MSG 4/ SM/2010/Wykład

MIĘDZYNARODOWE PRZEPŁYWY KAPITAŁU

1. Pojęcie wywozu (eksportu) kapitału

W literaturze ekonomicznej spotyka się różne definicje pojęcia wywozu (eksportu) kapitału.
W wąskim ujęciu wywóz kapitału oznacza wywóz (przepływ) środków rzeczowych i/lub finansowych, w
celu wytwarzania za granicą produktów materialnych lub usług tak, aby eksporter kapitału mógł osiągnąć
dochód z jego wykorzystania.
• Wywóz kapitału w formie dóbr rzeczowych (inwestycyjnych), które służą do wytwarzania za
granicą dóbr i usług.
• Wywóz kapitału w formie pieniężnej. Między eksporterem a importerem rodzą się skutki typu
należności – zobowiązania (zobowiązanie do zwrotu otrzymanych do dyspozycji środków
finansowych wraz z odsetkami).

W szerokim2 ujęciu eksport kapitału obejmuje dodatkowo zagraniczną pomoc gospodarczą

(kapitałową) oraz takie formy transferu pozycji majątkowych, jak: umorzenie długów, odszkodowania
wojenne, odszkodowania nacjonalizacyjne.

wąskie ujęcie szerokie ujęcie

tylko osiąganie dochodu ← cel → osiąganie dochodu, realizacja celów
politycznych, pomoc humanitarna
2. Wywóz kapitału – główne kryteria podziału i klasyfikacja

2.1. Ze względu na formę wywozu kapitału:

• kapitał produkcyjny:
– zagraniczne inwestycje bezpośrednie,
→ inwestycje typu greenfield, czyli uruchomienie przedsiębiorstwa od podstaw
(łącznie z zakupem nieruchomości);
→ wykupienie lub przejęcie istniejących już firm w celu kontynuowania
działalności gospodarczej;
→ nabycie pakietu akcji dającego prawo do kierowania danym przedsiębiorstwem.

2 Za przepływ kapitału w szerokim znaczeniu można też uznać wszelki, odnotowywany w bilansie płatniczym
ruch kapitału przez granicę. Przepływ kapitału w wąskim znaczeniu oznacza, że ten rodzaj przepływu kapitału
dokonywany jest w celu osiągnięcia zysku przez podmioty gospodarcze inne niż bank centralny. Bank centralny
może dokonywać eksportu lub importu kapitału np. interweniując na międzynarodowym rynku walutowym lub
pozyskując kredyt z Międzynarodowego Funduszu Walutowego. A. Budnikowski: Międzynarodowe stosunki
gospodarcze. Warszawa 2006.
 2

Inwestycje bezpośrednie dokonywane przez podmioty gospodarcze w różnych krajach są podstawą

tworzenia i rozwoju przedsiębiorstw (korporacji) transnarodowych.

– zagraniczne inwestycje portfelowe (pośrednie),

[zakup zagranicznych papierów wartościowych: akcji, obligacji, bonów skarbowych]
↑
Kryterium rozróżnienia między zagranicznymi inwestycjami bezpośrednimi a portfelowymi jest to,
czy eksporter kapitału ma kontrolę nad zagranicznym (inwestycje bezpośrednie), czy też nie ma
(inwestycje
portfelowe). Trudności sprawia jednak podanie jednego i precyzyjnego kryterium liczbowego
odróżniającego oba rodzaje inwestycji i dlatego wiele zależy tu od klasyfikacji przyjętej w danym kraju
(np. 10%)

• kredyty zagraniczne (kapitał pożyczkowy):

– kredyty eksportowe (handlowe),
[służą sfinansowaniu konkretnej transakcji kupna-sprzedaży towarów i usług, z
reguły w kraju wierzyciela]
– kredyty finansowe.
[mogą być udzielane w formie środków przekazanych na rachunek kredytobiorcy,
przy czym kredytodawca nie określa w tym wypadku celu i kierunków
wykorzystania środków pieniężnych]

2.2. Ze względu na okres, na jaki kapitał jest wywożony za granicę:

• kapitał krótkoterminowy (do jednego roku), ← np. krótkoterminowy kredyt handlowy
• kapitał długoterminowy (powyżej jednego roku). ← np. zagraniczne inwestycje bezpośrednie
Uwaga: w warunkach gospodarki rynkowej ścisłe rozdzielenie ruchów kapitału w aspekcie czasowym nie
zawsze jest łatwe. Na przykład część lokat mających formalnie charakter krótkoterminowy, stanowi w
istocie kapitał długoterminowy, ponieważ bywa utrzymywana przez czas nieokreślony. Naturalnie
występują także przypadki odwrotne.

2.3. Ze względu na formę (kryterium) własności :

• kapitał prywatny,
• kapitał państwowy,
• kapitał międzynarodowych instytucji finansowych.
2.4. Ze względu na charakter wywozu kapitału:
• autonomiczne ruchy kapitału,
• indukowane (wyrównawcze) ruchy kapitału.
2.5. Ze względu kierunek ruchów (wywozu) kapitału:
• eksport kapitału (obroty aktywne),
• import kapitału (obroty pasywne).
W zasadzie są to dwie strony tego samego zjawiska, ale podział ten jest uzasadniony, zwłaszcza dla oceny
skutków przepływu kapitału dla kraju eksportującego, jak i importującego kapitał.

3. Przyczyny i warunki wywozu kapitału

 3

Za zasadniczą przyczynę (motyw) można uznać chęć osiągnięcia maksymalnego zysku. W praktyce
sprawa jest bardziej złożona i dlatego można wyróżnić następujące najważniejsze przyczyny eksportu
kapitału:
• możliwość osiągania wyższej stopy zysku za granicą w porównaniu z krajową stopą zysku,
• niższe koszty inwestycji i produkcji za granicą w porównaniu z krajowymi,
• zapewnienie dostępu do źródeł surowców, zwłaszcza o podstawowym znaczeniu,
• względy polityki handlowej (uniknięcie barier celnych), dzięki ulokowaniu kapitału w krajach,
w których te bariery występują,
• względy podatkowe (możliwość skorzystania ze specjalnych ulg dla inwestorów),
• wykorzystanie przewagi technologicznej, która nie występuje w stosunkach wewnątrzkrajowych,
• zdobycie zagranicznych rynków zbytu,
• względy spekulacyjne,
• poprawa struktury lokat kapitałowych,
• różnice w poziomie stabilizacji stosunków politycznych i ekonomicznych w różnych krajach.
Inne przyczyny: polityczne, militarne, humanitarne (por. wąskie i szerokie ujęcie eksportu kapitału).

Do warunków sprzyjających wywozowi kapitału zaliczyć można:

• bezpieczeństwo inwestycji związane przede wszystkim z ryzykiem politycznym,
• rozwój systemu bankowego i wyspecjalizowanych instytucji pośredniczących w wywozie,
• możliwość transferu zysku z lokat zagranicznych,
• możliwość zabezpieczenia się przed ryzykiem kursowym.

4. Skutki przepływu kapitału

4.1. Skutki dla kraju eksportującego kapitał.

4.2. Skutki dla kraju importującego kapitał.

5. Uczestnictwo Polski w światowych obrotach kapitałowych

→ Literatura dodatkowa:

1. Inwestycje zagraniczne w Polsce. Raport roczny. IBRKK, Warszawa (za odpowiednie lata).