 Os oitenta: década dourada da galego, O galego é útil, Mellor en galego etc.

O
lingua e literatura galegas? galego entra na relixión publícanse o Misal Galego e
a tradución ao galego da Biblia. O mesmo ocorre no
ámbito xudicial e no ano 1989 publícanse en galego o
Algúns críticos literarios e historiadores da literatura
código civil e o código penal.
galega presentan a década dos oitenta como unha
década dourada da literatura galega, especialmente
O estudo da lingua progresa nestes anos como non o
da poesía.
fixera antes nunca. No ano 1982 a Real Academia
Galega e o Instituto da Lingua Galega publican as
As expectativas legais que coa aprobación da
Normas ortográficas e morfolóxicas do idioma
Constitución de 1978 se levantaron ao final da
galego, que son proclamadas como oficiais polo
década dos setenta van consolidarse na década dos
Parlamento galego, que tamén decide que a
oitenta. O Estatuto de Autonomía para Galicia (1981)
autoridade competente en normativización do galego
no seu artigo 5º
ha de ser a Real Academia Galega. Porén, estas
establece que o galego
normas non acadaron unha aceptación unánime en
é a lingua propia de
Galicia. Os chamados reintegracionistas piden unha
Galicia, que galego e
norma ortográfica e lingüística próxima ao
castelán son idiomas
portugués, mentres que a chamada normativa de
cooficiais en Galicia e
mínimos propón un consenso entre ambas as
que os poderes
tendencias. Esta normativa de mínimos conta, por
públicos potenciarán o
outra parte, co apoio de importantes grupos
emprego do galego en
políticos, profesionais ou universitarios. En novembro
todos os planos da
de 2001, as tres universidades galegas, a Asociación
vida pública.
Socio-Pedagóxica Galega e o Instituto da Lingua
Galega fixeron a proposta á Academia dunha reforma
A Lei de Normalización
da súa normativa oficial para asumir algunhas das
Lingüística de 1983
solucións de mínimos e así conseguir la desexada
concretará máis as
unidade normativa. Porén, a Real Academia Galega
disposicións do
rexeitou esta proposta por unha escasa marxe de
Estatuto de Autonomía
votos, o que fixo que a polémica normativa, que
sobre o uso da lingua
puidera ser solucionada dunha vez por todas, se
en todos os ámbitos de actividade para superar a
agravase e mesmo a autoridade normativa da
tradicional diglosia galego-castelán. Esta lei recoñece
Academia quedase moi danada, ao opoñerse de
no seu artigo 4º o galego como lingua propia da
maneira frontal ás Universidades galegas ou ao
Comunidade Autónoma, da súa Administración, da
Instituto da Lingua Galega. Finalmente esta reforma
Administración Local e das entidades públicas
foi acometida e aprobada en xullo de 2003.
dependentes da Comunidade Autónoma. O artigo 10
establece que os topónimos de Galicia terán como
Como consecuencia destes cambios, a literatura
única forma oficial a
galega pode abandonar a reivindicación da lingua e a
galega; o artigo 12 sinala que o galego é tamén
loita contra a diglosia galego-castelán, pois xa hai
lingua oficial na ensinanza en todos os niveis
institucións públicas e
educativos. Ao longo dos oitenta e na década dos
privadas que se ocupan
noventa un conxunto de normas e disposicións legais
diso. Por outra parte, a
concretarán as disposicións do Estatuto de
introdución da literatura
Autonomía e da Lei de Normalización Lingüística.
no ensino vai a dar lugar
á creación dun público
No ano 1985 comeza a funcionar a Radio e Televisión
lector en galego e así se
de Galicia, que emite
explican éxitos editoriais
todos os seus programas
como o da novela O lapis
en galego. Por outra
do carpinteiro, de
parte créanse toda unha
Manuel Rivas, que en
serie de organismos
pouco tempo conseguiu
para velar polo
vender 35.000
cumprimento do
exemplares. Non
establecido na Lei de
esquezamos que as
Normalización
tiradas de Nós roldaban
Lingüística como a Dirección Xeral de Política
os 500 exemplares e que
Lingüística, o Consello da Cultura Galega etc. Moitos
dificilmente se vendían.
concellos, as universidades galegas e outras
institucións crean Gabinetes de Normalización
Porén, como veremos, non todo é un camiño de
Lingüística. Xorden asociacións cidadás para a
rosas para o galego nestes anos. Non se superou
defensa do galego e a súa normalización como a
aínda a consideración diglósica fronte ao castelán; a
Mesa pola normalización lingüística ou a Asociación
urbanización da poboación galega xogou a favor da
de Funcionarios para a Normalización Lingüística. A
castelanización e neste sentido o Mapa
Asociación Socio-Pedagóxica Galega reúne un amplo
Sociolingüístico de Galicia, elaborado pola propia
colectivo de profesores de todos os niveis
Real Academia Galega, pon de manifesto que os
preocupados pola utilización do galego no ensino. A
falantes habituais do galego seguen a ser
Administración, universidades, concellos, institucións
maioritariamente persoas de idade e habitantes do
privadas etc., realizan campañas a favor do uso do
ámbito rural, mentres que a mocidade e a poboación
galego e da superación da diglosia como Fálalle en
urbana prefiren o castelán. Neste sentido, sinálase
como especialmente grave para o galego que só o
43 % dos nenos galegos usan como lingua materna
xa o galego e que rompeu a transmisión
interxeracional do galego, que agora, nun 57 % se
realiza na escola. Non obstante, os pasos dados na
normalización do galego pareceríannos un soño hai
tan só uns 30 anos, a comezos da década dos
setenta.
Así pois, neste clima de loita pola normalización,
xorde un ambiente máis propicio que nunca para o
desenvolvemento da literatura galega. Por iso algúns
consideran os oitenta como unha especie de idade de
ouro da literatura galega ou mesmo falan dun novo
Rexurdimento.
A lingua e a literatura galega estúdase en colexios,
institutos e universidades.
Xorden revistas literarias
como Dorna, Escrita, Nó,
Luzes de Galicia,
Coordenadas, La Naval,
Tintimán, Ólisbos... Os
periódicos galegos como A
Nosa Terra, Faro de Vigo, La
Voz de Galicia etc., dedican
suplementos á lingua
literatura galegas.
Coa entrada do galego no
ensino e as subvencións á
creación en galego xorden
novas editoriais e aumenta o
volume de títulos publicados
así como as tiradas. Por estes
anos xorden ou consolídanse editoriais como Xerais,
Sotelo Blanco, Espiral Maior etc. Tamén proliferan os
premios literarios como o Xerais, Blanco Amor, Barco
de Vapor etc. É de destacar o extraordinario
desenvolvemento da literatura infantil e xuvenil,
fundamental para a creación dun público lector
adulto, e teñen acreditado prestixio, non só en
Galicia, senón tamén fóra, coleccións e premios de
literatura infantil e xuvenil como Merlín, A tartaruga,
Barco de Vapor etc.
Desde o punto de vista da industria editorial no ano
1997 existían en Galicia 69 casas editoriais, que
proporcionan ao público unha oferta plural; a tirada
de calquera libro alcanza os 2000 exemplares. Dos
53 títulos diferentes publicados en galego no ano
1973 pasouse aos 1233 diferentes publicados en
1997. Pensemos que en catalán neste mesmo ano de
1997 se publicaron 6856 títulos diferentes e en vasco
1060.
Por outra parte, a lingua e literatura galega non só
conta coa crítica periodística xa sinalada, senón que
a súa entrada na ensinanza e a universidade vai
propiciar a publicación nos oitenta e noventa toda
unha serie de manuais, libros e revistas de crítica
literaria de nivel universitario. Citemos neste sentido
revistas de crítica literaria que xa acadaron xusto
prestixio dentro
da crítica
académica de
fóra e dentro
de Galicia como
Boletín Galego
de Literatura,
Anuario de Estudios Literarios Galegos etc. Ademais,
é importante a atención dedicada á crítica literaria
por revistas culturais como Grial ou A trabe de ouro.
Así mesmo é de sinalar a presenza da lingua e
literatura galegas
en Internet e
ofrecen abundante
información sobre
o tema os
enderezos
electrónicos de
Vieiros,
Culturagalega.org,
as universidades
galegas,
Ciberirmandades etc. Non faltan nestas direccións
mesmo os cursos de galego por Internet.
Con todo, o libro galego aínda representa tan só o
13 % do mercado galego, e asociacións de escritores
ou outros colectivos quéixanse da presenza
insuficiente do libro galego en escaparates e lugares
de privilexio en librerías ou puntos de venda ou da
atención, aínda insuficiente, que a prensa diaria, as
radios ou as televisións conceden á lingua e literatura
galegas, por máis que se recoñezan os progresos
e alcanzados, pero que algúns aínda consideran
insuficientes para superar definitivamente a diglosia
galego-castelán. Porén, cremos que o camiño
percorrido é moito na superación da diglosia galego-
castelán desde o ano 1975.
O esplendor poético da década dos oitenta
Dentro deste ambiente de normalización da lingua
galega os anos oitenta van supoñer a plena
consolidación da renovación poética que sinalamos
na segunda metade da década dos setenta e un
período de esplendor para a poesía, pois poetas de
diferentes xeracións van publicar nesta década obras
fundamentais.
As actividades normalizadoras, a entrada do galego
no ensino, a atención dedicada á literatura e en
particular á poesía van propiciar a existencia nestes
anos de festivais de poesía onde os poetas recitan a
súa obra ante o público, como o Festival de Poesía do
Condado; as editoriais máis prestixiosas abren
coleccións dedicadas á poesía, como ocorre con
Galaxia ou Espiral Maior, e xorden moitos premios e
certames poéticos como o Celso Emilio Ferreiro,
Leliadoura ou Esquío.
A poesía dos oitenta vai caracterizarse pola cantidade
e calidade dos poetas. Xorde unha nova xeración, a
chamada xeración de poetas dos oitenta, axiña dada
a coñecer non só pola crítica, senón por antoloxías
que a fan accesible a un público amplo e que os
canonizan, como as de Luciano Rodríguez, X. L.
García e C. Bernárdez. Pero o máis característico
deste florecer dos oitenta é o traballo conxunto de
distintas xeracións de poetas, que nesta década
publican grandes obras da lírica galega, o que leva a
algúns críticos a referirse á década dos oitenta como
unha década dourada da poesía galega.
Membros da xeración de 1936, como Carballo
Calero ou Álvaro Cunqueiro seguen en activo nesta
década. Carballo Calero publica
agora Pretérito imperfeito (1980)
e Futuro condicional (1982), que
conxugan sentimento, fondura e
culturalismo. Álvaro Cunqueiro
publica Herba aquí e acolá
(1980). O libro caracterízase polo
seu culturalismo, a recreación
nostálxica da historia, a reflexión
sobre o paso do tempo e a
aceptación da morte como
metamorfose na natureza. O éxito
do libro, especialmente entre os
poetas máis novos, foi
extraordinario e algúns críticos sinalan que este título
é un dos máis importantes da poesía galega do
século XX.
Os poetas da xa coñecida xeración de enlace
colaboran tamén con xenerosidade. Antón Tovar en
Calados esconxuros (1980) presenta temas sociais
como o abandono do idioma galego polos máis novos
ou as consecuencias da guerra civil e tamén
existenciais, como a soidade ou o silencio de Deus.
Luz Pozo Garza realiza unha achega fundamental á
poesía galega desta fin de século con Códice calixtino
(1986). En Códice calixtino a poesía convértese
nunha forma de coñecemento e de comunicación;
están presentes tamén a paisaxe, o amor como
unión e plenitude, así como a superación da morte
polo sentimento relixioso.
A xeración dos cincuenta ou das Festas
Minervais ofrece tamén nesta década grandes
títulos. O prolífico Manuel María, gran voz da poesía
social nas décadas anteriores, xunto con Celso Emilio
Ferreiro, e tamén da poesía paisaxística ou infantil –
lembremos a súa Terra Chá (1954) e Os soños na
gaiola (1968)– alcanza agora unha gran calidade ao
tratar temas íntimos en obras como Versos do lume
e do vaga-lume (1982) e A luz ressuscitada (1984).
Xohana Torres publica unha das obras mestras
deste período: Estacións ao mar (1981). O
sentimento de Galicia, a interpretación da muller
como forza telúrica e patriótica da comunidade, o
paso do tempo, a lembranza da infancia ou do mar
como símbolo de esperanza e liberdade son grandes
temas deste libro. Bernardino Graña en Se o noso
amor e os peixes Sar arriba andasen (1980) supera o
pesimismo e canta a vida, sobrepoñéndose a
desenganos e derrotas.
Na década dos oitenta, como xa vimos, incorpórase á
poesía galega unha nova xeración: a chamada
xeración dos oitenta. Son poetas nados na década
dos cincuenta, que comezan a publicar a súa obra a
finais dos setenta e sobre todo na década dos oitenta
e noventa; a maioría deles teñen unha formación
universitaria, predominando aqueles que realizaron
estudos de filoloxía e se dedican á ensinanza do
galego. En certa medida son unha xeración de
poetas-filólogos ou poetas-profesores. Esta
formación e dedicación profesional explica algunhas
das características máis rechamantes: culturalismo,
preocupación polos aspectos formais e técnicos da
poesía, atención á lingua e á súa riqueza, intento de
conxugar tradición literaria así como vangardas e
modernidade, amplitude temática, que abarca desde
o sentimento da terra ao tratamento da paisaxe, a
angustia polo paso do tempo, o amor, a nostalxia
dos tempos pasados etc.
Podemos incluír dentro
desta xeración, polo ton e
tema da súa poesía,
aínda que sexa un pouco
maior que os membros
estritos da xeración dos
oitenta a Manuel
Vilanova (1944). No seu
E direi-vos eu do mister
das cobras (1980)
aparecen temas
paisaxísticos, recreación
de mitos literarios ou
culturais, así como unha
riquísima presentación da
intimidade. Dentro dos poetas xa estritamente da
xeración dos oitenta sobresaen voces como a de
Ramiro Fonte que en Pasa un segredo (1988) ou
Adeus Norte (1991) cultiva unha poesía culturalista
centrada no paso do tempo e no desexo de recuperar
a infancia e a adolescencia; Xavier Rodríguez
Barrio en O labirinto da xerfa (1985) ou Os
apousentos silenciados (1987) canta a soidade
radical que trae consigo o desamor ou poetiza o
sentimento da ausencia de persoas e cousas en
Antiga claridade (1992); Xulio López Valcárcel
intenta en Memoria de agosto (1993) loitar contra o
paso do tempo eternizando no poema as vivencias
positivas e en O sol entre os dedos (1993) analiza a
vivencia da paternidade; Xavier Seoane en Don do
horizonte (1999), que reúne a súa obra entre 1976 e
1998, mostra o desexo de integrarse na natureza a
través da vivencia amorosa e así superar o paso do
tempo e ata a morte; X.M. Álvarez Cáccamo
cultiva a poesía intimista chea de referencias á
familia ou á paisaxe mariñeira en O lume branco
(1991), pero non esquece a protesta social e cívica
en Prego de cargos (1991) e en Calendario perpetuo
(1997) convértese nun mestre do poema en prosa,
tratando temas tan característicos na súa poesía
como o mar, a casa familiar, a natureza e as forzas
telúricas ou a infancia como paraíso perdido; Darío
Xohán Cabana maniféstase como un gran sonetista
en Canto de cerca a morte (1994); L. González
Tosar en Remol das travesías (1989) presenta a
viaxe física e o interior como forma de coñecemento
e mellora individual polo coñecemento doutras
culturas e tradicións; Román Raña cultiva unha
poesía marcada polo culturalismo na que privan o
pesimismo, a tristeza, a soidade e a melancolía en
Da muda primavera (1988) pois, ao contrario da
poesía pura, a palabra é incapaz de salvar do paso
do tempo e da morte; Xesús Manuel López
Valcárcel explora a intimidade e a lembranza da
infancia en A porta do lume (1992) e Areas de fondo
(1992), mentres que Aurum (1996) recolle toda a
poesía que escribiu ata ese momento, que considera
como un percorrido poético na procura do
coñecemento; Cesáreo Sánchez Iglesias cultiva a
poesía simbólica de alento mítico en A árbore das
sete palabras (1990); Manuel Forcadela en
Nausicaa (1992) ou Profecía (1992) conxuga o
culturalismo coa meditación íntima; Fiz Vergara
Vilariño móstrase en Os eidos da Bremanza (1990)
como o gran poeta da soiedade e do silencio;
Paulino Vázquez en A experiencia inglesa cultiva
unha poesía elexíaca na que a existencia aparece
marcada polo paso do tempo, gran destrutor da
felicidade; Vítor Vaqueiro en A fraga plateada
(1983) intenta meditar sobre a orixe do universo e a
vida; X. Rodríguez Baixeras en A gándara da noite,
en dez cantos, propón unha viaxe poética para
encontrar a autenticidade como ser individual e
social; Pilar Pallarés en Sétima soidade (1986) ou
en Livro das devoracións combina o tema do carpe
diem coa angustia polo paso do tempo nunha
aceptación estoica da transitoriedade do humano;
por outra parte apropiase da simboloxía amorosa
masculina, nunha liña que será moi valorada pola
nova poesía da xeración dos noventa; Lois Pereiro
en Poesía última de amor e morte (1995) expresa a
angustia pola enfermidade e a ameaza da morte;
Rodríguez Fer reúne toda a súa poesía amorosa e
erótica en Vulva (1991). Posiblemente o poeta que
mellor representa a esta xeración é Miguel Anxo
Fernán-Vello (1958). Miguel Anxo conxuga o seu
labor de creador coa
editor. Como editor foi
fundamental o seu
labor de difusor das
novas voces poéticas
dos oitenta e noventa.
Como creador
ofreceunos grandes
títulos como Memorial
de brancura (1985),
Entre auga e fogo
(1987) ou Poemas da
lenta nudez (1994).
Cunha gran riqueza de
linguaxe e técnica,
Fernán-Vello trata
temas como o amor, a
contemplación gozosa
da paisaxe e da muller
amada ou a integración
plena e gozosa coa
amada e coa paisaxe.
Tamén podemos incluír nesta xeración a poetas que
cultivan unha lírica máis unida á realidade cotiá e
que testemuñan a oposición rural-urbano ou mesmo
a súa combinación na sociedade galega actual, como
son Antón Reixa ou Manuel Rivas.
Sinalemos, por último, que a década dos oitenta
supón a incorporación á lírica galega de José Angel
Valente (1929-2000), que nas súas Cantigas de alén
(1989) cultiva unha poesía do coñecemento, baleira
de toda retórica e na que é fundamental a
meditación sobre o amor, a morte ou a poesía como
forma de coñecemento.
A narrativa dos oitenta: riqueza e variedade
A narrativa destes anos vaise caracterizar en
primeiro lugar pola súa variedade de xéneros: novela
histórica, novela testemuño, novela psicolóxica,
novela policial etc. En segundo lugar, conviven e
publican a súas obras nesta década autores que van
desde a chamada xeración de 1936, a de Cunqueiro
ou Carballo Calero, á nova xeración de nacidos na
segunda metade dos corenta e ao longo dos
cincuenta que se incorporan a finais dos setenta ou
na década dos oitenta ao xénero narrativo.
Un membro tan característico da xeración do 36
como é Carballo Calero ofrécenos en Scorpio
(1986) unha reconstrución do período da II República
en Galicia, a etapa do Seminario de Estudos Galegos
e a guerra civil, desde unha perspectiva
eminentemente autobiográfica.
Neira Vilas supera la sinxeleza técnica do realismo
crítico á que nos tiña afeitos desde a súa Memorias
dun neno labrego, para ofrecer en Querido Tomás
(1980), ademais dun prodixioso documento social
sobre a Galicia de posguerra, un grande exercicio de
utilización do monólogo interior, pois a novela é o
longo monólogo dunha mestra que vai reconstruíndo
a súa vida e o seu amor por Tomás, que se ve
destruído pola emigración.
Os membros da Nova
Narrativa confirman
nesta década a súa
madurez convértense
en clásicos. X.L.
Méndez Ferrín nos
relatos breves de
Crónica de Nós
mestura a fantasía
coa recreación de
feitos históricos do
galeguismo recente.
En Amor de Artur e
nove contos con
Tagen Ata ao lonxe
(1982) retorna ao
mundo artúrico que
tan grato lle resulta e
no primeiro dos relatos reconstrúe de forma moi
persoal o adulterio da raíña “Guenebra” (Xenebra).
Ferrín tamén toca o relato xuvenil de aventuras en
Arnoia, Arnoia (1987). Por fin, a súa novela Bretaña,
Esmeraldina (1987) presenta o mundo angustioso e
absurdo do cárcere unido á represión política.
Carlos Casares, integrante tamén da Nova
Narrativa, realiza un canto á tolerancia na súa novela
Ilustrísima (1980), representada polo protagonista,
un bispo que, a comezos do século XX, non se opón
á instalación dun cinema e recibe con espírito aberto
todo tipo de novidades. En Os mortos daquel verán
(1987), ofrécenos o ambiente da Guerra Civil ao
reconstruír a morte dun boticario asasinado a
comezos da guerra a través dos dez informes
xudiciais que presentan visións diferentes da morte
deste boticario, desde a oficial de morte por
accidente á do asasinato por motivos de persecución
política.
Camilo González Suárez-Llanos ofrece nesta
década a que, segundo algúns críticos, é unha das
mellores novelas galegas contemporáneas: Cara a
Times Square (1980). Ambientada en Nova York,
presenta uns personaxes perdidos no absurdo e a
soidade da gran cidade, na mellor liña da literatura
do absurdo. En A desfeita (1983) trata tamén o tema
da guerra civil nunha vila galega.
María Xosé Queizán en Amantia (1984) recrea,
desde unha perspectiva feminista, a Galicia do
Imperio Romano e do priscilianismo.
X. Fernández Ferreiro, o membro da Nova
Narrativa preocupado por crear unha narrativa
popular e ata de quiosco, continúa nesta liña. A ceo
aberto (1981) presenta a vida dun garda municipal
galego do concello de Madrid que, desde a
contaminación da gran cidade, lembra a súa vida
infantil no campo galego. En Corrupción e morte de
Brigitte Bardot (1981) mostra a vida dunha moza
que vén desde Galicia a Madrid para triunfar como
modelo e actriz e termina asasinada tras pasar polo
mundo da droga.
Novos narradores
Na segunda metade dos setenta e fundamentalmente
ao longo da década dos oitenta aparece un grupo de
novos narradores que conforman unha nova xeración
na narrativa galega. Caracterízaos o ter nacido entre
1945 e 1960 e ter, polo xeral, unha formación
universitaria. Algúns deles, os máis vellos, déronse a
coñecer xa a finais da década anterior. O que
caracteriza ao grupo é a súa variedade: variedade de
temas e técnicas e tamén variedade ideolóxica ou de
actitudes ante a vida e a literatura. Sen dúbida
ningunha esta variedade é unha mostra de madurez
da narrativa galega. Por outro lado os premios de
narrativa que se establecen a finais dos setenta e na
década dos oitenta, como o Modesto R. Figueiredo,
Xerais, Blanco Amor, Premio da Crítica Galega etc.,
contribúen a dar a coñecelos. Dentro deste grupo,
aínda que maior por idade, podemos situar a Xoán
Bernárdez Vilar (1936), que reconstrúe a
sublevación irmandiña en Un home de Vilameán:
anatomía dunha revolución (1976); en No ano do
cometa (1986) recrea a segunda metade do século
XI, especialmente a Galicia do Camiño e a Inglaterra
da batalla de Hastings.
Alfredo Conde (1945) dáse a coñecer nos setenta,
pero alcanza a súa madurez nos oitenta con Breixo
(1981) e Memoria de Noa (1984), dúas acertadas
novelas de introspección psicolóxica que retratan
perfectamente a mentalidade dos homes e mulleres
maduros pero aínda novos e con inquietudes da
década dos oitenta. A súa
consagración prodúcese con Xa
vai o griffon no vento (1984),
que en 1986 alcanza o Premio
Nacional de Literatura. O éxito
de Conde atrae a atención de
fóra de Galicia sobre a novela e
a literatura galegas e pode
considerarse un antecedente do
boom que vivirá a literatura
galega no final da década dos
noventa e claro antecedente dos
éxitos actuais fóra de Galicia de
narradores como Manuel Rivas. Xa vai o griffon no
vento mestura o intelectualismo, a reconstrución
histórica e unha profunda análise psicolóxica, pois
xira arredor de dous personaxes e dous tempos
diferentes: un profesor e escritor actual e un
visitador do Santo Oficio do século XVI; ambos
encarnan a liberdade intelectual en épocas ben
diferentes.
Xavier Alcalá (1947) alcanza un dos éxitos
editoriais coa interesante novela de aprendizaxe de
ambiente adolescente e estudantil A nosa cinza
(1980). Este mesmo ano tamén publica Fábula, na
que se mesturan os tempos da transición política cos
da guerra civil. En Nos pagos de Huinca Loo (1984)
achégase ao tema da emigración galega a Arxentina.
En Tertúlia (1985) retrata a vida literaria actual
desde una perspectiva crítica.
Víctor Fernández Freixanes (1951) consegue con
O triángulo inscrito
na circunferencia
(1981) un dos
grandes éxitos da
novela galega
actual, tanto de
crítica como de
público. A novela
transcorre arredor
de 1829 e enfronta
unha Compostela,
símbolo do
absolutismo, coa cidade mítica e mariñeira de
Vilanova de Alba, símbolo do liberalismo e o
progreso, representados especialmente pola familia
de navegantes dos Mariño. Sen dúbida debe moito a
novela, tanto temática como estilisticamente, a La
saga/fuga de J.B., de Torrente Ballester. En O
enxoval da noiva (1988), Freixanes recrea a Italia
renacentista do papa Borgia.
Carlos G. Reigosa (1948) inaugura con Crime en
Compostela (1984) a novela policial galega. A novela
alcanza gran difusión pois, ademais, recibe o
primeiro premio Xerais de narrativa. O xénero
iniciado por Reigosa converterase nun dos máis
tocados pola novela galega actual e o seu detective
Nivardo Castro é xa un personaxe clásico na novela
galega.
Darío Xohán Cabana (1947) recrea o mundo
artúrico en Galván en Saor (1989), pero o cabaleiro
da Táboa Redonda, como o Merlín cunqueiriano, vive
agora nunha pensión lucense e sae á procura de
aventuras na súa potente moto.
Ursula Heinze en O soño perdido de Elvira M.
(1982) profunda no tema do amor, como tamén o fai
Marina Mayoral con O reloxio na torre (1983).
Martínez Oca (1942) consegue o premio Blanco
Amor con Beiramar (1983), que supón a súa
confirmación como novelista; nesta novela Martínez
Oca mestura a reivindicación social e sindical dos
estaleiros coa historia fantástica duns míticos
poboadores do mar.
Miguel Suárez Abel (1952) combina as técnicas da
novela policial ea novela reportaxe en Turbo (1988),
que presenta o mundo do narcotráfico galego.

Os narradores máis novos deste grupo son os
nacidos a partir de 1955, como Suso de Toro
(1955) ou Manuel Rivas
(1957). O primeiro deles
publica na década dos oitenta
obras como Caixón desastre
(1983), Polaroid (1986) ou
Land-Rover nas que se
mestura humor e tenrura, o
rural co urbano ou o tráxico
coo cómico. A colección de
relatos breves Un millón de
vacas (1989) supón o primeiro
grande éxito de Manuel
Rivas e neles aparece xa a
mestura de urbano e rural, a
presentación dos cambios que
está sufrindo a Galicia actual ou a mestura de humor
e tenrura que son características deste autor. Ambos
foron relacionados coa corrente do chamado realismo
sucio. Certamente ambos os narradores son dous bos
exemplos da modernidade da narrativa galega e,
como veremos, a súa obra consolidarase na década
dos noventa.
Así pois, o dito ata agora proba a vitalidade,
variedade e riqueza da narrativa galega dos oitenta.
Conviven novelas de técnica tradicional con outras
que combinan tempos diferentes, monólogos
interiores etc. A novela policial convive coa histórica
ou coa culturalista; a realista comparte éxito e
lectores coa fantástica e ata un xénero tan innovador
e aparentemente anglosaxón como é a novela de
ciencia ficción aparece representado con obras como
Pae s. XXI. No comezo dunha nova historia da
humanidade (1982) de Tucho Calvo ou Reportaxe
cósmico (1984) de Fernández Ferreiro.
O teatro dos oitenta: entre a esperanza e o
desasosego
O teatro é un xénero en
crise en moitas
literaturas: a
competencia con outros
espectáculos, a carestía
das súas montaxes, a
dificultade de crear
locais e compañías
estables etc., fai que o
teatro teña unha vida
difícil en literaturas con
máis desenvolvemento
histórico que a galega.
O teatro galego, tras os
anos e séculos de
abandono do galego
como lingua escrita ou
pola súa situación de
lingua minorizada e sen normalizar, sofre con máis
dureza esta situación. Sinálanse como males do
teatro galego a falta dun público consolidado, a
escaseza de medios, o alto custo das montaxes
teatrais ou a insuficiencia das axudas institucionais
ao teatro.
Porén, á calor dos cambios institucionais xa vistos, o
teatro galego vai experimentar unha notable melloría
na década dos oitenta e pode considerarse que nesta
década se consolida o labor de iniciación realizado
polas Mostras de Ribadavia.
En 1984 créase o Centro Dramático Galego (1984),
primeira compañía estable e institucional.
Profesionalízanse compañías como Teatro do
Atlántico, Uvegá Teatro, O Moucho Clerc, Tranvía
Teatro, Ollomol, Sarabela Teatro etc. A Escola
Dramática Galega de Manuel Lourenzo e Francisco
Pillado publicará os Cadernos da Escola Dramática
Galega. A revista Don Saturio ocúpase da actividade
teatral. Xorden
concursos para obras
teatrais como o Álvaro
Cunqueiro, o dos
Cadernos da Escola
Dramática Galega etc.
Tamén se fundan nesta
década coleccións de
libros dedicados a obras
dramáticas como a
Biblioteca do Arlequín,
Os libros do Centro
Dramático Galego etc.
Por outra parte, a
creación da Televisión
de Galicia dá a actores e
actrices e á xente do teatro en xeral unhas
oportunidades de traballo ata daquela descoñecidas
no teatro galego.
A xeración de dramaturgos dos oitenta
Na década dos oitenta incorpórase ao panorama
teatral galego unha nova xeración de dramaturgos.
Son autores que xa escriben e publican en
democracia. Nace en gran medida á calor dos
Cadernos da Escola Dramática Galega, que premia e
publica moitos dos seus textos. Abandónase en gran
medida a denuncia política, pois xa existen
institucións democráticas para iso, aínda que non por
iso deixen de tratar temas sociais, e aumenta o
interese pola intimidade, o subxectivismo, o
culturalismo, o humor ou o onírico.
Miguel Anxo Fernán-Vello escribe un teatro
culturalista e intimista no que destacan temas como
a análise da vida como teatro, os problemas da
soidade e a incomunicación, a reflexión pesimista
sobre a condición humana, que aparece marcada
polo finximento e a falsidade. A tertulia das
máscaras, A extraña Sta. Lou ou A casa dos afogados
son boa expresión destes temas.
Inma Souto aborda no seu teatro temas como o do
coñecemento da propia identidade ou o papel
decisivo que na determinación da identidade persoal
representa a condición feminina. Bos exemplos do
seu quefacer teatral son Como cartas a un amante e
e Era nova e sabía a malvavisco.
Joao Guisán Seijas é unha das grandes figuras
desta xeración e do teatro galego actual. En Un
cenário chamado Frederico retoma o vello tema
teatral do triángulo amoroso, pero ábrese a unha
reflexión sobre o propio feito teatral ou á soidade e
alienación humanas.
Roberto Salgueiro en O arce no xardín utiliza unha
intriga policial para realizar unha reflexión sobre o
propio feito teatral e na súa obra non falta o humor
innovador e desmitificador, que se ten relacionado co
humor das vangardas ou de Mihura.
Xesús Pisón cultiva un teatro de humor, paródico e
desmitificador, que ten unha boa expresión en O
Pauto.
A achega dos dramaturgos de xeracións
anteriores na década dos oitenta
A década dos oitenta supón a consolidación dos
membros da chamada Xeración de Abrente e das
Mostras de Ribadavia.
Manuel Lourenzo consolídase como grande home
de teatro co seu labor á fronte da Escola Dramática
Galega ou dos Cadernos da Escola Dramática Galega.
A súa obra abarca nesta década desde a
reactualización de mitos da traxedia grega, como
Fedra ou Electra, ao teatro histórico, con Xoana,
recreación da figura de Juana la Loca. Por outra
parte, cultiva así mesmo un teatro que denomina
teatro urxente, que leva a escena problemas da
sociedade galega actual e do que é bo exemplo
Forzas eléctricas.
Roberto Vidal Bolaño produce obras emblemáticas
nesta década como Bailadela da morte ditosa (1980),
na que
presenta sete
formas
distintas de
enfrontar a destacar
morte con
dignidade e (1982), de Valentín
mestura
técnicas da
nova
dramaturxia
con elementos
da literatura
tradicional. En
Agasallo de
sombras
(1984)
interpreta a Xosé Chao Rego realiza unha interesante
figura de Rosalía de Castro como vítima dos manexos
políticos e culturais do seu marido Murguía. En
Cochos (1988) presta atención ao mundo da
emigración galega a Europa e o choque entre a
cultura do campo do emigrado galego e a cultura
urbana alemá, encarnándose o conflito dramático na
figura do emigrante galego que quere criar un porco
no barracón onde vive en Alemaña.
Euloxio R. Ruibal gaña en 1989 o premio Álvaro
Cunqueiro de teatro con Azos de esguello, obra
articulada arredor da visión esperpéntica de Galisindo
Lestedo, rico emigrante retornado de América e
convertido en importante construtor e especulador
sen escrúpulos: a obra pasa por ser unha das
mellores visións críticas da nova Galicia da etapa
autonómica.
Pero non só os membros da xeración de Abrente
realizaron achegas nestes anos. Dramaturgos
maiores que os de Abrente, pero que non atopara a
ocasión de estrear ou publicar a súa obra nos anos
do franquismo, vano facer agora. Así, Tomás Barros
(1922) publica A raíña e o seu bufón (1984), drama
no que toca o tema do teatro dentro do teatro, xa
que presenta unha compañía que ensaia unha
historia de amor entre a raíña, o seu bufón e un
capitán. No desenlace coinciden ficción e realidade,
pois o actor que representa ao bufón, que morre na
obra que ensaian, morre tamén cando a policía o
confunde cun perigoso asasino. Agustín Magán
(1918), que fundara nos anos sesenta o grupo de
cámara Ditea, presenta a Compostela do XVII en
Mesmo semellaban bruxas. Daniel Cortezón
continúa a súa análise do pasado de Galicia a través
das súas figuras históricas convertidas en mito en
Pedro Madruga. María Xosé Queizán reinterpreta
os mitos do teatro clásico grego en clave feminista
en Antígona, a forza do sangue.
A continuidade do ensaio
A nova situación socio-política tamén é beneficiosa
para o ensaio. Entre as obras de ensaio publicadas
nesta década e tamén marcadas pola convivencia de
ensaístas
pertencentes a
varias xeracións e
distintas ideoloxías
–exemplo unha vez
máis da riqueza e
variedade da
literatura e cultura
galegas actuais–,
faise necesario
Castelao
na luz e na sombra
Paz Andrade. O
autor, compañeiro
de loita política e
cultural de Castelao,
analiza a vida, a
obra e o tempo de
Castelao, cunha
acertada mestura de autobiografismo, memorias,
erudición e documentación histórica.
interpretación de Galicia e a súa evolución histórica,
así como unha chamada á recuperación da
galeguidade en obras como Eu renazo galego, Ensaio
sobre a identidade galega ou Para comprendermos
Galicia.
Méndez Ferrín en De Pondal a Novoneyra. Poesía
galega posterior á guerra civil ofrece algo máis que
un libro de crítica ou historia literaria, pois a obra é
realmente un estudo do desenvolvemento da
literatura e cultura galegas desde o Rexurdimento
aos anos sesenta do século XX.
O ensaio feminista sigue tendo tamén na literatura
galega unha indubidable importancia, como ben
proba Evidencias, de María Xosé Queizán. Por
último, convén indicar que o ensaio socio-político-
económico aparece ben representado en Por unha
Galicia liberada, de Xosé Manuel Beiras.
  A consolidación da literatura Con todo, o
galega na década dos noventa galego aínda
segue sendo
unha lingua
Nos anos noventa a lingua e a literatura galegas van máis falada
comezar a recoller algúns dos froitos da política da no campo
década dos oitenta. A introdución do galego no que na
ensino, que se realizara nos oitenta, foi un revulsivo, cidade. No
dígase o que se diga, para a literatura galega. Non só campo, un
se venden os libros de literatura de lectura 87,2 % da
obrigatoria na ensinanza, senón que se vai ir creando poboación é Lingua inicial no MSG-04
un público lector en galego. A prensa tamén vai falante
colaborar na difusión da literatura galega e non só habitual de galego. Esta porcentaxe descende nas
coas críticas e comentarios das súas páxinas de vilas ao 65,4 % e nas cidades ao 42,7 %.
cultura. En 1991 os periódicos O Correo Galego e
Diario 16 de Galicia ofrecen con cada periódico unha Por outra parte, os prexuízos diglósicos parece que
obra literaria galega seleccionada de entre autores aínda non están desterrados entre a xeración dos
clásicos e actuais. Fito importante na difusión da pais. Estudos sociolingüísticos recentes demostran
literatura galega entre un público maioritario foi así que comeza a perderse a transmisión do galego no
mesmo a iniciativa da empresa galega de autobuses seo da familia: só un 43 % –algúns rebáixano xa a
Castromil, que en 1992 entregaba a cada un dos un 30 %– dos nenos galegos aprenden hoxe o galego
seus viaxeiros un libro de literatura galega. Así se na casa; os pais prefiren comunicarse cos seus fillos
distribuíron 24 títulos que alcanzaban unha tirada en castelán. De aí a importancia que adquiriu a
semanal de 15.000 exemplares. No ano 2002 foi un escola para a conservación do galego. Deste xeito na
éxito a Biblioteca 120 de La Voz de Galicia, que mocidade galega actual estase producindo un
ofrece 120 clásicos da literatura galega ao prezo de paradoxo que non deixan de sinalar os
un euro ao comprar este diario. sociolingüistas: entre os mozos de 16 a 25 anos só o
46,5 % son galegofalantes habituais; esta
En canto á normalización do galego, hai que destacar porcentaxe ascende ao 84,7 % nos maiores de 65
que o decreto de 1995 sobre o seu uso no ensino anos. Porén, en canto á valoración do galego e a
non universitario aumenta a súa utilización nestes actitude favorable ao seu uso en todas as ocasións e
niveis da ensinanza e convértese en lingua vehicular rexistros, nunha puntuación que vai do mínimo de 1
de materias como as ciencias sociais, o coñecemento ao máximo de 5, a máxima puntuación (3,75)
do medio e outras. Porén, algunhas asociacións en obtense entre os mozos de 16 a 25 anos, mentres
defensa da lingua quéxanse do incumprimento deste que descende nos outros niveis de idade.
decreto, o que produce graves prexuízos á
normalización. Ante estes datos sociolingüísticos, os expertos
presentan opinións encontradas. Para uns, a perda
Por outra parte, nesta década publícase o estudo da transmisión interxeracional ou que a porcentaxe
sociolingüístico auspiciado pola propia Real Academia dos mozos galegofalantes sexa xa inferior á de
Galega sobre a situación do galego coñecido como castelánfalantes ou mesmo que o galego continúe
Mapa sociolingüístico de Galicia. Entre os datos que sendo unha lingua máis propia do campo que da
nos ofrece este cidade é anuncio dun futuro difícil para a nosa lingua.
completo estudo Outros expertos, fixándose na valoración que os máis
sociolingüístico é novos outorgan á lingua,
necesario destacar que o aumento do número
Galicia é a comunidade de lectores ou da
bilingüe de España que competencia para ler ou
presenta os índices escribir en galego, así
máis altos de como os logros na súa
competencia e uso oral normalización,
da lingua autóctona: un móstranse máis
Lingua inicial no MSG-92
88 % dos galegos crese optimistas. O tempo
capaz de falar o galego; pensemos que en Cataluña, quitará ou dará a razón
respecto ao catalán, esta porcentaxe é dun 74 %. a uns ou a outros. Non
Fala galego habitualmente o 56 % da poboación, obstante, en 1974, un
mentres que o índice do catalán é do 50 %. Non ensaio do sociolingüista
obstante, só un 56 % usa o galego no traballo, en e académico X. Alonso
tanto que en Cataluña usa o catalán un 67 %. Aínda Montero –Informe
non está superada a diglosia galego-castelán. O que dramático sobre la
resulta rechamante, segundo o citado estudo, é o lengua gallega– predicía
aumento portentoso, grazas á política educativa a desaparición do galego
iniciada nos oitenta, das persoas que son capaces de no século XXI, se non se
ler ou escribir en galego. Mentres que só un 7,6 % adoptaban unhas medidas de normalización
dos maiores de 65 anos din saber escribir de forma lingüística. Estamos no século XXI e esta
suficiente o galego, esta porcentaxe ascende ao 63,9 desaparición non se produciu, senón que pensamos
% nos galegos de idade entre os 16 e 25 anos, que que a situación do galego é moito mellor, en canto a
ata confesan saber escribir ben ou moi ben o galego. normalización, publicación de libros, ensinanza etc.,
agora que hai vinte e cinco anos.
Na época de internet o galego tamén está presente certeza i este brillo premido entre as pálpebras
na Rede ou no cine, a televisión ou o rock. Baste (1994).
para isto citar o éxito do audiovisual galego –quen
non lembra o éxito do programa infantil de televisión Xohana Torres publica Tempo de ría (1992),
Xabarín club?–, o número de internautas e continuador da liña telúrica, intimista ou de
enderezos electrónicos en galego ou mesmo a recreación da paisaxe mariñeira unida á
música en galego do rock bravú. O galego, sen preocupación patriótica de Estacións ao mar, pero
dúbida ningunha, ten problemas, pero tamén é certo ademais reivindica o dereito da muller a ser igual que
que podemos pensar racionalmente que estamos no o home no poema Penélope, que se converteu en
camiño de asegurar a esta lingua minorizada e verdadeiro símbolo para a poesía feminista dos anos
minoritaria as mil primaveras máis que para ela noventa:
pedía, pouco antes da súa morte, Álvaro Cunqueiro.
Así falou Penélope:
Dentro deste ambiente, a literatura na década dos “Existe a maxia e pode
noventa supón un afianzamento do desenvolvemento ser de todos.
que vimos que se producía nos oitenta e de novo a ¿A que tanto nobelo e
súa característica máis sobresaliente volve ser a súa tanta historia?
riqueza e variedade: variedade de temas, de estilos e EU TAMÉN NAVEGAR.
especialmente coexistencia de distintas xeracións de
escritores que co seu labor diario enriquecen a Nesta mesma liña de
literatura galega. poesía feminista, que
continúa a senda
aberta pola revista e o
A riqueza da poesía dos noventa grupo de poetas
feministas Festa da
A poesía está caracterizada pola cantidade e calidade palabra silenciada
dos poetas que publican nesta década. Tense dito creada nos oitenta,
incluso que, posiblemente, nunca se acadou unha cabe destacar tamén a
produción poética tan variada e de tanta calidade. Na obra poética nesta
década dos noventa conviven e publican en Galicia década dos noventa
máis de 300 poetas de distintas xeracións, que van doutro membro da
desde os máis veteranos da xeración do 36 ata os xeración dos
mozos da xeración dos noventa. cincuenta, María Xosé Queizán, que publica agora
Metáfora da metáfora (1991), Despertar das
Poetas da xeración do 36 seguen en activo por estes amantes (1994) e Fóra de min (1994).
anos. Así Pura Vázquez publica nesta década Arte
de navegar (1992) ou Desmemoriado río (1993). Os Méndez Ferrín publica
poetas da chamada xeración de enlace ofrecen agora Estirpe (1994), libro que en
novas achegas, nas súas liñas temática e estilística tons épicos e pondalianos
xa analizadas. Destaquemos A nada destemida recrea a historia e a paisaxe
(1991) de Antón Tovar e Prometo a flor de loto galegas, coa habitual riqueza
(1992), de Luz Pozo Garza. técnica e lingüística á que
nos ten afeitos; convértese
A xeración dos en libro de referencia para os
cincuenta, da Tebra ou novos poetas dos noventa.
das Festas Minervais ve
como os máis Bernardino Graña publica
caracterizados dos seus agora Himno verde (1992),
membros se converten exaltación da paisaxe galega
en clásicos. Manuel e do sentimento telúrico. Por outra parte, poetas
María, sen esquecer o desta xeración se consagran definitivamente nesta
compromiso social que década ou publican a versión definitiva de títulos
o fixo famoso nos seus. Así Avilés de Taramancos publica Última
cincuenta e sesenta, fuxida a Harar (1992), exemplo de serenidade
publica agora libros que panteísta ante a proximidade da morte; Salvador
afondan no paso do García-Bodaño ofrece a versión definitiva do seu
tempo ou a Tempo de Compostela, recreación de Santiago e
contemplación da Galicia no seu pasado, a súa paisaxe, os seus
paisaxe, como personaxes históricos etc., que tanto supuxo como
Compendio de orballos renovador da poesía galega na década dos setenta;
e incertezas (1991), A Manuel Álvarez Torneiro en As doazóns do
primavera de Venus (1993) ou Poemas para dicirlle a incendio (1993) ou Rigorosamente humano (1995)
dúas lagoas (1994). móstrase como unha voz cantora do gozo hedonista
da vida; Ánxeles Penas, en O santuario intocable
Uxío Novoneyra, o gran cantor da beleza dura e (1992) presenta unha intimidade chea de motivos
grandiosa das montañas do Courel no xa comentado míticos relacionados co soño, a escuridade, o medo á
Eidos, manifesta agora a dor que lle producen os falta de luz.
cambios na paisaxe galega producidos pola
modernidade e o abandono de formas de vida
tradicionais en Galicia no seu Poemas da doada
 As novas xeracións no final de século: a
xeración dos oitenta e os novos poetas
dos noventa
No apartado dedicado á chamada xeración poética
dos oitenta vimos como esta xeración inicia a súa
traxectoria nesta década e consolídaa na dos
noventa. Porén, nos noventa xorde un novo grupo de
poetas, a chamada xeración dos noventa, que en
certa medida cuestiona algún dos presupostos dos
seus irmáns maiores dos oitenta. Os xoves poetas
dos noventa, ou polo menos algúns deles, aínda que
continúen na liña de esixencia estética, técnica e
lingüística, dos membros da xeración dos oitenta,
reprochan a esta un excesivo culturalismo, elitismo e
ata afastamento da realidade cotiá. A xeración dos
noventa vai procurar unha poesía máis próxima á
realidade diaria, mesmo sen esquecer os tons épicos
ou os problemas sociais como poden ser a identidade
galega na época da globalización, a condición
sometida da muller, a reivindicación do dereito á
diferencia ou o contacto directo co receptor da poesía
a partir de recitais en lugares de diversión como
pubs ou lugares de ocio similares.
Os novos poetas dos noventa mostran incluso a súa
oposición aos seus irmáns maiores dos oitenta na
liña sinalada anteriormente en actos ou artigos nos
que lle reprochan xa abertamente o seu culturalismo,
escapismo ou tendencia a vivir na torre de marfil,
fronte aos seus
desexos de
volver a poesía
ao cotián ou a
convertela
fundamentalm
ente en
comunicación.
Así, son de
destacar os
discursos ou
artigos do novo
poeta dos noventa Miro Villar, que xa na temperá
data de 1993 publica o expresivo artigo Romper coa
estética dos 80. O I Encontro de Novos Escritores, de
1996, ou o I Congreso de Poesía Galega, tamén en
1996, celebrado en Compostela poden entenderse
como datas de consolidación desta nova xeración
poética. Por outro lado, estes novos poetas pronto se
verán difundidos polas antoloxías que contribúen á
súa canonización e aparecen escolmados e accesibles
a un público amplo en antoloxías como a de Teresa
Seara e Luciano Rodríguez, Para saír do século.
Nova proposta poética (1997), ou a de Helena
González, A tribo das baleas. Poetas de arestora
(2001). Mesmo a prestixiosa e clásica revista Grial
dedica un número a estes novos poetas dos noventa,
o 140, en 1998.
A nova xeración poética viuse favorecida por premios
de poesía que nesta década apostan pola súa poesía
como o Espiral Maior, Martín Codax etc. Non faltan
tampouco revistas que acollen a súa produción como
Animal, Clave Orión, Blas Espín etc. As editoriais
galegas clásicas e consagradas, como Galaxia ou
Xerais, acollen nas súas coleccións de poesía aos
novos poetas. Unha nova editorial xurdida nos
noventa, Espiral Maior, tamén aposta decisivamente
pola nova poesía nas súas coleccións Poesía e Illa
Verde. Incluso os propios poetas do grupo dos
noventa crean a súa propia editorial: Letras da Cal,
que publicará outra das antoloxías que dan a coñecer
o grupo, dEfecto 2000 (1999). Xorden tamén grupos
poéticos, que imitan o Rompente dos setenta ou o
espírito vangardista e rupturista do manifesto Máis
alá de Manuel Antonio e Álvaro Cebreiro, como Blas
Espín, Dolmen, Batallón Literario da Costa da Morte
etc. Destaca entre eles o colectivo Ronseltz, que
publica a revista do mesmo nome e na que se dará a
coñecer en 1994 a creación colectiva do grupo,
Unicornio de cenorias que cabalgas os sábados, onde
se manifesta claramente o afán lúdico, rupturista,
humorístico, reivindicativo e desmitificador do grupo,
así como o seu interese por tratar temas de
actualidade e a súa concepción da poesía como
comunicación co receptor, mesmo inmediata a través
do recital e non só coa lectura do poema na soidade.
Así pois, a nova xeración está formada por poetas
nacidos na década dos sesenta e os setenta, que se
dan a coñecer nos noventa, habitualmente de
formación universitaria e que son ademais a primeira
xeración que beneficiou da ensinanza da lingua e
literatura galegas establecida nos centros de ensino a
partir de 1981. Por outra banda, como xa sinalamos,
consideran que a poesía é fundamentalmente
comunicación co receptor, polo que volven ao recital
poético e ao contacto directo co receptor. Sen
esquecer os temas intimistas como o paso do tempo,
o desamor ou a soidade, retoman temas que
podemos considerar sociais como a reflexión sobre
Galicia, a súa identidade e situación á marxe de
mitos de calquera tipo e orixe, o ecoloxismo, o
pacifismo, a defensa da condición feminina, o dereito
á diferenza das minorías, a crítica ao consumismo ou
á incomunicación na sociedade actual, a marxinación
do disidente ou do diferente etc. Queren tamén
retratar o novo mundo urbano e os seus problemas,
chegando mesmo neste tema á narratividade lírica.
Moitos deles mostran tamén un decidido gusto polo
humor desmitificador e crítico das vangardas. É de
destacar a importante presenza de poetas mulleres,
que na liña do feminismo da revista literaria
feminista Festa da palabra silenciada, fundada nos
oitenta, defenden os dereitos da muller en todos os
campos e que, simbolicamente, rexeitan o nome de
poetisa, ligado connotativamente a unha poesía
edulcorada e ata cursi, porque consideran que a
poesía debe desenmascarar tamén os tópicos
machistas que se transmiten a través da linguaxe,
que foi forxada por e para os homes. Hai que sinalar
que este desexo de comunicación e inmediatez, de
incardinarse na realidade cotiá, dos novos poetas dos
noventa, non fai que descoiden
iden a técnica poética nin
a riqueza da linguaxe. Xabier Cordal (1965) formou
form parte de Ronseltz e é
autor de títulos como Fruto do teixo (1994) ou Afasia
Luísa Castro (1966) en Baleas e baleas (1998) (1997) nos que cultiva unha un poesía na que o
presenta a compromiso coa realidade
idade galega é fundamental, ás
adolescencia veces de tons épicos, sen s faltar o culturalismo, a
fem
feminina como ironía ou a desmitificación.
dese
desexo de
liberdade e Estevo Creus (1975) tamén participou no Batallón
independencia e Literario da Costa da Morte e é autor xa dunha obra
des
desbota o tema de certa amplitude –Poemas
Poemas da cidade oculta;
da infancia Areado. Na selva, pola tarde, ollando os tigres;
como paraíso Teoría do lugar; O libro dos cans– na que a
perdido; tamén intimidade, o amor ou as relacións
relaci persoais aparecen
sin
inala como tratadas cunha a técnica moi
m
ninguén
inguén a influída polo surrealismo.
dobre alienación da muller,
er, explotada no traballo e
na súa vida afectiva e neste sentido o seu poema A Olga Novo (1985) en Nós
miña nai traballaba nunha fábrica de conservas é nus ou Amar é unha india
antolóxico. presenta a paixón amorosa
desde unha
a perspectiva
Ana Romaní (1962) en Arden (1998) realiza un unha feminina e feminista que se
reivindicación da muller e esixe o dereit
ito desta a ser desenvolve en moita
moitas
protagonista en todo, mesmo utilizando símbolos e ocasións nunha paisaxe
imaxes como a leoa ou a egua para simbolizar a natural e agraria,, que
paixón feminina, substituíndo
ndo aos masculinos e simboliza a liberdade dos
tópicos león e cabalo. instintos.

María Xesús Pato (1955), aínda que nacida na Anxos Romeo (1965) cultiva unha un poesía
década dos cincuenta, caracterizada pola súa riqueza técnica e lingüística,
debe inclu
incluírse nesta que concibe como unha a forma de coñecemento
co ou de
xeración polos anos penetración no misterio da vida e do eu. No seu libro
de difusión d da súa Ollos de sal (1996) a condición feminina
fem ocupa un
obra, así como polas lugar de preferencia, poiss recupera a figura bíblica da
características desta. muller convertida en estatua de sal por ter
En Nínive (1995) transgredido os mandatos dunha
dun sociedade patriarcal
desenmascara e machista.
o patriarcalismo d da
linguaxe convencional Emma Couceiro (1977) en
e manifesta o seu Humidosas ou As entrañas horas
compromiso co analiza a intimidade e nela atopa
galeguismo, a condición feminina e a protesta sentimentos como a soidade,
so a
política. angustia, o medo,
edo, que plasma en
imaxes desacougantes
cougantes. A
Antón Lopo (1961, seudónimo de Antón Rodríguez intimidade preséntase como unha
López, cultiva en obras como Sucios e desexados, paisaxe desolada e triste.
Libro dos amados ou Pronomes unhaa lírica na que se
mestura vangardismo e clasicismo, amor e obsesión Esta lista de novos e novas
nova poetas
pola morte ou mesmo o tratamento da violencia. complétase con Antón L. Dobao, Manuel Xosé
Neira, Xosé M. Milán Otero, Marta Dacosta,
Miro Villar (1965) é un bo exemploemplo de poeta dos Helena de Carlos, Yolanda Castaño,Cast Arturo
noventa. Membro fundador e presidente d do Batallón Casas, Manuel Outeiriño, Martín Veiga, Lupe
Literario Costa da Morte convértese,, como vimos, en Gómez etc., que razóns óns de espazo nos obrigan a
certa medida en portavoz dos poetas desta xeración non darlles aquí a atención que merecen.
fronte aos dos oitenta. Foi cofundador ddunha editorial
para difundir a obra poética dos máis xoves
xoves, Edicións
do Dragón. En Ausencias pretéritas (1992) bota man
do soneto para cantar o amor e expresa tamén a
paixón amorosa e o desexo o erótico nas décimas de
42 décimas de febre. Abecedario da desolación
presenta o fracaso da relación amorosa.

Rafa Villar (1868), irmán do anterior, comparte con

el, o seu afán por difundir a poesía a e é un dos
responsables da editorial Letras da Cal
Cal, difusora da
poesía dos noventa. A crítica sinala
ala que a súa obra,
Liques da memoria, A sotavento dunha singradura
singradura,
etc., se caracteriza polo tratamento de tres temas: o
mar, a paisaxe e o compromiso político
político-social con
Galicia.
A narrativa plural de los noventa
A narrativa dos noventa continúa baixo o signo da
pluralidade, tanto temática como xeracional. Do
mesmo xeito que vimos na poesía, á narración,
xunto coas promocións e xeracións xa coñecidas que
continúan a súa produción, incorporarase nesta
década final do milenio unha nova promoción ou
xeración de narradores nados ao longo da década
dos sesenta e dos setenta que farán agora a súas
primeiras armas na narrativa.
Os máis veteranos, como Neira Vilas, continúan a
súa produción. En O home de pau, Neira Vilas ofrece
quince relatos breves unidos tematicamente pola
vida artificial que leva o home actual na cidade e
esquecendo a natureza.
A xeración da Nova Narrativa continúa a súa obra
nesta década. Méndez Ferrín publica a colección de
relatos breves Arraianos (1991), situados na
fronteira con Portugal e nos que, coa súa habitual
mestría técnica e riqueza lingüística, mestura a
realidade coa fantasía; na súa novela No ventre do
silencio (1999), con gran destreza técnica, recrea o
Santiago dos anos cincuenta, o da súa xeración das
Festas Minervais. O propio autor considera que esta
obra debe considerarse como a terceira dunha
triloxía que estaría formada por Antón e os iñocentes
(1976) e Bretaña, Esmeraldina (1987), xa analizadas
no seu lugar correspondente.
Carlos Casares ofrece outra das grandes novelas
desta década en Deus sentado nun sillón azul
(1996). Nela Casares reconstrúe os tempos da
república, a guerra civil e a inmediata posguerra a
través da peripecia intelectual, persoal e política dun
intelectual, no que algúns críticos viron reflectidos
aspectos e actitudes da vida de Vicente Risco.
Fernández Ferreiro consegue un grande éxito de
crítica e público con Agosto do 36 (1991), novela
sobre a guerra civil na que a loita política se mestura
coas paixóns amorosas.
María Xosé Queizán profunda na súa liña de novela
feminista. En Amor de tango (1992) recrea o Vigo da
República e da posguerra desde os ollos dunha
muller. O solpor da cupletista (1998) é unha
evocación da célebre bailarina pontevedresa la Bella
Otero; por fin en Ten o seu punto a fresca rosa
(2000) presenta unha historia urbana centrada no
Vigo actual cuxas protagonistas son mulleres de
distintas xeracións e niveis sociais.
Os escritores que se
deran a coñecer a finais
dos setenta ou ao longo
dos oitenta continúan e
confirman a súa valía
literaria ao longo desta
década. Alfredo Conde
inicia coa novela Sempre
me matan (1995) a súa
saga sobre a emigración
galega dos cincuenta e
sesenta a Venezuela,
que continúa en O fácil
que é matar (1998), que nos presenta xa enriquecida
á familia de emigrantes galegos dos Carou, con
innumerables negocios en Venezuela e Galicia. Anxo
Rei Ballesteros, na liña experimental que xa
coñecemos del por Dos anxos e dos mortos (1977),
ofrece agora unha extraordinaria novela, Loaira
(1992), na que utiliza todos os procedementos
propios da moderna narrativa.
Alfonso Álvarez Cáccamo cultiva unha novela
humorística, satírica e ata esperpéntica de
indubidable encanto da que é bo exemplo As baleas
de Eduardo Reinoso (1990). V. Fernández
Freixanes ofrece en A cidade dos césares (1993) un
retrato da primeira emigración galega a América, á
Patagonia, durante o reinado de Carlos III. Ramiro
Fonte, poeta da xeración dos oitenta, toca agora a
narrativa con Os leopardos da lúa (1993), novela de
aprendizaxe que mestura o policial e o lirismo para
presentar a vida dos estudantes composteláns do
final do franquismo e da transición; a novela
pretende ser un retrato da xeración do escritor.
Carlos G. Reigosa continúa coas
aventuras do seu detective
Nivardo Castro en A guerra do
tabaco (1996) ou en Narcos
(2001), sobre o mundo do
narcotráfico galego das Rías
Baixas. X. Rábade Paredes
reconstrúe a Galicia do XVII nunha
historia de bruxas e Inquisición en
Branca de Loboso (1992).
Xavier Alcalá continúa coa súa produción e é de
destacar o conxunto de relatos Latitude austral
(1991) no que presenta a aventura da exploración de
América polos galegos. En Cárcere verde (1990)
ofrece unha interesantísima novela de aventuras no
ambiente asfixiante da xungla americana. En Alén da
desventura (1998) sitúa a acción da novela no último
terzo do século XVII. Manuel Martínez Oca publica
Diario de inverno (1994), novela na que utilizando a
técnica do manuscrito achado vai descubrindo o
proceso de namoramento dun esquizofrénico.
Darío Xohán Cabana
mestura fantasía e
realidade, campo e cidade,
humor e meditación en
Fortunato de Trasmundi
(1990); O cervo na torre
(1994) reconstrúe a
intrahistoria de Galicia entre
a realidade e a ficción; en
Candido Branco e o
Cabaleiro Negro (1992)
retoma o mundo dos libros
de cabalarías; posiblemente,
a súa mellor achega nesta década sexa a novela
histórica Morte de rei na que con gran erudición
reconstrúe a vida do último rei de Galicia, o mítico
don García.
María Gándara tamén cultiva a novela histórica e en
Magog (1997) ofrécenos a nenez galega do futuro
Afonso VII e o ambiente de intrigas e loitas na que
se desenvolve. Úrsula Heinze achégase á paixón
amorosa e á angustia que produce a enfermidade e a
inminencia da morte en Culpable de asasinato
(1993).
A década dos noventa vai supoñer a consagración en
Galicia e mesmo fóra de Galicia de dous dos
narradores que deran a coñecer nos oitenta: Manuel
Rivas e Suso de Toro. Rivas alcanza un
extraordinario éxito de
vendas e crítica coa colección
de relatos breves Qué me
queres amor (1995), no que
destaca o conto A lingua das
bolboretas, que realiza o
retrato dun extraordinario
mestre nos tempos da
República e comezos da
guerra civil. En O lapis do
carpinteiro (1998)
preséntanos unha historia de
amor ambientada nos duros
tempos da guerra civil e
baseada en personaxes reais.
Outras obras de Rivas como Os comedores de
patacas, Ela maldita alma, A man dos paíños,
convertéronse tamén en éxitos por esa acertada
mestura entre campo e cidade, progreso e tradición,
lirismo e realismo sucio que adoita aparecer nas súas
obras e que fan de Rivas un dos grandes intérpretes
da Galicia actual, que aínda oscila entre a tradición
do mundo rural e o cambio da modernidade.
Suso de Toro usa unha innovadora técnica
vangardista en Tic-tac (1993), sinalada
unanimemente pola crítica como unha das mellores
novelas galegas da fin de milenio e que fai popular
ao seu protagonista Nano, un marxinado social, que,
desde a súa posición periférica á sociedade actual,
mostra unha
extraordinaria lucidez
para analizar os
problemas do noso
tempo. Círculo, Calzados
Lola ou Non volvas
móstrannos xa a Suso de
Toro como un valor
consolidado da narrativa
galega actual. Ao igual
que en Rivas, a súa
mestura entre realismo e
fantasía, mundo rural e
mundo urbano, tradición e modernidade, lirismo e
realismo sucio convérteno nun valor seguro da actual
narrativa galega e nunha extraordinaria testemuña
da Galicia do cambio de milenio.
Na década dos noventa incorpórase á narrativa
galega unha nova promoción ou xeración de
escritores. A maioría deles, como os poetas da
xeración dos noventa, naceron nas décadas dos
sesenta e setenta, son universitarios e
aproveitáronse xa da ensinanza do galego en
colexios, institutos e universidades. Aínda que
maiores por idade temos que situar neste grupo a
Marilar Aleixandre (1947) e Bieito Iglesias
(1957). Marilar Aleixandre manexa con mestría a
intriga e o ritmo en Tránsito dos gramáticos (1993),
como ocorre tamén en A compañía clandestina de
contrapublicidade, acertada mestura de técnicas de
novela negra, novela reportaxe, humor e crítica
ecoloxista. A súa A expedición do Pacífico (1994) é
unha extraordinaria novela de aventuras, moi do
gusto dos lectores máis novos. Bieito Iglesias
realiza na colección de relatos Miss Ourense unha
extraordinaria interpretación do Ourense dos anos
sesenta e comezos dos setenta con técnicas moitas
veces tomadas da novela negra. A súa traxectoria
complétase na década dos 90 con Vento de seda
(1993), especie de memoria da súa propia xeración,
e O mellor francés de Barcelona (1999), na que os
motivos do sexo, a violencia e a loita polo poder
toman unha grande importancia.
Fran Alonso (1963) en Tráiler (1991) ofrece unha
novela reportaxe sobre a vida dos camioneiros e
reflicte a tensión modernidade-tradición que se dá na
actual sociedade galega. Xurxo Borrazás (1963)
toca a novela negra con Criminal (1994) e mestura a
aventura coa reflexión intelectual en Eu é (1996).
Xosé Carlos Caneiro (1963) aposta por unha
novela de calidade e sen considerar as esixencias do
mercado, o que o converte nun dos novelistas máis
profundos do actual panorama literario galego como
ben deixan ver O infortunio da soidade, Un xogo de
apócrifos, Os séculos da lúa e Ébora.
Xosé Cid Cabido (1959) critica o sistema capitalista
en Panificadora (1991) e presenta o absurdo do
mundo actual na interesantísima Grupo Abeliano
(1999). Xosé Miranda en Historia dun paraugas
azul (1991) renova a novela histórica, mesturando
dun xeito moi cunqueiriano
realidade e fantasía. En Morning
Star (1998) combina a técnica
da novela de aventuras, a
novela histórica e a sentimental
para presentarnos a aventura
dun mozo en medio dunha
gavela de salteadores no
ambiente da revolución de
1846. Antón Riveiro Coello
logra un éxito de crítica e
público coa intelectual A quinta
de Saler (1999) e tamén con As rulas de Bakunin
(1999), viaxe polo XIX guiados polo anarquista que é
protagonista. Anxo Angueira (1961) presenta en
Pensa nao como se viven os cambios da II República
nunha aldea galega: a emigración, o agrarismo, as
sociedades sindicais campesiñas etc., aparecen
retratadas alí ao lado dunha historia de amor; a
novela remata coa rebelión do 36 e a súas
consecuencias para esta comunidade rural.
Ramón Caride Ogando (1957) decántase pola
ciencia ficción e en Soños eléctricos (1992) ofrécenos
un mundo futuro deshumanizado, cruel e robotizado.
Anibal Malvar cultiva a novela negra e consegue un
gran resultado neste tipo de novela con Unha noite
con Carla (1995). Xosé Manteiga, con forte
influencia do cine, dá en Manancial (1997) unha
historia na que o absurdo e a violencia ocupan un
gran lugar. Xavier Queipo ofrece en Ringside once
relatos breves de grande universalismo, xa que
transcorren en tempos e lugares totalmente
diferentes. Manuel Seixas (1961) ofrece en A
velocidade do frío (1996) a soidade e desamparo do
home contemporáneo.
A esta lista teríamos que engadir outros nomes como
Manuel Darriba, Gonzalo Navaza, Núñez Singala,
Marica do Campo, Camilo Franco, Santiago
Jaureguizar, Miguel Anxo Murado, Paulino Pereiro,
Xurxo Souto, Xelís de Toro e outros, dos que non
podemos ocuparnos pola falta de espazo.
O teatro, entre o desasosego e a esperanza grazas pola súa
salvación. En Historias
Nos noventa o teatro galego segue a súa andaina peregrinas (1995)
nunha liña claramente de continuidade cos oitenta. presenta a vida das
Malia a creación do Instituto Galego de Artes compañías ambulantes
Escénicas e Musicais
Musicais, a de teatro que nos
confirmación de séculos XVI e XVII
determinadas compañías percorrían a provincia.
estables como Teatro do Xavier Lamas utiliza
Atlántico, Teatro do técnicas esperpénticas
Noroeste, Chévere, e valleinclanescas en O
Ollomoltranvía etc., ou a publicación de novas peregrino errante que
revistas sobre teatro como Escaramuza ou Revista cansou ó demo (1994)
Galega de Teatro, segue gue destacándose a falta de e en O serodio
teatros estables, a escaseza de público, a remordemento do
insuficiencia das axudas institucion
institucionais ou de amor (1995). Raúl
campañas educativas para atraer má máis público ao Dans (1964) presenta
teatro, especialmente xente nova.. Por outra banda, en Lugar (1994) os
publicacións non especializadas en teatro oc ocúpanse problemas de todo tipo
das estreas e edicións de obras que suscita a
teatrais, como é o caso de A Nosa construción dun encoroncoro nun sitio denominado
Terra, Grial, Tempos Novos, Anuario precisamente Lugar. Por fin, Andrés Álvarez Vila e
Galego de Literatura etc. Sen dúbida, Xosé Cid Cabido ofrecen en Copenhague (1993)
é unha polémica que afecta non só ao unha mostra do teatro que el
eles chaman
teatro galego, senón tamén a outros evidencialismo, no que a trama pasa a un plano
teatros, pero que no caso do galego secundario para presentar os problemas da
se ve agravada pola súa condición de sociedade contemporánea a partir do d simple diálogo
lingua minoritaria e aínda minorizada. dos personaxes. Nin que dicird ten que a riqueza
teatral galega destes anos,
ano como ocorre noutros
Porén, é indubidable a riqueza e variedade de xéneros, non se esgota
gota nos autores e obras citadas,
dramaturgos. Seguen publicando e estreando senón que poderiamos engadir
eng moitos outros, o que
dramaturgos de xeracións anteriores e aparece unha non facemos
acemos por evidentes razóns
raz de falta de
nova xeración de autores dramáticos. Entre os má máis espazo.
veteranos, citemos, como exemplo,
emplo, a a achega de
Agustín Magán, con Os Rebertes (1990), recreación
da Galicia medieval das rebelións irmandiñas
irmandiñas. A O ensaio da fin do milenio
xeración de Abrente continúa o seu labor. Vidal
Bolano presenta en Saxo tenor (1991) un drama de O ensaio galego da fin do d milenio tamén se
perdedores que constitúe, ademais, unh ha dura crítica caracteriza pola coexistencia de ensaístas de
ao poder político actual; en Días
as sin gloria (1992), ao distintas xeracións. Seguen en activo os ensaístas de
xeito do western itinerante, dános a visión dun Galaxia, que vimos que se deron a coñecer nos anos
Camiño de Santiago degradado e transitado por cincuenta. Así Fernández del Riego ofrécenos en O
pícaros, prostitutas e en xeral perdedores e río do tempo (1990) un texto fundamental para
derrotados da vida. M. Lourenzo continúa a súa comprender a Galicia actual nunha acertada mestura
tarefa e recibe en 1997 o de autobiografía e meditación
Premio Nacional de ensaística propiamente dita. di
Literatura Dramática, García-Sabell, outro
tro dos
como recoñec
coñecemento ao veteranos fundadores de
seu traball llo dramático Galaxia, enfróntase con
continuado ao llongo de clarividencia á morte e á vellez
varias décadas. en Paseata arredor da morte
(1999). Danse a coñecer er nesta
Pero tamén xorden novos s dramaturgos nsta época, década novos ensaístas como
que intentan, seguindo a liña dos setenta e os Andrés Capelán,, que analiza
oitenta crear una dramaturxia ia propia. Adoitan ser o desenvolvemento cultural do d
non só escritores, senón homes de teatro polo que se Santiago universitario dos anos
conxuga neles, ás veces, o escritor, o actor e o trinta en Contra a Casa da
director de escena. Por iso, é un unha xeración Troia (1994) ou Antón
consciente de que o teatro non só é texto, senón Baamonde, que cultiva o ensaio filosófico en A rosa
tamén posta en escena, expresión corporal dos sen porqué (1997). Por outra parte, é de destacar a
actores e actrices etc. Dentro dest destes novos presenza na
dramaturgos alcanzaron xa xustousto renome Cándido prensa diaria ou en revistas de ensaístas que cultivan
Pazó (1960), que en Raíñas de pedra (1994) recrea a colaboración periodística en artigos xornalísticos e
a desgraciada historia das irmás XoaXoana e Inés de que contan xa a cun público que espera cada día ou
Castro, desde una perspectiva anovadora na que a cada semana con avidez ese artigo. Moitos destes
condición da muller ou a participación d
do pobo toman artigos pasan despois s a formar libros como ten
unha importancia decisiva. Miguel A Anxo Murado sucedido con Un país de palabras, de Carlos Casares,
(1965) lévanos á Galicia e ao Camiño o de Santiago do Prosas recuperadas de Dosinda Areses,
Areses de Méndez
XVIII en A grande noite de Fiz (1992) a ao ofrecernos Ferrín, Parado na tormenta,
tormenta de Suso de Toro ou
a peregrinación a Compostela dun capitán que d dá Galicia, Galicia, de Manuel Rivas.
A literatura infantil e xuvenil outra parte,
á hora de
A finais dos anos sesenta e nos setenta movementos escribir isto
culturais ou asociacións culturais como O Facho ou O (decembro
Galo repararon na importancia que para a lingua e de 2001),
literatura galegas tiña a captación de nnenos e mozos Amnistía
para a literatura galega e así convocaron por aquel
aqueles Internacion
anos premios para narración ou teatro diri dirixidos á al acaba de
infancia e mocidade. Por outra banda,, a introdución conceder o
da lingua galega como materia obrigatoria
igatoria en 1981 seu Primeiro
no ensino primario e secundario deu lugar á Premio
aparición dun gran número de autores de literatura Literario a O
infantil e xuvenil. Hoxe en día a literatura infant
infantil e lapis do
xuvenil galega conta cun elenco de grandes autores carpinteiro,
e autoras que, ademais, son traducidos a ao castelán e de Manuel
a outras linguas do noso contorno cultural. Por o outro Rivas, que
lado proliferan nestes anos s os premios e coleccións foi traducida
de editoriais dedicados aos lectores má
máis novos como a dezaseis
poden ser Árbore, Merlín, O Barco de Vapor etc. linguas,
Neste sentido podemos dicir que son x xa clásicos da entre elas o
literatura infantil e xuvenil
uvenil escritores como Paco xaponés, pola súa defensa dos dereitos
dere humanos.
Martín, María Victoria Moreno, Fernández Paz Paz, Isto dá idea da difusión que alcanza a actual
Vázquez Freire, Alberto Avendano ano, Fernández literatura galega.
Martínez, Villar Janeiro, X. Docampo, Xoán Babarro,
Gloria Sánchez, Fina Casalderrey, Marilar Aleixandre, Ademais, a literatura galega tamén se cultiva fóra de
Pepe Carballude e tantos otros. Galicia. En Madrid o grupo literario Bilbao, nome do
café onde se reúnen os seus se membros, realiza un
interesante labor de creación e a el pertencen figuras
tan representativas da literatura e cultura galegas
actuais como Vicente Araguas ou Fermín Bouza.
No mesmo sentido habería ría que destacar o grupo de
escritores galegos s de Barcelona, que realiza
ademais s un gran labor de difusión da lingua e cultura
galegas en Cataluña, onde sobresae a figura do
ensaísta, poeta e dramaturgo Camilo Valdehorras.
Nesta liña de difusión da literatura galega fóra de
Galicia hai que sinalar tamén o traballo do poeta e
ensaísta rianxeiro, afincado en Madrid, Antonio
Domínguez Rey, que coa co súa asociación AULIGA,
tenta difundir a lingua e literatura galegas non só no
 Unha a literatura para o novo ámbito da península Ibérica, senón s tamén na
Romania, tanto a vella como a nova, especialmente
século e o novo milenio:
en América.
tradición e renovación na Parece por tanto
literatura galega actual que as mil
primaveras máis
Por lo visto ata agora, podemos dicir
cir que entre o ano que pedía
1981 e o 2000 a literatura galega tivo un Cunqueiro para a
desenvolvemento en canto á cantidade idade e calidade lingua e literatura
dos seus escritores como no se deu en ningunha galegas están
outra época e na que se combinan harmoniosamente
armoniosamente aseguradas, non
tradición e innovación. Tamén temos emos s sinalado as só en Galicia,
luces e sombras que rodean a actual situación da senón incluso fóra
lingua galega e da súa literatura, como adoita de Galicia.
ocorrer coas linguas minorizadas e minoritarias.
Convén destacar que, porén,, a literatura galega
comeza a contar cun público fiel, que as obras
dalgúns dos seus us escritores son esperadas por este
público entregado que acode de a mercalas e Traducido e adaptado de Manuel Rodríguez Alonso: Historia de la
literatura gallega.
gallega Acento Editorial. Madrid 2002.
especialmente cómpre sinalar alar que hahai un interese
pola literatura galega, en todos os seus xéneros, fóra
de Galicia como cremos que nunca se ten producido.
Non só se traducen as novelas, xénero máis
traducible, senón que mesmo os seus poetas, e xa
non os clásicos, senón os máis novos,, son vertidos a
outras linguas. Valla como exemplo emplo a recente
antoloxía da poesía última galega,, da xeración dos
noventa, A tribo das baleas. Poetas de arestora
(2001), na que os poemas galegos s escolmados
aparecen traducidos ao castelán e a ao inglés. Por