EKONOMIKA INTEGRACJI EUROPEJSKIEJ

WPROWADZENIE

Stanisław Umiński 1
Ośrodek Badań Integracji Europejskiej, UG
 Pojęcie integracji ekonomicznej
• Wieloznaczność pojęcia integracji:
przedsiębiorstwa (fuzja, int. pionowa), regiony, kraje
• Integracja jako znoszenie granic między krajami. Zaczynają
one funkcjonować jak jeden, spójny organizm
• Europa / europejski ??
• Problem suwerenności
• Integracja negatywna a pozytywna (liberalna i dyrektywna,
wg. Balassy)
• Inne określenia → integracja: regionalna, globalna,
uniwersalna, sektorowa, funkcjonalna, instytucjonalna,
polityczna, „równych”, „nierównych”, rynków, polityk
• Wykorzystanie wiedzy z ekonomii międzynarodowej
• Pogłębianie i poszerzanie integracji 2
 Definicje integracji (1)
• Integracja w jęz. łacińskim → renowacja, odnowienie
• Integracja jako „połączenie części w pewną całość” (1620, Oxford
English Dictionary)
• 1931, Eli F. Heckscher → „integrująca polityka państwa”,
integracja jako antonim dezintegracji handlowej, unifikacja handlu
w ramach jednego kraju
• 1933, Herbert Gaedicke, Gert von Eynern → „integracja
gospodarki europejskiej” w ujęciu statystycznym, powiązania
handlowe
• 1939, Wilhelm Röpke:
– międzynarodowa integracja, dezintegracja gospodarcza, powiązanie
integracji społecznej z gospodarczą, integracja jako próba znalezienia
środka przeciw dezintegracji
– „stan rzeczy, który umożliwia stosunki handlowe między różnymi
gospodarkami narodowymi jak te, które istnieją wewnątrz gospodarki
narodowej”
– „ścisła wspólnota rynków i cen, która czyni z danej strefy ekonomicznej
3
jedną całość”
 Definicje integracji (2)
• 1938, Ludwik Mises → „dezintegracja międzynarodowego podziału pracy”
• 1938, Moritz J. Bonn → dezintegracja jako skutek regionalnego
nacjonalizmu gospodarczego, izolacjonizm gospodarczy
• 1942, Folke Hilgerd → sieć światowego handlu, proces integracji
gospodarek różnych krajów
• 1943, Antonin Basch → „wielostronna wymiana dóbr, która prowadzi do
międzynarodowej integracji gospodarczej krajów z korzyścią dla
wszystkich”
• 1954, J.Tinbergen → integracja jako „wytworzenie najbardziej pożądanej
struktury gospodarki międzynarodowej poprzez usunięcie sztucznych
przeszkód dla optymalnego działania i świadome wprowadzenie wszystkich
pożądanych elementów koordynacji czy unifikacji”
• 1962, M. Norro:
– integracja jako „cel i ideał” to sytuacja całkowitej zgodności i równowagi
struktur
– w wyniku integracji każda z jej części w wyniku udziału we wspólnym dziele
zyskuje większa efektywność, ale też całość zyskuje największą efektywność z
możliwych przy danych podstawach
• 1958, M. Bye → w ugrupowaniu integracyjnym „każdy z krajów oczekuje
pewnej korzyści dla siebie” 4
• 1961, Bela Balassa:
Definicje integracji (3)
– łączenie się państw w grupy regionalne lub bloki
– integracja jako stan i jako proces
– etapy integracji
– elementy ekonomii międzynarodowej oraz teorii lokalizacji
• Zbigniew Kamecki:
– integracja jako scalanie, regiony, kraje grupy krajów, gosp. globalna → sieć
powiązań gospodarczych
– „wyodrębniony z gospodarki światowej, uplasowany na pewnym obszarze
system ekonomiczny, w którym wszystkie dziedziny działalności
ekonomicznej są ze sobą powiązane”
• 1964, A. Marchal:
– wprowadzenie idei solidarności do integracji, nie tylko wolny handel
– z rozwoju jednego kraju korzystają inni
– solidarność w warunkach:
• istnienia więzi ekonomicznych tworzących sieć powiązań
• istnienia równości szans, brak dominacji w sieci powiązań
• nie tylko działania sił rynkowych ale też koordynacji polityki ekonomicznej
• wzajemnych przystosowań, adaptacji, zmian struktury (proces dynamiczny)
– solidarność „podzielana przez wszystkich, którzy stanowią jej części
5
składowe” jako warunek integracji
 Definicje integracji (4)
• 1964, M. Dobroczyński → „zacieśnianie więzów ekonomicznych
między grupą krajów, które wyodrębnia cały zespół zarówno pod
względem formalno prawnych (głównie celnym) jak też
gospodarczym spośród całości światowego organizmu”
• 1972, Stanisław Chełstowski → „przykrawanie tkanki regionalnej
każdego z krajów do wymagań międzynarodowego podziału
pracy”
• 1993, Paweł Bożyk → determinanty integracji regionalnej:
– zgodność systemów politycznych
– dopasowana infrastruktura gospodarcza
– bliskość terytorialna
– zbliżony poziom rozwoju gospodarczego i technologicznego
– komplementarność struktur gospodarczych
– rozwinięte wzajemne powiązania handlowe
• Wyrównanie cen na dobra i usługi jako miara stanu pełnej
integracji??
• Korzyści z integracji – jak są dzielone? Czy wszyscy zyskują?
• Integracja, a wykluczenie? 6
 Cele integracji
Integracja nie jest celem sama w sobie!

• Dobrobyt ekonomiczny:
ekonomiczny prosperity dzięki
podziałowi pracy i specjalizacji
• Pokój:
Pokój rosnąca współzależność, brak „miejsca” na
wojny
• Demokracja:
Demokracja uczestnictwo w grupie jest
uzależnione od istnienia i poszanowania
demokracji, maleje ryzyko jej obalenia
• Prawa człowieka:
człowieka ich poszanowanie jako
warunek wstępny integracji 8
 Szeroka definicja celów integracji
Stworzenie wspólnego rynku, oraz unii gospodarczej i
walutowej, a także wspieranie w całym ugrupowaniu
harmonijnego i zrównoważonego rozwoju działalności
gospodarczej, wysokiego poziomu zatrudnienia i ochrony
socjalnej, równości praw kobiet i mężczyzn,
zrównoważonego i nieinflacyjnego wzrostu, wysokiego
stopnia spójności i konkurencyjności gospodarczej,
wysokiego poziomu ochrony i poprawy jakości
środowiska naturalnego, podnoszenie standardu i jakości
życia, gospodarczej i społecznej spójności oraz
solidarności między państwami członkowskimi
TWE, art. 2 9
 Cele EWWiS
• Stworzenie jednolitego rynku węgla i stali
• Jednolite zasady konkurencji wykluczające praktyki firm
prowadzące do nieuczciwego podziału i eksploatacji
rynku
• Dbanie o właściwe zaopatrzenie rynku węgla i stali
• Zapewnienie równego dostępu konsumentów do źródeł
zaopatrzenia
• Rozwijanie zdolności produkcyjnych przy racjonalnym
zużyciu surowców
• Poprawa warunków pracy i standardu życia pracowników
• Wzrost handlu międzynarodowego
10
 EWWiS dzisiaj
• Traktat ustanawiający EWWiS wygasł 23
lipca 2002 roku
• Rynek węgla i stali podlega normalnym
zasadom konkurencji
• Kontynuacja pomocy w wydobyciu węgla
• Przekazanie polityki handlowej w
dziedzinie węgla i stali na szczebel Komisji
Europejskiej
11
 Cele Euratomu
• Rywalizacja z USA i ZSRR „implicite”
• Konkurowanie pojedynczych krajów?? → Euratom
• Wspieranie badań i rozpowszechnianie informacji
technicznej
• Tworzenie jednolitych standardów bezpieczeństwa
• Popieranie inwestycji w dziedzinie energii jądrowej
• Zapewnienie właściwego używania materiałów
nuklearnych
• Wspólny rynek poprzez:
– swobodny przepływ wyspecjalizowanych materiałów i sprzętu
– swoboda zatrudniania specjalistów
12
 Instrumenty integracji
• Informacja – wzajemne informowanie się krajów.
Zagwarantowana wolność działania, ale pomagamy dopasować
się innym.
• Konsultacja – informowanie, ale też oczekiwanie opinii.
Nienaruszona suwerenność krajowa, ale staje się przedmiotem
oddziaływań zewnętrznych.
• Koordynacja – angażuje partnerów w proces uzgadniania
działań niezbędnych dla uzyskania spójnej polityki. Jeśli
wspólny cel zostanie uzgodniony = kooperacja. Prowadzić
może też do harmonizacji, czyli zbieżności.
• Unifikacja – zniesienie krajowych instrumentów i ich
zastąpienie wspólnymi dla całego ugrupowania
integracyjnego lub przyjęcie wspólnych instrumentów dla
wszystkich partnerów. 13
Narzędzia integracji w kolejnych
etapach integracji

14
 Działania UE umożliwiające realizację
szeroko zdefiniowanych celów
• Zakaz stosowania między państwami członkowskim opłat
celnych, ograniczeń ilościowych w imporcie, w eksporcie
oraz innych środków ekwiwalentnych w skutkach
• Wspólna polityka handlowa
• Rynek wewnętrzny, charakteryzujący się zniesieniem
między krajami członkowskimi przeszkód w swobodzie
przepływu kapitału, usług, towarów i osób
• Środki dotyczące poruszania się i wjazdu na rynku
wewnętrznym
• Wspólna polityka w zakresie rolnictwa i rybołówstwa
• Wspólna polityka transportowa 15
 Działania UE umożliwiające realizację
szeroko zdefiniowanych celów (cd.)
• System zapewniający niezakłóconą konkurencję na rynku
wewnętrznym
• Zbliżenie prawa krajów członkowskich w zakresie
wymaganym funkcjonowaniem rynku wewnętrznego
• Wspieranie koordynacji polityki zatrudnienia
• Polityka społeczna obejmująca Europejski Fundusz
Społeczny
• Wzmocnienie spójności gospodarczej i społecznej
• Polityka ochrony środowiska naturalnego
• Wzmocnienie konkurencyjności gospodarki
• Wspieranie badań naukowych i rozwoju techniki
• Zachęcanie do tworzenia i rozwoju sieci transeuropejskich16
 Działania UE umożliwiające realizację
szeroko zdefiniowanych celów (cd.)
• Przyczynianie się do wysokiego poziomu ochrony
zdrowia
• Stwarzanie warunków do podnoszenia poziomu jakości
oświaty i szkolenia oraz pełnego rozwoju kultury
• Polityka współpracy rozwojowej
• Stowarzyszenie państw i terytoriów zamorskich w celu
zwiększenia wymiany handlowej i wspólnego
stymulowania rozwoju gospodarczego i społecznego
• Przyczynianie się do wzmocnienia ochrony
konsumenta
• Wprowadzanie środków w zakresie energii, ochrony
cywilnej oraz turystyki 17
 Fundamentalne zasady integracji
• Integracji rynkowej
• Jedności celu wspólnoty i celów narodowych, efekt
synergii, współdziałanie w zakresie polityk, koordynacji,
konsultacji itp.
• Pogłębiania integracji
• Poszerzania integracji (wzrost zróżnicowań)
• Poszanowania różnorodności (czynniki historyczne,
kulturowe, polityczne, geograficzne, inne modele
organizacji państwa)
• Konwergencji i spójności
• Ochrony modelu socjalnego
• Otwartości dla krajów europejskich
• Integracji z gospodarką światową
• Subsydiarności (pomocniczości) 18
Trzy Filary

UNIA EUROPEJSKA
Traktat z Maastricht - 1992; Traktat Amsterdamski - 1997

II III
I Dziedzina Dziedzina
wspólnej współpracy
Dziedzina polityki w sprawach
wspólnotowa wewnętrznych
zagranicznej
„Wspólnoty i
i
Europejskie”
bezpieczeństwa sprawiedliwości

19
Przedstawicielstwo Komisji Europejskiej w Polsce
Trzy Filary UNIA EUROPEJSKA
I Wspólnoty Europejskie
WE EWWS EWEA
- unia celna i jednolity rynek wewnętrzny
- wspólna polityka rolna i rybołówstwa
- polityka strukturalna
- wspólna polityka handlowa
- wspólna polityka transportowa
- wspólne reguły konkurencji
- unia gospodarcza i walutowa
- polityka społeczna i spójności
- ochrona środowiska
- polityka badawczo-rozwojowa
- konkurencyjność przemysłu
- sieci transeuropejskie
- ochrona konsumenta i zdrowia
- edukacja i kultura
- obywatelstwo Unii
- polityka imigracyjna, wizowa i azylowa I
- współpraca sądowa w sprawach cywilnych
20
Przedstawicielstwo Komisji Europejskiej w Polsce
Trzy Filary
UNIA EUROPEJSKA
II Wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa

Polityka zagraniczna Polityka bezpieczeństwa

- współpraca, wspólne stanowiska - ze wsparciem UZE; kwestie

i działania - utrzymanie pokoju
- prawa człowieka
- wspieranie demokracji
- misje pokojowe
- pomoc krajom trzecim
dotyczące bezpieczeństwa UE,
- rozbrojenie
- współpraca z NATO
- ekonomiczne aspekty
zbrojeń
- długoterminowo; europejski
system bezpieczeństwa

II
21
Przedstawicielstwo Komisji Europejskiej w Polsce
Trzy Filary
UNIA EUROPEJSKA
III Współpraca w dziedzinie sprawiedliwości
i spraw wewnętrznych

- współpraca sądowa w sprawach karnych

- współpraca policyjna
- walka z rasizmem i ksenofobią
- walka z narkomanią i przemytem broni
- walka z przestępczością zorganizowaną
- walka z terroryzmem
- walka ze zbrodniami popełnianymi na dzieciach
i z handlem żywym towarem
III
22
Przedstawicielstwo Komisji Europejskiej w Polsce
 Rekapitulacja
• Integracja gospodarcza to stopniowe usuwanie granic
• To proces dynamiczny, gospodarki splatają się
wzajemnie
• Główne cele integracji mają charakter ekonomiczny
(dobrobyt), pozostałe polityczny (eliminacja konfliktów)
• Zasadnicze etapy procesu integracji
• Integracja rynków sprzyja podnoszeniu efektywności
• Integracja polityk jest potrzebna, gdyż w otwartych
gospodarkach interwencja rządów utraciła swą
skuteczność
• Integracja polityk  efektywność alokacyjna, stabilność
makroekonomiczna, sprawiedliwość redystrybucyjna i
tożsamość zewnętrzna 24