sln autem hunc pontem parvum transierimus, omnia armls agen-
da erunt.'
"Tum quldam iuvenis egregia corporis magnitudine et specie
prope sedens repente apparuit, qul harundine canebat. Ad
quem audiendum non solum pastores sed etiam mllites con-
currerunt.
"In els erant aeneatores quldam; quorum ab iino tuba
arrepta, iuvenis ad flumen prosiluit et ingentl splritii classicum
exorsus ad alteram rlpam contendit.
"Tum Caesar: 'Sequamur,' inquit, 'quo deorum ostenta et
inimlcorum iniiiriae vocant. Iacta est alea.' Hoc modo fliimen
transitum est."
At Sextus: "Cum haec res Romam delata esset," inquit,
"vereor ne Pompeius nuntium haud libenter acceperit."
"Commotus est non solum Pompeius," inquit Publius, "sed
etiam clvitas tota; multlque statim ex urbe egressl salutem
fuga petierunt. Etiam Cicero multum dubitabat utrum uxorl
flliaeque suaderet ut Romae manerent necne."
"Quid, obsecro, els timebat?" inquit Cornelia. "Caesar
certe cum feminls non bellum gesturus erat."
"Recte conicis," inquit pater. "Sed omnia tum turbida
erant; ac Cicero etiam hoc modo loquitur: 'Sln homo amens
dlripiendam urbem daturus est' — quibus verbls ostendit quanto
in periculo omnia versarl exlstimaverit."
"Mihi quoque maxime mlrandum videtur," inquit Publius,
30. canebat, was playing (ora). 36. ostentum, -i, n., sign, leading.
33. aeneator, -oris, m., trumpeter.
j f.,

37. alea, -ae, die.

qudrum: partit. wrth HnB.
^ vereor ng am indined to
34. prosilio, -u-e, -ui, intr., leap thinkthat.
forward. . . .
classicum, -i, n., call (to ad- 44- necne' or
vance). 48. homo amens: i.e., Caesar.
 182 AD ALPES

"Ciceronem et alios prlncipes clvitatis tantam inhumanitatem

Caesarl imputasse."
At pater: "De eius rebus in Gallia gestls fama iam evulgata
56 erat; nec vero Gallls aut Germanls umquam pepercerat
Caesar, si eorum supplicium ceteris documento futiirum esse
putabat. Propter haec, ut oplnor, de eius voluntate in rem
publicam omnes tantopere timuerunt.
"Quam eorum oplnionem eventus tamen multum fefellit.
60 Nam Caesar, simulatque Rubiconem transiit et cum clvibus
Romanls bellum est susceptum, omnls summa comitate tracta-
bat.
"Nam quo modo cum clvibus acturus esset, statim ille
ostendit, cum Corflnium cepit, ubi L. Domitius a Pompeio
65 relictus erat, cum ipse ex Italia fugeret."
"Quid factum est?" inquit Sextus.
"Urbe dedita," inquit pater, "praefectl ex castrls egressl
sunt. Tum Caesar, apud eos pauca de ipsorum ingrato animo
locutus, Domitium reliquosque incolumes dlmlsit; mllites
70 autem suum in exercitum recepit."
"Hui!" inquit Cornelia. "Quis putaret Caesarem tam
mltem fore?"
Et Sextus: "Pro tanta clementia, oplnor, omnes el gratiam
maximam habuerunt."
75 "Res longe aliter evenit," inquit pater. "Mllites quidem
se satis fideliter gesserunt, sed Domitius et reliqul praefectl
paene omnes statim se contulerunt ad Caesaris inimlcos, ut alibl
in acie contra eum pugnare possent."
"Video," inquit Publius, "Sextum haec haud ita attente
80 audlre. Credo me posse aliud narrare, quod el magis placeat."

inhumanitas, -atis, in, toward.

f.,

52. brutality, 57.

barbarity. 71. putaret, would have thought.
53. imputo, -are, -avi, -atus, tr., 76. fideliter, adv., loyally.
ascnbe-
77. alibi: Domitius opposed Caesar
56. documentum, -i, n., warmng; at Marseilles, and fcll in
dat. of serv1ce m text. the rout after the Battle of
voluntas, -atis, Pharsalus.
f.,

57. attitude.
 CAPUT XXXII 183

At Sextus: "Age, dlc, frater," inquit. "Haec quae audlvi-

mus optima sunt, sed me minus delectant."
"Olim," inquit Publius, "cum Agricola Britanniam armis
subigeret, cohors Usiporum memorabile ausa est
quaedam
facinus; occlso enim centurione et mllitibus, qul ad tradendam 85

discipllnam manipulls immixtl erant, tres naves occupave-

runt, cum gubernatores vi ac minis secum ascendere cogerent.
"Tum secundum lltus vectl, etsl saepe ad aquandum et cibum
raptum e navibus egressl erant, postremo in tantam pervenerunt
inopiam, ut p1imo Infirmissimls suorum, tum alils sorte ductls no

vescerentur."
"Vah!" inquit Cornelia. "Intellegere non possum cur res
tam foedas audlre cupias, Sexte."
"Hoc adprlme bonum est," inquit ille. "Quid tum, Piibll?"
At frater: "Uslpl, hoc modo Britanniam circumvectl, navibus 95

Inscientia regendl amissis, in continentl pro latronibus habiti

sunt. Multl Frlsils sunt aut interfectl aut captl;
a Suebls et
atque eorum, qul ita in servitutem redactl erant, nonnulll
miitatione emptorum usque ad nostram rlpam pervenerunt."
Ita inter se usque ad merldiem viatores lociitl sunt; tum 100

constiterunt quodam in loco, unde mare longe et late aspicl

poterat. Quare llberl cupide petierunt ut sibi liceret in lltore
paulisper vagarl, cum equl pabulo reficerentur.
Drusilla prlmo negavit; nam adhuc mentem eius sollicitabat
memoria illlus diel, quo Cornelia a latronibus capta erat. Sed 105

postremo, cum llberl pollicitl essent se haud longe vagaturos,

Onesimo et Stasimo imperatum est ut eos comitarentur neve
umquam e conspectu suo paterentur ablre.
85. ad tradendam disciplinam: i.e., 95. circumvehor, -vehi, -vectus
to impart a knowledge of sum, tr., circumnavigate.
f.,

tactics. 96. inscientia, -ae, ignorance.

86. manipulus, -i, m., maniple. continenti, mainlarid.
98. eorum: partit. gen.
f.,

87. minae, -arum, threats.

99. nostram ripam: the west bank
89. raptum: supine. of the Rhine, Gaul being
90. infirmus, -a, -um, adj., weak. carly organized as a Roman
sudrum: partit. gen. province.
 184 AD ALPES

Laetl in lltore llberl cursitabant, conchas undique eligentes;

110 tum, sinii repleto, Cornelia in saxo paulo supra aquam promi-
nente consedit.
Dum ibi conchls suls intenta moratur, Sextus a tergo clam
accessit, et subito magna voce: "Cave latrones!" inquit.
Quo audlto, Cornelia perterrita exsiluit, et, pede fallente,
115 in undas praecipitata est. Tum Sextus clamores lamentabiles
sustulit; servl autem, cum celeriter in aquam se proiecissent,
puellam pavidam ad harenam traxerunt.
Deinde omnes vultu demisso ad redas se receperunt, cum
Sextus longe a tergo sequeretur, Cornelia autem metu et frigore
120 tremere non desineret.
Quos cum aspexisset, Driisilla terrore elata: "Quid nunc
mall accidit?" inquit. "Cur has vestes madidas video?"
Nemo voce Sextum prodere voluit; sed Publius, qui fratrem
trlstem procul sequl animadverterat: "Suspicor," inquit,
125 "quid factum sit. Sextus noster, ut oplnor, denuo sororem
ludificavit."
Tum Cornelius vultil torvo: "Satis in praesens iam dictum
est. Sed cum Arlminum pervenerimus, tum haec res dliiidi-
cabitur. Interim in sole vestes madidae siccentur."
130 Quod cum factum esset, iterum profectl, sub vesperum ad
cauponem deverterunt.

110. supra, out over. 127. torvus, -a, -um, adj., stern.
promineo, -minere, -minul, in praesens, for the present.
intr., project.
129. siccd, -Sre, -avi, -atus, tr., dry;
120. tremo, -ere, -ui, intr., shake. siccentur, have . . . dried,
123. prodo, -dere, -didi, -ditus, tr., the subj v. expressing a com-
betray. mand, as often.
 CAPUT XXXIII
Mane, cum redae adductae essent, omnes alacres conscen-
derunt. Sextus autem diu maestus secum sedebat; nam a patre
vehementer castlgatus erat, eumque suae imprudentiae maxime
paenitebat; nisi enim prldie Onesimus et Stasimus praesto
fuissent, Cornelia fortasse in fhlctibus periisset.
Postremo hilariore vultu se circumspicere coepit; cum autem
loco idoneo viatores constitissent, ut cibus depromeretur, in
umbra adhuc quietus sedebat, neque oravit ut sibi liceret per
agros vagari. E contrario a matre petiit ut sibi aliquid narraret.
Drusilla, primo recusare conata: "Hls diebus," inquit,
"pauca lego. Sed fortasse non audlvisti de itinere Orphel, qul
ad Inferos descendit, ut inde uxorem Eurydicen reduceret."
"Haec narra, sls, mater," inquit Cornelia. "Ego quoque
audlre volo."
"Memoriae traditum est," inquit Drusilla, "Eurydicen, dum
in herba vagatur seciira, dentem serpentis in pedem recepisse;
quo vulnere celeriter exanimata est.
"Quam cum Orpheus diu deplorasset, constituit ipse descen-
dere ad umbras, sl forte cantu suo dls Inferls persuadere posset,
ut Eurydicen ad superos reducl paterentur.
"Quare sine mora prof ectus, per 'templa alta Orci pallida
leto, nubila tenebrls loca' iter fecit, ipsamque Proserpinam
impavidus et regem Inferorum adiit.

imprudentia, 20. superos, the world

f.,

3. -ae, thought- above (vs.

lessness. Inferos).
contrario, On the contrary. 21 • templa, expanses.
£
9.

22. letum, -i, n., destruetion.

12. Eurydicen: acc. sing., Greek
nubilus, -a, -um, adj., clouded,
decl.
dark.
umbras: i.e., the (realm loca: in app. with templa, line
of

19. the)
dead. 21.
185
 CAPUT XXXIII 187

"Apud quos lyra personat, nervosque ad verba movens orat

ut uxor sibi reddatur. Interim, dulcedine cantus captae, umbrae
undique flebant. Quln etiam Tantalus non diutius aquam
oaptare conatus est, et Ixlon vultii rlsit invito.
"Hls precibus resistere nec Proserpina neque ipse Phlto
poterat, et Eurydice vocata est. Accessit uxor adhuc de vulnere
tarda; quam Orpheus laetus recepit. Sed dlmissus est cum
mandato ut ablret statim, neve prius respiceret quam e regno
Inferorum esset egressus; aliter irritum donum futurum.
"Silentio Orpheus et Eurydice ascenderunt cllvum arduum,
obscurum, callgine atra densum; nec procul afuerunt a mar-
gine orae superae, cum ille, veritus ne uxor deficeret, amans ocu-
los retorsit.
"Quo facto, illa statim relapsa est; neque Orpheo, etsl
Charontem enlxe Sravit, flumen iterum transire licuit, nec
postea uxorem umquam aspexit."
"Tu quoque, mater," inquit Cornelia, "audltu trlstia narras.
Vix lacrimas teneo, cum de Orpheo misero cogito."
"At," inquit Sextus, "quis est ille Charon, aut quo modo
is Orphea prohibere potuit quominus redlret, ut iterum uxorem
peteret?"
Tum Piiblius: "Charon erat portitor," inquit, "qui umbras
cymba trans flumen Acherontem vehebat. De hls rebus multa
dicit poeta Vergilius, qul refert quo modo heros quoque Aeneas
ad Inferos descenderit, ut ibi patrem Anchlsen convenlret."

lyra, -ae, clivus, -i, m., slope.

f.,

24. lyre. 33.

persono, -are, -ul, -itus, tr. arduus, -a, -um, adj., steep.
and intr., play. margo, -inis,
f.,

34. edge, level.

-i,

nervus, m., string.

35. superae: cf. superos, line 20.
ad verba, to accompany (his)
words. 37. relabor, -labi, -lapsus sum,
intr., slip back.
dulcedd, -inis,
f.,

25. sweetness.
cantus: gen. 43. Orphea: acc. sing.; Greek decl.
27. vultu . . invito: i.e., involunta- 45. portitor, -oris, m., ferryman.
.

rily. 47. refert, tells.

(prex, precis), entreaty.
f.,

28. heros, -dis, m., hero; Greek

29. de,from,i.e.,asaresultof. decl.
31. regnum, -i, n., realm. 48. Anchisen: Greek decl.
188 AD ALPES

"De hoc amplius, sl vls," inquit Sextus. "Libenter te

audio."
"Aeneas, cum classem ad Italiam appulisset," inquit Pub-
lius, "Sibyllam statim adiit, quae ad Inferos dux viae esset.
Illa autem ei respondit:
" '
Facilis descensus Averno;
Noctes atque dies patet atrl ianua Dltis.
Sed revocare gradum superasque evadere ad auras,
'
Hoc opus, hic labor est.

"Praeterea monuit paucos admodum fuisse, qul umquam ad

oras rediissent superas, cum semel eo descendissent; sin autem
ille perlculum tantum sublre paratus esset, in opaca silva in-
veniendum esse ramum aureum, qul, ut munus acceptissimum,
ad Proserpinam deferretur.
"Aeneas, fortuna adhltus, ramum invenit, et Sibylla duce
per speluncam atram progressus iter Inferorum brevl carpebat.
Prlmo occurrunt species horrendae, quas heros, timore commo-
tus, gladio stricto transflgere parabat. Sibylla autem docuit
illas esse umbras tantum, quae nec laedere nec laedl possent.
"Slc ad rlpam Acherontis pervenerunt. Quos cum appropin-
quantes vldisset Charon, statim ablre iussit; nam sibi nefas esse
corporaylva traducere cymba. Postquam autem ramum aspexit
aureum, sine mora Aenean comitemque in cymbam recepit.
"Illa, quae umbras tantum portare solebat, sub pondere
gemuit; Aeneas autem incolumis ad rlpam pervenit alteram,

52. dux viae, conductor. 57. Hoc . . . hic: agreeing with the
esset: note mood. pred. nouns. Hoc scans as
a long syllable.
54. descensus, -us, m., descent.
Averno, to the Lower World; 60. opacus, -a, -um, adj., dark,
cf. Carthdginl, XXXI, 72. shady.

55. atri: as connected with death. 61. ut, as.

Ditis, nom. Dis: a name of 64. inferorum: trans. the gen., 'lo.'
Pluto. 72. Illa: the boat.
56. auras, atmosphere. 73. gemo, -ere, -ui, intr., groan.
 CAPUT XXXIII 180

et in Nemoribus Fortunatorum postremo repperit patrem."

Sed iam equl recreatl sunt, ac Cornelius omnes in redas
conscendere iussit; nam sperabat ante vesperum Faventiam
usque pervenlri posse.
Cum denuo iter carperent, Sextus: "Modo dlxistl, Publl,"
inquit, "Aenean classem ad Italiam appulisse. Unde, obsecro,
naves solverat?"
"A Sicilia tum venerat," inquit Publius; "sed antea naves
solverat Carthagine, quam urbem Dldo condidit, cum crudeli-
tate fratris domo expulsa omnibus cum opibus trans mare
fugisset, ut locls longinquls clvitatem novam Institueret."
"Opesne eius magnae erant?" inquit Sextus.
"Permagnae fuisse dlcuntur," inquit Publius. "Et multls
post saeculls, imperator Nero, cum fiscum maximls sumptibus
exhausisset et pecunia egeret, in spem summam erectus est ex
indicio cuiusdam equitis Romanl, qul pro certo nuntiabat
thesauros maximos, quos Dldo Tyro fugiens secum extulisset,
adhuc integros esse inAfrica, invastissimls cavernls absconditos,
ac posse parvo labore effodl. Postea imperator, cum haec spes
eum fefellisset, raplnls intendit animum."
"Hem!" inquit Cornelia. "Istlus monstrl nomen ipsum
vix audlre sustineo."
"Atqui quiddam est," inquit Publius, "quod de eius familia
forsitan libenter audias."
"Perge porro dlcere," inquit Sextus. "Ego quidem te de eo
loquentem libenter audio."
"Nero erat e gente Domitia," inquit Publius, "S qua duae
familiae illustres fuerunt, Calvlnorum et Ahenobarborum; et

74. nemus, -oris, n., grove; Nemora 93. rapina, -ae, f.; pl., plundering;
Fortunatorum, Elysium, dat. in text.
82. quam urbem, a city which. 94- nem> interj., hahl
„_ . ipsum, (the) mere.
87. saeculum, -i, n., generahon. lf)n
. ,
Senie, cian.
fiscus, -i, m., the imperial treas-
ury_ 101. lllustns, -e, ad]., famous.
Calvinorum, etc, (namely, the
90. thesaurus, -i, m., treasure. families) of the C. andtheA.
 190 AD ALPES

ipse Lucius Domitius Ahenobarbus vocabatur, donec ab impera-

tore Claudio est adoptatus.
"Memoriae traditum est prlscls temporibus cuidam L. Domi-
105 tio, rure ad urbem redeuntl, in via obviam factos esse duos
iuvenes augustiore specie, qui eum iuberent senatul ac populo
nuntiare victoriam maximam a Romanls ad lacum Regillum
modo partam esse.
"Cum autem ille dubitaret utrum els fidem haberet necne,
110 iuvenes, ut auctoritatem suam dlvlnam esse probarent, malas
eius manibus suls permulserunt; ac statim e nigra hominis barba
rutila atque aerl similis facta est; unde cognomen 'Ahenobarbus.'
Quod Insigne adhuc manet; nam postea ex illa familia multl
barba rutila fuerunt."
115 "Hoc magis placet," inquit Cornelia, "etsl mihi quidem vix
credibile videtur."
Interim redas equl libenter ducebant; ac hora fere iindecima
ad oppidum Faventiam perventum est. Postero die viatores
contenderunt Bononiam usque, ubi in hospitium amlcl dever-
120 terunt.
105. urbem: i.e., Rome. 112. aeri: dat. with similis.
IL: 1 1
Ahenobarbus, l.-i
lit., rt
Bronze-
bearded.

111. e,from (being). 113. insigne, -is, n., mark.

 CAPUT XXXIV
Inde mane profectl, ante merldiem pervenerunt ad rivum
amoenum, ubi duas horas moratl sunt. Postquam gustaverunt,
Anna cum Lucio in herba consedit, ac llberl ab ea petlverunt
ut aliquid sibi narraret.
Atque illa: "tJnum tantum nunc recordarl possum," inquit,
"neque id permagnum. Sed sl audlre vultis, ego incipiam."
"Narra, obsecro," inquit Sextus. "Nam Publius aliquo
solus abiit, ceterique quietl se dedisse videntur."
"Fortasse," inquit Anna, "meministis me olim quaedam
loqul de iuvene pastore, qul gigantem occldit rexque postea
factus est."
"Ita vero," inquit Cornelia. "Plura audlre volumus."
Tum Anna: "Illl regl fuit fllius, quem unice amabat. Puer
erat Insignl pulchritudine; sed cum iam adultus esset,«coniura-
tionem in patrem fecit, cum speraret se ipsum regem fore.
"Hac coniiiratione detecta, pater prlmo salutem fuga petiit;
sed postremo, copils coactls, bellum cum fllio gerere invltus
paravit.
"Eo die, quo exercitiis decertatiiri erant, omnes regem
enlxe oraverunt ne se ipsum perlculo obiceret. Quare, cum
ceteri ad pugnam proficlscerentur, ipse ad oppidl portam
relictus est.
"Fllium quamvls perfidum pater tamen vehementer amabat.
Quare legato suo abeuntl dlligenter praeceperat, ne quid iuvenl
7. aliquo: cf. eo, quo, etc. 20. sS ipsum: i.e., his own person.
14. Insignis, -e, adj., unusual. 24. ne qiud, lit., that in no respect
(adv. acc).
up.
191
192 AD ALPES

ipsl noceretur; et iam sollicita mente eventum exspectabat, dum

speculator e muro attente prospicit.
"A
regils copils magna victoria parta est; ac fllius, asino
vectus, per silvam effugere conabatur. Capillo tamen, qul el
promissus erat, ramls implicato, asinus abiit, hominemque in
arbore pendentem rellquit.
"Hoc cognito, legatus regius, tribus lancels arreptls, in silvam
properavit iuvenemque ter per pectus transverberavit. Tum
comites, cum prius hominem exanimatum gladils aggressi essent,
dempserunt corpus; quod in foveam abiectum saxis multls
mllites obruerunt.
"Interim rex sollicitus nuntios pugnae ubique
sperabat;
speculator clamavit cursorem procul conspicl posse, rex, in
summam exspectationem erectus, vix hominis adventum manere
potuit; cumque el victoria magna nuntiata esset, hoc tantum
rogabat: 'Estne iuvenis salvus?'
"Cursor se nesclre dlxit. Sed alter, qul celeriter subseciitus
erat, cum ab eo idem quaesltum esset: 'Utinam,' inquit, 'o rex,
omnibus inimlcls tuls ita esset, ut nunc est illl iuvenl!'
"Quod ubi audlvit, rex summo maerore adfilctus se in secre-
tum recepit, cum identidem lamentabill voce deploraret: 'O
flll care, utinam ego pro te periissem, flll ml!'"
"Ne tu quidem hodie laeta loqueris, Anna," inquit Cornelia.
"Talium iam satis est; et mlror ubi Publius tam diu moretur."
" 'Ecce tibi lupus in fabula,' " inquit Sextus, cum digito
monstraret Publium, qul leniter accedebat.
Qul, simulac propius accessit: "Sibyllam," inquit, "modo
vldl. Nonne vultis mecum Ire, ut eam consultemus?"
28. Capillo . . . implicato: abl. absol. 38. -onis,
f.,

exspectatio, expecta-
(implico, -are, -avi, -atus, tion.
tt.jtangle). 43. omnibus, etc: dat.
ei,in his case; dat. of reference. u maeror, -oris, m., grief.
34. demo, demere, dempsi, dem- Ec etc . cf of th
,g

49
k

ptus, tr., take down. devil,' etc.

fovea, -ae, ., pit. tibi: ethical dat.; omit in trans.
f

3G. ubique: i.e., ubi+-que. lupus, -I, m., wolf.

 CAPUT XXXIV 193

"Nos ludificare conaris," inquit Sextus; "et ego saltem ad

Inferos descendere minime cupio."
"Veniatis, suadeo," inquit frater. "Illa quidem certe digna
est, quae a vobls aspiciatur."
Quibus verbls inducti, Sextus et Cornelia secutl sunt; quos
Piiblius recta per agros duxit ad parvam casam, quae haud
procul conspicl poterat.
Quo cum perventum esset, anum decrepita aetate vlderunt,
quae ramulos aridos legebat. "Em," inquit Publius rldens,
"Sibyllam aspicite. Ego quidem nihil umquam similius vldl."
Dum llberi, qul secum male actum esse putabant, tamen
videndl studio circumspiciunt, subito e casa ad eorum aurls
adlata est vox horrenda: "Totam consiimpsl. Cedo alteram."
Qua audlta, Cornelia pallido ore: "Fugiamus," inquit.
"Male metuo ne intus sit monstrum els simile, quae Aeneae
occurrerunt, cum ad Inferos descenderet. Iam iinam puellam
vorasse videtur."
Piiblius autem audacter ad ianuam processit, et ceteros ut
sequerentur hortatus est. Tum autem iterum audlta est illa
vox: 'Cedo alteram,' ac Cornelia perterrita iam fugitura erat,
cum Piiblius, qul casam introspexerat, in cachinnos effusus:
"Accedite," inquit, "ut 'monstrum' illud videatis."
Quo audlto, Sextus et Cornelia timide et leniter progressl,
intus vlderunt corvum, qul placentas, quas mlles porrigebat
singulas, avide vorabat, cum interdum 'Cedo alteram' rauca
voce dlceret.
Publio et llberls animadversls, mlles placentas ceteras corvo
et: "Salvete omnes,"
proiecit, inquit. "Ego sum veteranus,
qul pro patria pughans vulnera multa accepl; tum, bracchio

53. adinferds; cf. XXXIII, 52. 65. Totam, etc. : note the gender,
55. Veniatis: governed by suadeo. which misleads Cornelia.
Cedo: irreg. imper., give (me).
60. anus, -us, f ., old woman.
decrepitus, -a, -um, adj. ,feeble. 73. intrdspicid, -spicere, -spexi,
-spectus, tr., look into.
61. aridus, -a, -um, adj., dry.
Em, There! 75. timide, adv., cautiously.
 194 AD ALPES

amputato, domum remissus sum. Haec casa est mea; si intrare

vultis, quo potero hospitio vos libenter accipiam."
Quare omnes ingressl sunt ac dlversls locls consederunt. Sed
85 etiam tum Cornelia anxia corvum observabat; qul autem,
placentls intentus, nihil amplius locutus est.
Tum mllitl Publius: "Tii, nisi fallor," inquit, "saepe
adfuistl, cum acriter pugnaretur."
"Vera dlcis," inquit mlles. "Longinquas in oras penetravl,
9o et terra marlque proelils multls interful."
"Nonne vls," inquit Publius, "de hls rebus aliquid nobls
narrare?"
"De mels rebus gestls semper invltus loquor," inquit
veteranus. "Sed quldam centurio, familiaris meus, facinora
95 egregia saepe ausus est, quae ego verbls satis dignls exprimere
nullo modo possum."
"De eo igitur dlc," inquit Publius, "sl de te ipso nihil vls
loqul."
At mlles: "Olim, cum legatus per expedltionem abesset, ille
100 centuri5 in praesidio aeger relictus erat. Morbo tantopere
vexabatur, ut diem iam qulntum cibo careret, cum subito in
illa castra hostes impetum acerrimum fecerunt.
"Tum ille, suae atque omnium salutl difflsus, cum inermis
e tabernaculoprodiisset, hostes videbat maxime imminere
105 remque summo in discrlmine esse.
"Arma igitur cepit a proximis, atque ipsa in porta castrorum
fortissime Hunc autem celeriter secuti sunt
constitit solus.
centuriones eius cohortis, quae eo tempore in statione erat.
"Ita proelium est restitutum. Iam autem, gravibus acceptls
no vulneribus, hominem animus rellquit, ac vix per manus traditus
servatus est.
82. amputo, -are, -avi, -atus, tr., 101. vexo, -are, -avi, -atus, tr.,
cut off. torment.
careret, was abstaining.
95. satis dignis: i.e., adequate.
103. suae, etc, for his own, etc.
diffido, -fidere, -fisus sum,
intr., be alarmed.
 CAPUT XXXIV 195

"Hoc tamen spatio interposito, reliqul, mente iam confirmata,

munltiones virtiite tanta defenderunt, ut hostes, desperata
castrorum expugnatione, trans flumen Rhenum brevl se
reciperent." 115

"Optime factum!" inquit Publius. Tum ex ostio prospi-.

ciens: "Sed servum nostrum Onesimum appropinquantem video,
et exlstimo statim nobls proficlscendum esse. Quare vlve et
vale, senex, et hanc tibi accipe." Quo dicto, hominl gemmam
parvam tradidit. 120

"Cedo alteram," inquit corvus, qul iam placentas omnes

consumpserat.
Quo audlto, omnes riserunt; et Publius, dum ad redas se
recipiunt: "Verbls huius corvl," inquit, "admoneor de quodam
centurione, qul olim in Germania ordinem duxit. 125

"El per iocum mllites cognomen 'Cedo-alteram' indiderunt,

quod, cum virgam in tergo mllitis fregerat, alteram clara voce
ac rursus aliam poscebat."
"Hahahae!" inquit Sextus. "Cognomen aptum! Sed
gaudeo me in illo exercitu non stlpendia fecisse." 130

Iam ad redas perventum est; ubi Drusilla, cum escenderet,

lagunculam e manii forte dlmlsit; quo ciisu fracta est. Itaque
Annae illa: "Cedo alteram," inquit.
Quo dicto, rlsus maximus exortus est; cumque matrl, tantae
hilaritatis causam quaerentl, totam rem exposuissent, llberl 135

postea temperare non potuerunt quln interdum ex intervallo

haec omnia reminlscerentur cachinnosque revocarent.
Slc huius diel iter totum fellciter confectum est, atque solis
occasii Mutinam pervenerunt. Parmae noctem egerunt proxi-
mam. 140

animus reliquit: i.e., the man expugnatid, -dnis,

f.,

110. 114. storming.

fainted. 125. ordinem duxit:
i.e., com-
per manus traditus: i.e., hauled manded a comvany.
along from one to another. , „ ,
„„„ -
,

f., 'f.,

x_x
10 lnterpono, 132. laguncula, -ae, small bottle.
112. -ponere, -posui,
1

'

'

-positus, tr., interpose. 135. hilaritas, -atis, high spirits.

Parmae: loc.
f.,

113. munitio, -onis, fortificalion. 139.

 CAPUT XXXV

Cum rursus iter ingredl coepissent, Cornelius: "Hodie,"

inquit, "spero nos Placentiam perventuros, ubi demum sol-
vendae sunt litterae, quas noblscum obsignatas portamus. Tum
cognoscetur quo ab imperatore ablre iussus sim."
Ac Drusilla:"Itinerl adhuc tam intenta ful, ut paene
obllvlscerer te brevl a nobls discessurum. Sed nunc nihil mihi
longius videtur quam dum istae litterae solvantur, ut sciamus
quam longe absint loca ea, quo tibi eundum est."
"Quam vellem," inquit Publius, "ut mihi te comitarl liceret,
pater!"
"Id nullo modo fierl potest, Piibll," inquit Cornelius, caput
quassans. "Sed tii mox togam virllem sumpturus es ac, dum
abero, pro patre familias eris, tibique omnia committo."
Quo audlto, honore Insperato elatus Publius hilariore vultu
se circumspicere coepit, ac paulo post:-"Nonne nunc, pater,"
inquit, "in eas regiones pergimus, ubi Vitellianl cum copils
Othonis olim confllxerunt?"
"Probe dlcis," inquit Cornelius. "Interiacet fliimen Padus;
sed a via, qua nunc iter facimus, vix decem mllia passuum distat
oppidum Cremona, apud quod commissum est illud proelium,
de quo mentionem facis.

4. cognoscetur: impers. 14. insperatus, -a, -um, adj., unea>-

quo: adv. pected.
7. quam dum: cf. XXVI, 7. 18. interiaceo, -iacere, -iacui, intr..
toga, -ae, lie between; interiacet, lies
f.,

12. toga.
virilis, -e, adj., manhood. between (us and it).
of

13. patre familias, the 19. a, from.

of

head fam-
ily; familias an old gen. 20. apud, near.
is

196
 CAPUT XXXV 197

"Vitellius tum ipse, ut forte meministl,Germania nondum e

pervenerat nec proelio interfuit. Cum autem Romam iter
faciens in has regiones esset progressus, ac sepulchrum Othonis
videre vellet, Cremonenses, aris exstructls caeslsque vic-
timls, laurii rosaque viam constraverunt, quasi rex ille esset
Persarum.
"Cuius adulationis oppidanl Infellces postea poenas maximas
dederunt. Nam ubi Vespasianus, a mllitibus suls imperator
salutatus, in Italiam copias praemlsit, cum hls ad Cremonam
congressl, Vitellianl fugatl sunt, et se receperunt in urbem;
hostes autem sub moenibus necessario constiterunt.
"Ibi dubitabant paulisper utrum urbs sine mora oppugna-
retur necne. Tum factus est impetus acerrimus, cui Vitellianl
et oppidanl fortiter restiterunt. Sed frustra; nam brevl Infulas
et ramos oleae e muro ostendere coactl sunt.
"Quo animadverso, Antonius Prlmus, qul copias Vespasianl
ducebat, tela suorum inhiberi iussit, ac Vitellianl victl signa et
aquilas maestl extulerunt. Quos tamen Antonius clementer
adlocutus est, etsl de oppidanls nihil certl promlsit.
"Ipslus mllites, praedae cupiditate commotl,
in urbem non se
statim immissos moleste iam ferebant, cum res fortulta cladem
imminentem Cremonensibus miseris acceleravit-
"Nam Antonius, qul ad sanguinem abluendum balneas
petierat, aquae teporem casii incusavit. Cumque servus respon-
f.,

25. victima, -ae, victim. 40. adloquor, -loqui, -locutus sum,

tr., address.
f.,

26. rosa, -ae, rose; the sing.

is

here used collectively. certi: partit. gen.

f.,

28. adulatio, -dnis. flattery, 42. immissds (sc. esse), had .

.
.

advlation. The gen. in the been let loose.

text modifies poenas; trans., moleste, adv. vrith irritation;
'for.' moleste ferre, be indignant,
33. oppugno, -are, -avi, -atus, tr., be aggrieved (that).
attack. 44. ablud, -luere, -lui, -lutus, tr.,
35. infula, -ae, fillet.
., wash off.
f
f.,

36. olea, -ae, olive tree. The 45. tepor, -oris, m., luke/warmness.
things mentioned in the text casu: i.e., forte; trans. the
are tokens of surrender. phrase, 'chanced to.'
Photograph byR.S. Rogers
BALNEUM

198
 CAPUT XXXV 199

dissetstatim fore ut incalesceret, haec verba ambigua cupide

excepta sunt; et celeriter dlvulgatum est Antonium ipsum slc
lociitum esse, atque hls verbls Cremonae incendendae signum
dedisse, quae re vera iam flagrabat.
"Quadraginta mllia armatorum in urbem inruperunt; ubi
nec dignitas sua nec aetas quemquam protegebat. Nam
grandaevl senes feminaeque provecta aetate, vlles ad praedam,
ludibrio habebantur, et pecunia deorum ac templorum dona
dlrepta sunt. Cumque praeda omnis elfita erat, mllites faces
in domos ac templa vacua iaciebant. Quattuor dies Cremona
flagravit, omniaque sacra et profana ignl consumpta sunt."
Haec verba prlmo omnium animos tristl imagine confude-
runt; cumque paulisper tacitl sedissent, Publius summissavoce:

" 'Tum
vero omne mihi vlsum consldere in ignls
Ilium, et ex Imo vertl Neptiinia Troia.' "

Interim equl libenter redas vehebant, donec paulo post

merldiem viatores constiterunt, ut fames cibo depelleretur.
Tum llberi Annam rogaverunt, ecquid ex annalibus gentis
suae narrare vellet.
Illa
autem: "Dum de oppugnatione Cremonae pater vester
loquitur," inquit, "mihi in mentem venit, quo mod6 urbs Ierlco
a nostris expugnata esset. Sl audlre vultis, hoc vobls dlcere
possum."
"Iam quidem nihil magis cupimus," inquit Sextus. "Quare
incipe, sls."

. 46. incalesco, -calescere, -calui, 60. ex imd: i.e., from its founda-
intr., grow hot. tions.
dignitas, -atis, verti: i.e., everti.
f.,

51. rank.
Neptunia: called 'Neptunian'
52. grandaevus, -a, -um, adj.,
because its walls were said to
patriarchal.
have been built by Neptune.
ad, for.
56. profanus, -a, -um, adj., profane, 63. eccjbid, whether . . . anything.
secular. -dnis,
f.,

65. oppugnatio, attack

60. Ilium: name of Troy. (upon).
a
200 AD ALPES

"Urbe undique obsessa," inquit Anna, "Iosue, qui nostros

ducebat, a deo monitus, sacerdotes e penetralibus sacra prolata
iussit circum moenia ducere, cum interim clare tubls canerent.
"Sacerdotes mllites armatl antecedebant; cetera turba pone
sequebatur. Sed clamor omnlnO aberat, nec vox ulla est audita.
"Hoc idem reliquls deinceps diebus factum est. Sed die
septimo, mane profectl, moenia septies circumierunt omnes.
Tum tubae cecinerunt ac clamor maximus sublatus est. Quo
sonitu moenia labefactata corruerunt; et nostri, undique adortl,
per rulnas muri impetum fecerunt atque urbe potltl sunt.
"Ibi mulier, Rahaba nomine, quae quosdam speculatores
nostros antea benigne acceptos occultaverat, una cum suls omni-
bus servata est; sed hostes ceterl ad iinum trucldatl sunt, atque
etiam pecora ferro perierunt."
"De speculatoribus istls," inquit Sextus, "amplius audlre
velim."
"Illl," inquit Anna, "paucls ante mensibus ad urbem vene-
rant, ut loca explorarent; quoque occultius id facerent, ad
Rahabam deverterunt. Adventu tamen eorum cognito, rex
nuntios ad mulierem mlsit, ut statim traderet eos, quos apud
se haberet.
"Quae autem hospites ad solarium aedium deductos ibi
occultavit, ac nuntils respondit homines modo ad flumen
Iordanem profectos facile comprehendl posse, sl mllites statim
Insequl vellent.
"Mllitibus ad flumen dlmissls, Rahaba hospites de solario
reduxit, atque els pollicita est se exitum tutum ostentiiram

71. Iosue: nom. sing. 77. septimus, -a, -um, num. adj.,
72. penetralia, -ium, n., inmost seventh.

73.
shrine
circum, prep. with acc, around. *
septies, num. adv., seven times.
+m' tT"
74-
So:S-cldere,-cessr,-ces- **■ Quoque: i.e -^.
sus, tr., precede. 90- ut, (mth orders) that.
pdne, &d\ ., behind. 92. solarium: derived from sol.
76. deinceps, adv., in turn. 97. exitum, way of escape.
 CAPUT XXXV 201

esse ea condicione, ut iurarent se invicem gratiam relaturos, sl

quando urbs a nostrls capta esset. Condicione accepta, specu-
latores mulierem iusserunt urbe capta in fenestra funiculum 100

coccineum ostentare, quo facilius domus eius ex interitu uni-

verso eximeretur.
"His rebus constitutls, homines per funem demissum ad
terram lapsi sunt; nam domus moenibus urbis coniuncta erat.
Cumque ad vada fliiminis mllites regis properavissent, specula- 105

tores montes petierunt, ubi se occultarent, donec clam evadendl

facultas esset oblata."
Cum Anna flnem dlcendl faceret, accessit Publius. Quem
cum ridentem animadvertisset,Cornelia: "Numquid novl
factum est, frater?" inquit. "Cur rides?" 110

At ille: "Dum in agris vagor," inquit, "servo cuidam et

ancillae haud procul occurrl. Ille ambulabat securus, ancilla
autem mulctra gravia ferebat. Tum servo ego: 'Quo nomine te
vocem?' inquam. Ac ille: 'Crastinum me vocant.'
" 'Neque ecastor sine causa ita faciunt,' inquit ancilla aspe- 115

rius. 'Tu enim tam iners es, ut numquam facias ea, quae ullQ
modo in posterum diem differrl possint.'
" 'Ohg, mel meum,' inquit ille. 'Cur semper mihi tam
saeva?'
"At ancilla: 'Cave me mel tuum voces, stulte, aut te statim 120

docebo linguae tuae melius moderarf ; quo dicto, mulctrum

graviter in eius caput impegit. Haec cum vldissem, sine mora
abil, cum nesclrem quo res denique evasiira esset."

98. invicem, adv., in turn. 115. ecastor, interj., by Castor,

100. urbe capta: takea the place of
a condition.
funiculus, -i, m., cord.
101. coccineus, -a, -um, adj., 0/
scarlet.
102. ezimd, -imere, -emi, -emptus,
tr., exempt.
105. Cum: causal.
109. Numquid: cf . XI, 86.
truly.
aspere, adv., tartly.
116. iners, -ertis, adj., lazy.
117. in posterum diem: cf. cras,
whence the nickname Cr&s-
tinus ('Tom Morrow').
120. Cave, etc: prohibition.
stulte: here as noun.
123. quo: cf. eo, eodem, etc.
 202 AD ALPES

"Eos requlramus," inquit Sextus. "Fortasse rlxa nondum

125 ad flnem est adducta; atque ego libentissime talia video."
"Sero hoc rogas," inquit Publius; "omnia enim ad pro-
ficlscendum parata sunt, ac pater Placentiam quam prlmum
venlre vult, ut itineris conficiendl consilium hodie constituatur."
Quae ubi dicta sunt, omnes in redas escenderunt; ac hora
130 fere nona moenia urbis iam in conspectu erant.

124. requiro, -qulrere, -quisivi, 126. Sero, Too late.

-quisitus, tr., look for.

Pholograph by Kathcrine Allen

LACUS AVERNUS
 CAPUT XXXVI

Ubi in oppidum perventum est, viatores statim ad cauponem

deverterunt, ut sine mora litterae obsignatae solverentur. Intus
scriptum erat Lugdunum Cornelio iter faciendum esse, eumque
ibi cogniturum quid porro agendum esset.
"Omnia tam incerta sunt!" inquit Drusilla susplrans.
"Fortasse, coniunx, annum totum a nobls aberis."
"Unum saltem certum est," inquit Cornelius. "Mane ad
Galliam Transalplnam mihi est proficlscendum. Nunc autem
rationes quaedam sunt conficiendae; et nonniilla sunt, quae
Publio nostro praecipere volo."
Quae cum dlxisset, Onesimum arcesslvit, ac cum Publio se
recepit in conclave parvum; ubi duas horas negotils varils opera
data est.
Interim llberl, qul non habebant quo modo se oblectarent,
paulisper tacentes sederunt. Tum Annae Sextus: "Lepida
fuerunt ea, quae hodie nobls narravistl," inquit; "et unum
adhuc restat, quod ego rogare velim. Dlxistl etiam pecora esse
trucldata, cum Ierlco capta esset. Quid, obsecro, de auro
argentoque et ceterls opibus incolarum est factum?"
"Urbs tota inquit Anna; "sed aurum argen-
est incensa,"
tumque et vasa aut aenea aut ferrea in aerarium del supreml
delata sunt omnia; nam ita praeceptum erat."
"Nihilominus," inquit Sextus, "mihi mirandum videtur
mllites voluisse tantam praedam e manibus suls dlmittere."
"tjnus erat, Achan nomine," inquit Anna, "qul cupiditatl
suae moderari non potuit, ac quandam vestem splendidam

3. Lugdunum: on the Rhone. 18. de auro, etc. : cf . VII, 97.

5. suspirans, -antis, part., sighing. 21. aerarium, -I, n., treasury.
203
204 AD ALPES

magnamque vim aurl et argentl in tabernaculum reportavit

suum ibique huml operuit.
"Nec vero deus Irae suae signa dubia dedit. Cum enim
nostri iterum cum hostibus proelio congressl essent, magna
caede fiisl terga verterunt; nam non diiitius aspectum adversa-
riorum ferre poterant.
"Hac mutatione rerum vehementer commotus, Iosue deum
consuluit quam ob causam hoc tantum malum incidisset. Cui
responsum est aliquem, cupiditate inductum, aurum argen-
tumque sacrum in suum tabernaculum reportasse; qul ut
eligeretur, sortes ducendas esse.
"Hoc responso accepto, Iosue populum per gentes familias-
que evocavit; ac, sortibus ductis, Achan designatus est. Tum
ille dlxit se, praeda optima oblata, temperare non potuisse quln
vestem et aurum argentumque sibi auferret.
"Quae ubi cognita sunt, missl ad tabernaculum praedam
absconditam invenerunt. Tum Iosue et populus universus in
quandam vallem clvem scelestum et fllios flliasque una cum
bobus et asinls dediixerunt.
"Ibi cum sontes saxls obrutl essent, strue facta, Achan et
llberi, una- cum pecudibus et ipso tabernaculo totaque praedS,
ignl consumptl sunt. Slc Ira del placata est."
Tum Drusilla, quae quoque haec attente audierat: "In
avaritia," inquit, "quantum est mall! Profecto a poeta probe
dictum est:
"
'Quid non mortalia pectora cogis,
Auri sacra fames!'"

humi, in sons, sontis, m. and

f.,

28. the ground. 46. offender,

31. aspectus, -iis, m., sight. criminal.
strues, -is,
f.,

adversarius, -i, m., enemy; pl., heap.

the enemy. 48. placo, -are, -avi, -atus, tr.,
34. hoc: trans. freely, or omit. appease.
avaritia, -ae,
f.,

36. qui ut, and that he. 50. avarice.

42. missi, men sent. 52. cogis: facere may be supplied.
Auri: obj. gen.
f.,

44. valles, -is, valley. 53.

 CAPUT XXXVI 205

Postquam gratiae Annae fictae sunt, llberi paulisper cum

Luci5 luserunt. Tum cenae tempus haud aequo animo exspecta-
bant; sed postremo pater et Publius, negotio confecto, ad
ceteros redierunt, ac simul nuntiatum est cenam adpositam esse.
Interim Stasimus se immiscuerat sermonibus servorum, qul
in deversorio habitabant; et post cenam in culIna clare resona-
bant frequentes cachinni. Postremo intrat senex morosus, qul
ab omnibus conservis suls ludibrio habebatur; quem ut ludi-
ficaret, hoc modo incipit Stasimus:
Stasimus. Quid nunc, pater? Quid agis?
Senex. Iuvenem scelestum atque adeo impudlcum aspicio.
Stasimus. Itane vero? Ubi est ille, obsecro? Nam ego
quidem eum nusquam video.
Senex. Sl non vides, at senties demum, cum pro delictls tuls
tergum virgls caedetur.
Stasimus. Noll maledlcere. Quid, obsecro, hodie fecistl?
Senex. Nemo me miserior vlvit! Duas horas totas aquam
e fonte ferre coactus sum; nec quisquam me adiuvare voluit.
Stasimus. Quo modo te nunc adiuvare possumus?
Senex. Eheu!
Stasimus. Eheu? Ita quidem te libenter adiuvabo.
Senex. Miser sum; argentl nihil habeo —
Stasimus. Eheu!
Senex. Nec mihi ulla gratia est.
Sta&imus. Eheu!
Senex. Cotldie laboribus adsiduls conficior.
Stasimus. Eheu!
Senex. Isto modo me adiuvas, mastigia?

58. sermonibus: dat. 67. at, at any rate.

60. frequens, -entis, a.d]. ,frequent. senties: a not very brilliant
rejoinder. If S. cannot see,
61. cdnservus, -i, m., fellow aervant.
he can be made to feel.
63. Quid agis? How are yout delictum, -i, n., sin.
64. aded, thereto.
69. maledico, -dicere, -dud, -dic-
aspicio: punning on agis, line 63
tum, intr., be rude, revile.
doingf) 70. me: abl.
 206 AD ALPES

Stasimus. Do quod mihi est; dlvitias alias nullas habeo.

Senex. Apage a me istas dlvitias.
Stasimus. Hoc animadverte, senex. Nonne vls nunc sal-
85 tare?
Senex. Abl in maximam malam crucem. Mene lnsanire
putas?
Stasimus. Nonne igitur manibus ambulare vls?
Senex. Papae! Dellrat profecto. Quid nunc nobls facien-
90 dum est?
Stasimus. Bacchus me in montes vocat; sed ablre non pos-
sum quod domus slmils oppleta est, et portam occupat hic
canis rabidus.
Senex. Vae mihi! Canem rabidum me esse dlcit. Ut ocull
95 scintillant! Male metuo ne in me inruat.
Stasimus. Nunc manu fustem capio, quo caput illl canl
rabido comminuam.
Quae cum dlxisset, sclpione arrepto, in senem impetum tam
subito fecit, ut ille terrore amens foras maximls clamoribus
100 erumperet, cum reliqul semel atque iterum tollerent cachinnos.
Hoc tumultu audlto, Cornelius: "Suspicor," inquit,
"Stasimum istum scelestum rursus dolos suos versare. Abl,
Publl, atque exqulre quid factum sit."
Paulo post reversus Publius ridens: "Stasimus ludificans,
105 ut solet," inquit, "se Insanum esse simulabat, et cuidam senl
moroso tantum iniecit terrorem, ut ille summo cursu foras
effugeret.
"Ceteri autem, qui maxima delectatione haec omnia vlde-
rant, cum senex perterritus foras fugisset, in cachinnos tantos

84. Hoc animadverte, freely, See 91. Bacchus, etc.: S. feigns insan-
here. ity.
86. Abi, etc: cf. XIV, 77. 94- Ut, How.
insanio, -ire, -ivi, -itum, intr., 95. scintilld, -are, -avi, intr., gleam.
be crazy. 97. comminuo, -minuere, -minui,
88. manibus: abl.; trans., W -minfltus, tr., smash; subjv.
ln text.
 CAPUT XXXVI 207

eruperunt, ut subito corrueret subsellium, in quo sedebant duo no

servl obesl; qul ita humi eftusl sunt suplnl."
"Hahahae!" inquit Sextus. "Vellem adfuissem. Profecto
nihil est Stasimo nostro facetius."
Tum Cornelius, qul ipse vix risum continere potuerat:
"Facetus certe est," inquit; "sed, ut saepe iam dlxl, maxime 115

metuo ne quando in aliquod malum magnum incidat. Nam

haud omnes tam toleranter eius argutias ferent."
Haec ubi sunt dicta, omnes libenter egressl sunt in hortum,
ubi subsellia complura collocata erant; nam tempestas erat
serena. 120

Cum ibi consedissent, patrl Sextus: "Utinam," inquit,

"Cremonae adeundae facultas daretur! Ego enim urbem ignl
deletam numquam vldl."
"Metuo ne tu in errorem magnum inciderls, ml flll," inquit
Cornelius. "Nam post incendium imperator Vespasianus ut 125

Cremona restitueretur hortatus est, et municipia flnitima omni-

bus modls adiuverunt oppidanos, qul domos et templa reficere
volebant. Slc factum est ut urbs brevl denuo floreret."
"Nonne etiam secundo bello Punico quaedam in hls regioni-
bus acta sunt?" inquit Publius. 130

"Maxime vero," inquit Cornelius. "Quln etiam Placentia

ipsa tum Romanls aliquamdiu erat sedes belll, atque huc se
recepit Sclpio vulneratus, cum ad flumen Tlclnum equestri
proelio victus esset."
"Quid deinde a nostrls factum est?" inquit Sextus. 135

"Cum copiae Hannibalis quoque Padum translssent," inquit

pater, "Sclpio obviam iit usque ad flumen Trebiam, quod hinc

111. obesus, -a, -um, adj., fat. 118. hortus, -i, m., garden.
126. municipium, -i, n., country
113. Stasimd nostrd: abl. town.
128. fldred, -ere, -ui, intr., be
117. toleranter, adv., easily, good-
prosperous.
naturedly.
argutiae, -arum, 133. Scipio father of the elder Afri-
f.,

foolery.
:

canus.
 208 AD ALPES

minus qulnque mllia passuum abest. Ibi castra posuit, ut ad-

ventum Sempronl, collegae sui, exspectaret.
140 "Collega, cum pervenisset, coniflnctls copils statim decertare
voluit; Sclpio autem, qul modo equestri proelio victus et
vulneratus esset, ut bellum traheretur hortatus est.
"Hiems erat et tempestas perfrlgida. Sed subito mane equites
Numidae flflmen transgressl, ad castra Romanorum accesserunt,
145 sl forte nostros ad pugnam elicere possent.
"Tum Sempronius, morae impatiens et cupiditate pugnandl
elatus, consilio collegae repudiato, mllites e castrls eduxit;
cumque consulto Numidae cessissent et aquam ingressl essent,
omnibus copils ille secutus est.
150 "Vis frlgoris tanta erat, ut nostris, cum e flumine emersis-
sent, manus gelu rigidae arma vix tenere possent. Nihilominus
refugientes Numidas constanter Insequebantur, cum subito
occurrit maior pars hostium, quae adhflc quieta exspectaverat.
"Cum hls quoque Romanl congressl fortiter pugnaverunt.
155 Sed iam ex lateribus equites hostium fecerunt impetum; ac
Mago, qul in lnsidils collocatus erat, a tergo quoque aggressus,
maximum tumultum ac terrorem intulit. Quibus rebus nostrl
in orbem pugnare coactl sunt.
"Postrem5 circiter decem mllia, impetu acerrimo facto, per
leo mediam aciem perruperunt hostium, ac Placentiam se recepe-
runt. Multl in proelio iam perierant ; alil autem aut aqua hausti
sunt aut in rlpis fluminis ab hostibus oppressl.
"Poenl tamen dlcuntur in castra sua tam torpentes gelu

143. perfrigidus, -a, -um, adj., 150. Vis, intensity.

very cold. nostris: dat. of disadvantage.
144. Numidae: trans. as masc. adj. 151. rigidus, -a, -um, adj., stiff.
transgredior, -gredi, -gressus 158. in orbem: i.e., in circular
sum, tr., cross. formation.
145. elicio, -licere, -licui, tr., lure 160. perrumpo, -rumpere, -rupi,
out. -ruptus, tr. and intr., break
147. repudio, -are, -avi, -atus, tr., (through) .

reject. 163. torpens, -entis, part. as adj.,

148. consulto, adv., purposely. numb.
 CAPUT XXXVI 209

rediisse, ut vix laetitiam victoriae sentirent. Romanl dissipatl,

qui ex proelio supererant, Padum transvectl, a Sclpione Cre- 165

monam deductl sunt, ne duorum exercituum hlbernls una urbs

premeretur."
Cum tandem nox tenebras suas attulisset, llberos mater
hortata est ut cubitum Irent, quod pater postero die mane
abiturus esset; illl autem oraverunt ut sibi hac nocte ultima no
diutius morarl liceret. Potestate facta, ad multam noctem tem-
pus sermone vario trahebatur; tum omnes se quietl dederunt.

165. Padi1m: acc. retained with 171. multam: cf. IV, 57.
pass.

VASA FICTILIA
 CAPUT XXXVII

Prlma luce Cornelius, cum mandata ultima Publio dedisset,

uxorem llberosque amplexus, in redam cum Onesimo escendit,
ac celeriter profectus est; nec Drusilla aut Cornelia lacrimls
eum abeuntem prosequl prius destitit quam omnlno e con-
spectu discessit.
Tum Publius, sua Insolita laetus, tabellario
auctoritate
Comum cito equo ad patruum praemisso, in redas omnes
escendere iussit, atque ex oppido cursum dlrexit. Cui Sextus,
dum flumen Padum ponte transeunt: "Quo nunc tendimus,
frater?" inquit. "Quam longe abest Comum et patrul vllla?"
At Publius: "Sl omnia prospere procedent," inquit, "hodie
Mediolanum usque iter faciemus. Cras spero nos ad flnem
itineris perventuros esse."
"Mlror quam mox litterae a patre adferantur," inquit Cor-
nelia. "Lacrimfis vix teneo, dum cogito eum fortasse multos
''
menses afuturum .
"Bono es animo," inquit Drusilla, quae vultu laetitiam
simulabat, cum dolorem magnum mente sentlret. "Pollicitus
est se certls intervallls missurum tabellarios, et litteras alias
quoque daturum, quotienscumque occurrisset aliquis, qul in
Italiam iter faceret. Cum demum Lugdunum pervenerit, tum
denique ille coniecturam facere poterit, quam mox ad nos redlre
possit."
Tum Sextus: "Publius," inquit, "onere officl susceptl tam
occupatus esse videtur, ut noblscum vix colloqul velit. Quare

4. prosequor, -sequi, -secutus 20. daturum, would dispatch.

sum, tr., foUow, watch. occurrisset: sc. sibi.
210
 CAPUT XXXVII 211

necessario ad te, mater, spectamus, ut aliquid narres, quo iiicun-

dius dies transeat."
Ac Drusilla, quae mentes llberorum a discessii patris avertere
volebat: "Meminl," inquit, "me saepe audlre fabulam de iuvene
et puella, qul Babylone abhinc multos annos inlquo fato perie-
runt. De hls audlre vultis?"
"Ego audlre volo," inquit Cornelia, "nisi fabula nimis
tristis est."
"Exitum certe haud laetum habet," inquit mater; "sed res
ipsa memoratu dignissima est."
"Ecquid inest," inquit Sextus, "de elephantls aut alils
beluls, quae in illls regionibus longinquls reperiuntur?"
"Brevl scies," inquit Drusilla, cum Lucium Annae traderet:
"Pyramus et Thisbe, de quibus haec fabula narratur, domos
habebant vlclnas. Diu inter se amabant; cum autem Pyramus
virginem in matrimonium ducere vellet, pater vetuit.
"Prlmo amantes, ab omnl spe destitutl, quid facerent non
habebant. Tum forte animadverterunt parietem utrlque domul
communem fissum esse tenul rima, quam duxerat multo ante,
cum fieret.
"Quam rlmam verborum iter fecerunt. Cumque constiterant,
hinc Thisbe, illinc Pyramus, summissa voce inter se multa loque-
bantur. Tum sub vesperum, postquam uterque suae partl
parietis oscula dederat, 'vale' maestl dlcebant.
"Postremo, huius morae tam longae impatientes, silentio
noctis custodes fallere constituerunt et foras exlre, ut demum
nullo prohibente llbere colloquerentur. Atque in tenebrls ne
errarent, locus certus haud procul a fonte gelido constitutus
est, quo convenlre possent.

26. ad, to. 42. ab, by.

28. discessus, -us, m., depariure, 44. duxerat, had acquired.
absence. 47, . . . advS on this
>
30. Babyldne: loc. of Babyldn. side . . .on that.
36. Ecquid: cf. XXX, 9. 50. tam longae: trans. freely.
insum, inesse, infui, intr., be in. 51. fallere, give the slip to.
212 AD ALPES

"Thisbe prior egressa, incolumis ad locum destinatum per-

venit. Dum autem ibi sub arbore sedet, ecce leo, qul modo
bovem dllaniaverat, ut sitim depelleret, ad fontem accessit.
Quo vlso, Thisbe pavida in speluncam vlclnam refugit, velamine
relicto, quod a tergo delapsum erat.
"Leo, sitl depulsa, dum in silvas redit, velamen forte inven-
tum ore cruento discerpsit; quod sanguine tlnctum cum
Pyramus, serius egressus, per lunam animadvertisset, perterri-
tus se circumspiciens in alto pulvere ferae certa vestlgia vldit.
"Tum iuvenis, vix compos mentis, Thisben sine dubio
dllaniatam esse ratus, se vehementer incusans, quod puellam
teneram in loca tam perlculosa solam prodlre passus esset,
velamen sublatum ad arborem secum tulit; atque ibi, cum vestl
notae lacrimas et oscula multa dedisset, in gladium suum
incubuit.
"Dum ille huml moribundus iacet, Thisbe, ne amantem
falleret, e spelunca rediit, etsl magno ex metu nondum se re-
creaverat. Quae cum Pyramum moribundum et vaglnam gladi5
vacuam vldisset, capillo discisso clare clamavit, corpusque
amantis amplexa, ad vltam eum revocare conata est. Sed
frustra.
"Tum: 'Tua manus,' inquit, 'amorque te perdidit, Infellx.
Et mihi est manus fortis et amor. Consequar te mortuum, nec
vero morte ipsa a me dlvelll poteris.'
"Quo dicto, ea quoque in gladium incubuit. Sic illl, quos
parentes dliungere voluerant, in morte coniunctl sunt, atque
amborum cinis una in urna requiescit."
Llberi animls intentls matrem haec narrantem audierant,
Cornelia vero vultu haud hilarl, sed Sextus: "Mlror, mater,"
f.,

61. tingo, tingere, tinxi, tinctus, tr., 72. vSgina, -ae, scabbard.
stain. gladio: abl.
62. per lunam, irithe moonlight. 77. Et: i.e., etiam.
64. compos, -otis, possessed (of); 80. diiungo, -iungere, -iunii, -iunc-
compos mentis, in (one's) tus, tr., separate.
senses. gl, requiesco, -quiescere, -quievi,
71. falleret, disappoint. -quietum, lntr., rest.
 CAPUT XXXVII 213

inquit, "te talia narrare audere, cum Publius adest. Semper

enim ille de puellls cogitat, ac metuo ne quando Pyramum 85

aemulari conetur."
"Etiam taces?" inquit Publius erubescens. "Puerum te
procaciorem numquam vldl! Sl sapies, malum cavebis."
"Noll Irascl, ml flll," inquit Drusilla; "id enim nihil proficit.
Nam aliquis bene dlxit: 'Spreta exolescunt; sl Irascare, agni- 90

ta videntur.'
"
"Haec verba non intellego, mater," inquit Cornelia. "Nonne
planius sententia dlcl potest?"
"Multo vero," inquit Drusilla. "Vide sl hoc facilius intel-
legl potest: 'Sl maledicta neglegas, omnes ea obllvlscuntur; sln 95

autem Irascare, tum omnes credunt vera esse ea, quae dicta
sunt.' "
"Iam intellego," inquit Cornelia; "et hls verbls bene prae-
cipl ego quoque exlstimo."
Viatores, cum complura mllia passuum iter fecissent, paulo 100

ante merldiem constiterunt horamque fere in umbra arborum

moratl sunt, ut equl reficerentur.
Interim Sextus, qul latius vagatus erat, ad Publium accessit,
et: "Cum tu," inquit, "nunc te pro patre familias geras, censeo
omnia ad te referenda esse. In agro haud procul est arbor, 105

cuius in ramls copiam maximam pomorum optimorum animad-

vertl. Rogo ut mihi liceat in hanc arborem escendere, ut poma
pauca inde legam."
Publius, fratris obsequentia tam Insolita gaudens: "Licet,"
inquit. "Agricola profecto nobls pauca poma non invidebit." 110

Tum Sextus: "Maximas tibi gratias ago, frater," inquit,

80. aemulor, -ari, -atus sum, tr., 90. exolesco, -olescere, -olevi,
rival. -oletum, intr., be forgotten.
87. Etiam taces? Will you be stillt irascare: subj. indef. second
te: abl. sing.
89. nihil: adv. acc. 95. maledictum, -i, n., taunt.
90. spreta, neut. part., things ig- 98. praecipi: impers. infin.
nored; or a rel. clause may obsequentia, -ae,
f.,

109. deference.
be used. Licet, freely, Very well.
 214 AD ALPES

"qui potestatem mihi tam comiter fecerls. Nunc aequo animo

confiterl possum me iam paulo ante escendisse in arborem, et,
pede fallente, ramos aliquot fregisse. Gaudeo id non iniussu
115 tuo factum esse."
Quo audlto: "Quid est, puer nequam?" inquit Publius Ira
incensus. "Itane me impune ludificarl posse putas? Moriar,
nisi efiiciam ut te paeniteat umquam in istum agrum per-
venisse!"
120 "Cur, obsecro, frater?" inquit Sextus, quasi iniuria increpi-
tus; "nonne tu ipse mihi permlsistl, ut in arborem escenderem?"
Priusquam Piiblius respondere posset, advenit agricola, qul
pro damno inlato satisfactionem postulabat. Quem cum Publius
aureo contentum dlmlsisset, omnes iterum in redas escenderunt,
125 et leniter Mediolanum versus vectl sunt.
Interim Sextus, astutia sua elatus, interdum ex intervfillo
rldebat. Sed Publius, auctoritatem suam ita ludibrio habitam
dolens, duas per horas cum ceterls vix colloqul voluit.
Haud multo ante vesperum in oppidum perventum est; ubi
130 viatores ad quendam cauponem, cuius fama ad eos Placentiam
usque pervenerat, libenter deverterunt.

116. nequam,indecl. adj., worth- 120. increpo, -crepare, -creptii,

goodfor nothing.
less, -crepitus, tr., blame, re-
117. Moriar: a wish. 6"fce.
satisfactio, -onis,
f.,
118. efficiam ut, etc, make you 123- payment.
astutia, -ae,
f.,

regret. 126. smartness.

'

-'0

Keystone View Company

URNAE
J
 CAPUT XXXVIII
Post cenae tempus llberi aliquamdhi luserunt; tum, lumini-
bus accensls, cum matre sedebant, dum Anna Lucium consoplre
conatur. Et postremo Cornelia: "Mlror," inquit, "quo pater
hodie pervenerit."
"Nescio," inquit Driisilla; "sed profecto Tlclnum usque
progressus est; ac fortasse etiam longius iter fecit, et nunc aliqua
in vllla noctem agere parat."
"Meminl," inquit Sextus, "patrem mentionem facere de
flumine Tlclno, ubi Sclpio ab Hannibale equestrl proelio victus
est. Eodemne igitur nomine et urbs et fliimen vocantur, mater?"
"Nomina similia sunt," inquit illa; "sed fliimen est Tlclnus,
et oppidum Tlclnum. Urbs in rlpa fluminis posita est."
Sed iam Publius, qul aliquamdiii afuerat, ad ceteros rediit,
et: "Ad iter cras conficiendum," inquit, "omnia nunc demum
parata sunt."
"Cur tam diu aberas?" inquit Cornelia.
At ille: "Dum forls negotils varils operam do, caecum
mllitem vldl, qui dlxit se olim in Britannia stlpendia fecisse."
"Quo casu evenit," inquit Sextus, "ut caecus esset? In acie
vulneratus est?"
"Ipse funda se in adversum os percussum esse dlxit," inquit
frater. "Sed haec omnia abhinc multos annos acciderunt; et
nunc casum suum aequissimo animo fert. In via canis fidelis
eius vestlgia regebat; ac mihi gratias maximas egit, cum el in
manum denarios aliquot tradidissem. Diii cum eo loqul volul;
21. in adversum ds, full in the face. 25. denarius, -i, m., denarius
23. fidelis, -e, adj., faithful. (worth about fifteen cents).
215
216 AD ALPES

sed res tam multae et variae curandae erant, ut ibi morari non
possem."
"Age, Publl," inquit Sextus, "a principio exorsus aliquid
de Britannia nobls narra."
Quo audlto, Publius: "Ante adventum Caesaris in Galliam
haec Insula paene incognita erat. Quln etiam ipse dlcit tum
vix ullos praeter mercatores eam adlre solitos esse, neque hls
ipsls quidquam ultra oram maritimam notum fuisse.
"Quare Caesar, cum eo translre in anim5 haberet, C. Vo-
lusenum cum navl longa praemlsit, qul omnia prius expl5ra-
ret. Eo regresso, ipse transvectus est, ac prlmo rem fellciter
gessit.
"Sed noctu naves longae, quae in lltus subductae erant,
aestu maximo completae sunt; et onerariae, quas ad ancoras
deligaverat, fluctibus sunt adfllctatae.
"Qua re evulgata, Britannl, fortunae opportunitate usl,
bellum alacres renovaverunt. Quos tamen Caesar proelils fudit
prosperls; tum, quod hiems suberat, obsidibus acceptls, ad conti-
nentem se recepit.
"Postero anno in Insulam reversus, cum ultra flumen Ta-
mesim progressus esset, hostibus undique superatls, obsides
plures imperavit, atque extrema aestate in Galliam iterum
transvectus est.
"Sed ne proxima quidem pars Insulae ita ab eo perdomita
erat. Et scrlptor Tacitus iiire dlcit Caesarem, etsl prosperls
pugnls terruerit incolas et lltore potltus sit, Britanniam posterls
magis ostendisse viderl quam tradidisse.
"Postea Insulae longa obllvio fuit; sed annorum fere centum

ullos, anyone. oneraria, -ae, transport.

f.,

32. 39.
f.,

praeter, excepting. ancora, -ae, anchor.

33. ipsis, even. 40. adflicto, -ari, -avi, -atus, tr.,
36. regredior, -gredi, -gressus sum, rack.
intr., return. 43. subsum, -esse, intr., be near.

38. subducd, -ducere, -duzi, -duc- 52. ostendisse, to have opened up.
tus, tr., draw up. oblivio, -dnis,
f.,

53. neglect.
 CAPUT XXXVIII 217

intervallo opus renovatum est ab imperatore Claudio, quo

auctore legiones sunt transvectae, victae gentes, et reges quldam
captl sunt.
"Ex illo tempore pars proxima Britanniae paulatim in
formam provinciae redacta est. Varia autem fortuna res
agebatur, donec Iulius Agricola, Tacitl socer, Insulae prae-
positus est.
"Ille incolas et aestate et hieme lacesslvit. Quln etiam longe
in Caledoniam penetravit, cum prius, ubi Insula angustissima
est, praesidia tam multa collocavisset, ut hostes quasi in aliam
Insulam summoverentur.
"Sed ne tum quidem perdomita est terra tota; ac multls
post annls ab imperatore Hadriano fere eodem loco llmes
transversus a lltore ad lltus ductus est, quo facilius impetus
barbarorum coercerl possent. Nam etiam hodie homines, qui
Caledoniam incolunt, cultum Romanum abnuunt, ac semper
rebus novls student."
"Haec omnia me cupiditate Insulae adeundae incendunt,"
inquit Sextus; "etsl haud velim, ut iste veteranus Infellx, ibi
oculos perdere."
"Me oblecto," inquit Drusilla, "nos diu pace frui iam
spe
posse. Pro patria mori decorum est, sl ita fata ferunt; sed
optima est vlta quieta."
Iam autem tumultu subito forls exorto, vox audlta est an-
cillae, quae clare clamabat latrones in tecta inrumpere.
Quo audlto, Publius, gladio arrepto, foras celeriter egressus

54. intervallo, after an interval. 68. coerceo, -ercere, -ercui, -erci-

quo auctore, under whose com- tus, tr., check.
mand. etiam, even.
59. socer, -eri, m., father-4n-law. 70. rebus novis, dat., revolution.
62. ubi, at the point where. 74. fruor, frui, fructus sum, intr.,
64. summoved, -movere, -movi, enjoy.
-motus, tr., remove, shut ojf.
75. decorus, -a, -um, adj., seemly,
66. limes, -itis, m., fortified wall. glorious. The sentiment is
67. transversus, -a, -um, adj., quoted from Horace.
straight across. ferunt, demand.

'iii i
218
 CAPUT XXXVIII 219

ut, sl opus esset, ministris subsidio venlret.

est, Interim Sextus so
sub subsellium refugit, Drusilla autem cum ceteris trepida
eventum exspectabat.
Timor tamen non diutinus fuit; nam brevl Publius haud
sine rlsu rediit, qul nuntiavit unum ex equls, vinculo rupto,
per aream vagantem ancillae terrorem iniecisse tantum, ut 85

crederet latrones adesse.

Cum omnes se recreassent ex timore, et Sextus clam e latebris
prodiisset: "Haec res me admonet," inquit Publius, "deiudicio
quodam Servl Galbae, qul priusquam a mllitibus imperator
salutatus est, provinciae Africae olim praeerat." 90

"Haec narra, sls, frater," inquit Sextus, qul nolebat quem-

quam sentlre se nuper in latebris fuisse.
"Olim asinus erat," inquit Publius, "cuius de proprietate
controversia fuit. Res in iiidicium delata est. Testibus autem
levibus ob eamque rem difficill verl coniectura, Galba imperavit 95

ut asinus ad lacum, ubi adaquarl solebat, duceretur capite

operto; tum, capite revelato, traderetur el, ad quem sua sponte
a potione rediisset."
"Ille certe erat iudex sollers," inquit Drusilla. Tum Sexto
et Corneliae: "Sed vobls llberis tempus cubitum eundl iam 100

adest. Cras enim multo mane est surgendum, ut, sl fierl possit,
ad patrul vlllam ante noctem perveniamus."
"Velim nobls paulo diutius morarl liceat," inquit Cornelia;
"nam credo Annam quoque aliquid narrare non nolle."
Quo audlto, Anna adrlsit, et mater: "Licet," inquit, "dum- io5
modo fabula brevis sit."
"Euge!" inquit Cornelia. "Anna nostra semper iucunda
audltu narrat."

83. diutinus, -a, -um, adj., long 95. veri: obj. gen.

^
continued. 96. adaquo, -are, -avi, -atus, tr.,
proprietas, -atis, to water.
f.,

93. ovmership.
97- revelo, -velare, -velavi, -vela-
f.,

94. testis, -is, m. and witness.

Two abl. absolutes are con- ir.,uncover.
^s>
98- potio, -onis,
f.,

nected by 06 eamque rem. watenng.

(cf. note on XIV, 20). 99. sollers, -ertis, adj., resourceful.
 220 AD ALPES

Tum Anna: "Rex noster Salomon, hominum omnium sapien-

110 tissimus, maxima sollertia controversias dliudicabat. Velut
olim ad eum venerunt duae mulieres, quae secum unum Infan-
tem adferebant, quem utraque suum esse adfirmavit.
"E quibus altera: 'Nuper, o rex,' inquit, 'ex me et ex ista
muliere fllil natl sunt. Sed ista, suo puero mortuo, cum
115 meum fllium abstulisset, in gremio meo Infantem mortuum
deposuit. Quare ego, ubi experrecta sum, alterius fllium in
gremio invenl.'
"Tum altera: 'Noll, o rex, el credere,' inquit. 'Hoc totum
fictum est. Ego huius puerl vera sum mater.'
120 "Rex, cum haec audlvisset, ministro imperavit ut gladium
statim adferret. Quo adlato, iussit lnfantem vlvum in partes
duas discindl, ut mulier utraque aequam partem haberet.
"Tum illa, quae vere mater erat, in lacrimas effusa: 'Istl
mulierl improbae,' orat, 'parvulum miserum trade incolumem,
125 o rex. Noll, obsecro, eum trucldare.'
Sed altera: 'Statim
discindatur, ut utraque nostrum aequam partem habeat.'
"Quo audlto, rex ministrum iussit gladium recondere,
puerum autem ei tradidit, quae amore suo comprobaverat se
esse matrem veram."
130 "Haec est fabula adprlme lepida," inquit Cornelia; "et
gaudeo me unam demum rem audlvisse, cuius eventus pulcherri-
mus erat."
Llberi tum alacres discesserunt; ac brevl ceteri quoque con-
secutl sunt.

109. sapiens, -entis, adj., wise. 118. Hoc totum, This whole story.
113. £ quibus altera, One of whom. 126. nostrum: partit. gen.
116. alterius: supplying the missing 12". recondo, -condere, -condidi,
gen. of alius. -conditus, tr., sheathe.
 CAPUT XXXIX
Postero die, priusquam reliqul gustaverunt, Stasimus foras
egressus in via cum obvils loquebatur; cum enim hfis regiones
numquam antea vlsisset, summo studio exqulrebat omnia.
Postremo occurrit homo habitu peregrino, qul olim casu
aliquo manum fimlserat; pro qua unco ferreo iitebatur. Ad
quem Stasimus propius accessit ac de rebus varils loqul coepit.
Cumque uncum ferreum aliquamdiii attentius observasset:
"Dlc, hospes," inquit; "quo casu misero manum tuam amlsistl?"
Ille autem nihil respondit, ac statim alia de re loqul contendit.
Sed Stasimus, cognoscendl cupiditate incensus, Instabat acrius
et negabat se umquam hominem dlmissurum, nisi id sibi respon-
disset.
Tum alter: "Hoc tibi respondebo," inquit, "sl prius iura-
veris te postea de hac re nihil amplius rogaturum."
"Optime," inquit Stasimus. "Per deos deasque omnes iiiro
me nihil de hac re postea rogaturum, sl modo hoc unum mihi
responderis."
"Manus mea," inquit alter, "beluae immanis morsii derepta
est."
Tum omnes, qul circumstabant, cachinnos maximos sustule-
runt; nam Stasimus, cognoscendl studio etiam vehementius
incensus, iure iurando tamen impediebatur quominus plura
quaereret. Sed opportune hora profectionis iam aderat; quare
ille haud invltus se recepit ad redas, quae ante ostium stabant.
Brevl omnes foras egressl escenderunt et laetl profectl sunt;
nam hoc die ad flnem itineris longl se perventuros sperabant.

2. obviis: i.e., people coming up. 15. per deos, etc: a comic oath.
11. negabat: cf. XVII, 17. 16. modo, only.
221
222 AD ALPES

Nec vero prius constiterunt, ut cibus depromeretur, quam dlmi-

dium viae iam confectum est.
Llberi, cum paulisper in umbra hlsissent, matrem rogaverunt
numquid memoria dignum recordari posset.
Illa autem: "Brevl proficlscendum est," inquit; "sed for-
tasse pauca dlcerc possum de facinore atrocl flliarum Danal, sl
haec numquam audlvistis."
"Ego quidem numquam audlvl," inquit Cornelia. "Perge
porro dlcere, sl vls, mater."
"Danao, qul fuit Libyae rex, qulnquaginta erant flliae,"
inquit Drusilla; "frater autem Aegyptus, rex Arabiae, fllios
totidem habebat. Sed inter Danaum et fllios Aegyptl dissensio
orta est, atque ille, Insidias veritus, Libya relicta sedes novas
in Graecia quaeslvit.
"Paucls autem post annls fllil Aegyptl, mare transvectl,
patruum suum adierunt rogatum ut eius flliae sibi in matri-
monium darentur.
"Danaus, qui iniuriarum sibi inlatarum nondum oblltus erat,
se fllias datiirum pollicitus est. Sed clam virginibus praecepit
ut in thalamos secum adferrent gladios, ut noctu iuvenes con-
sopltos singiilae singulos aggressae occlderent.
"Nuptils factls, cum novl marltl somno sepultl essent, tum
mulieres e lectls surgentes suum quaeque trucldaverunt. Et
fama est propter hoc scelus eas apud Inferos ad aquam semper
ferendam damnatas esse. Nam iussae sunt dolium complere,
cuius per fundum rlmosum statim effluit aqua, quam illae urnls
Infundere numquam desinunt."
"Fabulam quam trlstem!" Cornelia: "etsl illae
inquit
scelestae certe poena maxima dignae erant, quae imperio patris
tam impio paruissent."
41. mare: acc. retained with pass. 51. ddlium, -i, n., cask.
46. thalamus, -i, m., marriage 52. rimdsus, -a, -um, adj., leaky.
chamber. effluo, -fluere, -fluxi, intr.,
47. singulae singulds: i.e., each flow out.
her own. 53. infundo, -fuadere, -fudi,
49. suum quaeque: cf. VIII, 84. -fusus, tr., pour in.
 CAPUT XXXIX 223

"Una tamen erat," inquit Drusilla, "quam marltl adulescen-

tis tantopere miseruit, ut foribus patefactls eum dlmitteret,
ut patrem et patriam repeteret incolumis."
"Eam suminls laudibus extulit poeta Horatius," inquit
Publius. "Nam ab eo 'splendide mendax' vocatur, et 'in omne
virgo nobilis- aevum.' Nec quidquam els verbls generosius est,
quibus illa marltum dlmittit:
"
'Me pater saevls oneret catenls,
Quod viro clemens misero pepercl;
Me vel extremos Numidarum in agros
Classe releget:

I rapiunt et aurae,
pedes quo te
Dum favet nox et Venus; I secundo
Omine, et nostrl memorem sepulchro
Scalpe querellam.'
"

"Quid vero puella factum est, mater?" inquit Cornelia.

"Primo in vincula coniecta est," inquit Drusilla. "Sed
postea resedit Ira patris, et marltus revocatus sponsam ad se
recepit."
Iam autem tempus abeundl erat. Quare omnes, cum sur-
rexissent, ad redas redierunt, brevlque rursus Comum versus
progrediebantur.
"Quam vellem," inquit Cornelia, "pater quoque nunc

61. omne: modifier of aevum. 68. pedes . . . aurae: with reference

62. ndbilis, famed (cf . noscd) . to travel by land and sea.
eis verbis: abl. 69. faveo, favere, favi, fauturus,
64. onero, -are, -avi, -atus, tr., intr., be propitious.
load down; oneret, hort. Venus: i.e., love.
subjv. with concessive force. 70. nostri: for mei; obj. gen.
65. clemens, -entis, adj., merci- memor, -oris, adj., reminding
ful(ly). (of).
sepulchrd: place where.
66. vel, even.
extremos, far distant. 71. scalpo, scalpere, scalpsi, scal-
67. relego, -are, -avi, -atus, tr., ptus, tr., carve, inscribe.
banish. 74. spdnsa, -ae,
f.,

bride.
224
 CAPUT XXXIX 225

adesset! Ego quidem non intellego quo modo hos menses eo so

carere posslmus."
"Bono animo," inquit mater, "et sclto patrem, quam
es
prlmum potuerit, ad nos rediturum esse."
Tum Piiblius, ut ad res alias mentes llberorum averteret:
"Voblsne notum est," inquit, "urbem, ad quam properamus, 85

patriam esse illlus Pllnl, qul litteras de monte Vesuvio scrlp-

serit?"
"Id numquam audlvl," inquit Sextus. "De eius factls
amplius, sls."
"Pllnius erat vir urbanus," inquit Publius, "humanitatl ac 90

litterls deditus. Olim amlco suo Tacito scrlpsit se nuper Isse

venatum aprosque tres cepisse. Quoque mlrabilior res esse
videatur, commemorat se nec venabulum nec lanceam portasse,
sed manu tenuisse stilum et pugillares. Dum autem ad retia
sedet, ecce tres aprl in plagas incurrunt!" 95

"Hahahae!" inquit Cornelia. "Venationem sane facilem!"

"Ipse, ut suspicor," inquit Publius, "litterls magis quam
venationl studebat. Dlcit saltem se pro lancea stilum attulisse,
ut, si manus vacuas, plenos tamen pugillares domum reportaret.
Addit quoque animum mlrabiliter motii corporis excitarl, ac 100

silvas et solitudinem venationl datam magna cogitationis in-

citamenta esse. Quare adfirmat non Dianam magis in montibus
quam Minervam errare."
"Hoc haud intellego," inquit Cornelia. "Censebatne hodie
deas ipsas in montibus vagarl?" 105

"Niillo modo," inquit mater. "Diana venationl studet,

Minerva autem artium litterarumque est cultrlx. Pllnius igitur
80. hos, these (coming). 95. incurro, -currere, -curri or
81. carere, gct along wilhout. cucurri, -cursum, intr., run
82. scito: fut., aa regularly with this (into) .
verb. 98. studebat, had an eye (to).
solitudo, -inis,
f.,

91. litteris, literature. 101. isolation.

datam: i.e., incidental (to).
94. rete, -is, n., net. incitamentum, -i, n., encourage-
95. aper, -pri, m., boar. ment.
plagae, -arum, cultrix, -icis,
f.,

f.,

trap. 107. patroness.

 226 AD ALPES

vult dlcere non modo venatores sed etiam scriptores in montibus

loca ad operam suam edendam apta invenlre posse."
110 "Ego quidem metuo," inquit Publius, "ne ille interdum
ostentationis causa nonnulla fecerit. Nam fortasse meministis
eum, cum adulescens Mlseni cum matre relictus esset, librum
Titl Llvi inarea legisse, cum ceteri, ignibus e Vesuvio relucenti-
bus perterritl, ex oppido undique fugerent.
115 "Quaedam autem perutilia certe ab illo excogitata sunt.
Velut eo auctore Comenses hidum aperuerunt. Nam olim
Coml, cum ad eum salutatum venisset cuiusdam vlclnl flblus
praetextatus, puerum rogavit ubi studeret. Ille autem respon-
dit: 'Mediolanl.'
120
" 'Cur non hlc?' inquit Pllnius.
"Tum pater puerl, qul forte aderat: 'Quod nullos hlc prae-
ceptores habemus.'
"Opportune accidit ut complures patres audlrent, et Pllnius:
'Quare nullos?' inquit. 'Quanto melius sit llberos vestros hlc
125 potissimum discere!
Quid sl ad praeceptores conducendos
pecuniam conferatis omnem, quam nunc in habitationes, in
viatica, in ea quae peregre emuntur, impenditis?'
"Ne longum sit, Pllnius pollicitus est se ipsum daturum
tertiam partem eius, quod ceteris placeret. Totum enim ipse
130 dare noluit, quod exlstimabat parentes, sl partem miineris sus-
tinerent, maiore ciira praeceptores electuros esse."
Viatores, cum haec et talia inter se loquerentur, celeriter
progrediebantur; ac sub vesperum Comum tandem perventum
est, ubi Cornell frater gratissimo hospitio eos accepit.

108. venator, -oris, m., hunter. 126. in: for.

-onis,
f.,

115. perutilis, -e, adj., veryuseful. habitatio, rooms.

117. Comi: loc. of Comum. 127. viaticum, -I, n., traveling
money.
118. praetextatus, -a, -um, adj.,
peregre, adv., out tovm.
of

wearing the toga praetexta,

impendo, -pendere, -pendi,
(a mark of childhood; cf. -pensus, tr., spend.
XXXV, 12).
studeret, went to school. 128. Ne longum sit, freely, Not to
make a long story U.
of

124. hic potissimum, here of all

places. 129. Totum, the whole (sum).
 CAPUT XL

Dum Placentia Publius cum ceterls Comum versus iter facit,

Cornelius et Onesimus ad saltum Penlnum contendebant.
Primo die, ut Drusilla vere coniecerat, Tlclnum sub vesperum
pervenerunt, ac postridie Vercellas usque progressl sunt, cuius
oppidl fama semper vigebit propter proelium haud procul inde
commissum, quo Cimbrl a Mario et Catulo devictl sunt et Italia
demum vastationis metu llberata est.
Ibi eis occurrit M. Celsus, eques Romanus, e Gallia domum
rediens; quem Cornelius summo gaudio aspexit. Nam olim
fuerat familiaris gratissimus, ac iam erat idoneus, cui ad
Drusillam litterae darentur.
Libenter ambo ad eundem cauponem deverterunt. Ubi cum
multa de temporibus prlstinls inter se locutl essent, Cornelius
paulisper secessit, ut litteras ad Druslllam conficeret; tum, cena
adposita, ad amlcum se rettulit.
Interim ad cauponem eundem deverterat viator alius, homo
rustico cultu, qul sua sponte omnes certiores faciebat se modo
riire profectum ad oppidum Placentiam tendere, neque antea
domo tam longe umquam iter fecisse.
Quo audlto, familiarl suo Cornelius: "Credo hercle," inquit,
"non sine comite te cras iter facturum."
"Vereor ne vera loquaris," inquit Celsus; "et vellem fortiina
mihi comitem aliquanto humaniorem dedisset. Sed hominem
adeamus, sl forte noblscum colloqul velit."
Quae cum dlxisset, ad rusticum accessit, et : "Audio," inquit,
vigeo, -ere, -tii, intr., flourish, -onis, devailation.
f.,

5. 7. vastatio,
live.
227
228 AD ALPES

"te cras Placentiam versus iter facturum esse. Ego quoque

eodem tendo, ac fortasse iina iter facere poterimus."
"Benigne facis," inquit rusticus, "cum ita loqueris; ac tibi
gratiam maximam habeo. Nam illa loca longinqua mihi omnino
ignota sunt, neque adhuc tam longe domo umquam ablre ausus
sum."
"Noll timere," inquit Celsus. "Omnia tibi fellciter evenient.
Ac nunc, cum lumina accensa sint, fortasse noblscum sedSbis,
ut sermone vario noctem producamus."
"Flat," inquit ille. "Nam ruri sermonibus maxime delec-
tamur, ubi opus diurnum confectum est."
"Niilla est causa," inquit Cornelius, "cur te vltae rusti-
corum pudeat. Nam, ut aiunt, 'Saepe est etiam sub palliolo
sordido sapientia.'
"
"Nihil hoc verius est," inquit Celsus. "Quam ob rem, nisi
molestum est, aliquam quaestionem ad philosophiam perti-
nentem nunc tractemus."
"Quantum ad me attinet," inquit rusticus, "nihil acceptius
esse potest."
"Saepe sermonibus interful," inquit Cornelius, "cum de
somnils disputabatur, utrum els fides habenda esset necne. De
hoc, sl vultis, disceptemus."
"Me lubente flet," inquit Celsus; "nam etsl multos de hoc
disputantes audlvl, adhuc res mihi in ambiguo esse videtur.
Sed tu incipe, Cornell, sl vls."
At ille: "Notissimum est Simonidis somnium. Memoriae
enim traditum est eum olim ignotum quendam proiectum mor-
tuum vldisse; cumque corpus sepellvisset atque navem con-

28. cum ita loqueris, in apeaking 41. quaestio, -dnis,

f.,

topic, subject.
thus. philosophia, -ae,
f.,

philosophy.
33. cum, as. 43 Quantum, 5o /ar a«.
36. dlurnus, -a, -um, adj.,
of

the attinet: impers.

46" «"sputabatur: impers.
39. saptentia, -ae,
f.,

wisdom. Some
philosophers affected a mean 47. discepto, -are, -avi, -atus, tr.
dress. and intr., have a discussion.
40. hdc: with the comp. 48. lubens, -entis, adj.: lit., willing.
 CAPUT XL 229

scendere ipsein animo haberet, ab eo, quem sepultura adfecerat,

in somnls monerl visum esse, ne id faceret; nam sl illo tempore
navigasset, naufragio eum esse periturum.
"Hoc somnio deterritus, Simonides diem profectionis dis-
tulit; ceterl autem, qul tum navigfiverant, in marl perierunt."
"Papae!" inquit rusticus. "Cum talia audio, timor maxi-
mus mihi inicitur. Hoc saltem iter sper5 auspicils melioribus
susceptum esse. Recordarl videor me nuper quaedam somni-
asse, sed nihil certl reminlscl possum."
"Vide hoc magis placet," inquit Gelsus: "Olim duo
sl
adulescentes, cum in itinere Megarae constitissent, alter ad
cauponem devertit, ad hospitem alter.
"Concubia nocte illl, qul ad hospitem deverterat, in somnls
alter adesse videbatur, cum amlcum enlxe oraret, ut opem
ferret, quod a caupone sibi interitus pararetur.
"Homo sane perterritus surrexit; deinde autem, cum se
collegisset, somnium pro nihilo habendum ratus, iterum recu-
buit.
"Tum el dormientl alter rursus videbatur orare, ut (cum
sibi vlvo non subvenisset) mortem saltem suam ulclsceretur;
nam se a caupone interfectum in plaustrum coniectum esse;
quare se petere ut mane ad portam adesset, priusquam ex
oppido plaustrum exlret.
"Hls
rebus vehementer commotus, amlcus mane praesto ad
portam fuit. Ubi cum a bubulco quaeslvisset quid esset in
plaustro, ille perterritus fugit. Intus adulescens mortuus in-
ventus est. Caupo, causa cognita, poenas dedit." %
"Peril!" inquit rusticus, cum trepidus se circumspiceret.
"Sl talia diutius audiam, profecto totam noctem vigilabo, etsl
sepultura, -ae, burial. oraret: cf.
f.,

67. cum 61, note.

I,

54. . . .

55. in somnis, in a dream. 70. pro, as.

62. cerri: partit. gen. 78. bubulcus, -i, m., plowman. The
64. Megarae: loc. man was in charge of the
66. concubius, -a, -um, adj.; con- cart-
cubia nocte, at the time 80. cognita: contrast incognita,
of

first sleep (cf. cubo). XVII, 36, note.

 230 AD ALPES

vix credo nos ad cauponem tam scelestum devertisse." Quo

dicto, poposcit hlmen et celeriter secessit.
85 "Amlcum nostrum tu plane terruisse videris," inquit Cor-
nelius rldens. "Cum autem ille iam abierit, inter nos multo
commodius colloqul possumus."
Quare, somniorum quaestione dlmissa, ad multam noctem
intimo sermone horas trahebant. Tum, de via fessl, libenter
90 cubitum discesserunt, ac ambos somnus altus brevl amplexus
est. Rusticus vero Infellx, curls anxils distentus, hanc noctem
magna ex parte vigilils consumpsit.
Cui mane, postquam gustaverunt, Celsus: "Etiam nunc tu
plane fessus videris," inquit. "Spero te hac nocte proxima
95 arte dormiisse."
At ille: "Tota nocte," inquit, "vix oculos condidl."
"Quare, obsecro?" inquit Cornelius. "Num somnils in-
quietatus es?"
"Vix id dlcere audeo," inquit ille; "nam, nisi dormias,
100 somniare non potes."
"Nisi forte somnies vigilans," inquit Cornelius rldens.
"Quosdam enim cognovl, qul ita adficerentur."
"Ego quidem," inquit rusticus a mensa discedens, "sagacior
sum quam ut quisquam me incautum opprimat." (Sed eodem
105 ipso tempore, quo ita gloriabatur, Institor vagus, qul clam
accesserat a tergo, zonam eius per iocum abscldebat.)
Tum Celsus, qul hoc animadverterat, ludibundus: "Tibi
scuicet notum est," inquit, "iter, quod ingressurl sumus,
lat<6nibus lnfestissimum esse."
no "Itane vero?" inquit
rusticus. "Id plane nesciebam.
Nummos meos profecto hodie maxima cura custodlrl oporte-
bit"; quo dicto, manum ad latus admovit. Cum autem zonam
88. multam: cf. IV, 57. 103. sagax, -acis, adj., keen; trans.
intimus, -a, -um,' adj,
'^keen to have any
89. '
J ' famil- phrase/
one catch me, etc.
,T ,. 107. ludibundus, -a, -um, adj.,
97. Wum: suggesting neg. an- freely entering into fhe ioke
swer-
(cf. tddd).
99. dormias: subj. indef. second 111. nummus, -i, m.; pl., money.
sing. oportebit: impers.
 CAPUT XL 231

amissam sensisset, maximo clamore capillum evellens: "Peril

miser! Vae mihi, occidl!" inquit. "Omnes dlvitiae meae hoc
die Infausto perierunt!" 115

Sed iam Institor rldens porrexit zonam; quam ille cupidis-

sime arripuit, et: "Satis itinerum ego iam confecl," inquit.
"Posthac e fundo meo numquam ablre mihi certum est."
Quae cum dlxisset, rationem expensl poposcit, pecuniaque
soluta statim domum proficlscl contendit, neque ullo modo el 120

persuaderi potuit ut iter inceptum cum Celso pergeret. Qui

igitur, litterls ad Driisillam a Cornelio acceptls, 'vale' dlxit, et
Placentiam versus profectus est.
Cornelius autem et Onesimus, qul redam aliam conscende-
rant. Eporediam versus mox progrediebantur. Propter imbrem 125

subitum quadam in vllla aliquamdiu morarl coactl sunt; sed

undecima fere hora oppidum demum in conspectu erat. Slc
AD ALPES perventum est.

113. evello, -vellere, -velli, -vul- 119. expensum, -i, n.; lit., cost,
sus, tr., tear out. expense.

LITDS BRITANNIAE
 APPENDIX

METRICAL VERSIONS AND PARAPHRASES

Page 35

(Catullus, 61. 216-220)

A little Torquatus I fain would see

Dancing on his mother's knee;
To father eager hands stretched out,
All smiles around his dimpling mouth 1

Page 36

(original)

By Babylon's streams we sat us down

And shed a bitter tear,
Thinking of Zion razed to earth
And exiles' portion drear.

When lo, the victor, swollen with pride

Inmockery cries aloud:
"Come sing, ye dolts, a lively strain
Of Zion and your God."

"We mourning exiles sing to God

In this benighted land?
0 Zion, be thy wrongs avenged,
As here we steadfast stand!"
233
234 AD ALPES
Page 41

(Ovid, Met. xi. 538-542)

As many as the dashing waves,

Death's terrors seem to sweep their souls ;
One weeps, another stands amazed,
A third mourns loss of funeral doles.
Lo, yonder one to prayer hath turned,
With hands upraised to leaden sky;
In vain he calls for heaven's aid,
No answering portent greets his cry.

Page 46

(Catullus, 31. 7-10)

O what more blest than care's release,

When anxious mind throws off its load,
As worn and travel-stained we reach
The quiet of our own abode!

Page 85

(Horace, Epod. 2. 1-4 and 23-28)

How blest the man from business free,

Like to the sturdy sires of old,
Who plows content ancestral fields,
With ne'er a passing thought of gold!
How pleasant 'neath some ancient oak
Or on the thick-meshed sward to lie,
While plaintive wood-notes fill the air
And brimming brook glides softly by,
While purling waters lure to rest
As breezes through the treetops sigh!
 APPENDIX
Page 101

(Horace, Car. iii. 1. 17-21)

When o'er a guilty head there hangs

A naked sword suspended high,
In vain the sumptuous banquet's spread,
No dulcet strain will close the eye.

Page 105

(Horace, Car. iii. 5. 18-22)

In Punic shrines mine eye hath seen

Standards and arms by cravens lost;
Mine eye hath seen on freemen's backs
With shameful bonds the forearms crossed.

Page 128

(Horace, Car. iii. 2. 17-24)

True worth, that knoweth not defeat,

Shines on with fadeless glory blest,
Nor takes nor lays aside its crown
At the capricious crowd's behest.

True worth, for the immortal few

To heaven points out a shining way,
And mounting on aspiring wing,
Spurns sordid mob and sodden clay.

Page 136

(Horace, Car. i. 9. 1-4)

See how Soracte rears his head

With snowy crown of dazzling white,
While forests scarce sustain their load;
Congealed the very streams in flight!
236 AD ALPES
Page 145

(Anon., in Suetonius, Nero 39. 2)

Aeneas' blood our Nero claims;

We know it's no mere fad.
The one his mother carried off,
The other took his dad!

Page 146

(Ovid, Met. xi. 623-625)

0 Sleep, release from toil,

For careworn soul a balm divine:
Thy gentle ministrations soothe
The weary frame with touch benign.

Page 151

(Horace, Epod. 16. 47-52 and 61-62)

From riven oak the golden honey drips,

And down the steeps cool, babbling waters spring.
Unherded flocks at even homeward turn,
While willing kine their milky tribute bring.

There never 'round the sleeping fold at night

Is heard anear the bear's alarming voice;
No serpents swarm in upland heath or glen;
There safe from bane and heat the flocks rejoice.

Page 173

(Trans, from the Greek by Cicero, Tusc. Disp. i. 101)

At Sparta, stranger, kindly tell

That here you saw us where we fell,
Obedient to the sacred laws
Of country that we loved so well.
 APPENDIX
Page 177

(Horace, Car. iv. 4. 69-72)

Never to Carthage again, alas,

A message of joy I'll send.
Gone, gone, the glory of our name
Through Hasdrubal's piteous end!

Page 223

(Horace, Car. iii. 11. 45-52)

Though father load me down with chains

For mercy shown to you ;

Though to the earth's remotest bounds

I'm sent with ruffian crew;
Go thou, be it by land or sea,
While night and love preside;
Go, blest by me, and on my tomb
A tender word inscribe.
238 AD ALPES

OTHER VERSE IN THE TEXT

Page 45: Plautus, Men. 226 ff.
54 : original (music on page 239.)
63: Vergil, Ec. 4. 21 ff.
69: Horace, Epod. 15. 1.
113: Ennius, in Cicero, Cato M. 10.
128: Horace, Car. iii. 3. 7 ff.
148: Cicero, in Quintilian, ix. 4. 41.
188: Vergil, Aen. vi. 126 ff.
199: Vergil, Aen. ii. 624 ff.
204: Vergil, Aen. iii. 56 ff.
 APPENDIX 239

CARMEN
Words and music by H. C. NuTTING

1. Nunc ho-mi-nes-que la-bo-re gra-va-toa, Nunc re-qui-es pe-cu-

2. Si - de - ra, par - ve, mi-can - ti - a som-num lam pa - e - ris a - vi-

1
wfr ft4 i n i H— h i I
1

se
dem-que vo - cat; Om - ni -
le - ni-ter
a ar - va ni - gre-scunt,
bus- que ci - ent; Nunc o - cu los, pla- ci - dis
- - si - me, con - de;

rl n
FTrrF J
Hé j>
m 1 i 1

Sil - va si- mal si - ne mar-ma - re stat. Lal - la - la, lal - la - la,

Som-ni-a dul-ci-a te ma-ne-ant! Lal - la - la, lal - la - la,

Sé Tl ü I \bz

ia
I

d£=t
-9 ■ m
"»" TT"'
ca - re, qu1 e - sce; Ma - ter en (im) in te - ne - bris vi - gi - lat.
ca - re, qui e - sce; Ma - ter en (im) in te - ne - bris vi - gi - lat.

U
• • •

r r r
™t -=Ff=f=f
s I
U-J
r M
1 ! L L 1»
T'-| l

I I
 LIST OF ABBREVIATIONS
abl. =ablative loc. =locative
abbrev. =abbreviation m. or masc. =masculine
absol. =absolute mod. =modifier
ace. =accusative monosyl. =monosyllable
adj. =adjective n. or neut. =neuter
adv. =adverb- adverbial n.=note
app. =apposition neg. =negative
cf. =confert compare nom. =nominative
comp. =comparativo num. =numeral
conj. =conjunction obj. =object. objective
dat. =dative part. =participle
decl. =declension partit. =partitive
defect. =defective pass. =passive
dem. =demonstrative perf. =perfect
dept. =depondent pers. =personal
disc. =discourse pl. =plural
dissyl. =dissyllable plup. =pluperfect
distrib. =distribution poss. =possessive
e. g. = exemj>H grdtid. for example pred. =predicate
exclam. =exclamation prep. =preposition
f. =feminine pres. =present
foU. =following pron. =pronoun
fut. =future purp. =purpose
gen. =genitive quest. =question
hort. =hortatory reflex. =reflexive
i.e. = id est- that is rel. =relative
imper. =imperative 8C =scilicet- supply
impers. — impersonal sec. =second
ind. =indirect separ. =separation
indecl. =indeclinable sing. =singular
indef. =indefinite spec. =specification
infin. =infinitive subj. =subject
intens. =intensive subjv. =subjunctive
interj. =interjection sup. =superlative
interrog. =interro?ative tr. =transitive -

intr. =intransitive trans. =translate- translating- translation

irreg. =irregular voc. =vocative
I. =line vocab. =vocabulary
lit. =literally vb. =versu8- opposed to

240
 VOCABULARY
a, ab, prep. with abl., by, from, of.
See frdns, latus, and tergum.
abducd, -ducere, -dtixi, -ductus, tr.,
take away.
abed, -ire, -ii, -itum, intr., go away,
depart, leave, begone (imper.);
be off, get away, come away; go,
go off, go on, go forward, go out,
wander off, keep off ; move, start,
set out; (of the day) deeline, (of
time) pass.
abhinc, adv., ago.
abicid, -icere, -ieci, -iectus, tr.,
throw away; throw, cast.
ablatus, see auferd.
abnuo, -nuere, -nui, -nuiturus, Ir.
and intr., shake head; refuse,
reject.
abscido, -cidere, -cidi, -cisus, tr.,
cut off .
abscondd, -condere, -condi, -con-
ditus, tr., conceal, hide.
abstuli, see auferd.
absum, -esse, afui, afuturus, intr.,
be absent, be away, be out, be
distant; lack, be lacking.
absurdus, -a, -um, adj., ridiculous;
bad (writing).
abundd, -are, -avi, -atum, intr.,
abound; part. as adj., abundans,
-antis, lavish.
ac, atque, conj., and. See aeque.
accedo, -cedere, -cessi, -cessum,
intr., approach, draw near, draw
(closer); advance, step up, come
up, come on, come, move
(toward) ; impers. third sing., it is
added, etc.
241
accelero, -are, -avi, -atus, tr. and
intr., hasten, hurry on.
accendo, -cendere, -cendi, -census,
tr., light; cheer on.
accido, -cidere, -cidi, intr., happen.
accipio, -cipere, -cepi, -ceptus, tr.,
accept, receive, take; greet, wel-
come, deal with; suffer (defeat);
hospitio accipere, receive hos-
pitably, entertain; acceptus, -a,
-um, part. as adj., agreeable,
pleasing.
acer, -cris, -cre, adj., fierce; pierc-
ing.
acerbus, -a, -um, adj., bitter.
acervus, -i, m., heap.
Achaia, -ae, /., the Roman province
of Greece.
Achan, indecl., a Hebrew who se-
creted part of the spoils of Jericho.
Acheron, -ontis, m., a river of the
Lower World.
acies, -ei,/., battle-line, line of bat-
tle, line, army.
acriter, adv., fiercely, sharply, stren-
uously, vigorously, energetically.
acutus, -a, -um, adj., sharp.
ad, prep. with acc, to, (up) to,
toward, at, for, on, upon; to the
house of, to the establishment of,
to the presence of ; near; according
to, to the accompaniment of . See
unus, usque, and versus (prep.).
addo, -dere, -didi, -ditus, tr., add;
gradum addere, hurry, hasten.
adducd, -ducere, -diixi, -ductus, tr.,
bring on, bring, bring (to), bring
up; pass., come; be overcome.
 ADEO
adeo, adv., so, to such an extent, so
much so; thereto.
adeo, -ire, -ii, -itus, tr. and intr.,
approach, come in, be at hand;
go, go to, come to, go to see,
visit, appear before, reach; incur
(danger).
adeptus, adipiscor.
see
adfero, -ferre, attuli, adlatus, tr.,
bring, take, bring along, waft;
make (an end); deliver; pass., be
borne.
adficid, -ficere, -feci, -fectus, tr.,
affect, affiict, subject (to), trouble,
visit (with punishment); honor.
adfigo, -figere, -fixi, -fixus, tr., nail,
fasten (to).
adfinis, -is, m., connection, relative;
sharer; adherent.
adfirmd, -are, -avi, -atus, tr., de-
clare, affirm, say.
adfligo, -fligere, -flixi, -flictus, tr.,
knock, overwnelm.
adhuc, adv., up to this time, until
now, up till now, till now, yet,
while yet, as yet, (while) still.
adicid, -icere, -ieci, -iectus, tr., add.
adipiscor, adipisci, adeptus sum,
tr., gain, get.
adiuvo, -iuvare, -iuvi, -iutus, tr.,
help, assist, aid.
admiror, -ari, -atus sum, tr. and intr.,
admire, wonder at; wonder.
admitto, -mittere, -misi, -missus,
tr., admit; suffer (disgrace); in se
admittere, commit.
admodum, adv., exceedingly, very,
quite.
admoned, -monere, -monui, -moni-
tus, tr., admonish, warn, remind.
admoved, -movere, -movi, -motus,
tr., apply, put (to); set (fire).
adopto, -are, -avi, -atus, tr., adopt.
adorior, -oriri, -ortus sum, tr., at-
tack, assail, approach.
adoro, -aie, -avi, -atus, tr., call
upon, offer prayer to, worship.
242 aEneus
adpdnd, -ponere, -posui, -positus,
tr., put on, serve.
adprime, adv., in the highest degree,
exceedingly, particularly.
adrided, -rid6re, -risi, -risus, tr.
and intr., smile assent, laugh (at).
adsentator, -dris, m., flatterer.
adsentor, -ari, -atus sum, intr., flat-
ter.
adsidue, adv., industriously, per-
sistently, continually, constantly.
adsiduus, -a, -um, adj., persistent,
continued.
adsum, -esse, -fui, -futurus, intr.,
be present, be present (at), be
here, be there, be on hand, be at
hand, be on the field; be come,
come, appear.
adulescens, -entis, part. as adj.,
youthful, young, in (one's) youth;
as noun, m., young man, youth.
advena, -ae, m. and /., outsider,
stranger.
advenid, -venire, -veni, -ventum,
intr., arrive, come (to).
adventus, -us, m., arrival, coming.
adversus, -a, -um, adj., opposite,
contrary, unfavorable; flumine
adverso, upstream, against the
current; in ds adversum, full in
the face.
advesperascit, -vesperascere, -ves-
peravit, intr., it grows dark.
aedes, -is, /.; pl., house, dwelling,
building.
aedificium, -i, n., building
Aegaeus, -a, -um, adj., Aegean;
designation of a sea east of Greece.
Aegeus (dissyl.), -ei, m., a mythical
king of Athens.
Aegyptus, -i, /., Egypt.
Aegyptms, -i, m., o mythical king of
Arabia.
Aeneas, -ae, m., the hero of Vergil's
Aeneid.
aeneus, -a, -um, adj., of bronze,
bronze.
 AEQVE
aeque, adv., equally, as much, so;
aeque ac, as much as.
aequus, -a, -um, adj., equal, un-
disturbed, comfortable; aequo
animo, cheerfully; haud aequo
animd, impatiently.
aes, aeris, n., bronze; aes alienum,
debt.
Aeschylus, -i, m., a famous Greek
poet, born525 B.c.
Aesculapius, -i, m., a legendary
Greek physidan, worshiped as a
god.
aestas, -atis,/., summer.
aestus, -us, m., heat; tide.
aetas, -atis, /., age, (old) age, life.
See ineo.
aevum, -i, n., age.
Africa, -ae, /., Africa.
afui, see absum.
ager, -gri, m., field, land, district;
pl., territory.
aggredior, -gredi, -gressus sum, tr.,
assail, attack, approach, under-
take.
agmen, -inis, n., line, column.
agnosco, -noscere, -novi, -nitus, tr.,
recognize, acknowledge.
ago, agere, egi, actus, tr., drive, do,
put through, aim at, carry, carry
off ; be stationed; deal (with), give
(thanks), spend, pass (time), play
(rdle), work (oars); age, agite,
come! agitur, it is a question;
quid agis? how do you do? annum
. . . agere, be in (one's) th
year; in crucem agere, crucify;
male agere cum, dealhardly with,
illtreat, treat badly. Pass., hap-
pen, proceed, go on.
agricola, -ae, m., farmer.
Agricola, -ae, m., Julius Agricola,
father-4n-law of the historian Taci-
tus.
Ahenobarbus, -i, m., Nero's name
before adoption; pl., the Aheno-
barbi.
aio, defect. verb, say.
J 3 AMABILIS
ala, -ae, /., wing.
alacer, -cris, -cre, adj., fresh, brisk,
willing, cheerful.
alacriter, adv., readily, willingly.
Albanus, -a, -um, adj., Alban, desig-
nation of a mountain in Latium.
Alexandrea, -ae, /., Alexandria, a
city of Egypt.
alibi, adv., elsewhere, in other
places; nusquam alibi, nowhere
else.
aliquamdiu, adv., for some time,
for a little.
aliquandd, adv., some time, some
time or other.
aliquanto, adv., somewhat.
aliquis (aliqui), aliqua, aliquid (ali-
quod), indef. pron., anyone, some-
one, somebody; anything, some-
thing; adj., some, any.
aliquo, adv., somewhere.
aliquot, indecl. adj., several, a few,
some.
aliter, adv., otherwise, differently.
alius, alia, aliud, adj., another,
other, some other; pl., as noun,
others; alii . . . in aliam partem,
some m one direction, some in
another; nihil aliud, nothing else;
vix aliud, hardly anything else.
Allobroges, -um, m., a GaUic tribe.
Alpes, -ium,/., the Alps.
alte, adv., aloft, on high, high.
alter, -tera, -terum, adj., the other,
a second, another, one (of two);
alter ....
alter, the one . . . the
other.
altercor, -ari, -atus sum, intr.,
quarrel, wrangle.
alternus, -a, -um, adj., alternate,
every other.
altum, -i, n., the deep (i.e., the sea).
altus, -a, -um, adj., high, tall, lofty;
deep.
alveus, -i, m., trough.
amabilis, -e, adj., lovable.
 AMBIGUUS
ambiguus, -a, -ran, adj., ambiguous;
in ambigud esse, be unsettled,
ambd, -ae, -d, adj., both,
ambulo, -are, -avi, -atum, intr.,
walk, promenade,
amens, -entis, adj., crazy, wild,
maddened,
amicus, -i, m., friend,
amitte, -mittere, -misi, -missus, tr.,
lose.
amnis, -is, m., river, stream.
amo, -are, -avi, -atus, tr., love, cher
ish, like; amfibd, (I) pray, please;
part, as adj., amans, -antis, de
voted (to), loving(ly); as noun,
to., lover.
amoenus, -a, -um, adj., picturesque,
charming, pleasant.
amor, -oris, to., love.
amoveo, -movere, -movi, -motus,
tr., take away, remove.
amphitheatrum, -i, n., amphithe
ater.
amphora, -ae, /., jar.
amplector, -plecti, -plexus sum, tf.,
embrace, envelop, seize,
amplius, adv., further, more,
an, conj., whether. See utrum. (In
a direct question, an is often not
to be translated.)
Anchises, -ae, m., the father of
Aeneas.
ancilla, -ae, /., maidservant.
Androcles, -is, to., the hero of a lion
story.
Androgeds, -el, to., son of Minos.
anguis, -is, to. andf., snake.
angustiae, -arum, /., narrow pass,
narrowness.
angustus, -a, -um, adj., narrow.
animadverto, -vertere, -verti, -ver
sus, tr., notice, catch sight of,
give attention to, make note of,
observe, see.
animus, -i, to., mind, frame of mind,
attitude, judgment, attention,
consciousness, courage. See ae-
quus.
244 APPROPINQUO
1
Anna, -ae, /., a Hebrew maid.
annates, -ium, to., records, history,
annus, -i, m., year. See ago.
ante, prep, with acc., before; in front
of.
ante, adv., earlier, previously, be
fore.
antea, adv., before, previously,
earlier.
Antiochus, -i, to., king of Syria in
the time of Hannibal.
antiquitus, adv., in ancient times,
in the olden time, in days of old.
antiquus, -a, -um, adj., ancient.
Antonius, -i, to., Antonius Primus,
o general of Vespasian.
anulus, -i, m., ring,
anxius, -a, -um, adj., anxious, ner
vous, worried, fearful; disturbing.
Anxur, -uris, n., a town of Latium.
apage, interj., away with, take
away; really, of all things!
aperid, -ire, -ui,-tus, tr., open; part.
as adj., apertus, -a, -um, open; in
aperto, in the open,
aperte, adv., openly.
Apollo, -inis, to., the god of music.
Apollonius, -i, to., Apollonius Molo,
a rhetorician of Rhodes.
Aponius, -i, to., Aponius Satur-
ninus, a Roman victimized at an
auction.
appareo, -ere, -ui, -iturus, intr.,
appear.
appello, -are, -avi, -atus, tr., ad
dress, accost, call, name,
appello, -pellere, -puli, -pulsus, tr.,
bring, bring to land, dock; pass.,
be driven, arrive.
Appi Forum, -i, n., a town of Latium.
Appius, -a, -um, adj., Appian, the
designation of a famous road of
southern Italy.
appropinquo, -are, -avi, -atum, intr.,
draw near, approach, appear,
come.
 APTUS
aptus, -a, -um, adj., suited, fit,
attached.
apud, prep. with acc, among, at the
house of, at the court of, before;
near; in (with name of writer);
with, in the hands of; apud in-
feros, in the world below.
aqua, -ae, /., water.
aquila, -ae, /., eagle, standard.
aquor, -ari, -atus, intr., get water.
ara, -ae, /., altar.
Arabia, -ae, /., Arabia.
arbitrium, -i, n., authority, behest.
arbor, -oris, /., tree.
arcesso, -ere, -ivi, -itus, tr., sum-
mon, call.
Archimedes, -is, m., a celebrated
mathematician of Syracuse.
ardeo, ardere, arsi, arsurus, intr.,
glow, burn.
ardor, -oris, m., heat, enthusiasm,
passion.
area, -ae, /., court, yard.
Arethtisa, -ae, /., a nymph and a
spring in Sicily.
argentum, -i, n., silver, silver plate.
Aria'dna, -ae, /., Ariadne, daughter
of Minos, king of Crete.
Aricia, -ae, /., a town of Latium.
Ariminum, -i, n., a town of Umbria.
Aristippus, -i, m., a Greek philoso-
pher born in the fifth century B.c.
arma, -orum, n., arms, armor.
armo, -are, -avi, -atus, tr., arm;
part. as adj., armatus, -a, -um,
armed, equipped to fight, in full
armor; as noun, armatus, -i, m.,
armed man.
arripio, -ripere, -ripui, -reptus, tr.,
seize, snatch, catch up.
ars, artis, /., science, art.
arte, adv., closely, tightly, soundly.
artus, -a, -um, adj., deep, sound
(sleep) . listen to, attend the lectures of,
Ascanius, -i, m., son of Aeneas.
ascendd, -scendere, -scendi, -scen-
sus, tr. andintr., mount, climb up,
go aboard, embark.
245 AUGUSTA
Asia, -ae, /., Asia.
asinus, -i, m., ass.
aspicio, -spicere, -spexl, -spectus,
tr., see, view, catch sight of,
sight, notice, note, look on, look
at, behold, witness, look.
at, conj., but; then, and.
Atalanta, -ae, /., a princess famed
for her fleetness.
ater, -tra -trum, adj., black, dark.
Athenae, -arum, /., Athens.
Atheniensis, -e, adj., Athenian; pl.,
as noun, Athenienses, -ium, m.,
the Athenians.
Athenoddrus, -i, m., a Greek philos-
opher mentioned by Pliny.
athleta, -ae, m., athlete.
Atilius, -i, m., see Regulus.
atque, conj., see ac.
atqui, conj., and yet.
atrox, -ocis, adj., shocking, fearful,
dreadful, fierce.
attente, adv., intently, attentively,
closely, steadily.
attined,-tinere,-tinui,-tentum, intr.;
with ad and acc, concern.
attingo, -tingere, -tigi, tactus, tr.,
touch, visit.
attuli, see adfero.
auctio, -onis, /., auction.
auctor, -oris, m., proposer, backer,
director; writer.
auctoritas, -atis, /., authority,
authorization, responsibility.
audacter, adv., boldly, with good
courage.
audax, -acis, adj., bold, venture-
some.
audeO, audere, ausus sum, tr. and
intr., dare, venture, mean.
audio, -ire, -ivi, -itus, tr. and intr.,
hear, be within earshot, listen,
learn.
aufero, -ferre, abstuli, ablatus, tr.
carry off, carry away, take away.
Augusta, -ae, /., see Livia.
 AUGUSTUS 246 CAEDES

Augustus, -i, m., emperor 27 b.c. bellus, -a, -um, adj., bonny, charm-
-14 A.D. ing.
aura, -ae, /., breeze, air; favor. belua, -ae, /., beast, monster, an-
aureus, -a, -um, adj., golden, of imal.
gold, gold, gilded; as noun, bene, adv., well, luckily; (die)
aureus, -i, m., gold piece. happy. Sup., optime, excellently,
auris, -is, /., ear. well; as exclam., good! excellent!
See nuntio.
aurum, -i, n., gold, gold plate.
Beneventum, -i, n., a town in
auspicium -i, n.; pl., auspices. Samnium where Pyrrhus was
aut, conj., or; aut . . . aut, either defeated in 275 B.C.
. . . or.
benigne, adv., generously, kindly.
autem, conj., but, however, on the -ae, /., beast, creature,
bestia,
other hand, for (his) part, etc;
animal, wild beast, wild animal,
moreover, and. See sin.
monster.
auxilium, -i, n., help, aid, reen- bibo, bibere, bibl, tr. and intr., drink.
forcements.
Bithynia, -ae, /., a district in Asia
avarus, -a, -um, adj., greedy.
Minor.
Avernus, -i, m., a lake in Campania; blande, mildly, coaxingly,
adv.,
the Lower World.
persuasively.
averto, -vertere, -verti, -versus, tr.,
bdbus, see bos.
avert, turn away, turn (from),
divert, call away. Bondnia, -ae, /., o town in northern
Italy.
avide, adv., greedily, eagerly.
bonus, -a, -um, adj., good, excellent ;
avidus, -a, -um, adj., greedy, eager. sup. optimus, excellent; os noun,
avis, -is, /., bird. bonum, -i, n., asset; pl., goods,
avunculus, -i, m., uncle {on mother's fortune.
side). bos, bovis, m. and /., ox, cow; pl,
cattle.
B bracchium, -i, n., arm.
Babylon, -onis, /., Babylon. brevi, adv., shortly, soon.
Babylonius, -a, -um, adj., Babylo- brevis, -e, adj., short.
nian. Britanni, -orum, m., the Britons.
Bacchus, -i, m., the god of urine. Britannia, -ae, /., Britain.
Bagrada, -ae, m., a river in northern Brundisium, -i, n., an important sea-
Africa. port of southeast Italy.
ballista, -ae, /., -catapult.
balneum, -i, n. (pl., balneae, -arum,
/.), bath. C, abbrev. of Gaius.
barba, -ae, /., beard. cachinnus, -i, m., shout of laughter;
barbarus, -a, -um, adj., foreign, pl., laughter.
savage, barbarian; as noun, bar- cadd, cadere, cecidi, casurus, intr.-
barus, -i, m., a barbarian. fall, perish.
beatus, -a, -um, adj., happy, blest. caecus, -a, -um, adj., blind.
bellator, -oris, m., warrior, fighter. caedes, -is, /., killing, slaughter,
bellum, -i, n., war. See sedes. | loss, loss of blood.
 CAEDO 247 CATULLUS

caedd, caedere, cecidi, caesus, tr., Capitolium, -i, n., the Capitol at
cut, back at, slay. Rome, the Capitoline Hill.
caelum, -i, n., sky, heaven. captivus, -a, -um, adj., captive; as
Caesar, -aris, m., in particular, noun, captivus, -i, m., prisoner.
Julius Caesar; pl., the Caesars, capto, -are, -avi, -atus, tr., catch,
the emperors. reach.
Caesd, -onis, m., a name used in the Capua, -ae, /., a town of Campania.
Fabian family. caput, -itis, n., head, source; chap-
Caledonia, -ae,/., Scotland. ter; in caput, headlong. See
caliga, -ae, /., half-boot. damno.
caligd, -inis, /., mist. carcer, -eris, n., prison.
Caligula, -ae, m., a popular name careo, -ere, -ui, -iturus, intr., ab-
for the emperor Gaius Caesar, who stain, be free (from); get along
reigned 87-41 A.D. (without).
callide, adv., skillfully, cleverly. Caria, -ae, /., a district of Asia
callidus, -a, -um, adj., canny,
Minor.
shrewd. Carmelus, -i, m., Carmel, a moun-
Calvini, -drum, m., name of a branch tain of Syria.
of Nero's family. carmen, -inis, n., poem, lay, chant,
song.
calvities, -ei, /., baldness.
calvus, -a, -um, adj., bald; as noun, card, carnis, /., fiesh, meat.
calvus, -i, m., baldheaded man. carpo, carpere, carpsi, carptus, tr.,
pick; travel, pursue; iter carpere,
camera, -ae, /., cabin.
journey, travel.
Campania, -ae, /., a district in
Carthaginienses, -ium, m., the
Italy, south of Latium.
Carthaginians.
campus, -i, m., field; Campus
Martius ("Mars' Field"), a dis- Carthago, -inis, /., Carthage.
trict of Rome. carus, -a, -um, adj., dear, beloved;
cancer, -cri, m., crab. as noun, carus, -i, m., dear one,
darling.
candidus, -a, -um, adj., white, shin-
ing. casa, -ae, /., hut, cottage, cot.
canis, -is, m. and /., dog. castigo, -are, -avi, -atus, tr., re-
Cannensis, -e, adj., of Cannae, a prove, scold, take to task.
city of southeast Italy. castra, -orum, n., camp. See habeo
cano, canere, cecini, tr. and intr., and pdnd.
sing, sing of, predict; play, sound. casus, -us, m., accident, chance;
cantd, -are, -avi, -atus, tr. and intr., fate, misfortune; fall; case.
sing, chant.
catena, -ae, /., chain.
cantus, -us, m., singing, music.
capella, -ae, /., goat. Catilina, -ae, m., Lucius Sergius
Catiline, leader of a conspiracy in
Capenus, -a, -um, adj., designation
Cicero's time.
of one of the inner gates of Rome.
capillus, -i, m., hair. Catius, -i, m., Quintus Catius, a
Roman officer in the Second Punic
capio, capere, cepi, captus, tr., cap-
ture, make prisoner, take, catch, War.
captivate, attract, gain, scize, Catullus, -i, m., a Roman poet of
partake of. Cicero's time.
 CATULUS 248
Catulus, -i, m., Quintus Lutatius
Catulus, coUeague of Marius in the
consulship.
Caudinus, see Furculae.
Caudium, -i, n., a toum in Samnium.
caupo, -onis, m., innkeeper.
causa, -ae, /., reason, cause,
occasion; case, trial; abl., causa,
for, as, for the sake (of), for the
purpose (of).
cavea, -ae, /., cage.
caveo, cavere, cavi, cautus, tr. and
intr., beware, take care, look out;
look out for, beware of; cave,
cavete, with subj., don't.
caverna, -ae,/., cave.
cavus, -a, -um, adj., hollow; as
noun, cavum, -i, n., hole, retreat.
cedo, old imper., give.
cedd, -ere, cessi, cessum. intr., turn
out; proceed, pass off ; shrink back,
fall back, retreat.
celeritas, -atis, /., speed, swiftness,
hurry. See studed.
celeriter, adv., quickly, swiftly,
hastily, at once.
Celsus, -i, m., Marcus Celsus, o
friend of Cornelius.
cena, -ae, /., dinner, feast.
ceno, -are, -avi, -atus, intr., dine,
take dinner; part., cenatus, -a,
-um, having dined.
censeo, censere, censui, census,
tr., judge, guess, think; advise,
suggest.
centum, indecl. num., one hundred.
centurio, -onis, m., centurion.
cerno, cernere, crevi, cretus, tr.,
see, notice, make out.
certamen, -inis, n., contest, game,
match, test, fight. See descendo.
certe, adv., surely, certainly.
certo, adv., for certain,(know) well.
certus, -a, -um, adj., certain, sure,
assured, definite, stated, fixed;
clear; certum (neut.) esse, with
CLARB
dat., be determined; certiorem
facere, inform; pro certd, for cer-
tain.
cervix, -icis, /., neck.
ceterus, -a, -um, adj., the rest of;
pl., the other, other; as noun,
ceteri, -orum, m., the others,
others, the rest of, the other
people.
Charon, -ontis, m., the ferryman in
the Lower World.
charta, -ae, /., sheet, page.
Christianus, -i, m., a Christian.
Christus, -i, m., Christ.
cibus, -i, m., food.
Cicerd, -dnis, m., Marcus Tullius
Cicero, consul in 63 B.c.
Cimbri, -orum, m., o people of
northem Germany.
cinis, -eris, m., ashes.
circiter, adv., about.
circuitus, -us, m., detour; circum-
ference.
circumdd, -dare, -dedi, -datus, tr.,
surround, girdle.
circumspicio, -spicere, -spexi,
-spectus, tr. and intr., look
around; survey, scan, view.
circumsto, -stare, -steri, tr. and
intr., gather round, stand about.
circumvenio, -venire, -veni, -ven-
tus, tr., hem in, encircle; cheat.
citro, adv., see ultro.
citus, -a, -um, adj., swift, fast.
civis, -is, m. and /., citizen; pl.,
people.
civitas, -atis, /., state, country.
clades, -is, /., disaster, defeat, ruin,
loss, loss of life.
clam, adv., secretly, stealthily, un-
detected, unobserved.
clamo, -are, -avi, -atum, intr., cry,
cry out, shout, scream.
clamor, -oris, m., shout, cry, outcry.
clare, adv., loudly, in a loud voice,
in an audible voice.
 CLARUS
clarus, -a, -um, adj., famous, illus-
trious; bright; loud.
-is, /., fleet.
classis,
Claudia, -ae, /., name of a Roman
matron.
Claudius, -I, m., emperor 41-64
A.D.; Gaius Claudius Nero, a
commander in the Second Punic
War.
daudo, claudere, clausi, clausus,
tr., close, encircle.
claudus, -a, -um, adj., lame.
clementer, adv., mercifully, gently,
mildly.
clementia, -ae, /., mercy, clemency.
cloaca, -ae, /., sewer.
Cn., abbrev. of Gnaeus.
coepi, -isse, tr., began.
cogitatio, -dnis, /., thought,
thoughts.
cogito, -are, -iivi, -atus, tr. and intr.,
think, think of.
cognatus, -i, m., blood relation,
relative.
cognomen, -inis, n., nickname,
name.
cognosco, -noscere, -novi, -nitus,
tr., learn, find, hear, be informed,
know; try (a case). See stu-
dium.
cogo, cogere, coegi, coactus, tr.,
force, oblige, compel, constrain;
mass, concentrate, mobi-
gather,
ze; pass., must; gather.
cohors, -rtis, /., cohort.
cohortatio, -onis,/., encouragement,
suggestion, request. •
collatus, see confero.
collega, -ae, m., colleague.
colligo, -ligere, -legi, -lectus,
collect, gather.
collis, -is, m., hill.
colloco, -are, -avi, -atus, tr., put,
place, station, establish, set up;
pass., be situated, stand, lie.
249 COMPRIMO
colloquor, -loqui, -locutus sum, intr.,
talk, converse, exchange words.
collum, -i, n., neck.
columba, -ae, /., dove.
Comenses, -ium, m., the people of
Comum.
comes, -itis, m. and /., attendant,
companion.
comitas, -atis, /., courtesy, kindli-
ness, consideration, politeness.
comiter, adv., affably, kindly.
comitor, -ari, -atus sum, tr., attend,
accompany.
commemoro, -are, -avi, -atus, tr.,
tell, mention, relate.
committo, -mittere, -misi, -mis-
sus, tr., intrust, commit, assign,
expose; do (vrrong), join (battle);
pass., (of a battle) be fought, take
place.
commode, adv., readily, con-
veniently, comfortably.
commodd, -are, -avi, -atus, tr., lend,
loan.
commoveo, -movere, -movi, -mdtus,
by- tr., stir, shake, disturb, stir up,
alarm, excite, work up, move,
actuate, interest.
communis, -e, adj., common; in
commune, in common.
comparo, -are, -avi, -atus, tr., pro-
vide, supply, get ready, acquire,
store up; compare.
comperio, -perire, -peri, -pertus, tr.,
discover, find out, know.
compled, -plere, -plevi, -pletus, tr.,
fill, fill up; part. as adj., com-
pletus, -a, -um, full.
complexus, -us, m., embrace; arms.
complures, -a, adj., several, some,
a few, quite a number of .
tr., compond, -ponere, -posui, -positus,
tr., settle, adjust.
comprehendo, -prehendere, -pre-
hendi, -prehensus, tr., arrest.
comprimo, -primere, -pressi, -pres-
sus, tr., check, stop, imprison.
 COMPROBO 250 CONSPECTUS

comprobo, -are, -avi, -atus, tr., confundo, -fundere, -fudi, -fusus,

show, demonstrate. tr., unite, combine; fill, oppress.
Comum, -i, n., a town of northern congero, -gerere, -gessi, -gestus,
Italy. tr., heap, pile up; load, pack
concedo, -ere, -cessi, -cessus, tr. (into).
and intr., yield, withdraw. congredior, -gredi, -gressus sum,
concha, -ae, /., shell. intr., join battle, engage in bat-
tle, meet in battle, meet.
concidd, -ere, -cidi, intr., collapse,
fall, fall back. conicio, -icere, -ieci, -iectus, tr.,
throw, hurl, cast; imagine, sup-
concito, -are, -avi, -atus, tr., spur,
pose, guess, conjecture.
spur on, stir up, cause.
coniectura, -ae, /., estimate, guess;
conclamo, -are, -avi, -atus, tr. and
detection.
intr., cry, raise the cry.
coniungo, -iungere, -iurud, -iunctus,
conclave, -is, n., room.
tr., join, unite, attach; se coniun-
concurrd, -ere, -curri or -cucurri, gere, make common cause (with).
-cursum, intr., come running.
concentrate.
coniunx, -ugis, m. and /., husband,
wife.
concutio, -cutere, -cussi, -cussus,
coniuratio, -onis, /., conspiracy.
tr., shake, knock together.
conor, -ari, -atus sum, tr., try,
condicio, -onis, /., condition, terms,
attempt, aim at.
overture.
conscendd, -scendere, -scendi,
condo, -didi, -ditus, tr.,
-dere,
-scensus, tr. and intr., board (o
store away, hide, place, bury,
ship), mount up, climb up.
lay to rest; found (a city); close,
shut (eyes); se condere, hide. consector, -ari, -atus sum, tr., pur-
sue, follow.
conducd, -ducere, -duxi, -ductus,
tr., hire, pay. consequor, -sequi, -secutus sum,
tr. and intr., follow, come on,
confero, -ferre, contuli, collatus, tr.,
follow after, catch up, overtake.
bring together, match, compare;
contribute, put off (upon), apply; consero, -serere, -serui, -sertus, tr.,
se conferre, betake oneself, pro- join; manum conserere, join bat-
ceed. tle.
confertus, -a, -um, adj., thick conservo, -are, -avi, -atus, tr., pre-
packed, closely packed, in close serve, save.
array. consido, -sidere, -sedi, -sessum,
conficio, -ficere, -feci, -fectus, tr., intr., sit down, settle down, take
finish, finish up, make up, com- up a position.
plete; work up, manufacture, consilium, -i, n., plan, design, ad-
make, accomplish, adjust; write vice.
(a book); wear out, debase, de- cdnsisto, -sistere, -stiti, -stitum,
file; break, kill. intr., stop, halt, take (ones)
confirmo, -are, -avi, -atus, tr., stand, come to a halt.
ratify, steady, strengthen, re- cdnsdpio, -sopire, , -sopitus, tr.,
assure; declare. put to sleep, lull, overcome (by
confiteor, -fiteri, -fessus sum, tr , sleep); pass., fall asleep, slumber;
admit, confess. part. as adj., consopitus, -a, -um,
confi1go, -fligere, -flixi, -flictum, sound asleep.
intr., fight. cdnspectus, -us, m., sight.
 CONSPICIO
conspicio, -spicere, -spexi, -spectus,
tr., see, sight, watch, view.
constanter, adv., coolly, without
wavering.
consterno, -are, -avi, -atus, tr.,
stampede; part. as adj., cdn-
sternatus, -a, -um, in a panic.
consterno, -ere, -stravi, -stratus,
tr., cover, strew.
constituo, -stituere, -stitui, -stitu-
tus, tr., arrange, appoint, desig-
nate, determine, decide, settle,
plan; station; part. as adj., con-
stitutus, -a, -um, appointed.
cdnsul, -ulis, m., consul.
consulatus, -us, m., consulship.
consulo, -sulere, -sului, -sultus, tr.,
and intr., consult, consider.
consulto, -are, -avi, -atus, intr.,
deliberate, consult.
consumd, -sumere, -sumpsi, -sum-
ptus, tr., use up, eat, eat up,
destroy, burn up; pass (time).
contamino, -are, -avi, -atus, tr.,
debase, disgrace.
contego, -tegere, -texi, -tectus, tr.,
cover, conceal, screen.
contendo, -tendere, -tendi, -tentus,
intr., fight ; push on, proceed, make
(one's) way, journey (toward).
contentus, -a, -um, adj., satisfied.
continens, -entis, part. as adj.,
unbroken, contmuous; as noun,
continens, -entis, /., continent.
contined, -tinere, -tinui, -tentus, tr.,
check, restrain, control, keep con-
trol of, keep; pass., refrain; se
continere, keep.
contra, prep. with acc., against, over
against.
contrahd, -trahere, -traxi, -tractus,
tr., undertake (business), incur
(ill-will), shorten (sail).
contrarius, -a, -um, adj., opposite;
e contrario, on the contrary.
controversia, -ae, /., dispute.
251 CRESCO
contumelia, -ae, /., insult.
conturbd, -are, -avi, -atus, tr., dis-
turb, dismay, upset.
convenio, -venire, -veni, -ventus,
tr. and intr., meet, come together,
gather.
converto, -vertere, -verti, -versus,
tr., turn; draw (eyes).
conviva, -ae, m. andf., guest, ban-
queter.
coorior, -oriri, -ortus sum, intr.,
rise, arise, break out.
cdpia, -ae,/., supply, means (of mak-
ing), crop; pl., supplies, forces,
troops.
coquus, -i, m., cook.
corbula, -ae, /., basket.
Corfinium, -i, n., a town of east
central Italy.
Cornelia, -ae, /., daughter of Cor-
nelius.
Cornelius, -i, m., a Roman family
name; Cornelius Nepos, a Roman
writer of Cicero's time.
cornii, -us, n., horn; wing (of an
army).
corona, -ae, /., crown, prize.
corpus, -oris, n., body.
corruo, -ruere, -rui, intr., collapse,
fall.
corvus, -i, m., raven.
cotidie, adv., every day, daily.
cras, adv., tomorrow.
Crassus, -i, m., Marcus Crassus,
the triumvir.
Crastinus, -i, m., aman's nickname.
creber, -bra, -brum, adj., frequent.
credibilis, -e, adj., credible.
credd, -dere, -didi, -ditus, tr. and
intr., believe, suppose, think.
Cremona, -ae, /., a city of northern
Italy.
Cremdnenses, -ium, m., the people
of Cremona.
crescd, crescere, crevi, cretum,
intr., increase, grow.
 CRETA 252 DEDO

Creta, -ae, /., Crete. custodia, -ae, /., charge, custody.

Cretenses, -ium, m., the people of custodid, -ire, -ivi, -itus, tr., watch,
Crete. guard, keep safe, keep.
crudelis, -e, adj., cruel. custos, -odis, m., guard, watcher.
crudelitas, -atis, /., cruelty, harsh- Cyane, -es,/., o nymph and spring in
Sicily.
cruentus, -a, -um, adj., bloody, Cyclops, -opis, m., a one-eyed mon-
gory, dripping. ster.

crus, crfiris, n., leg. cymba, -ae,/., skiff.

crux, crucis, /., cross; crux mala, D
mischief, destruction. See ago. in-
Daedalus, -i, m., the mythical
cubo, -are, -ui, -itum, intr., rest, (go) wings for men.

to bed.
culina, -ae, /., kitchen.
culpa, -ae, /., fault.
cultus, -fis, m., cult, worship, civili-
zation, dress.
cum, conj., when, while, as, since,
after; cum primum, as soon as.
cum, prep. with abl., with, along
with, by (oneselj). See fina.
cupide, adv., eagerly.
cupiditas, -atis, /., desire, greed,
cupidity.
cupid, -ere, -ivi, -itus, tr. and intr.,
be eager, desire, want.
cfir, conj., why?
ciira, -ae, /., care, anxiety.
Curius, -i, m., Manius Curius, vic-
tor over Pyrrhus at Beneventum,
275 B.C.
cfiro, -are, -avi, -atus, tr. and intr.,
it,
of
ventor
damno, -are, -avi, -atus, tr., con-
domn; capitis damnare, condemn
to death.
danmiun, -i, n., loss, damage.
Damocles; -is, m., a flatterer of
Dionysius.
Danaus, -i, m., a mythical king of
Libya.
(daps), dapis, /., feast.
de, prep. with abl., from, of, about,
concerning. See fio.
dea, -ae, /., goddess.
debeo, -ere, -ui, -itus, tr. and intr.,
ought; part. as adj., debitus, -a,
-um, owed, due.
decem, indecl. num., ten.
decerno, -cernere, -crevi, -cretus,
tr., decree, assign.
decerpo, -cerpere, -cerpsi, -cerptus,
tr., pluck, gather, take.

see to arrange; arrange for, decerto, -are, -avi, -atum, intr.,

look after, take care of, attend decide issue, fight to an issue,
to, be interested in; perform fight to the death; meet in battle.
sacrijice).
(a

decet, decere, decuit, impers.; lit.,

currus, -fis, m., chariot. seemly.
it
is

beseems,
it

cursito, -are, intr., run about, keep decimus, -a, -um, num. adj., tenth.
running.
decipid, -cipere, -cepi, -ceptus, tr.,
cursor, -oris, m., runner, courier. mislead, deceive.
cursus, -fis, m., race, running, Decius, -i, m., see Mus.
course, track; speed, dash. See
dedicd, -are, -avi, -atus, tr., dedi-
incito. cate, make sacred.
Curtius, -a, -um, adj., of Curtius. dedo, -dere, -didi, -ditus, tr., sur-
Curtius, -i, m., Marcus Curtius, a render; part. as adj., deditus, -a,
legendary hero the Romans. -um, devoted.
of
 dEdVco
deduco, -ducere, -duxi, -ductus, tr.,
carry away, lead away, take
away, bring out, derive, launch;
lead, conduct, take, carry, bring.
defendo, -fendere, -fendi, -fensus,
tr., protect, defend.
defero, -ferre, -tuli, -latus, tr., con-
vey, bear, bring, carry, deliver,
report, award, present; pass., fall
(into).
defessus, -a, -um, adj., tired, wea-
ried out.
deficio, -ficere, -feci, -f ectus, tr. and
intr., fail, run out, faint, fade, be
in eclipse.
defigo, -figere, -fixi, -fizus, tr.,
stick (in), cause to stop.
deinde, adv., then, afterward.
delabor, -labi, -lapsus sum, intr.,
slip off, fall down.
delectatio, -onis, /., pleasure, enter-
tainment, delight.
delecto, -are, -avi, -atus, tr., please,
delight, divert, interest; pass.,
take pleasure, delight, be mter-
ested; get along (with).
deleo, -ere, -evi, -etus, tr., destroy.
deligo, -are, -avi, -atus, tr., fasten,
station (ships).
deliro, -are, intr., be insane.
dementer, adv., wildly, madly.
demittd, -mittere, -misi, -missus,
tr., let down, let drop, lower; se
demittere, come down; part. as
adj., demissus, -a, -um, down-
cast.
demonstrd, -are, -avi, -atus, tr.,
point out, point at.
demum, adv., at length, at last,
finally.
denique, adv., finally, at length.
dens, dentis, m., tooth, fang.
densus, -a, -um, adj., thick.
denuo, adv., again, once again, once
more.
depelld, -pellere, -puli, -pulsus, tr.,
dispel, avert; slake (thirst).
253 DETRAHO
deploro, -are, -avi, -atus, tr. and
intr., Iament, wail, mourn for.
depromo, -prdmere, -prompsi,
-prdmptus, tr., bring out, set out,
set forth, serve.
depugno, -are, -avi, -atum, intr.,
fight it out, fight to the death.
derided, -ridere, -risi, -risus, tr.,
mock, make fun of, laugh at.
deripio, -ripere, -ripui, -reptus, tr.,
tear off, tear.
descendo, -scendere, -scendi,
-scensum, intr., go down, come
down, march down, alight, dis-
mount, disembark; in certamen
descendere, enter contest.
desero, -serere, -serui, -sertus, tr.,
desert, leave, fail; part. as adj.,
desertus, -a, -um, deserted, unin-
habited; locus dSsertus, desert.
designo, -Sre, -avi, -atus, tr., indi-
cate.
desilio, -silire, -silui, -sultum, intr.,
leap down.
desino, -sinere, -sii, -situm, intr.,
cease, stop.
desisto, -sistere, -stiti, -stitum,
intr., cease.
desperatio, -onis, /., despair.
desperd, -are, -avi, -atus, tr. and
intr., lose heart, give up hope of.
despicid, -spicere, -spexi, -spectus,
tr. and intr., look down; scorn.
destind, -are, -avi, -atus, tr., have
in mind, plan, design, appoint.
destiti, see desisto.
destitud, -stituere, -stitui, -stitutus,
tr., desert, abandon.
destringo, -stringere, -strinxi,
-strictus, tr., draw.
detego, -tegere, -texi, -tectus, tr.,
uncover, discover.
deterreo, -terrere, -terrui, -territus,
(r« drive away, warn off, frighten
oft ; stop, deter.
detraho, -trahere, -traxi, -tractus,
tr., draw out, take out, pull off,
detach.
 DEUS 254 DISSIPO

deus,-i, m., god. dimitto, -mittere, -misi, -missus,

deversorium, -i, n., inn. tr., send away, dismiss, let gd,
release, allow to go, allow to go
deverto, -vertere, -verti, -versus,
free, give up, allow to slip, let fall;
tr. andintr., turn (to), be a visitor,
leave, dismiss, send back; dis-
go, turn for entertainment (to);
patch.
with ad and acc, put up at, take
quarters at, take quarters with; Diogenes, -is, m., a Greek philoso-
in hospitium devertere, with gen., pher, born in the Jifth century
be entertained by. B.c.
devinco, -vincere, -vici, -victus, tr., Dionysius, -i, m., a tyrant of Syra-
defeat utterly, overwhelm, rout. cuse.

devoveo, -vovere, -vovi, -votus, tr., dirigo, -rigere, -rexi, -rectus, tr.,
doom, consecrate to death, sacri- direct, steer.
fice. diripio, -ripere, -ripui, -reptus, tr.,
dexter, -tra, -trum, adj., right. pillage, plunder.
Diana, -ae, /., goddess of hunting. dirus, -a, -um, adj., awful, dread-
dico, dicere, dlxi, dictus, tr., say, ful.
speak, tell, orate, repeat ; refer to, Dis, Ditis, m., god of the Lower
mention, mean; express; sing World, i.e., Pluto.
(praises) ; use (o word) . See male
and recte. discedd, -cedere, -cessi, -cessum,
intr., withdraw, depart, leave, go
dictator, -oris, m., dictator.
off, walk away, move away, pass
Dido, -us, /., gueen of Carthage. off, disappear, fade; scatter, part,
diducd, -ducere, -duxi, -ductus, tr., go; (of time) pase.
pull (apart). discerpo, -cerpere, -cerpsi, -cer-
dies, -ei, m. andf., day, daylight; in ptus, tr., tear up, tear to pieces,
dies, from day to day. destroy.
differo, -ferre, distuli, duatus, tr., discindd, -scindere, -scidi, -scissus,
put off, postpone. tr., tear, rend, split.
difficilis, -e, adj., hard, difficult. disciplina, -ae, /., training.
digitus, -i, m., finger.
disco, discere, didici, tr., learn,
dignus, -a, -um, adj., worthy, de- study.
serving, suited; worth (doing,
etc.), (sup.) well worth; dignus
discrimen, -inis, n., peril, crisis,
esse, deserve (to); dignum est, issue.
lit., it beseems, it befits. See satis. discurro, -currere, -curri and -cu-
diiudico, -are, -avi, -atus, tr., look curri, -cursum, intr., run about,
into, settle. scamper, scatter.
duanio, -are, -avi, -atus, tr., tear to dispdnd, -ponere, -posui, -positus,
pieces. tr., post, station; pass., recline,
diligenter, adv., diligently, careful- be seated.
ly, with interest. disputo, -are, -avi, -atum, intr.,
diligentia, -ae, /., diligence, care. argue, discuss.
dimetior, -metiri, -mensus, tr., sur- dissensio, -onis, /., quarrel.
vey.
dissipo, -are, -avi, -atus, tr., scatter;
dimicd, -are, -avi, -atum, intr., fight. part. as adj., dissipatus, -a, -um,
dimidium, -i, half. scattered.
 DISTENDO 255
distendo, -tendere, -tendi, -tentus,
"
tr., swell; part. as adj., distentus,
-a, -um, racked.
distd, -are, intr., be distant.
distuli, see differo.
diu, adv., long, for a long time. See
iam and non.
divello, -vellere, -velli, -vulsus, tr.,
pull open, separate.
diversus, -a, -um, adj., different,
opposite.
dives, -itis, adj., rich.
divinus, -a, -um, adj., divine. See
res.
divitiae, -arum, /., riches.
divulgo, -are, -avi, -atus, tr.; pass.,
go the*rounds; impers., divulgatur,
the news spreads.
do, dare, dedi, datus, tr., give,
grant, provide, present, offer,
consign, give over, pay ; dispatch,
send, intrust (o letter); pass., be;
operam dare, help; poenas dare,
pay the penalty, be punished;
part. as adj., datus, -a, -um, in-
cidental. See mutuus.
doced, -ere, -ui, doctus, tr., teach,
show, point out, tell.
doled, -ere, -ui, -iturus, tr. and
intr., grieve, be sorry, regret,
be displeased; be sorry for, re-
gret; hurt.
dolor, -oris, m., pain, distress,
chagrin, grief, regret.
dolus, -i, m., trick, strategem,
strategy.
domina, -ae, /., mistress.
dominus, -i, m., owner, master.
Domitianus, -i, m., Domitian, em-
peror 81-96 A.D.
Domitius, -a, -um, adj., Domi-
tian.
Domitius, -i, m., Lucius Domitius
Ahenobarbus, Nero's name before
adoption; Lucius Domitius, an
ancestor of Nero; Lucius Domi-
tius, a partisan of Pompey.
EDO
domus, -us, /., home, residence,
abode, house.
donec, conj., until.
ddnum, -i, n., gift, boon, offering.
dormio, -ire, -ivi, -itum, intr.,
sleep, be asleep.
Drusilla, -ae,/., wife of Cornelius.
dubito, -are, -avi, -atum, intr.,
doubt, be in doubt, hesitate, con-
sider.
dubius, -a, -um, adj., doubtful; as
noun, dubium, -i, n., doubt.
duco, -ere, duxi, ductus, tr., lead,
draw, take, take away, haul,
carry; derive; construct, build;
command (a company); acquire
(a defect) ; in matrimonium ducere,
marry.
dudum, see iam.
dulcis, -e, adj., sweet, pleasant;
fresh (water).
dum, conj., while, as, as long as,
until.
dummodo, conj., if only, provided
only.
duo, -ae, -o, num. adj., two.
durus, -a, -um, adj., hard, severe.
dux, ducis, m. and /., leader, com-
mander; dux viae, guide, con-
ductor.
E
e, ex, prep. with abl., from, as a re-
sult of, out of, out from, oif of;
of (partit.); (depend) on. See
contrarius, intervallum, latus (la-
teris), pars, and proximus.
ebrius, -a, -um, adj., intoxicated.
eburneus, -a, -um, adj., (of) ivory.
ecce, interj., see, lo, behold!
ecquis, ecquid, interrog. pron., any-
one? anything? in indirect quest.,
whether anything, etc.
-i, n., edict, order.
edictum,
edd, edere, edi, esus, tr., eat.
 SdO 256 ESCENDO

edo, -dere, -didi, -ditus, tr., utter;
do, cause; give, hold (games);
put on (a show) ; render (a service).
educo, -ducere, -duxi, -ductus, tr.,
bring out, lead out, lead forth,
conduct out, withdraw.
efferd, -ferre, extuli, elatus, tr.,
carry out, carry away, bring out,
bring away; extol, laud; elate-
set up.
emergo, -mergere, -mersi, -mer-
sum, intr., rise, issue, scramble
out.
Smico, -mic&re, -micui, -micatum,
intr., dart forth, shine out.
emd, emere, emi, emptus, tr., buy.
emptor, -oris, m., buyer, owner.
enim, conj., for.
enixe, adv., earnestly.

efficio, -ficere, -feci, -fectus, tr.,

enuntio, -are, -avi, -atus, tr., say,
announce.
bring about, grant (that).
ed, adv., thither, to that place,
effodio, -fodere, -fddi, -fossus, tr.,

it,
there; to into it. See quo
dig up; scratch out, knock out. and usque.
effugio, -fugere, -fugi, tr. artd intr.,

ii,
ed, ire, itum, intr., go, come;
escape, get away, rush (out).
(of time) pass. See obviam.
effundd, -fundere, -fudi, -fusus, tr., eodem, adv., to the same place.
pour out, spill, shed; pass., epistula, -ae, /., letter.
sprawl, burst forth, be dissolved;
Eporedia, -ae, /., a town north-

of
se effundere, burst out; part. as
adj., effusus, -a, -um, quick, full western Italy.
(speed). eques, -itis, m., horseman, knight;
egeo, -ere, -ui, intr., call for, be in
pl., cavalry.
need (of). equester, -tris, -tre, adj., cavalry.
ego, mei, pers. pron., I; (oblique equus, -i, m., horse.
cases) myself. erigo, -rigere, -rexi, -rectus, tr.,
rouse.
egredior, -gredi, -gressus sum, intr.,
come out, come forth, go out, go eripio, -ripere, -ripui, -reptus, tr.,
forth, emerge; depart, descend, take away, snatch, snatch away,
land; (with ab and abl.) leave, rescue.
march (out) ; ex navi egredi, dis- erro, -are, -avi, -atum, intr., stray,
embark. range, roam, wander; go astray,
egregius, -a, -1 - preeminent, be deceived, be mistaken, be
noteworthy, noble, ae, splendid, wrong.
unusual, peerless. error, -oris, m., mistake, error;
eheu, interj., alas, oh dear!
winding.
eicio, -icere, -ieci, -iectus, tr., erubesco, -rubescere, -rubui, intr.,
cast forth, cast up. blush.
elatus: see effero. erumpo, -rumpere, -rupi, -ruptum,
intr., burst out, burst forth,
elephantus, -i, m., elephant. break out, rush (out).
elidd, -lidere, -lisi, -lisus, tr.,
erus, -i, m., master.
crush, dash.
escendd, -scendere, -scendi, -scen-
eligo, -ligere, -legi, -lectus, tr., sus, tr. and intr., climb, climb
select, choose, single out, pick up. (into), climb up, step up, scramble
eludo, -ludere. -lusi, -lusus, tr., up, mount (into); mount, mount
deceive, trick, mock; escape. to; get in.
 ESVRlO 257
esurid, -ire, — , -iturus, intr., be
hungry.
et, conj., and, also; et . . . et, both
. . . and ; et ipse, he also.
etiam, adv., even, also; will you!
See modo, and quin etiam.
Etruria, -ae, /., a district in Italy
north of Latium.
etsi, conj., although.
euax, interj., hurrah, goody!
euge, interj., bravo, good!
eugepae, interj., gracious, good-
ness!
Eumenes, -is, m., king of Pergamum
in the time of Hannibal.
Eurydice, -es, /., wife of Orpheus.
evadd, -vadere, -vasi. -vasum, intr.,
escape, make (ones) way, disap-
pear; end.
evenid, -venire, -veni, -ventum,
intr., turn out, come about, hap-
pen.
eventus, -us, m., issue, fact, out-
come, end.
everto, -vertere, -verti, -versus, tr.,
overturn, destroy.
evoco, -are, -avi, -atus, tr., call,
call out.
evulgo, -are, -avi, -atus, tr., spread;
pass., get abroad.
ex, see e.
exanimd, -are, -avi, -atus, tr.; pass.,
die; part. as adj., exanimatus,
-a, -um, prostrated, fainting,
dead.
excedd, -cedere, -cessi, -cessum,
intr., go out; with abl., leave.
excidd, -cidere, -cidi, intr., fall, fall
off.
excipio, -cipere, -cepi, -ceptus, tr.,
except; catch up; cut off (jugi-
tives).
excito, -are, -avi, -atus, tr., rouse,
stimulate, stir up, summon.
excdgito, -are, -avi, -atus, tr., think,
think up.
EXP0N5
excutio, -cutere, -cussi, -cussus, tr.,
shake out, shake off, throw
(from), spill, startle (from).
exemplum, -i, n., example, case,
copy.
exeo, -ire. -ii, -itum, intr., go (out),
go fortn, come out, come forth,
venture out.
exerceo, -ere, -ui, -itus, tr., exer-
cise, work, drill, train; se exer-
cere, practice.
exercitus, -us, m., army.
exhaurio, -haurire, -hausi, -haus-
tus, tr., pump up, exhaust.
exhibed, -hibere, -hibui, -hibitus,
tr., display, snowj cause; give
(a show): molestiam exhibere
(with dat.), bother.
exigo, -igere, -egi, -actus, tr., call
for; pass (time).
eximius, -a, -um, adj., great, excel-
lent, peerless.
existimo, -are, -avi, -atus, tr.,
think, judge.
exitus, -us, m., issue, end, outcome,
ending, death; outlet, way of
escape.
exdrdior, -drdiri, -drsus sum, tr.,
begin, start.
exorior, -oriri, -ortus sum, intr.,
rise, arise; burst out.
expeditio, -onis, /., expedition.
expello, -pellere, -puli, -pulsus, tr.,
expel, drive (from).
expergiscor, -pergisci, -perrectus
sum, intr., rouse up, wake up.
experior, -periri, -pertus sum, tr.,
try, test.
expQo, -are, -avi, -atus, tr., pillage.
exploro, -are, -avi, -atus, tr., ex-
plore, examine, spy out, look into ;
part. as adj., exploratus, -a, -um,
certain.
expond, -ponere, -posui, -positus,
tr., expose; lay out; land; set
forth, explain, narrate, tell.
 EXPRIMO
exprimo, -primere, -pressi, -pres-
sus, tr., set forth, express.
exprobro, -are, -avi, -atus, tr.,
taunt, proclaim.
expugno, -are, -avi, -atus, tr., take
by storm, take, subdue.
ezquird, -quirere, -quisivi, -quisi-
tus, tr., inquire into, study into,
seek out, find out.
exsilid, -silire, -silui, intr., leap up,
leap out, leap.
ezsilium, -i, n., exile.
ezsistd, -sistere, -stiti, intr., occur.
exspecto, -are, -avi, -atus, tr. and
intr., expect, wait, await, wait
for.
exstrud, -struere, -struxi, -structus,
tr., erect, build, construct, put up,
pile up; set forth; cover, spread,
load (a table).
exsuld, -are, -avi, -atum, intr., be an
exile.
extraho, -trahere, -traxi, -tractus,
tr., protract, drag out, draw.
extremus, -a, -um, adj., farthest,
remotest, far away; end of, edge
of.
extuli, see effero.
F fanum, -i, n., shrine; Fanum For-
Fabius, -a, -um, adj., Fabian.
Fabius, -i, m., Quintus Fabius Maxi-
mus; opponent of Hannibal; Caeso
Fabius, leader in a war with Veii;
pl., the Fabii.
Fabricius, -i, m., Gaius Fabricius,
opponent of Pyrrhus.
fabula, -ae, /., story.
facetus, -a, -um, adj., witty, funny.
facies, -ei, /., appearance.
facile, adv., easily.
facilis, -e, adj., easy.
facinus, -oris, n., deed, action, un-
dertaking; crime.
facio, facere, feci, factus, tr., do,
make, act, commit; celebrate
258 FERE
(marriage), grant, give (permis-
sion), kindle (fire), suffer (loss),
write (verses); iter facere,
journey, travel; impetum facere,
attack; stipendia facere, serve
(in army); fac, see that; with gen.
of value, count, hold, think, re-
gard, care for. See certus, fio,
parvus, and tantus.
factio, -onis,/., faction, party.
factum, -i, n., deed, action, thing;
pl., doings.
facultas, -atis,/., opportunity, privi-
lege.
Falerii, -orum, m., a town in Etruria.
Falernus, -a, -um, adj., Falernian,
designation of a district in Latium
and Campania.
fallo, fallere, fefelli, falsus, tr., fail,
slip, disappoint; belie, deceive,
mislead; escape, give the slip to;
break (word); pass., be mistaken.
falso, adv., falsely.
fama, -ae, /., report, fame, story.
fames, -is, /., hunger.
familia, -ae \(and -as), /., family;
retinue, establishment (of slaves).
familiaris, -is, m., intimate friend,
intimate, close friend, crony; res
familiaris, property.
tunae, a town in Umbria.
fatigo, -are, -avi, -atus, tr., weary,
tire out.
fatum, -i, n.; sing. and pl., fate.
Faventia, -ae, /., a city of northern
Italy.
fax, facis, /., firebrand; pl., fire.
fefelli, see fallo.
feliciter, adv., successfully, fortu-
nately, with good fortune, hap-
pily, well. See gero.
felix, -icis, adj., lucky, happy.
femina, -ae,/., woman.
fenestra, -ae, /., window.
fera, -ae,/., wild animal, wild beast.
fere, adv., almost, about.
 FERIO 259 FRIGUS

ferid, ferire, tr., strike, strike upon.
fero, ferre, tuli, latus, tr., carry,
bring, give (help); bear, endure,
stand against, put up with; say,
represent, relate; (Jate) inclines;
(way) leads; pass., roll.
See
obviam.
Feronia, -ae, /.; a nymph and foun-
tain of Latium.
ferreus, -a, -um, adj., of iron.
ferram, -i, n., steel, sword.
fessus, -a, -um, adj., weary, tired.
fictilis, -e, adj., of earthenware.
Fidenae, -arum,/., a townjust north
of Rome.
Battle of Lake Trasimenus, 217
B.c.
flamma, -ae, /., flame, fire.
fiavus, -a, -um, adj., yellow.
fleo, flere, flevi, fletus, tr. and intr.,
cry, weep.
flos, floris, m., flower.
fluctus, -us, m., wave, billow; pl.,
water.
flumen, -inis, n., river.
fodio, fodere, fddi, fossus, tr., dig.
foedus, -a, -um, adj., shocking,
dreadful, shameful, disgraceful,
horrid.

-i,
folium, n., leaf.
fides, -ei, /., honor, loyalty, pledge,
agreement, word; protectlon; con- fomentum, -i, n., remedy, lotion.
fidence, belief. See habeo. fons, fontis, m., spring, well.
filia, -ae, /., daughter. foras, adv. with verb motion, out-

of
f iliola, -ae, /., little daughter. doors.
filius, fili, m., son. foris, -is,/.; pl., door.
foris, adv., with verb

of
f ilum, -i, n., thread. rest, outdoors,
outside.
findo, findere, fidi, fissus, tr., split.
forma, -ae, /., beauty, shape, condi-
fingo, fingere, finxi, fictus, tr., in- tion.
vent, make up.
forsitan, adv., perchance, by chance,
finis, -is, m., end, ending, goal, close, perhaps.
place; death; pl., territory.
fortasse, adv., perhaps.
finitimus, -a, -um, adj., nearby,
neighboring; pl., neighboring peo- forte, adv., by chance, perchance.
See si.
ples.
fio, fieri, factus sum, intr., become, fortis, -e, adj., brave, steady.
be, be done, be made, be built; fortiter, adv., bravely, courageously.
develop, come about, happen, fortuitus, -a, -um, adj., matter of
a

occur, take place, go on; with abl. chance, chance.

(with or without de), become (of); fortuna, -ae, /., fortune, good for-
fiat, very well, very good, all
tune; personified, Fortune. See
right. See facio, obviam, and
fanum.
obvius.
fortunatus, -a, -um, adj., blest,
Flaccus, -i, m., Horatius Flaccus,
the poet fiorace.
blessed, lucky. See insula.
forum, -i, n., forum. See Appi
flagro, -are, -avi, -atum, intr., take
Forum.
fire, blaze, burn.
frango, frangere, fregi, fractus, tr.,
Flaminius, -a, -um, adj., Flaminian,
break, crack.
designation of a road leading
north from Rome. frater, -tris, m., brother.
Flaminius, -i, m., Gaius Flaminius, fremitus, -us, m., roaring, confusion.
a Roman consul, who fell in the frigus, -oris, n., chill, cold.
 FRISlI
Frisii, -firum, m., o people of north-
ern Germany.
frdns, frontis,/., forehead; in fronte,
in front.
frumentum, -i, n., grain; pl., crops.
frustra, adv., in vain, to no purpose,
without reason, all for nothing.
Fufius, -i, m., the name of an actor.
fuga, -ae, /., flight, retreat, rout,
escape.
fugio, fugere, fflgi, fugiturus, tr. and
intr., nee, run, take to flight; flee
from, leave; part. as adj., fugiens,
-entis, soaring; as noun, m.,
fugitive.
fugitivus, -a, -um, adj., runaway;
as noun, fugitivus, -i, m., runaway
slave.
fugo, -are, -ftvi, -fttus, tr., put to
flight, chase, rout, defeat.
fulged, fulgere, fulsi, intr., shine;
part. as adj., fulgens, -entis,
gleaming.
fulgor, -oris, n., glow, flashing.
fumus, -i, m., smoke.
funda, -ae,/., sling.
fundamentum, -i, n., foundation.
Fundi, -orum, m., a town in Latium.
fundd, fundere, fudi, fusus, tr., let
flow, scatter.
fundus, -i, m., farm; bottom.
fungor, fungi, functus sum, intr.,
perform.
funis, -is, m., rope, cable.
funus, -eris, n., funeral, burial,
death.
fur, furis, m., thief.
furca, -ae, /., pitchfork.
furcifer, -eri, m., gallows bird, vil-
lain.
Furculae (-arum, /.) Caudinae, the
Caudine Forks in Campania,
where the Romans were defeated by
the Samnites, 321 B.C.
furtim, adv., stealthily, quietly.
fustis, -is, m., stick, club.
260 GRADUS
Gaius, Gai, m., a boy's or man's name.
Galba, -ae, m., Servius Galba, em-
peror 68-69 A.D.
galerus, -i, m., wig.
Galli, -orum, m., the Gauls.
Gallia, -ae, /., Gaul; Gallia Trans-
alpina, Transalpine Gaul.
Gallicus, -a, -um, adj., Gallic.
gallina, -ae,/., chicken.
gaudeo, gaudere, gavisus sum, intr.,
be glad, rejoice, be pleased, revel
(in).
gaudium, -i, n., joy.
gelidus, -a, -um, adj., cold, cool.
gelus, -us, m., frost, icy coldness,
chill.
gemma, -ae, /., precious stone, gem.
Gemoniae, -arum, /., the steps down
which the bodies of criminals were
dragged to the Tiber.
generosus, -a, -um, adj., chivalrous>,
noble.
gens, gentis,/., nation, race, people,
family, clan.
genus, -eris, n., kind, class, sort,
breed; method.
Germani, -orum, m., the Germans.
Germania, -ae, /., Germany.
Germanicus, -a, -um, adj., in Ger-
many.
gero, gerere, gessi, gestus, tr., con-
duct, wear, wage (war) ; se gerere,
act, behave; rem feliciter gerere,
be successful, fight with good
fortune. See res.
gigas, -antis, m., giant.
gladiator, -dris, m., gladiator.
gladius, -i, m., sword.
gloria, -ae, /., glory.
gldrior, -ari, -atus sum, intr., boast,
exult.
Gnaeus, -i, m., a boy's or man's
name.
gradus, -us, m., step, pace. See
addd.
 GRAECIA
Graecia, -ae, /., Greece.
grandis, -e, adj., great, large amount
of.
gratia, -ae, /., favor, influence, ap-
preciation, gratitude; pl., thanks;
abl. gratia, for the sake (of), to.
See valeo.
gratus, -a, -um, adj., acceptable,
pleasing, welcome, delightful.
gravis, -e, adj., heavy, severe,
serious, grievous; weighed down.
graviter, adv., heavily, seriously,
grievously.
gremium, -i, n., bosom, embrace,
arms.
grex, gregis, m., herd.
gubernator, -oris, m., helmsman.
gusto, -are, -avi, -atus, tr. and intr.,
break (one's) fast, take a snack,
take lunch, taste, get a taste of .
Gyges, -is, m., finder of the magic
ring.
habena, -ae, /., rein.
habeo, -ere, -ui, -itus, tr., have, be
provided with, hold, keep, main-
tain; regard. consider, take (for);
celebrate (games)- deliver (a
speech), feel (gratitude), Ipay
(honor) ; put (confidence in) ; pass.,
(of talk) go on; castra habere,
encamp; fidem habere, believe;
ita habere, treat so; ludibrio
habere, make a mock, laughing-
stock (of) ; non habere, not know;
res ita se habere, such be the
fact; satis habere, be satisfied;
se habere, feel, be, stand; se
recte habere, be all right.
habito, -are, -avi, -atum, intr., live,
dwell.
habitus, -us, m., dress; posture.
Hadrianus, -i, m., Hadrian, emperor
117-138 A.D.
Hadriaticus, -a, -um, adj., Adriatic.
hahahae, indecl., the sound of a
laugh.
261 HOMO
Hamilcar, -aris, m., the father of
Hannibal.
Hannibal, -alis, m., Hannibal.
harena, -ae, /., sand, strand, beach;
arena.
harundd, -inis, /., reed.
Hasdrubal, -alis, m., ihe brother of
Hannibal.
haud, adv., by no means, not at all,
not; haud procul, hard by.
haurid, haurire, hausi, haustus, tr.,
draw, drink, swallow, swallow up.
Hector, -oris, m., a Trojan hero.
heia, interj., hey-day, whoops!
herba, -ae,/., grass; pl., grass, vege-
tation.
Hercules, -is, m., Hercules; hercle,
by Hercules, by Jove! See nuntio.
heri, adv., yesterday.
heu, interj., alas!
heus (monosyl.), interj., ho there,
hello!
hiatus, -us, m., cleft, hole.
hibernus, -a, -um, adj., of winter,
winter; as noun, hiberna, -orum,
n., winter quarters.
hic, adv., here, in this neighborhood.
hic, haec, hoc, dem. pron. and adj.,
this, this next, this coming, this
last; that; such; hac nocte, to-
night; hic . . . ille, the one . . .
the other; as noun, this man,
etc. ; neut. pl., this. See proximus.
hiems, hiemis, /., winter.
Hierosolyma, -orum, n., Jerusalem.
hilaris, -e, adj., cheerful, joyful, in
good spirits.
hinc, adv., from here, from this.
Hippomenes, -ae, m., victor in the
race with Atalanta.
Hispania, -ae, /., Spain.
Historia (-ae, /.) Naturalis, Natural
History, a work of the elder Pliny.
hodie, adv., today.
homo, -inis, m. and /., man, fellow,
person; pl., people.
 HONOR
honor, -oris, m., honor.
hdra, -ae, /., hour.
Horatius (-1, m.) Flaccus, the Roman
poet Horace.
horrendus, -a, -um, adj., awful,
alarming, frightful, dreadful;
gruff (voice).
horresco, horrescere, horrui, intr.,
shudder, shake.
hortor, -ari, -atus sum, ir., encour-
age, urge.
hospes, -itis, m., stranger, guest,
guest-friend.
hospitium, -i, n., entertainment,
hospitality, cheer. See accipio,
deverto, recipio, and sum.
hostis, -is, m., enemy.
hflc, adv., hither, to this place, here;
thither, to it.
hui, interj., whew! why!
humanitas, -atis, /., culture.
humanus, -a, -um, adj., human, of
a man; polished.
humilis, -e, adj., humble, lowly,
small, low.
humus, -i, /., ground, dirt.
I (Vowel)*
ibi, adv., there.
ibidem, adv., in the (very) same
place, right there.
lcarus, -i, m., son of Daedalus.
ictus, -us, m., blow.
idem, eadem, idem, dem. pron. and
adj., the same.
identidem, adv., repeatedly,
and again.
idoneus, -a, -um, adj., suitable; as
noun, idoneus, -i, m., suitable
person.
Idus, -uum, /., the Ides.
igitur, conj., therefore, then.
•For words beginning with I consonant-
see p. 265 ff.
262 IMPERIUM
ignis, -is, m., fire.
ignoro, -are, -avi, -atus, tr. and
intr., not know, be ignorant.
ignotus, -a, -um, adj., unknown,
strange; as noun, igndtus, -i, m.,
stranger.
flex, -icis, /., oak.
flico, adv., instantly, on the spot.
Ilium, -i, n., a name of Troy.
ille, illa, illud, dem. pron. and adj.,
that, yonder, the following, this,
the; that famous; as noun, he,
the man, yonder man, etc. ; hic . . .
ille, the one . . . the other.
illic, adv., there.
imago, -inis,/., shape, ghost, image,
likeness, statue; thought.
imbecillus, -a, -um, adj., weak.
imber, -bris, m., rain-storm.
immanis, -e, adj., huge, giant; aw-
ful, dreadful.
immensus, -a, -um, adj., immense,
great.
immineo, -ere, intr., threaten; part.
as adj., imminens, -entis, threat-
ening, impending.
immisceo, -miscere, -miscui, -mix-
tus, tr., mHC in (through); se
immiscere, join (in).
immitto, -mittere, -misi, -missus,
tr., let loose, order to charge,
hurl, drop; se immittere, plunge.
immd, adv., in fact, nay rather, naj',
rather; immd vero, as a matter of
fact.
impatiens, -entis, adj., impatient.
time
impavidus, -a, -um, adj., fearless,
unafraid, undismayed.
impedio, -ire, -ivi, -itus, tr., hinder,
handicap.
imperator, -oris, m., general, com-
mander; emperor.
imperium, -i, n., command, order;
power, rule, government; realm,
throne.
 IMPERO
impero, -are, -avi, -atum, intr.,
order, demand, give orders, have
command.
impetus, -us, m., attack, assault,
charge, inroad, force. See facio.
impingo, -pingere, -pegi, -pactus,
tr., let drive, hurl down, bring
down.
impius, -a, -um, adj., wicked, im-
pious.
imploro, -are, -avi, -atus, tr., beg
for, call for.
impono, -ponere, -posui, -positus,
tr., place on, place upon, put in.
improbus, -a, -um, adj., wicked,
unprineipled.
imprudens, -entis, adj., unaware,
thoughtless(ly).
impudentia, -ae, /., impudence.
impudicus, -a, -um, adj., shameless.
impune, adv., with impunity, with-
out harm, without cost.
imus, -a, -um, adj., inmost; ex imo,
from the very bottom. See os
(ossis).
in, prep. with abl., in, within, at,
among, on.
in, prep. with acc, into, out into, to,
at, upon, against, in, on, toward;
up on; among; over; for, as. See
dies and praesens.
incautus, -a, -um, adj., heedless, off
guard.
incedd, -cedere, -cessi, -cessum,
intr., come on, march.
incendium, -i, n., fire.
incendo, -cendere, -cendi, -census,
tr., light, set fire to, burn, fire;
inflame, inspire, stir, anger, move,
fill.
incertus, -a, -um, adj., undecided,
unsettled, not sure, not knowing.
incidd, -cidere, -cidi, tr., fall (upon,
into), run (into), happen.
incipio, -cipere, (-cepi, -ceptus), tr.,
begin. Cf. coepi.
Incitatus, -i, m., Flyer, name of a
race horse.
263 INFAMIS
incito, -are, -avi, -atus, tr., inspire,
infuriate; part. as adj., incitatus,
-a, -um, full (speed); cursu inci-
tato, at a gallop.
includd, -cludere, -clusi, -clusus, tr.,
imprison, shut up.
incognitus, -a, -um, adj., untried,
unknown.
/.,
incola, -ae, m. and inhabitant,
native.
incold, -colere, -colui, tr., inhabit.
incolumis, -e, adj., unharmed, safe.
incumbd, -cumbere, -cubui, -cubi-
tum, intr., fall (upon).
incusd, -are, -avi, -atus, tr., up-
braid, blame, complain of.
inde, adv., thence, from there, from
it,
thence, therefrom; from from
them.
indecorus, -a, -um, adj., unseemly.
Indi, -orum, m., the people of In-
dia.
India, -ae, /., India.
indicium, -i, n., sign, statement.
indignus, -a, -um, adj., shameful,
disgraceful, a disgrace (to).
indo, -dere, -didi, -ditus, tr., apply,
give.
induco, -ducere, -duxi, -ductus, tr.,
lead on, bring on, lead, carry;
invite, actuate, encourage, in-
spire, induce, persuade.
indud, -duere, -dui, -dutus, tr.,
dress, dress up; part., indutus, -a,
-um, clad.
ineo, -ire, -ii, -itus, tr. and intr.,
enter, enter into consider, adopt
;
(plan); win (favor); part., iniens,
-euntis; ab ineunte aetate, from
earliest youth.
ineptus, -a, -um, adj., silly.
inermis, -e, adj., unarmed, without
a weapon.
infamis, -e, adj., of evil report (re-
pute); unfavorable.
 INFANS
infans, -antis, m. and f. (adj. and
noun), infant.
infaustus, -a, -um, adj., unlucky.
infelix, -icis, adj., unfortunate, luck-
less, unhappy, poor; as noun, m.,
poor man, unhappy man, etc.
infero, -ferre, intuli, inlatus, tr.,
infiict, introduce; hurl (upon);
cause; make (war upon); part.,
inlatus, -a, -um, suffered.
inferus, -a, -um, adj., of the Lower
World; pl. as noun, inferi, -orum,
m., the gods of the Lower World,
the Lower World. Cf. imus.
infestus, -a, -um, adj., dangerous,
threatening, opposing.
influo, -fluere, -fluxi. -fluxum, intr.,
ftow in, flow (into).
infra, adv., below.
ingens, -entis, adj., huge, great,
tremendous.
ingratus, -a, -um, adj., unwelcome,
ungrateful.
ingredior, -gredi, -gressus sum, tr.
and intr., enter, come in, advance
into; advance, travel; take up,
traverse; iter ingredi, journey.
inhibed, -hibere, -hibui, -hibitus,
tr., check, hold in check.
inhumanus, -a, -um, adj., cruel,
inhuman.
inicio, -icere, -ieci, -iectus, tr., throw
on, throw (upon), plunge (into),
inspire (in), cause; lay (hands on).
inimicus, -i, m., enemy.
iniquus, -a, -um, adj., cruel, unde-
served, unfavorable; dangerous
(shore).
initium, -i, n., beginning.
iniuria, -ae, /., injury, wrong; abl.
as adv., iniuria, wrongfully, with-
out reason.
iniussu (abl. only), m., without
authorization.
inopia, -ae, /., scarcity, want.
inquam, defect. verb, say, remark;
ask, mquire, answer, reply, con-
tinue; exclaim, cry, shout.
264 INTER
inquieto, -are, — , -atus, tr., dis-
turb.
inquietus, -a, -um, adj., anxious,
disturbed, restless.
inrumpo, -rumpere, -rupi, -ruptus,
tr. and intr., break (ln, into),
burst (into).
inruo, -ruere, -rui, intr., charge,
make a dash.
insanus, -a, -um, adj., crazy, in-
sane.
inscribo, -scribere, -scripsi, -scrip-
tus, tr., record, write upon, in-
scribe.
insequor, -sequi, -secutus, tr. and
intr., pursue.
insidiae, -arum, /., ambush, snares,
plots, trap, treachery.
insimulo, -are, -avi, -atus, tr., im-
ply, insinuate.
insolitus, -a, -um, adj., unusual,
unfamiliar.
inspicio, -spicere, -spexi, -spectus,
tr., look into, examine, view.
institor, -dris, m., peddler.
instituo, -stituere, -stitui, -stitutus,
tr., begin, construct, found,
plant; train.
insto, -stare, -stiti, -staturus, intr.,
persist, insist.
instruo, -struere, -struxi, -striictus,
tr., build; draw up (troops).
insula, -ae, /., island; Insulae For-
tunatae, Islands of the Blest.
integer,-gra, -grum, adj., intact,
unimpaired.
intellego, -legere, -lexi, -lectus, tr.
and intr., understand, know, see.
intendo, -tendere, -tendi, -tentus,
tr. and intr., turn, bend (upon);
part. as adj., intentus, -a, -um,
attentive, mtent, eager, expect-
ant, interested (in).
inter, prep. with acc, among, be-
tween; inter s§, to one another,
with one another, together, in
turn.
 INTERDIU
interdiu, adv., in the daytime,
interdum, adv., at times, sometimes,
from time to time,
interficio, -ficere, -feci, -fectus, tr.,
kill.
interim, adv., meanwhile, in the
meantime,
interitus, -us, m., destruction,
death.
intermitto, -mittere, -misi, -missus,
tr. and intr., cease, discontinue,
break.
interpello, -are, -avi, -atus, tr., in
terrupt.
interrogo, -are, -avi, -atus, tr., ques
tion, ask.
intersum, -esse, -fui, -futfirus, intr.,
be present (at), have part (in),
take part (in),
intervallum, -i, n., interval; ex in-
tervallo, after an interval, at
intervals,
intra, prep, with acc., within,
intro, adv., within, in.
intro, -are, -avi, -atus, tr. and intr.,
come in, enter, come (into),
introduco, -ducere, -duxi, -ductus,
tr., take in, put (in, into),
intus, adv., within, inside,
invenid, -venire, -veni, -ventus, tr.,
find, meet, come to.
invideo, -videre, -vidi, -visum, tr.
and intr., envy, grudge.
invidia, -ae, /., envy, jealousy, ill-
will; stigma.
invito, -are, -avi, -atus, tr., invite.
invitus, -a, -urn, adj., unwilling, re
luctant, against (one's) will, des
pite (one's) will.
Ionas, -ae, to., Jonah.
Ionius, -a, -um, adj., Ionian.
ipse, ipsa, ipsum, intern, pro., my
self, yourself, himself, etc.; gen.,
own, his own, etc.; (the) very,
mere, unadulterated; personally,
of (one's) own accord, in person,
265 iactDra
with (one's) own hand; even;
bare (hand); as noun, he, she, it;
ipsa in porta, full in the gate; se
ipsum, te ipsum, his own self
(person), etc. See et.
ira, -ae, /., anger, wrath,
irascor, irasci, iratus sum, intr.,
become angry, be angry; part.
as adj., iratus, -a, -urn, angry,
angered, incensed, in a passion,
irritus, -a, -urn, adj., void, worthless,
in vain.
is, ea, id, dem. pron. and adj., this,
that, the; as noun, he, she, it, the
man. Neut., id, a thing, etc.; ea
quae, what.
iste, ista, istud, dem. pron. and
adj., this, that, that ...
of yours;
this sort of, such; as noun, he, she,
it.
Isthmus, -i, to., the Isthmus of Cor
inth.
ita, adv., thus, so, in that way; so
very; (just) so, yes; in questions,
really? ita verd, just so, quite so.
See habed.
Italia, -ae, /., Italy.
Italicus, -a, -um, adj., Italian.
itaque, conj., and so, therefore.
iter, -ineris, «., journey, march,
voyage; road, route, way, passage
way. See carpo, facio, ingredior,
and tendd.
iterum, adv., again, once more. See
semel.
Ixion, -onis, m., a sufferer in the
Lower World.
I (Consonant)*
iaced, -ere, -ui, intr., lie.
iacio, iacere, ieci, iactus, tr., throw,
cast, hurl,
iacto, -are, -avi, -atus, tr., toss; se
iactare, put on airs,
iactura, -ae,/., loss.
•For words beginning with I vowel, see
page 262 ft'.
 IAM
iam, adv., now, already, at length,
soon; yet; iam diu, long since,
long, for some time; iam dudum,
long since; iam iam, at any mo-
ment; iam non, no longer. See
nec.
ianitor, -dris, m., doorkeeper.
ianua, -ae, /., door.
Ierico, indecl., /., Jericho.
iocus, -i, m., joke, jest, pleasantry.
Iordanes, -is, m., the Jordan.
Idsue, indecl., m., Joshua.
Iovis, sce Iuppiter.
iubeo, iubere, iussi, iussus, tr., bid,
order.
iucunde, adv., pleasantly.
iucundus, -a, -um, adj., pleasant,
interesting.
Iudaea, -ae,/., Judea.
iudex, -icis, m., critic, judge.
iudicium, -i, n., decision, judgment;
in iudicium, to court.
iugum, -i, n., yoke.
Iulius, -i, m., a Roman family name;
GaiusJulius Caesar; JuliusAgric-
ola, father^in-law of Tacitus.
Iunius, -a, -um, adj., of June.
Iunius, -i, m., Lucius Junius, o
Roman commander in the First
Punic War.
Iuppiter, Iovis, m., Jupiter.
iure, adv., justly, with justice, with
good right.
iuro, -are, -avi, -atum, intr., swear.
<See ius.
ius, iuris, n., law; ius iurandum,
oath.
iuvenis, -is, m., young man, young
fellow, youth; as adj., youthful.
L., abbrev. of Lucius.
labefacto, -are, -avi, -arus, tr., shat-
ter, wreck.
labor, -oris, m., labor, toil, trouble,
trial, distress; work, task, effort.
266 LECTUS
labor, labi, lapsus sum, intr., glide,
slide.
laboro, -are, -avi, -atum, intr., be
distressed; impers. pass., labora-
tur, there be trouble; morbo
laborare, be ill; part. as adj.,
labdrans, -antis, heavily laden.
labyrinthus, -i, m., labyrinth.
Lacedaemonii, -orum, m., the Spar-
tans.
lacesso, -ere, -ivi, -itus, tr., harass,
attack.
lacrima, -ae, /., tear.
lacus, -us, m., lake.
laedo, -ere, -si, -sus, tr., injure.
laetitia, -ae, /., joy, happiness.
laetus, -a, -um. adj., glad, joyous,
joyful, cheerful, in good spirits,
pleased, proud; pleasant.
lamentabilis, -e, adj., pitiable, pite-
ous, tearful.
lancea, -ae, /., spear.
languidus, -a, -um, adj., drowsy,
spiritless.
lapis, -idis, m., stone.
late, adv., far, wide, widely, exten-
sively, freely.
latebrae, -arum, /., hiding-place,
lair.
lated, -ere, -ui, intr., hide, be hid-
den; part. as adj., latens, -entis,
hidden.
later, -eris, m., brick.
latratus, -us, m., barking.
latro, -onis, m., brigand, freebooter.
latus, -a, -um, adj., broad.
latus, -eris, n., side, flank, part; a
(ex) latere, on the flank.
laudo, -are, -avi, -atus, tr., praise,
commencf.
laurus, -i (abl. also lauru), /., laurel.
laus, laudis, /., praise.
lautumiae, -arum,/., quarries.
lavo, -are, lavi, lautus, tr., bathe,
wash; pass., bathe.
lectus,-i, m., bed, couch.
 LEGATUS
legatus, -i, m., ambassador, licu-
tenant, commander, general.
legio, -dnis,/., legion, company; pl.,
forces.
lego, legere, legi, lectus, tr., gathcr,
pick; read.
lenio, -ire, -ivi, -itus, tr., ease, quiet.
lenis, -e, adj., gentle.
leniter, adv., slowly, softly, easily.
Lentulus, -i, m., Gnaeus Lentulus,
an officer in the Battle of Cannae;
PubBus Cornelius Lentulus, an
associate of Catiline.
leo, -onis, m., lion.
lepidus, -a, -um, adj., pretty, charm-
ing, beautiful, graceful, fine.
levis, -e, adj., light; unreliable.
levd, -are, -avi, -atus, tr., raise, take
up; relieve.
lex, legis,/., law, rule, condition.
libenter, adv., gladly, with joy, with
pleasure, willingly, readily, con-
tentedly.
liber, -bri, m., book.
liber, -era, -erum, adj., free, frec-
man's.
libere, adv., freely.
liberi, -drum, m., children.
libero, -iire, -avi, -atus, tr., release,
set free, free.
libertas, -atis, /., freedom, release.
libet, libere, libuit, impcrs., it is
pleasing, it is a pleasure.
Libumica, -ae,/., light galley.
Libya, -ae, /., a part of northern
Africa.
licet, licere, licuit, impers; lit., it
i.s
allowed, permitted, pos-
it
is
is
it
sible; licet, to be sure, all right,
very well.
limen, -inis, n., threshold.
lingua, -ae, /., tongue, language.
littera, -ae, /., character, letter;
pl., Ietter (wrilten communica-
tion), literature, writing.
litus, -oris, n., shore, coast, beach.
267 LYMPHA
Livia, -ae, /., Livia Augusta, wife
Augustus.
of
Livius, -i, m., Titus Livy, the his-
torian; Marcus Livius, a priest
present at the Battle Sentinum,
of
295 B.C.; Marcus Livius, a com-
mander in the Second Punic War.
lixa, -ae, m., sutler.
locuples, -etis, adj., rich.
locus, -i, m. (pl., loca, -orum, n.),
place, locality, district, neighbor-
hood, situation, spot, land, coun-
try, ground. See desero.
longe, adv., far, far away, distant,
to some distance.
longinquus, -a, -um, adj., distant,
far away.
longus, -a, -um, adj., long; long con-
tinued; navis longa, war ship, war
vessel.
loquor, loqui, locutus sum, tr. and
intr., speak, say, tell, talk, discuss.
Lucania, -ae, /., o district in south-
ern Italy.
Lucanus, -i, m., Marcus Annaeus
Lucan, a Roman writer Nero's
of
time.
Lucius, -i, m., a boy's or man's name.
luculentus, -a, -um, adj., charming,
choice.
Lucus, -a, -um, adj., Lucanian.
ludibrium, -i, n., laughingstock see
;
habed.
ludifico, -are, -avi, -atus, tr. and intr.,
engage in sport; make game of,
tease, have fun with, taunt, fool.
Iudo, ludere, lusi, lusum, intr., play,
joke.
ludus, -I, m., fun, play, sport;
pl., games, e.g., Ludi
school;
Maximl.
Lugdunum, -i, n., Lyons.
lumen, -inis, «., light, lamp.
Iuna, -ae, /., moon; per lunam, un-
der the light of the moon.
lux, lucis, /., light, dawn; darling.
See primus.
lympha, -ae, /., water.
 M 268 MATERIA

Maharbal, -alis, m., one of Hanni-

baVs officers.
M., of Marcus.
abbrev.
maior, maius, see magnus.
machina, -ae, /., engine, mecha-
nism, contrivance. mala, -ae, /., cheek.
madidus, -a, -um, adj., dripping, male, adv., badly, dreadfully, ter-
wet. ribly, evilly, awfully; male dicere,
revile. <See ago.
maereo, -ere, tr. and inir., sorrow,
grieve. mald, malle, malui, tr., prefer,
choose.
maestitia, -ae,/., gloom, depression,
sadness. malum, -i, n., apple.
maestus, -a, -um, adj., sad, sad- malus, -a, -um, adj., bad; poor
hearted, dejected, with anxiety, (verse); as noun, malum -i, n.,
serious. harm, loss, evil, misfortune, trou-
ble, beating, evil (plight); pl., ills.
magis, comp. adv., more, rather,
See crux and res.
better; sup., maxime, especially,
particularly, (very) greatly, very malus, -i, m., mast.
much, ever so much, exceedingly, mandatum, -i, n., direction, order.
in the highest degree, mightily, mane, adv., early, in the morning;
wonderfully, terribly, very dan- this morning. <See multus.
gerously; yes; quam maxime, as maneo, manere, mansi, mansus,
much as possible, as as possi-
tr. and intr., remain, wait, tarry,
. . .
ble. See tanto.
stay, stop, persist; await, wait
magister, -tri, m., teacher; captain for, be in store for.
(ofship).
manifestus, -a, -um, adj., clear;
magistratus, -us, m., officer, official, caught in the act.
magistrate, statesman; office.
Manius, -i, m., a boy's or man's
Magna Mater (-tris, /.), o name of name.
Cybele.
mand, -are, -avi, -atum, intr., flow,
magnificus, -a, -um, adj., splendid, drip.
imposing.
manus, -us, /., hand. See consero.
magnitudo, -inis, /., size.
Marathdnius, -a, -um, adj., of
magnus, -a, -um, adj., large, great, Marathon, a city in Greece.
much, mighty, important, seri-
Marcus, -i, m., a boy's or man's
ous, severe, terrible; loud, shrill;
name.
strong, deep; excessive,
heavy,
wide; forced (march); magni mare, -is, n., sea.
putare, judge of great worth. maritimus, -a, -um, adj., of the sea,
Comp., maior, -us, greater, larger, sea.
louder; as noun, m., the elder; maritus, -i, m., husband.
pl., ancestors; maior natu, old- Marius, -i, m., Gaius Marius, con-
er. Sup., maximus, -a, -um,
queror of the Cimbri, 101 B.C.
mighty, hearty, excessive, ut-
most, worst ; tremendous, terrific ; Martius, see campus.
deafening, resounding; extended, mastigia, -ae, m., whipping-post,
unusually high. villain.
Magnus, -i, m., Pompey's cognomen. mater, -tris,/., mother. <See Magna.
Magd, -onis, m., one of HannibaVs materia, -ae, and materies, -ei, /.,
ojjicers. stuff, material; timber.
 MATRIMONIUM 269
matrimdnium, -i, n., marriage. See
duco.
mature, adv,, early.
Mausoleum, -i, n., mausoleum.
Mausolus, -i, m., a king of Caria.
maxime, see magis.
maximus, see magnus.
Maximus, -i, m., Quintus Fabius
Maximus, opponent of Hannibal.
medicamentum, -i, n., medicine.
medicus, -i, m., doctor.
Mediolanum, -i, n., Milan, a town
of northern Italy.
medius, -a, -um, adj., midst of , cen-
ter of, middle of, middle; as noun,
medium, -i, n., midst.
Megara, -ae, /., Megara, a town in
Greece.
mel, mellis, n., honey.
melior, -ius, see bonus.
memini, -isse, tr., recall, remember.
memorabilis, -e, adj., noteworthy.
memoria, -ae, /., memory, recol-
lection, remembering, record.
memoro, -are, -avi, -atus, tr., tell
of, relate.
mendacium, -i, n., lie.
mendax, -acis, adj., untruthful; as
noun, m., liar.
mens, mentis, /., mind, intent, pur-
pose; senses.
mensa, -ae, /., table; course.
mensis, -is, m., month.
mentio, -onis, /., mention.
mercator, -oris, m., trader.
mereor, -eri, -itus sum, tr., deserve;
take.
mergo, mergere, mersi, mersus,
tr., dip, drown; pass., sink, be
swallowed up.
meridies, -ei, m., noon.
merx, mercis, /.; pl, goods, wares,
cargo.
Messenio, -dnis, m., the name of a
slave.
MIRANDUS
Metaurus, -i, m., a river in northern
Italy near which Hasdrubal lost his
Ufein207 B.c.
meto, metere, messui, messus, tr.,
reap.
metuo, -ere, -ui, tr. and intr., fear, be
afraid.
metus, -us, m., fear.
meus, -a, -um, poss. adj., my, my
own, mine, of mine.
mico, -are, -ui, intr., twinkle.
Midas, -ae, m., a king of Phrygia.
migro, -are, -avi, -atum, intr., move.
mQes, -itis, m., soldier, common sol-
dier; pl., troops.
MQStus, -i, /., a city of Asia Minor.
milia, see mille.
miliarium, -i, n., milestone.
mflitaris, -e, adj., military.
mille, indecl. num., thousand; pl.,
milia, -ium, n., thousands; milia
passuum, miles.
Milo, -onis, m., a famous athlete:
Minerva, -ae, /., the goddess of wis-
dom.
minime, see minus.
minimus, see parvus.
minister, -tri, m., servant.
ministro, -are, -avi, -atum, intr.,
serve.
minor, -ari, -atus sum, intr.,
threaten.
minor, -us, see parvus.
Minos, -ois, m., a king of Crete.
Mindtaurus, -i, m., the Minotaur.
minuo, -ere, -ui, -utus, tr., weaken;
relieve.
minus, comp. adv., less, not very,
not much, not; sup., minime, not
at all.
mirabilis, -e, adj., wonderful, sur-
prising, strange, unusual.
mirabiliter, adv., strangely, mysteri-
ously.
mirandus, -a, -um, adj., wonderful,
strange, surprising, noteworthy.
 MlROR
miror, -ari, -atus sum, tr. and intr.,
wonder, wonder at, admire.
mirus, -a, -um, adj., strange, curi-
ous.
Misenum, -i, n., a naval station on
the west coast of Italy.
miser, -era, -erum, adj., wretched,
poor, unfortunate, sad; as noun,
miser, -eri, m., poor fellow, poor
wretch, etc.
miseret, -ere, -uit, impers.; lit., it
pities; me miseret, I pity, etc.
misericordia, -ae, /., pity, mercy.
mitis, -e, adj., kindly, considerate,
mild.
mitto, mittere, misi, missus, tr.,
send.
moderor, -ari, -atus sum, tr. and
intr., control, manage.
modicus, -a, -um, adj., moderate,
unassuming.
modo, adv., only, just, just now, just
before, just recently, awhile ago,
lately; modo .... modo, at one
time . . . at another, now. . . . now;
non modo . . . sed etiam, not only
.... but also.
modus, -i, m., way, manner, fashion,
means, sort, degree; pl., verse,
strains; nullo modd, not at all;
quo modd, how? how so?
moenia, -ium, n., walls, city.
mdles, -is, /., structure, mass.
molestus, -a, -um, adj., annoying,
disagreeable, bothersome, distress-
ing.
Mold, -onis, m., Apollonius Molo,
a teacher of rhetoric in Caesar's
time.
moned, -ere, -ui, -itus, tr., instruct,
advise, warn, order.
mons, montis, m., mountain, hill.
monstro, -are, -avi, -atus, tr., indi-
cate, tell, point out, point at.
monstrum, -i, n., monster, beast,
horror.
montanus, -i, m., mountaineer.
270 MULTUS
monumentum, -i, n., memorial,
monument.
mora, -ae, /., delay.
morbus, -i, m., disease, illness. <See
laboro.
moribundus, -a, -um, adj., dying.
morior, mori, mortuus sum, intr.,
die; part. as adj., mortuus, -a,
-um, dead; pl. as noun, mortui,
-orum, m., the dead.
moror, -ari, -atus sum, tr. and intr.,
tarry, linger, delay, remain, stop,
stay, visit, live; delay (keep wait-
ing).
morosus, -a, -um, adj., crabbed,
peevisn.
mors, mortis, /., death.
morsus, -us, m., bite.
mortalis, -e, adj., perishable, of men;
as noun, mortalis, -is, m. and /.;
sing., man; pl., men, people.
mos, mdris, m., manner, custom,
habit; pl., morals.
mdtus, -us, m., activ1ty, movement;
terrae motus, earthquake.
moveo, movere, movi, motus, tr.,
stir, influence, touch; sweep
(strings) ; wag (tail).
mox, adv., soon.
Moyses (dissyl.), -is, m., Moses.
mulctrum, -i, n., milk-pail.
mulier, -ieris, /., woman.
multitfldo, -inis, /., crowd, throng,
number.
multo, adv., much, by far; long
(fcc/ore).
multum, adv., much; (of time) long.
<See salveo.
multus, -a, -um, adj., abundant;
pl. (m. and /.), many, many of,
(neut.). much;admuItamnoctem,
until far into the night; multa
nocte, late at night; multo mane,
early in the morning. Comp. plus,
pluris, n., and plures, plura, more,
in greater numbers; gen. sing.,
pluris, of more value, of greater
account. Sup. plurimus, -a, -um,
 MULVIUS 271
(sing.) heartiest; pl. (m. and /.),
very many, (neut.), very much;
quam plurimi, as many as pos-
sible. See multo and multum.
Mulvius, -a, -um, adj., Mulvian;
designation of a bridge near Rome.
munio, -ire, -ivi, -itus, tr., fortify,
protect; part. as adj., munitus,
-a, -um, safe.
munus, -eris, n., gift, show; func-
tion, burden.
murus, -i, m., wall.
mus, muris, m. andf., mouse.
Mus, Muris, m., Publius Decius
Mus, who sacrificed his life at
Sentinum, 295 B.C.
musca, -ae,/., fly.
musicus, -a, -um, adj., musical, of
music.
mutatio, -onis,/., change.
Mutina, -ae, /., a city of northern
Italy.
muto, -are, -avi, -atus, tr., change,
exchange.
mutuus, -a. -um, adj., mutual;
mutuum (-am, -um) dare, loan.
N
nam, conj., for.
Narnia, -ae,/., a city of Umbria.
narro, -are, -avi, -atus, tr., tell, tell
of, relate.
nascor, nasci, natus sum, intr., be
born, grow; part. as adj., natus,
-a, -um, born (again). See maior
(under magnus).
natura, -ae, /., nature; abl., natura,
by nature, naturally.
Naturalis (-e) Historia, see Historia.
naufragium, -i, n., shipwreck.
nauta, -ae, m., sailor.
navigo, -are, -avi, -atus, tr. and intr.,
sail, embark.
navis, -is, /., ship, vessel, boat;
navis longa, war ship, war vessel.
See egredior and solvo.
NEGOTIUM
-ne, conj., mark of direct quest.; in
indirect quest., whether. See
necne.
ne, conj., lest, that not, so that
. . .not, not to, (Jearing) that,
lest; with hort. subjv., not; ne qua,
lest in any way; ne quandd, (fear-
ing) that at some time, that at
some time or other; ne quid, so
that nothing, lest anything, that
in no respect; ne quis, lest any-
one, so that no one, to the effect
that no one, (fearing) that some-
one, that somebody; ne quis
alius, (fearing) that some other.
ne quidem, adv. phrase, not even.
. . .
Neapolis, -is, /., Naples, a city of
Campania.
nebula, -ae, /., mist.
nec, neque, conj., nor, and . . . not,
and . . . no, (with enim) not. nec
. . . nec, neither . . . nor; nec iam,
and no longer; nec quidquam,
and nothing; nec quisquam, and
no one, and nobody; neque ullus,
-a, -um, and no, and not any;
neque umquam, and never; neque
usquam, and nowhere.
necessario, adv., necessarily.
necesse, indecl. adj., necessary.
necne, conj.; foUouring utrum, or
not.
neco, -are, -avi, -atus, tr., kill.
nefas, indecl. noun, n., wrong,
crime, sin, thing forbidden.
neglego, -legere, -lexi, -lectus, tr.,
disregard, ignore; part. as adj.,
neglegens, -entis, careless.
negd, -are, -avi, -atus, tr. and intr.,
declare that . . . not, deny, say
"no";negd . . . umquam, declare
that . . . never; part. as adj.,
negatus, -a, -um, forbidden,
closed.
negdtium, -i, n., business, business
dealing, engagement, commission,
detail, matter; calling; pl., busi-
ness cares.
 NEMEAEUS
Nemeaeus, -a, -um, adj., Nemean,
designation of a lion killed by
Hercules near Nemea, in Greece.
nemd, (gen. and abl. supplied by
nullius and nullo), m., nobody,
no one.
Nemorensis, -e, adj., a designation
of Diana.
nepds, -otis, m., grandson; pl.,
grandchildren.
Nepos, -otis, m., the writer Cornelius
Nepos.
Neptunius, -a, -um, adj., Neptu-
nian, built by Neptune.
Neptunus, -i, m., Neptune.
neque, see nec.
Nerd, -dnis, m., emperor 54-68 A.D.;
Gaius Claudius Nero, a comman-
der in the Second Punic War.
nescio, -scire, -scivi, tr., not know,
be ignorant; nescio quid, some-
thing or other (with gen.), some.
nescius, -a, -um, adj., not knowing,
knowing nothing (of).
neve, conj. (=et+ne), and not;
neve umquam, and that never.
nidus, -i, m., nest.
niger, -gra, -grum, adj., black, dark.
nihil, indecl. noun, n., nothing, not
. . . anything; acc. as adv., in no
respect, not at all, no, nothing.'
nihilominus, adv., nevertheless, none
the less.
nihilum, -i, n., nothing; gen., ni-
hili, of no value; abl. as adv.,
nihild, not at all.
Nilus, -i, m., the Nile.
nimis, adv., too.
nimius, -a, -um, adj., too great, too
strong, excessive.
Ninive, -es, /., Nineveh.
nisi, conj. and adv., unless; except,
excepting.
nix, nivis, /., snow.
no, nare, navi, intr., swim.
nobilis, -e, adj., distinguished, fa-
272 nDllus
mous, of distinction, of good
birth.
noceo, -ere, -ui, -itum, intr., do
harm, harm.
noctu, adv., at night, in the night,
during the night, by night, one
night.
noctua, -ae,/., night owl.
nolo, ndlle, ndlui, tr. and intr., be
unwilling, not wish, not want,
refuse; will . . . not?
ndmen, -inis, n., name.
ndn, adv., not, no.ndn diutius, no
longer; ndn numquam, some-
times. See iam and modo.
nondum, adv., not yet.
nonnulli, -ae, -a, adj., some; as
noun, m., some people, some.
ndnus, -a, -um, num. adj., ninth.
nosco, noscere, novi, notus, tr.,
come to know, examine; perf.
tense, know.
noster, -tra, -trum, poss. adj., our, of
ours, our own; pl. m., as noun,
our men, our people, our side,
our friends.
notabilis, -e, adj., striking, note-
worthy, remarkable.
ndtus, -a, -um, adj., known; sup.,
well known, famous.
novus, -a, -um, adj., strange, new;
as noun, novum, -i, n., news,
new. Sup., novissimus, -a, -um,
last. See res.
nox, noctis, /., night. See hic, mul-
tus, and primus.
nubes, -is,/., cloud.
nubd, nubere, nupsi, nuptum, intr.,
be married.
Nuceria, -ae, /., a town in Umbria.
nudus, -a, -um, adj., bare.
nugator, -oris, m., trifier, cheat, im-
poster.
nullus, -a, -um, adj., no; m., as
noun, no one (c/. nemd). See
modus and nonnulli.
 NUM
num, conj., mark of a direct question
suggesting a neg. answer;
rect quest., whether; nvtm quis
(qui), whether anyone, whether
any.
numen, -inis, n., god, divinity.
numerus, -i, m., number, numbers,
band, company; pl, mathemat-
ics.
Numidae, -arum, m., the Numidi-
ans; sometimes rendered as adj.,
Numidian.
numquam, adv., never. See non.
numquid, conj. with pron., any-
thing? in indirect quest., whether
anything.
nunc, adv., now.
nuntio, -are, -ftvi, -fttus, tr., say,
announce, tell; bene hercle nun-
tifts, I'm glad to hear
it,
by Jove.
nuntius, -i, m., messenger, message,
news, bulletin.
nuper, adv., lately, just now, re-
cently.
nuptiae, -arum, /., marriage.
nusquam, adv., nowhere, not . . .
anywhere. See alibi.
nuto, -are, -ftvi, -fttum, intr., nod,
sway.
nutrio, -ire, -ivi, -itus, tr., feed,
care for, nourish.
nympha, -ae, /., nymph.
6,
O,
interj., oh!
ob, prep. with acc., on account of,
for; quam ob rem, why, where-
fore, therefore.
obdormio, -ire, -ivi, intr.,
asleep, go to sleep.
obicio, -icere, -ieci, -iectus, tr., ex-
pose, place before, make barrier
of, pit against, throw upon.
oblatus, see offero.
oblecto, -Sre, -Svi, -atus, tr., amuse,
entertain, delight, please, cheer;
while away (time).
273 OCCULTE
obligo, -are, -avi, -atus, tr., bind,
in indi- bind up, put in splints, girdle.
obliviscor, -livisci, -litus sum, tr.
and intr., forget.
obruo, -ere, -rui, -rutus, tr., over-
whelm, overthrow, destroy, bury;
saxis obruere, stone to death.
obscuro, -are, -avi, -atus, tr., dim,
make dim.
obscurus, -a, -um, adj., shadowed,
dim, gloomy.
obsecro, -are, -avi, -atus, tr., pray,
beg; obsecro, please.
observo, -are, -avi, -atus, tr.,
watch, view, note.
obses, -idis, m. and /., hostage.
obsideo, -sidere, -sedi, -sessus, tr.,
besiege, beset, blockade.
obsigno, -are, -avi, -atus, tr., seal;
part. as adj., obsignatus, -a, -um,
under seal.
obstinatus, -a, -um, adj., deter-
mined, fixed.
obsto, -are, -stiS, -staturus, intr.,
hinder, stop, delay.
obstupefacio, -facere, -feci, -factus,
tr., nonplus, daze, stun.
obtuli, see offero.
obviam, adv., with dat. and verb
of
motion, meet, etc.; obviam ire,
go to meet, advance (to meet);
obviam fieri, meet; se obviam
ferre, come out to meet; obviam
properare, hurry to meet; obviam
venire, meet, fall in (one's) way,
appear.
obvius, -a, -um, adj.; as noun, pl.
m., people met; obvius esse or
fieri, meet.
fall
occasio, -onis, /., opportunity.
occasus, -us, m., setting; solis oc-
casus, sunset.
occidd, -cidere, -cidi, -casum, intr.,
fall, perish, be done for.
occido, -cidere, -cidi, -cisus, tr.,
kiU.
occulte, adv., secretly, quietly.
 OCCULTO 274 0R10R

occulto, -are, -av1, -atus, tr., hide. opera, -ae, /., service, attention,
occupd, -are, -avi, -atus, tr., take help, work, performance; operae
pretium est, worth while.

it
is
possession of, seize, take, occupy,
guard; part, as adj., occupatus, See do.
-a, -um, busy, distracted. operio, -ire, operui, opertus, tr.,
occurro, -currere, -curri, -cursum, cover, cover up, cover over, bury.
intr., come up, hurry up, appear, opinio, -onis, idea, thought, ex
block the way; with dat., meet. pectation.
Oceanus, -i, to., the English Chan opinor, -ari, -atus sum, intr., think,
nel, the Ocean. suppose, guess.
oculus, -i, to., eye. opirulor, -ari, -atus sum, intr., give
odi, -isse, dsurus, tr., hate, loathe, help.
detest, dislike. oportet, -ere, -uit, impers.; lit.,

it
is
odor, -oris, to., perfume, smell. fitting; must be.
offendo, -fendere, -fendi, -fensus, oppeto, -ere, -ivi, -itus, tr., meet.
tr., displease, strike, find; pass., oppidani, -orum, m., townspeople,
trip. people of the city.
offero, -ferre, obtuli, oblatus, tr., oppidum, -i, n., town, city.
offer; pass., present (one's) self, fill.
oppleo, -ere, -evi, -etus, tr.,
fall in (one's) way, be forthcom
opportune, adv., fortunately, lucki
ing, develop; se offerre, present
ly, by good luck, in the nick of
(one's) self, (with dat.) cross time.
(one's) path.
opportunities, -atis, /., advantage,
officio, -ficere, -feci, -fectum, intr.,
stand in way of, interfere. opprimo, -primere, -pressi, -pres-
sus, tr., weigh down, crush, kill;
officium, -i, «. , duty.
catch.
j.,

ohe, inter ah, oh now!

ops, opis, /., help; pi., wealth, val
Slim, adv., at one time, once, once uables.
upon time, on one occasion, one
a

day, originally. optime, see bene.

Olympia, -ae, /., the place in Greece opto, -are, -avi, -atus, tr., long for,
where the Olympic games were hope for; choose.
held. opus, -eris, n., (hard) work, task;
omen, -inis, n., omen, sign, warn opus est, there need. Nom.
is

ing. as indecl. adj., necessary.

omitto, -mittere, -misi, -missus, tr.,
put aside, discontinue.
ornnino, adv., altogether, absolutely;
with neg., at all.
omnis, -e, adj., all, every, every
sort of, all sorts of; whole; as
noun, to. pi., all, everybody, ev
eryone, anyone; n. pi., every
thing, all, anything.
Onesimus, -i, m., name
of
/., coast, land, world.
ora, -ae,
oraculum, -i, n., oracle.
oratid, -onis, /., speech.
orbis, -is, to., coil; firmament; in
in circular formation:
orbem,
orbis terrarum, world.
Orcus, -i, m., the Lower World.
ordo, -inis, to., sequence, story;
a class, company.

the
slave. orior, oriri, ortus sum, intr., rise,
onus, -eris, n., load, weight. arise; be sprung (from).
 ORNO
omo, -are, -avi, -atus, tr., decorate,
beautify; set (table).
ord, -are, -avi, -atus, tr., beg, urge,
ask.
Orpheus (dissyl.), -ei, m., a myth-
ical bard.
6s, oris, n., mouth, countenance.
See adversus.
os, ossis, n., bone; ossa ima, mar-
row of the bones.
osculum, -i, n., kiss.
ostendd, -tendere, -tendi, -tentus,
tr., indicate, reveal, exhibit, dis-
play, call to (one's) attention,
show, tell.
ostentatio, -onis, /., boasting, dis-
play, effect.
ostento, -are, -avi, -atus, tr., dis-
play, show, exhibit.
Ostia, -ae, /., port at the mouth of
Ihe Tiber.
ostium, -i, n., mouth (of river) ; door.
Otho, -onis, m., emperor in 69 A.D.
otiosus, -a, -um, adj., at leisure, at
ease, with nothing to do; calm,
undisturbed.
Ovidius, -i, m., the poet Ovid.
ovis, -is, /., sheep.
ovum, -i, n., egg.
P., of Publius.
abbr.
pabulum, -i, n., fodder.
Padus, -i, m., the Po, a river of
northern Italy.
paene, adv., almost.
paenitet, -ere, -uit, impers., it re-
pents; me paenitet, I regret, I
am sorry, etc.
pala, -ae, /., spade; bezel (o/ a ring).
Palaestini, -orum, m., the Philis-
tines.
Palatium, -i, n., the Palatine Hill,
the palace.
pallidus, -a, -um, adj., pale.
275 PARVVS
palliolum, -i, n., old cloak.
Pamphylius, -a, -um, adj., Pam-
phylian, designation of a sea adja-
cent to Asia Minor.
Pan, Panos, m., god of the woods and
shepherds.
Panathenaicus, -a, -um, adj., Pan-
athenaic, designation of games
celebrated at Athens.
pango, pangere, panxi, pactus, tr.,
plant.
papae, interj., whew! wonderful! re-
markable! goodness! dear me!
par, paris, adj., like.
parsum,
parco, parcere, peperci,
intr., spare.
parens, -entis, m. andf., parent.
pared, -ere, -ui, intr., obey, have
regard for, serve.
paries, -ietis, m., wall (of a build-
ing).
pario, parere, peperi, partus, tr.,
win.
Parma, -ae, /., a city of northern
Italy.
paro, -are, -avi, -atus, tr., prepare,
make ready, get ready; part. as
adj., paratus, -a, -um, ready.
pars, partis, /., part, division, piece;
place, direction, side; pl., r61e;
magna ex parte, in large part, for
the most part; omnibus ex parti-
bus, at every point, on all sides,
on every side. See alius.
parvulus, -a, -um, adj., very small,
little, tiny, small; as noun, par-
vulus, -i, m., little boy, small boy,
little fellow.
parvus, -a, -um, adj., small, little;
weak (voice); parvi facere, care
little for, think little of. Comp.,
minor, minus, smaller, younger,
junior. Sup., minimus, -a, -um,
very little, faintest (flash) ; neut.
sing. as noun, as little aspossible;
minimi facere, regard as of no
• account, think of little worth.
 PASSIM 276 PERINVITUS

passim, adv., here and there, every- peior, see malus.

where, on all sides, anywhere. pendeo, pendere, pependi, inlr.,
passus, -us, m., pace; milia pas- hang.
suum, miles. penetro, -are, -avi, -atus, tr. and
pastor, -Sris, m., shepherd. intr., penetrate, journey.
patefacid, -facere, -feci, -factus, tr., Peninus, -a, -um, adj., Pennine,
open; make clear. designation of an Alpine pass.
pated, -ere, -ui, intr., be open, lie peperci, see parco.
open, be opened. per, prep. with acc., through, over,
pater, -tris, m., father, forefather, along, on; by means of, by; in
head (o/ family). (jest, etc.) ; (in expressions of time),
paternus, -a, -um, adj., of (one's) for; per manus, from hand to
father. hand. luna.
See

patior, pati, passus sum, tr., allow, perago, -agere, -egi, -actus, tr., per-
suffer, experience. form; pass (time).
patria, -ae, /., fatherland, country, percutio, -cutere, -cussi, -cussus,
native city, native place, native tr., strike, stab.
country, home country, home perdo, -dere, -didi, -ditus, tr., lose,
town. destroy.
patrius, -a, -um, adj., of (one's) perdomo, -are, -ui, -itus, tr., sub-
fathers, of (one's) nation, na- due thoroughly.
tional. peregrinus, -a, -um, adj., foreign, in
patruus, -i, m., uncle (on father's foreign lands; as noun, peregri-
nus, -i, m., foreigner.
pauci, -ae, -a, adj., few, a few. pereo, -ire, -ii, intr., perish, die, lose
paulatim, adv., gradually. life, be killed, fall, be lost, be
paulisper, adv., for a little time, for
ruined; perii, mercy!
a little, a little while. perfacilis, -e, adj., very easy.
paulo, adv., a little. perficid, -ficere, -feci, -fectus, tr.,
paulum, adv., little, a little, (but) accomplish, build.
little; as indecl. noun, n., a little. perfidia, -ae, /., treachery, faith-
Paulus, -i, m., Lucius Aemilius lessness.
Paulus, one of the commanders perfidus, -a, -um, adj., faithless,
at Cannae, 216 B.c; the apostle dishonorable.
Paul. perfundd, -fundere, -fudi, -fusus,
pavidus, -a, -um, adj., frightened, tr., pour; anoint, bathe.
in alarm.
Pergamenus, -a, -um, adj., of Per-
pax, pacis, /., peace. gamum, in Asia Minor.
pecco, -are, -avi, -atum, intr., be at pergo, pergere, perrexi, perrectus,
fault, sin.
intr., go on, proceed, continue,
pectus, -oris, n., breast, heart. journey, go.
pecunia, -ae, /., money. See periculdsus, -a, -um, adj., dan-
praesens. gerous.
pecus, -oris, n., flock; pl., animals. periculum, -i, n., danger, peril.
pecus, -udis, /., animal, beast; pl., perinvxtus, -a, -um, adj., very un-
cattle. willing(ly).
 PEBlTUS
peritus, -a, -um, adj., skilled, expert.
perlibenter, adv., very eagerly, with
great pleasure, readily.
permagnus, -a, -um, adj., very
great, very important.
permitto, -mittere, -misi, -missus,
tr., allow, give permission.
permulced, -mulcere, -mulsi, -mul-
sus, tr., lick, stroke;
perraro, adv., very seldom, very
rarely.
perrexi, see pergd.
Persae, -arum, m., the Persians.
persevero, -are, -avi, -atum, intr.,
persist, remain fixed, be deter-
mined, hold out, continue.
persuaded, -suadere, -suasi, -suft-
sum, intr., persuade.
perterreo, -terrere, -terrui, -terri-
tus, tr., terrify, thoroughly fright-
en, alarm greatly, frighten out of
wits, horrify, alarm,
(one's)
frighten, demoralize; part. as adj.,
perterritus, -a, -um, panic-strick-
en, in a fright.
pertineo, -tinere, -tinui, intr., tend,
extend; with ad and acc., bear
upon, concern.
perturbo, -are, -avi, -atus, tr.
alarm, disturb.
pervenio, -venire, -veni, -ventum,
intr., arrive, arrive at, reach, go,
come, be carried, travel; fall (into
the power of).
pervolo, -velle, -volui, intr., much
desire, much like, like, be eager.
pes, pedis, m., foot.
pessimus, see malus.
peto, -ere, -ivi, -itus, tr., beg, ask,
seek, aue for; make for, go after,
get; go to.
philosophus, -i, m., philosopher.
Philoxenus, -i, m., a poet at the
court of Dionysius, at Syracuse.
Phryges, -um, m., the Phrygians.
pirata, -ae, m., pirate.
277 PONDUS
piscis, -is, m., fish.
pistor, -oris, m., baker.
placenta, -ae, /., cake.
Placentia, -ae, /., o city of northern
Italy.
placed, -ere, -ui, -itum, intr., please,
be pleasing, be approved.
placide, adv., quietly.
placidus, -a, -um, adj., quiet, serene.
plane, adv., clearly, quite, absolute-
ly, full well, simply.
planus, -a, -um, adj., clear; level.
plaustrum, -i, n., cart.
plausus, -fls, m., applause.
Plautus, -L m., a writer of comedy,
born in the third century B.C.
plenus, -a, -um, adj., full.
plerique, pleraeque, pleraque, adj.,
most, most of; as noun, plerique,
m., the majority, most men, most
people.
Plinius, -i, m., Pliny the Elder,
authorof the "Historia Naturalis,"
who died in the eruption of Vesu-
vius; Pliny the Younger, known
for his letters.
plurimus, see multus.
plus and plures, see multus.
Plflto, -dnis, m., god of the Lower
World.
/.,
poena, -ae, penalty, punishment.
See do.
Poenus, -a, -um, adj., Carthaginian
;
as noun, Poenus, -i, m., the Car-
thaginian (i.e., Hannibal); pl., the
Carthaginians.
poeta, -ae, m., poet.
polliceor, -liceri, -licitus sum, tr.
and intr., promise, agree, assure.
Polydamas, -antis, m., a famous
athlete.
Pompeius, -i, m., Gnaeus Pompeius
Magnus, opponent Caesar in
of
the Civil War.
pdmum, -i, to., apple.
pondus, -eris, n., weight.
 PONO
pono, ponere, posui, positus, tr.,
place, put, locate; lay aside;
castra ponere, encamp; vestigia
ponere, stand.
pons, pontis, m., bridge.
pontifex, -icis, m., priest.
Pontus, -i, m., a district in Asia
Minor.
populus, -i, m., people.
porrigo, -rigere, -rexi, -rectus, tr.,
hold out, present, supply, stretch
out, extend (structure).
porro, adv., further, furthermore.
porta, -ae, /., gate, entrance, door.
portendd, -tendere, -tendi, -tentus,
tr., indicate, foretell.
porto, -are, -avi, -atus, tr., carry,
bring.
portus, -us, m., harbor.
poscd, poscere, poposci, tr., de-
mand, call for.
possum, posse, potui, intr., be able,
can, may, etc.
post, adv., later, afterward.
post, prep. with acc, behind, after;
post se, back.
postea, adv., afterward, thereafter,
later; from now on, henceforth.
poster(us), -a, -um, adj., following,
the following; as noun, posteri,
-orum, m., posterity, descend-
ants.
posthac, adv., hereafter, from now
on.
postquam, conj., after, when.
postremd, adv., finally.
postridie, adv., on the next day, on
the following day.
postuld, -are, -avi, -atus, tr., de-
mand, ask.
potestas, -atis, /., power; permis-
sion.
potior, potiri, potitus sum, intr.,
take possession of, get possession
of, seize, take; reach (o place).
potissimum, adv., in particular, best.
278 PRATUM
prae, prep. with abl., because of, by
reason of; (o/ o hindering cause)
for.
praebeo, -ere, -ui, -itus, tr., pro-
vide, furnish, afford, expose.
praecedo, -cedere, -cessi, -cessus,
tr. and intr., precede, go on ahead.
praeceptor, -oris, m., teacher.
praecipio, -cipere, -cepi, -ceptus, tr.,
give directions (orders), order, ad-
vise, enjoin (upon).
praecipito, -are, -avi, -atus, tr.,
hurl, throw, send headlong; pass.,
plunge, fall headlong; se prae-
cipitare, plunge.
praeclarus, -a, -um, adj., fine, note-
worthy, splendid.
praeda, -ae,/., plunder, spoil, booty.
praeeo, -ire, -ii, tr. and intr., go on
ahead; d1ctate.
praefectus, -i, m., officer, admiral.
praemitto, -mittere, -misi, -missus,
tr., send forward, send (on) ahead.
praemium, -i, n., reward, prize.
praepono, -ponere, -posui, -positus,
tr., prefer; appoint (over), put in
charge (of).
praesens, -entis, adj., present, im-
mediate; instant (death); in prae-
sens, for the present; praesenti
pecunia, for cash.
praesidium, -i, n., fortification,
fort; garrison, guard.
praesto, adv., at hand; praesto esse,
be present, be on hand, appear.
praesum, -esse, -fui, intr., com-
mand, rule.
praeter, prep. with acc., contrary to;
except.
praeterea, adv., furthermore.
praetereo, -ire, -ii, -itus, tr., ignore,
praetervolo. -are, -avi, -atus, tr. and
intr., fly by.
prasinus, -a, -um, adj., green.
pratum, -i, n., meadow.
 PRECOR 279
precor, -ari, -atus sum, tr., entreat,
pray, beg.
premd, premere, pressi, pressus, tr.,
crush, burden, hold; attack.
pretium, -i, n., price, rent. See
opera.
pridie, adv., the day before; with
acc., on the day before.
primo, adv., at first, first, to begin
with.
primum, adv., first, in the first in-
stance, for the first time; cum
primum, ut primum, as soon as;
quam primum (possum, etc), as
soon as possible.
primus, -a, -um, adj., first, first
stage of; prima luce, at (early)
dawn ; prima nocte, early at night.
Primus, see Antonius.
princeps, -ipis, m., leader, chief,
leading citizen, leading man.
principium, -i, n., beginning.
prior, -us, adj., first; as noun, pl.
neut., priora, the previous subjeet.
priscus, -a, -um, adj., early, ancient.
pristinus, -a, -um, adj., old-time,
one-time, former, old.
prius, adv., first; prius . . . quam,
sooner . . . than, (with neg.) be-
fore.
priusquam, conj., before, (wiih neg.)
until. Cf. prius.
privatus, -a, -um, adj., private.
pro, prep. with abl., for, as; in re-
turn for, in punishment for, in
place of, in the stead of ; to secure;
in accordance with; in front of;
pro certo, for certain.
probe, adv., rightly, well.
probo, -are, -avi, -atus, tr., approve,
prove.
proboscis, -idis, /., trunk.
procax, -acis, adj., aggravating,
rude, saucy.
procedo, -cedere, -cessi, -cessum,
intr., advance, proceed, step out,
come forth, come, go.
PROPE
procul, adv., far, far away, at a dis-
tance, in the distance, from a
distance; haud procul, hard by;
as prep. with abl., far from.
prodeo, -ire, -ii, -itum, intr., come
out, come forth, step out, go out,
go forth.
produco, -ducere, -duxi, -ductus,
tr., bring out, lead out; protract,
prolong.
proelium, -i, n., battle.
profectio, -dnis, /., departure.
profecto, adv., surely, certainly, in-
deed.
profero, -ferre, -tuli, -latus, tr., pro-
duce, bring out.
proficio, -ficere, -feci, -fectum, intr.,
avail.
proficiscor, -ficisci, -fectus sum,
intr., set out, start, start out, go
out, go, journey, advance.
progredior, -gredi, -gressus sum,
intr., advance, proceed, go for-
ward, press on, set out, step out;
journey, travel, come.
prohibeo, -hibere, -hibui, -hibitus,
forbid, interfere, prevent, cut
on, oppose, keep (from).
proicid, -icere, -ieci, -iectus, tr.,
throw forward, hurl forward,
throw out, toss out, throw down,
hurl, cast, throw; se proicere,
rush, plunge.
promiscue, adv., haphazard.
promitto, -mittere, -misi, -missus,
tr., allow to grow long; agree,
promise; part. as adj., promissus,
-a, -um, long.
pronflntio, -are, -avi, -atus, tr., re-
cite, enunciate.
pronus, -a, -um, adj., face down,
face forward, prone.
prope, adv., close, near, near by;
comp., propius, very near, close
by, too near.
prope, prep. with acc., near, hard by,
about, along.
 PROPERO
propero, -are, -avi, -atus, intr.,
hurry, hasten, be in a hurry.
See obviam.
propinquus, -a, -um, adj., adjacent,
near,, nearby, near by; as noun,
propinquus, -i, m., relative.
propono, -pdnere, -posul, -positus,
tr., offer, publish, post up.
propter, prep. with acc., on account
of, because of.
prora, -ae, /., prow.
Proserpina, -ae, /., queen of
Lower World.
prdspere, adv., successfully,well.
prosperus, -a,-um, adj., successful.
prospicio, -spicere, -spexi, -spec-
tus, tr. and intr., look out on,
look out, keep a lookout, look.
protego, -tegere, -t§xi, -tectus, tr.,
cover, protect.
proveho, -vehere, -vexi, -vectus, tr.,
carry forward, pull, carry; pass.,
ride forward, advance; part. as
adj., provectus, -a, -um, ad-
vanced.
provenio, -venire, -veni, -ventum,
intr., come on, prosper, result.
prdvincia, -ae, /., province.
proximus, -a, -um, adj., nearby,
neighboring, nearest, next; pre-
vious, last; hic proximus, this
past; e proximo, near by.
Prusias, -ae, m., a king of Bithynia.
publicus, -a, -um, adj., public; res
publica, commonwealth, state ;
as noun, publicum, -i, n., city
property.
Publius, -i, m., a boy's or man's
name.
pudet, -ere, -uit, impers., it shames;
me pudet, I am ashamed, etc.
puella, -ae, /., girl, maiden.
puer, -eri, m., boy, lad; slave.
pugillares, -ium, m., tablets
(small, for writing).
pugna, -ae, /., battle, fighting,
(chance to) fight.
280 QUANTUS
pugno, -are, -avi, -atum, intr.,
fight.
pulcher,-chra, -chrum, adj., beau-
tiful- handsome; splendid, glori-
ous, delightful.
pulchritudd, -inis,/., beauty.
pullus, -i, m., chick, young bird; pl.,
sacred chickens, used in augury.
pulvis, -eris, m., dust.
Punicus, -a, -um, adj., Punic.
puppis, -is, /., deck, stern.
the
puteus, -i, m., well.
puto, -Sre, -avi, -atus, tr., think,
suppose, judge. See magnus.
Pyramus, -i, m., lover of Thisbe.
Pyrrhus, -i, m., a hing of Epirus, de-
feated at Beneventum, 275 B.C.
Q., abbr. of Quintus.
quadraginta, indecl. num., forty.
quaero, quaerere, quaesivi, quae-
situs, tr., ask, question, mquire;
discuss, look into; look for, look
up, seek, try to locate, try to find
out, seek out, find out; find, get.
See recte.
qualis, -e, odj., as, such as; what,
what sort of r
quam, adv., how, what a; with sup.
of adj. or adv., as . . . as possible;
with comp. of adj. or adv., than.
See prius.
quamquam, conj., although.
quamvis, conj., though; as adv.,
though, although, however.
quandd, conj., when. See ne and si.
quanto, adv., how much (in what
measure); quanto plures . . .
tanto melius, the more the better.
quantum, adv., as far much as.
quantus, -a, -um, adj-., how large,
how great, how much, what
great, what; as noun, neut. sing.,
how much; tantus . . . quantus,
as great as.
 QUARE
quare, conj., therefore, accordingly.
quartus, -a, -um, num. adj., fourth.
quasi, conj. and adv., as
if,
as
it
were.
quasso, -are, -avi, -atus, tr., shake.
quatio, quatere, — quassus, tr.,
shake, rock; clank.,
quattuor, indecl. num., four.
-que, conj., and; -que . . . -que,
(both) . . . and.
querella, -ae, /., protest, complaint,
lament.
queror, queri, questus sum, tr. and
intr., lament, express regret;
warble.
qui, indef. and interrog. pron. See
quis.
qui, quae, quod, rel. pron., who,
which, what; with suppressed an-
tecedent, he who, those who, that
which, etc.
quia, conj., because.
quicumque, quaecumque, quodcum-
que, indef. rel. pron., whoever,
whatsoever, whatever.
quidam, quaedam, quoddam (quid-
dam), indef. prpn., a certain, a,
certain, some; as noun, some-
body, something. ■
quidem, adv., indeed, at any rate,
'tis true; sometimes not translated;
vrith ego, for my part. See ne . . .
quidem.
quies, -etis, /., sleep, rest; soother.
quiesco, quiescere, quievi, quietum,
intr., sleep, fall asleep, find rest,
rest, rema1n quiet.
quietus, -a, -um, adj., quiet, peace-
ful, calm, restful; without mov-
ing.
quin, conj., but that; from (with
part. in -ing); with neg. expres-
sions doubt, that; as adv., in
of
fact, why quin etiam, as matter
a
;
of fact, in fact.
quinquaginta, indecl. num., fifty.
quinque, indecl. num., five.
281 RAPIO
quintus, -a, -um, num. adj., fifth.
Quintus, -i, m., a boy's or man's
name.
Quirinalis, -e, adj.; designation
of of
the Quirinal, one the hills
of
Rome.
quis (qui), quae, quid (quod), in-
terrog. pron., who, what? See
nescio and num.
quis (qui), quae, quid (quod), indef.
pron., any, anyone, anything,
etc; see ne and si.
quisquam, — quidquam or quic-
,
quam, indef. pron., anyone, any-
thing. See nec.
quisque, quaeque, quidque, distrib.
pron., each, every; as noun, m.
sing., each man.
quivis, quaevis, quodvis, indef.
pron., any you please, of any
sort (you please).
quo, adv.j whither, how far, where,
to which; qud propius . . . eo
plura, the nearer . . . the more.
quo, conj., in order that, in order to,
so that.
quod, conj., because, since, that; so
far as.
quominus, conj., from (with part. in
-dng).
quondam, adv., at one time, once on
(upon) a time.
quoniam, conj., since.
quoque, adv., also, too, even.
quotienscumque, conj., as often as.
rabidus, -a, -um, adj., mad.
radius, -i, m., ray; pointer, rod.
Rahaba, -ae, /., Rahab, a woman
of
Jericho.
ramulus, -i, m., twig, small branch.
ramus, -i, m., branch.
rapide, adv., swiftly, quickly.
rapid, rapere, rapui. raptus, tr.,
seize, snatch, steal, draw, pull,
sweep (away), hurry.
 RAPTIM
raptim, adv., hurriedly, hastily.
raritas, -atis, /., scarcity, thinness.
raro, adv., seldom, infrequently.
rarus, -a, -um, adj., thin, scattered,
one by one.
ratio, -onis, /., plan, reasoning, ac-
count, bill, statement.
ratis, -is, /., raft.
ratus, see reor.
raucus, -a, -um, adj., hoarse, rough.
recedd, -cedere, -cessi, -cessum,
intr., recede, withdraw, fade;
with ab and abl., leave.
recens, -entis, adj., fresh, new.
recipio, -cipere, -cepi, -ceptus, tr.,
receive, accept, admit, welcome,
gather, take (to) ; withdraw; ad se
recipere, welcome; hospitio reci-
pere, entertain; se recipere, re-
tire, withdraw, return, retreat,
betake (one's) self, take refuge;
come out, go.
recito, -are, -avi, -atus, tr., read
aloud, recite.
recordor, -ari, -atus sum, tr., recall,
remember.
recreo, -are, -avi, -atus, tr., rest;
se recreare, recover.
recte, adv., rightly; comp., better;
recte dicere, be right; recte quae-
rere, be right in asking. See
habeo.
rector, -oris, m., rider, driver.
rectus, -a, -um, adj., straight; /.
abl. as adv., recta, directly,
straightway, in a straight line.
recumbo, -cumbere, -cubui, intr.,
recline, lie down, go to bed.
recuso, -are, -avi, -atus, tr., refuse,
object to.
reda, -ae, /., carriage, coach.
reddd, -dere, -didi, -ditus, tr.,
bring back, send back, restore,
vouchsafe;se reddere (withdat.),
rejoin.
redeo, -ire, -ii, -itum, intr., go back,
return, withdraw, turn back,
come back.
282 REMITTO
redigo, -igere, -egi, -actus, tr., re-
duce (to), bring (into).
redimo, -imere, -emi, -emptus, tr.,
ransom.
reduco, -diicere, -dun, -ductus, tr.,
bring back, recall, bring down,
lead away.
refero, -ferre, rettuli, -latus, tr.,
bring back, repay, refer; repeat,
tell; show (gratitude); se referre,
return.
reficio, -ficere, -feci, -fectus, tr.,
refresh, renew, repair, restore,
rest; pass., rest.
refugio, -fugere, -fugi, intr., retreat,
run away, take refuge, hurry for
refuge, fly for refuge.
Regillus, -i, m., a lake in Latium.
regina, -ae, /., queen.
regio, -onis, /., region, district,
country, part, part of the world;
pl., locality, district, country.
regius, -a, -um, adj., royal, regal,
magnificent, splendid; king's, of
the king.
rego, regere, rexi, rectus, tr., guide,
sail (ship).
Regulus, -i, m., Marcus Atilius
Regulus, o commander in the First
Punic War.
religio, -onis, /., religion, cult;
scruple, responsibility.
relinquo, -linquere, -liqui, -lictus,
tr., leave, leave behind, abandon,
desert, neglect.
reliquiae, -arum, /., residue, rem-
nants, left-overs.
reliquus, -a, -um, adj., left, the rest
of, the other, the following, other;
as noun, pl., the others, the rest.
reluceo, -lucere, -luxi, intr., cast
glare, reflect.
reminiscor, reminisci, tr., recall,
remember, think of, think up.
remitto, -mittere, -misi, -missus,
tr., send back, remand; check;
forget (cares).
 REMOVEO 283
removeo, -movere, -movi, -motus,
tr., remove, take away, earry
away.
Remus, -i, m., brother of Romulus.
renovo, -are, -avi, -atus, tr., renew,
take up again.
reor, reri, ratus sum, tr., think;
perf. part. as pres., ratus, -a, -um,
thinking.
repente, adv., suddenly, of a sudden.
reperio, reperire, repperi, repertus,
tr., find, run across.
repeto, -petere, -petivi, -petitus, tr.,
call for, go back after, go back to.
repletus, -a, -um, adj., filled.
repo, repere, repsi, reptum, intr.,
crawl, creep.
reporto, -are, -avi, -atus, tr., bring
back; carry away, carry off.
repugno, -are, -avi, -atum, intr.,
resist; part. as adj., repugnans,
-antis, contradictory.
res, rei, /., affair, circumstance,
fact, matter, thing; act, action,
arrangement, business, deed, de-
velopment, event, happening,
it,
news, occurrence, outcome, story;
pl., fortunes, possessions, trou-
bles; mala res, destruction; res
divina, sacrifice; res gestae, ex-
ploits; res novae, revolution; re
vera, actually, truly, in good
earnest. See familiaris, gero,
habeo, ob, and publicus.
resido, -sidere, -sedi, intr., settle
down, calm down.
resisto, -sistere, -stiti, intr., resist,
oppose, hold in check, stop.
resono, -are, -avi, intr., echo, re-
verberate, ring, ring out.
respergo, -spergere, -spersi, -sper-
sus, tr., spatter.
respicio, -spicere, -spexi, -spectus,
intr., look (back).
responded, -spondere, -spondi,
-sponsus, tr., answer, reply, make
answer, make reply.
responsum, -i, n., answer.
RUBICO
restituo, -stituere, -stitui, -stitutus,
tr., restore, stay, renew, rebuild.
resto, -stare, -stiG, intr., remain.
retineo, -tinere, -tinui, -tentus, tr.,
hold back, hold, stop, keep.
retorqueo, -torquere, -torsi, -tortus,
tr., turn back; pinion, tie.
revello, -vellere, -velli, -vulsus, tr.,
pull out, take (from).
revertor, -verti, (perf.) -verti, (part.)
-versus, intr., return.
revoco, -are, -avi, -atus, tr., recall,
call away, call off, call in; turn
back (step); renew (laughter).
rex, regis, m., king.
Rhenus, -i, m., the Rhine.
Rhodanus, -i, m., the Rhone.
Rhodii, -orum, m., the Rhodians.
Rhodos, -i, /., Rhodes, an island
southwest of Asia Minor.
rideo, ridere, risi, risum, intr.,
laugh, smile, grin.
ridiculus, -a, -um, adj., laughable,
funny.
rima, -ae,/., crack.
ripa, -ae, /., bank.
risus, -us, m., laughter, smile.
rite, adv., properly, in the regular
way.
rivus, -i, m., stream, brook.
rlxa, -ae, /., quarrel, brawl.
robur, -oris, n., power, strength;
wood.
rogo, -are, -avi, -atus, tr., ask.
Roma, -ae, /., Rome.
Romanus, -a, -um, adj., Roman;
as noun, Romani, -orum, m., the
Romans.
Romulus, -i, m., reputed founder
of
Rome.
rostrum, -i, n., beak.
rota, -ae, /., wheel.
Rubicd, -onis, m., the Rubicon, a
river northern Italy bounding
of
Caesar's province.
 KUDENS
rudens, -entis, m., rope.
ruina, -ae,/., fall, collapse, ruin; pl.,
ruins, wreck, wreckage.
rumor, -oris, m., rumor.
rumpo, rumpere, rupi, ruptus, tr.,
break.
ruo, ruere, rui, ruiturus, intr., rush
on, charge.
riirsus, adv., again.
rus, ruris, n., country (os contrasted
with city); pl., country districts,
farm.
rusticus, -a, -um, adj., country,
from the country; as noun, rusti-
cus, -i, m., countryman, bump-
kin; pl., country people.
rutilus, -a, -um, adj., reddish.
saccus, -i, m., bag.
sacer, -cra, -crum, adj. sacred,
holy; accursed; as noun, sacra,
-orum, n., sacred emblems.
sacerdos, -otis, m., priest.
sacerddtium, -i, n., priesthood.
saepe, adv., often.
saevio, -ire, -ii, -itum, intr., rage,
be savage, be unruly.
saevus, -a, -um, ddj., savage, cruel,
unfeeling.
sagum, -i, n., cloak.
-onis, m., Solomon.
Salomon,
-a, -um, adj., brackish
salsus,
(water); witty.
saltem, adv., at least, at any rate.
salto, -are, -avi, -atum, intr., dance,
jump.
saltus, -us, m., jumping, leap;
(mountain) pass.
salus, -utis, /., safety, escape, life;
greeting.
saluto, -are, -avi, -atus, tr., greet,
hail.
salveo, -ere, intr., be well; salve,
salvete, greeting, good day! mul-
tum salve, hearty greeting.
284 SECUNDUS
salvus, -a, -um, adj., safe, sound,
well, recovered.
Samius, -a, -um, adj., of Samian
ware (i.e., earthenware).
Samnites, -ium, m., the Samnites, o
people of central Italy.
Samson, -dnis, m., Samson.
sanctus, -a, -um, adj., holy, sacred.
sane, adv., to be sure, of course.
sanguis, -inis, m., blood.
sand, -are, -avi, -atus, tr., make
well, cure.
sapio, -ere, -ivi, intr., be wise.
sapor, -dris, m., flavor.
satis, adv. and indecl. noun, n., suffi-
ciently, satisfactorily, quite, well,
fully, rather; enough; a suffi-
ciency; satis dignus, adequate.
See habeo.
Saturninus, see Aponius.
saxum, -i, n., rock; pl., stone. See
obruS.
scaena, -ae, /., stage.
scalae, -arum, /., stairs.
scelestus, -a, -um, adj., rascally,
wicked; as noun, scelestus, -i, m.,
rascal; scelesta, -ae, /., wicked
woman.
scelus, -eris, n., crime.
scilicet, adv., of course, indeed.
scio, -ire, -ivi, -itus, tr., know, be
assured.
scipio, -onis, m., staff, stick.
Scipio, -onis, m., Publius Cornelius
Scipio, wounded at the Ticinus,
218 B.C.
scopulus, -i, m., cliff.
scribo, scribere, scripsi, scriptus,
tr., write, trace.
scriptor, -oris, m., writer, author.
secedd, -cedere, -cessi, -cessum,
intr., withdraw.
secretum, -i, n., retirement.
secundum, prep. with acc., along.
secundus, -a, -um, adj., second; fa-
vorable.
 SECURUS 285 SIMUL

securus, -a, -um, adj., careless, at sero, adv., late, too late.
ease, oblivious. serpens, -entis, /., snake.
sed, conj., but. servitus, -utis, /., slavery.
sedeo, sedere, sedi, sessum, intr., Servius, see Galba.
sit, squat. servo, -are, -avi, -atus, tr., keep,
sedes, -is, /., (sing. or pl.) abode; save, guard, watch.
sedes belli, base of operations. servus, -i, m., slave.
seditio, -onis, /., mutiny, rebellion.
sestertia, -orum, n., thousands of
seges, -etis, /., crop of grain, grain. sesterces.
Seianus, -i, m., Lucius Aelius Se- sex, indecl. num., six.
janus, an officer of Tiberius. Sextus, -i, m., a boy's or man's
sella, -ae, /., seat, sedan-chair. name.
semel, adv., once; semel atque (et) though; si forte, per-

if,
si, conj.,

if
iterum, time and again, again in the hope that;

si
chance,
and again, once and again, sev- quandd, at any time; si quis,

if if
eral times. si quid, anyone, anything;

if
seminudus, -a, -um, adj., half- si qui, st qua, si quod, any.

if
naked. See volo (velle).
semper, adv., always, (for)ever, all Sibylla, -ae,/., the Sibyl.
the time. sic, adv., thus, so, in this way.
Sempronius, -I, m., Tiberius Sem- Sicilia, -ae,/., Sicily.
pronius Longus, defeated at the Siciliensis, -e, adj., of Sicily.
Trebia by Hannibal in 218 B.C.
sicubi, conj., anywhere.
if

senator, -oris,»!., senator.

senatus, -us, m., senate.
Seneca, -ae, m., a writer of Nero's
time.
senex, senis, m., old man, sir, grand-
pa; as adj., aged; comp., senior,
-ioris, elder, older, advanced in
years.
sententia, -ae, /., purpose, idea,
thought, view, sense.
Sentinum, -I, n., a town of Umbria.
sentid, sentire, sensi, sensus, tr.
and intr., feel, know, realize,
find, side (with).
sepelid, -pelire, -pelivi, -pultus, tr.,
bury.
septem, indecl. num., seven.
sepulchrum, -i, n., tomb.
sequor, sequi, secutus sum, tr., fol-
low.
Siculus, -a, -um, adj., Sicilian.
signifer, -eri, m., standard-bearer,
leader.
significo, -are, -avi, -atus, tr. and
intr., mean, stand for, indicate,
signal, motion.
signum, -i, n., sign, token, signal;
standard, ensign.
silentium, -i, n., silence.
Silenus, -i, m., an attendant upon
Bacchus.
silva, -ae, /., forest, wood, grove.
similis, -e, adj., like, similar; as
noun, neut., in phrase, veri simile,
probable.
similitudd, -inis, /., likeness.
simius, -i, m., monkey.
Simdnides, -is, m., a famous Greek
the sixth century B.C.
of

serenus, -a, -um, adj., clear. poet

sermo, -dnis, m., talk, conversation, simul, adv ., at the same time, simul-
converse, topic. taneously, together, at once.
 SIMULAC 286
simulac and simulatque, conj., as
soon as.
simuld, -are, -avi, -atus, tr., pretend.
sin, conj., but if; sin autem, and
if . . . not.
sine, prep. with abl., without.
singuli, -ae, -a, distrib. num. adj.,
one by one, one apiece, individual;
as noun, neut. pl., each thing.
singultus, -us, m., sob.
sino, sinere, sivi, situs, tr., allow;
locate.
Sinuessa, -ae, /., a town of Cam-
pania.
sinus, -us, m., bay; lap.
Sidn, -onis,/., Zion.
sis (i.e., si vis), see volS (velle).
sitis, -is, /., thirst.
sive . . . sive, conj., whether . . .
or.
socius, -i, m., partner, ally.
sol, solis, m., sun, sunshine.
solarium, -i, n., (jlat) housetop.
soleo, solere, solitus sum, intr., be
accustomed, be wont; part. as
adj., solitus, -a, -um, accustomed.
solidus, -a, -um, adj., firm, whole.
solium, -i, n., throne.
sollertia, -ae, /., skill, ability, wit.
sollicito, -are, -avi, -atus, tr., dis-
turb, agitate.
sollicitus, -a, -um, adj., anxious.
solum, adv., alone, only.
sdlus, -a, -um, adj., alone, by one-
self, unsupported, only.
solvo, solvere, solvi, solutus, tr.,
open, loosen, relax, unmoor,
throw off, cast off; pay; pass.,
come apart; part. as adj., solu-
tus, -a, -um, free; naves solvere,
set sail, set out.
somnid, -are, -avi, -atus, tr., dream.
somnium, -i, n., dream.
somnus, -i, m., sleep; slumber,
slcepiness; in somnis, m a dream.
STATIM
sonitus, -us, m., sound, rumble.
sonus, -i, m., noise.
Sdracte, -is, n., a mountain near
Horace's farm.
sordidus, -a, -um, adj., unkempt,
shabby, soiled, dark; humiliating.
soror, -oris, /., sister.
sors, sortis, /., lot
spargd, spargere, sparsi, sparsus,
tr., scatter.
Sparta, -ae, /., Sparta.
spatium, -i, n., length, extent, in-
terval.
species, -ei, /., appearance, shape,
likeness, mien; parade.
spectaculum, -i, n., show; pl.,
games; tiers of seats, seats.
spectator, -oris, m., spectator; pl.,
audience.
specto, -are, -avi, -atus, tr. and
intr., view, see, look.
speculator, -oris, m., scout, spy,
sentinel.
specus, -us, m., channel.
spelunca, -ae, /., cave.
sperno, spernere, sprevi, spretus,
tr., spurn, ignore.
spero, -are, -avi, -atus, tr. and intr.,
hope, expect, hope for, look for.
spes, -ei, /., hope, expectation.
spina, -ae, /., thorn.
spiritus, -us, m., breath, blast.
splendide, adv., nobly, splendidly,
gloriously, with large promises.
splendidus, -a, -um, adj., shining,
ornate, iine, magnificent, hand-
some, impressive.
sponte (abl. only),f.; sua sponte, of
(his) own accord, etc.
stabilis, -e, adj., steady, anchored.
stabulum, -i, n., stable.
stadium, -i, n., running course.
Stasimus, -i, m., the name of a slave.
statim, adv., at once, immediately.
 STATIO 287
statio, -onis, /., picket post; in sta-
tione, on guard.
statua, -ae, /., statue.
stella, -ae, /., star.
stemd, sternere, stravi, stratus,
tr., spread; part. as adj., stratus,
-a, -um, paved.
stilus, -i, m., pen.
stipendium, -i, n., pay; campaign.
See faciii.
sto, stare, steti, staturus, intr.,
stand.
stratus, see sterno.
strepitus, -us, m., clanking, crash-
ing, racket.
stringo, stringere, strinxi, strictus,
tr., draw.
studeo, -ere, -ui, intr., be interested
(in), be eager, be devoted, be
fond (of); go to school; celeri-
tati studere, desire to travel rap-
idly.
studiose, adv., zealously, atten-
tively.
studiosus, -a, -um, adj., devoted;
as noun, studidsus,-i,m.,admirer.
studium, -i, n., pursuit, study; lik-
ing, interest, affection, eagerness,
desire, curiosity; studium cognos-
cendi, curiosity.
stultitia, -ae, /., stupidity, folly.
stultus, -a, -um, adj., stupid, fool-
ish; as noun, stultus, -i, m., dull-
ard, fool.
suadeo, suadere, suasi, suasum,
intr., urge, advise.
sub, prep with abl, beneath; before
(ajudge).
sub, prep ivith acc., beneath, under;
(o/ tirne), just before, toward.
subeo, -ire, -ii, -itus, tr. and intr.,
pass under, risk; be at hand.
subigd, -igere, -egi, -actus, tr., sub-
due.
subito, adv., suddenly, unexpected-
ly, quickly, abruptly.
SUPERO
subitus, -a, -um, adj., sudden, un-
expected.
sublatus, see tollo.
sublevd, -are, -avi, -atus, tr., light-
en, relieve.
submergo, -mergere, -mersi, -mer-
sus, tr., sink, drown.
subsellium, -i, n., bench, seat. .
subsequor, -sequi, -secutus sum,
tr. and intr., follow, follow after,
come up.
subsidium, -i, n., help, support, aid.
See venio.
subvenio, -venire, -veni, -ventum,
intr., come up, come up to assist.
Suebi, -orum, m., a people of central
and northwestern Germany.
Suetonius -i, m., a writer of biog-
raphy in the imperial period.
sui, sibi, reflex. pron., sing. and pl.,
himself, herself, etc.; his person;
he, she, etc., him, her, etc; secum,
by oneself. See inter.
Suiones, -um, m., a people of Scan-
dinavia.
sum, esse, fui, futurus, intr., be; in
hospitio esse, be entertained, ac-
cept entertainment. See obvius
and usus.
summissus, -a, -um, adj., low.
summus, see superus.
sumd, sumere, sumpsi, sumptus,
tr., take, take up; exact (punish-
ment).
sumptus, -us, m., expense.
supellex, -lectilis, /., furniture.
super, adv., more (than enough).
^uper, prep. with abl. and acc,
above, on top of.
superbus, -a, -um, adj., proud,
dainty.
superior, see superus.
supero, -are, -avi, -atus, tr. and
intr., surpass, overcome, defeat,
outclass, beat, worst; win.
 SUPERSTES
superstes, -stitis, adj., surviving;
as noun, m. andf., survivor.
superstitio, -dnis, /., delusion.
supersum, -esse, -fui, intr., sur-
vive, remain over.
superus, -a, -um, adj., upper; as
noun, superi, -orum, m., the up-
per world; comp., superior, -ius,
upper, better; sup., supremus, -a,
-um, most high, and summus, -a,
-um, greatest, highest, very great,
marked, extreme, utmost, sever-
est, very dangerous; top of, top
part of, depths of ; all, top (speed),
all (one's might).
supinus, -a, -um, adj., on (one's)
back.
supplicium, -i, n., punishment,
penalty; execution.
supra, adv., above; as prep. with
acc., above.
supremus, see superus.
surgo, surgere, surrexi, surrectum,
intr., rise, get Hp, arise.
suscipid, -cipere, -cepi, -ceptus, tr.,
undertake, begin.
suspensus, -a, -um, adj., anxious,
on the qui vive.
suspicor, -ari, -atus sum, tr., sus-
pect, imagine.
sustined, -tinere, -tinui, -tentus,
tr. and intr., bear, endure, sup-
port, carry; bear up, hold up;
refrain.
sustuli, see tollo.
suus, -a, -um, poss. adj., his, hers,
etc. ; his own, her own, etc.; of
his, of hers, etc; as noun, sui,
-orum, m., his men, his soldiers,
his friends; her family, her house-
hold; their number, their own
friends; etc.
Syracusae,-arum, /., Syracuse.
Syracusanus, -a, -um, adj., from
Syracuse.
Syria, -ae, /., Syria.
288 TARENTINUS
tabellarius, -i, m., letter-bearer,
messenger.
taberna, -ae, /., shop.
tabernaculum, -i, n., tent.
tabula, -ae, /., tablet (for painting
or writing).
taceo, -ere, -ui, tacitus, tr. and intr.,
be still, be quiet; part. as adj.,
tacens, -entis, silent, silent(ly),
without speaking; and tacitus,
-a, -um, in silence, silent(ly),
unresponsive.
Tacitus, -i,m.,a historian of the im-
perial period.
taedet, -ere, -uit, impers., it tires;
me taedet, I am tired, etc.
taeter, -tra, -trum, adj., dreadful.
talis, -e, adj., such, such (as this),
this.
tam, adv., so; with adj., such.
tamen, adv., however, still, yet,
nevertheless.
Tamesis, -is, m., the Thames.
tandem, adv., at length.
tango, tangere, tetigi, tactus, tr.,
touch.
Tantalus, -i, m., a sufferer in the
Lower World.
tanto, adv. with comp., so much, in
that measure; tanto magis, all
the more. See quanto.
tantopere, adv., so, so much, so
(wildly).
tantum, adv., only, merely; so much.
See valeo.
tantus, -a, -um, adj., so great, such
great, such, such heavy, so long,
so much; hic tantus, this great; is
tantus, this terrible; tantus . . .
quantus, as great . . . as; tanti
facere, care enough for. See
tanto and tantum.
tarde, adv., slowly.
tardus, -a, -um, adj., slow, moving
slowly.
Tarentinus, -a, -um, adj., of Taren-
tum.
 TARENTUM 289
Tarentum -i, n., a city of southern
Italy.
Tartara, -orum, n., the Lower
World.
taurus, -i, m., bull.
tectum, -i, n., building, dwelling;
pl., house.
tego, tegere, texi, tectus, tr., cover,
conceal.
telum, -I, n., weapon.
temere, ado., rashly, hastily, at ran-
dom.
tempero, -are, -avi, -atus, tr. and
intr., control; refrain.
tempestas, -atis, /., storm, weather.
templum, -i, n., temple; aisle.
tempto, -are, -avi, -atus, tr., try.
tempus, -oris, n., time; pl., days.
tendo, tendere, tetendi, tentus, tr.
andintr., stretch, spread; travel,
journey, be headed (for), make
for; iter tendere, journey.
tenebrae, -arum, /., shadows, dark-
ness, gloom.
teneo, -ere, -ui, tr., hold, keep, hold
back, keep back.
tener, -era, -erum, adj., frail, soft,
graceful.
tenuis, -e, adj., thin, poor, shght,
not worth mentioning.
ter, num. adv., three times.
tergum, -i, n., back; a tergo, in the
rear, from behind, behind. See
verto.
tero, terere, trivi, tritus, tr., pass,
while away (time).
terra, -ae, /., land, ground, dirt,
earth; pl., world, earth. See
motus, orbis, and tremor.
terreo, -ere, -ui, -itus, tr., terrify,
terrorize, alarm, frighten.
terribilis, -e, adj., terrible, awful,
shocking.
terror, -oris, m., terror, alarm,
fright.
tertius, -a, -um, num. adj., third.
TRACTO
testimonium, -i, n., testimony, evi-
dence.
testudd, -inis, /., tortoise.
tetigi, see tango.
Thapsus, -i, /., a city of northern
Africa.
theatrum, -i, n., theater.
Thermopylae, -arum, /., o pass in
Greece.
Theseus (dissyl.), -ei, m., slayer of
the Minotaur.
Thisbe, -es, /., o maiden of Babylon.
Tiberis, -is, m., the Tiber.
Tiberius, -i, m., emperor 14-37
A.D.
Ticinum, -i, n., a toum of northern
Italy.
Ticinus, -i, m., a stream of northern
Italy, tributary to the Po.
timeo, -ere, -ui, tr. and intr., fear,
be afraid, be alarmed.
Timochares, -is, m., a courtier of
Pyrrhus.
timor, -oris, m., fear, alarm.
titulus, -i, m., placard, notice; glory.
Titus, -i, m., a boy's or man's name;
the emperor Titus, who reigned
79-81 A.D.
Tmolus, -i, m., a mountain of Lydia.
tolld, tollere, sustuli, sublatus, tr.,
raise up, lift up, catch up, take
up, pick up, set up, send up,
raise, lift; remove, carry off, put
out of the way, get rid of .
Torquatus, -i, m., a friend of Cor-
nelius.
torreo, torrere, torrui, tostus, tr.,
roast, scorch.
tot, indecl. adj., so many.
totidem, indecl. adj., so many, just
so many, the same number of.
totiens, adv., so often.
totus, -a, -um, adj., entire, whole,
all.
tracto, -are, -avi, -atus, tr., handle,
treat, discuss.
 TRADO 290
tradd, -dere, -didi, -ditus. tr., give,
confer, assign, impart; bequeath,
leave; deliver, hand over, hand,
turn over, surrender; pass, pass
along; transmit, hand down, re-
late, record, say.
traducd, -ducere, -duxi, -ductus,
tr., bring across, take across,
transport, carry over; deliver;
introduce.
traho, trahere, traxi, tractus, tr.,
drag, draw out, draw, protract,
prolong, spin out, while away
(time); acquire; pass., (o/ time)
pass.
Traianus, -i, m.,
the emperor Trajan,
who reigned 98-117 A.D.
tranquillus, -a, -um, adj., calm,
qu1et, undisturbed.
trans, prep. with ace., across, over.
Transalpinus, -a, -um, adj., across
the Alps, Transalpine.
transeo, -ire, -ii, -itus, tr. and intr.,
cross, cross over, go across, pass;
(oftime), pass, go by.
transfigo, -figere, -fixi, -fixus, tr.,
pierce, run through.
transigd, -igere, -egi, -actus, tr.,
handle; pass (time).
transilio, -silire, -silui, tr., leap over,
vault over.
transveho, -vehere, -vexi, -vectus,
tr., convey across, carry acrose,
transport, send over; pass., sail
across, cross, cross over.
transverbero, -are, -avi, -atus, tr.,
transfix, pierce.
Trasumenus, -i, m., Trasimenus, a
lake of Etruria where Hannibal
won a great victory in 217 B.C.
Trebia, -ae, m., o river of northern
Italy, tributary to the Po.
tremor, -oris, m., shock, chill; ter-
rae tremor, quake, earthquake.
trepidans, -antis, part., trembling,
frightened.
trepidatio, -dnis, /., confusion,
alarm.
Ollus
trepidus, -a, -um, adj., anxious.
tres, tria, num. adj., three.
tribunus, -i, m., tribune.
triclinium, -i, n., dining room.
triginta, indecl. num., thirty.
tristis, -e, adj., gloomy, rueful, sad,
dejected; bad (omen).
Triton, -onis, m., a sea diviniiy.
Trivicum, -i, n., a village in south-
ern Italy.
Troia, -ae, /., Troy.
trucidd, -are, -avi, -atus, tr., butch-
er, slaughter, kill, murder.
tfl, tui, pers. pron., you, yourself.
tuba, -ae, /., trumpet.
Tullius, -i, m., a Roman family
name; e.g., Marcus Tullius Cicero,
the orator.
tum, adv., then, at the time, at that
time.
tumultus, -us, m., din, disturbance,
confusion.
turba, -ae, /., confusion, trouble;
throng.
turbidus, -a, -um, adj., boisterous,
upset, roiled.
turbd, -are, -avi, -atus, tr., upheave;
spoil.
turpis, -e, adj., disgraceful.
turris, -is, /., tower.
tuto, adv., safely, in safety.
tutus, -a, -um, adj., safe.
tuus, -a, -um, poss. adj., your.
tyrannus, -i, m., tyrant.
Tyrus, -i, /., Tyre, a city of the Phoe-
nicians.
U
uber, -eris, n., udder.
ubi, adv., where; as conj., when.
ubique, adv., everywhere, anywhere;
in all (contests).
ulciscor, ulcisci, ultus sum, tr.,
avenge, punish.
ullus, -a, -um, adj., any. See nec.
 ULTERIOR
ulterior, -ius, adj., farther; sup.,
ultimus, -a, -um, last, final.
ultra, adv., further; as prep. with
acc., beyond, over.
ultro, adv., actually, voluntarily;
ultro citroque, back and forth.
ululatus, -us, m., shriek.
umbra, -ae, /., shade, shadow,
ghost; pl., shades (of the dead).
umerus, -i, m., shoulder.
umquam, adv., ever. «See nec,
negd, and neve.
una, adv., in company, together;
una cum, in the company of, to-
gether with.
uncus, -i, m., hook.
unda, -ae, /., wave; pl., water.
unde, adv., whence, from which,
from what, out from which;
where; from there.
undecimus, -a, -um, num. adj.,
eleventh.
undique, adv., on all sides, on every
hand, on every side, everywhere.
unice, adv., best of all, above all
else.
universus, -a, -um, adj., general;
in a body.
unus, -a, -um, num. adj., a single,
one; ad unum, to a man.
urbanus, -a, -um, adj., of the city,
city.
urbs, urbis, /., city.
urna, -ae, /., urn, pitcher.
ursa, -ae,/., she-bear, and ursus, -i,
m., bear.
TJsipi, -orum, m., a people of weslern
Germany.
usquam, adv., anywhere. See nec.
usque, adv., ever; even (to), as far
as; with ad, up to, as far as; us-
que eo, to such a point.
usus, -us, m., usefulness, possibili-
ties; usui esse, be useful.
ut, conj., (purpose) that, in order
that, so that, to; (result) that;
291 vis
(temporal) when (see primum);
(interrog.) how; (rel.) (be-
ing), like; (stipulative) on condi-
tion that.
uterque, utraque, utrumque, pro-
nom. adj., each (of two).
utinam, adv., would that! oh that!
I wish, etc.
utor, uti, usus sum, intr., use,
wear, make use of, take, have;
speak (a language); gerundive,
utendus, -a, -um, as a loan.
utrum, conj., whether; utrum . . .
an, whether . . . or; utrum . . .
necne, whether . . . or not.
uxor, -oris, /., wife.
vacuus, -a, -um, adj., bare, empty,
stripped.
vadum, -i, n., shoal, shoal water;
pl., ford.
vae, interj., woe, alas!
vafer, -fra, -frum, adj., mischiev-
ous, sly, tricky; as noun, vafer,
-fri, m., rascal.
vagor, -ari, -atus sum, intr., rove,
range, roam, wander, stray, wan-
der around, range about, run
about, walk about, stroll.
vagus, -a, -um, adj., stray, travel-
ing.
vah, interj., ugh, oh, dear me, ooh!
valeo, -ere, -ui, -iturus, intr., be
well, keep well, be strong; im-
per., vale, valete, good-by, fare-
well; valeant, good-by to; tantum
gratia valere, be so influential.
validus, -a, -um, adj., strong, power-
ful, violent.
vanus, -a, -um, adj., silly, foolish.
varius, -a, -um, adj., varied, various,
different.
Varro, -onis, m., Gaius Terentius
Varro, o commander at the Battle
of Cannae, 216 B.C.
vas, vasis (pl., vasa, -orum), n.,
jar, vessel, dish.
 VASTUS
vastus, -a, -um, adj., extensive,
open (seo) ; terrifying.
vates, -is, m., prophet, seer.
vector, -oris, m., passenger, traveler.
vehementer, adv. , vigorously , strong-
ly, energetically, exceedingly, ear-
nestly, much, greatly, deeply,
roundly, bitterly, violently, fierce-
ly-
vehiculum, -i, n., vehicle, carriage.
veho, vehere, vexi, vectus, tr.,
draw, carry, transport, bring;
pass., travel, sail, ride, proceed,
journey.
Veiens, -entis, adj., Veientian, i.e.,
pertaining to Veii; pl., Veientes,
-ium, m., the people of Veii, the
Veientians.
Veientanus, -a, -um, adj., at Veii.
Veii, -orum, m., a town of Etruria.
vel, adv. and conj., even; vel . . .
vel, either . . . or.
velamen, -inis, n., wrap.
velum, -i, n., sail.
velut, adv. and conj., like; as, for
if,
example, as as were.
it
vena, -ae, /., blood-vessel;
venabulum, -i, n., hunting spear.
venatio, -dnis, /., hunting.
vendd, -dere, -didi, -ditus, fr., sell,
sell off
.
venenum, -i, n., poison.
veneo, -ire, -ii, intr., be sold.
venia, -ae, /., pardon.
venio, venire, veni, ventum, intr.,
come, get (to), appear; subsidio
venire, (with dof.) assist. See
obviam.
venor, -ari, -atus sum, tr. and intr.,
hunt.
ventus, -i, m., wind.
Venus, -eris, /., Venus; love.
Venusia, -ae, /., a town southern
of of
Italy, the birthplace
Horace.
verbero, -are, -avi, -atus, tr., beat.
292 VESUVIVS
verbum, -i, n., word.
Vercellae, -arum, /., a town
of
northern Italy, where the Cimbri
were defeated by Marius and
Catulus, 101 B.C.
vere, adv., truly, really.
vereor, -eri, -itus sum, tr. and intr.,
fear, be afraid; respect, reverence,
love; fancy, believe; perf. part.
as pres., veritus, -a, -um, fearing.
Vergilius, -i, m., the poet Vergil.
vero, adv., however, on the other
hand, but; indeed, in fact, truly,
in truth; moreover; yes. See
immo and ita.
verso, -are, -avi, -atus, tr., turn,
ply.
versor, -ari, -atus sum, intr., be
(in, on); stand.
versus, prep. with acc., toward; ad
. . versus, in the direction of .
.
versus, -us, m., line, verse.
verto, vertere, verti, versus, tr.,
turn, overturn; terga vertere,
retreat.
verus, -a, -um, adj., real, very,
actual, true, frank; neut. sing.
channel. and pl. as noun, the truth. See
res and similis.
vescor, -i, intr., eat, feed (on).
Vespasianus, -i, m., Vespasian, em-
peror 69-79 A.D.
vesper, -eri, m., evening; abl. as
adv., vesperi, at evening, in the
evening.
Vestalis, -is, /., Vestal virgin.
vester, -tra, -trum, poss. adj., your.
vestigium, -i, n., footstep, trace,
spot. See pono.
vestimentum, -i, n., garment, cover-
let.
vestio, -ire, -ivi, -itus, tr., clothe,
dress.
vestis, -is, /., dress, garment,
the poet clothing, clothes.
Vesuvius, -i, m., the volcano Vesu-
vius.
 VETERANUS
veteranus, -a, -um, adj., veteran;
as noun, veteranus, -i, m., veteran
soldier, veteran.
veto, -are, -ui, -itus, tr., forbid, say
"no."
vetus, -eris, adj., old.
via, -ae, /., route, way, road, street;
journey. See dux.
viator, -oris, m., traveler.
vicinus, -a, -um, adj., adjacent, not
far away, nearby; as noun, vici-
nus, -i, m., neighbor.
victor, -oris, m., victor; as adj.,
victorious.
victoria, -ae, /., victory.
vicus, -i, m., hamlet; (city) block.
video, videre, vidi, visus, tr., see,
look, look at, investigate.
videor, -eri, visus sum, intr., seem,
appear; impers., videtur, it seems,
it seems best.
vigilia, -ae, /., loss of sleep; pl.,
wakefulness; guards.
vigilo, -are, -avi, -atum, intr.,
watch, keep watch, keep awake,
lie awake, be awake.
viginti, indecl. num., twenty.
vHis, -e, adj., cheap, worthless.
villa, -ae, /., villa, farmhouse, coun-
try house, country estate, estate,
farm.
vincio, vincire, vinxi, vinctus, tr.,
bind.
vinco, vincere, vici, victus, tr. and
intr., defeat, overcome, crush,
beat; win.
vinculum -i, n., chain, cable, rope.
vir, viri, m., man, husband.
virga, -ae, /., rod.
virgo, -inis,/., maid, maiden, girl.
virtus, -utis, /., courage, valor,
manliness.
vis, .— , dat., vi, /., force, power,
dash, intensity, violence, violent
action, might, efficacy; amount,
quantity, weight; pl., strength.
293 ZONA
viso, visere, visi, visus, tr., visit, see.
vita, -ae,/., life.
Vitellianus, -a, -um, adj., of Vi-
tellius; pl, Vitelliani, -orum, m.,
the Vitellians.
Vitellius, -i, m., emperor in 69 A.D.
vitulus, -i, m., calf.
vivo, vivere, vixi, victum, intr., live.
vivus, -a, -um, adj., alive, live, liv-
ing.
vix, adv., hardly, scarcely, scarce,
with difficulty.
vociferor, -ari, -atus sum, intr.,
shout aloud, scream, yell.
voco, -are, -avi, -atus, tr., call, call
for, name.
-are, -avi, -atum, intr., flit
volito,
(about).
volo, -are, -avi, -aturus, intr., fly.
vold, velle, volui, tr., wish, want,
will, mean, like, desire, choose,
care; be prepared, be willing, be
kind enough, be pleased, please,
be anxious; quid tibi vis? what do
you mean? sis, si vis, please, will
you; part. as adj., volens, -entis,
willing.
voluptas, -atis, /., pleasure.
Volusenus, -i, m., an officer of
Caesar.
voro, -are, -avi, -atus, tr., devour,
consume, eat, eat up, swallow.
-i, n., prayer.
votum,
vox, vocis, /., voice, speech, utter-
ance, words, tone; pl., words
spoken, cries.
vulnero, -are, -avi, -atus, tr., wound.
vulnus, -eris, n., wound.
vultus, -us, m., countenance, ex-
pression, looks.
Zama, -ae, /., o town of northern
Africa, where Hannibal was de-
feated in 202 B.C.
zona, -ae, /., girdle, belt.
 BRIEF SUBJECT INDEX

(References are to pages)

Absalom, 191 Britain:

Achan, 203 circumnavigated, 183
history of invasions, 216; cf.
actob who fell asleep, 74 short nights, 60
77

Aeneas, 145, 188, 193

Brundisium; lighthouse, 43
Aeschylus, 82 Burial; laws concerning, 132
Agricola, 217
Ahenobarbi, 190 Caesar (Julius):
Alban Mount, 130 among pirates, 18
Alexandria: water supply op, at Alexandria, 173
173 at Corfinium, 182
at the Rubicon, 180
Allobroges, 147
baldness, 84
Amphitheater at Fidenae, 71 clemency, 182
Androcles, 62 commentaries, 180
Androgeos, 24 in Britain, 61, 216
Isthmus of Corinth, 29
Antiochus:
omen of fal} in Africa, 158
defeated by Romans, 28, 114
his troops, 115 Caligula:
receives Hannibal, 28 auction, 79
Apollo, 122 avarice, 78
baldness, 84
Appi Forum, 123
designs on Britain, 77
Archimedes, 70 infancy, 77
Ariadne, 27 Isthmus of Corinth, 29
Atalanta, 116
men used as fodder, 120
name, 77
Athletes, 153
races and Incitatus, 78; cf. 80
Auction, 58, 79 Campus Martius, 132, 147
augury from behavior of birds,
33 Canal along Appian Way, 129

Auspicia, 34, 158, 229 Cannae, 100

Capua:
Babylon, 211 gladiatorial school at, 118
Bacchus, 121 ; cf . 206 shelters Romans after defeat, 106
Baldness, 82, 84 Carmel, 140
Beneventum, 101 Carthaginians; faith of, 176
boastful host, 31 Caudine Forks, 105
Boves Lucae, 102 Cedo-alteram, 195
296 INDEX
Charon, 187 Earthquakes, 76, 111
Chickens, prophetic, 33 Elephants:
Christians, 124 at Metaurus, 176
at Thapsus, 102
Cicero: called Boves Lucae, 102
Catiline's ConspLracy, 147
cross Rhone, 103
consulship, 147 duels with men, 102
on gladiatorial shows, 118 fear mice, 104
verse, 148 fight with serpents, 104
Claudia; vindicated by Magna walk tight-rope, 120
Mater, 150 Elisha, 82
Claudius: Eurydice, 185
in Britain, 217
sham naval battle, 121
Fabii:
Comum; school at, 226
family sacrifice, 150
Corfinium, 182 war with Veii, 148
Cremona: Fabius Max1mus (Quintus), 113
burned, 197
rebuilt, 207
Fables:
city mouse and country mouse,
Criminals as gladiators, 118
94
Curtius (Marcus), 171 farmer and birds, 66
Factions:
among actors, 73
in circus, 78, 80
Damocles, 96
Danaus, 222 Farmer and birds, 66
Fidenae, 71
Daniel, in lions' den, 48
Floating islands, 140
David :
and Absolom, 191
and Goliath, 38 Galba:
well at Bethlehem, 39 death, 136
Dead Sea, 137 games, 120
judgment, 219
Decius Mus, 169
Gemoniae, 134
Diana, 130, 225
Ghosts, 91
Dido, 189
Gifts to populace, 73
DlOGENES, 99
Gladiators, 118, 121
Dionysius: .
and Damocles, 96
Gyges, 156
quarries as prison, 99
writings, 97 Hadrian's wall, 217
Doctor, 87 Hannibal:
Domitian: after Metaurus, 177
baldness, 82 against Eumenes, 22
cruelty, 81 against Fabius Maximus, 113
treatise on care of hair, 84 against Rhodians, 22
Dreams, 228 at Cannae, 100
 INDEX 297

Hannibal — Continued: Minerva, 225

character, 103, 177 Minos, 24
death, 114
elephants across Rhone, 103
Minotaur, 26
in Crete, 27 Moses:
jest on troops of Antiochus, 115 birth, 178
prisoners fight, 103, 119 leader out of Egypt, 57
Ticinus and Trebia, 207 Mulvian Bridge, 147
with Aritiochus, 28, 114
Hasdrubal; at Metaurus, 175 Naumachia, 120
Hebrews: Nemora Fortunatorum, 189
in Babylon, 36
in Egypt, 57 Nero:
artist, 75
Horace: family, 189
birthplace and childhood, 84 fire at Rome, 144
farm, 136 gifts to populace, 73
horse-racing, 78, 80 Icarus, 120
Isthmus of Corinth, 29
Icarus, 120 kills mother, 145
Incitatus, 78 missiles from proscenium- 73
Innkeeper, 86 omens attending death- 132, 159
persecutes Christians, 126
Insulae Fortunatae, 151
racing, 80
isthmus op corinth, 29 sham naval battle, 120
treasure in Africa, 189
Jericho, 199 wanton mischief, 81
Jerusalem, 137 Nile, 173
JONAH, 53
Jordan, 137, 139 Omens, 33, 86, 132, 158, 159, 181
Joshua, 200, 204 see Auspicia
Orpheus, 185
Lacus Curtius, 173 Ostia, 149
Lautumiae, 99 Otho:
Lighthouses, 43, 78 battle near Cremona, 196
Livia Augusta, 159 death, 133
pranks, 81
Magna Mater, 149
tomb, 133
Maharbal, 100
Mausoleum, 132
Palestine; religion of, 139

Metaurus, 175 Pan, 122

Mice: Paul, the Apostle, 123

fable, 94 Peddler, 88
feared by elephants, 104 Persians; idea of deity, 140
Midas, 121 Philoxenus, 99
Milestones, 115 PlRATES IN AEGEAN, 18
Milo, 153 Pliny (the Elder), 108
298 INDEX
Pliny (the Younger) : Septentriones, 60
founds school, 226 Serpents, 103, 104
hunting, 225
Sham naval battles, 120
on Christians, 124
on ghosts, 91 Sibyl, 188, 192
Vcsuvius, 111 Simonides:
Pluto, 187 dream, 228
epitaph of Spartans, 173
poisoning, 114
Solomon, 220
polydamas, 155
Spartans; f.pitaph on, 173
POMPEY, 18, 43
sub iugum, 105
Portents: see Omens and Aus-
Syracuse :
PICIA
quarries, 99
Proscenium, 73
taken by Romans, 70
Proserpina, 68, 185, 187
Prusias, 114 Thapsus, 102
Pyramus, 211 Theater, 71
Pyrrhus: Theseus, 26
at Beneventum, 102 Thisbe, 211
introduces elephants into Italy,
102
Tiberius; in grotto, 155
plan to poison, 114 Ticinus, 207
Titus; siege of Jerusalem, 137
AT SyRACUSE, 99
QUARRIES tombs along roads, 132
Tossing in blanket, 81
Races, 78, 80
Trajan; on Christians, J25
Rahab- 200
Red Beards of Domitii, 190 Trasimenus, 177

Red Sea, 58 Trebia, 207

Regillus, 190
Regulus: Veii, 148

commander in Africa, 105 Venusia, 84

kills monster serpent, 105 Vespasian:
messenger from Carthage, 126 at Carmel, 140
Rhone; crossed by Hannibal, 103 Cremona rebuilt, 207
in the East, 137
Rome: Nero's tours, 76
buildings, 143
burned by Gauls, 143 Vesuvius, J08
burned in Nero's time, 144 VlTELLIUS:
Rubicon, 180
appetite, 134
death, 13 I
omen of fire, 158
Sacrifice of Fabian family, 150 on Otho's tomb, 133
Samson, 37 welcomed at Cremona, 197
Sejanus, 155
Sentinum, 169 Zama, 28, 114
 YC 50350

EDUC.

THE UNIVERSITY OF CALIFORNIA UBRARY