Rozdziat VIL OBYWATELSKIE NIEPOSLUSZENSTWO Jak rzad powinien postepowaé z odmawiajgcymi.stuaby wojskowej ze wzgledwna przekonania? Wielu uwaza, Ze odpo- wied4 jest oczywista: odmawiajacy stuzby wojskowej powinni byé Scigani i stawiani przed sadem, a jesli wina zostanie im Niektérzy tatwo dochodza do tego jierdzac, ze niepostuszenistwo ze wegledu na przekonania jest tym samym, co niewznawanie prawa. Sadza, ze odmawiajacy stuzby wojskowej to anarchisci, kt6rych trzeba-ukaraé, zanim swoim zepsuciem zarazq innych, ielu prawnik6w i intelektualistéw dochodzi do tego samego ‘ku na innej, wydawatoby sie — bardziej wyrafinowanej drodze. Przyznaja oni, ze niepostuszefstwo wzgledem prawa moze byé czasem uzasadnione moralnie, ale twierdza, Ze nigdy nie moze byé uzasadnione prawnie, co wedtug nich wynika try- wialnie z zasady, Ze prawa nalezy przestrzegaé. Erwin Griswold, byly prokurator generalny Stanéw Zjednoczonych, a przedtem dziekan Wydziatu Prawa Uniwersytetu Harvarda, jest tego samego zdania. ,,Wynika z same} istoty prawa”, twierdzi, ,Ze stosuje sie ono jednakowo do wszystkich, ze jednakowo wszyst- kich dotyczy, niezaleznie od ich osobistych motywow. Z tego powodu ci, ktdrzy decyduja sie na obywatelskie niepostuszet- stwo powotujgc sig na konsekwencje swoich przekonafi moral- nych, nie powinni sie dziwig, ani czué urazeni, jesli wynikna z tego konsekwencje prawne. Musza przyja¢é do wiadomosci Jak traktowaé odmawiajacych stusby wojskowe;? 3m de rorganizowane spoleczefstwo nie moze trwaé na Zadne} innej zasadzie”. “New York Times” przyjal te wypowied z aprobata. Nie- dlugo przedtem tysigce pracownik6w naukowych z wielu uni- isato sie pod zamieszezonym w dziale ogtoszen ‘oswiadezeniem wzywajacym Departament Spra- do wycofania aktéw oskarzenia wniesionych pod adresem wielebnego Williama Sloane Coffina, dra Benjamina Spocka, Marcusa Raskina, Mitchella Goodmana i Michaela Ferbera, zarzucajgcych im, Ze namawiali do uchylania sig od stuaby wojskowej. ,,Times” oswiadezyt, ze wezwanie to ,myli prawa moraine z. obowiazkami prawnymi”. Argument gtoszacy, ze jezeli rad uwada, iz ktos popetnit pizestepstwo, to musi go scigaé, jest jednak stabszy, niz sig wydaje. Spoteczefistwo nie moze przetrwac”, jesli toleruje kazde niepostuszefistwo; nie wynika stad weale, ie ma na to dadnych dowod6w, Ze nie moze przetrwaé, jesli toleruje. pewne niepostuszefistwa, W Stanach Zjednoczonych prokura~ torom pozostawiona jestswoboda decyzji co do tego, w kt6- rych przypadkach wniesé akt oskaréenia,\a kiedy od tego odstapié. Prokurator moze odstapié od wniésienia aktu oskar- Zenia, jesli przestepca jest mtody, niedoswiadezony, jest jedy- nym Zywicielem rodziny, wykazat skruche w sledztwie, jest | Swiadkiem koronnym; moze sig tak tez staé w przypadku, gdy pri prawny jest niepopularny, nie funkcjonuje whasciwie, czy jest nagminnie tamany; lub wreszcie, wedy gdy sady sq obcigzone duzq liczba spraw wigkszej wagi, czy z wielu innych powod6w. Ta swoboda decyzji nie jest co prawda nieograniczona. Oczekuje sig, #e prokurator ma dobry pow6d, ady korzysta z moiliwosci odstapienia od wniesienia oskarze- i, istnieja jednak — przynajmniej prima facie - dobre powody, by nie oskaréaé tych, ktérzy nie podporzadkowujq si¢ obo- wiazkowi stuéby wojskowej ze wzgledu na przekonania. Jed-372 Rozdzial VIII. Obywatelskie niepostuszenstwo nym 2 nich jest to, ze motywy ich dziatania sq lepsze nia tych, ktérzy tami prawo z zadzy bogactwa, czy z checi obalenia rzadu sitaJesli motywy moga si¢ liczyé w przypadku ztodzici, to dlaczego nie w przypadku odmawiajacych stuzby wojsko- wej2)Innym powodem jest to, Ze spoleczeristwo ponosi strate, gdy karze grupe obywateli, do kt6rej naleza rowniez — tak jak w przypadku grupy odmawiajqcych sluzby wojskowej oby- watele najbardziej lojalni i przestrzegajacy prawaOsadzanie takich ludzi w wigzieniu umacnia tylko ich alienacjg ze spote- czefistwa j alienuje tez wielu im podobnych, kt6rzy ulegaja przed grozba wiezienia. Jesli praktyczne konsekwencje tego rodzaju byty wystarezajqcym argumentem przeciwko prohibi- cji, to dlaczego nie sq wystarczajqacym argumentem przeciwko karaniu odmawiajacych stuzby wojskowej? Ci, ktérzy twierdza, ze odmawiajqcy stuzby wojskowej ze wzgledu na przekonania powinni byé karani w kazdym przy- padku, musza albo wykazaé, Ze nie istnieja dobre powody odstapienia od wniesienia aktu oskarzenia, albo wskazaé prze- ciwne powody, wazniejsze niz tamte. Jakie mogliby przedsta- wié argumenty? Istniejq praktyczne powody, by wymuszaé przestrzeganie obowiqzku stuzby wojskowej, kilka z nich rozwage dalej. Dziekan Griswold jednakée ~ i ci, ktérzy sig z nim zgadzajq — postuguja sig wytacznie zasadniczym argu- mentem moralnym gtoszacym, e niekaranie odmawiajacych bytoby nieuczciwe, a nie tylko niepraktyczne, Uwazaja oni, jak przypuszczam, ze bytoby to nieuczciwe, bespoteczeristwo nic mogloby funkejonowaé, gdyby kazdy nie przestrzegat tych praw, z kt6rymi sig nie zgadza, czy ktére uwaza za nicko- raystne dla siebicyJesli rzqd bedzie tolerowat tych niewielu, Ktorzy nie che sig w to bawié", to pozwoli im czerpaé korzySci z tego, ze wszyscy inni podporzadkowuja sig prawu, a nic obcigzy ich tymi samymi obowiqzkami — na prayktad obowigzkiem stawienia sig do poboru. Jak traktowat odmawiajqcych slutby wojskowej? 373 Jest to powaény argument. Nie da sig go obalié méwige, xe odmawiajacy studby wojskowej przyznaliby kazdemu pray wilej niepostuszefistwa wobec prawa uwazanego przez nich za niemoralne. W rzeczywistosci niewielu z nich zgodzitoby sig na takie spoteczefistwo, w ktorym szczerzy segregacjonisci mogliby swobodnie tamaé prawa cztowieka. W kazdym razie wigksz0s6 Iudzi nie zyczy sobie tego, bo uwaza, Ze tak zmie~ nione spoteczenistwo bytoby jako catosé w gorszej sytuacji P6ki nie dowiedzie sig im, ze sq w bledzie, beda oczekiwaé, ie przedstawiciele pafistwa beda karaé wszystkich pozwalajacyc sobie na cos, na co oni, ze wzgledu na dobro ogdine, sobie nie Argument ten ma jednak powazng wade. Of wicie na pewnym zatozeniu, ktére powoduje, Ze cate rozumo- wanie nie stosuje sig do przypadkw odmowy sluzby wojskowe), a wlasciwie nie stosuje sig do Zadnego powaznego przypadk niépostuszeristwa obywatelskiego w Stanach Zjednoczonych. Zalozenie to glosi, Ze odmawiajacy stuzby wojskowej wied Ze lamia obowiazujaca ustawe, a przywilej, jaki sobie uz puja, to whasnie przywilej tamania obowigzujacydh ustaw. Kaidy zabierajacy glos w sprawic odmowy stuzby wojskowej wie oczywiscie, ze w Ameryce kad ustawg mona uniewad- ni€ na tej podstawie, ze jest niezgodna z Konstytucja. Zwolen- nicy karania odmawiajacych stuzby wojskowej radza sobic z trudnosciq argumentujgc tak oto: jesli nie bylo przestepstwa, a wigc spoleczeristwo nie moze nikogo karaé; jeSli ustawa jest wazna, to przestepstwo zostato popel- nione, a spoteczefistwo musi karaé przestepeg. Rozumor to przestania ten zasadniczy fakt, ze waznosé pewne} ustawy. moe byé watpliwa, Przedstawici sedzidwie mogq uwaidag,de"ustawa jest waza, odmawiajacy stuzby wojpkowe) moga sig z tym nie zgadzaé, a obic strony moga przéd zasadne argumenty, Jesli tak, to sprawa nie jest tak prosta jak374 Rozdziat VIII, Obywatelskie niepostuszeristwo w przypadku, gdy ustawa jest ewidentnie wazna lub ewidentnie niewaéna, a argument z uczciwosci — dotyczacy takich tylko sytuacji — tutaj sig nie stosuje. w astavvy to rzecz We aw prt, obywateiskiego niepostuszeristwa, Wegcz przeciwnic. Prayaaj- mniej w Stanach Zjednoczonych kazda ustawa, kt6rej wielu ludzi chciatoby nie preestrzegaé z powoddw moralnych, jest — lub wrecz niewazna ~ z powod6w konsty- aje tayeying, moralnose je sig praeciwstawiaé tej moralnosei, w2bu- dza podejrzenia o nickonstytucyjnosé, a im silniej sig jej prze~ ciwstawia, tym silniejsze sq podejrzenia. Ow zwiqzek probleméw moralnych z prawnymi byt szcze- gélnie wyraény w sprawach o odmowg stuzby wojskowej w ostat- niej dekadzie. Odmowy opieraty sig wtedy na nastepujacych obiekcjach moralnych: (a) Stany Zjednoczone uzywaja w Wiet- namie niemoralnych rodzajéw broni i stosuja niemoralng tak- tyke. (b) Wojna nie zostala nigdy zaaprobowana w Swiado- mym, przemySlanym i otwartym glosowaniu przedstawicieli narodu. (c) Stany Zjednoczone nie maja w Wietnamie zadnych imteres6w na tyle powaénych, by usprawiedliwié zmusza teli do tego, by ryzykowata dye sprawie. (d) Jezeli trzeba werbowaé armig do walki w tej wojnie, to niemoralne jest werbowanie jej przez praymusowy zacigg, ktéry nie dotyczy lub odracza stuzbe studentéw i ucz- nidw, bo taki zaciag dyskryminuje obywateli znajdujacych sig w gorszej sytacji finansowej. (e) Zacigg nie dotyczy tych, kt6- ry sprzeciwiaja sig wszelkim wojnom ze wzgledéw religij- nych, dotyezy jednak tych, kt6rzy sprzeciwiaja sig niektérym wojnom ze wzgledéw moralnych; migdzy tymi dwoma grupami nie ma Zadnej zasadniczej réznicy, a wige czynigc to rozréznie- nie uznaje sig, 2e druga grupa mniej zastuguje na szacunek niz Jak wraktowaé odi iaigeych sluiby wojskowe;? 315 pierwsza. (f) Ustawa uz: ,ca nama nylania sig od stuzby wojskowej za prasstgpstwo zamyka us nikom wojny, bo bez popierania tych, ktérzy nie chea w: Prawnicy zauwais, c jesli je przyjmiemy, dajy podstawy do nastepujgcych tow w kwestiach konstytucyjnych: (a) Konstytucja iw jednoczonych uznaje traktaty migdzynarodowe za c2s syttiskiego p : cjach i umowach migaz, e uznajg za ni, pewne metody prowadz: Lay, KtGre — jak twierdza odma- wiajgey sluzby — stosuje armia amerykariska. (b) Konstytucja stwigrdza, ze wojng musi wypowiedzicé Kongres; problemy prawne dotyczace tego, czy amerykariskie dziatania w Wie mie sa ,,wojnq” i czy Rezolucja z Zatoki Tonkiriskiej jest ,.wy wiedzeniem”, sq moralnie problematyczne —chodzi o to, czy rzad podjat decyzje w sposéb praemyslany i otwarty. (c) Zaréwno klauzula wlasciwetgo procesu z V i XIV Poprawki do Konsty- tucji, jak i klauzula réwaej ochrony z XIV Poprawki potepiaja nakladanie szezegdInych obcigzefi na wybrana grupe obywa- teli wedy, gdy obciazenia lub kryteria wyboru sq nieuz: enia sq nieuzasadnione, gdy ewidentnie nic sluza nione; obci intereso wi spoteczne: b gdy sa rest, ktdremu 8... ania w Wietnamie rec byly nicistotne dla a iskich interes6w lub w a przeciwne — jak twierdzili odmawiajacy sluzby ~ to ob naktadane na mezczyzn w wieku poborowym byty nicuc nione, a wigc nickonstytucyjne. (d) w kazdym wy, minacja faworyzujaca uczni6w i student6w od réwnej ochrony prawnej gwarantowanej przez Konstytucje. (c) Jezeli nie ma istotnej réznicy migdzy sprzeciwianiem sig wszelkim wojnom na gruncie religijnym a sprzeciwianiem sig nicktérym wojnom ma gruncie moralnym, to rozr6znienie tych