SỞ VĂN HÓA, THỂ THAO VÀ DU LỊCH TỈNH BR-VT

THƯ VIỆN TỈNH

SƯU TẬP CHUYÊN ĐỀ:

Tổng kết 15 năm thực hiện Nghị quyết Trung ương 5 Khóa VIII:

VĂN HÓA SOI ĐƯỜNG CHO QUỐC DÂN ĐI

Bà Rịa, tháng 2-2014

Sưu tập chuyên đề:
VĂN HÓA SOI ĐƯỜNG
CHO QUỐC DÂN ĐI LỜI NÓI ĐẦU
Văn hóa là nền tảng tinh thần của xã hội, vừa là mục
tiêu vừa là động lực thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã
hội và các hoạt động khác của đất nước ta. Đảng và nhà
nước luôn quan tâm và chăm lo phát triển văn hóa, coi
văn hóa là một mặt trận quan trọng trên lĩnh vực tư
tưởng, góp phần to lớn vào thắng lợi của sự nghiệp cách
mạng của đất nước, nhân dân ta.
Qua 15 năm thực Nghị quyết Trung ương 5 khóa
VIII về xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên
tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, nhận thức về vai trò, vị trí
Chịu trách nhiệm nội dung của văn hóa đã được nâng lên rõ rệt. Nhiệm vụ về xây
dựng và phát triển văn hóa Việt Nam đã đạt được nhiều
Giám đốc kết quả quan trọng, đóng góp xứng đáng vào thành tựu
PHẠM DIÊM chung to lớn của đất nước, của nhân dân trong thời kỳ
đổi mới.
Nhân dịp Tổng kết 15 năm thực hiện Hội nghị Trung
Biên tập
ương 5 khóa VIII, Thư viện tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu sưu
THU VANG tầm, biên soạn sưu tập chuyên đề: “Văn hóa soi đường
KIM YẾN cho quốc dân đi”, nhằm cung cấp cho bạn đọc có cái
nhìn tổng quát những việc mà ngành văn hóa đã thực
hiện trong 15 năm qua và những chính sách, những đổi
mới mà ngành văn hóa sẽ thực hiện trong thời gian tới.
Dù đã rất cố gắng, nhưng bộ sưu tập không thể tránh

Thư viện tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu khỏi những sai sót, rất mong nhận được sự góp ý của tất
Số 4 - Phạm Văn Đồng - Phường Phước Trung cả bạn đọc.
Tp. Bà Rịa - tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu
Điện thoại: (064) 3742104 - 3742101 Thư viện tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu
Email: thuvien@thuvienbrvt.com.vn
Website: thuvienbrvt.com.vn
Thư viện số: thuvienso.thuvienbrvt.com.vn
 MỤC LỤC
PHẦN 1: Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Tổng kết 15 năm thực hiện Nghị quyết
Hội nghị Trung ương 5 khóa VIII
1. Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Tổng kết 15 năm thực hiện Nghị quyết Hội nghị
Trung ương 5 khóa VIII……………………………….... ................................................ 01
2. Văn hóa soi đường cho quốc dân đi ...................................................................... 04
3. Một Nghị quyết mang tầm vóc chiến lược về văn hóa ........................................... 17
4 . Để văn hóa thật sự trở thành sức mạnh nội sinh .................................................. 20
5. Đổi mới tư duy trong phát triển là quy luật, văn hóa không thể là ngoại lệ ……….23
6. Xây dựng nền văn hóa xứng đáng với lịch sử, đủ sức vững bước cùng thời đại ..... 27
7. Các nhà khoa học nói gì? ..................................................................................... 32
8. Khoảng cách từ chủ trương tới thực tiễn .............................................................. 43
9. Không để nhạt phai bản sắc ................................................................................. 45
10. Ý kiến của một số tỉnh, thành .............................................................................. 50
11. Văn hóa khơi dậy tình yêu Tổ quốc ..................................................................... 54
12. Đạo đức, lối sống suy thoái ở mức “không thể xem thường” .............................. 56
13. Tiếp tục xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc
dân tộc ............................................................................................................................... 59
14. Xây dựng và phát triển văn hóa Việt Nam trong tình hình mới ............................ 61
15. Hành trang văn hoá phát triển trong thời kỳ mới ................................................ 66
16. Cần một Nghị quyết mới tiếp sức ……………………………………………………......69
17. Hiện thực mới cần những kiến giải mới, chính sách mới……………………………..73
18. Xây dựng Hệ giá trị văn hóa Việt Nam trong tình hình mới ................................ 76
19. Đổi mới và hoàn thiện chính sách văn hóa ......................................................... 78
20. Những thách thức và xu thế phát triển văn hóa Việt Nam trong thời kỳ mới ......... 81
PHẦN 2: Tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu báo cáo Tổng kết 15 năm thực hiện Nghị quyết
Trung ương V (khoá VIII) về "Xây dựng nền văn hoá Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản
sắc dân tộc".
21. Tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu báo cáo Tổng kết 15 năm thực hiện Nghị quyết TƯ Vkhoá
VIII) về "Xây dựng nền văn hoá Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc”……….84
22. Tham luận nhiệm vụ xây dựng đời sống văn hóa cơ sở và những vấn đề đặt ra..108
Sưu tập chuyên đề Văn hóa soi đường cho quốc dân đi

Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Tổng kết 15 năm thực hiện
Nghị quyết Hội nghị Trung ương 5 khóa VIII
Ngày 08/8, tại Hà Nội, Bộ VHTTDL đã tổ chức Hội nghị tổng kết 15 năm thực hiện
Nghị quyết Hội nghị lần thứ 5 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa VIII về xây dựng và
phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc.
Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Tấn sâu sắc và toàn diện về văn hoá sau Đề
Dũng; Trưởng Ban Tuyên giáo Trung ương cương văn hóa Việt Nam năm 1943. Nghị
Đinh Thế Huynh; Phó Thủ tướng Chính phủ quyết TW 5 khóa VIII vừa có tính chiến lược
Nguyễn Thiện Nhân dự Hội nghị. lâu dài, vừa có tính cương lĩnh hành động
Nghị quyết Trung ương 5 (khóa VIII) trong việc xây dựng và phát triển nền văn
của Đảng là nghị quyết có ý nghĩa chiến lược hóa Việt Nam thời kỳ đổi mới để thực sự
về văn hóa. Qua 15 năm thực hiện Nghị bước vào thời kỳ CNH, HĐH và hội nhập
quyết, nhận thức về vai trò, vị trí văn hóa quốc tế, tạo bước ngoặt về tư duy và nhận
trong Đảng, trong toàn xã hội được nâng lên thức văn hóa. Hội nghị lần thứ 10 của Ban
rõ rệt. Chủ trương của Đảng và tư tưởng Hồ Chấp hành Trung ương Đảng khóa IX (tháng
Chí Minh về văn hóa đã lan tỏa rộng sâu 7-2004) đã khẳng định Nghị quyết Hội nghị
rộng trong đời sống xã hội. lần thứ 5 Ban Chấp hành Trung ương Đảng
Nguồn lực văn hoá, mà trước hết là khóa VIII thực sự có ý nghĩa chiến lược về
nguồn lực con người ngày càng được phát văn hóa của Đảng ta.
huy, phát triển toàn diện. Quan hệ hợp tác Theo Bộ trưởng Hoàng Tuấn Anh, sau
quốc tế về văn hóa ngày càng được mở rộng, khi Nghị quyết ra đời, Ngành văn hoá từ
qua đó quảng bá rộng rãi hình ảnh đất nước, Trung ương đến cơ sở đã tổ chức quán triệt,
con người Việt Nam trên phạm vi toàn thế ban hành Chương trình hành động, tổ chức
giới. Bên cạnh đó, nhiệm vụ xây dựng và triển khai, nhiều văn bản quy phạm pháp
phát triển văn hóa Việt Nam đã đạt được luật, các quy chế được ban hành nhằm hướng
nhiều kết quả rất quan trọng.Phát biểu khai dẫn, điều chỉnh các hoạt động văn hoá. Sau
mạc Hội nghị, ông Hoàng Tuấn Anh, Uỷ 15 năm thực hiện Nghị quyết đã đạt được
viên Ban Chấp hành nhiều thành tựu, vị trí,
Trung ương Đảng, Bộ vai trò của văn hoá
trưởng Bộ VHTTDL truyền thống được đề
khẳng định, Nghị quyết cao, tư tưởng, đạo đức,
“Về xây dựng và phát lối sống của người Việt
triển nền văn hóa Việt Nam có nhiều chuyển
Nam tiên tiến, đậm đà biến tích cực; thể chế,
bản sắc dân tộc” (Nghị thiết chế văn hoá được
quyết TW 5 khóa VIII) củng cố, tăng cường về
là văn kiện chuyên đề, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng chỉ đạo Hội nghị số lượng, từng bước

Trang 1
Sưu tập chuyên đề
nâng cao chất lượng; vai trò của văn hoá
trong phát triển kinh tế ngày càng được chú
trọng; công tác tu bổ, tôn tạo, bảo tồn di sản
văn hoá đạt được nhiều kết quả tốt, từ việc
xây dựng các văn bản pháp quy đến việc đưa
các di sản đến với thế giới; đời sống văn hoá
cơ sở đã có bước phát triển mới; nhận thức
về giá trị di sản văn hoá và truyền thống văn
hoá được nâng cao; xã hội hoá hoạt động văn
hoá được đẩy mạnh nhất là trong lĩnh vực
bảo tồn di sản văn hoá, hoạt động sân khấu,
văn nghệ quần chúng; giao lưu, hợp tác, hội
nhập văn hoá quốc tế từng bước được mở
rộng. Đội ngũ sáng tác, biểu diễn ngày càng
đông, hoạt động nghệ thuật biểu diễn phong
phú; đội ngũ cán bộ quản lý văn hóa ngày
một trưởng thành. Phong trào "Toàn dân
đoàn kết xây dựng đời sống văn hoá" có tác
động to lớn đối với việc xây dựng gương
người tốt việc tốt, uống nước nhớ nguồn, đền
ơn đáp nghĩa, việc xoá đói giảm nghèo, xây
dựng gia đình văn hóa, làng, xã, phường, khu
phố văn hóa... góp phần ổn định chính trị,
giữ gìn, bảo vệ trật tự, an toàn xã hội, xây
dựng nếp sống văn hoá, môi trường văn hoá
lành mạnh ở cơ sở.
Tuy nhiên, bên cạnh những thành tựu đạt
được, việc triển khai thực hiện Nghị quyết
Trung ương 5 khóa VIII vẫn còn một số hạn
chế, khuyết điểm chưa làm được. Sự xuống
cấp về đạo đức, lối sống của một bộ phận
không nhỏ cán bộ, đảng viên đang tác động
đến đời sống tinh thần của xã hội, căn bệnh
“vô cảm” trong xã hội xuất hiện; hệ giá trị
văn hoá truyền thống bị đảo lộn, trong khi
những giá trị mới tốt đẹp chưa được khẳng
định, mất cân bằng giữa đời sống vật chất và
Văn hóa soi đường cho quốc dân đi
đời sống tinh thần; thành tựu sáng tạo văn
học, nghệ thuật chưa nổi bật…
Bộ trưởng nêu rõ: Với trách nhiệm trước
Đảng, trước Nhà nước và nhân dân, được sự
chỉ đạo trực tiếp của Thủ tướng Chính phủ,
Ban Chỉ đạo Trung ương tổng kết Nghị
quyết Trung ương 5 khóa VIII, Ngành
VHTTDL đã nghiêm túc chỉ đạo, hướng dẫn
các đơn vị, địa phương tiến hành đánh giá,
tổng kết 15 năm thực hiện Nghị quyết và
nhận thức đây là một đợt sinh hoạt chính trị
sâu rộng, một lần nữa khẳng định sức mạnh
của văn hoá, khả năng thẩm thấu và lan toả
trong đời sống nhân dân, gần 1 năm qua với
7 đề tài nghiên cứu cấp Bộ, 10 chuyên đề
khoa học, 5 hội thảo, 2 cuộc điều tra xã hội
học, 01 diễn đàn, tổ chức khảo sát, đánh giá
việc thực hiện Nghị quyết tại một số địa
phương, cùng với báo cáo đánh giá của các
đơn vị, địa phương, Bộ VHTTDL đã chuẩn
bị tổng kết 15 năm thực hiện Nghị quyết
Trung ương 5 khóa VIII trên tinh thần khách
quan, trung thực, nhìn thẳng vào sự thật để
đánh giá.
Tại Hội nghị, các đại biểu đã tập trung
đánh giá, phân tích những vấn đề lý luận và
thực tiễn đang đặt ra, trong đó nhiệm vụ
trọng tâm đầu tiên trong 10 nhiệm vụ triển
khai Nghị quyết Trung ương 5 là xây dựng
con người Việt Nam trong giai đoạn mới
Phát biểu tại Hội nghị, Thủ tướng
Nguyễn Tấn Dũng khẳng định: Nghị quyết
Hội nghị Trung ương 5 khóa VIII về xây
dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam
tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, thể hiện
tầm nhìn chiến lược và tư duy cách mạng của
Đảng ta trong thời kỳ đổi mới. Qua 15 năm
Trang 2
Sưu tập chuyên đề
thực hiện, nhận thức về vai trò, vị trí của văn
hóa trong Đảng, trong xã hội được nâng lên
rõ rệt. Chủ trương của Đảng và tư tưởng Hồ
Chí Minh về văn hóa được lan tỏa sâu rộng
trong đời sống xã hội. Nguồn lực văn hoá,
mà trước hết là nguồn lực con người ngày
càng được phát huy và phát triển toàn diện.
Quan hệ hợp tác quốc tế về văn hóa cũng
ngày càng được mở rộng và phát huy sức
mạnh. Quá trình xây dựng và phát triển văn
hóa đã đạt được nhiều kết quả quan trọng,
đóng góp xứng đáng vào thành tựu chung to
lớn của đất nước trong thời kỳ đổi mới.
Bên cạnh những thành tựu đạt được, Thủ
tướng cũng yêu cầu cần nghiêm túc nhìn
nhận những hạn chế, yếu kém của sự nghiệp
phát triển văn hóa trong thời gian qua, mà
trước hết là nhận thức và trách nhiệm của hệ
thống chính trị, trong nhân dân về văn hóa và
xây dựng nền văn hóa theo tinh thần Nghị
quyết Trung ương 5 chưa cao, chưa sâu sắc.
Công tác quản lý Nhà nước về văn hóa còn
nhiều hạn chế, yếu kém. Hệ thống văn bản
pháp quy về văn hóa chưa thích ứng với sự
năng động của nền kinh tế thị trường. Quản
lý văn hóa, nghệ thuật còn lúng túng. Chưa
có nhiều tác phẩm văn hóa nghệ thuật xứng
tầm với thành tựu to lớn của thời kỳ đổi mới,
xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Hoạt động
trùng tu, tôn tạo, bảo tồn di sản vẫn còn
nhiều hạn chế.
Đạo đức, lối sống, nhân cách văn hóa
của người Việt Nam nhiều nơi, nhiều lúc vẫn
chưa được quan tâm đúng mức, ngay từ gia
đình, nhà trường, sự tự giác giữ gìn, xây
dựng của mỗi người. Sự tha hóa, lối sống xa
hoa, phù phiếm, giả dối, cá nhân, vị kỷ, vô
Văn hóa soi đường cho quốc dân đi
cảm có xu hướng phát triển. Bệnh thành tích
và hình thức trong tổ chức các hoạt động, các
sự kiện văn hóa ngày càng lan rộng.
Ngành VHTTDL chủ động phối hợp với
ngành liên quan nghiên cứu, cụ thể hóa với
những cách làm hay, sáng tạo, hiệu quả nhất
để vừa phát huy tiềm năng, lợi thế, vừa hạn
chế những tác động tiêu cực, mặt trái của cơ
chế thị trường đối với sự nghiệp xây dựng
và phát triển văn hóa; tiếp tục quán triệt sâu
sắc chủ trương, quan điểm của Đảng và Nhà
nước đã cụ thể hóa trong Chiến lược phát
triển văn hóa đến 2020; chủ động hội nhập
văn hoá trên tinh thần tiếp thu tinh hoa văn
hoá nhân loại, giữ được bản sắc văn hóa tốt
đẹp dân tộc. Đồng thời, cả hệ thống chính
trị, các cấp, các ngành và toàn Ngành
VHTTDL cần có các biện pháp và hành
động thiết thực để học tập và làm theo tấm
gương đạo đức Hồ Chí Minh; xây dựng hệ
thống chính sách, biện pháp thực thi phù
hợp để khai thác và phát huy được tiềm
năng kinh tế của văn hóa và tiềm năng văn
hóa trong kinh tế. Với tinh thần nhìn thẳng
vào sự thật, đánh giá đúng thực trạng văn
hóa nước ta, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng
bày tỏ tin tưởng kết quả Hội nghị lần này sẽ
có những đóng góp thiết thực với những
định hướng, nhiệm vụ, giải pháp mới phù
hợp, sáng tạo trong điều kiện mới để tất cả
mọi người cùng chung sức xây dựng nền
văn hoá Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc
dân tộc trong giai đoạn mới, để Tổ quốc ta
mãi mãi là một quốc gia văn hiến, để dân
tộc ta mãi mãi là một dân tộc văn hóa, xứng
đáng với tầm vóc của mình trong lịch sử và
tự tin, đủ sức vững bước tiến cùng thời đại.
Trang 3
Sưu tập chuyên đề
Tổng kết hội nghị, Bộ trưởng Bộ
VH,TT&DL Hoàng Tuấn Anh khẳng định
phương hướng, nhiệm vụ xây dựng và phát
triển văn hóa trong thời gian tới phải hướng
đến giải quyết những vấn đề: “Nâng cao vị
trí, vai trò của văn hóa, để văn hóa thực sự
thấm sâu vào đời sống xã hội, trở thành hệ
điều tiết sự phát triển của xã hội; tập trung
xây dựng nhân cách, đạo đức, lối sống của
con người trong bối cảnh toàn cầu hóa. Đẩy
mạnh vai trò của gia đình, cộng đồng trong
15 năm Nghị quyết Trung ương 5 (khóa VIII): Văn hóa soi đường cho quốc dân đi
Bài 1: Một Nghị quyết tầm cỡ
Vẫn tiếp tục loạt bài trên báo ĐĐK
nhân 15 năm ra đời Nghị quyết Trung
ương 5 (khóa VIII) về văn hóa. Nhưng với
nhận thức văn hóa là vấn đề lớn, yếu tố
nền tảng tinh thần quyết định sự phát triển
bền vững của một quốc gia, kể từ số báo
này, chúng tôi sẽ triển khai thành những
bài viết theo một chủ đề xuyên suốt với
mong muốn nhìn nhận sâu sắc và tham
vấn cụ thể hơn những chính sách về văn
hóa phù hợp với giai đoạn hiện nay của
thực tiễn đất nước.
Mượn một câu nói chân
lý của Chủ tịch Hồ Chí
Minh: "Văn hóa soi đường
cho quốc dân đi" làm chủ
đề chung, loạt bài này được
mở đầu bằng ý kiến của nhà
nghiên cứu văn hóa - GS
Ngô Đức Thịnh. Văn hóa dân tộc được phục hưng
Văn hóa soi đường cho quốc dân đi
việc tu dưỡng, rèn luyện con người trở thành
một nhân cách văn hóa…”.
Đồng thời, Bộ VH,TT&DL đề xuất xây
dựng và ban hành một nghị quyết mới về văn
hóa, vừa kế thừa và phát huy những giá trị
lịch sử của Nghị quyết TƯ 5 khóa VIII, vừa
bổ sung những phương diện lý luận mới, đáp
ứng những đòi hỏi của thực tiễn và xu thế
của thời đại.
Thanh Hương - Hùng Thanh
http://www.vhttcs.org.vn
Trang tin Cục Văn hóa
Ngày 05/08/2013
Tôi không phải nhà khoa học đi theo để
hô khẩu hiệu nhưng thực lòng với tư cách là
người nghiên cứu thì tôi đánh giá cao Nghị
quyết Trung ương 5 (khóa 8). Về tầm tư
tưởng nó đã thỏa mãn được yêu cầu về đời
sống văn hóa của người dân Việt Nam,
vươn tới một tầm nhìn thế giới về vấn đề
văn hóa. Đất nước mình có hai Nghị quyết
cho đến bây giờ thấy rất rõ tầm vóc là Nghị
quyết về Khoán hộ trong nông nghiệp và
Nghị quyết Trung ương 5 về Văn hóa.
Sau 15 năm,
trước hết phải nói
rằng Nghị quyết về
xây dựng nền văn
hóa tiên tiến đậm
đà bản sắc dân tộc
đã thực sự đi vào
đời sống. Rõ ràng
sau 15 năm thực
Trang 4
Sưu tập chuyên đề
hiện, Nghị quyết đã để lại được những kết
quả rất tốt. Nếu so sánh với thời kỳ trước
những năm 1990, thời mà văn hóa Việt Nam
đặc biệt là văn hóa truyền thống mai một do
hệ quả của 2 nguyên nhân: Thứ nhất là
chiến tranh, thứ hai là nhận thức về văn hóa
của chúng ta còn nhiều sai lầm (cho là văn
hóa truyền thống là phong kiến, là mê tín dị
đoan nên những di sản văn hóa bị tàn phá).
Sở dĩ nói Nghị quyết đã tạo ra những
bước đột phá về nhận thức, hành động và đi
vào trong đời sống là bởi nó được người dân
ủng hộ, tâm thức người dân muốn bảo vệ di
sản, hợp với lòng dân. Hơn nữa Nghị quyết
được ban hành vào đúng thời điểm quốc tế
đang đề cao vai trò của văn hóa trong phát
triển. Thập niên văn hóa của UNESCO có
hai mục tiêu là thức tỉnh mỗi con người về
vai trò của văn hóa và khuyến nghị các nhà
lãnh đạo các quốc gia đưa các yếu tố văn
hóa vào trong các yếu tố phát triển của một
đất nước. Có thể nói là sau thập niên văn
hóa đó đã tạo nên được sự thức tỉnh nhận
thức về văn hóa ở nhiều quốc gia, trong đó
có nước ta. Đặc biệt lúc đó nói về nhận thức
của các nhà lãnh đạo quốc gia về văn hóa
phải nhấn mạnh đến vai trò của cố Thủ
tướng Võ Văn Kiệt. Sau đợt đi thăm các
nước Đông Nam Á về, ông đã có ý thức rất
rõ vấn đề này.
Như vậy nói một cách tổng quát, Nghị
quyết Trung ương 5 vừa hợp lòng dân, đồng
thời nó vươn được tới tầm của quốc tế lúc
đó. Đất nước may mắn hội tụ được 2 tư
tưởng: Quốc gia và quốc tế. Nghị quyết của
Đảng về văn hóa ra đời vào đúng Thập niên
Văn hóa soi đường cho quốc dân đi
Văn hóa của quốc tế. Chúng ta nhận được
sự ủng hộ của quốc tế để từ đó nhiều di sản
của Việt Nam đã được UNESCO công nhận
và tôn vinh; đã tạo được cái đà phát triển
văn hóa.
Và sau Nghị quyết này thì nền văn hóa
truyền thống của chúng ta đã được phục
hưng. Tất nhiên việc phục hưng còn bởi
nhiều căn nguyên nữa, trong đó đặc biệt là
Đổi mới kinh tế đã đem lại nhiều đổi thay
rõ rệt. Chủ trương Khoán hộ của Nhà nước
đã xác lập vai trò của hộ gia đình, điều
chỉnh mô hình hợp tác xã. Khi hộ gia đình
được xác lập thì hệ thống làng cũng được
xác lập lại (thời kỳ hợp tác xã, làng bị xóa).
Làng được xác lập lại lúc đó văn hóa
truyền thống bắt đầu được phục hồi. Cho
nên có thể nói đây là một giai đoạn tạo nên
một bước đột phá: Sự phục hưng của văn
hóa truyền thống.
Tất nhiên, tinh thần của Nghị quyết
không chỉ dừng ở đó. Nhưng nếu đánh giá ở
bối cảnh lúc đó thì có thể nói Nghị quyết
TW5 đã hoàn thành được sứ mệnh của nó.
Tôi không phải nhà khoa học đi theo để hô
khẩu hiệu nhưng thực lòng với tư cách là
người nghiên cứu thì tôi đánh giá cao. Về
tầm tư tưởng của nó đã thỏa mãn được yêu
cầu về đời sống văn hóa của người dân Việt
Nam, vươn tới một cái tầm nhìn của thế giới
về vấn đề văn hóa. Rõ ràng nó thành công
về nhiều phương diện. Đảng có hai Nghị
quyết có tầm vóc lớn là Nghị quyết về
Khoán hộ trong nông nghiệp và Nghị quyết
Trung ương 5 về Văn hóa. Một nghị quyết
thành công khi tầm vóc của nó phải có tầm
Trang 5
Sưu tập chuyên đề Văn hóa soi đường cho quốc dân đi

thời đại và thỏa mãn nhu cầu người dân. Rõ
ràng Nghị quyết TƯ 5 đã đáp ứng đúng điều
người dân đang đòi hỏi, đang thích thú nên
người ta tự nguyện thực hiện. Nghĩa là đã
vào lòng dân. Nói đưa nghị quyết vào cuộc
sống tức là cuộc sống có chấp nhận, có yêu
cầu hay không, có những cái "đưa" mãi
không vào cuộc sống là vì thế.
Đây là một trong những Nghị quyết
thành công của Đảng và đã làm thay đổi bộ
mặt, đời sống văn hóa của cả một dân tộc.
Nhưng nếu chúng ta nhìn một cách xa hơn,
trong bối cảnh 15 năm trước và hiện tại, khi
vấn đề kinh tế thị trường, hội nhập quốc tế
đã khiến đất nước có nhiều thay đổi thì Nghị
quyết Trung ương 5 đã bị kéo dài nhiệm vụ
lịch sử quá lâu. Những chuẩn mực, giá trị về
đạo đức và lối sống biến đổi cần phải có
một Nghị quyết mới ra đời để có thể giải
quyết được những vấn đề của thời đại.

Bài 2: Có phải ít tiền thì thiếu văn hóa?

Tiếp tục câu chuyện với
GS Ngô Đức Thịnh (xem Kỳ
1 trên ĐĐK ra ngày 5-8), lần
này chúng tôi cùng ông bàn
về sự xuống cấp của đạo đức
và lối sống mà Nghị quyết
Trung ương 5 (khóa VIII) dù
được ông đánh giá rất cao vẫn
có sự thiếu khuyết do thời
điểm ra đời chưa đặt vấn đề
hình thành nhân cách con
GS. Ngô Đức Thịnh
Ngày 07/08/2013
người như là nhiệm vụ trọng tâm của văn hóa.
Sự thực, như ý kiến của ông, văn hóa truyền thống đã
được chấn hưng, đời sống văn hóa nhân dân cao hơn trước.
Vậy thì vì sao đạo đức, tức là vấn đề hình thành nhân cách
con người lại đi xuống?
GS Ngô Đức Thịnh: Con người tạo ra văn hóa. Văn
hóa trông có vẻ hào nhoáng, các ngành văn hóa thông tin,
truyền hình… so với trước đây đã tiến một bước xa.
Hưởng thụ của người dân về văn hóa cao hơn. Nhưng,
đáng lẽ đó phải là điều kiện để đẩy vấn đề đạo đức con
người hoặc giữ đạo đức con người, nhưng đạo đức lại đi
xuống. Hồi tổng kết 10 năm Nghị quyết Trung ương 5
(khóa 8), nguyên Phó thủ tướng Nguyễn Khánh nói rằng,
bây giờ chúng ta nhiều di sản lắm, di sản thế giới, di sản
trong nước nhiều lắm, nhưng đạo đức của con người thế
thì di sản để làm gì? Di sản nhiều mà làm cho con người bị
coi thường đi thì di sản để làm gì? Đó là một vấn đề cần
suy nghĩ.
- Khi bảo tồn di sản người ta hay nói đến tiền. Có phải
ít tiền thì thiếu văn hóa không, thưa ông?
Thực tế cho thấy, giờ về địa phương không thấy "màu
mè” là cán bộ nản hết. Ở Việt Nam mình dự án nào mà có
Trang 6
Sưu tập chuyên đề
tiền thì làm hồ hởi. Xã hội vụ
lợi đến như vậy. Bây giờ cái
gì cũng phải "tiền”! Hồi xưa
làm khoa học, làm văn hóa
chả cần gì cả. Có những cuốn
sách người ta viết ra đến mấy
chục năm vẫn "đứng” được.
Bây giờ, công trình hàng mấy
tỉ cũng có "đứng” được đâu.
Cái đó rất là đau xót. Cụ Đào
Duy Anh có được Nhà nước
cấp tiền đâu mà công trình để
đời. Con người giờ không có
sự say mê cho nên không phải
cứ nhiều tiền là được. Nhiều
tiền rơi vào những người say
mê sẽ tạo nên chất lượng cao,
nhưng rơi vào người chỉ tìm
cách "giải ngân”, tiêu hết tiền
thì làm gì có văn hóa.
- Thưa ông, môi trường
văn hóa quyết định việc hình
thành nhân cách cá nhân. Cho
nên chính sách văn hóa phải
bắt kịp với tinh thần thời đại
đòi hỏi cần có những con
người Việt Nam mới?
Có một thách thức mà
nếu bây giờ làm chính sách về
văn hóa cho thời kỳ này phải
nhận diện được. Đó là việc
những năm qua chúng ta đã
phục hưng được nền văn hóa
truyền thống, đời sống văn
hóa từ nông thôn đến thành
thị đã cao hơn 15 năm trước
Văn hóa soi đường cho quốc dân đi
rất nhiều, nhưng rất tệ hại là đạo đức và lối sống con người
bị tha hóa đi. Có lẽ, Nghị quyết Trung ương 5 vào thời điểm
ra đời đã chưa nhấn mạnh đến vấn đề con người vì tình hình
lúc đó chưa cấp bách như hiện nay. Khi triển khai và trên
thực tế nhìn vào đời sống thì có nhiều người nói rằng văn
hóa thì thành công nhưng về đạo đức, lối sống thì thất bại.
Vấn đề đạo đức ở đây là bệnh "vô cảm”, "bệnh thành
tích”, "khoa trương”… Tất cả vấn đề đó thuộc về lối sống.
Lối sống trục lợi, cái gì có lợi thì làm. Cái gì có tiền thì làm
mà chỉ tính lợi ích của cá nhân mình thôi, còn để mặc người
khác. Từ đó, những giá trị chuẩn mực, những giá trị sống bị
thay đổi.
- Thưa ông, có lẽ đó là hệ lụy khó tránh khi chúng ta
chuyển qua kinh tế thị trường. Như GS Lê Văn Lan cũng đã
phát biểu trên báo ĐĐK, thật đáng tiếc vì mải chạy theo lợi
nhuận, về đạo đức chúng ta vô tình rơi vào thời kỳ đầu của
chủ nghĩa tư bản dã man khi mà thế giới đã kinh sợ nó và
bước qua nó rồi?
Không phải tất cả nhưng đúng là bây giờ có những cái
mình rất giống với thời kì đầu của chủ nghĩa tư bản. Mác
nói, lúc đó con người coi nhau như "sói”, cướp giật nhau.
Từng chân lông của chủ nghĩa tư bản toàn máu và bùn, bẩn
thỉu và dã man. Bây giờ ở xã hội ta đang xuất hiện hiện
tượng cướp đoạt nhau, lừa lọc rất dã man. Tất nhiên dã man
đó không ai muốn, nhưng mà bây giờ để tích lũy tư bản,
vượt lên trình độ cao hơn, ta phải coi cái đó như một tất
yếu. Chúng ta may mắn không qua chủ nghĩa tư bản nhưng
rồi chúng ta cũng sẽ phải trả giá cho việc đốt cháy giai
đoạn, rồi mới đi vào quỹ đạo phát triển được. Cho nên đừng
sốt ruột, không nhanh được đâu. Để hình thành một môi
trường văn hóa mới cũng còn khá lâu. Nhìn thì rất là đau
đớn, nhưng rồi sẽ qua!
- Nhưng rõ ràng cú sốc văn hóa trong quá trình chuyển
đổi xã hội ấy quá lớn khi mà trước đó, chúng ta đã có một
thời sống quá lý tưởng về cuộc sống. Khiến bây giờ xã hội
xuất hiện một tâm lý hoài niệm: ngày xưa...
Trang 7
Sưu tập chuyên đề Văn hóa soi đường cho quốc dân đi

Có một thời hình thành
lên nhân cách, hình thành lên
giá trị những người cộng sản,
thế hệ sẵn sàng hi sinh, lăn
vào chỗ chết để giải phóng
dân tộc. Bây giờ có phải như
thế nữa không? Giá trị thay
đổi rồi.
Tất nhiên lối sống hiện
đại cũng có cái hay của nó.
Lối sống bây giờ, cái gọi là
thói vô cảm lên ngôi, cái liêm
sỉ của con người không còn
mấy nữa. Đấy là giá trị của
con người trong đạo đức và
lối sống. Người lớn như thế
thì làm sao tu sửa đạo đức lớp
trẻ. Rất khó trong vấn đề giáo
dục nhân cách con người. Lối sống hiện đại nhưng nó phải
lành mạnh, phải có mục đích của nó. Tất nhiên mình không
đòi hỏi, bây giờ không đòi hỏi được. Nó khác rồi. Những
vấn đề được nhìn theo cách khác, có người bảo vệ có người
phê phán. Bây giờ người ta nhìn vấn đề đa chiều hơn. Vì
sao lại như thế? Mặc dù có cách nhìn hiện đại, nhưng rồi
những hiện tượng xuống cấp về đạo đức và lối sống vẫn gây
ra phản cảm rất lớn cho xã hội.
- Và chúng ta chấp nhận khoanh tay nhìn, chờ văn hóa
trở về đúng quỹ đạo của nó?
Quan điểm của tôi là nên làm một Nghị quyết mới trên
cơ sở kế thừa cái cũ. Cần một Nghị quyết về văn hóa phải
giải quyết được vấn đề đạo đức và lối sống, cái mà Nghị
quyết trước không làm được vì chưa tập trung vào vấn đề
đó. Nói đúng hơn là Nghị quyết trước có nói tới nhưng
chưa kỹ. Bởi vì đích cuối cùng của văn hóa phải là đạo
đức, lối sống.
- Trân trọng cảm ơn ông!

Bài 3: Một chặng đường kiếm tìm bản sắc

Ngày12/08/2013
Lễ hội truyền thống trở lại tưng bừng trên khắp cả nước, di sản được bảo tồn, phát huy
và danh sách di sản thế giới công nhận ngày một dày thêm. Nhưng còn đối với một khía
cạnh khác của văn hóa rất quan trọng với đời sống đương đại là sáng tạo nghệ thuật thì 15
năm nay, "tiên tiến và đậm đà bản sắc” vẫn là chuyện không đơn giản.
Những cuộc rung chuông được các hội, các cơ quan quản lý nhà nước
Cuối thập niên 1990, đầu những năm tổ chức, đặt ra gay gắt yêu cầu "Dân ta phải
2000, ngay sau khi NQTƯ5 (khóa VIII) ra biết sử ta” với những tác phẩm điện ảnh và
đời, hàng loạt các cuộc hội thảo, hội nghị, truyền hình, những tác phẩm văn học Việt
các cuộc thi được tổ chức rầm rộ mà ở đó Nam đủ sức hấp dẫn công chúng Việt Nam,
bản sắc trở thành tiêu chí tìm kiếm số một. nhất là phim dã sử, phim lịch sử...
Còn nhớ ở hội trường 51 Trần Hưng Đạo Sở dĩ yêu cầu "bản sắc” những năm
(Hà Nội) - trụ sở của Liên hiệp các hội văn tháng đó trở thành nỗi lo ngại đặc biệt, là bởi
học nghệ thuật Việt Nam, đã có những cuộc làn gió đổi mới cuốn theo bao sự mới lạ của
hội thảo chỉ để rung chuông cho hồn vía ca văn hóa giải trí vào Việt Nam. Lần đầu tiên
khúc Việt Nam trở về. Rất nhiều cuộc khác trong điện ảnh xuất hiện khái niệm phim thị
Trang 8
Sưu tập chuyên đề
trường. Tối tối, trên các kênh truyền hình
tràn ngập phim dã sử Trung Quốc. Và không
lâu sau là dòng phim tình cảm Hàn Quốc làm
mê mẩn khán giả Việt Nam, kéo theo cả một
công nghệ giải trí "Korea” từ kiểu tóc, màu
son môi cho tới áo quần, giày dép... Ở lĩnh
vực kiến trúc, đó cũng là giai đoạn bùng nổ
việc xây nhà ống, nhà liền kề từ nông thôn
tới thành thị rặt theo một thứ ngôn ngữ kiến
trúc hoặc nệ cổ, rườm rà hoặc lai căng nửa
Tàu, nửa Tây, nửa Baroc, nửa Gôtich... Đối
với văn học, rất nhiều kiểu thơ cách tân, kiểu
truyện ngắn và tiểu thuyết cách tân xuất hiện.
Trong khi trong âm nhạc, những bài hát với
thứ kỹ thuật nhạc đơn giản, lời lẽ cực sến và
vô nghĩa ra đời...
Sự xuất hiện đúng lúc của làn sóng
"dân gian đương đại” trong âm nhạc
15 năm qua, trong lĩnh vực âm nhạc -
loại hình nghệ thuật đại chúng nhất, chiếm
sự quan tâm lớn nhất trong đời sống tinh
thần của đại đa số công chúng, đặc biệt là chi
phối và hấp dẫn nhất đối với giới trẻ - sau
những cuộc "rung chuông” và như một phản
ứng tất yếu từ đòi hỏi nghiêm túc của cuộc
sống, cái đáng kể nhất là sự ra đời của làn
sóng ca khúc "dân gian đương đại”. Một thế
hệ nhạc sĩ "đương đại” xuất hiện đã chiếm
lĩnh lại phần nào những ca khúc sến trước
đó. Ở họ vừa có tinh thần dân tộc, vừa hiện
đại và đầy tính thị trường như Lê Minh Sơn,
Võ Thiện Thanh, Đỗ Bảo, Quốc Trung… Đã
xuất hiện những tác giả trẻ khác dù dưới hình
thức âm nhạc nào, Pop hay Rock cũng thấy
bóng dáng tâm hồn Việt Nam ở đó.
Văn hóa soi đường cho quốc dân đi
Có thể nói cho đến thời điểm này, ca
khúc Việt Nam được sáng tác trong những
năm qua cùng với một số lượng giàu có của
các thế hệ trước đủ sức chiếm phần quan
trọng trong đời sống âm nhạc, theo kịp được
đòi hỏi từ đời sống. Việc nhiều ca sĩ vẫn tạo
được "hit” bằng chính những ca khúc cũ
(được phối khí lại) như trường hợp Chiếc
khăn piêu cho thấy sự lo lắng về "bản sắc”
trong sáng tác, biểu diễn và thưởng thức âm
nhạc là không còn trầm trọng nữa. Âm nhạc
giải trí đằng sau những ì xèo scandal, về bản
chất vẫn nhận ra một tinh thần Việt Nam
khỏe mạnh khác hẳn với giai đoạn sau những
năm đầu đổi mới. Đương nhiên, sự tác động
và chi phối giới trẻ từ K.Pop hay các làn
sóng âm nhạc khác trên thế giới là tất yếu
trong giai đoạn hội nhập này mà nếu thiếu,
chúng ta sẽ chỉ mới đang đi được một chân
trong hành trình đi về tương lai cùng nhân
loại. Thiếu hụt lớn nhất đối với âm nhạc
trong những năm qua là ở âm nhạc đỉnh cao,
ta chưa có được những tác phẩm tầm cỡ, đủ
sức ảnh hưởng tới bên ngoài. Ngay cả với
âm nhạc giải trí cũng chưa làm được điều gì
vượt qua biên giới lãnh thổ…
Nâng giá trị dân tộc lên tầm thời đại
Đưa ra phân tích kỹ một lĩnh vực là âm
nhạc, chúng tôi muốn chứng minh 15 năm
qua dù muốn dù không, sau những chệch
choạc không tránh khỏi của buổi đầu đổi
mới, văn học nghệ thuật cũng đang dần dần
quay về, tìm kiếm lại những giá trị dân tộc
trong những hình thức thể hiện hiện đại, mới
mẻ phù hợp với sự tiếp nhận của thời đại.
Mặc dù vậy, vẫn phải thấy không phải lĩnh
Trang 9
Sưu tập chuyên đề
vực nào cũng thành công cũng như những
tác phẩm Việt Nam vươn tới tầm thế giới
vẫn là của hiếm.
Mặt khác, lại xuất hiện một trào lưu hiểu
đưa "bản sắc” một cách áp đặt vào các tác
phẩm do bản sắc dân tộc đôi khi được hiểu
theo một nghĩa đơn giản là cứ đưa nón lá, áo
dài, ca trù, quan họ… vào là thành. Một số
khác lại quan niệm "bản sắc” là "trở lại” với
cả phần bảo thủ, lạc hậu... Về mặt tiếp nhận
thế giới lại sa đà vào hình thức thể hiện một
cách khó hiểu, lập dị với chính đồng bào
mình mà ví dụ sinh động nhất là ở một số bài
thơ cách tân hay vài ba triển lãm sắp đặt,
trình diễn trong mỹ thuật đương đại… Gần
như 15 năm qua, không có nhiều thành công
trong việc nâng giá trị dân tộc lên tầm thời
đại. Ở lĩnh vực trụ cột là văn học, những tác
phẩm thành công nhất thời gian qua mà ở đó,
bản sắc Việt Nam, văn hóa Việt Nam nhuần
nhị trong một hình thức thể hiện hấp dẫn độc
giả hiện đại có thể kể đến cũng không có tác
phẩm đỉnh cao. Chưa kể những vấn đề nóng
hổi của cuộc sống đặt ra hầu như không trở
thành mảnh đất màu mỡ của văn học nghệ
Bài 4: Phụng sự nhân dân mình và thuộc thời đại mình
Bản sắc văn hóa dân tộc không thể trở
thành vật cản của sự bứt phá vươn lên tầm
nhân loại. Ngược lại, hễ bản sắc hàm chứa
trong mình không chỉ sức sống bền dai mà cả
khả năng vận động thích ứng và hấp thụ, thì
nó ắt phải trụ vững và là sản phẩm của thời
mới. Dân tộc mình có đủ cơ sở để tự tin vào
điều ấy.
Văn hóa soi đường cho quốc dân đi
thuật. 15 năm qua, trong văn học có lẽ nổi
lên là những tác phẩm của nhà văn Nam bộ
Nguyễn Ngọc Tư, các cuốn tiểu thuyết của
nhà văn Nguyễn Xuân Khánh, những bộ tiểu
thuyết đồ sộ của nhà văn Hoàng Quốc Hải
(dù cách viết của cả hai ông về cơ bản vẫn là
cổ điển)…
Điện ảnh cũng có những nỗ lực đáng kể
trong đóng góp về "bản sắc”. Những bộ
phim thấm đẫm tâm hồn Việt Nam, văn hóa
Việt Nam trong thời gian qua chiếm tỷ lệ khá
lớn trên tổng số phim được làm như: Mùa
len trâu, Đời cát, Chuyện của Pao, Đừng
đốt… Chỉ tiếc là chúng quá ít và không "địch
nổi” nhan nhản những phim truyền hình mỗi
ngày. Cũng đại chúng và chiếm vị trí không
nhỏ trong việc tác động đến đời sống tinh
thần đại đa số nhân dân, phim truyền hình
Việt Nam về cơ bản vẫn yếu dù đã được ưu
tiên giờ vàng. Và đến thời điểm như hiện
nay, khi truyền hình tràn ngập gameshow
theo format nước ngoài và phim truyền hình
do người Việt Nam đóng bằng một kịch bản
nhập từ nước ngoài thì câu chuyện "bản sắc”
cũng theo đó mà nhạt nhòa…
Ngày14/08/2013
Người Việt có thể ung dung đi tới văn
minh, không quá e dè trước nỗi lo đánh mất
bản sắc
Tộc người nào, dân tộc nào trên chặng
đường tiến hóa cũng sản sinh bản sắc. Bản
sắc làm cho tộc người này, dân tộc kia bên
cạnh những cái chung mang bản chất nhân
loại, có những sự khác biệt. Những sự khác
Trang 10
Sưu tập chuyên đề Văn hóa soi đường cho quốc dân đi

biệt không theo cách Người Việt mình có thể ung

hiểu thông thường, lại dung theo cách riêng của
càng không phải là mình, đi tới tiến bộ và văn
những dị biệt. minh, không quá e dè trước
Những sự khác nỗi lo đánh mất bản sắc trong
biệt cấu thành bản sắc phát triển.
của mỗi tộc người, Làm thế nào để nền văn
mỗi dân tộc được nảy Thánh Gióng - Tranh sơn mài của danh họa hóa đương đại vừa dân tộc
sinh, định hình, tinh Nguyễn Tư Nghiêm lại vừa hội nhập?
lọc và có sức trường tồn, trở thành một dạng Vấn đề làm thế nào để nền văn hóa
hệ gen. Hệ gen ấy không những bảo lưu lâu đương đại vừa dân tộc lại vừa hội nhập, câu
bền mà còn luôn biến đổi, luôn cải tiến và bổ hỏi này không chỉ là của riêng ta. Là mình
sung theo qui luật của tạo hóa. mà vẫn không thua người. Thực tiễn cuộc
Cuộc sống đương đại biến đổi nhanh gấp sống đang cho ta những câu trả lời tích cực.
cả trăm lần (nếu tính được) so với những thế Chớ quá bi quan trước vấn nạn này, biểu
kỷ đi trước. Sự phát triển bứt phá dữ dội ấy hiện kia của cuộc sống sôi nổi trong sự hội
buộc và cuốn tất thảy vào dòng thác biến đổi, nhập hóa (đôi khi chỉ là lớp bọt hay lớp
nhiều trường hợp đến tận gốc, tận rễ. Các váng), mà ta băn khoăn muốn cố thủ trong
quốc gia, các dân tộc, không ai có thể và dại cái "lô cốt” bản sắc dân tộc mà quay ngoắt
dột gì đứng né khỏi dòng chảy ấy. Dĩ nhiên lại một cách cổ trang trong nhận thức và kiến
văn hóa dân tộc và cái hồn cốt của nó là bản tạo văn hóa của thời mình.
sắc đương nhiên bị đặt, mặt đối mặt trước Chúng ta bức xúc với trào lưu giới trẻ
những thách thức (và thời cơ) của thời đại. chuộng nhạc ngoại, sài nhạc pop và rock. Ấy
Bản sắc dân tộc, bản sắc văn hóa dân tộc thế nhưng, ngoài những sự nhại lộ liễu khá
không thể trở thành vật cản của sự bứt phá phổ biến cách hát và cách diễn của người
vươn lên tới tầm nhân loại, ngược lại, hễ bản nước ngoài, nếu ta chịu khó nghe và nhìn
sắc ấy hàm chứa trong mình không chỉ sức một cách khách quan, nhạc rock và pop ở ta
sống bền dai mà cả khả năng vận động thích
vẫn là kiểu ta, chẳng giống ai cả. Không thể
ứng cùng khả năng hấp thụ, thì nó ắt phải
ép buộc bỏ những hình thức âm nhạc và biểu
không những trụ vững mà còn trở thành một
diễn mới cũng như các cụ ta không và không
cái gì đó vừa kế thừa, vừa mới mẻ - là sản
thể bác bỏ thơ mới, nhạc mới và kịch theo lối
phẩm của thời mới.
Tây ở đầu thế kỷ trước. Cuộc sống sung túc
Dân tộc mình có đủ cơ sở để tự tin vào
lên và xã hội giai tầng hóa về hưởng thụ văn
điều ấy. Hơn thế nữa, với phẩm chất mang
tính bản sắc là khả năng ứng biến, ứng phó hóa sẽ dẫn tới sự sinh tồn của chèo, tuồng, ca
và khả năng tiếp thu nhanh mà có chọn. trù, quan họ, nhạc giao hưởng, nhạc trẻ...

Trang 11
Sưu tập chuyên đề
Chúng ta chẳng những đang trong cuộc phát
triển, mà còn đang trong giai đoạn quá độ
kéo dài.
Nhìn sang các lĩnh vực văn hóa khác, từ
bảo tồn di sản văn hóa dân tộc đến công cuộc
xây dựng văn hóa tương thích xã hội thời
mới, đến các lĩnh vực nghệ thuật và văn học,
đến kiến trúc… Tất tật, nếu nhìn cho vĩ mô
và cho tỉnh táo đều mang khuôn mặt và dấu
ấn thời mà ta đang sống thể hiện sự khác biệt
thị sở mà người Việt tạo ra trong các hoạt
động vật chất và tinh thần so với các quốc
gia và dân tộc khác.
Bản sắc là lành mạnh, thiết thực, dân
sinh và hướng tầm nhìn tới tương lai
Nói riêng ở lĩnh vực kiến trúc, công
cuộc xây dựng nền kiến trúc nước nhà đang
trải qua thời kì phát triển nhanh và mạnh
gấp bội so với quá khứ. Thành thị và nông
thôn đều đang tạo dựng nên những quỹ kiến
trúc - đô thị và kĩ thuật to lớn, trở nên tiện
lợi hơn, cơ bản hơn và khang trang lên. Là
một nền nghệ thuật dựa trên đơn đặt hàng
của xã hội và dựa trên các thành tựu của kỹ
thuật cùng công nghệ, đồng thời không tách
rời khỏi thực tế mà đất nước ta đang là nền
kiến trúc Việt Nam hôm nay phản ảnh, như
cái gương, một xã hội đang chuyển động
năng nổ, chủ động và kèm theo đó sự điều
tiết chưa tương ứng.
Hễ đề cập đến cục diện tính dân tộc, cục
diện bản sắc dân tộc trong kiến trúc, theo
tôi, trước tiên và cần hơn cả là vấn đề: làm
sao để các sản phẩm kiến trúc xây dựng đáp
Văn hóa soi đường cho quốc dân đi
ứng trước tiên, một cách sít sao các nhu cầu
của cuộc sống xã hội ngày càng nâng cao và
ngày càng đa dạng. Tương thích hơn cả với
hoàn cảnh thực tế của từng nhóm cộng đồng
và từng địa phương, tiệm cận và sử dụng
hợp lí những thành tựu của khoa học và
công nghệ xây dựng hiện đại. Giới kiến trúc
sư, trước tiên phải hướng tới một nền kiến
trúc lành mạnh, thiết thực, dân sinh, không
gây lãng phí tiền của, không làm tổn hại
thiên nhiên và gây hậu họa cho con cháu,
một nền kiến trúc đứng cả hai chân trên
thực tế và có tầm nhìn tới tương lai. Hễ có
một nền kiến trúc như thế, ắt nó sẽ là sản
phẩm của thời ta và đương nhiên sẽ mang
bản sắc Việt hôm nay.
Nhân đây, tôi không thể kìm mình để
không chia sẻ nỗi băn khoăn, mối lo lắng day
dứt: Vì sao nền xây dựng và kiến trúc của ta
đang lạc hậu so với nước ngoài cả nửa thế
kỷ, mà khắp nơi nơi ở quy mô đại trà chúng
ta đang xây dựng ngày càng nhiều những tòa
nhà và những công trình có kiến trúc nhại lại
hình thức cách nay hàng trăm năm và thịnh
hành không phải ở xứ ta? Các công sở đồ sộ,
nặng nề, cũ kỹ như có từ hơn trăm năm
trước, song to lớn hơn nhiều, rườm rà hơn
hẳn. Bề ngoài thì kiểu Tây, bài trí và đồ gỗ
thì kiểu Tàu. Chưa ai tính thử kiến trúc giả
Tây, bàn ghế giả Tàu tốn phí bao nhiêu so
với một tòa nhà xây dựng và trang bị theo
tiêu chí lấy sự tiện lợi và sự giản dị làm tiêu
chí đòi hỏi. Hội chứng tạm gọi là cổ trang
này lây lan sang kiến trúc phố phường và
Trang 12
Sưu tập chuyên đề Văn hóa soi đường cho quốc dân đi

thôn quê, với những biến chứng vô tận và sự thuật khác. Song nó chung con đường và
tiêu phí tiền của thật khó hiểu. chung đòi hỏi tối thượng: Văn hóa phải
Đây chính là biểu hiện đích thực của chủ phụng sự đắc lực nhân dân mình và thuộc
nghĩa hình thức, là một sự lãng phí ghê gớm thời đại mình.
tiền của, đi ngược lại thời đại, với những nhu Tính dân tộc và bản sắc dân tộc không
cầu và đòi hỏi mới, với những vật liệu và kỹ theo đuổi những mục đích tự thân, không chỉ
thuật mới, với bản chất mới sâu xa. Nhìn ra có những biểu hiện hình thức. Chúng không
thế giới, không thấy đâu lại lan tràn, phổ cập mâu thuẫn với biến đổi, với hội nhập.
kiểu kiến trúc ngược thời gian và phung phí Ái ngại, đâu đó đang bộc lộ xu hướng nệ
như dạng này. Nó không có liên quan gì đến cổ hoặc là nói nhẹ hơn, xu hướng hoài cổ,
cục diện bản sắc, đến tính dân tộc. Nó phản hoài cả những gì mà ta chưa hẳn có. Phát
tiến bộ và cần khắc phục. triển nhanh gấp bội là đòi hỏi của thời gian.
Bản sắc dân tộc không mâu thuẫn với Ta càng là ta nếu ta không tụt lùi.
biến đổi và hội nhập GS. TS. KTS Hoàng Đạo Kính (Ủy
Kiến trúc từ góc nhìn tính dân tộc và viên Hội đồng di sản văn hóa Quốc gia)
bản sắc dân tộc, do bản chất của mình có sự
khác biệt với các lĩnh vực văn hóa và nghệ
Bài 5: Cần chính sách văn hóa mới phù hợp với thời kỳ mới
Ngày16/08/2013
Trong quá trình thực hiện loạt bài này, chúng tôi ghi nhận được ý kiến thống nhất từ
đa số các nhà nghiên cứu về việc cần thiết phải có một chính sách văn hóa mới đáp ứng
được với tình hình thực tiễn của đất nước trong thời kỳ mới. Trong đó, văn hóa suy cho
cùng hướng tới giá trị bản chất nhất là hình thành nhân cách con người Việt Nam mới và
đảm bảo cho phát triển bền vững mà lợi ích dân tộc phải là mục tiêu hướng tới.
Có thể bổ sung hoặc ra một Nghị quyết mới vấn đề. Ví dụ, chữ "tiên tiến” nên
GS Ngô Đức Thịnh cho rằng: Nên làm một thay bằng từ "hiện đại”. Nó sẽ đi vào
Nghị quyết mới trên cơ sở kế thừa cái cũ vì Nghị xu hướng chung của thế giới hiện
quyết Trung ương 5 (khóa 8) đã hoàn thành nhiệm đang gọi thời điểm này là thời kỳ hiện
vụ lịch sử của mình. Đây cũng là quan điểm của GS đại và hậu hiện đại. GS Ngô Đức
Lê Văn Lan. Kiến nghị về một Nghị quyết mới, GS Thịnh nhấn mạnh: Nói như thế đúng
Thịnh băn khoăn về tên gọi: Không nên giữ cụm từ hơn và thực sự chữ "hiện đại” có nội
"xây dựng một nền văn hóa tiên tiến đậm đà bản sắc hàm khoa học của nó. Như vậy có thể
dân tộc” mà nên thay đổi. Bởi vì đây là một văn bản thay cụm từ cũ bằng: "Xây dựng một
nghị quyết nên cần dùng những từ ngữ đi thẳng vào nền văn hóa Việt Nam hiện đại và
Trang 13
Sưu tập chuyên đề
giàu bản sắc”. Một tên gọi có lẽ bắt kịp với nhu cầu
của xã hội hiện nay…
Không kiến nghị nên có một nghị quyết mới,
nhưng đề nghị phải bổ sung một chiến lược văn hóa
tầm nhìn đến những năm 2020 - 2030, GS Đỗ
Quang Hưng cũng cho rằng những quan điểm lý
luận của Nghị quyết Trung ương 5 chưa đầy đủ và
nếu còn tiếp tục được sử dụng trong thời kỳ mới
phải bổ sung những lý luận mới.
Xây dựng nhân cách là cốt lõi của văn hóa
Tất nhiên, trong một nghị quyết của Đảng
không thể và không nên đưa ra quá nhiều vấn đề, để
tránh tình trạng cái gì cũng nêu ra và cái gì cũng
làm không đến nơi, đến chốn. Nhưng, các nhà
nghiên cứu đề nghị, bất kể là bổ sung hay làm một
nghị quyết mới thì điều cần phải làm một cách đúng
mức và phải coi như vấn đề quan trọng số một của
chính sách về văn hóa là vấn đề con người và lối
sống. Bởi đó là gốc của văn hóa.
GS Đỗ Quang Hưng cho rằng: Việc Nghị quyết
quan tâm đến "hệ giá trị chuẩn” của người Việt
Nam là hướng đúng (kể cả việc coi xây dựng nhân
cách là cốt lõi, trung tâm của các hoạt động văn
hóa) nhưng chúng ta vẫn chưa đủ luận lý để giải
thích được, nói đúng hơn là chấp nhận những logic
tiên quyết như con người, cá thể, cá nhân luận…
vốn là những vấn đề vẫn còn ách tắc về nhận thức
lý luận.
Quản lý văn hóa: "… Ứng vạn biến”
Lúng túng, bị động, chạy theo đời sống văn hóa
là thực tế có thật trong công tác quản lý văn hóa
thời gian qua. Trong câu chuyện trao đổi với chúng
tôi, GS Đỗ Quang Hưng có những ý kiến đề xuất cụ
thể như công tác quản lý văn hóa đã đến lúc cần có
cách nhìn mới mẻ hơn khi tiếp tục sử dụng các quan
điểm có tính nguyên tắc như "Đảng lãnh đạo, Nhà
Văn hóa soi đường cho quốc dân đi
Văn Miếu hồi đầu thế kỷ 20
nước quản lý, văn hóa là mặt trận…”.
Hiện nay, theo GS Hưng, cấu trúc nền
văn hóa, các loại hình văn hóa không
chỉ đơn tuyến là văn hóa chính thống
và văn hóa bình dân mà còn xuất hiện
hàng loạt các khái niệm khác mà
chính sách văn hóa cần giải quyết như
"tính nhân loại” (hiện đã quá rõ);
những sức mạnh mới của "quyền lực
văn hóa” (chẳng hạn quyền lực mềm
về văn hóa)…
"Ở nước ta trong công tác văn
hóa có những lĩnh vực có không ít
kinh nghiệm và thành tựu nhưng lại
có những bước lùi quan trọng trong
thực tiễn” - GS Đỗ Quang Hưng than
phiền. Điều này thể hiện rõ ở các lĩnh
vực như văn hóa các dân tộc thiểu số
hiện nay, văn hóa tôn giáo - một vấn
đề chỉ được mở ra theo những hướng
của "thị trường tôn giáo” hay việc giải
quyết mối quan hệ nội - ngoại trong
giao lưu văn hóa quốc tế cũng vậy.
Trang 14
Sưu tập chuyên đề Văn hóa soi đường cho quốc dân đi

Trong quá trình hội nhập, có rất nhiều yếu tố Văn hóa Việt Nam vẫn đang "soi
của thế giới hiện đại, chúng ta không đánh giá là đường” cho quốc dân đi, phát triển
xấu hay tốt, nhưng không phù hợp với truyền thống cùng thế giới, hiện đại và bản sắc.
Việt Nam. Cùng với đó là trên lĩnh vực văn hóa tư Quan điểm văn hóa của Liên Hợp
tưởng đang hết sức phức tạp, rất nhiều lợi ích khác Quốc (tính thống nhất trong đa dạng
nhau lồng ghép vào nhau từ tôn giáo tới chính trị về văn hóa) khuyến khích vấn đề gìn
kinh tế…Bởi vậy, theo nhà sử học Dương Trung giữ bản sắc… Nhưng hiện nay, theo
Quốc: Giữa đường hướng chiến lược và sự thích tôi tư duy văn hóa của nhân loại đã
ứng đòi hỏi chúng ta phải thực hiện nguyên lý của có những đòi hỏi mới.
Cụ Hồ là "Dĩ bất biến ứng vạn biến”. Chẳng hạn, với thế giới, hiện nay,
Lời kết kể cả những nước lớn như ở Tây Âu
Ở phòng khách nhà của nhạc sĩ Phạm Tuyên vẫn và Bắc Mỹ, không còn là vấn đề "giữ
còn treo câu nói của cụ Phạm Quỳnh hồi đầu thế kỷ bản sắc” mà là "cú sốc văn hóa”
20: "Thổ nạp Đông - Tây”. Giờ đến đầu thế kỷ 21, (Choc des cultures) tác động đến mọi
trong xu thế hội nhập này, quá trình giao lưu, tiếp quốc gia, mọi tộc người trong xu trào
nhận thế giới càng là tất yếu. Một chiến lược phát toàn cầu hóa về văn hóa. Việc "giữ
triển văn hóa hợp lý vào thời điểm này trong sự thay bản sắc” (ở ta thì gọi là "đậm đà”)
đổi của thế giới cả về quan niệm và lý luận trong ngày nay đã có cái nhìn khác. Hơn
nhiều vấn đề của đời sống không phải là việc dễ. thế nữa, nhiều người nghiên cứu văn
Tin tưởng vào bản lĩnh văn hóa Việt Nam, như hóa cũng cho rằng, khi nói "đậm đà”
lời KTS Hoàng Đạo Kính, người Việt có thể ung ta được mặt chính trị trong văn hóa,
dung tiến tới văn minh cùng nhân loại. Nhưng rất nhưng vô tình lại coi nhẹ tính hiện đại
cần một chính sách văn hóa kế thừa và bổ sung kịp (modernity).
thời vào lúc này để đáp ứng với đòi hỏi của đất GS Đỗ Quang Hưng
nước thời kỳ hội nhập, để giáo dục và hình thành http://www.daidoanket.vn
một lớp người Việt Nam mới đủ bản lĩnh bước đi Báo Đại đoàn kết
trong thời kỳ hội nhập.
Chúng ta kiên trì những mục tiêu của mình
nhưng uyển chuyển trong quá trình hội nhập với thế
giới: Học cái gì và cái gì phải đấu tranh ngăn chặn.
Nhà sử học Dương Trung Quốc:
Bản sắc Việt Nam là khả năng thích ứng
Nghị quyết Trung ương 5 (khóa VIII) và hội nhập. Cho nên định hướng bảo tồn
đã xác lập và càng ngày càng xác định và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc, tiếp
được vai trò của văn hóa đối với đời sống thu văn hóa tiên tiến thế giới đó là một

Trang 15
Sưu tập chuyên đề
bước tiến, nó sẽ đứng vững trong một thời
gian lâu dài. Nhưng quan trọng hơn, để cái
bất biến ấy nó phát triển liên tục và bền
vững, để đi đến mục tiêu thì rõ ràng chúng
ta phải ứng phó với những thay đổi rất to
lớn của đất nước, cũng như tác động của
thời đại này. Trước hết, vào thời điểm Nghị
quyết ra đời, công cuộc hội nhập mới khởi
động. Thứ hai là kinh tế thị trường chưa
thực sự tác động mạnh mẽ như bây giờ. Và
sự phát triển của khoa học - công nghệ
nhất là truyền thông không đặt ra những
thách đố to lớn như bây giờ. Vì thế mục
tiêu ấy bên cạnh định hướng phải được thể
hiện một cách hết sức thực tiễn để tác động
trực tiếp vào từng con người, là những
người vừa hưởng thụ, vừa sáng tạo văn
hóa, trong đó có cả việc bảo tồn.
Hiện nay chúng ta đứng trước một thử
thách rất lớn, thử thách của sự phát triển
buộc chúng ta phải hội nhập với thế giới
càng sâu càng tốt, nhất là về văn minh vật
chất. Đương nhiên mối quan hệ giữa văn
minh và vật chất rất khăng khít với nhau và
rất dễ tác động với nhau. Trong tác động,
bên cạnh những yếu tố tích cực có thể nảy
sinh những yếu tố ta gọi là tiêu cực vì nó
không thích hợp với bản sắc truyền thống
của người Việt Nam.
Tự thân truyền thống đã là phát triển, là
một quá trình động chứ không tĩnh. Khái
niệm bản sắc văn hóa dân tộc có thể nảy
sinh rất nhiều cách nhận thức khác nhau,
nên phải đảm bảo môi trường dân chủ thì
mới tìm ra sự nhận thức đúng, hướng tới sự
đồng thuận.
Văn hóa soi đường cho quốc dân đi
Tôi nói ví dụ như ngôn ngữ là đặc trưng
cơ bản của bản sắc văn hóa một cộng đồng,
một quốc gia. Trong quá khứ xa xưa có lúc
chúng ta không còn chữ viết riêng của mình,
chúng ta chấp nhận chữ Hán làm quốc tự
nhưng chính ông cha chúng ta bằng cách
vẫn giữ tiếng nói của mình, nhờ thế chúng
ta khai thác được chữ Hán vốn là của văn
minh phương Bắc nhưng là sự bổ sung, hay
nói đúng hơn là công cụ rất hữu ích cho dân
tộc mình. Chính chữ Hán ấy viết lên áng
văn "Nam quốc sơn hà Nam đế cư”. Âm
Hán – Việt trở thành di sản hết sức phong
phú đóng góp cho ngôn ngữ tiếng Việt và vì
chúng ta giữ được tiếng nói nên khi chúng
ta tìm được một công cụ khác là chữ La tinh
thì nó nhanh chóng trở thành thứ Quốc ngữ
hiện đại cho đến bây giờ. Đấy là cái khôn
ngoan của ông cha chúng ta, bản sắc văn
hóa của chúng ta. Bản sắc không xơ cứng,
không cực đoan. Bản sắc không biểu hiện ở
bên ngoài hình thức mà thể hiện ở việc giữ
được tâm hồn ý thức và nói cho cùng là giữ
được lợi ích quốc gia, lợi ích cộng đồng.
Chữ Hán chỉ còn là một công cụ. Trong quá
trình ấy chúng ta đã nỗ lực sáng tạo, ví dụ
chữ Nôm là một nỗ lực sáng tạo, đạt tới
mức nào đó, tuy rằng chưa hoàn thiện. Như
vậy trong trường hợp này không phải chữ
Hán là bản sắc mà vận dụng chữ Hán như
thế nào, vận dụng thành quả của chữ Hán
như thế nào, phục vụ cho mục tiêu sáng tạo
cái mới, là bản sắc của riêng ta. Chủ tịch
Hồ Chí Minh đã có lúc định nghĩa văn hóa
Việt Nam là sự kết hợp giữa Đông và Tây,
do đặc điểm địa lý và hoàn cảnh lịch sử. Ta
Trang 16
Sưu tập chuyên đề Văn hóa soi đường cho quốc dân đi

tiếp cận rất sớm với nền văn minh Trung
Hoa hay văn minh Pháp trong hoàn cảnh
rất khắc nghiệt là cuộc cưỡng bức đô hộ
chính trị, những người Việt Nam vẫn biết
cách thích ứng đến mức độ người Pháp phải
đưa ra một khái quát: "con đường đi sang
Pháp là con đường chống Pháp”. Vì khi
người Việt Nam đi sang Pháp tiếp thu nền
văn minh Pháp tiếp thu cả những giá trị
nhân bản của nhân loại, ví dụ Cụ Hồ hay
Cụ Phan Châu Trinh ban đầu đi sang Pháp
là bị hấp dẫn bởi Tự do - Bình đẳng - Bác
ái. Đấy chính là bản sắc của Việt Nam, là
khả năng thích ứng tiếp thu làm phong phú
thêm cho văn hóa của dân tộc mình, phục
vụ cho mục tiêu của dân tộc mình.
CT (ghi)
http://www.daidoanket.vn
Báo Đại đoàn kết

Một Nghị quyết mang tầm vóc chiến lược về văn hóa
Nghị quyết TW5 là một thành tựu về lí luận văn hóa cũng như đúc kết thực tiễn của
Đảng, Nhà nước và nhân dân.
Ngày 16 tháng 7 năm
1998, Hội nghị lần thứ 5 Ban
Chấp hành Trung ương Đảng
(khóa VIII) đã ban hành Nghị
quyết “Về xây dựng và phát
triển nền văn hóa Việt Nam
tiên tiến, đậm đà bản sắc dân
tộc”. Đây là văn kiện chuyên
đề, sâu sắc và toàn diện về văn
hoá sau Đề cương văn hóa Việt
Nam năm 1943.
Một Nghị quyết thực sự có
ý nghĩa chiến lược về văn hóa
của Đảng ta. Tổng kết, nhìn
nhận khách quan những kết quả
tích cực và những hạn chế cần
khắc phục sau 15 năm thực hiện
Nghị quyết TW 5 (Khóa VIII),
đề ra những giải pháp phát
Ngày 12/01/2014
triển văn hóa là việc làm vô cùng quan trọng, có tính bản lề
trong việc thực hiện nhiệm vụ xây dựng môi trường văn hóa
Việt Nam văn minh, hiện đại, mang đậm bản sắc, truyền
thống dân tộc với những thiết chế văn hóa mới xứng tầm
thời đại, đáp ứng nhu cầu hưởng thụ văn hóa của nhân dân
hiện nay và mai sau.
Nhân dịp này VOV online tiếp tục giới thiệu loạt bài
nhìn lại 15 năm thực hiện Nghị quyết với ý kiến các chuyên
gia, các nhà nghiên cứu, khoa học và văn hóa về vấn đề
này.
Xây dựng con người là nhiệm vụ then chốt
Nhận định về kết quả 15 năm thực hiện Nghị quyết
Trung ương 5 (Khoá VIII), Chủ tịch Hội đồng di sản văn
hóa quốc gia, GS.TS Lưu Trần Tiêu khẳng định: "Nghiên
cứu lại 5 quan điểm cơ bản, 10 nhiệm vụ cụ thể và 4 giải
pháp lớn, Nghị quyết TW 5 là một thành tựu về mặt lí luận
văn hóa cũng như đúc kết thực tiễn của Đảng, Nhà nước
ta, sự đóng góp của nhân dân mà trong đó có sự đóng góp
của đội ngũ trí thức".

Trang 17
Sưu tập chuyên đề
Là người tham gia ngay từ
khâu soạn thảo dự thảo Nghị
quyết và cũng là người theo
dõi quá trình thực hiện Nghị
quyết này ở một số ban ngành,
địa phương, GS.TS Lưu Trần
Tiêu cho rằng có 3 tiền đề làm
nên thành công của Nghị
quyết TW 5:
Đó là Đảng ta đã tiếp thu
và phát triển những quan điểm
cơ bản quan trọng của Đảng,
của Chủ tịch Hồ Chí Minh.
Như đề cương văn hóa năm 43
của Đảng và tư tưởng của Hồ
Chí Minh về văn hóa như:
"Văn hóa soi đường cho quốc
dân đi"; "Văn hóa không nằm
ngoài kinh tế và chính trị"...
Tiền đề thứ 2, chính là
những thành tựu của công cuộc
đổi mới diễn ra hơn 10 năm đã
làm bệ đỡ cho việc chuẩn bị
Nghị quyết TW 5.
Tiền đề thứ 3, đúng vào dịp
chúng ta chuẩn bị nghị quyết
TW 5, Liên hợp quốc đã phát
động thập kỉ quốc tế phát triển
văn hóa. Những tư tưởng của
UNESCO về văn hóa chẳng
hạn như văn hóa vì phát triển,
bảo vệ bản sắc dân tộc, bảo
tồn sự đa dạng văn hóa của các
Văn hóa soi đường cho quốc dân đi
dân tộc đã được phản ánh trong Nghị quyết TW 5.
Về những thành tựu nổi bật của Nghị quyết, GS.TS
Lưu Trần Tiêu cho rằng: Đầu tiên là nhận thức về vai trò
của văn hóa trong kinh tế xã hội đã được nâng cao, từ thực
tế đó được thể chế hóa trong chủ trương chính sách, quy
hoạch phát triển của các cơ quan TW, địa phương. Các
nghị quyết chỉ thị của Đảng về văn hóa rất nhiều, liên quan
đến hàng loạt vấn đề đời sống xã hội liên quan đến văn
hóa. Thủ tướng Chính phủ cũng phê duyệt hàng loạt các
chiến lược phát triển: văn hóa, thể dục thể thao, du lịch.
Trong đó có Luật di sản văn hóa, Chiến lược phát triển
văn hóa đến năm 2020 đã thể chế hóa quan điểm của
Đảng. Vai trò của cộng đồng và xã hội được phát huy.
Theo GS.TS Lưu Trần Tiêu, xã hội hóa các hoạt động văn
hóa trong xây dựng và phát triển văn hóa có thể coi là chủ
trương đúng đắn và đạt kết quả ngoài mong đợi. Xuất hiện
nhiều phong trào ý nghĩa sâu rộng trong quần chúng như
về nguồn, xóa đói giảm nghèo, giúp người hoạn nạn,
khuyến học, khuyến tài...
"Sau khi có Luật Di sản Văn hóa, tôi rất ngạc nhiên
khi được nghe những báo cáo về việc hình thành những bộ
sưu tập tư nhân. Lâu nay chúng ta chưa biết được trong
dân có tài sản lớn lao như thế nào về mặt di sản văn hóa.
Nhà nước giữ gìn các bảo vật chủ yếu trong các bảo tàng
di sản rồi, nhưng mà không tưởng tượng được người dân
đã dày công lưu giữ có những bộ sưu tập đến hàng nghìn
hiện vật, mà trong đó có nhiều hiện vật được đánh giá cao"
GS.TS Lưu Trần Tiêu bày tỏ.
Giáo sư cũng cho biết thêm: "Trên các loại hình khác
nhau ko phải sưu tập cổ vật mà cả sưu tập về cách mạng
kháng chiến. Có những người bỏ cả tiền, bỏ cả tài sản của
mình ra để xây dựng một không gian đường Trường Sơn
với những đóng góp cá nhân nhưng có ý nghĩa".
Trang 18
Sưu tập chuyên đề
Trên lĩnh vực tác phẩm
văn học và nghệ thuật, dù
chúng ta chưa có những tác
phẩm xứng tầm thời đại nhưng
phải thừa nhận các tác phẩm
văn học trong những năm qua
đã có nhiều tìm tòi về nội dung
phản ánh, thể nghiệm nhiều
nhiều phương thức thể hiện,
hình thức diễn đạt mới, phong
phú các thể loại, các sản phẩm
sáng tạo. Tính chủ thể sáng tạo
của các văn nghệ sĩ được nâng
cao và khuyến khích.
Trong việc bảo tồn các di
sản văn hóa dân tộc cụ thể từ
năm 2008-2012, Thủ tướng
chính phủ đã phê duyệt và giải
quyết kinh phí để Hội văn hóa
dân gian thực hiện dự án công
bố phổ biến tài sản văn hóa,
văn nghệ dân gian các dân tộc
VN. Cho đến nay xuất bản
1000 công trình tiêu biểu của
446 tác phẩm với tổng số 558
triệu trang in. Thủ tướng
Chính phủ đã đồng ý chấp
thuận cho dự án giai đoạn 2
vào năm 2013- 2017, trong đó
công bố 1.500 tác phẩm.
Viện Văn hóa Nghệ thuật
VN lần đầu tiên hình thành
ngân hàng dữ liệu đồ sộ về văn
hóa phi vật thể. Viện Khoa học
Xã hội (Viện Hàn lâm Khoa
Văn hóa soi đường cho quốc dân đi
học) cũng được Thủ tướng Chính phủ cho thực hiện dự
án điều tra, sưu tầm, bảo quản, biên dịch và xuất bản kho
tàng sử thi Tây Nguyên. Đến nay phát hiện 622 tác phẩm
sử thi trên 1000 buôn làng ở Tây Nguyên, trong đó có
một số sử thi Tây Nguyên có độ dài tương đương với
những sử thi nổi tiếng của thế giới.
Chủ tịch Hội đồng di sản văn hóa quốc gia GS.TS
Lưu Trần Tiêu, cho rằng tồn tại dẫn đến sự không thành
công trong việc tổ chức thực hiện Nghị quyết TW 5
(Khóa VIII) đó là chúng ta chưa coi trọng đúng mức việc
xây dựng con người, chưa làm cho văn hóa trở thành
nhân tố thúc đẩy con người tự hoàn thiện về nhân cách.
Sự xuống cấp, tư tưởng đạo đức và lối sống như hiện nay
là nguyên nhân từ đó.
Nghị quyết TW 5 đã chỉ đạo rất rõ về việc xây dựng
con người, xây dựng nhân cách, nếp sống văn hóa, môi
trường văn hóa. Chiến lược đến năm 2020 thủ tướng
chính phủ đã chỉ ra rất rõ nhưng việc thực hiện chúng ta
chỉ thường nói những điều to tát mang tính vĩ mô mà xây
dựng con người, nền văn hóa và đạo đức con người, lối
sống thì phải nói những điều cụ thể. Ta phải học tập theo
Bác Hồ khi Bác nói về phẩm chất của cán bộ chỉ ra 5
phẩm chất trí, tín, nhân, dũng, liêm.
"Nhưng theo tôi chúng ta chưa làm được bởi vì chúng
ta bị va đập bởi cơ chế thị trường mà chưa được chuẩn bị
kĩ càng về văn hóa, chúng ta bị va đập bởi toàn cầu hóa
khủng khiếp, có nhiều cái được nhưng có nhiều thứ
chúng ta chưa chuẩn bị về mặt tâm thế để thích ứng,
phòng ngừa, tiếp nhận sự va đập mà chúng ta thấy trong
cơ chế thị trường và toàn cầu hóa" - GS.TS Lưu Trần
Tiêu nhấn mạnh.
Theo VOV
http://www.baolangson.vn
Báo Lạng Sơn
Trang 19
Sưu tập chuyên đề
Để văn hóa thật sự trở thành sức mạnh nội sinh
Vai trò quan trọng của văn hóa đã
được khẳng định trong nhiều công trình
khoa học và các văn kiện của Đảng và Nhà
nước. Nghị quyết T.Ư.5 (khóa VIII) về
"Xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt
Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc" đã
trình bày năm quan điểm cơ bản chỉ đạo sự
nghiệp xây dựng nền văn hóa mới trong
thời kỳ lịch sử mới, kế thừa các tư tưởng về
văn hóa của Chủ tịch Hồ Chí Minh, tiếp
thu các thành tựu mới của tư duy nhân loại
về văn hóa trong những năm cuối thế kỷ 20
và xuất phát từ nhu cầu phát triển kinh tế -
xã hội của đất nước.
Phải thừa nhận rằng từ khi Đảng và Nhà
nước ta tiến hành công cuộc đổi mới, nhất là
trong 15 năm triển khai Nghị quyết T.Ư 5
(khóa VIII) về văn hóa, nhận thức chung của
toàn xã hội về văn hóa đã được nâng cao.
Nhiều phong trào và các cuộc vận động về
văn hóa đã ra đời. Phong trào hướng về cội
Biểu diễn trống đồng Đông Sơn trong lễ đón bằng
công nhận Thành nhà Hồ là Di sản văn hóa thế giới.
Văn hóa soi đường cho quốc dân đi
Ngày 06/09/2013
nguồn của tuổi trẻ, cuộc vận động Toàn dân
đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa, các
hoạt động từ thiện, ... đều nhằm khắc sâu các
giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc.
Những hoạt động đó chắc chắn có góp phần
đáng kể trong việc bảo vệ bản sắc văn hóa
dân tộc trước sức công phá của mặt trái kinh
tế thị trường và quá trình mở cửa.
Cùng với việc phát huy chủ nghĩa yêu
nước truyền thống và tinh thần cách mạng
của dân tộc, những năm qua, chúng ta đã
từng bước tiếp nhận các giá trị văn hóa phổ
quát của nhân loại, đó là tinh thần dân chủ, ý
thức tự do và tầm nhìn toàn cầu. Nhiều thành
tựu về khoa học và công nghệ hiện đại của
thế giới đã đến với người dân. Điều đó rõ
ràng nâng cao năng lực nội sinh của mỗi con
người và của toàn xã hội. Sự phát triển của
năng lực nội sinh đó của người dân là nhân
tố quan trọng trong sự phát triển kinh tế - xã
hội trong mấy thập kỷ qua. Sự phát triển
năng lực nội sinh đó đang trở thành một
động lực quan trọng giúp Đảng và Nhà nước
hoàn thiện các chủ trương, chính sách luật
pháp. Sự tham gia tích cực của các tầng lớp
nhân dân trong việc góp ý cho bản dự thảo
sửa đổi Hiến pháp năm 1992 cũng là một
bằng chứng cho sự phát triển của lực lượng
nội sinh đó.
Trang 20
Sưu tập chuyên đề
Tuy đã đạt một số thành tựu đáng kể,
nhưng cho đến nay, văn hóa vẫn là lĩnh vực
cực kỳ nóng bỏng, bức xúc, đe dọa sự bình
yên của xã hội. Báo cáo chính trị tại Đại hội
XI của Đảng đã chỉ rõ: Môi trường văn hóa
bị xâm hại, lai căng, thiếu lành mạnh, trái
với thuần phong mỹ tục, các tệ nạn xã hội,
tội phạm và sự xâm nhập của các sản phẩm
và dịch vụ độc hại làm suy đồi đạo đức,
nhất là trong thanh thiếu niên, rất đáng lo
ngại; tình trạng suy thoái về chính trị, tư
tưởng, đạo đức, lối sống trong một bộ phận
không nhỏ cán bộ, đảng viên và tình trạng
tham nhũng, lãng phí, quan liêu, những tiêu
cực và tệ nạn xã hội chưa được ngăn chặn,
đẩy lùi, mà còn tiếp tục diễn biến phức tạp,
cùng với sự phân hóa giàu nghèo và sự yếu
kém trong quản lý, điều hành của nhiều cấp,
nhiều ngành làm giảm lòng tin của nhân dân
đối với Đảng và Nhà nước, đe dọa sự ổn
định, phát triển của đất nước. Đại hội XI
của Đảng cũng chỉ ra cả những yếu kém, bất
cập trên các lĩnh vực giáo dục - đào tạo,
khoa học - công nghệ, y tế, …
Những yếu kém và sa sút đó không chỉ
làm suy giảm tốc độ phát triển kinh tế - xã
hội, mà còn có thể làm chệch hướng phát
triển của đất nước. Đó không chỉ là một nguy
cơ lớn, mà còn có thể là nguy cơ của mọi
nguy cơ, đặc biệt khi chúng ta mở rộng hội
nhập với thế giới. Vậy, nguyên nhân nào dẫn
Văn hóa soi đường cho quốc dân đi
đến tình trạng suy yếu đó. Có những nguyên
nhân nằm trong văn hóa và những nguyên
nhân nằm ngoài văn hóa. Có những nguyên
nhân thuộc về nhận thức và những nguyên
nhân trong chỉ đạo thực tiễn. Những nguyên
nhân này thường gắn kết chặt chẽ với nhau,
quy định lẫn nhau.
Trước hết nói về văn hóa. Từ Nghị quyết
T.Ư 5 chúng ta đã có nhận thức khá toàn
diện về văn hóa, về các thành tố của văn hóa
và về vai trò của văn hóa. Nhưng những
nhận thức đó chưa thật sự được triển khai
sâu sắc trong xã hội, đặc biệt trong hàng ngũ
những người lãnh đạo và quản lý xã hội ở tất
cả các cấp, các ngành. Tại sao có lúc, có nơi,
những người lãnh đạo và quản lý chỉ lo tập
trung tăng trưởng GDP bằng mọi giá, vì sao
có nơi lãnh đạo địa phương muốn biến di sản
văn hóa ở địa phương mình thành nơi kinh
doanh các ngành nghề có lãi. Vì sao có tình
trạng thương mại hóa diễn ra khá phổ biến
trong các hoạt động giáo dục - đào tạo, y tế,
báo chí, thông tin truyền thông...
15 năm trước, trong Nghị quyết T.Ư 5 về
văn hóa, vấn đề tư tưởng, đạo đức và lối
sống được đặc biệt coi trọng. Nghị quyết đặt
ra mục tiêu đến năm 2000, "đặt trọng tâm
vào nhiệm vụ xây dựng tư tưởng, đạo đức,
lối sống và đời sống văn hóa lành mạnh
trong xã hội, trước hết trong các tổ chức
đảng và nhà nước, trong các đoàn thể quần
Trang 21
Sưu tập chuyên đề
chúng và trong từng gia đình. Kiên quyết
loại bỏ những phần tử thoái hóa, biến chất về
đạo đức ra khỏi tổ chức đảng và nhà
nước...". Luận điểm rất quan trọng đó liệu
đã nằm trong nhận thức và hành động của
chúng ta chưa? 15 năm qua, chúng ta đã làm
gì để thực hiện chủ trương đó của Đảng.
Trên cả hai phương diện nhận thức và hành
động, việc coi nhẹ giáo dục tư tưởng, đạo
đức, lối sống, là một nguyên nhân quan trọng
tạo nên sự suy yếu trên các lĩnh vực của đời
sống văn hóa, và trên tất cả mọi lĩnh vực của
đời sống xã hội.
Nghị quyết T.Ư 5 đã hoàn toàn đúng khi
khẳng định, để quán triệt và thực hiện tốt
Nghị quyết này, các cấp ủy và tổ chức đảng
nghiêm túc xem xét trách nhiệm lãnh đạo
của mình, rút ra những bài học kinh nghiệm
lãnh đạo văn hóa, đẩy mạnh công tác xây
dựng Đảng. Tiến hành sinh hoạt chính trị tự
phê bình và phê bình về tư tưởng, đạo đức,
lối sống trong toàn Đảng và bộ máy nhà
nước, trước hết trong đội ngũ cán bộ lãnh
đạo và quản lý. Kết quả nghiên cứu quán
triệt Nghị quyết phải được thể hiện trong
việc xây dựng kế hoạch, chương trình hành
động của các cấp, các ngành, trong việc phát
huy vai trò gương mẫu về đạo đức, lối sống
văn hóa của cán bộ, đảng viên, viên chức nhà
nước. Xuất phát từ tư tưởng đó, ngay sau khi
có Nghị quyết T.Ư 5 về văn hóa, Đảng đã
Văn hóa soi đường cho quốc dân đi
ban hành Nghị quyết T.Ư 6, khóa VIII (lần
2) về một số vấn đề cơ bản và cấp bách trong
công tác xây dựng Đảng hiện nay mà nội
dung chủ yếu nhằm xây dựng chỉnh đốn
Đảng, đẩy lùi các hiện tượng tiêu cực về tư
tưởng, đạo đức, lối sống trong một bộ phận
cán bộ, đảng viên. Rất đáng tiếc, việc triển
khai Nghị quyết này đã không mang lại kết
quả như chúng ta mong muốn. Điều đó cũng
có nghĩa là trong việc triển khai xây dựng
nền văn hóa mới, chúng ta đã coi nhẹ cái gốc
của văn hóa là tư tưởng, đạo đức, lối sống.
Thiếu cái gốc vững chắc thì cây văn hóa dễ
trở nên cằn cỗi, khô héo, dễ bị xâm hại bởi
những vi-rút từ bên ngoài.
Khắc phục những yếu kém về văn hóa
phải bắt đầu từ văn hóa, nhưng không chỉ
bằng văn hóa, bởi văn hóa không nằm ngoài
kinh tế và chính trị. Các hoạt động về kinh tế
và chính trị, các mối quan hệ xã hội trên lĩnh
vực kinh tế và chính trị thường xuyên tác
động tới tâm tư, tình cảm của mỗi con người.
Vì vậy để xây dựng và phát triển nền văn
hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân
tộc, đòi hỏi phải có những chế tài buộc kinh
tế và chính trị phải vận hành theo những
chuẩn mực và giá trị văn hóa của dân tộc và
của thời đại.
GS, TS TRẦN VĂN BÍNH
http://www.nhandan.com.vn
Báo Nhân dân
Trang 22
Sưu tập chuyên đề
Đổi mới tư duy trong phát triển là quy luật, văn hóa không thể là ngoại lệ
Phát biểu của Bộ trưởng Bộ VHTTDL Hoàng Tuấn Anh tại Hội nghị toàn quốc tổng
kết 15 năm thực hiện Nghị quyết Trung ương 5 (khóa VIII) về Xây dựng và phát triển nền
văn hóa VN tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc do Ban Bí thư Trung ương Đảng tổ chức
ngày 15.1 tại Hà Nội.
Cách đây 15 năm, Hội nghị
lần thứ 5 Ban Chấp hành Trung
ương Đảng khóa VIII đã ban
hành Nghị quyết “Về xây dựng
và phát triển nền văn hóa Việt
Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc
dân tộc”. Đây là một văn kiện
có ý nghĩa chiến lược về văn
hóa của Đảng ta, là bước phát
triển quan trọng trong tư duy
của Đảng sau Đề cương Văn
hóa năm 1943 và tư tưởng Hồ
Chí Minh về văn hóa, mang lại
cho xã hội những nhận thức mới
về văn hoá, tạo tiền đề cho văn
hoá Việt Nam phát triển.
Được sự chỉ đạo trực tiếp
của Thủ tướng Chính phủ, Ban
Chỉ đạo Trung ương tổng kết
Nghị quyết Trung ương 5 khóa
VIII, Ngành văn hóa, thể thao
và du lịch đã nghiêm túc chỉ
đạo, hướng dẫn các đơn vị, địa
phương tiến hành đánh giá, tổng
kết 15 năm thực hiện Nghị
quyết và nhận thức đây là một
đợt sinh hoạt chính trị sâu rộng,
một lần nữa khẳng định sức
mạnh của văn hoá, khả năng
thẩm thấu và lan toả của văn
hóa trong đời sống nhân dân.
Sau 01 năm triển khai tổng kết
với 7 đề tài nghiên cứu cấp Bộ,
Văn hóa soi đường cho quốc dân đi
Ngày 17/01/2014
10 chuyên đề khoa học, 5 hội thảo, 2 cuộc điều tra xã
hội học, 01 diễn đàn và nhiều đợt khảo sát, đánh giá
thực tiễn việc thực hiện Nghị quyết tại các địa phương,
cùng với báo cáo đánh giá tổng kết của các cơ quan, đơn
vị thuộc Bộ, Sở VHTTDL các địa phương, đóng góp ý
kiến của các nhà nghiên cứu văn hóa, các văn nghệ sĩ,
ngày 8.8.2013, Bộ VHTTDL đã tổ chức Hội nghị tổng
kết 15 năm thực hiện Nghị quyết Trung ương 5 khóa
VIII. Với tinh thần khách quan, trung thực, nhìn thẳng
vào sự thật, Ngành đã đánh giá những thành tựu đạt
được, những hạn chế cần khắc phục, những vấn đề bất
cập về lý luận và thực tiễn trong công tác quản lý nhà
nước về văn hóa, trên cơ sở đó tìm ra những giải pháp
mang tính đột phá về chính sách, nhằm tiếp tục đẩy
mạnh sự nghiệp xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt
Nam trong thời gian tới.
Từ thực tiễn việc tổ chức thực hiện Nghị quyết
Trung ương 5 khóa VIII trong 15 năm qua, Bộ
VHTTDL đã rút ra một số bài học kinh nghiệm cơ bản
để tiếp tục xây dựng và phát triển văn hóa là:
1. Bài học về vị trí, vai trò của văn hóa: Phải nhận
thức đúng vị thế, vai
trò quan trọng của văn
hóa trong phát triển đất
nước, làm cho văn hóa
thực sự trở thành một
trụ cột của phát triển
bền vững, một ngành
kinh tế trong quá trình
hiện đại hóa, là nhân tố
Công tác chỉ đạo, quản lý, thanh tra, phát huy sức mạnh
kiểm tra, lập lại trật tự, kỷ cương
trong hoạt động VHNT đã có những tổng hợp của quốc gia.
chuyển biến tích cực Văn hóa phải thực sự
Trang 23
Sưu tập chuyên đề
“soi đường cho quốc dân đi”,
giữ vai trò điều tiết xã hội bằng
hệ thống các giá trị, chuẩn mực
văn hoá.
2. Bài học về vai trò chủ thể
của văn hóa: Cần phát huy tối đa
vai trò chủ thể văn hóa của cộng
đồng trong việc sáng tạo, giữ gìn
và phát triển văn hóa; đẩy mạnh
xã hội hóa, huy động được mọi
nguồn lực cho xây dựng và phát
triển văn hóa.
3. Bài học về hoàn thiện thể
chế và đảm bảo nguồn lực cho
văn hóa: Kịp thời xây dựng và
hoàn thiện thể chế văn hóa; đổi
mới phương thức lãnh đạo và
quản lý văn hóa. Đảm bảo ngân
sách đầu tư cho văn hóa trên
nguyên tắc ưu tiên có trọng tâm,
trọng điểm, hiệu quả.
4. Bài học về chất lượng đội
ngũ cán bộ: Nâng cao chất
lượng, tính chuyên nghiệp, đạo
đức nghề nghiệp của đội ngũ cán
bộ Ngành văn hóa đáp ứng nhu
cầu phát triển ngày càng cao của
Ngành và đất nước.
5. Bài học về công tác dự
báo: Tăng cường công tác dự
báo xu hướng phát triển văn
hóa của thế giới và Việt Nam,
để kịp thời có quyết sách điều
chỉnh các nhiệm vụ phát triển
văn hóa, tạo sức đề kháng trước
những tác động tiêu cực từ bên
ngoài, đồng thời tiếp thu tinh
hoa văn hóa nhân loại, tạo dựng
những giá trị mới, tiến bộ, bắt
kịp xu thế thời đại.
Văn hóa soi đường cho quốc dân đi
Sau 15 năm triển khai và thực hiện Nghị quyết, trên
cơ sở tiến hành một đợt tổng kết toàn diện, quy mô từ
Trung ương tới địa phương, Bộ VHTTDL xin đề xuất với
Ban Chấp hành Trung ương, Ban Bí thư, Bộ Chính trị
khóa XI ban hành một Nghị quyết mới về văn hóa, xuất
phát từ những căn cứ lý luận và thực tiễn cấp thiết sau:
1. Bối cảnh trong nước và quốc tế hiện nay đã có
nhiều thay đổi:
Hiện nay bối cảnh trong nước và thế giới đã có
những thay đổi lớn lao với những diễn biến phức tạp, đưa
tới nhiều cơ hội đồng thời đặt ra không ít thách thức cho
phát triển văn hóa. Đi sâu vào hội nhập quốc tế, chúng ta
có cơ hội tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại, làm giàu
văn hóa dân tộc, học hỏi kinh nghiệm quản lý tiên tiến,
hoàn thiện thể chế văn hóa, nâng cao dân trí, cải thiện
mức hưởng thụ văn hóa của nhân dân, hướng tới xây
dựng một nền văn hóa dân tộc, tiến bộ, dân chủ và nhân
văn.
Tuy nhiên, cùng với quá trình toàn cầu hóa mạnh mẽ,
truyền thông trở thành quyền lực thứ tư; công nghệ
truyền thông mới tác động mạnh đến văn hóa cá nhân và
cộng đồng. Cơ hội tiếp nhận và hưởng thụ văn hóa của
mỗi cá nhân, mỗi quốc gia ngày càng nhiều hơn, nhưng
cũng đặt ra vấn đề giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc cấp
bách hơn. Hội nhập mà không hoà tan trong văn hoá
ngày càng trở thành thách thức nặng nề. Nhiều quốc gia
hiện nay phát triển công nghiệp văn hóa thành ngành
kinh tế mũi nhọn, biến văn hóa thành “sức mạnh mềm”
gây ảnh hưởng sang các nước khác. Những thay đổi lớn
về thị hiếu, thẩm mỹ, xu hướng sính ngoại đang đe dọa
truyền thống văn hoá và nền văn hiến dân tộc. Việt Nam
sau khi gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới đang phải
thực hiện các cam kết quốc tế, tuân theo quy định của thị
trường thế giới, đặc biệt thời gian tới khi tham gia Hiệp
định Hợp tác kinh tế xuyên Thái Bình Dương (TPP) sẽ
có những tác động lớn đến văn hóa.
Trong nước, quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa
làm biến đổi sâu sắc bộ mặt đất nước trên mọi phương
diện, tạo tiền đề thuận lợi cho sự phát triển văn hóa. Xu
hướng xã hội hóa hoạt động văn hóa giúp thúc đẩy các
Trang 24
Sưu tập chuyên đề
hình thức sáng tạo, thu hút mọi
nguồn lực xã hội đầu tư cho văn
hóa. Tuy nhiên, bên cạnh đó
cũng có không ít khó khăn,
thách thức đang đặt ra. Khi Nghị
quyết Trung ương 5 khóa VIII
mới ban hành, nước ta mới bước
vào giai đoạn đầu của nền kinh
tế thị trường. Quá trình công
nghiệp hoá, hiện đại hóa làm
chuyển đổi nhanh chóng cơ cấu
lao động, ngành nghề, dân cư,
nhưng cũng đặt ra những nhiệm
vụ, yêu cầu mới trong xây dựng
và phát triển văn hóa. Các quy
luật kinh tế thị trường chi phối
mọi hoạt động và sản phẩm văn
hoá, khuếch trương khía cạnh
thương mại hoá văn hóa. Tất cả
những điều đó đang tạo nên
những thách thức lớn cho sự
phát triển của văn hóa Việt Nam,
thử thách cao độ nhân cách con
người Việt Nam, đòi hỏi ngành
văn hóa phải có những đối sách
kịp thời và hữu hiệu.
2. Đảng ta liên tục bổ sung,
hoàn thiện đường lối phát triển
đất nước, phát triển văn hóa:
Từ sau Hội nghị Trung ương
5 khóa VIII đến nay, qua các kỳ
Đại hội IX, X, XI, Đảng ta luôn
bổ sung, hoàn thiện đường lối
phát triển đất nước và phát triển
văn hóa. Ở thời điểm năm 1998,
nước ta mới bước vào công cuộc
Đổi mới được 12 năm, ở chặng
đường đầu chuyển đổi từ cơ chế
kế hoạch hóa tập trung, hành
chính bao cấp sang kinh tế thị
Văn hóa soi đường cho quốc dân đi
trường. Đến nay cơ chế kinh tế thị trường đã tác động
đến mọi phương diện của đời sống kinh tế, văn hóa, xã
hội. Ở Đại hội VIII, Đảng ta mới chủ trương đa phương
hóa, đa dạng hóa quan hệ đối ngoại. Đến Đại hội IX và
X, Đảng ta đã đề xuất đường lối hội nhập kinh tế quốc tế.
Đến Đại hội XI, Đảng đã phát triển đường lối hội nhập
quốc tế sâu rộng, trong đó có lĩnh vực văn hóa. Hiện nay
nước ta đã hội nhập mạnh mẽ với thế giới, việc giữ gìn
bản sắc văn hóa dân tộc, tiếp thu tinh hoa văn hoá nhân
loại và sức đề kháng trước sự tấn công của văn hóa ngoại
lai cũng đặt ra gay gắt. Tại Đại hội Đảng lần thứ XI,
Đảng đã đề ra quan điểm phát triển nhanh gắn liền với
phát triển bền vững, trong đó chủ trương tăng trưởng
kinh tế phải kết hợp hài hòa với phát triển văn hóa; xử lý
tốt mối quan hệ giữa kinh tế và văn hoá. Đây là những tư
duy hoàn toàn mới về lý luận, chưa hề có trong Nghị
quyết Trung ương 5 khóa VIII.
3. Xuất hiện những vấn đề lý luận mới trong tư duy
và nhận thức về văn hóa:
- Đã xuất hiện những nhận thức mới về vị trí, vai trò
của văn hóa trong phát triển bền vững. Trong bối cảnh
hiện nay, các quốc gia ngày càng đề cao vai trò của văn
hóa, coi văn hóa là một trụ cột của phát triển bền vững, là
động lực của quá trình hiện đại hóa, là nhân tố đảm bảo
an ninh quốc gia và phát huy sức mạnh tổng hợp của
quốc gia. Tổ chức UNESCO cũng khẳng định: Văn hoá
đứng ở vị trí trung tâm của phát triển và sự phát triển
phải được khởi đầu và truyền bá bởi văn hoá, văn hoá giữ
vai trò điều tiết xã hội. Như vậy, văn hoá cần phải giữ vai
trò định hướng sự phát triển của xã hội bằng mục đích
nhân văn của nó và
đồng thời điều tiết
xã hội bằng hệ thống
giá trị, chuẩn mực
văn hoá của cộng
đồng. Nhận thức này
cần phải được quán
triệt và trở thành
hành động của các Công tác thông tin đối ngoại, tuyên truyền
cấp, các ngành và biển, đảo, biên giới được chú trọng
Trang 25
Sưu tập chuyên đề
toàn thể xã hội.
- Xuất hiện những vấn đề lý
luận mới về phát triển kinh tế
văn hóa, công nghiệp văn hóa,
về lực lượng sản xuất văn hóa.
Nhiều nước trên thế giới hiện
nay đang biến kinh tế văn hóa
thành một ngành kinh tế mũi
nhọn. Ở Anh có lý thuyết về
công nghiệp sáng tạo, lấy tiềm
lực và kinh nghiệm phát triển
công nghiệp làm nền tảng phát
triển văn hóa. Nhật Bản, Hàn
Quốc đặt phát triển văn hóa
thành một trong những chính
sách trọng điểm của Nhà nước.
Trung Quốc xây dựng lý luận về
lực lượng sản xuất văn hóa, sản
nghiệp văn hóa, lấy đó làm cơ sở
lý luận để đẩy mạnh kinh tế văn
hóa. Đây là những vấn đề lý luận
mới có những hạt nhân hợp lý
mà chúng ta cần phải tham khảo,
học hỏi.
4. Yêu cầu điều chỉnh, bổ
sung một số luận điểm của Nghị
quyết Trung ương 5 khóa VIII
phù hợp với thực tiễn phát triển
của đất nước:
Cùng với sự thay đổi của bối
cảnh lịch sử, một số luận điểm
của Nghị quyết Trung ương 5
khóa VIII đến nay cần được điều
chỉnh, bổ sung cho phù hợp với
thực tiễn phát triển đất nước và
xu thế thời đại. Trải qua 15 năm
thực hiện, Nghị quyết Trung
ương 5 khóa VIII đã thể hiện vai
trò lịch sử to lớn đối với sự
nghiệp xây dựng và phát triển
Văn hóa soi đường cho quốc dân đi
nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc,
tuy nhiên đến nay một số nội dung trong Nghị quyết cần
được chỉnh sửa, bổ sung, hoàn thiện trong các quan điểm
chỉ đạo, nhiệm vụ cụ thể và giải pháp thực hiện nhằm kịp
thời đáp ứng các yêu cầu cấp thiết của tình hình mới.
5. Nhu cầu nội tại và thực tiễn phát triển văn hóa
Việt Nam đòi hỏi phải có sự đổi mới căn bản:
Sau 15 năm thực hiện Nghị quyết Trung ương 5 khóa
VIII, văn hoá Việt Nam tuy có những thành tựu đáng ghi
nhận trong việc hoàn thiện thể chế, chính sách; bảo tồn
và phát huy di sản văn hóa; phát triển văn học nghệ
thuật; tăng cường các thiết chế văn hóa; nâng cao đời
sống văn hóa cơ sở; mở rộng giao lưu văn hóa với nước
ngoài..., nhưng tình hình tư tưởng, đạo đức, lối sống có
chiều hướng sa sút, đặc biệt là sự suy thoái, biến chất của
một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên làm xói mòn
niềm tin của nhân dân vào sự lãnh đạo của Đảng, sự ưu
việt của chế độ.
Nghị quyết Trung ương 5 khóa VIII là một Nghị
quyết có tầm nhìn xa, yêu cầu lớn, đòi hỏi toàn diện
về phát triển văn hoá, tuy nhiên với nguồn lực đầu tư
cho văn hóa còn có hạn; còn nhiều bất cập trong hoàn
thiện thể chế, chính sách; thời gian thực hiện không
có hạn định… khiến cho việc thực hiện các nhiệm vụ
còn hạn chế.
Đổi mới tư duy trong quá trình phát triển là hiện
tượng mang tính quy luật, mà phát triển văn hóa không là
ngoại lệ. Vì vậy, bước vào thời kỳ đẩy mạnh và nâng cao
chất lượng của sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa,
phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa
và hội nhập quốc tế hiện nay rất cần Đảng ta xây dựng và
ban hành một Nghị quyết mới về văn hóa, để nâng cao
nhận thức của toàn xã hội về vị trí, vai trò của văn hóa.
Làm sao để chúng ta có thể xây dựng thành công một nền
văn hóa giàu truyền thống, mang đậm bản sắc dân tộc,
nhưng hướng tới Hiện đại, hướng ra Thế giới và hướng
tới Tương lai.
http://www.baovanhoa.vn
Báo Văn hóa
Trang 26
Sưu tập chuyên đề Văn hóa soi đường cho quốc dân đi

Xây dựng nền văn hóa xứng đáng với lịch sử,
đủ sức vững bước cùng thời đại
Ngày 09/08/2013
Toàn văn bài phát biểu một mặt trận quan trọng
của Thủ tướng Chính phủ trên lĩnh vực tư tưởng, góp
Nguyễn Tấn Dũng tại Hội phần to lớn vào thắng lợi
nghị Tổng kết 15 năm thực của sự nghiệp cách mạng
hiện Nghị quyết Trung của đất nước ta, của nhân
ương 5 khóa VIII. Đầu đề dân ta.
do Toà soạn đặt. Hôm nay, Sau Luận cương chính
tôi rất vui mừng đến dự Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng, Phó Thủ trị năm 1930, Đảng ta đã
tướng Nguyễn Thiện Nhân với các đại biểu
Hội nghị Ngành văn hóa, dự Hội nghị ban hành Đề cương văn
thể thao và du lịch để tổng kết 15 năm thực hóa Việt Nam năm 1943, đây là văn kiện mở
hiện Nghị quyết Hội nghị lần thứ 5 Ban đầu có ý nghĩa như một tuyên ngôn của
Chấp hành Trung ương Đảng khóa VIII về Đảng ta về văn hóa trong thời kỳ kháng
“Xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt chiến kiến quốc. Đề cương văn hóa đã thể
Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc”. hiện tư tưởng lãnh đạo sáng suốt của Đảng ta
Thay mặt Chính phủ, tôi xin gửi tới tất cả trong việc nâng cao, phát huy những giá trị
các đồng chí, các đại biểu tham dự Hội nghị tốt đẹp của văn hóa dân tộc, đồng thời cũng
và toàn thể cán bộ, công nhân viên chức đã vạch ra phương châm hành động của
ngành văn hóa, thể thao, du lịch trong cả những người chiến sĩ cộng sản, vừa phải
nước lời thăm hỏi thân thiết và lời chúc tốt dũng cảm trong kháng chiến bảo vệ Tổ quốc,
đẹp nhất. vừa phải có trách nhiệm lớn lao trong việc
Qua Báo cáo tổng kết của Bộ Văn hóa, giữ gìn và phát huy di sản văn hóa vô giá của
Thể thao và Du lịch, các ý kiến tham luận, ông cha ta.
tôi rất chú ý lắng nghe và bày tỏ sự đồng tình Năm mươi lăm năm sau, Nghị quyết
với nhiều ý kiến đánh giá, phân tích sâu sắc, Hội nghị TƯ 5 khóa VIII (năm 1998) về
tâm huyết đối với sự nghiệp phát triển văn Xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt
hóa đất nước ta. Tôi xin phát biểu trao đổi Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, thể
với các đồng chí một số ý kiến sau đây. hiện tầm nhìn chiến lược và tư duy cách
Văn hóa là nền tảng tinh thần của xã hội, mạng của Đảng ta trong thời kỳ đổi mới với
vừa là mục tiêu vừa là động lực thúc đẩy sự việc đánh giá cao, đúng mức vai trò, sứ
phát triển kinh tế - xã hội và các mặt của đất mệnh cao cả của văn hóa đối với sự phát
nước ta. Đảng và Nhà nước ta luôn quan tâm triển kinh tế - chính trị - xã hội; sự hình
và chăm lo phát triển văn hóa, coi văn hóa là thành, phát triển nhân cách trí tuệ con người

Trang 27
Sưu tập chuyên đề
trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại
hóa và xây dựng, phát triển văn hóa là sự
nghiệp cách mạng lâu dài của toàn dân tộc
dưới sự lãnh đạo của Đảng.
Qua 15 năm thực hiện NQTƯ 5 khoá
VIII, nhận thức về vai trò, vị trí của văn hóa
trong Đảng, trong xã hội được nâng lên rõ
rệt. Chủ trương của Đảng và tư tưởng Hồ
Chí Minh về văn hóa được lan tỏa rộng sâu
rộng trong đời sống xã hội. Nguồn lực văn
hoá, mà trước hết là nguồn lực con người
ngày càng được phát huy và phát triển toàn
diện. Quan hệ hợp tác quốc tế về văn hóa
ngày càng được mở rộng và phát huy sức
mạnh. Nhiệm vụ xây dựng và phát triển văn
hóa Việt Nam đã đạt được nhiều kết quả
quan trọng, đóng góp xứng đáng vào thành
tựu chung to lớn của đất nước ta, nhân dân ta
trong thời kỳ đổi mới.
Trước hết, tư tưởng, đạo đức và lối sống
của con người Việt Nam đã có những
chuyển biến tích cực, quan trọng. Các giá trị
văn hoá truyền thống của dân tộc được đề
cao, kế thừa và phát
triển; đồng thời nhiều giá
trị văn hoá và chuẩn mực
đạo đức mới từng bước
được hình thành phù hợp
với xu thế phát triển và
hội nhập quốc tế của đất
nước. Tính năng động và
tính tích cực của mỗi
người dân, doanh nghiệp
được phát huy, sở trường Ủy viên BCT, Bí thư TƯ Đảng, Trưởng đồng bào các dân tộc thiểu số
ban Tuyên giáo TƯ Đinh Thế Huynh
và năng lực sáng tạo cá (bên phải) và nguyên Phó Thủ tướng, Bí được quan tâm nhiều hơn.
nhân được khuyến khích. thư TƯ Đảng Nguyễn Khánh
Văn hóa soi đường cho quốc dân đi
Không khí dân chủ trong xã hội ngày càng
được mở rộng và phát triển. Đạo lý “Uống
nước nhớ nguồn”, “Ăn quả nhớ người trồng
cây” được đề cao; các hoạt động “Đền ơn
đáp nghĩa”, “Hướng về cội nguồn”, tưởng
nhớ các Anh hùng dân tộc là những hoạt
động văn hoá tốt đẹp, thấm đượm tinh thần
nhân văn ngày càng được phát triển sâu
rộng.
Thứ hai, phong trào “Toàn dân đoàn kết
xây dựng đời sống văn hóa” được phát triển
và ảnh hưởng tích cực đến đời sống văn hóa
cả nước. Môi trường văn hóa, các thiết chế
văn hóa cơ sở, các phong trào quần chúng
hoạt động văn hóa nghệ thuật đạt nhiều tiến
bộ. Gia đình văn hóa với tinh thần “Ông - bà,
cha - mẹ mẫu mực, con cháu thảo hiền” được
chú trọng đã phát huy những yếu tố tích cực,
góp phần duy trì và bảo vệ gia phong truyền
thống - tế bào lành mạnh của xã hội.
Thứ ba, đội ngũ sáng tạo văn học nghệ
thuật đã có những bước phát triển cả về số
lượng và chất lượng. Các hoạt động sáng tác
và phổ biến văn học nghệ
thuật ngày càng phong phú,
đa dạng. Nhiều tác phẩm văn
học nghệ thuật có chất lượng
tốt hướng vào các đề tài lịch
sử, cách mạng và phản ánh sự
sôi động, đa chiều, những tấm
gương sáng của công cuộc
đổi mới. Đề tài cho thanh
niên, thiếu niên, nhi đồng,
Văn học, nghệ thuật các dân
Trang 28
Sưu tập chuyên đề
tộc thiểu số có bước tiến đáng kể thể hiện sự
đa dạng phong phú của cộng đồng các dân
tộc Việt Nam. Hoạt động lý luận, phê bình
văn học, nghệ thuật đã đạt được nhiều kết
quả tích cực.
Giao lưu, hợp tác quốc tế về văn hoá,
nghệ thuật được mở rộng và thực sự đã có
bước khởi sắc. Phát huy tiềm năng và thế
mạnh, lĩnh vực du lịch đóng góp ngày càng
nhiều vào phát triển kinh tế-xã hội, đồng thời
tăng cường giao lưu văn hóa giữa người dân
các vùng miền trong cả nước cũng như giới
thiệu văn hóa, lịch sử Việt Nam với du khách
quốc tế. Công tác bảo tồn và phát huy các di
sản văn hoá được quan tâm chú trọng, ngày
càng chuyên nghiệp hoá và đạt được nhiều
kết quả tích cực, đưa các di sản đến với bạn
bè trên thế giới.
Thứ tư, hệ thống các thiết chế văn hoá
cơ sở được quan tâm, đồng bào dân tộc ít
người, vùng sâu, vùng xa, vùng biên giới, hải
đảo ngày càng được quan tâm nhiều hơn cả
về vật chất và tinh thần, góp phần cân bằng
sự hưởng thụ văn hoá giữa đô thị và vùng
sâu, vùng xa. Huy động đầu tư ngày càng
nhiều từ các nguồn lực xã hội, phát triển
nhiều công trình văn hóa trọng điểm cấp
quốc gia đáp ứng nhu cầu hưởng thụ và sáng
tạo văn hoá của các tầng lớp nhân dân và
giao lưu, hội nhập quốc tế.
Thứ năm, hệ thống văn bản quy phạm
pháp luật về quản lý nhà nước đối với hoạt
động văn hóa ngày càng được hoàn thiện, tạo
hành lang pháp lý để nâng cao hiệu quả quản
lý nhà nước về văn hoá, tạo thuận lợi đưa sự
Văn hóa soi đường cho quốc dân đi
nghiệp văn hóa phát triển ngày càng sâu
rộng, toàn diện, hiệu quả.
Bên cạnh những thành tựu đạt được và
khẳng định giá trị to lớn của NQTƯ 5 khóa
VIII, chúng ta cần nghiêm túc nhìn nhận
những hạn chế, yếu kém của sự nghiệp phát
triển văn hóa trong thời gian qua.
Như báo cáo và nhiều ý kiến phát biểu
đã nêu, trong đó tôi xin nhấn mạnh 3 điểm
đáng chú ý sau đây về hạn chế, yếu kém:
Trước hết nhận thức và trách nhiệm của
hệ thống chính trị và trong nhân dân về văn
hóa và xây dựng nền văn hóa của chúng ta
theo tinh thần NQTƯ 5 chưa cao, chưa sâu
sắc. Công tác quản lý nhà nước về văn hóa
còn nhiều hạn chế, yếu kém. Hệ thống văn
bản pháp quy về văn hóa chưa thích ứng với
sự năng động của nền kinh tế thị trường.
Quản lý văn hóa, nghệ thuật còn lúng túng.
Chưa có nhiều tác phẩm văn hóa nghệ thuật
xứng tầm với thành tựu to lớn của thời kỳ
đổi mới, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Hoạt
động trùng tu, tôn tạo, bảo tồn di sản vẫn còn
nhiều hạn chế. Đạo đức, lối sống, nhân cách
văn hóa của người Việt Nam chúng ta nhiều
nơi, nhiều lúc vẫn chưa được quan tâm đúng
mức, ngay từ gia đình, từ nhà trường, từ sự
tự giác giữ gìn, xây dựng của mỗi người. Sự
tha hóa, lối sống xa hoa, phù phiếm, giả dối,
cá nhân, vị kỷ, vô cảm có xu hướng phát
triển. Bệnh thành tích và hình thức trong tổ
chức các hoạt động, các sự kiện văn hóa
ngày càng lan rộng.
Những yếu kém nêu trên không chỉ hạn
chế sự phát triển kinh tế xã hội, mà còn có
thể làm chệch hướng sự phát triển, làm xấu
Trang 29
Sưu tập chuyên đề
hình ảnh của đất nước, con người, văn hóa
Việt Nam. Theo tôi, đây là một nguy cơ,
thậm chí còn là nguy cơ của mọi nguy cơ,
trong bối cảnh chúng ta phải xây dựng và
phát triển đất nước trong điều kiện kinh tế thị
trường và hội nhập quốc tế ngày càng sâu
rộng.
Tổng kết 15 năm (1998-2013) thực hiện
Nghị quyết Hội nghị lần thứ 5 Ban Chấp
hành Trung ương Đảng khóa VIII cần đặt
trong bối cảnh toàn Đảng, toàn dân thực hiện
Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ
quá độ lên chủ nghĩa xã hội (bổ sung và phát
triển năm 2011).
Nhiệm vụ của toàn Đảng, toàn dân ta là:
“Xây dựng nền văn hoá Việt Nam tiên tiến,
đậm đà bản sắc dân tộc, phát triển toàn diện,
thống nhất trong đa dạng, thấm nhuần sâu
sắc tinh thần nhân văn, dân chủ, tiến bộ; làm
cho văn hoá gắn kết chặt chẽ và thấm sâu
vào toàn bộ đời sống xã hội, trở thành nền
tảng tinh thần vững chắc, sức mạnh nội sinh
quan trọng của phát triển”.
Kế thừa và phát huy những truyền thống
văn hoá tốt đẹp của cộng đồng các dân tộc
Việt Nam, tiếp thu những tinh hoa văn hoá
nhân loại, xây dựng một xã hội công bằng,
dân chủ, văn minh, vì lợi ích chân chính và
phẩm giá tốt đẹp của mỗi con người, với
trình độ tri thức, đạo đức, thể lực và thẩm mỹ
ngày càng cao.
Phát triển, nâng cao chất lượng sáng tạo
văn học, nghệ thuật; khẳng định và biểu
dương các giá trị chân, thiện, mỹ, phê phán
những cái lỗi thời, thấp kém, đấu tranh
chống những biểu hiện phản văn hoá. Bảo
Văn hóa soi đường cho quốc dân đi
đảm quyền được thông tin, quyền tự do sáng
tạo của công dân.
Khắc phục những yếu kém về văn hóa
phải bắt đầu từ văn hóa, nhưng không chỉ
bằng văn hóa. Các hoạt động kinh tế và
chính trị, các mối quan hệ xã hội trên lĩnh
vực kinh tế và chính trị thường xuyên tác
động tới tâm tư, tình cảm của mỗi con người.
Nhiệm vụ xây dựng và phát triển nền
văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc
dân tộc trong thời gian tới là rất nặng nề
trong bối cảnh mới của đất nước, của khu
vực và thế giới.
Tại Hội nghị tổng kết quan trọng này, tôi
xin nhấn mạnh một số vấn đề đề nghị Hội
nghị chúng ta cùng tiếp tục trao đổi:
Thứ nhất, nền kinh tế thị trường định
hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta đã và đang
tạo ra cả cơ hội và thách thức cho sự nghiệp
xây dựng và phát triển văn hóa. Ngành văn
hoá, thể thao và du lịch phải tiếp tục quán
triệt sâu sắc chủ trương quan điểm của Đảng
và Nhà nước ta; chủ động phối hợp với các
ngành, các cấp nghiên cứu, cụ thể hóa với
những cách làm hay, sáng tạo, thực hiện các
giải pháp hiệu quả nhất để tranh thủ cơ hội,
phát huy những tiềm năng, lợi thế, những
mặt tích cực, đồng thời hạn chế những tác
động tiêu cực, mặt trái của cơ chế thị trường
đối với sự nghiệp xây dựng và phát triển nền
văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc
dân tộc.
Thứ hai, quá trình hội nhập quốc tế của
nước ta ngày càng sâu rộng, để dân tộc ta
không đánh mất mình trong thế giới luôn
phát triển và biến động khó lường, để hội
Trang 30
Sưu tập chuyên đề
nhập mà không hòa tan, không đánh mất giá
trị văn hóa tốt đẹp của dân tộc, toàn ngành
văn hóa, thể thao và du lịch phải tiếp tục
quán triệt sâu sắc chủ trương, quan điểm
của Đảng và Nhà nước ta đã cụ thể hóa
trong “Chiến lược phát triển văn hóa đến
2020” (1).
Xây dựng các kế hoạch hành động phù
hợp nhằm phát huy nội lực, khai thác các lợi
thế, thành tựu đã đạt được và thế mạnh của
công nghệ thông tin và hội nhập quốc tế để
chủ động hội nhập văn hoá, vừa tiếp thu tinh
hoa văn hoá nhân loại, vừa giữ được bản sắc
văn hóa tốt đẹp dân tộc, làm giàu truyền
thống văn hoá dân tộc, tinh hoa văn hoá nhân
loại, đồng thời có đóng góp tích cực vào kho
tàng văn hoá nhân loại.
Thứ ba, để xây dựng văn hóa, phát huy
truyền thống văn hóa của dân tộc trở thành
năng lực nội sinh của sự phát triển, như lời
dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh kính yêu:
“Văn hóa phải soi đường cho quốc dân đi”,
cả hệ thống chính trị, các cấp, các ngành,
toàn ngành văn hóa, thể thao, du lịch cần có
các biện pháp và hành động thiết thực để học
tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí
Minh, vị Lãnh tụ kính yêu, tấm gương sáng
về tư tưởng, về văn hóa của dân tộc ta, nhân
dân ta.
Cần phải xây dựng hệ thống chính sách,
biện pháp thực thi phù hợp để khai thác và
phát huy được tiềm năng kinh tế của văn hóa
và tiềm năng văn hóa trong kinh tế. Trong đó
chú trọng xử lý thật tốt và hiệu quả quan hệ
gắn kết giữa phát triển văn hóa và phát triển
Văn hóa soi đường cho quốc dân đi
du lịch bền vững, giữa bảo tồn di sản văn
hóa và phát triển kinh tế-xã hội.
Thứ tư, Thực hiện lời dạy của Chủ tịch
Hồ Chí Minh: “... Muốn xây dựng Chủ nghĩa
xã hội, trước hết phải có con người xã hội
chủ nghĩa...”, phải kế thừa tinh hoa trong
nhân cách văn hóa Việt Nam từ ngàn đời để
xây dựng nhân cách con người Việt Nam với
các giá trị văn minh mới của thời kỳ công
nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế
là nhiệm vụ trọng tâm của sự nghiệp xây
dựng và phát triển văn hóa. Mỗi người dân,
gia đình, làng xã, công sở, đơn vị, doanh
nghiệp và cả xã hội chúng ta cùng nỗ lực,
sáng tạo, chung tay xây dựng môi trường văn
hóa quốc gia lành mạnh, văn minh và đây
cũng là nền tảng cho quá trình nhập thân văn
hóa của mỗi người chúng ta hôm nay và các
thế hệ mai sau trong tiến trình xây dựng đất
nước Việt Nam xã hội chủ nghĩa, dân giàu,
nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh.
Thứ năm, phải tăng cường quản lý nhà
nước tốt hơn nữa cả về xây dựng và thực thi
thể chế, cơ chế, chính sách, chiến lược, quy
hoạch, kế hoạch để tạo mọi thuận lợi cho
phát triển văn hóa; phát huy mạnh mẽ mặt
tích cực, tiên tiến; ngăn chặn hiệu quả mặt
tiêu cực, tha hóa, đồng thời với tập trung xây
dựng môi trường văn hóa Việt Nam văn
minh, hiện đại, mang đậm bản sắc truyền
thống dân tộc với những thiết chế văn hóa
mới, xứng tầm với thời đại, đáp ứng nhu cầu
hưởng thụ văn hóa của nhân dân ta cả trước
mắt và mai sau.
Tổng kết 15 năm thực hiện Nghị quyết
Hội nghị lần thứ 5 của Ban Chấp hành Trung
Trang 31
Sưu tập chuyên đề Văn hóa soi đường cho quốc dân đi

ương Đảng khóa VIII phải là quá trình nhìn
thẳng vào sự thật, đánh giá đúng thực trạng
văn hóa nước ta. Tôi tin tưởng rằng, kết quả
Hội nghị này sẽ có những đóng góp thiết
thực với những định hướng, nhiệm vụ, giải
pháp mới phù hợp, sáng tạo trong điều kiện
mới để tất cả mọi người chúng ta cùng chung
sức xây dựng nền văn hoá Việt Nam tiên
tiến, đậm đà bản sắc dân tộc trong giai đoạn
mới, để Tổ quốc ta mãi mãi là một quốc gia
văn hiến, để dân tộc ta mãi mãi là một dân
tộc văn hóa, xứng đáng với tầm vóc của
mình trong lịch sử và tự tin, đủ sức vững
bước tiến cùng thời đại.
(1) - (Quyết định của Thủ tướng Chính
phủ số 581/QĐ-TTg ngày 6/5/2009)
http://www.baovanhoa.vn
Báo Văn hóa

Hội nghị tổng kết 15 năm thực hiện Nghị quyết TƯ 5 Khóa VIII:
Các nhà khoa học nói gì?
Nên hay không nên có
một Nghị quyết mới?
Tham gia điều hành phiên
họp buổi chiều, ông Vũ Ngọc
Hoàng, Phó Trưởng Ban
Thường trực Ban Tuyên giáo
TƯ, Phó trưởng ban Chỉ đạo
TƯ Tổng kết Nghị quyết nêu
đề nghị các đại biểu, nhà khoa
học cùng đóng góp ý kiến:
“Nên hay không nên có một
Nghị quyết mới?”.
Theo ông, hiện có những ý
kiến cho rằng mục tiêu hiện
nay không phải là xây dựng
một Nghị quyết mới mà cơ bản
là nội hàm bên trong Nghị
quyết. Nghị quyết Trung ương
5 là một Nghị quyết có tầm
nhìn xa và về cơ bản vẫn còn
nguyên giá trị. Vậy vì sao lại
phải có một Nghị quyết mới để
Ngày 09/08/2013
thay thế? Tuy nhiên, bên cạnh đó lại có những ý kiến cho
rằng, sau 15 năm, tình hình trong nước và quốc tế đã khác
trước rất nhiều, sự nghiệp CNH - HĐH đã tiến một bước
dài, nền kinh tế thị trường sôi động và quá trình hội nhập
mạnh mẽ kéo theo hàng loạt đổi thay, công nghệ thông tin
phát triển... Thực tế này đòi hỏi cần phải có một Nghị
quyết mới thay thế Nghị quyết TƯ 5 (khóa VIII).
Xung quanh đề nghị này, các nhà khoa học, đại diện
các tỉnh, thành đã đóng góp nhiều ý kiến thẳng thắn được
đúc rút từ lý luận và thực tiễn nhiều năm.
Hiện thực mới cần có những kiến giải mới, chính
sách mới
Về phương diện các giải pháp để xây dựng và phát
triển văn hóa VN, cần xác định, cuộc vận động Học tập
và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh là giải
pháp chiến lược, lâu dài. Phải làm cho cuộc vận động
này trở thành một nhu cầu văn hóa, thấm sâu vào đời
sống, lối sống của con người VN. Giáo dục và thực hành
văn hóa Hồ Chí Minh, đặc biệt là văn hóa đạo đức để có
đủ dũng khí, bản lĩnh chống chủ nghĩa cá nhân, chống
giặc nội xâm.

Trang 32
Sưu tập chuyên đề
TS. Vũ Ngọc Hoàng
Đó là sức mạnh chống
tham nhũng, từ trong mỗi
người, mỗi tổ chức, vượt qua
những cám dỗ của danh và lợi
để tận trung với nước, tận hiếu
với dân, sống vì dân. Phải đặt
lên hàng đầu giải pháp đạo đức,
thực hành đạo đức trong toàn
Đảng, toàn dân, trong các tổ
chức công quyền, các đoàn thể.
Môn đạo đức học phải là môn
học hàng đầu trong tất cả các
nhà trường, từ mầm non, phổ
thông, đến đại học và sau đại
học.
Kinh tế thị trường có thể
làm cho xã hội giàu có về vật
chất nhưng nếu không có định
hướng phát triển văn hóa, xã
hội rất có thể sẽ phải hứng chịu
những tổn thương về đạo đức,
đánh mất các giá trị tinh thần,
sự băng hoại truyền thống
trước sự xâm nhập của đồng
tiền, của thói vụ lợi, vị kỷ, của
chủ nghĩa cá nhân đến mức cực
đoan và tàn nhẫn, sự chà đạp
lên phẩm giá và nhân tính.
Văn hóa soi đường cho quốc dân đi
Vì lẽ đó, trước vấn nạn xã hội khi đi vào kinh tế thị
trường, cần phải gia tăng sức mạnh của pháp luật và đạo
đức. Đó là những cột chống đỡ, những đập chắn sóng,
những bộ phanh hãm, giảm xóc giúp cho xã hội, con người
và thể chế bình yên trước sức mạnh tác động của mặt trái
kinh tế thị trường với tiền bạc, lợi nhuận, cạnh tranh quyết
liệt trên thị trường. Sâu xa ra, sức mạnh đảm bảo chất
lượng nhân văn của phát triển chính là văn hóa.
Hiện thực xã hội sau 15 năm đã có nhiều thay đổi.
Hiện thực mới cần có những kiến giải mới, chính sách
mới. Vì vậy, cần thiết phải có một Nghị quyết mới cho
phù hợp, tuy nhiên phải trên cơ sở kế thừa tinh thần của
Nghị quyết Trung ương 5 và hơn hết là kế thừa tinh thần
của dân tộc và thời đại. (GS. TS Hoàng Chí Bảo, Ủy viên
Hội đồng Lý luận Trung ương)
Hướng mọi hoạt động văn hóa vào xây dựng
con người
Có nhiều cách nhìn
nhận và đánh giá, nhưng
tôi cho rằng, cần nhìn
nhận rõ 5 kết quả của 15
năm triển khai thực hiện
Nghị quyết: Nhận thức
về vai trò của văn hóa
trong phát triển KTXH
GS. TSKH Lưu Trần Tiêu
đã được nâng cao, được
thể chế hóa trong chủ trương, chính sách và quy hoạch
phát triển của các cơ quan TƯ, địa phương. Các Chỉ thị,
Nghị quyết của Đảng về văn hóa rất nhiều, liên quan đến
hàng loạt vấn đề của đời sống xã hội. Những năm gần
đây, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt hàng loạt Chiến
lược phát triển văn hóa, TDTT, du lịch, gia đình chỉ
trong một thời gian ngắn.
Trong đó, Chiến lược Phát triển văn hóa đến 2020 đã
thể hiện, thể chế hóa quan điểm của Đảng trong Nghị
quyết Trung ương 5, trong đó mục tiêu đầu tiên là hướng
Trang 33
Sưu tập chuyên đề
mọi hoạt động văn hóa vào
việc xây dựng con người; phát
huy mạnh mẽ tính đa dạng, bản
sắc độc đáo của văn hóa các
dân tộc anh em, vừa kiên trì
củng cố và nâng cao tính thống
nhất trong đa dạng của văn hóa
VN; giải phóng mạnh mẽ năng
lực và tiềm năng sáng tạo của
trí thức, văn nghệ sĩ, đào tạo
nhân tài về VHNT, đáp ứng cơ
chế chính sách và cơ sở vật
chất để có được những sản
phẩm văn hóa nghệ thuật chất
lượng cao, xứng tầm thời đại.
Một kết quả nổi bật khác là
phát huy được vai trò của cộng
đồng và xã hội. Chưa bao giờ
xã hội hóa các hoạt động văn
hóa lại sôi động và đạt được
nhiều kết quả ngoài mong đợi
như hiện nay.
Bên cạnh đó là sự đa dạng,
phong phú về nội dung và hình
thức của các tác phẩm VHNT;
tính chủ thể của văn nghệ sĩ
được nâng cao và khuyến
khích; di sản văn hóa và văn
hóa truyền thống của cộng
đồng các dân tộc VN được coi
trọng.
Cũng rất ấn tượng là bước
phát triển mới, mạnh mẽ của
các phương tiện truyền thông
đại chúng trong việc cung cấp
thông tin, mở rộng các hình
Văn hóa soi đường cho quốc dân đi
thức giới thiệu văn hóa nghệ thuật tới công chúng trong
nước và quốc tế.
Tuy nhiên, nhìn nhận về những tồn tại, thấy rằng, phải
chăng chúng ta làm chưa thực sự tốt là bởi sự va đập với
cơ chế thị trường, với quá trình toàn cầu hóa trong khi
chưa chuẩn bị kỹ về tâm thế để phòng ngừa, tiếp nhận có
chọn lọc các giá trị... (GS. TSKH Lưu Trần Tiêu, Chủ
tịch Hội đồng Di sản Văn hóa Quốc gia)
Sau 15 năm có rất nhiều vấn đề mới đặt ra
Trong 10 nhiệm vụ được nêu trong Nghị quyết, một
trong những vấn đề quan trọng hàng đầu là xây dựng tư
tưởng, đạo đức, lối sống. Tuy nhiên thực hiện lại không hề
đơn giản. Thực tế đã chứng minh và Nghị quyết cũng đã
xác định đây là nhiệm vụ vừa cơ bản, vừa cấp bách, vừa
lâu dài chứ không thể chỉ đốt cháy giai đoạn trong vòng 1-
2 năm.
Phải chăng, nguyên nhân là do thiếu những nhận thức
đặt ra đối với vấn đề xây dựng tư tưởng, đạo đức, lối sống
trong giai đoạn hiện nay? Chưa bao giờ nền văn hóa VN
lại chuyển động một cách toàn diện, sâu sắc, triệt để và
phức tạp như hiện nay.
Nhiều vấn đề thực tế, với những mặt trái đang đặt ra.
Làm văn hóa vì thế cũng đang phải đối mặt với rất nhiều
thách thức. Một trong số đó là chúng ta đang luôn phải đối
mặt với những sức ép từ bên
ngoài khi giao lưu, tiếp biến với
các nền văn hóa lớn trên thế
giới...
Xã hội đương đại hiện nay
có nhiều mâu thuẫn, xung đột
đòi hỏi phải giải quyết để hướng
đến sự phát triển. Nhiều giải
PGS. TS Phạm Duy Đức
pháp đã được đưa ra. Có những
ý kiến cho rằng, phải chăng những bài thuốc cũ đã “nhờn”
nên vô hiệu hóa? Cần quan tâm đến sự tham gia của người
dân trong quá trình điều chỉnh các mối quan hệ xã hội, giải
Trang 34
Sưu tập chuyên đề
quyết các mâu thuẫn xã hội.
Một vấn đề lớn đặt ra ở đây là
cần tránh tư tưởng chủ quan
nóng vội, đồng thời chống tư
tưởng thả nổi.
Cùng cơ chế thị trường,
chúng ta cần chuẩn bị đạo đức
và nhân cách con người để
bước vào quá trình phát triển.
Thực tế cho thấy, các bài giảng
đạo đức, nhân cách trong hệ
thống các trường của ta còn rất
mờ nhạt. Người ta nói nhiều
đến các vấn đề kinh tế, đến
cách kiếm tiền hơn là vấn đề
đạo đức công dân, các chuẩn
mực đạo đức của doanh
nghiệp, công chức nhà nước...
Về vấn đề này cần có một
chiến lược tổng thể.
Mặt khác, cũng không nên
chỉ mong muốn đổi mới bằng
những hô hào chung chung mà
cần phải có giải pháp bằng các
cơ chế, chính sách cụ thể. Phải
làm sao để gia đình VN không
bị phá hủy, trường học không
phải thành cái chợ, bệnh viện
không phải là nơi người dân
đến để kêu than. Nếu cứ mải
mê chạy theo phát triển kinh tế
mà thiếu đầu tư vào văn hóa thì
nguy cơ rất lớn.
Mỗi Nghị quyết đều có
giới hạn lịch sử không thể vượt
Văn hóa soi đường cho quốc dân đi
qua. Sau 15 năm, có rất nhiều vấn đề mới được đặt ra, cho
thấy cần phải có một Nghị quyết mới. Nghị quyết cũng
cần phải được xác định “tuổi thọ”, có thời gian bắt đầu và
kết thúc, điều quan trọng nhất là hiệu quả thiết thực của
mỗi Nghị quyết. (PGS. TS Phạm Duy Đức)
Tiền bạc không làm nên tài năng
“Sức khỏe” của một nền văn nghệ không mấy phụ
thuộc vào các cuộc hội thảo, tuyên truyền, kêu gọi mà nó
nằm ở từng góc phòng, ở từng cá thể. Có hiệu triệu, có kêu
gọi thế nào đi nữa mà tài năng không về thì vẫn không về.
Khi về, tự nhiên là về. Nhưng sự kêu gọi cũng có tác dụng
hun lửa, xiết chặt đội hình, cái đội hình rất dễ rã do tác
động của sự mưu sinh.
Trong xu thế hội nhập thế giới, sáng tạo ảnh hưởng
đến mọi người, trong đó có cả nghệ sĩ. Đề tài không có tội,
nếu có khát vọng nghề nghiệp, thở hơi thở của nhân dân
và dám vượt qua chính mình thì sẽ có tác phẩm hay. Tiền
bạc không làm nên tài năng, có ai đưa tôi cục tiền bảo viết
tác phẩm đỉnh cao tôi cũng không dám nhận. Nhưng nếu
nghệ sĩ có tác phẩm đỉnh cao, Nhà nước cũng nên ghi
nhận, tưởng thưởng xứng đáng bằng tiền bạc.
Khen chê phải chính xác, nếu không chính xác thì
dừng lại, chứ đừng đánh mất hình tượng trong lòng nhân
dân. Có một vấn đề nhạy cảm là liệu văn học nghệ thuật
có đang bị kiềm tỏa bởi các định hướng chính trị và các
cơ quan kiểm duyệt, có
thiếu dân chủ không? Câu
trả lời là không, nếu tác
phẩm đó không vi phạm
pháp luật, không tuyên
truyền lối sống đồi trụy,
xúc phạm đến nền tảng đạo
đức và các giá trị tinh thần
cơ bản của dân tộc. (Đại tá
- nhà văn Chu Lai). Đại tá - nhà văn Chu Lai
Trang 35
Sưu tập chuyên đề
Phải khẳng định vai trò
điều tiết của văn hóa
Bên cạnh các vai trò của
văn hóa đã được khẳng định
trong NQ TƯ 5 khóa VIII vừa
là mục tiêu vừa là động lực
phát triển kinh tế xã hội, cần
khẳng định vai trò điều tiết của
văn hóa trong sự phát triển của
kinh tế xã hội. Trước đây, có
những quan niệm cho rằng,
kinh tế xã hội phát triển thì hệ
quả kéo theo là sự phát triển
của văn hóa.
Nhưng gần đây, LHQ đưa
ra khái niệm, xã hội muốn phát
triển phải là xã hội tăng trưởng
bền vững, đảm bảo chất lượng
sống của con người... Văn hóa
vì thế cũng được quan niệm
không phải là tác động bên
ngoài của sự phát triển mà là
một nội dung của sự phát triển
kinh tế xã hội.
Trong xã hội hiện đại, vấn
đề bảo tồn và làm giàu, phát
huy giá trị văn hóa đã được chú
trọng. UNESCO khuyến cáo
bảo tồn và phát triển văn hóa
trong sự đa dạng và bền vững.
Thế giới cũng khẳng định tất cả
các dân tộc từ bản sắc, cơ sở
của mình hoàn toàn có thể đi
lên, phát triển văn minh, hiện
đại. Con người là chủ thể của
Văn hóa soi đường cho quốc dân đi
văn hóa, chủ thể của xã hội
hiện đại...
Vì thế, văn hóa thông qua
hệ giá trị tham gia điều tiết sự
phát triển của nền kinh tế xã
hội. Hệ giá trị văn hóa sẽ quy
chuẩn ứng xử của con người,
tập quán, thói quen của xã hội
GS.TS Ngô Đức Thịnh cũng như ý thức chấp hành
luật pháp của con người công dân trong xã hội. Hệ giá trị
của văn hóa châu Á đã được thế giới ghi nhận là hiếu
học, cộng đồng, cần cù và quan hệ huyết thống. Hệ giá trị
văn hóa đã tồn tại trong lịch sử dân tộc ta từ lâu và trong
xu thế hội nhập hiện nay thì cần đánh giá lại hệ giá trị
này cái nào phù hợp, cái nào trở thành vật cản... và quan
trọng hơn là xác định bản sắc văn hóa dân tộc. (GS.TS
Ngô Đức Thịnh)
Nghị quyết mới phải khắc phục “cái nhìn từ
trên cao”
Có nhiều nguyên nhân khiến cho nhiệm vụ xây dựng
con người đề ra trong Nghị quyết không được thực hiện
thành công, nhưng nguyên nhân quan trọng nhất là nhận
thức chưa đúng về nhân tố con người trong phát triển.
Trước đây, xã hội VN lạc hậu thật nhưng tình người và
đạo lý rất được coi trọng. Trong những thập kỷ đầu làm
cách mạng, chính chúng ta
đã làm rạn nứt các quan hệ
xã hội, đánh đổ nhiều thần
tượng, khiến cho kỷ cương
lỏng lẻo, con người tha
hóa. Cũng trong hàng thập
kỷ qua, chúng ta đã coi nhẹ
cá nhân, nhiều quyền cơ
bản của con người không GS.TS Nguyễn Minh Thuyết
được tôn trọng...
Trang 36
Sưu tập chuyên đề
Để “văn hóa thấm sâu vào
toàn bộ đời sống và hoạt động
xã hội, vào từng người, từng
gia đình, từng tập thể và cộng
đồng, từng địa bàn dân cư, vào
mọi lĩnh vực sinh hoạt và quan
hệ con người, tạo ra trên đất
nước ta đời sống tinh thần cao
đẹp”, thì Nghị quyết không nên
là những tiếng sấm trên cao.
Chắc chắn là trong Nghị quyết
mới về văn hóa, chúng ta sẽ
phải khắc phục “cái nhìn từ
trên cao này”, xác định đúng
vai trò chủ thể của con người.
Bởi vì “cách mạng là sự nghiệp
của quần chúng”, thiếu vai trò
tích cực của quần chúng, sự
nghiệp cách mạng, sự nghiệp
xây dựng và phát triển văn hóa
không thể thành công.
Nghị quyết Trung ương 5
cơ bản là đúng đắn, sâu sắc, tuy
nhiên thành công khi triển khai
thực hiện không lớn. Hơn nữa,
sau 15 năm triển khai thực
hiện, cũng đã đến lúc cần phải
“lên dây cót” lại bằng một
Nghị quyết mới, tuy nhiên vẫn
phải dựa trên nền tảng là Nghị
quyết Trung ương 5, trong đó
vấn đề xây dựng con người VN
trong giai đoạn mới nên coi là
vấn đề cấp bách, trọng tâm.
(GS.TS Nguyễn Minh Thuyết)
Văn hóa soi đường cho quốc dân đi
Nhiều thuật ngữ đã trở thành câu nói thông dụng
Trong thời kỳ đổi mới, Nghị quyết Trung ương 5 là
một trong những Nghị quyết đã đi vào đời sống và nhận
được sự tiếp nhận nồng nhiệt của nhân dân. Đây là điều
cực kỳ quan trọng. Hiện nay, tuy chúng ta đang đánh giá
Nghị quyết chưa được triển khai sâu sắc nhưng những
thuật ngữ của Nghị quyết thì đã trở thành những câu nói
thông dụng của đại đa số người dân VN. Tất nhiên, về nội
hàm của những thuật ngữ khoa học như “tiên tiến”, “đậm
đà bản sắc dân tộc” cũng còn phải phân tích và làm rõ nội
hàm của nó. Hàng loạt vấn đề đang đặt ra khi bàn về “tiên
tiến, đậm đà bản sắc dân tộc”.
Vì sao Nghị quyết lại được đón nhận nồng nhiệt như
vậy? Có lẽ lý do quan trọng đầu tiên là lãnh đạo của Đảng
ta lúc bấy giờ đã tỏ rõ bản lĩnh văn hóa và sự nhạy cảm
văn hóa của mình trước những vấn đề của cuộc sống. Khi
đời sống kinh tế có sự chuyển đổi mạnh mẽ, những người
lãnh đạo Đảng đã dự cảm sẽ có những vết rạn sâu sắc
trong đời sống tinh thần của xã hội và cần có giải pháp
khắc phục. Nghị quyết Trung ương 5 thể hiện quan điểm
này rất rõ. Nhiều người đã nói, văn hóa còn thì dân tộc
còn. Đó có phải là một chân lý hay không? Và chúng ta đã
truyền tải chân lý đó đến tất cả cán bộ, đảng viên các cấp,
các ngành, của toàn thể nhân dân chưa?
Đáng tiếc là vì ta chưa thực sự thực hiện tốt Nghị
quyết này. Tuy nhiên bây giờ mới là lúc chúng ta phải
làm. Đi qua hai cuộc kháng chiến thần thánh, dân tộc VN
vẫn trường tồn là bởi chúng ta có sức sống dân tộc mạnh
mẽ. Từ đó, hãy suy ngẫm
và rút ra những bài học cho
mỗi con người, và đặc biệt
cần thể hiện thành những
chủ trương, chính sách cụ
thể. (GS.TS.NGND Trần
Văn Bính)
GS.TS.NGND Trần Văn Bính
Trang 37
Sưu tập chuyên đề
Phải xác định được mô
hình gia đình trong tương lai
GS.TS Đặng Cảnh Khanh
Thời gian qua những chủ
trương, chính sách về phát huy
giá trị của gia đình VN đã rất kịp
thời, phù hợp với sự phát triển
của xã hội. Tuy nhiên đểcủng cố
và phát triển, công tác gia đình
cần được quan tâm hơn về văn
hóa gia đình, qua đó làm rõ sự
kế thừa những gì tốt đẹp từ
truyền thống.
Những năm qua, chúng ta
chưa thực sự quan tâm nhiều
đến việc tìm hiểu về những mô
hình mà cha ông ta đã từng
dạy, duy trì trong các thế hệ gia
đình truyền thống. Có những
khế ước, hương ước trong lịch
sử rất đáng nghiên cứu học hỏi.
Để gia đình ngày một phát
triển theo hướng ấm no, hạnh
phúc cần có một cơ chế tốt tạo
nền tảng căn bản thì cần quan
tâm tới các vấn đề: Phải xác
Văn hóa soi đường cho quốc dân đi
định được mô hình gia đình trong tương lai như thế nào?
Chiến lược phát triển gia đình VN đã có nhưng cần làm
rõ hơn những nội dung đặt ra. Chẳng hạn như khẩu hiệu
“bình đẳng” có thể áp dụng giữa vợ chồng nhưng với
cha con thì không thể có được quan điểm này.
Chúng ta cần xây dựng các quy chuẩn quốc gia về
quan hệ gia đình cho phù hợp với điều kiện hiện tại.
Khuyến khích, tạo điều kiện cho các cộng đồng cùng tham
gia tương tác với gia đình ở từng địa bàn. Mặt khác, cần
phải khẳng định trách nhiệm quản lý của gia đình chứ
không thể phó mặc việc giáo dục con cái cho nhà trường
và xã hội.
Nhà nước đã có nhiều quan tâm chú trọng đối với lĩnh
vực gia đình, tuy nhiên cũng cần nâng cao hơn vai trò của
công tác định hướng. Rất cần có một chương trình nghiên
cứu khoa học mang tầm cỡ quốc gia về công tác gia đình,
đồng thời cần xây dựng các mô hình phối hợp giữa cộng
đồng, đoàn thể để giải quyết mối quan hệ nảy sinh trong
các gia đình.
Ngoài ra, trong tình hình mới như hiện nay rất cần có
một Nghị quyết mới để nhận diện và xác định cho được
quan điểm, đường lối và giải pháp của Đảng, Nhà nước về
phát triển văn hóa trong bối cảnh hội nhập sâu, rộng.
(GS.TS Đặng Cảnh Khanh )
VN đang hình thành một thị trường văn hóa
Cần có cơ chế chính sách chuyển dần các đơn vị sự
nghiệp hành chính sang hoạt động theo cơ chế thị trường
như tạo cơ sở vật chất kỹ thuật, mở các dịch vụ và tạo các
vệ tinh thâm nhập thị trường.
Theo tôi, ngoài thành phần kinh
tế nhà nước vẫn đóng vai trò chủ
đạo trong văn hóa thì đề nghị
khuyến khích thêm các thành
phần kinh tế tư bản tư nhân, kinh
tế tư bản nhà nước và cả thành
phần tài trợ của các nhà hảo tâm, PGS.TS Lê Ngọc Tòng
Trang 38
Sưu tập chuyên đề
những người có tinh thần đóng
góp từ nhiều nguồn tái tạo sản
phẩm văn hóa tinh thần truyền
thống. Với tinh thần như thế
chúng ta đang hình thành một
thị trường văn hóa mới và vì
vậy rất cần có một nghị quyết
mới cụ thể hơn làm sao đểvăn
hóa vừa là nền tảng, vừa là
ngành sản xuất, đồng thời phải
có thị trường văn hóa. (PGS.TS
Lê Ngọc Tòng)
Nếu cần một sự thay đổi
để giải quyết những khó
khăn phù hợp với thực tiễn
thì cũng phải làm
Thay mặt Thủ tướng dự và
chỉ đạo phiên họp buổi chiều,
Phó Thủ tướng Nguyễn Thiện
Nhân đã dành một ít thời gian
cuối của Hội nghị nói lên
những suy nghĩ của mình sau
khi lắng nghe phát biểu của các
nhà khoa học, văn nghệ sĩ và
các nhà quản lý.Theo ông, văn
hóa có 3 yếu tố cơ bản. Trước
hết, văn hóa là hệ thống nhận
Phó Thủ tướng Nguyễn Thiện Nhân
Văn hóa soi đường cho quốc dân đi
thức và ứng xử của con người trong mối quan hệ với môi
trường sống, với chính quyền và với nhau. Thứ hai, văn
hóa là những giá trị được con người tái khẳng định, tái
thực hiện qua hoạt động thực tiễn. Thứ ba, văn hóa là
những giá trị được hệ thống chính quyền chấp nhận, được
thể chế hóa và duy trì bằng quyền lực của luật pháp. Văn
hóa tồn tại như một tiền đề cho hoạt động xã hội. Văn hóa
và các hoạt động xã hội tồn tại song song và dựa vào nhau
để phát triển.
Phó Thủ tướng cho rằng Nghị quyết TƯ 5 khóa VIII
đã đưa ra được mục tiêu, định hướng, giải pháp đúng cho
việc xây dựng và phát triển nền văn hóa. Tuy nhiên, trong
thực tế triển khai đang diễn ra những mâu thuẫn không
những không giải quyết được mà lại có xu hướng ngày
càng gia tăng. Vậy thì phải đặt ra câu hỏi: Tại sao Nghị
quyết đúng mà lại có mâu thuẫn không giải quyết được?
Ông phân tích thêm: Nghị quyết TƯ 5 ra đời khi công
nghệ thông tin chưa làm thay đổi hiện thực cuộc sống như
hiện nay. Còn bây giờ, sự phát triển của công nghệ thông
tin đã khiến cho không gian mạng chi phối mạnh mẽ đến
đời sống của con người. Phần lớn trao đổi, hoạt động xã
hội của con người đã diễn ra thông qua công nghệ thông
tin, kéo theo sự thay đổi của đời sống văn hóa.
Vì thế, nếu đời sống văn hóa mới thật sự cần đến một
sự thay đổi nhận thức đểgiải quyết những mâu thuẫn hiện
nay và thúc đẩy văn hóa phát triển thì cũng phải làm.
Trong giai đoạn mới đề nghị tăng mức đầu tư cho
văn hóa
Theo Nghị quyết 10 Khoá IX của Ban Chấp hành
Trung ương Đảng, việc đầu tư cho văn hóa đến năm 2010
đạt 1,8% tổng chi ngân sách nhà nước nhưng mức đầu tư
này tại phần lớn các địa phương đều chưa đạt được. Đặc
biệt, đối với các tỉnh vùng sâu, vùng xa tỷ lệ chi cho văn
hoá chỉ đạt từ 1-1,3% tổng chi ngân sách địa phương (tỉnh
Lào Cai chỉ đạt 0,9% tổng chi ngân sách địa phương).
Trang 39
Sưu tập chuyên đề
Hơn nữa, cơ sở tính toán tỷ
lệ chi cho văn hoá chưa được
hướng dẫn, quy định cụ thể nên
khi thống kê chỉ tiêu này tại
các địa phương thiếu tính thống
nhất. Định mức phân bổ chi
cho sự nghiệp văn hóa thông
tin cho vùng dân tộc chỉ gấp
đôi vùng đô thị, nhưng một xã
miền núi dân số chỉ bằng 1/10
dân số đồng bằng đô thị, mức
chi lại gấp 5 - 8 lần.
Điều này đã làm ảnh
hưởng đáng kể đến nhu cầu
hưởng thụvăn hoá của nhân
dân ở vùng sâu, vùng xa, vùng
dân tộc ít người.
Vì vậy, trong giai đoạn tới,
đề nghị tăng mức đầu tư cho
văn hoá đạt mức 2% và các
tỉnh, thành phố phải đảm bảo
mức chi tối thiểu 2% trong
tổng chi ngân sách của các
tỉnh, thành phố; đề nghị Chính
phủ cho sửa đổi định mức phân
bổ chi sự nghiệp văn hoá theo
hướng tăng định mức chi cho
sự nghiệp văn hoá ở vùng sâu,
vùng xa, vùng dân tộc ít người.
Nhà nước tiếp tục quan
tâm, đảm bảo ngân sách Nhà
nước cho các dự án của
chương trình mục tiêu quốc
gia về văn hoá để thực hiện
những nhiệm vụ đã được đề ra
trong Chiến lược phát triển
Văn hóa soi đường cho quốc dân đi
văn hoá đến năm 2020 và
bổ sung thêm 01 dự án về
xây dựng nhân cách văn
hoá và hệ giá trị Việt Nam
trong Chương trình mục
tiêu quốc gia về văn hoá
giai đoạn 2016-2020.
Đề nghị Thủ tướng
Chính phủ quan tâm đầu tư
các công trình văn hóa theo Vụ trưởng Vụ KH-TC Hồ Việt Hà
Quyết định số 88/QĐ-TTg ngày 09/01/2013 phê duyệt Đề
án “Trên cơ sở quy hoạch và rà soát, đánh giá lại các
công trình hiện có, xây dựng kế hoạch nâng cấp, xây
mới các công trình văn hoá (nhà hát, rạp chiếu phim,
nhà triển lãm) từ năm 2012-2020”.
Đề nghị Chính phủ cho phép thành lập Quỹ phát triển
văn hoá. Ngân sách nhà nước đầu tư nguồn vốn ban đầu
cho Quỹ và có cơ chế khuyến khích đểthu hút các nguồn
lực xã hội hoá đầu tư phát triển văn hoá nhằm hỗ trợ để
tạo ra các tác phẩm văn học nghệ thuật có chất lượng cao
và phát triển văn hóa cộng đồng. (Vụ trưởng Vụ KH-TC
Hồ Việt Hà)
“Phong trào TDĐKXDĐSVH vẫn luôn tiếp tục”
Qua 15 năm thực hiện Nghị quyết, phong trào
TDĐKXDĐSVH đã được quan tâm chỉ đạo và tổ chức
thực hiện, được mọi tầng lớp nhân dân tham gia hưởng
ứng mạnh mẽ, ngày càng
phát triển sâu rộng, đạt
được nhiều thành tựu, góp
phần đưa đất nước ngày
càng phát triển. Theo đó,
đời sống kinh tế ở các làng
văn hóa, tổ dân phố văn hóa
ổn định và từng bước phát
triển, tỉ lệ hộ nghèo giảm;
Cục trưởng Cục Văn hóa cơ sở đời sống văn hóa tinh thần
Phạm Văn Thủy
Trang 40
Sưu tập chuyên đề
của nhân dân ngày càng nâng
cao; thực hiện nếp sống văn
minh trong việc cưới, việc
tang và lễ hội chuyển biến tích
cực; nhiều giá trị văn hóa
truyền thống dân tộc được bảo
tồn... Đến nay, cả nước có 72
ngàn làng văn hóa, tổ dân phố
văn hóa tiêu biểu được khen
thưởng ở các cấp. Tuy nhiên,
thực tế cho thấy phong trào
phát triển chưa đồng đều giữa
các khu vực, vùng miền; chất
lượng của các phong trào
cụthểtrong phong trào
TDĐKXDĐSVH còn yếu;
nhiều nội dung trong phong
trào chưa được thực hiện đầy
đủ, kết quả còn thấp...
Trong bối cảnh hiện nay,
dù có Nghị quyết mới hay
không thì phong trào
TDĐKXDĐSVH sẽ vẫn luôn
tiếp tục với nhiều kết quả,
thành tựu đáng khích lệ cần
được giữ vững và phát huy;
cùng những vướng mắc, bất
cập cần tháo gỡ và những bài
học kinh nghiệm thực tiễn sinh
động. Tất cả tạo điều kiện lý
luận và thực tiễn quan trọng
đểtiếp tục thực hiện tốt hơn nội
dung, yêu cầu của Nghị quyết.
Tuy nhiên cũng cần phải đổi
mới một số tư duy chỉ đạo, lãnh
đạo, sửa đổi một số nội dung
Nghị quyết cho phù hợp với
tình hình phát triển KTXH của
Văn hóa soi đường cho quốc dân đi
nước ta hiện nay. (Cục trưởng Cục Văn hóa cơ sở Phạm
Văn Thủy)
Đề xuất BCH Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí
thư ban hành Nghị quyết mới về văn hóa
… Với thái độ nhìn thẳng vào sự thật, khách quan,
trung thực, hội nghị đã tập trung thảo luận, phân tích, đánh
giá việc triển khai thực hiện 05 quan điểm cơ bản, 10
nhiệm vụvà 04 nhóm giải pháp mà Nghị quyết Hội nghị
lần thứ năm BCHTƯ khóa VIII đã đưa ra, nhằm xây dựng
và phát nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc
dân tộc. Một lần nữa, chúng ta nhận thức rằng đây là một
Nghị quyết thực sự có ý nghĩa chiến lược về văn hóa của
Đảng ta. Từ tổng kết thực tiễn, Đảng ta đã đi tới một quan
niệm rộng hơn, toàn diện hơn, bao quát hơn về văn hóa và
đó là một bước phát triển mới, cực kỳ quan trọng trong tư
duy của Đảng về văn hóa.
Bởi vậy, bản Nghị quyết lịch sử này đã nhanh chóng
phát huy tác dụng trong thực tiễn xây dựng nền văn hóa
nước ta từ năm 1998 đến nay. Kết quả thực hiện Nghị
quyết đã tạo cho nền văn hóa Việt Nam có những thay đổi
đạt được nhiều kết quả quan trọng từ hoàn thiện thể chế
chính sách đến bảo tồn, phát huy giá trị của di sản văn hóa,
từ phát triển sự nghiệp văn học-nghệ thuật đến quản lý hệ
thống thông tin đại chúng, từ bảo tồn văn hoá các dân tộc
thiểu số đến mở rộng giao lưu và hợp tác quốc tế về văn
hóa, vấn đề đào tạo nguồn nhân lực, trong đó có đội ngũ
cán bộ làm công tác quản lý văn hoá các cấp; phong trào
Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hoá phát triển,
ảnh hưởng tích cực đến đời sống văn hoá của cả nước…
Tuy nhiên, thực tiễn cũng còn nhiều hạn chế, yếu kém
mà chúng ta chưa khắc phục được ở mức độ ít nhiều khác
nhau trong từng lĩnh vực. Hạn chế lớn và là vấn đề gây
bức xúc nhất trong đời sống xã hội hiện nay là sự suy thoái
về tư tưởng, đạo đức, lối sống của một bộ phận không nhỏ
cán bộ, đảng viên.
Từ năm 1998 đến nay, tình hình quốc tế và trong nước
đã có nhiều thay đổi. Nếu thời điểm Nghị quyết ra đời,
chúng ta mới bắt đầu thực hiện cơ chế thị trường cho nền
Trang 41
Sưu tập chuyên đề
kinh tế, thì đến nay nền kinh tế
đã cơ bản vận hành theo cơ chế
thị trường định hướng xã hội
chủ nghĩa.
Những tác động tích cực,
tiêu cực đều đã bộc lộ tương
đối rõ ràng đối với văn hóa
nước ta. Quá trình công nghiệp
hóa, hiện đại hóa và hội nhập
quốc tế tác động nhiều mặt đến
sự phát triển của văn hóa. Công
nghệ thông tin bùng nổ, đã xuất
hiện những phương tiện truyền
thông mới bên cạnh những
phương tiện truyền thông
truyền thống. Hội nhập quốc tế
và sức mạnh công nghệ thông
tin khiến Trái đất trở thành một
“ngôi làng toàn cầu” trong một
“thế giới phẳng”. Cơ hội tiếp
nhận và hưởng thụvăn hóa của
mỗi con người, mỗi cộng đồng,
mỗi quốc gia càng nhiều hơn,
nhưng cũng đặt ra vấn đề giữ
gìn bản sắc dân tộc một cách
cấp bách hơn.
Tại hội nghị này, chúng ta
đã nghe 19 ý kiến trao đổi, thảo
luận về các vấn đề từ thực tiễn
và lý luận của sự nghiệp xây
dựng và phát triển nền văn hóa
Việt Nam trong suốt 15 năm
qua. Các ý kiến đều khẳng định
đóng góp to lớn, giá trị lịch sử
của Nghị quyết Hội nghị lần
thứ 5 Ban Chấp hành Trung
ương Đảng khóa VIII, nhưng
cũng thẳng thắn chỉ ra những
Văn hóa soi đường cho quốc dân đi
đòi hỏi mới của cuộc sống đang đặt ra.
Chính vì vậy, phương hướng, nhiệm vụ xây dựng và
phát văn hoá trong thời gian tới phải hướng đến giải quyết
những vấn đề sau:
- Làm sao nâng cao được vị trí, vai trò của văn hoá,
đểvăn hoá thực sự thấm sâu vào đời sống xã hội, trở
thành hệ điều tiết sự phát của toàn xã hội.
- Tập trung xây dựng nhân cách, đạo đức, lối sống của
con người trong bối cảnh toàn cầu hoá. Đẩy mạnh vai trò
của gia đình, cộng đồng trong việc tu dưỡng, rèn luyện con
người trở thành một nhân cách văn hóa.
- Xây dựng và phát triển văn hóa phải là trách nhiệm
của cả hệ thống chính trị, của mỗi gia đình, cộng đồng và
toàn xã hội. Vấn đề là công tác xây dựng thểchế văn hóa
sao cho tạo ra được sức mạnh tổng của cả dân tộc, cả hệ
thống chính trị cùng chăm lo phát triển văn hóa, chăm lo
phát con người.
- Ưu tiên đầu tư đào tạo nguồn nhân lực cho phát
văn hoá, ở cả khu vực sáng tạo, nghiên cứu và quản lý
văn hoá.
Xuất phát từ thực tiễn và lý luận của công tác quản lý
nhà nước về văn hóa, Bộ Văn hóa,Thể thao và Du lịch đề
xuất Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư
khóa XI xây dựng và ban hành một Nghị quyết mới về văn
hóa, vừa kế thừa và phát huy những giá trị lịch sử của
Nghị quyết Hội nghị lần thứ 5 Ban Chấp hành Trung ương
Đảng khóa VIII, vừa bổ sung những phương diện lý luận
mới, đáp ứng những đòi hỏi của thực tiễn và xu thế của
thời đại. Tại hội nghị này, chúng ta đã được nghe nhiều ý
kiến đồng thuận với đề xuất này. Trích phát biểu tổng kết
Hội nghị của đồng chí Hoàng Tuấn Anh, Ủy viên Trung
ương Đảng, Bộ trưởng Bộ VHTTDL, Trưởng ban Chỉ đạo
Tổng kết 15 năm thực hiện NQ Trung ương 5 khóa VIII
của Bộ VHTTDL)
Nhóm PV (Lược ghi)
http://www.baovanhoa.vn
Báo Văn hóa
Trang 42
Sưu tập chuyên đề Văn hóa soi đường cho quốc dân đi

Khoảng cách từ chủ trương tới thực tiễn

Ngày 26/07/2013
Tiếp tục loạt bài về văn hóa sau 15 năm ra đời Nghị quyết Trung ương 5 "Xây dựng
một nền văn hóa tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc”, trong số báo này, chúng tôi phản ánh ý
kiến của các văn nghệ sĩ từ những vấn đề thực tiễn của đời sống văn hóa nước nhà.
Giáo sư nhạc sĩ Ca Lê Thuần - Chủ tịch Liên Biên kịch Dương Cẩm Thúy-
hiệp Các hội văn học nghệ thuật TP.Hồ Chí Minh: Chủ tịch Hội Điện ảnh TP. Hồ Chí
Cơ chế để khuyến khích sự sáng tạo Minh: Phải đào tạo những nhà
Nghị quyết của Đảng về văn học-nghệ thuật rất lãnh đạo và quản lý văn hóa
hay, rất tốt nhưng thể chế hóa về mặt nhà nước thì
rất chậm và ít. Khó khăn lớn nhất là tiền nhuận bút
cho các tác phẩm văn học nói chung đã quá lạc hậu,
chế độ bồi dưỡng cho anh em đi thực tế sáng tác ăn
còn không đủ no, thù lao biểu diễn của các nghệ sĩ
thuộc các đoàn nghệ thuật nhà nước từ bấy lâu nay
cũng chỉ có 50.000đ/ đêm, chế độ như vậy nên ở
các đoàn nhà nước, diễn viên cơ hữu có mặt rất ít
và hiện nay tại các đoàn nghệ thuật nhà nước phía
Nam gần như không còn biên chế nào. Cuối cùng
khó khăn nhất là cơ chế tài chính quá lạc hậu, rất Biên kịch Dương Cẩm Thúy
nhiêu khê đối với khối văn học-nghệ thuật khi Ta thử đặt ra vài câu hỏi thôi:
thanh quyết toán… Thanh niên hiện nay làm gì sau giờ
Để phát triển văn học-nghệ thuật có hai vấn đề học, lao động? Tại sao ta để phim
quan trọng. Thứ nhất, Hàn Quốc, Trung Quốc tràn ngập
những nghị quyết của màn ảnh truyền hình của ta? Tại sao
Đảng về văn học-nghệ lại để một số phim Việt Nam kém
thuật nên được triển khai chất lượng chiếm những giờ vàng,
nhanh và đầy đủ. Thứ có hàng triệu khán giả xem, trong đó
hai là cơ chế, chính sách có thiếu nhi? Và khi trả lời được
tài chính đối với anh em những câu hỏi đó, có khi ta sẽ có
một chiến lược lớn, toàn diện để
văn nghệ sĩ nên thuận lợi
phát triển VHNT nước nhà.
hơn để động viên văn
Giáo sư nhạc sĩ Ca Lê Thuần Thực tế hiện nay việc hưởng thụ
nghệ sĩ sáng tạo.
đời sống tinh thần của người dân

Trang 43
Sưu tập chuyên đề
chưa ngang bằng với sự phát triển về kinh tế. Đội ngũ
sáng tác trong lĩnh vực văn học - nghệ thuật hiện nay
đang rất thiếu và yếu, thiếu tính chuyên nghiệp, kể cả
điện ảnh và truyền hình. Số lượng đạo diễn được đào
tạo đã ít nhưng không phải ai cũng trụ với nghề. So
với yêu cầu làm phim hiện nay thì số đạo diễn hiện
có không đủ, một đạo diễn có thể phải làm nhiều
phim cùng một lúc, nên không có thời gian tái tạo
chất xám, tăng cường vốn sống, kinh nghiệm làm
phim. Bên cạnh đó các tổ chức hội nghề nghiệp thiếu
kinh phí không thể tổ chức đi sáng tác, không thể mở
lớp bồi dưỡng làm nghề…. Phim Việt dù ít nhưng có
những phim vừa xem xong khán giả đã quên ngay cả
tên diễn viên lẫn nhân vật. Vì thế cần phải đào tạo
gấp một đội ngũ, một thế hệ làm phim mới chuyên
nghiệp, tài năng cho tương lai. Đào tạo lực lượng
sáng tác và đội ngũ kỹ thuật trẻ làm nghề để thay thế.
Đầu tư, nâng cấp cho các trường đào tạo, đội ngũ
giảng viên văn hóa - nghệ thuật. Đồng thời đào tạo cả
đội ngũ những nhà lãnh đạo và quản lý ngành văn
hóa-nghệ thuật để họ có chiến lược, có tầm nhìn xa
cho việc phát triển văn hóa - nghệ thuật nước nhà.
Họa sĩ Huỳnh Văn Mười- Chủ tịch Hội Mỹ
thuật TP. Hồ Chí Minh: Giải trí đang tầm thường
hóa văn hóa
Hiện nay trong xã hội
còn tồn tại quan niệm "
không gian nghệ thuật là
sân chơi”, quan niệm này
gián tiếp cho rằng nghệ
thuật là trò chơi, chính điều
này dẫn đến sự xuống cấp
của chất lượng nghệ thuật
Họa sĩ Huỳnh Văn Mười và sự hỗn loạn trong đời
Văn hóa soi đường cho quốc dân đi
sống văn hóa. Lẽ ra phải đưa giá trị
thẩm mỹ đúng mức vào môi trường
hoạt động giải trí để nâng cao dân
trí thì ngược lại nhiều hoạt động
giải trí làm tầm thường hóa nghệ
thuật, thậm chí mất định hướng,
lệch lạc về các giá trị văn hóa. Định
hướng đúng đắn của Nghị quyết
Trung ương 5 thì rất rõ nhưng nhiều
chủ trương của Nghị quyết cho đến
nay vẫn chưa được Nhà nước thể
chế hóa thành những biện pháp cụ
thể để làm đòn bẩy cải thiện môi
trường hoạt động nghệ thuật. Vấn
đề quan trọng hiện nay là phải biến
những ngôn ngữ trên giấy của Nghị
quyết thành những kế hoạch cụ thể
để áp dụng trong nội dung chương
trình đào tạo và hoạt động văn hóa-
nghệ thuật.
Riêng đối với mỹ thuật, để xây
dựng nền tảng giáo dục mỹ thuật
Việt Nam tiên tiến, hiện đại cần
chuyên nghiệp hóa, quốc tế hóa
những kiến thức cơ bản về mỹ thuật
và bảo vệ, giữ gìn nghệ thuật truyền
thống bằng việc cho ra đời các khoa
mỹ thuật truyền thống trong các
trường mỹ thuật. Ngoài ra mở thêm
các khóa học chuyên môn về quản
lý mỹ thuật, quản lý gallery…
BẢO HẠNH (ghi)
http://www.daidoanket.vn
Báo Đại đoàn kết
Trang 44
Sưu tập chuyên đề Văn hóa soi đường cho quốc dân đi

Không để nhạt phai bản sắc

Ngày 23/10/2013
Nhiều giai điệu lạc quan và cả những cái lắc đầu bi quan về hình hài, bộ mặt của văn
hóa Việt Nam đương đại liên tục được cất lên, thể hiện con mắt nhìn đa chiều, góc cạnh,
cũng như chất chứa tâm huyết với dân tộc, giống nòi. Tìm ra thế mạnh thuộc về “bản sắc”
của văn hóa Việt dành làm tấm danh thiếp trình diện với bạn bè thế giới, và hơn nữa tự xét
“tật” mình, thấy được những hạn chế căn cốt có thể gây cản trở trong xu thế hội nhập,
phát triển, các học giả, trí thức, văn nghệ sĩ tên tuổi đã chia sẻ tiếng nói đầy trách nhiệm
của mình cùng Nhân Dân hằng tháng...
Văn hóa Việt có sức đề kháng mãnh liệt phát triển bền vững. Văn hóa không bền
Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch cùng vững thì chả có cái gì bền vững cả. Nói văn
các ban, ngành vừa tổ chức tổng kết 15 năm hóa là nói đến con người, đến đời sống tinh
thực hiện Nghị quyết Trung ương 5 (khóa 8) thần của con người. Bản thân Bộ trưởng
về “Xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Quốc phòng Mỹ MacNamara trước đây đã
Nam tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc”. 15 tổng kết tám nguyên nhân khiến Mỹ thất bại
năm qua là giai đoạn đất nước mở cửa mạnh ở Việt Nam, trong đó nguyên nhân thứ hai là
mẽ, kinh tế phát triển nhanh, đời sống nhân không hiểu văn hóa Việt. Suốt chiều dài
dân được cải thiện rõ rệt. Nhưng cùng với nghìn năm Bắc thuộc kẻ thù cũng không thể
đó, bộ mặt văn hóa nước ta liệu đã có được đồng hóa được chúng ta, đến nỗi thời Minh
những thành tựu xứng tầm? Thành tổ phải ra chỉ dụ: Muốn khuất phục
Nhà báo Hữu Thọ: Đọc Báo cáo tổng nước Việt phải xóa bỏ tận gốc văn hóa Việt.
kết 15 năm thực hiện Nghị quyết Trung ương Hiện nay thế giới đang tồn tại khái niệm bảo
5 khóa 8 tôi đều thấy các đánh giá khá lạc vệ Tổ quốc rộng hơn, tức không chỉ bảo vệ
quan. Đúng là mặt được có nhiều, Đảng, Nhà biên cương biển đảo dù điều đó cực kỳ quan
nước và xã hội ngày trọng, mà còn biên giới mềm, còn khái
càng nhận thức sâu niệm xâm lăng văn hóa, “nhân quyền” cao
sắc hơn tầm quan hơn chủ quyền tức là một cuộc đấu tranh
trọng của văn hóa đối để bảo vệ Tổ quốc, sự thống nhất quốc gia
với một quốc gia, sự và toàn vẹn lãnh thổ mà nội dung về văn
hưởng thụ văn hóa hóa rất quan trọng.
của nhân dân phong TS. Trần Thu Dung (Cộng hòa
phú đa dạng hơn... Pháp): Có một câu chuyện từ thời thuộc
Rồi xác định văn hóa Pháp, liên quan bức tượng nữ thần tự do.
là một trong bốn trụ Nhân ngày khánh thành nhà triển lãm Đấu
cột, giúp quốc gia Nhà báo Hữu Thọ xảo năm 1902, một phiên bản tượng nữ

Trang 45
Sưu tập chuyên đề
thần tự do được kỳ công mang từ Pháp sang
Đông Dương và được đem tặng lại thành phố
Hà Nội. Phiên bản tượng cao 2,85 mét, mang
hình một bà đầm mặc váy được đặt trên
Tháp Rùa. Việt Nam thời đó còn nặng tư
tưởng trọng nam khinh nữ. Tuy nhiên tư
tưởng tự do đã làm đảo lộn suy tư cổ hủ ở
trong nước. Nhưng người Hà Nội không
chấp nhận cho tượng đặt trên Tháp Rùa, nên
bức tượng bị dời qua vườn hoa Cửa Nam.
Nhân dân không thấy đấy là biểu tượng
giải phóng phụ nữ, mà cho là sự phỉ báng
dân tộc, nên gọi nôm na là “bà đầm xòe”.
Việc tháo gỡ “bà đầm xòe” khỏi tháp Rùa
thể hiện khả năng đề kháng của văn hóa Việt
trước sự xâm lấn của văn hóa ngoại bang.
Sự không đồng thuận của người Việt
buộc chính quyền thuộc địa hạ tượng xuống,
mang đi chỗ khác. Bức tượng cuối cùng phải
di chuyển, sau này bị triệt hạ, chứng tỏ sức
mạnh trường tồn của văn hóa, tín ngưỡng
dân tộc.
GS - TS - NSND Đình Quang - (Giải
thưởng Hồ Chí Minh về Văn học nghệ thuật)
Đúng là bây giờ, có nhắm mắt lại cũng thấy
kinh tế phát triển rất tốt, mức sống của người kiên nhẫn, mất hết bình tĩnh và tìm ra phố Hà
dân đã cao hơn, đủ đầy
hơn so với trước.
Nhưng văn hóa thì
khác. Chúng ta từng
định nghĩa, văn hóa là
động lực của phát triển.
Vậy động lực ấy là
nghĩa gì, làm thế nào để
động lực ấy nổ và tác
động đến các mặt kinh GS - TS - NSND Đình Quang tử tế, sống theo pháp luật trở thành một
Văn hóa soi đường cho quốc dân đi
tế xã hội? Lẽ ra động lực thì phải khởi động
trước để các mặt khác đi theo.
Tuy nhiên thực tế vẫn là cảnh động lực
vác đèn chạy theo ô-tô, văn hóa vẫn là cái
bánh xe thứ 5, bánh xe dự phòng. Giờ đọc
báo, mở mạng ra là thấy tràn làn tin tức về
chém giết cướp bóc, người tự tử, người tai
nạn. Mới đây chính đồng chí Tổng Bí thư
cũng nói “ra đường trong túi phải có tiền để
bôi trơn”. Tức là cái gì người ta cũng có thể
hành mình được thì mình mới phải bỏ tiền ra
mua. Nói nôm na xã hội đang phát triển
không thăng bằng, đang nghiêng về phía
kinh tế thực dụng mà buông lỏng mặt trận
văn hóa.
Họa sĩ Lê Thiết Cương: Dùng tiền để
bôi trơn các hoạt động thì người dân chắc
chắn có nhiều bài học, bản thân tôi cũng có
một trải nghiệm cá nhân. Tôi muốn gửi tiền
qua tài khoản cho con tôi đang du học ở
nước ngoài. Tôi đến ngân hàng, các giao
dịch viên đưa ra quá nhiều yêu cầu. Tôi phải
đi đi lại lại nhiều lần, đến lần cuối cùng họ
nói, vừa có một nghị định mới tôi phải bổ
sung thêm giấy này, giấy này. Tôi mất hết
Trung. Một ông chủ cửa hàng bảo tôi,
anh đưa tiền đây, đưa số tài khoản đây
tôi gửi, một phút sau con anh sẽ nhận
được, nhưng anh phải trả phí.
Tôi hỏi sao phí nhiều thế, anh chủ
cười bảo: ừ thì phải bôi trơn. Tôi không
chỉ phẫn nộ, mà còn đau đớn. Các thủ
tục hành chính kia, thói quen bôi trơn
kia đã biến tôi từ một người đàng hoàng
Trang 46
Sưu tập chuyên đề
kẻ vi phạm pháp luật. Đấy mới là mối nguy,
bởi con người đã dần đánh mất bản ngã của
mình, hành xử theo luật ngầm, và coi chuyện
vi phạm pháp luật là điều quá đỗi thường
tình, hiển nhiên.
Tầng lớp tinh hoa hao hụt nhiều
Không người Việt Nam nào là không tự
hào với văn hóa Việt, với những nét đẹp đã
được dùi mài gọt giũa theo dòng thời gian.
Hãnh diện là thế nhưng những băn khoăn lo
ngại chắc chắn không phải ít, nhất là cứ nhìn
những gì được thể hiện trên nhiều mặt báo,
nhiều phương tiện truyền thông lúc này?
Nhà báo Hữu Thọ: Kinh tế thị trường
đem lại nhiều ích lợi nhưng cũng kéo theo
không ít hệ lụy. Hiện nước ta đang phổ biến
khái niệm nguy cơ văn hóa. Nguy cơ ấy thể
hiện rõ ràng ở ba khía cạnh: Thứ nhất là kiến
thức tụt hậu, thứ hai là vong bản và cuối
cùng là không chế ngự được sự cám dỗ của
quyền lực tiền tài lẫn lợi ích vật chất. Hiện
nay nhìn chung dân trí được nâng cao nhưng
tôi có cảm giác tầng lớp tinh hoa lại không
cao, mặc dù xã hội nào cũng được thúc đẩy
bởi tầng lớp tinh hoa. Mặt bằng dân trí quan
trọng nhưng tầng lớp tinh hoa còn quan trọng
hơn nữa. Trước đây còn có các nhà khoa học
đầu đàn, các nhà văn hóa đầu đàn nhưng giờ
tìm không ra, một số người đã qua đời, một
số già yếu, sự hẫng hụt của tầng lớp đầu đàn
đang tạo ra một khoảng trống trong đời sống
tinh thần của xã hội.
Khi bác sĩ Nguyễn Khắc Viện còn sống
ông nói, nếu để suy thoái về kinh tế thì mất
một vài năm là có thể khôi phục được, nhưng
để suy thoái về văn hóa thì trên thực tế phải
sửa chữa qua vài thế hệ.
Văn hóa soi đường cho quốc dân đi
NSND Đình Quang: Tôi cũng nghĩ thế.
Nói riêng Bộ Văn hóa trước đây lãnh đạo
đều là những nhà trí thức, văn nghệ sĩ lớn.
Tuần lễ kịch Lưu Quang Vũ vừa diễn ra ở
Hà Nội, đúng là một sự kiện văn học nghệ
thuật. Người dân nô nức đi xem, khán giả
ngồi chật kín trong nhà hát, khóc cười theo
từng nhân vật.
Điều này cũng bất bình thường, đủ thấy
người dân đang rất thiếu thốn những món ăn
tinh thần giá trị.
Họa sĩ Lê Thiết Cương: Câu chuyện
vong bản, quên gốc rễ, lai căng nước ngoài
tiếc thay lại thể hiện rõ nhất ở làng, nơi được
coi là căn cốt của văn hóa Việt, tinh thần
Việt. Tôi hay đi về các làng cổ ở miền bắc,
những ngôi làng còn nguyên vẹn dáng dấp
cổ kính cũ xưa. Có lần tôi đến Ước Lễ
(huyện Thanh Oai, Hà Nội), làng đang trong
mùa gặt.
Tôi đã choáng váng trầm trồ bởi được
bước chân trên con đường gạch xây nghiêng,
được đi qua cái cổng tam quan tuyệt đẹp có
cầu thang đi lên. Nhưng vừa đi qua cái cổng
nên thơ đó, đã thấy bên tay trái hiện ra bức
tường trắng. Và tôi sững sờ, cảm giác mất
mát đeo đẳng bởi trên bức tường ấy, sơn rõ
ràng dòng chữ: Ở đây chuyên chụp ảnh và
làm tóc Hàn Quốc.Chuyện này đâu phải lỗi
của những người lãnh đạo, bản thân người
dân không biết quý cái mình có, không nâng
niu giá trị chân truyền mà cha ông trao gửi
lại thì ai nào can thiệp được.
TS Trần Thu Dung: Văn hóa là tâm
linh, phong tục, phép ứng xử do giáo dục, do
nghi lễ xã hội quy định.
Trẻ con lớn lên theo cha mẹ đi chùa,
thắp hương cúng tổ tiên, không cần phải
Trang 47
Sưu tập chuyên đề
bằng cấp. Trẻ con sinh ra nếu được dạy dỗ
văn hóa đều có ý thức văn hóa. Tôi nhớ lần
về Hà Nội đi mua sữa. Tôi lúng túng với
Việt Nam đồng khi trả tiền. Chị bán hàng
liền hỏi: “Chị ở nước ngoài về phải không?”.
Tôi hỏi chị căn cứ vào đâu.
Chị trả lời: “Trông chị lớ ngớ nhưng lớ
ngớ lịch sự với những câu xin lỗi và cảm ơn
khi mua hàng, mà tôi 15 năm nay bán hàng
không gặp”. Văn hóa xin lỗi tôi học được
chính từ cha mẹ tôi - lớp người sinh trưởng
thời Pháp thuộc, và qua sự giao tiếp thường
xuyên với người nước ngoài. Đi xem sân
khấu, xem hát, người Việt rất tiết kiệm vỗ
tay ủng hộ nghệ sĩ. Điều này bộc lộ ý thức
văn hóa kém, chưa tôn trọng người làm văn
hóa. Ngược lại người làm văn hóa cũng phải
có ý thức trọng nể độc giả, khán giả.
Một công trình văn hóa nguy nga, hoành
tráng, một tác phẩm hay đều chứng tỏ sự tôn
trọng của người làm văn hóa đến chính bản
thân và đến người thưởng thức.
Giữ gìn từng nếp nhà Thời gian gần đây
cộng đồng mạng hay chia sẻ các bức ảnh
chụp những biển cảnh báo được viết rõ ràng
bằng chữ Việt, đặt ở nước ngoài, nhắc nhở
người Việt không được ăn cắp trong siêu thị,
không được vứt rác bừa bãi và không được
lấy thừa thức ăn khi dự tiệc búp-phê? Đây
chắc không hẳn là những ngoại lệ hiếm hoi?
Nhà báo Hữu Thọ: (Cười) Trước nay
cũng có đấy, dân mình đi xuất khẩu lao động
ở đâu là hay gây ra sự khó chịu cho cư dân ở
đó. Điều này thể hiện bản tính tùy tiện của
người Việt, một hệ lụy của văn hóa làng.
Văn hóa soi đường cho quốc dân đi
Văn hóa làng có sức mạnh cố kết cộng
đồng nhưng lại có mặt hạn chế ở tầm nhìn
hạn hẹp, ở tính tự mãn, địa phương, cục bộ,
tác phong tùy tiện, đang là điểm nghẽn trong
quá trình tiến lên tiên tiến hiện đại. Vừa rồi
trao đổi ý kiến với các đồng chí ở Hà Nội về
đời sống của dân Hà Nội, về kế hoạch khôi
phục các nét thanh lịch ngàn đời của cư dân
Thủ đô, tôi có nói: Các ông không thể thực
hiện chỉ bằng quy định, không thể chỉ đề ra
các quy chế mặc dù rất cần thiết của một xã
hội kỷ cương văn minh.
Tất cả cần bắt đầu lại từ gốc, tức là từ
gia phong, khôi phục từ văn hóa gia đình,
giữ gìn từng nếp nhà. Cái thanh lịch của
người Hà Nội có được đâu phải do ngày một
ngày hai, mà đã giữ gìn qua nghìn năm lịch
sử. Theo tôi hiện có ba môi trường văn hóa
phải được ưu tiên chú trọng là văn hóa gia
đình, văn hóa học đường và văn hóa công
đường tức cửa quan, các cơ quan nhà nước...
Chúng ta có thuận lợi là xã hội đã ngày một
dân chủ hơn, cởi mở hơn, cái tôi cá nhân của
con người được đề cao hơn, nhưng nền tảng
văn hóa cộng đồng cũng phải theo đó đi lên,
chứ tụt xuống là không chấp nhận được.
Đặc điểm của văn hóa trong thời kỳ đầu
là làm văn hóa chỉ có chi chứ không có thu.
Làm đề án cũng phải chi, khôi phục nền văn
hóa truyền thống cũng phải chi, tiếp thu tinh
hoa văn hóa thế giới cũng phải chi.
Văn hóa là tiêu tiền, chứ chưa đến lúc
làm ra tiền. Phải đến mức độ nào đó thì điện
ảnh mới được như Hollywood, Hàn Quốc.
Khi chúng ta lấy trọng tâm là phát triển kinh
Trang 48
Sưu tập chuyên đề
tế là rất đúng thì tự nhiên coi nhẹ vấn đề tiêu
tiền cho văn hóa và như thế là phiến diện.
Họa sĩ Lê Thiết Cương: Đấy, ra đường
giờ luôn chạm trán những điều chướng tai
gai mắt. Có một con phố rất đẹp, rất nhiều
cây xanh, thế nhưng trên những cây cột điện
là chằng chịt các tờ rơi quảng cáo được dán
lem luốc. Nhếch nhác như vậy còn đâu cái
đẹp, đó đúng là hệ lụy của văn hóa làng. Vào
chùa thì chả thấy cây đại đâu, cây ngâu đâu,
chỉ thấy chi chít là bon-sai đắt tiền, quy ra
cũng phải hàng tỷ đồng. Vong bản, mất gốc
hiện diện ngay ở trong chùa thì buồn thật.
Tôi đồng ý là phải thay đổi, phải xốc lại, và
bắt đầu từ ý thức của mỗi người dân.
NSND Đình Quang: Tôi thì nói thật là
dân mình tốt quá, yêu nước quá, cứ vào các
nghĩa trang liệt sĩ mà xem, dường như không
có một dòng họ nào, một làng xã nào là
không có người ngã xuống trong các cuộc
chiến chống ngoại xâm. Bản sắc là đấy chứ
đâu. Tuy nhiên chúng ta lại phải nhớ đến câu
nói của Lê-nin: Anh không sinh ra ở đầu lịch
sử, anh không sinh ra ở cuối lịch sử, thì anh
phải chấp nhận một phần những điều kiện
lịch sử đã dành cho anh.Mệnh lệnh là phải
thay đổi, cải tiến, nâng cao, đúng thế.
Tôi vẫn nói chúng ta cần tránh mấy cái
tội: Không gìn giữ được vốn quý của cha
ông và lại quen ăn bám cha ông, tức là vừa
hỗn, vừa bất hiếu lại vừa trì trệ, lười nhác.
Thế nên trước hết mình phải khiêm tốn, điềm
tĩnh, vừa hiểu mình hiểu người để trở thành
một cá nhân có văn hóa, một cộng đồng có
văn hóa và một dân tộc có văn hóa. Vũ trụ
thì bao la, ngôi sao xa nhất cách chúng ta
một tỷ năm ánh sáng, làm sao chúng ta đã
Văn hóa soi đường cho quốc dân đi
hiểu được chân tơ kẽ tóc vũ trụ là thế nào,
tầm với của ta đã đến đâu đâu, nên không
biết mình biết người là không được.
TS Trần Thu Dung: Tôi thấy ở nước ta
quan niệm văn hóa vẫn còn nặng về văn học
nghệ thuật nên trước đây mới có Bộ Văn hóa
-Thông tin và giờ là Bộ Văn hóa -Thể thao
và Du lịch. Hiểu đúng khái niệm văn hóa thì
chỉ cần Bộ Văn hóa là đủ.
Trong bối cảnh thế giới đương thời, bảo
vệ văn hóa, bản sắc dân tộc chính là bảo vệ
chủ quyền lãnh thổ.
Khi bàn chiến tranh biên giới, tranh chấp
lãnh thổ các nước đều tìm cách dùng các
công trình văn hóa xưa trong sử sách để
chứng minh chủ quyền lãnh thổ. Đầu tư cho
văn hóa luôn là vấn đề ưu tiên, khuyến khích
mạnh mẽ mới bảo tồn được bản sắc vùng và
bảo vệ biên giới lãnh thổ.
Xây dựng những công trình văn hóa, giữ
gìn bản sắc dân tộc và ngôn ngữ là hình thức
bảo vệ chủ quyền quốc gia một cách văn
minh, hữu hiệu, lịch sự với láng giềng.
Dẫu tự hào, dẫu buồn thì đúng là mỗi cá
nhân luôn phải ý thức, mình cũng là một
thành tố để làm nên cả bộ mặt văn hóa của
đất nước. Để tấm danh thiếp của văn hóa
Việt được bạn bè thế giới dễ dàng nhận diện
bằng cảm tình, mến mộ, trước hết là bổn
phận và trách nhiệm của mỗi cá nhân.
Chúng ta cần tránh mấy cái tội: Không
gìn giữ được vốn quý của cha ông và lại
quen ăn bám cha ông, tức là vừa hỗn, vừa bất
hiếu lại vừa trì trệ, lười nhác.
NGÔ HƯƠNG SEN
http://www.nhandan.com.vn
Báo Nhân dân
Trang 49
Sưu tập chuyên đề
Hội nghị tổng kết 15 năm thực hiện Nghị quyết TƯ 5 Khóa VIII:
Ý kiến của một số tỉnh, thành
Nghị quyết mới cần kế
thừa hai tiêu chí: dân tộc và
tiên tiến
Trong quá trình triển khai
TP. HCM đã phát huy tính
năng động sáng tạo và sự đoàn
kết đồng lòng; Nghĩa tình của
nhân dân TP. HCM là bài học
quý báu mà Đảng bộ luôn đặt
lên hàng đầu, đồng thời đề cao
vai trò gương mẫu của đảng
viên, của CBCC.
Mặt khác, phát huy sự
phối hợp chặt chẽ, đồng bộ
giữa cấp ủy Đảng, chính
quyền, các ban ngành, mặt
trận, đoàn thể trong quá trình
triển khai, tổ chức các chương
trình hành động. Tuy nhiên
cần nhìn nhận trong lĩnh vực
văn hóa chưa có tác phẩm,
công trình nghệ thuật có chất
lượng xứng tầm với vị trí, vai
trò, khả năng và yêu cầu của
xã hội.
Đầu tư cho thiết chế văn
hóa chưa được quan tâm đúng
mức, vai trò quản lý nhà nước
trên lĩnh vực văn hóa chưa
đáp ứng nhu cầu phát triển.
Tác động của quá trình toàn
cầu hóa, hội nhập quốc tế, mặt
Văn hóa soi đường cho quốc dân đi
Ngày 09/08/2013
trái của kinh tế thị trường dẫn đến nhiều hệ quả tiêu cực,
mặc dù TP. HCM đã tập trung nhiều giải pháp vừa xây,
vừa chống nhưng việc khắc phục ngăn chặn chưa đạt
hiệu quả cao.
TP. HCM kiến nghị nghiên cứu ban hành Nghị quyết
mới về xây dựng và phát triển văn hóa VN, trong đó chú
trọng nội hàm “Xây dựng và phát triển nền văn hóa dân
tộc Việt Nam tiên tiến, nhân văn” nhằm phù hợp với giai
đoạn phát triển mới, trong đó làm rõ các nội dung như:
Tập trung cho vấn đề “Con người văn hóa - con người
VN”, xây dựng nguồn lực con người mà yếu tố nhân cách
là cốt lõi để đối diện với thực trạng suy thoái tư tưởng,
đạo đức, lối sống có chiều hướng diễn biến phức tạp và
áp lực của hội nhập quốc tế, toàn cầu hóa gia tăng; Chú
trọng các nhiệm vụ, giải pháp của Nghị quyết TƯ 5 vẫn
còn giá trị nhưng cần cụ thể hơn một số nội dung như về
chính sách tăng trưởng kinh tế đi đôi với phát triển văn
hóa, đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa, chính sách
về văn hóa tâm linh…
Xây dựng Nghị quyết mới kế thừa hai tiêu chí gồm
tính dân tộc và tính tiên tiến. Văn hóa cần được xây dựng
trên tất cả các lĩnh vực, nhất là
văn hóa trong kinh tế, xây
dựng kết cấu hạ tầng, đặc biệt
tập trung đầu tư tạo điều kiện
phát huy mạnh lĩnh vực văn
học nghệ thuật, giáo dục đào
tạo, khoa học công nghệ, báo
chí xuất bản… Xây dựng cơ
chế và tăng cường quản lý,
Bà Nguyễn Thị Hồng, Phó
Chủ tịch UBND TP. HCM
định hướng nhằm đẩy mạnh xã
hội hóa các hoạt động văn hóa
Trang 50
Sưu tập chuyên đề
để huy động nguồn lực.
Hà Nội luôn coi phát
triển văn hóa là nhiệm vụ
trọng tâm
… Những năm qua, HN
luôn coi xây dựng và phát triển
văn hóa theo tinh thần Nghị
quyết Trung ương 5 (khóa
VIII) là một trong những
chương trình công tác lớn, là
nhiệm vụ trọng tâm.
Trong từng nhiệm kỳ Đại
hội, Đảng bộ thành phố đã xây
dựng và tập trung chỉ đạo thực
hiện quyết liệt các chương trình
công tác lớn trên lĩnh vực văn
hóa, nổi bật là: Chương trình số
08 của Thành ủy (khóa XIV) về
“phát triển văn hóa, xây dựng
người HN thanh lịch – văn minh,
thiết thực kỷ niệm 1000 năm
Thăng Long - HN”; Chương
trình số 04 của Thành ủy (khóa
XV) về “Phát triển văn hóa - xã
hội, nâng cao chất lượng nguồn
nhân lực Thủ đô, xây dựng người
HN thanh lịch, văn minh giai
đoạn 2011 - 2015”.
Bên cạnh những kết quả và
thành tựu đạt được nêu trên,
cũng cần thẳng thắn chỉ ra
những mặt còn hạn chế: Sự
phát triển của văn hóa Thủ đô
chưa thực sự tương xứng với
tiềm năng và vai trò trung tâm
văn hóa lớn của cả nước.
Văn hóa soi đường cho quốc dân đi
Các phong trào, các cuộc vận động chưa thực sự tạo
được sự chuyển biến mạnh mẽ và bền vững, có nơi còn
hình thức, chạy theo thành tích. Nét đẹp “thanh lịch của
người Tràng An” đang bị lối sống ảnh hưởng văn hóa
ngoại lai, thực dụng lấn át.
Tình trạng coi nhẹ các giá trị đạo đức truyền thống tốt
đẹp đang tác động tiêu cực đến đạo đức, nhân cách của
không ít người, đặc biệt là thế hệ trẻ; Công tác quản lý nhà
nước về văn hóa còn hạn chế, việc bảo tồn và phát huy các
giá trị di sản chưa đáp ứng yêu cầu, vẫn để xảy ra tình
trạng chậm khắc phục đối với những di tích xuống cấp
hoặc tu bổ, tôn tạo không phép dẫn đến phá vỡ cảnh quan,
làm biến dạng di tích.
Việc quản lý các hoạt động quảng cáo, kinh doanh
dịch vụ văn hóa còn nhiều kẽ hở và tiêu cực, để các sản
phẩm văn hóa độc hại lưu hành trong xã hội, tác động tiêu
cực đến đời sống tinh thần của nhân dân, nhất là giới trẻ;
Việc quản lý và định hướng nội dung hoạt động của các
phương tiện truyền thông, nhất là trên các trang mạng còn
nhiều hạn chế. Hoạt động quảng bá văn hóa Thủ đô chưa
đạt kết quả như mong muốn, do chưa có sự gắn kết đồng
bộ giữa phát triển văn hóa và phát triển du lịch…
Để khắc phục những hạn chế nêu trên, tiếp tục thực
hiện có hiệu quả Nghị quyết Trung ương 5 (khóa VIII),
Thành phố HN đã và đang tập trung thực hiện một số nội
dung quan trọng đã đề ra… Thăng Long - HN là nơi hội
tụ, kết tinh và tỏa sáng tinh hoa văn hóa của đất nước.Nói
đến văn hóa Thăng Long - HN
là nói đến đỉnh cao của trí tuệ,
đỉnh cao của chủ nghĩa nhân
văn VN.
Vì lẽ đó, Thành phố HN
mong muốn cùng nhân dân cả
nước, các cấp, các ngành tiếp
tục phát huy truyền thống đoàn Ông Tô Văn Động, Giám đốc
kết, xây dựng nền văn hóa Thủ Sở VHTTDL Hà Nội
Trang 51
Sưu tập chuyên đề
đô và nền văn hóa VN tiên tiến,
đậm đà bản sắc dân tộc, tạo nền
tảng tinh thần vững chắc cho
sự nghiệp đẩy mạnh Công
nghiệp hóa, Hiện đại hóa và
hội nhập Quốc tế. Bảo tồn văn
hóa dân tộc còn khó khăn
Hiện nay văn hóa hiện diện
trên toàn bộ các mặt trận. Nói
đến văn hóa là nói đến hàng
trăm chuyên ngành từ cưới,
tang, lễ hội, mỹ thuật, nhiếp
ảnh, điêu khắc cho đến bảo tồn
di sản…
Trong khi đó những
chuyên ngành này lại không hề
giống như những lĩnh vực
khác, vì thế việc đào tạo là rất
khó. Ví như đào tạo, truyền dạy
sử thi. Không phải cứ mở lớp
là có thể truyền dạy được. Đó
là đặc thù rất riêng của văn hóa
nên trong quá trình thực hiện
gặp không ít khó khăn.
Là một địa phương ở Tây
Nguyên, chúng tôi nhận thấy
rằng phát triển văn hóa ở nhiều
vùng dân tộc thiểu số còn bất
cập, chưa thấy hết vai trò văn
hóa đối với phát triển xã hội
của khu vực này. Việc nhận
thức về văn hóa truyền thống
cũng chưa đầy đủ. Cồng
chiêng, sử thi, nhạc cụ dân tộc,
tục ngữ, ca dao, dân ca, các
loại kiến trúc nhà sàn đang
Văn hóa soi đường cho quốc dân đi
đứng trước nguy cơ bị mai
một. Nghệ nhân lớn tuổi
đang dần qua đời, chưa
truyền lại kỹ năng chế tác và
sử dụng cho thế hệ kế tiếp.
Hơn nữa, do điều kiện
môi trường khách quan tác
Bà Bùi Thị Thanh Vân, Giám
đốc Sở VHTTDL Kon Tum động từ sự thay đổi về
phương thức sản xuất, văn hóa cư trú đến sự thay đổi về
tín ngưỡng dân gian… đã ảnh hưởng rất lớn đến đời sống
vật chất và đời sống tinh thần, tâm linh của đồng bào các
dân tộc thiểu số.
Hệ thống thiết chế văn hóa còn thiếu; đầu tư xây dựng
cho miền núi chưa được như mong đợi. Đầu tư nguồn lực
cho phát triển văn hóa và cho công tác bảo tồn, kế thừa,
phát huy bản sắc văn hóa các dân tộc thiểu số nói riêng
còn thấp…
Từ những khó khăn trên, chúng tôi rất mong được
Đảng, Nhà nước cần có cơ chế, chính sách để đầu tư hơn
nữa trong việc xây dựng thiết chế văn hóa, thể thao cho
các tỉnh còn gặp nhiều khó khăn, trong đó có tỉnh Kon
Tum. Nhiều đề án bảo tồn di sản văn hóa đã được phê
duyệt thì Nhà nước cần bố trí nguồn lực để triển khai.
Bảo tồn và phát huy giá trị di tích đã thấm vào
người dân
… Qua 15 năm thực hiện Nghị quyết, những nội dung,
mục tiêu của Nghị quyết
đã thực sự đi vào cuộc
sống, trong đó công tác
bảo tồn và phát huy di
sản văn hóa đã đạt được
nhiều thành tựu có ý
nghĩa quan trọng, tạo
nền tảng và động lực
phát triển kinh tế xã hội Ông Đinh Hài, Giám đốc Sở
của tỉnh… VHTTDL Quảng Nam
Trang 52
Sưu tập chuyên đề
Từ năm 1998 đến 2012,
tổng kinh phí để đầu tư tu bổ,
tôn tạo di tích trên địa bàn tỉnh
Quảng Nam là 399,4 tỷ đồng.
Trong đó, Đô thị cổ Hội An đã
được đầu tư tổng kinh phí
186,9 tỷ đồng để tu bổ 387 di
tích (nguồn vốn của tỉnh và
trung ương là 131,8 tỷ đồng,
ngân sách địa phương 37,4 tỷ
đồng, nguồn tài trợ nước ngoài
4,2 tỷ đồng, nhân dân đóng góp
5,9 tỷ đồng). Di sản văn hóa
thế giới Mỹ Sơn được đầu tư
83,4 tỷ đồng (nguồn kinh phí từ
chương trình mục tiêu 14,7 tỷ
đồng, ngân sách tỉnh 476 tỷ
đồng, kinh phí tài trợ nước
ngoài 68,1 tỷ đồng).
Đối với các di tích cấp
quốc gia, từ năm 1998 đến nay,
tỉnh Quảng Nam đã tiếp nhận
gần 99,1 tỷ đồng từ chương
trình mục tiêu để tu bổ các di
tích bị xuống cấp nghiêm
trọng. Công tác sưu tầm, kiểm
kê, phục chế, bảo quản hiện vật
được tỉnh chú trọng thực hiện.
Năm 1998, từ Bảo tàng “trắng”
hiện vật, đến nay Bảo tàng tỉnh
đã sưu tầm, nghiên cứu và quản
lý hơn 20.000 hiện vật. Năm
2012, tỉnh quyết định đầu tư 70
tỷ để xây dựng mới Bảo tàng
tỉnh, dự kiến sẽ đưa vào phục
vụ nhân dân và khách tham
quan trong năm 2015.
Văn hóa soi đường cho quốc dân đi
Đến nay, toàn tỉnh đã huy động được hơn 17 tỷ đồng
từ nhân dân và các tổ chức xã hội. Ý thức của cộng đồng
nói chung và nhận thức của những người dân về công tác
tham gia bảo vệ, giữ gìn và phát huy di tích ngày càng
tăng và thể hiện rõ nét bằng những cử chỉ, hành động thân
thiện với di tích…”.
Văn hóa đã tạo đà phát triển kinh tế địa phương
... Vận dụng sáng tạo
Nghị quyết vào thực tiễn
địa phương, Lào Cai đã lựa
chọn mục tiêu, nhiệm vụ
và các giải pháp phù hợp
với đặc điểm vùng cao, gắn
với vấn đề phát triển kinh
tế - xã hội, thúc đẩy công
TS Trần Hữu Sơn, Giám đốc Sở cuộc xóa đói giảm nghèo ở
VHTTDL Lào Cai vùng đồng bào dân tộc
thiểu số như: chương trình “Biến di sản thành tài sản”,
Chương trình “Mỗi làng bản, mỗi cộng đồng, mỗi khu dân
cư đều khai thác đặc sản trở thành hàng hóa”; phát huy tri
thức văn hóa dân gian, tri thức bản địa vào vấn đề phát
triển kinh tế xã hội…
Các di sản văn hóa vật thể và phi vật thể được phát
huy đã trở thành nguồn lực phát triển kinh tế du lịch, xây
dựng 12 mô hình du lịch cộng đồng góp phần xóa đói
giảm nghèo, góp phần mở rộng tuyến, điểm và tăng thời
gian lưu trú của khách du lịch.
Các ngành, nghề thủ công, đặc sản được đánh thức đã
góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế, nâng cao đời sống
của đồng bào dân tộc thiểu số. Một số kinh nghiệm hay
của Lào Cai có thể trở thành những mô hình, những điểm
sáng tổng kết cả về mặt lý luận và thực tiễn như vấn đề
bảo tồn di sản văn hóa gắn với phát huy, phát triển; vấn đề
quan hệ giữa văn hóa dân gian với phát triển du lịch; vấn
đề xây dựng môi trường văn hóa, thiết chế văn hóa như thế
nào cho phù hợp với các tỉnh vùng cao.
http://www.baovanhoa.vn
Báo Văn hóa
Trang 53
Sưu tập chuyên đề Văn hóa soi đường cho quốc dân đi

Văn hóa khơi dậy tình yêu Tổ quốc

Ngày 15.1 tại Hà Nội, Ban Chấp hành Trung ương Đảng đã tổ chức Hội nghị toàn
quốc tổng kết 15 năm thực hiện. Nghị quyết Trung ương 5 (khóa VIII) về xây dựng và phát
triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc.
Nâng cao nhận thức về văn hóa số thôn, bản và 42% số xã, phường có nhà
Trình bày báo cáo tổng kết 15 năm thực văn hóa.
hiện Nghị quyết Trung ương 5 khóa VIII, Tuy nhiên, bên cạnh những mặt tích cực
đồng chí Đinh Thế Huynh - Ủy viên Bộ đó, ông Đinh Thế Huynh cũng cho biết: Tình
Chính trị, Bí thư T.Ư Đảng, Trưởng ban trạng suy thoái về đạo đức xã hội có chiều
Tuyên giáo T.Ư nhấn mạnh: “15 năm qua, hướng lan rộng với tính chất nghiêm trọng,
nhận thức về văn hóa của cấp ủy, chính ảnh hưởng tiêu cực đến đời sống tinh thần
quyền, Mặt trận Tổ quốc, đoàn thể được của xã hội. Đời sống văn hóa tinh thần ở một
nâng cao, vai trò của văn hóa ngày càng thể bộ phân tầng lớp xã hội và nhiều nơi còn
hiện rõ và có tác động lớn trong đời sống nghèo nàn, đơn điệu, lạc hậu, khoảng cách
kinh tế - xã hội, quốc phòng và xây dựng con hưởng thụ văn hóa giữa miền núi, vùng sâu,
người mới. Cán bộ, đảng viên và nhân dân vùng xa với đô thị và khoảng cách giữa các
coi trọng hơn các giá trị văn hóa, nhất là các tầng lớp nhân dân còn lớn…
giá trị di sản văn hóa truyền thống. Dân chủ Báo cáo tổng kết cũng nêu: Thành tựu
trên các lĩnh vực đời sống xã hội được mở sáng tạo văn học nghệ thuật chưa nổi bật,
rộng, dân trí được nâng lên, quyền con người còn ít tác phẩm có giá trị cao về tư tưởng và
được tôn trọng...”. nghệ thuật. Bảo tồn phát huy giá trị di sản
Có thể thấy rõ ràng sự chuyển biến đó văn hóa ở một số nơi hiệu quả không cao,
thông qua các con số cụ thể của phong trào việc trùng tu, tôn tạo di tích còn để xảy ra
“Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn nhiều sai phạm, gây bức xúc trong dư luận.
hóa” và cuộc vận động xây dựng “Gia đình Một số cơ quan báo chí hoạt động không
văn hóa”. Đến tháng 12.2012, cả nước có đúng tôn chỉ, mục đích, đối tượng phục vụ,
70,8% gia đình được công nhận Gia đình văn thiếu sự nhạy cảm chính trị, đăng tải thông
hóa; trên 1,3 triệu “người tốt việc tốt” được tin không chính xác. Công tác quản lý văn
suy tôn ở các cấp; 67,1% số làng, bản, ấp, tổ hóa ở các cấp còn yếu kém, thiếu chuyên
dân phố văn hóa được công nghiệp, việc đầu tư cho
nhận; 57,9 số cơ quan, đơn vị, văn hóa còn dàn trải, gián
doanh nghiệp được công nhận đoạn, hiệu quả thấp…
danh hiệu văn hóa… Các thiết Chính bởi những hạn
chế văn hóa từ T.Ư đến địa chế này mà ông Đinh Thế
phương được tăng cường, Huynh - đại diện Ban chỉ
nhất là hệ thống các nhà văn Khai mạc Tuần lễ đại đoàn kết văn hóa đạo xây dựng Đề án “Tiếp
hóa. Đến nay, cả nước có 43% các dân tộc năm 2013 tại Hà Nội. tục xây dựng và phát triển

Trang 54
Sưu tập chuyên đề
nền văn hóa Việt Nam tiên tiến đậm đà bản
sắc dân tộc” đã kiến nghị với Bộ Chính trị và
T.Ư ra một nghị mới về văn hóa để thay thế
cho Nghị quyết 5.
Không thể tách rời văn hóa và con
người
Phát biểu thảo luận tại hội nghị, ông
Hoàng Tuấn Anh- Bộ trưởng Bộ VHTTDL
cho biết: “Cách đây 15 năm, Ban Chấp hành
T.Ư khóa VIII đã ban hành Nghị quyết 5 là
một văn bản chiến lược quan trọng mang lại
cho xã hội những nhận thức mới về văn hoá.
Tuy nhiên, Nghị quyết T.Ư 5 ban hành đã
được 15 năm, khi đất nước ta mới bước vào
kinh tế thị trường giai đoạn đầu, chưa lường
hết được mặt trái của cơ chế thị trường ảnh
hưởng đến văn hoá, đến xây dựng con người
mới. Vì vậy rất cần thiết phải có một nghị
quyết mới, phù hợp với thực tiễn và lý luận
thời kỳ mới”.
Nhà thơ Hữu Thỉnh - Chủ tịch Hội Nhà
văn Việt Nam đề xuất: “Cơ chế thị trường
đang tác động đến người sáng tác khiến nảy
sinh hiện tượng lệch chuẩn trong hoạt động
văn học nghệ thuật. Bởi thế hơn lúc nào hết,
chúng ta cần phải chấn hưng văn hóa từ
trong môi trường nhà trường. Nền văn hóa
nghệ thuật của bất cứ quốc gia nào cũng phải
được nuôi dạy trong nhà trường, văn hóa
luôn gắn với con người, đầu tư cho văn hoá
để đầu tư xây dựng con người mới”.
Một tham luận khác thu hút đông đảo sự
chú ý của các đại biểu là phần trình bày của
GS Trần Văn Bính - nguyên Viện trưởng
Viện Văn hóa, Học viện Chính trị - Hành
chính quốc gia Hồ Chí Minh. Ông cho biết:
“Tôi nghĩ chỗ nào có văn hoá, chỗ đó đời
sống trở nên bình yên ấm áp và hạnh phúc.
Văn hóa soi đường cho quốc dân đi
Tôi còn nhớ năm 1962, trả lời phóng viên
Báo Nhân Đạo của Pháp rằng sau khi chiến
tranh kết thúc, nước Việt Nam sẽ tập trung
cho vấn đề gì, Bác Hồ đã trả lời: “Có lẽ
chúng tôi phải để lên nhiệm vụ hàng đầu tập
trung phát triển văn hoá”. Văn hào Nga
Maxim Gorki đã từng nói: “Đối với tôi, lời
kêu gọi Tổ quốc lâm nguy cũng không đáng
sợ hơn lời kêu gọi: “Hỡi các công dân, văn
hoá lâm nguy”. Cần làm cho mỗi cán bộ,
đảng viên và toàn thể nhân dân nhận thức
rằng bảo vệ và phát triển văn hóa dân tộc
cũng là bảo vệ và phát triển đất nước”.
Phát biểu chỉ đạo hội nghị, Thường trực
Ban Bí thư Lê Hồng Anh đề nghị Ban Chỉ
đạo xây dựng “Tiếp tục xây dựng và phát
triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến đậm đà
bản sắc dân tộc” tiếp tục lấy ý kiến của các
nhà quản lý, các nhà khoa học và các tầng
lớp nhân dân báo cáo Bộ Chính trị, trình Ban
chấp hành T.Ư xem xét, quyết định; đồng
thời, hoàn thiện, nâng cao chất lượng đề án,
giúp T.Ư có chủ trương đúng đắn xây dựng
và phát triển văn hóa Việt Nam trong giai
đoạn mới của đất nước.
Chiến lược phát triển văn hóa đến
năm 2020
Phấn đấu đến năm 2015, 100% số tỉnh,
thành phố trực thuộc Trung ương có đủ các
thiết chế văn hóa; đến 2015 và 2020, 90-
100% số quận, huyện, thị xã có nhà văn hóa
và thư viện, 80-90% số xã, thị trấn có nhà
văn hóa, 60-70% số làng, bản, ấp có nhà
văn hóa.
Lê Tâm
http://www.danviet.vn
Báo Nông thôn ngày nay
Trang 55
Sưu tập chuyên đề Văn hóa soi đường cho quốc dân đi

Đạo đức, lối sống suy thoái ở mức “không thể xem thường”
Tại Hội nghị toàn quốc Tổng kết 15 năm thực hiện Nghị quyết T.Ư 5 khóa VIII về xây
dựng và phát triển nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, nhiều đại biểu bày tỏ lo
ngại về tình trạng tư tưởng, đạo đức, lối sống trong một bộ phận cán bộ, đảng viên và nhân
dân đã ở mức “không bình thường, không thể xem thường”.
Tại Báo cáo (dự thảo) Tổng kết 15 năm tạo hơn, người dân có nhiều cơ hội tiếp
thực hiện Nghị quyết T.Ư 5 (khóa VIII) do cận thông tin và hưởng thụ các giá trị văn
Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư T.Ư Đảng, hóa tinh thần. Tinh thần yêu nước, tự hào
Trưởng Ban Tuyên giáo Trung ương Đinh dân tộc, tính chủ động, tính tích cực xã hội
Thế Huynh trình bày khẳng định Nghị quyết của nhân dân và các chủ thể văn hóa được
về văn hóa ra đời là sự kế thừa và phát triển phát huy.
quan điểm, đường lối phát triển văn hóa của Bên cạnh những kết quả đạt được, báo
Đảng và tư tưởng Hồ Chí Minh về văn hóa. cáo cũng nhìn nhận 15 năm triển khai thực
Nghị quyết có tầm nhìn sâu rộng, chứa hiện Nghị quyết chưa đủ để tác động có hiệu
đựng các giá trị tư tưởng, nhân văn và khoa quả đối với việc xây dựng con người, xây
học, hết sức cần thiết, hợp lòng dân và sớm dựng hệ giá trị mới của văn hóa Việt Nam và
đi vào cuộc sống. Sau 15 năm, cán bộ, đảng các lĩnh vực của đời sống xã hội, nhất là lĩnh
viên và nhân dân coi trọng hơn các giá trị vực tư tưởng, đạo đức, lối sống.
văn hóa, nhất là các giá trị di sản văn hóa Một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng
truyền thống. Dân chủ trên các lĩnh vực đời viên suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức,
sống xã hội được mở rộng; dân trí được nâng lối sống đang làm suy giảm niềm tin của
lên, quyền con người được tôn trọng. nhân dân đối với Đảng, Nhà nước và hệ
Con người Việt Nam năng động, sáng thống chính trị đến mức báo động. Tình
trạng tham nhũng, lãng phí, hối lộ, mua
quan bán chức và các loại tiêu cực khác
không những chưa bị chặn đứng mà biểu
hiện ngày càng nghiêm trọng hơn.
Xuống cấp về đạo đức trong gia đình,
nhà trường, xã hội rất đáng lo ngại. Văn
hóa tâm linh phát triển thiếu định hướng
và quản lý chưa chặt chẽ, dẫn đến sự bất
ổn, rối loạn trong đời sống tinh thần và
Toàn cảnh hội nghị
khủng hoảng lòng tin trong một bộ phận

Trang 56
Sưu tập chuyên đề
dân chúng đã đến mức rất đáng lo ngại.
Lý tưởng chung và động cơ cá nhân
ngày càng có khoảng cách, làm gia tăng lối
sống thực dụng, cơ hội, vụ lợi, buông thả và
sính ngoại trong bộ phận không nhỏ cán bộ
đảng viên và nhân dân, đặc biệt là đội ngũ
cán bộ có chức, có quyền đã ảnh hưởng
nghiêm trọng đến việc giáo dục lý tưởng,
nhân cách thế hệ trẻ.
Nhấn mạnh hội nghị này có ý nghĩa rất
quan trọng chuẩn bị cho Hội nghị Trung
ương 9 (khóa XI), Ủy viên Bộ Chính trị,
Thường trực Ban Bí thư Lê Hồng Anh đề
nghị các đại biểu dự Hội nghị nêu cao trách
nhiệm đóng góp xây dựng Báo cáo tổng kết,
giúp Ban Chỉ đạo hoàn thiện Đề án, đồng
thời lĩnh hội tinh thần Hội nghị, tiếp tục chủ
động triển khai các nhiệm vụ văn hóa ở cơ
quan, đơn vị, địa phương.
Bộ trưởng Bộ Văn hóa Thể thao & Du
lịch Hoàng Tuấn Anh nhìn nhận dù đạt nhiều
thành tích sau 15 năm thực hiện Nghị quyết
T.Ư 5 khóa VIII, tình hình tư tưởng, đạo đức
lối sống có chiều hướng sa sút, đặc biệt là sự
suy thoái, biến chất của một bộ phận không
nhỏ cán bộ, đảng viên, làm xói mòn niềm tin
của nhân dân vào sự lãnh đạo của Đảng.
Những thay đổi lớn về thị hiếu thẩm mỹ,
xu hướng sính ngoại đang đe dọa truyền
thống văn hóa và văn hiến dân tộc, nguy cơ
bị xâm lăng về văn hóa là có thật.
Ông Tưởng Duy Chiến, Phó Bí thư
Thành ủy Hà Nội cũng cho rằng ngay tại Thủ
đô Hà Nội cũng có sự sa sút trong nét đẹp
Văn hóa soi đường cho quốc dân đi
văn hóa ứng xử, sự phát triển của văn hóa
Thủ đô chưa thực sự xứng với tiềm năng và
vai trò trung tâm văn hóa lớn của các nước.
Còn Giáo sư Tiến sĩ Trần Văn Bính đánh
giá mặt yếu tư tưởng, đạo đức, lối sống
không những cản trở sự phát triển mà còn
làm biến dạng nhiều lĩnh vực, cả ở lĩnh vực
vốn được xã hội tôn vinh như y tế, giáo dục,
luật pháp, văn học, báo chí...
Xây dựng chuẩn mực đạo đức
quan chức
Phó Trưởng Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy
Sóc Trăng, Trương Minh Lưu cho rằng một
trong những nguyên nhân của thực trạng suy
thoái về tư tưởng, lối sống là do sự thiếu
gương mẫu của một bộ phận cán bộ, lãnh
đạo, phổ biến là tình trạng nói không đi đôi
với làm.
“Chúng ta không chỉ ra được địa chỉ cụ
thể, chưa xử lý rốt ráo những cán bộ sai
phạm khiến uy tín của Nhà nước bị tổn hại,
làm trầm trọng thêm sự suy thoái về đạo đức
trong xã hội”, ông Lưu nói.
“Sự suy thoái trong một bộ phận không
nhỏ cán bộ đảng viên là điều đáng buồn,
khiến cho quần chúng không nhìn thấy tấm
gương để soi mình, để noi theo. Vì vậy, lãnh
đạo phải nêu gương trong bất kỳ lĩnh vực
nào, nhất là trong tư tưởng, lối sống”, Giáo
sư Trần Văn Bính khẳng định.
Ông Trần Hồng Châu, Phó Bí thư Tỉnh
ủy Nghệ An đề xuất phải xây dựng chuẩn
mực đạo đức của quan chức, xây dựng văn
hóa, đạo đức chính trị. Ông Châu lưu ý đây
Trang 57
Sưu tập chuyên đề
là lĩnh vực mới, đặc thù nên phải nghiên cứ
thật kỹ để xây dựng người cán bộ thực sự là
công bộc của dân. Ngoài ra phải lưu ý, khi
xây dựng chính sách bên cạnh yếu tố pháp
luật phải có yếu tố đạo đức, lấy nhân dân làm
đối tượng phục vụ.
Bên cạnh đó, Phó Bí thư Tỉnh ủy Nghệ
An đề xuất giải pháp thiết lập chuẩn mực gia
đình trong bối cảnh hiện đại để không phá vỡ
nền tảng gia đình, xây dựng chuẩn mực trong
nhà trường và phổ biến giáo dục đạo đức của
các tôn giáo trong xã hội.
Chia sẻ tại Hội nghị, anh Dương Văn
An, Bí thư Trung ương Đoàn TNCS HCM
khẳng định xã hội vẫn có những mảng sáng
như hình ảnh các người dân trong tang lễ của
Đại tướng Võ Nguyên Giáp, các bạn trẻ
trong giúp sức mùa thi, tình nguyện hè, tình
nguyện mùa đông, nhiều trí thức trẻ sẵn sàng
lên đường về nơi khó khăn.
Với vai trò của mình, Đoàn kiên trì mục
tiêu xây dựng thế hệ thanh niên thời kỳ mới,
giàu lòng yêu nước, có đạo đức lối sống, bản
lĩnh văn hóa, con người Việt Nam.
Kết thúc Hội nghị, ông Đinh Thế Huynh,
Trưởng Ban Tuyên giáo Trung ương đánh
giá phiên thảo luận thực sự nhìn thẳng vào
sự thật, đánh giá đúng thực trạng văn hóa của
đất nước, không tô hồng thành tích, không né
tránh khuyết điểm.
Trưởng Ban Tuyên giáo Trung ương
khẳng định Đảng có quan điểm và thái độ rõ
ràng để đấu tranh, ngăn chặn thực trạng suy
thoái về tư tưởng, đạo đức, lối sống thể hiện
qua Nghị quyết T.Ư 4 (Khóa XI). Trong đó
Văn hóa soi đường cho quốc dân đi
khẳng định sự gương mẫu của cán bộ, đảng
viên, nhất là người đứng đầu trong cơ quan
Đảng, Nhà nước, Mặt trận Tổ quốc và các
đoàn thể chính trị - xã hội là nhân tố quyết
định lành mạnh hóa môi trường văn hóa,
củng cố niềm tin trong nhân dân, làm tấm
gương cho xã hội noi theo.
Về nhiệm vụ, giải pháp, ông Đinh Thế
Huynh nêu rõ nhiệm vụ trọng tâm xuyên
suốt là xây dựng, bồi dưỡng nhân cách
con người, tư tưởng đạo đức, lối sống của
con người.
Thấm nhuần tư tưởng của Chủ tịch Hồ
Chí Minh “Văn hóa, văn nghệ không thể
đứng ngoài, mà phải ở trong kinh tế và
chính trị,” Báo cáo đề xuất một nhiệm vụ
mới là xây dựng văn hóa chính trị và văn
hóa trong kinh tế, đồng thời nêu vấn đề có
tính chiến lược là xây dựng một nền công
nghiệp văn hóa hiện đại đáp ứng nhu cầu
hưởng thụ văn hóa của nhân dân đồng thời
với việc bảo tồn và phát huy có hiệu quả di
sản văn hóa dân tộc.
Giải pháp được đặt lên vị trí hàng đầu là
việc nâng cao nhận thức, đổi mới tư duy gắn
với vai trò lãnh đạo của Đảng, quản lý của
Nhà nước, nhấn mạnh văn hóa lãnh đạo, văn
hóa quản lý và công tác cán bộ cho việc xây
dựng và phát triển văn hóa. Các tổ chức
Đảng, Nhà nước, Mặt trận Tổ quốc và các
đoàn thể chính trị-xã hội; các cán bộ, đảng
viên, nhất là người đứng đầu, phải nêu
gương về văn hóa để thực sự là bộ phận tiên
phong đồng hành cùng văn hóa dân tộc.
http://www.tienphong.vn
Báo Tiền phong
Trang 58
Sưu tập chuyên đề
Tiếp tục xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến,
đậm đà bản sắc dân tộc
Sáng 15-1, Ban Bí thư T.Ư Ðảng tổ
chức Hội nghị toàn quốc tổng kết 15 năm
thực hiện Nghị quyết T.Ư 5 khóa VIII về
"Xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt
Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc".
Ðến dự, có các đồng chí Ủy viên Bộ Chính
trị: Lê Hồng Anh, Thường trực Ban Bí thư
T.Ư; Ðinh Thế Huynh, Bí thư T.Ư Ðảng,
Trưởng ban Tuyên giáo T.Ư, Trưởng Ban
Chỉ đạo Ðề án "Tiếp tục xây dựng và phát
triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm
đà bản sắc dân tộc"; Phạm Quang Nghị, Bí
thư Thành ủy Hà Nội; đồng chí Vũ Ðức
Ðam, Ủy viên T.Ư Ðảng, Phó Thủ tướng
Chính phủ cùng đại diện lãnh đạo các bộ,
ngành, địa phương và đông đảo các nhà
quản lý, nghiên cứu, chuyên gia trong lĩnh
vực văn hóa, nghệ thuật.
Ðồng chí Ðinh Thế Huynh báo cáo tóm
tắt tổng kết 15 năm thực hiện Nghị quyết
Trung ương 5 khóa VIII (NQ T.Ư 5) về văn
hóa, trong đó nêu bật tầm quan trọng và ý
nghĩa của việc ra đời nghị quyết trong bối
cảnh phát triển của đất nước thời kỳ công
nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế.
Văn hóa ngày càng thể hiện rõ vai trò và vị
trí quan trọng trong chiến lược phát triển của
đất nước và trở thành một nội dung lớn trong
hoạt động của cấp ủy Ðảng, chính quyền,
đoàn thể các cấp, gắn bó chặt chẽ với các
nhiệm vụ về kinh tế - xã hội, an ninh, quốc
phòng, xây dựng con người. Nhận thức về
Văn hóa soi đường cho quốc dân đi
Ngày 16/01/2014
văn hóa của cấp ủy, chính quyền, MTTQ,
đoàn thể các cấp và nhân dân đã có bước
chuyển biến và ngày càng được nâng cao,
các giá trị văn hóa, nhất là văn hóa truyền
thống đã được coi trọng. Môi trường văn hóa
được cải thiện và có một số mặt tiến bộ. Các
nguồn lực dành cho phát triển văn hóa theo
phương thức xã hội hóa được khai thác, phát
huy. Nhân dân có nhiều cơ hội tiếp cận thông
tin, hưởng thụ các giá trị văn hóa.
Bên cạnh những thành tựu quan trọng đã
đạt được, quá trình thực hiện nghị quyết
cũng bộc lộ nhiều yếu kém, kết quả đạt được
chưa tương xứng tiềm năng và điều kiện,
đồng thời chưa đáp ứng được yêu cầu đề ra,
thiếu vững chắc và chưa gắn kết chặt chẽ văn
hóa với kinh tế, chính trị; chưa tác động hiệu
quả trong xây dựng con người và các hệ giá
trị mới của văn hóa Việt Nam, nhất là lĩnh
vực tư tưởng, đạo đức, lối sống.
Trên cơ sở đánh giá quá trình thực hiện
NQT.Ư 5, báo cáo đã định hướng tiếp tục
xây dựng nền văn hóa Việt Nam trong giai
đoạn mới với mục tiêu chung: giải phóng
mạnh mẽ năng lực sáng tạo của mọi người
dân, xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên
tiến, dân tộc, phát triển toàn diện, thống nhất
trong đa dạng, thấm nhuần tinh thần nhân
văn, dân chủ, làm cho văn hóa thấm sâu vào
đời sống xã hội, trở thành nền tảng vững
chắc, sức mạnh nội sinh quan trọng của phát
triển bền vững, vì mục tiêu "Dân giàu, nước
Trang 59
Sưu tập chuyên đề
mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh". Mục
tiêu cụ thể đến năm 2020 và tầm nhìn năm
2030 là phải phấn đấu đạt được những tiến
bộ mới trong xây dựng nền văn hóa Việt
Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc; hình
thành hệ giá trị chuẩn mực con người Việt
Nam mới trong thời đại Hồ Chí Minh.
Phát biểu chỉ đạo tại hội nghị, đồng chí
Lê Hồng Anh ghi nhận và biểu dương Ban
Chỉ đạo, Ban Biên tập xây dựng Ðề án đã
phối hợp các bộ, ban, ngành, đoàn thể ở T.Ư
và các tỉnh, thành phố nghiêm túc triển khai
việc tổng kết 15 năm thực hiện NQT.Ư 5,
đóng góp nhiều ý kiến có giá trị về lý luận và
thực tiễn. Ðồng chí Lê Hồng Anh đã nêu lên
bảy nội dung cần lưu ý trong thực hiện
những nhiệm vụ của đề án "Tiếp tục xây
dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam
tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc" thời gian
tới, trong đó phấn đấu để đạt được những
tiến bộ mới, rõ nét trong xây dựng nền văn
hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân
tộc, phát triển toàn diện, thống nhất mà đa
dạng, thấm nhuần sâu sắc tinh thần nhân văn,
dân chủ, tiến bộ. Sự lãnh đạo của Ðảng trên
các lĩnh vực văn hóa cần được tăng cường;
xây dựng văn hóa lãnh đạo, văn hóa quản lý
trong hệ thống chính trị và thúc đẩy vai trò
quản lý nhà nước trong xây dựng và phát
triển văn hóa, đẩy nhanh việc thể chế hóa các
quan điểm, đường lối của Ðảng về văn hóa,
xử lý hài hòa mối quan hệ xây dựng Ðảng
với phát triển kinh tế. Hướng các hoạt động
văn hóa vào việc xây dựng con người Việt
Nam phát triển toàn diện về trí tuệ, đạo đức,
thể chất, năng lực sáng tạo, ý thức công dân,
Văn hóa soi đường cho quốc dân đi
tuân thủ pháp luật, làm cho văn hóa trở thành
nhân tố thúc đẩy con người tự hoàn thiện
nhân cách, thấm sâu vào toàn bộ đời sống và
hoạt động xã hội, vào mọi lĩnh vực và quan
hệ con người. Xây dựng môi trường văn hóa
lành mạnh, phát huy các giá trị truyền thống,
đạo lý của dân tộc và có chiến lược phát triển
đội ngũ cán bộ văn hóa. Ðồng chí Lê Hồng
Anh cũng đề nghị Ban Chỉ đạo xây dựng Ðề
án tiếp tục lấy ý kiến của các nhà quản lý,
các nhà khoa học và các tầng lớp nhân dân
để hoàn thiện, nâng cao chất lượng Ðề án,
giúp T.Ư có chủ trương đúng đắn trong xây
dựng các chính sách về văn hóa.
Tại hội nghị, các đại biểu tham dự đã
thảo luận và đóng góp nhiều ý kiến thiết thực
cho công tác tổng kết NQT.Ư 5, xây dựng và
phát triển nền văn hóa Việt Nam trong tình
hình mới. Nhìn chung các ý kiến đều nêu bật
tầm nhìn chiến lược của Ðảng ta thể hiện
trong các nội dung của NQ T.Ư 5 và những
yêu cầu cấp thiết trong việc đề ra các giải
pháp khắc phục những yếu kém, hạn chế.
Nhiều ý kiến cũng khẳng định sự cần thiết
trong việc ban hành những quyết sách mới
về văn hóa cho phù hợp tình hình phát triển
mới của đất nước. Phát biểu kết luận hội
nghị, đồng chí Ðinh Thế Huynh đã ghi nhận
các ý kiến đóng góp của đại biểu tham dự,
đồng thời trình bày rõ thêm một số vấn đề.
Ðồng chí nhấn mạnh: Tư tưởng, đạo đức, lối
sống là vấn đề cốt lõi của văn hóa, do vậy,
cần có những biện pháp quyết liệt, liên tục,
chặn đứng những suy thoái, tạo tiền đề và
điều kiện vững chắc cho phát triển văn hóa.
Các cấp ủy đảng, chính quyền các cấp cần
Trang 60
Sưu tập chuyên đề
kiểm điểm, rút kinh nghiệm nghiêm túc để
công tác chỉ đạo, quản lý việc bảo tồn, phát
huy di sản văn hóa dân tộc ngày một tốt hơn.
Cho dù bối cảnh quốc tế và đất nước có
nhiều biến đổi nhưng các quan điểm chỉ đạo
nêu trong NQT.Ư 5 về cơ bản vẫn còn
nguyên giá trị. Hướng bổ sung, hoàn thiện là
làm rõ mục tiêu, động lực của văn hóa không
chỉ thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội mà
còn thúc đẩy sự nghiệp xây dựng và bảo vệ
Tổ quốc, bảo đảm sự phát triển toàn diện con
người; làm rõ nhiệm vụ cơ bản của xây dựng
nền văn hóa không những có tính tiên tiến,
dân tộc mà trọng tâm, cốt lõi là xây dựng
nhân cách con người, nhấn mạnh vai trò
Xây dựng và phát triển văn hóa Việt Nam trong tình hình mới
Ngày 16-7-1998, Ban Chấp hành T.Ư
Đảng khóa VIII đã ban hành Nghị quyết
Hội nghị lần thứ năm về "Xây dựng và
phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến,
đậm đà bản sắc dân tộc" (NQ T.Ư 5). Nghị
quyết ra đời thể hiện tầm nhìn chiến lược
về văn hóa, phù hợp yêu cầu, nguyện vọng
của nhân dân và xu thế phát triển của đất
nước; góp phần ngăn chặn các ảnh hưởng
tiêu cực đến sự phát triển của xã hội, đất
nước. Sau 15 năm triển khai thực hiện,
Nghị quyết vẫn tiếp tục phát huy các giá trị
và đang tiếp tục được bổ sung, hoàn thiện
để triển khai thực hiện phù hợp với tình
hình phát triển mới của đất nước.
Bước chuyển mạnh mẽ trong nhận
thức
Văn hóa soi đường cho quốc dân đi
nòng cốt của trí thức, văn nghệ sĩ trong xây
dựng và phát triển văn hóa. Bên cạnh nhiệm
vụ trọng tâm xuyên suốt quá trình xây dựng,
bồi dưỡng nhân cách, tư tưởng, đạo đức, lối
sống con người, nhiệm vụ mới được nêu ra
là xây dựng văn hóa chính trị và văn hóa
trong kinh tế, xây dựng một nền công
nghiệp văn hóa hiện đại đáp ứng nhu cầu
hưởng thụ văn hóa của nhân dân, đồng thời
với bảo tồn và phát huy có hiệu quả di sản
văn hóa dân tộc.
PV
http://www.nhandan.com.vn
Báo Nhân dân
Ngày 15/01/2014
Theo nhà báo lão thành Hữu Thọ, với
NQ T.Ư 5, vị trí và vai trò của văn hóa từng
bước được nâng lên đáng kể, cho thấy sự
quan tâm phát triển văn hóa của Đảng và
Nhà nước. Văn hóa đã khẳng định được vị trí
quan trọng trong chiến lược phát triển của
đất nước và trở thành một nội dung lớn trong
hoạt động của cấp ủy Đảng, chính quyền,
đoàn thể các cấp, từng bước gắn bó chặt chẽ
hơn với các nhiệm vụ kinh tế - xã hội. Nhận
thức về văn hóa có bước tiến bộ so với trước
đây. Năm quan điểm chỉ đạo cơ bản, mười
nhiệm vụ cụ thể, bốn giải pháp lớn nêu trong
Nghị quyết đã vạch ra phương hướng cụ thể,
rõ ràng và đúng đắn. Nội dung văn hóa được
đưa vào nghị quyết của các cấp ủy và được
kiểm điểm hằng năm, gắn với từng nhiệm kỳ
Đại hội Đảng, coi văn hóa là một mặt trận
Trang 61
Sưu tập chuyên đề
bên cạnh kinh tế và chính trị, tạo thành thế
"chân vạc" làm tiền đề cho phát triển xã hội
được ổn định, bền vững. Nghị quyết đã giúp
định danh cho nền văn hóa Việt Nam; đồng
thời xác định rõ ràng văn hóa là nền tảng tinh
thần của xã hội, vừa là mục tiêu, vừa là động
lực của sự phát triển xã hội; tạo điều kiện để
người dân tham gia tích cực vào việc sáng
tạo nên các giá trị văn hóa.
Chính phủ đã ban hành mười chiến lược
lớn, trong đó có Chiến lược phát triển văn
hóa đến năm 2020. Phong trào "Toàn dân
đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa" được
cấp ủy, chính quyền quan tâm đã và đang có
sức lan tỏa trong cộng đồng. Xây dựng đạo
đức, lối sống con người Việt Nam được xác
định là nhiệm vụ đầu tiên, hàng đầu cùng với
việc tạo dựng môi trường văn hóa. Những
nét mới trong chuẩn mực văn hóa và trong
nhân cách con người Việt Nam thời kỳ CNH,
HĐH từng bước được hình thành, kế thừa
những đức tính tốt đẹp truyền thống của dân
tộc: cần cù, yêu nước, gắn bó sâu nặng với
quê hương, cộng đồng, ham hiểu biết, vừa có
trình độ học vấn, năng động, sáng tạo trong
cơ chế thị trường, với khát vọng vươn lên
làm giàu cho mình, cho đất nước. Nhận thức
về văn hóa cũng đã có nhiều thay đổi tích
cực; mức hưởng thụ các sản phẩm văn hóa
được nâng lên đáng kể; các thiết chế văn hóa
được đầu tư, góp phần làm giảm sự cách biệt
về văn hóa đối với từng vùng miền, từng dân
tộc; giữa nông thôn, miền núi và thành thị,
huy động được quần chúng nhân dân hưởng
ứng và tham gia vào các chiến lược phát
triển văn hóa của Đảng và Chính phủ...
Văn hóa soi đường cho quốc dân đi
Trong 15 năm thực hiện NQ T.Ư 5, Việt
Nam đã xây dựng và ban hành Luật Di sản
văn hóa và các văn bản liên quan, tạo được
hành lang pháp lý trên lĩnh vực này. Hàng
nghìn di tích đã được đầu tư chống xuống
cấp, tu bổ, tôn tạo bên cạnh việc xây dựng
nhiều chính sách hỗ trợ di tích, nhất là việc
quy hoạch, bảo tồn. Bên cạnh Luật Di sản
văn hóa, các Luật Điện ảnh, Luật Quảng
cáo... cũng được ban hành. Cùng với các hội
chuyên ngành, phong trào văn nghệ quần
chúng phát triển; nhiều câu lạc bộ VHNT ra
đời, góp phần cổ vũ, động viên quần chúng
sáng tạo, khai thác, truyền bá các giá trị nghệ
thuật truyền thống và thưởng thức VHNT...
Đảng và Nhà nước đã dành sự quan tâm đặc
biệt cho lao động sáng tạo của người nghệ sĩ.
Từ năm 2000, Nhà nước bảo đảm hỗ trợ cho
việc sáng tạo và quảng bá tác phẩm, duy trì
hoạt động của tổ chức Hội VHNT với tư
cách là tổ chức chính trị, xã hội, nghề
nghiệp. Việc Chính phủ tiếp tục hỗ trợ sáng
tạo, sưu tầm VHNT và báo chí trong gần 15
năm qua đã tháo gỡ không ít khó khăn cho
các hoạt động văn nghệ của cả nước, nhất là
đối với các địa phương còn gặp nhiều khó
khăn. Nhà thơ Hữu Thỉnh, Chủ tịch Liên
hiệp các Hội VHNT Việt Nam, Chủ tịch Hội
Nhà văn Việt Nam ghi nhận: "NQ T.Ư 5 đã
tạo cho VHNT không gian sáng tạo thông
thoáng, cởi mở, tác phẩm được trân trọng
hơn. Hoạt động sáng tác đa dạng về thể loại,
đề tài, chủ động trong cách thể hiện. Tiếng
nói phản biện của VHNT với đạo đức xã
hội ngày càng mạnh mẽ. Văn nghệ sĩ được
bảo đảm tự do sáng tạo, được chú trọng
bảo vệ bản quyền về sáng tác, biểu diễn,
Trang 62
Sưu tập chuyên đề
phương thức biểu hiện được tôn trọng; dấu
ấn cá nhân, cá tính sáng tạo được khẳng
định hơn...".
Một thành tựu phải kể đến chính là việc
triển khai thực hiện công tác xã hội hóa các
hoạt động văn hóa. Nhờ đó, văn nghệ sĩ có
điều kiện in ấn, xuất bản, triển lãm, biểu diễn
tác phẩm VHNT ngoài nguồn kinh phí hỗ trợ
của Nhà nước, với sự tham gia của các thành
phần kinh tế, trong đó có vai trò tích cực của
tư nhân. Hoạt động nghiên cứu, lý luận phê
bình VHNT được đẩy mạnh, tham gia hiệu
quả vào việc đẩy lùi các khuynh hướng phủ
nhận thành tựu của văn nghệ cách mạng,
kháng chiến, kiên trì bảo vệ và phát triển
đường lối VHNT Mác - Lê-nin và tư tưởng
Hồ Chí Minh...
Trong thời kỳ hội nhập quốc tế, các Hội
VHNT đã quan tâm thu hút lực lượng văn
nghệ sĩ Việt Nam yêu nước, tiến bộ đang
định cư ở nước ngoài về nước tham gia sáng
tác, biểu diễn, phát huy những giá trị truyền
thống văn nghệ của cộng đồng dân tộc. Thực
hiện hợp tác giao lưu văn hóa với nước ngoài
qua dịch thuật, xuất bản, lưu diễn, tổ chức
trại sáng tác quốc tế ở Việt Nam và dự các
liên hoan văn nghệ, các cuộc thi biểu diễn ở
nước ngoài. Tuy mới chỉ là bước đầu, nhưng
thực tế những hoạt động đối ngoại đã tăng
cường đối ngoại nhân dân trong thời kỳ mới.
Vẫn còn đó nhiều trở ngại và hạn chế
Trước hết, đó là nhận thức về văn hóa ở
một số địa phương, đơn vị vẫn còn chưa
đúng tầm, chưa đủ chiều sâu để giải quyết có
hiệu quả các vấn đề cốt lõi của văn hóa. Từ
nhận thức về vị trí, vai trò của văn hóa không
đồng đều ở mỗi địa phương, đơn vị, cho nên
Văn hóa soi đường cho quốc dân đi
dẫn đến việc triển khai thực hiện thiếu
thống nhất. Văn hóa vẫn bị xếp vào vị trí
thứ yếu, đầu tư cho phát triển văn hóa chưa
tương xứng, mới nhìn ở hình thức, chứ chưa
nhìn nhận văn hóa ở chiều sâu. Các nhà
nghiên cứu, quản lý văn hóa đều bộc lộ sự
lo ngại khi kinh tế và văn hóa phát triển
thiếu hài hòa. Nhà nghiên cứu Việt Phương
cho rằng, hệ quả của việc không đi bằng cả
"hai chân" kinh tế và văn hóa sẽ kéo theo
những hệ lụy về văn hóa lối sống, văn hóa
đạo đức, văn hóa gia đình. Việc xây dựng
môi trường văn hóa chưa thật sự trở thành
phong trào tự nguyện của quần chúng, đôi
khi các kết quả đạt được còn mang tính hình
thức. Việc công nhận các danh hiệu văn hóa
cho các khu dân cư, cơ quan, đơn vị, doanh
nghiệp và gia đình văn hóa chưa thực chất
và mang lại hiệu quả.
Sau 15 năm thực hiện NQ T.Ư 5, vẫn
còn đó những nguy cơ về văn hóa cho thấy
dấu hiệu"khủng hoảng nhân văn"ở một bộ
phận cán bộ, nhân dân với sự suy giảm về tư
tưởng, đạo đức, lối sống... rất đáng lo ngại.
Gia đình vốn được coi là "tế bào của xã hội"
đang lỏng lẻo với tình trạng ly hôn, tệ nạn
bạo lực gia đình, cha mẹ ít thời gian giáo
dục, chăm sóc con và con cái dễ sa vào tệ
nạn xã hội, vi phạm pháp luật... Văn hóa ứng
xử của con người với thiên nhiên, với môi
trường xã hội đang tạo nên nhiều nỗi lo lớn
trong dư luận xã hội, ít đi sự khoan dung,
nhường nhịn truyền thống và thậm chí còn
tăng thêm sự vô cảm trong một bộ phận dân
chúng, nhất là ở giới trẻ.
Sự xuống cấp về đạo đức, lối sống, thiếu
tính gương mẫu của một bộ phận xã hội đã
Trang 63
Sưu tập chuyên đề
ảnh hưởng tiêu cực đến đời sống tinh thần,
môi trường văn hóa lành mạnh mà biểu hiện
rõ rệt là sự suy thoái xuất hiện ở một bộ phận
cán bộ, công chức công tác trong một số
ngành bảo vệ pháp luật, giáo dục, y tế... đã
ảnh hưởng lớn đến giáo dục đạo đức, lối sống
cho thế hệ trẻ học sinh, sinh viên. Cách ứng
xử thiếu văn hóa nơi công cộng; sử dụng
ngôn từ thiếu chuẩn mực trong giao tiếp, căn
bệnh "vô cảm" đối với nỗi đau của con người;
nạn tham nhũng, hối lộ, sách nhiễu dân, mất
đoàn kết của một bộ phận không nhỏ cán bộ,
đảng viên; nạn bạo lực học đường, học sinh
nói tục, chửi bậy, vô lễ với giáo viên, có hành
vi phản cảm, thiếu nhận thức trước những giá
trị thiêng liêng của dân tộc... đang tiếp tục
làm nhức nhối dư luận xã hội.
Tình trạng xâm hại di tích tại một số di
tích lịch sử, văn hóa, cách mạng vẫn không
được ngăn chặn kịp thời; nguồn kinh phí cho
công tác tu bổ, chống xuống cấp các di tích
còn chưa đáp ứng nhu cầu thực tế. Công tác
trùng tu, tôn tạo ở một số công trình di tích
còn cẩu thả, sai lệch, vi phạm Luật Di sản
văn hóa. Hoạt động lễ hội đã và đang diễn ra
phức tạp, một số lễ hội nâng cấp quy mô tổ
chức có xu hướng xem nhẹ các giá trị văn
hóa, coi trọng các dịch vụ với mục đích
"thương mại hóa", "thần thánh hóa". Cùng
với tình trạng mất an ninh, trật tự, ô nhiễm
môi trường lễ hội là các hiện tượng tiêu cực
lợi dụng tín ngưỡng, tâm linh, ngoại cảm để
trục lợi, các hủ tục cũ, mới tràn lan, nhất là
trong việc cưới, việc tang có chiều hướng gia
tăng.
Giao lưu văn hóa chưa thật sự chủ động
và tạo được nhiều nguồn lực để mở rộng hợp
Văn hóa soi đường cho quốc dân đi
tác, giao lưu, giới thiệu những tinh hoa văn
hóa Việt Nam ra nước ngoài. Việc tuyên
truyền, giới thiệu nền văn hóa Việt Nam và
những thành tựu trong công cuộc đổi mới
của đất nước trên lĩnh vực kinh tế - xã hội ra
nước ngoài chưa tương ứng với nhu cầu phát
triển, trong khi lại nhập khẩu và đưa lên sóng
truyền hình quá nhiều, thiếu chọn lọc phim
ảnh, chương trình ca nhạc nước ngoài, làm
ảnh hưởng tiêu cực đến tư tưởng, đạo đức,
lối sống của lớp trẻ.
Các văn bản pháp luật về văn hóa còn
thiếu đồng bộ; việc thể chế hóa các nghị
quyết, quan điểm của Đảng còn chậm, ít đổi
mới. Một số lĩnh vực văn hóa, nghệ thuật
chưa có luật để quản lý. Nhiều chính sách
đối với văn nghệ sĩ đã lạc hậu nhưng chậm
được sửa đổi. Đội ngũ cán bộ quản lý văn
hóa, nhất là ở các địa phương và cơ sở cũng
luôn luôn biến động. Lĩnh vực VHNT thiếu
vắng những tác phẩm giá trị, cá tính sáng
tạo, những nghệ sĩ lớn bậc thầy. Các tác
phẩm VHNT có chất lượng chưa tương xứng
với số lượng; một số tìm tòi mới chỉ nghiêng
về hình thức, du nhập vội vã những khuynh
hướng của nước ngoài. Đặc biệt là vẫn tồn
tại dai dẳng khuynh hướng "thương mại
hóa", giải trí, chiều theo thị hiếu cũ kỹ, hoặc
tầm thường, thậm chí lập dị, ngộ nhận.
Nhiều loại hình nghệ thuật sân khấu truyền
thống hụt hẫng tác giả, dẫn đến việc vay
mượn, chuyển thể xô bồ từ loại hình sân
khấu kịch sang tuồng, chèo, cải lương.
Trước tình hình diễn biến phức tạp của
xã hội hiện nay, văn nghệ sĩ đang đối mặt
với nhiều thách thức: Đời sống kinh tế khó
khăn; quy định hệ số lương của nghệ sĩ biểu
Trang 64
Sưu tập chuyên đề
diễn (xiếc, múa, sân khấu) chưa phù hợp với
đặc thù lao động nghệ thuật, ảnh hưởng đến
niềm say mê sáng tạo, cống hiến trong hoạt
động nghề nghiệp. Không ít tác phẩm thiếu
chiều sâu về tư tưởng, giá trị nhân văn,
nhưng lại được quảng bá rộng rãi, có tác
động tiêu cực đến thị hiếu thẩm mỹ, đến
quan niệm về giá trị sống, dễ dẫn đến nhận
thức lệch lạc về trách nhiệm xã hội, trách
nhiệm công dân, đặc biệt với công chúng trẻ.
Tập trung thực hiện các vấn đề cốt lõi,
cấp bách
Từ thực trạng nêu trên, sau 15 năm thực
hiện NQT.Ư 5 có thể thấy điều cần thiết phải
tiếp tục bổ sung, điều chỉnh và hoàn thiện
các nội dung nghị quyết để triển khai thực
hiện, tập trung vào các vấn đề cốt lõi và cấp
bách trong tình hình hiện nay, theo bốn giải
pháp lớn đã nêu trong nghị quyết: Giáo dục
chủ nghĩa yêu nước gắn với thi đua yêu nước
và phong trào Toàn dân đoàn kết xây dựng
đời sống văn hóa; xây dựng, ban hành luật
pháp và chính sách văn hóa; tăng cường
nguồn lực và phương tiện cho hoạt động văn
hóa; nâng cao hiệu quả lãnh đạo của Đảng
trên lĩnh vực văn hóa.
Để tiếp tục triển khai thực hiện những
giải pháp này đòi hỏi phải tăng đầu tư nguồn
lực (con người và kinh phí) cho văn hóa với
mức tổng chi ngân sách của Nhà nước đạt
hơn 1,8%; tiếp tục bảo đảm kinh phí cho các
chương trình mục tiêu phát triển văn hóa; tập
trung giải quyết những vấn đề trọng tâm mà
sau 15 năm chưa thực hiện tốt, trong đó có
việc chấn hưng nền điện ảnh nước nhà; quan
Văn hóa soi đường cho quốc dân đi
tâm thể chế hoá các nghị quyết, quan điểm
của Đảng kịp thời, hiệu quả. Vấn đề đặt ra là
cần phải có chiến lược phát triển công
nghiệp văn hóa của Việt Nam và đầu tư phát
triển các ngành công nghiệp văn hóa như
một ngành công nghiệp trọng điểm, dài hạn,
có sức cạnh tranh cao để vừa đáp ứng nhu
cầu văn hóa trong nước, vừa mở rộng khả
năng xuất khẩu, khẳng định vị thế của sản
phẩm văn hóa Việt Nam trong hội nhập quốc
tế, chống lại xu hướng du nhập hỗn loạn các
sản phẩm văn hóa vào Việt Nam tràn lan như
hiện nay. Nhà nước phải có chính sách ưu
đãi để khuyến khích các thành phần kinh tế
khác nhau tham gia đầu tư vào phát triển
công nghiệp văn hóa theo một chiến lược và
quy hoạch dài hạn.
Tổng kết 15 năm thực hiện NQT.Ư 5 đã
cho thấy nhiều vấn đề được và chưa được
trong phát triển nền văn hóa Việt Nam, điều
này đòi hỏi Hội đồng Lý luận Trung ương,
Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam,
Học viện Chính trị -Hành chính quốc gia Hồ
Chí Minh và các cơ quan nghiên cứu lý luận
của Đảng, Nhà nước nghiên cứu sâu lý luận,
tổng kết thực tiễn về những vấn đề liên quan
đến văn hóa dân tộc; đề xuất phương án có
tính chiến lược về văn hóa Việt Nam trong
thời kỳ CNH, HĐH, làm cơ sở lý luận cho
quá trình triển khai thực hiện Nghị quyết
trong thời gian tới.
TS LÊ THỊ BÍCH HỒNG
http://www.nhandan.org.vn
Báo Nhân dân
Trang 65
Sưu tập chuyên đề
15 năm Nghị quyết Trung ương 5 (khóa VIII) về Văn hóa:
Hành trang văn hoá phát triển trong thời kỳ mới
Nghị quyết Trung ương 5 khoá VIII ra
đời trong điều kiện sự nghiệp đổi mới đang
mở ra giai đoạn phát triển có tính bước ngoặt
trong lịch sử dựng nước. Sự hội nhập ngày
càng sâu rộng là cánh cửa để chúng ta tiếp
cận với những trào lưu mới tiến bộ của thế
giới. Một trong những trào lưu ấy chính là sự
phát động thập kỷ phát triển văn hoá của
UNESCO được khởi xướng vào những năm
80 của thế kỷ XX, nhằm đề cao vai trò của
văn hoá trong phát triển. Chính thập kỷ đó là
thập kỷ Việt Nam đang chuẩn bị và bắt đầu
thời kỳ đổi mới. Tiếp thu tư tưởng tiến bộ
của nhân loại, dựa trên nền tảng thực tiễn đời
sống xã hội Việt Nam và yêu cầu của sự
nghiệp đổi mới, Nghị quyết Trung ương 5
khoá VIII về văn hoá đã ra đời và thực sự đi
vào đời sống xã hội suốt những năm đổi mới
đất nước.
Đánh giá khách quan, toàn diện những
thành quả đạt được và những hạn chế yếu
kém về văn hoá sau 15 năm triển khai Nghị
quyết Trung ương 5 khoá VIII là việc làm
cần thiết và công phu của các cấp uỷ Đảng,
các cơ quan văn hoá từ Trung ương đến địa
phương. Điều quan trọng nhất là phải quán
triệt tinh thần khách quan, nhìn thẳng vào sự
thật, không tô hồng nhưng cũng không phủ
nhận cảm tính xuất phát từ những bức xúc,
bất cập của nhiều hiện tượng xã hội đang
hàng ngày diễn ra. Nếu chỉ căn cứ vào những
bất cập trong quản lý di sản văn hoá; những
Văn hóa soi đường cho quốc dân đi
Ngày 15/07/2013
suy thoái về đạo đức, lối sống trong cộng
đồng có cả cán bộ và đảng viên; sự phai nhạt
truyền thống "tình làng, nghĩa xóm” ở
phương diện nào đó; sự hoành hành tuy chỉ
nhất thời của cái ác … để nhìn nhận văn hoá
đang đi xuống cũng là nhận định phiến diện,
thiếu khách quan. Nhưng nếu nhìn nhận văn
hoá đang phát triển mạnh mẽ căn cứ vào
những lễ hội hoành tráng thường xuyên được
tổ chức, việc thụ hưởng văn hoá bằng các chỉ
số có tính hình thức qua việc được nghe đài,
đọc báo, xem phim, hoặc thông qua số nhà
văn hoá đã và đang xây dựng, số làng văn
hoá, gia đình văn hoá được công nhận năm
sau nhiều hơn năm trước… thì cũng là cách
đánh giá "cổ truyền” ít có giá trị thiết thực
cho phát triển. Có lẽ phải xem xét khách
quan từ những mục tiêu chiến lược của Nghị
quyết.
Trước tiên về con người với tư cách là
chủ thể sáng tạo văn hoá, đồng thời cũng là
sản phẩm của văn hoá. Con người Việt Nam
sau đổi mới thực sự đã phát triển khá toàn
diện. Toàn diện trong nhận thức, tư duy,
trong hành động, trong ứng xử xã hội, ứng
xử với môi trường tự nhiên, xã hội, ứng xử
với chính bản thân mình. Trước hết hãy nói
về số đông, đó là những người nông dân Việt
Nam ngày nay không còn lạc hậu như trước,
văn hoá tổ chức đời sống cộng đồng, văn hoá
lao động sản xuất… đã tiến những bước dài.
Cũng trên diện tích như vậy, thậm chí còn bị
Trang 66
Sưu tập chuyên đề
thu hẹp hơn, nông dân Việt Nam đã tạo ra
lượng lương thực, thực phẩm gấp nhiều lần
trước đây do có nhận thức cao hơn, có trình
độ cao hơn và khẳng định mình mạnh mẽ
hơn. Văn hoá ăn, mặc, ở, văn hoá thể chất,
sức khoẻ của nông dân cũng tiến bộ hơn
trước nhiều. Về văn hoá cộng đồng, chính
người nông dân là lực lượng quyết định việc
giữ gìn bản sắc văn hoá truyền thống, là
những người có công lớn nhất bảo vệ, trùng
tu đình, chùa, đền, miếu, hội hè… nơi thôn
dã.
Những di sản văn hoá như Quan họ, Hát
Xoan, Ca Trù, Hội Gióng… không có những
người nông dân với niềm tự hào về truyền
thống, với sự nhận thức đúng đắn về giá trị
văn hoá liệu những giá trị quý báu đó có
được UNESCO công nhận?. Người nông dân
Việt Nam ngày nay tiến xa hơn xưa rất nhiều
nhìn từ giác độ văn hoá. Hãy tạo môi trường
mới xứng đáng với công lao và sự tiến bộ
của nông dân, họ có thể làm những điều kỳ
diệu hơn cả điều kỳ diệu mà thế giới thừa
nhận về xoá đói, giảm nghèo ở Việt Nam. Về
tuổi trẻ Việt Nam hôm nay cũng có thể nói
đã tiến xa hơn nhiều so với thế hệ trước. Đó
là những thanh thiếu niên được đào tạo cơ
bản, có trình độ học vấn, có nhận thức sâu
rộng về bản thân, cộng đồng và thế giới, tự
tin và có khát khao khẳng định mình trong sự
thích ứng với điều kiện xã hội phát triển.
Một chỉ số chắc chắn không thể chối cãi đó
là tuổi trẻ ngày nay có trình độ ngoại ngữ
vượt xa thế hệ trước cả về số lượng và chất
lượng. Thế hệ trung niên và những người cao
tuổi là lực lượng chủ yếu đã và đang thực
Văn hóa soi đường cho quốc dân đi
hiện công cuộc đổi mới đất nước. Những
người này cũng có trình độ cao hơn, nhận
thức và ý chí cao trong việc đưa đất nước
thoát khỏi nghèo nàn lạc hậu. Hãy so sánh
kết quả hôm nay so với quá khứ của chúng ta
để thấy sự vươn lên của chính mình. Nhìn
nhận một cách bình tĩnh sẽ thấy con người
Việt Nam sau đổi mới về cơ bản vẫn là
những con người văn hoá truyền thống,
đồng thời đã tiếp nhận yếu tố hiện đại, văn
minh, hội nhập sâu rộng hơn với cộng đồng
quốc tế.
Tuy nhiên, không thể không cảnh báo về
sự suy thoái đạo đức, lối sống của một bộ
phận không nhỏ cộng đồng người Việt Nam,
đặc biệt là những cán bộ, đảng viên làm cho
bức tranh đời sống xã hội có nhiều vết hoen
ố phản cảm và nguy hiểm. Thói hám tiền, ích
kỷ, bè phái, vọng ngoại, đớn hèn, ác độc …
có chiều hướng bộc lộ ngày càng trắng trợn
và phổ biến. Chém giết lẫn nhau giữa vợ
chồng, cha con, người tình, người thân,
người làng… diễn ra khắp nơi thể hiện văn
hoá đạo đức suy đồi, tính thiện suy vi, tính
ác nổi trội. Văn hoá ứng xử với môi trường
thiên nhiên cũng đáng báo động. Môi trường
thiên nhiên cho phát triển bền vững, môi
trường thiên nhiên cho sức khoẻ cộng đồng
thật sự đáng lo ngại. Tuổi trẻ là thành viên
tích cực cho văn hoá môi trường, nhưng
cũng còn nhiều người không chịu học hành,
lao động, chỉ đua đòi, quậy phá, nghiện hút,
mãi dâm, dẫn đến cướp của, giết người tàn
bạo… là tiếng chuông cảnh báo về nguyên
nhân giảm chỉ số phát triển con người và xã
Trang 67
Sưu tập chuyên đề
hội Việt Nam nói chung, cũng như đời sống
an bình của từng cộng đồng nói riêng.
Nói tới văn hoá không thể không nói tới
di sản văn hoá, kết tinh vật chất và tinh thần
của dân tộc suốt chiều dài lịch sử dựng nước
và giữ nước. Về việc này phải thấy sau khi
có Nghị quyết nhận thức chung của Đảng,
Nhà nước và cả cộng đồng có những chuyển
biến rất rõ nét. Nếu ngày trước những di sản
văn hoá vật thể như đình, chùa, đền, miếu…
rất ít được quan tâm, thậm chí có nơi còn tàn
phá, thì ngày nay hầu khắp các địa phương
trong toàn quốc đã có chương trình kiểm kê,
đánh giá, xếp hạng và từng bước chống
xuống cấp, bảo vệ và phát huy có hiệu quả.
Điều đó khẳng định sự chuyển biến nhận
thức về di sản văn hoá vật thể sâu rộng trong
cộng đồng. Về di sản văn hoá phi vật thể thì
sự chuyển biến về nhận thức còn sâu sắc
hơn. Nếu trước đây nhiều giá trị di sản văn
hoá phi vật thể không những không được
nhìn nhận đúng đắn mà còn bị miệt thị, coi
thường. Ca Trù, Hát Xẩm không phải khi
nào cũng được coi trọng! Nhiều di sản tuy
không bị miệt thị nhưng cũng chìm trong
quên lãng vì nhiều lý do. Đến như bia trong
Văn Miếu cũng bị bỏ quên, thất lạc; Hát
Xoan, Quan Họ, hội Gióng, trường ca các
dân tộc Tây Nguyên, rồi cồng chiêng, nhã
nhạc… có mấy ai quan tâm?!
Ngày nay các bộ sưu tập được ghi chép,
in ấn, xuất bản thành sách, ghi băng, làm đĩa
hình, đĩa tiếng… rồi nghiên cứu đệ trình
UNESCO công nhận nhiều di sản văn hoá
phi vật thể Việt Nam nổi tiếng thế giới. Công
bằng mà nói những việc làm được về di sản
văn hoá vật thể cũng như phi vật thể là rất
đáng ghi nhận trong 15 năm qua. Tuy nhiên,
Văn hóa soi đường cho quốc dân đi
trong quá trình thực hiện một việc đã bị
quên lãng nhiều năm không tránh khỏi
những bất cập đáng tiếc như chuyện biến
Thành nhà Mạc, Ô Quan Chưởng thành di
sản "một năm tuổi”, rồi phá dỡ chùa Trăm
Gian không tôn trọng Luật Di sản… rồi các
di sản ngày càng xuống cấp không kịp trùng
tu, hoặc các di sản được công nhận chưa
phát huy được trong đời sống kinh tế - xã
hội…. Ngay cả những tiếng kêu cứu trên
báo chí về di sản cũng phản ánh rõ nét nhận
thức về việc bảo vệ di sản đã được thấm sâu
vào cộng đồng như thế nào. Đòi hỏi phải
làm tốt hơn nữa việc giữ gìn và phát huy di
sản văn hoá dân tộc là yêu cầu thực tế khách
quan, nhưng nó không đồng nghĩa với việc
phủ nhận thành quả to lớn về lĩnh vực này
trong những năm qua.
Về hoạt động văn hoá và đời sống văn
hoá cộng đồng cũng có những thành quả rất
đáng ghi nhận. Về số lượng các hoạt động
văn hoá, đặc biệt là lễ hội tăng đáng kể, góp
phần làm phong phú thêm đời sống cộng
đồng, nhất là ở nông thôn. Tuy nhiên, về chất
lượng và ý nghĩa tổ chức các lễ hội và các
hoạt động văn hoá khác cũng còn nhiều hạn
chế. Các hoạt động thường xuyên như chăng
đèn, kết hoa, treo cờ phướn, băng rôn, khẩu
hiệu có phần rực rỡ hơn, nghệ thuật cao hơn
và cũng có nhiều hình thức đẹp phố, vui làng
hơn. Tuy nhiên, việc lặp đi, lặp lại nhiều lần
trong năm không nâng cao đời sống thẩm mĩ
cộng đồng, nhiều khi còn gây phản cảm về
sự lãng phí. Nhiều nơi ngay tại Thủ đô
"Chúc mừng năm mới” đến giữa năm vẫn
còn tươi màu trên bảng hiệu. Hoạt động dịch
vụ văn hoá phát triển khá mạnh đáp ứng nhu
cầu của một bộ phận trong cộng đồng. Tuy
Trang 68
Sưu tập chuyên đề Văn hóa soi đường cho quốc dân đi

nhiên, do quản lý chưa đáp ứng sự phát triển
nên nhiều hệ luỵ tồn tại chưa thể giải quyết
gây bức xúc xã hội như dịch vụ Karaoke, vũ
trường. Vấn đề biểu diễn cũng còn nhiều
việc phải làm sao cho đáp ứng nhu cầu văn
hoá và định hướng thẩm mỹ đúng đắn cho
giới trẻ. Vấn đề công bằng trong hưởng thụ
văn hoá cũng còn không ít việc phải làm.
Về hoạt động văn hoá có điểm nhấn rất
đáng ghi nhận là hoạt động giao lưu, quảng
bá, giới thiệu văn hoá Việt Nam với cộng
đồng quốc tế và văn hoá thế giới với Việt
Nam. Có thể nói nhờ các hoạt động này thế
giới hiểu hơn, yêu mến và trân trọng Việt
Nam hơn, và Việt Nam cũng hiểu và gần gũi
với cộng đồng quốc tế hơn. Tuy nhiên, về
phim ảnh một số nước chiếm lĩnh màn ảnh
nhỏ và rạp chiếu phim cả về số lượng và tầm
ảnh hưởng đến thị hiếu, cũng như thói quen
xem phim của người Việt Nam đã đến mức
báo động. Những yếu tố văn hoá tích cực và
tiêu cực thông qua hệ thống mạng cần được
quan tâm, điều chỉnh sao cho phù hợp với
tình hình mới.
Nói tóm lại, sau 15 năm thực hiện Nghị
quyết Trung ương 5 khoá VIII - những thành
tựu đạt được trong lĩnh vực văn hoá là rất
đáng ghi nhận, nhưng những hạn chế, tồn tại
và những tiêu cực phát sinh trong điều kiện
mới cũng cần nhận diện kỹ lưỡng để biết rõ
hành trang văn hoá phát triển trong điều kiện
mới của dân tộc. Nghị quyết nào cũng chỉ
phù hợp trong một giai đoạn phát triển nhất
định. Nghị quyết Trung ương 5 khoá VIII
không phải là ngoại lệ sau khi đã hoàn thành
sứ mệnh của mình.
Ngày nay người ta quan niệm văn hoá là
hình ảnh, là gương mặt của mỗi quốc gia.
Trong thế giới hội nhập, chúng ta cần có
nhận thức mới, tư duy mới và hành động
đúng đắn nhằm giữ gìn văn hoá Việt Nam
truyền thống, tiếp thu tinh hoa văn hoá nhân
loại, xây dựng nền văn hoá Việt Nam dân
tộc, khoa học và đại chúng, góp phần làm
giàu kho tàng văn hoá nhân loại, đồng thời
xây dựng hình ảnh Việt Nam phát triển,
thân thiện và đáng tin cậy trong cộng đồng
quốc tế.
TS. Nguyễn Viết Chức
http://www.daidoanket.vn
Báo Đại đoàn kết

Cần một Nghị quyết mới tiếp sức

Ngày 16/01/2014
Sau 15 năm thực hiện Nghị quyết Trung ương 5 (khóa VIII) về xây dựng và phát
triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, vẫn còn nhiều hạn chế đang
tồn tại, dẫn đến nguy cơ làm mai một bản sắc dân tộc. Đó là những nhận định thẳng thắn
đưa ra tại Hội nghị toàn quốc tổng kết Nghị quyết này ngày hôm qua (15-1-2014) do Ban Bí
thư Trung ương Đảng tổ chức. Đóng góp ý kiến cho Hội nghị, đại đa số các đại biểu đều
nhất trí rằng: Cần thiết phải ban hành một Nghị quyết mới về văn hóa cho phù hợp với
thực tiễn cuộc sống hôm nay.

Trang 69
Sưu tập chuyên đề
Đời sống tinh thần chưa theo kịp sự
phát triển của xã hội
Chủ trì và đọc báo cáo tại hội nghị, ông
Đinh Thế Huynh - Ủy viên Bộ Chính trị, Bí
thư Trung ương Đảng, Trưởng Ban Tuyên
giáo Trung ương nêu rõ: Đây là Nghị quyết
có tầm nhìn sâu rộng, chứa đựng các giá trị
tư tưởng, nhân văn và khoa học, hết sức cần
thiết, hợp lòng dân và sớm đi vào cuộc sống.
Cùng với đó, Nghị quyết đã chỉ ra ý nghĩa và
phương hướng hành động nhằm bảo tồn phát
triển nền văn hóa dân tộc; tiếp thu tinh hoa
văn hóa thế giới; ngăn chặn và hạn chế ảnh
hưởng tiêu cực của sản phẩm lai căng, độc
hại trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại
hóa và hội nhập quốc tế; góp phần hình
thành hệ giá trị chuẩn mực văn hóa của con
người Việt Nam.
Dẫu vậy, ông Đinh Thế Huynh cũng
thẳng thắn đánh giá: Kết quả đạt được của
Nghị quyết nói trên chưa tương xứng với
tiềm năng, chưa đáp ứng yêu cầu và chưa
vững chắc; thiếu sự gắn bó chặt chẽ giữa văn
hóa và kinh tế, chính trị; chưa đủ để tác động
có hiệu quả đối với việc xây dựng con người,
xây dựng hệ giá trị đạo đức mới của văn hóa
Việt Nam và các lĩnh vực của đời sống xã
hội. Nhất là lĩnh vực tư tưởng, đạo đức, lối
sống. Văn hóa chưa thực sự trở thành động
lực và mục tiêu của sự phát triển. Đời sống
kinh tế có bước phát triển nhưng đời sống
tinh thần chưa theo kịp, thậm chí một số mặt
còn suy giảm… Những biểu hiện rõ rệt của
sự yếu kém, hạn chế được chỉ ra, đó là tình
Văn hóa soi đường cho quốc dân đi
trạng suy thoái đạo đức xã hội có xu hướng
lan rộng. Đặc biệt là sự suy thoái đạo đức
trong một phận không nhỏ cán bộ, đảng
viên; phong trào Toàn dân đoàn kết xây
dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư còn
nặng về hình thức; việc gìn giữ, phát huy
giá trị của di sản chưa được nhận thức đúng
mức và đúng tầm. Trong quá trình thực hiện
Nghị quyết, nhân tố con người - trung tâm
của sự phát triển văn hóa - xã hội vẫn chưa
được đặt lên hàng đầu.
Mục tiêu phát triển văn hóa đã cụ
thể hơn
Cũng theo đánh giá tại Hội nghị, so với
Nghị quyết Trung ương 5 (khóa VIII), báo
cáo do ông Đinh Thế Huynh trình bày đã xác
định rõ hơn mục tiêu xây dựng nền văn hóa
Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc.
Trong đó có mục tiêu chung lâu dài là giải
phóng mạnh mẽ năng lực sáng tạo của mọi
người dân, xây dựng nền văn hóa Việt Nam
thống nhất trong đa dạng, thấm nhuần tinh
thần nhân văn, dân chủ. Và mục tiêu cụ thể
đặt ra đến năm 2020 - 2030 là phấn đấu đạt
được những tiến bộ mới trong xây dựng nền
văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc
dân tộc; hình thành hệ giá trị chuẩn mực con
người Việt Nam mới trong thời đại Hồ Chí
Minh; tạo chuyển biến mạnh mẽ về xây dựng
văn hóa trong Đảng.
Cùng với đó, Báo cáo tổng kết cũng đã
bổ sung một số nội dung quan trọng trong
quan điểm về vai trò, vị trí của văn hóa; bổ
sung quan điểm mới về về xây dựng nhân
Trang 70
Sưu tập chuyên đề
cách con người và xây dựng môi trường văn
hóa. Trong đó có vai trò của gia đình, cộng
đồng, văn hóa chính trị và văn hóa kinh tế.
Kiến nghị xây dựng Nghị quyết mới về
văn hóa
Đó là một trong những nội dung quan
trọng tại Hội nghị tổng kết lần này. Theo đó,
kiến nghị được đưa ra xuất phát từ thực tiễn
cuộc sống. Trước hết là do Nghị quyết Trung
ương 5 (khóa VIII) đã ban hành 15 năm, khi
ấy nước ta mới bước vào kinh tế thị trường
giai đoạn đầu, chưa lường hết được mặt trái
của cơ chế thị trường ảnh hưởng đến việc
phát triển văn hóa - xã hội, đến xây dựng con
người. Phân tích cũng cho thấy: Chủ trương,
quan điểm, nhiệm vụ ghi trong Nghị quyết
Trung ương 5 (khóa VIII) tuy đã tiến bộ,
nhưng trước sự phát triển của xã hội, có
nhiều vấn đề văn hóa mới phát sinh, cần phải
có sự bổ sung, điều chỉnh cho hợp lý.
Về tên gọi của Nghị quyết mới, có 3
phương án trình Bộ Chính trị cho ý kiến.
Thứ nhất là "Xây dựng và phát triển văn hóa,
con người Việt Nam trước yêu cầu đẩy mạnh
công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập
quốc tế”; Thứ hai là "Xây dựng và phát triển
văn hóa con người Việt Nam trước yêu cầu
đổi mới và phát triển bền vững”; Thứ ba là
"Tiếp tục xây dựng và phát triển nền văn hóa
Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc”.
Phát biểu chỉ đạo tại Hội nghị, ông Lê
Hồng Anh - Ủy viên Bộ Chính trị, Thường
trực Ban Bí thư Trung ương Đảng khẳng
định: Những ý kiến đóng góp tại Hội nghị
Văn hóa soi đường cho quốc dân đi
tổng kết 15 năm thực hiện Nghị quyết Trung
ương 5 (khóa VIII) sẽ được ghi nhận và góp
phần vào việc hoàn thiện xây dựng dự thảo
Nghị quyết mới về văn hóa để trình Bộ
Chính trị. Và để hoàn thiện Đề án về xây
dựng phát triển văn hóa Việt Nam, thời gian
tới Ban chỉ đạo cần tiếp tục lấy ý kiến đóng
góp rộng rãi của các nhà quản lý, chuyên gia
và của người dân… Dự thảo đề án Nghị
quyết về văn hóa sẽ được trình bày tại hội
nghị lần thứ 9, BCH Trung ương Đảng khóa
XI tới đây.
Ông Tưởng
Phi Chiến - Phó
Bí thư Thành
ủy Hà Nội: Báo
cáo tổng kết
không né tránh
những vấn đề
nhức nhối
Theo tôi,
báo cáo tổng kết không hề né tránh những
tồn tại, những yếu kém trong quá trình triển
khai thực hiện Nghị quyết này. Thẳng thắn
nhìn nhận những vấn đề nhức nhối cũng là
một trong những yếu tố quan trọng để thời
gian tới, Ban chỉ đạo rút ra nhiều kinh
nghiệm trong việc thực hiện Nghị quyết mới
về văn hóa.
Cụ thể hơn, thì hiện nay sự phát triển
của văn hóa Thủ đô chưa thực sự tương
xứng với vai trò trung tâm văn hóa của cả
nước. Sự sa sút trong văn hóa ứng xử của
người Tràng An đang là thách thức đáng lo
Trang 71
Sưu tập chuyên đề
ngại…. Từ thực tiễn xã hội, tôi thấy rất cần
thiết phải có một Nghị quyết mới về văn hóa
cho phù hợp trong giai đoạn mới.
Nhà thơ Hữu Thỉnh - Chủ tịch Hội Nhà
văn Việt Nam: Tôi lo ngại về tình trạng
"nhà báo hóa” của các nhà văn hiện nay
Hạn chế lớn nhất cản trở sự phát triển
của văn học - nghệ thuật nói riêng, và sự
phát triển văn hóa trong thời gian qua là
chúng ta còn thiếu cơ chế chính sách và
thiếu quan tâm về mặt đời sống cho văn nghệ
sĩ, đầu tư cho phát triển tài năng. Chính vì
thế, tôi lấy làm lo lắng về tình trạng "nhà
báo hóa” của các nhà văn hiện nay. Nhiều
nhà văn đang phải chuyển sang viết báo, một
phần cũng bởi họ đang phải lấy ngắn nuôi
dài. Mà đã không có sự đầu tư thì lấy đâu ra
tác phẩm văn học nghệ thuật hay, xuất sắc.
Và tôi rất đồng tình với quan điểm phải sớm
xây dựng Nghị quyết
mới về văn hóa,
trong đó coi con
người là động lực,
mục tiêu của quá
trình phát triển.
Bà Hà Thị Liên
- Phó Chủ tịch UBTƯ MTTQ Việt
Nam: Đề cao vai trò của người có uy tín
trong cộng đồng
Việc triển khai thực hiện phong trào
Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn
hóa ở khu dân cư thời gian qua đã khơi dậy
trong cộng đồng tinh thần tương thân tương
Văn hóa soi đường cho quốc dân đi
ái, chia sẻ khó khăn, chung tay giúp đỡ
người nghèo, những đối tượng yếu thế trong
xã hội… Thời gian tới rất mong Đảng, Nhà
nước quan tâm thúc đẩy sự sáng tạo của
nhân dân trong việc xây dựng đời sống văn
hóa. Đặc biệt ở khu dân cư, cần tập trung
phát huy, đề cao vai
trò của những
người có uy tín
trong cộng đồng
như già làng,
trưởng bản, tổ
trưởng dân phố, cán
bộ mẫu mực.
GS Trần Văn Bính - nguyên Viện
trưởng Viện Văn hóa (Học viện Chính trị
Hành chính quốc gia): Văn hóa còn thì
dân tộc còn
Nhân bàn về việc thực hiện Nghị quyết
Trung ương 5 (khóa VIII) về văn hóa, tôi lại
nhớ lời cố Thủ tướng Phạm Văn Đồng từng
nói: Đổi mới là văn hóa, văn hóa là đổi mới.
Hiện nay sự suy thoái đạo đức đe dọa sự tồn
tại của chế độ. Cha ông ta cũng từng nói văn
hóa còn thì dân tộc còn, văn hóa suy vong thì
dân tộc suy vong. Chính vì thế, việc xây dựng
Nghị quyết mới về văn hóa cho phù hợp, và
đặt ra những mục tiêu cụ thể như vừa nêu
trong báo cáo là rất quan trọng và cần thiết.
Hương Lê
http://www.daidoanket.vn
Báo Đại đoàn kết
Trang 72
Sưu tập chuyên đề Văn hóa soi đường cho quốc dân đi

Hiện thực mới cần những kiến giải mới, chính sách mới
Ngày 09/08/2013
Vai trò quyết định của văn hóa trong quá trình xây dựng một xã hội phát triển bền
vững là khẳng định mạnh mẽ của các nhà khoa học, các nghệ sĩ cùng các nhà quản lý văn
hóa tại Hội nghị Tổng kết 15 năm thực hiện Nghị quyết Hội nghị lần thứ 5 Ban Chấp hành
TƯ (khóa VIII) về Xây dựng và phát triển nền văn hóa VN tiên tiến, đậm đà bản sắc dân
tộc do Bộ VHTTDL tổ chức tại Hà Nội hôm qua (8.8).
Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng, ông Đinh nội sinh cho phát triển bền vững đất nước?”
Thế Huynh, UVBCT, Bí thư TƯ Đảng, Mang đến luồng sinh khí mới
Trưởng ban Tuyên giáo TƯ, Trưởng ban chỉ Là một trong những Nghị quyết thực sự
đạo T.Ư Tổng kết 15 năm thực hiện Nghị đi vào đời sống và được đông đảo các tầng
quyết TƯ 5 khóa VIII, ông Vũ Ngọc Hoàng, lớp nhân dân đón nhận nhiệt tình, Nghị quyết
Phó trưởng ban thường trực Ban Tuyên giáo TƯ 5 khóa VIII với tầm nhìn mới mẻ và
TƯ, Phó trưởng ban chỉ đạo T.Ư Tổng kết rộng mở đã mang lại một luồng sinh khí mới
15 năm thực hiện Nghị quyết TƯ 5 khóa cho đời sống văn hóa đất nước sau 15 năm
VIII, Phó Thủ tướng Nguyễn Thiện Nhân, thực hiện. “Cho dù không phải ai cũng hiểu
Bộ trưởng Bộ VHTTDL Hoàng Tuấn Anh hết nội hàm nhưng thử hỏi có người dân VN
dự và chủ trì hội nghị. nào mà không nằm lòng các thuật ngữ “tiên
Đến dự Hội nghị còn có nguyên Bí thư tiến” và “đậm đà bản sắc dân tộc” - hơn cả
TƯ Đảng, nguyên Phó Thủ tướng Chính phủ những con số, khẳng định của GS,TS,NGND
Nguyễn Khánh; nguyên Bộ trưởng Bộ VH- Trần Văn Bính tại Hội nghị chính là một
TT, Bộ TT&TT Lê Doãn Hợp cùng đại diện minh chứng sinh động về sự lan tỏa mạnh
lãnh đạo các Bộ, ngành TƯ; nguyên lãnh đạo mẽ của Nghị quyết TƯ 5 khóa VIII trong đời
Bộ VH-TT, Bộ VHTTDL qua các thời kỳ, sống xã hội và hơn hết, là sự khẳng định tầm
đại diện lãnh đạo một số tỉnh, thành phố, quan trọng của văn hóa đối với tồn tại, phát
lãnh đạo các Sở VHTTDL và đông đảo các triển của đất nước.
nhà khoa học, các văn nghệ sĩ. Sau 15 năm thực hiện Nghị quyết TƯ 5
Trong báo cáo đề dẫn Hội nghị, Bộ khóa VIII với nhiều đóng góp của Bộ
trưởng Hoàng Tuấn Anh đặt VHTTDL, sự nghiệp văn hóa đã
ra yêu cầu cao hơn cho đội có những bước tiến đáng kể về
ngũ những người làm văn nhiều mặt. Phong trào “Toàn dân
hóa với câu hỏi: “Làm thế đoàn kết xây dựng đời sống văn
nào để văn hóa thực hiện đầy hóa” và chủ trương xã hội hóa
đủ vai trò vừa là mục tiêu, Đại biểu tham quan gian triển hoạt động văn hóa đã tạo ra một
vừa là động lực và sức mạnh lãm ảnh tại Hội nghị thị trường văn hóa- nghệ thuật

Trang 73
Sưu tập chuyên đề Văn hóa soi đường cho quốc dân đi

mới mẻ và sống động với những tìm tòi, cho sáng tạo.
sáng tạo trong đề tài và hình thức biểu đạt. Vấn đề con người và những câu hỏi vì
Đời sống văn hóa của người dân miền núi, sao?
hải đảo, vùng sâu vùng xa được cải thiện rõ Xây dựng phẩm chất con người và xác
rệt. Hoạt động văn hóa dân gian cùng những định hệ giá trị xã hội là vấn đề được đông
tinh hoa văn hóa dân tộc, đặc biệt là dân tộc đảo các nhà khoa học, nhà quản lý văn hóa
thiểu số đã được bảo tồn, tôn vinh và phát và các nghệ sĩ quan tâm nhất tại hội nghị.
huy một cách có chiều sâu. 17 di sản văn hóa Nghị quyết TƯ 5 khóa VIII cũng xác định
vật thể và phi vật thể của VN được “Xây dựng con người VN trong giai đoạn
UNESCO vinh danh là con số đáng khích lệ cách mạng mới” là nhiệm vụ đầu tiên.
cho nỗ lực gìn giữ và phát huy di sản của cha Theo GS Hoàng Chí Bảo, Nghị quyết
ông. Bên cạnh đó, các chính sách phù hợp và TƯ 5 đã thể hiện một tầm tư tưởng lớn khi
hành lang pháp lý cho hoạt động văn hóa coi việc xây dựng con người, phát triển và
nghệ thuật cũng không ngừng được xây dựng hoàn thiện nhân cách là nội dung cốt lõi của
và hoàn thiện, tạo thành những động lực thúc xây dựng và phát triển văn hóa. Và trên thực
đẩy sự phát triển của văn hóa. tế, sau 15 năm thực hiện Nghị quyết TƯ 5,
Tuy nhiên, bên cạnh những niềm vui với tính chủ động, sáng tạo và sự tích cực tham
thành tựu là không ít nỗi buồn. Vẫn còn biểu gia vào các hoạt động xã hội của con người
hiện chạy theo thành tích trong phong trào VN đã được phát huy đáng kể.
Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn Dẫu vậy, “Nhìn lại 15 năm qua, có thể
hóa. Đó là nỗi buồn về xu hướng hưởng thụ thấy xây dựng con người là lĩnh vực không
văn hóa một cách dễ dãi đang tăng lên trong đạt được nhiều thành tựu. Chúng ta đặt ra 5
giới trẻ; về sự ra đời của những tác phẩm đức tính tiêu biểu của con người VN trong
không phù hợp với truyền thống đạo đức của giai đoạn cách mạng mới là yêu nước, tự
dân tộc; về khoảng cách không nhỏ trong cường, đoàn kết, trung thực, tích cực học
mức độ thụ hưởng văn hóa giữa vùng sâu, tập... Nhưng người Việt bây giờ rất sính
vùng xa với đồng bằng, thành phố; về những hàng ngoại, một số thanh niên truyền nhau
hạn chế trong nhận thức dẫn đến sự méo mó, chiêu trò trốn nghĩa vụ quân sự và đau lòng
biến dạng di sản, di tích trong nhất là bệnh thiếu trung
quá trình bảo tồn, phát huy; về thực. Nghĩa là chúng ta gần
sự lạc hậu trong chính sách đãi như không đạt được tiêu chí
ngộ khiến các nghệ sĩ phần nào nào mà Nghị quyết đề ra,
mất đi động lực sáng tạo; về sự nếu không muốn nói là đã
thiếu vắng những tác phẩm văn làm ngược lại. Vì sao vậy?”.
Phó Thủ tướng Chính phủ
học nghệ thuật đỉnh cao dù đời Nguyễn Thiện Nhân trao đổi với Câu hỏi mà GS.TS
sống đang ngồn ngộn chất liệu đại biểu bên lề Hội nghị Nguyễn Minh Thuyết đặt ra
Trang 74
Sưu tập chuyên đề
tại hội nghị có lẽ là câu hỏi gây đau lòng
nhất trong quá trình nhìn lại 15 năm triển
khai thực hiện Nghị quyết TƯ 5 khóa VIII.
PGS.TS Phạm Duy Đức, Học viện Chính trị-
Hành chính quốc gia Hồ Chí Minh băn
khoăn: “Về vấn đề đạo đức và lối sống, Nghị
quyết sau chúng ta nói mạnh hơn Nghị quyết
trước, nhưng vì sao vụ án sau lại lớn hơn vụ
án trước?”.
Theo TS Phạm Duy Đức, sở dĩ 15 năm
qua, chúng ta chưa thành công trong việc xây
dựng con người phát triển toàn diện vì chúng
ta chưa nhận ra được những thách thức của
sự biến đổi trong thời kì hội nhập. “Đã đến
lúc chúng ta phải đặt vấn đề đạo đức lên
hàng đầu, phải có một bộ luật đạo đức”- GS
Hoàng Chí Bảo nhấn mạnh.
GS Ngô Đức Thịnh cho rằng, cần có một
quan niệm mới về sự phát triển của xã hội:
“Một xã hội phát triển phải là xã hội đảm
bảo chất lượng sống của con người. Bảo tồn,
làm giàu và phát huy giá trị di sản văn hóa
phải là một tiêu chí quan trọng của một xã
hội phát triển.
Bởi vậy, không thể đặt văn hóa nằm bên
ngoài sự phát triển của xã hội, ngược lại,
chúng ta phải thấy rõ rằng văn hóa chính là
một nội dung quan trọng của xã hội phát
triển”. Với thực tế phát triển của xã hội trong
15 năm qua, chúng ta phải thấy rằng văn hóa
chính là yếu tố thiết yếu giữ cho một xã hội
phát triển lành mạnh và bền vững trong sự
biến đổi phức tạp của cơ chế thị trường.
Chia sẻ quan điểm với GS Ngô Đức
Thịnh, GS Hoàng Chí Bảo cho rằng “Mọi
phát triển đều mang ý nghĩa là phát triển văn
Văn hóa soi đường cho quốc dân đi
hóa. Văn hóa chính là niềm tin, là điểm tựa
và cũng là mục tiêu của phát triển xã hội”.
GS kiến giải một cách đơn giản: Nếu như
văn hóa nghệ thuật được phát triển, các giá
trị nghệ thuật sẽ nuôi dưỡng tâm hồn, trí tuệ
của con người, thì chắc chắn, đạo đức xã hội
sẽ không suy thoái, không bị tổn thương
nghiêm trọng và mọi sự phát triển sẽ mang
tính bền vững.
Cần một Nghị quyết mới?
Đây là một trong những vấn đề thu hút
sự quan tâm của các nhà khoa học, nhà quản
lý từ TƯ đến địa phương. Trong bản báo cáo
tóm tắt trình bày tại Hội nghị, Thứ trưởng Bộ
VHTTDL Hồ Anh Tuấn cũng thay mặt Bộ
VHTTDL đặt vấn đề về một Nghị quyết mới
về văn hóa: “Nghị quyết TƯ 5 khóa VIII ra
đời cách nay đã 15 năm.
Thời điểm đó chúng ta mới đi những
bước đầu tiên trong cơ chế thị trường. Sau 15
năm, cơ chế thị trường đã thực sự vận động,
bộc lộ cả tác động tích cực và tác động tiêu
cực. Công nghệ thông tin đã tiến những bước
dài, đưa thế giới trở thành một thế giới
phẳng.
Quá trình toàn cầu hóa và hội nhập quốc
tế đặt ra những vấn đề mà 15 năm trước chưa
xuất hiện. Một số quốc gia trên thế giới đẩy
mạnh chính sách “sức mạnh mềm”, chủ
trương xâm lấn văn hóa, đặt tiền đề cho xâm
lấn chính trị, kinh tế. Thực tiễn với nhiều
thay đổi đã đặt ra những vấn đề lý luận mang
tính định hướng, cần có sự thảo luận kỹ
lưỡng và tổng kết toàn diện để xác định một
hướng đi phù hợp cho văn hóa dân tộc”.
Trang 75
Sưu tập chuyên đề
TS Vũ Ngọc Hoàng, Phó trưởng ban
thường trực Ban Tuyên giáo TƯ cũng đề
nghị các nhà khoa học, các nghệ sĩ và các
nhà quản lý đóng góp ý kiến “Nên hay không
nên có một Nghị quyết mới?”.
Theo ông, hiện có những ý kiến cho biết
mục tiêu hiện nay không phải là xây dựng
một Nghị quyết mới mà cơ bản là nội hàm
bên trong Nghị quyết. Nghị quyết Trung
ương 5 là một Nghị quyết có tầm nhìn xa và
về cơ bản vẫn còn nguyên giá trị. Vậy vì sao
lại phải có một Nghị quyết mới để thay thế?
Tuy nhiên, bên cạnh đó lại có những ý
kiến khác cho rằng, sau 15 năm, tình hình đã
khác trước rất nhiều, sự nghiệp CNH- HĐH
đã tiến một bước dài, nền kinh tế thị trường
sôi động và quá trình hội nhập mạnh mẽ
đang kéo theo hàng loạt đổi thay, công nghệ
thông tin phát triển... Thực tế này đòi hỏi cần
phải có một Nghị quyết mới thay thế Nghị
quyết TƯ 5.
Xây dựng Hệ giá trị văn hóa Việt Nam trong tình hình mới
Trong bối cảnh mới, việc bảo tồn và
phát huy bản sắc - hệ giá giá trị văn hóa
dân tộc là cần thiết và cấp bách.
Qua 15 năm triển khai sâu rộng trong
thực tiễn, Nghị quyết TW 5 khóa VIII của
Đảng về xây dựng và phát triển nền văn hóa
Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc
đã có tác động to lớn, nhiều mặt đến đời
sống văn hóa, xã hội và kinh tế ở nước ta,
trong đó góp phần bổ sung, hoàn thiện hệ giá
trị văn hóa Việt Nam. Trong bối cảnh mới,
Văn hóa soi đường cho quốc dân đi
“Giờ đây, hiện thực xã hội đã thay đổi
sau 15 năm. Hiện thực mới sẽ phải cần đến
những kiến giải mới và kèm theo đó là chính
sách mới” - GS Hoàng Chí Bảo nhấn mạnh.
Theo ông, Nghị quyết mới nếu được ban
hành nên dựa trên sự kế thừa tinh thần của
Nghị quyết TƯ 5 và quan trọng hơn là kế
thừa toàn bộ trí tuệ của dân tộc và thời đại.
GS.TS Nguyễn Minh Thuyết thì cho rằng
Nghị quyết mới nên tập trung vào những vấn
đề cấp bách và nên xác định thời gian hoàn
thành các mục tiêu đặt ra.
Nhất trí với quan điểm của các nhà khoa
học, Bộ trưởng Bộ VHTTDL Hoàng Tuấn
Anh cũng đề xuất Ban Chấp hành TƯ, Bộ
Chính trị, Ban Bí thư khóa XI xây dựng và
ban hành một Nghị quyết mới về văn hóa
phù hợp với đòi hỏi của thực tiễn và xu thế
thời đại.
Nhóm Phóng viên VH, VN&GĐ
http://.www.qdnd.vn
Báo Quân đội nhân dân
việc bảo tồn và phát huy bản sắc-hệ giá giá
trị văn hóa dân tộc là cần thiết và cấp bách
đối với sự phát triển xã hội nói chung và văn
hóa Việt Nam nói riêng.
Giai đoạn mới toàn cầu hóa, hội nhập
quốc tế diễn ra ngày càng sâu rộng, công
nghệ thông tin bùng nổ, nền kinh tế vận hành
theo kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ
nghĩa đang đặt ra những nhiệm vụ và giải
pháp mới trong việc xây dựng nền văn hóa
Việt Nam tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc.
Trang 76
Sưu tập chuyên đề
Bộ trưởng Bộ Văn hóa Thể thao và Du
lịch Hoàng Tuấn Anh cho rằng với thành quả
sau gần 30 năm đổi mới trên tất cả các lĩnh
vực, con người Việt Nam phát huy được
những đức tính tốt, nhanh nhẹn, cởi mở,
thích ứng với cơ chế thị trường nhưng cũng
bộc lộ những tính cách chưa tốt như thực
dụng, thích khoa trương. Một bộ phận không
nhỏ cán bộ đảng viên xuống cấp về đạo đức,
tha hóa về lối sống đang tác động đến đời
sống tinh thần của xã hội. Nhiều giá trị văn
hóa truyền thống dần bị mai một.
Bộ trưởng Hoàng Tuấn Anh cho rằng:
Vấn đề cấp bách hiện nay là xây dựng nhân
cách văn hóa cho người Việt Nam với một
hệ giá trị mới vừa phát huy những giá trị
truyền thống của dân tộc. Đây là vấn đề cốt
lõi. Đồng thời vừa tiếp thu tinh hoa văn hóa
của nhân loại.
Lý giải cho hiện tượng chủ nghĩa cá
nhân, vị kỷ đang ngày càng có xu hướng gia
tăng, Thứ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và
Du lịch Hồ Anh Tuấn cho rằng nguyên nhân
của hiện tượng này là do những cú sốc văn
hóa. Những cú sốc này xuất hiện từ sự hội
nhập toàn diện quá nhanh chóng từ bên
ngoài, kéo theo đó là những hành vi lệch
chuẩn trong đời sống xã hội. Những hành vi
này cũng có tác động tiêu cực đến quan
niệm, cách suy nghĩ và lối sống của con
người Việt Nam.
“Những giá trị văn hóa trong bối cảnh
hiện đại chưa hình thành rõ nét hoặc đang
trong thời kỳ định hình thiếu trải nghiệm
thực tế, nhiều quan niệm giá trị đang chỉ
hình thành trong lý thuyết cần thực tế chứng
Văn hóa soi đường cho quốc dân đi
minh tính ưu việt và đúng đắn của nó.
Nhiều hệ giá trị truyền thống không còn phù
hợp với bối cảnh của thời đại đang dần bị
đào thải và mất đi”. – Thứ trưởng Hồ Anh
Tuấn nói.
Chính vì vậy việc đi tìm hệ giá trị văn
hóa Việt Nam; cấu trúc, phân loại hệ giá trị
văn hóa; sự chuyển đối giá trị trong văn hóa
Việt Nam; bảo tồn hệ giá trị văn hóa Việt
Nam trong phát triển xã hội, phát huy giá trị
văn hóa Việt Nam trong bối cảnh toàn cầu
hóa và hội nhập quốc tế là những vấn đề cần
thiết được nghiên cứu để tạo cơ sở định
hướng từ đó đề ra chính sách đúng đắn cho
sự phát triển văn hóa Việt Nam trong kỷ
nghiên mới. Đây cũng là những đóng góp
thiết thực vào việc bổ sung, hoàn thiện nghị
quyết về văn hóa của Đảng trong thời kỳ
mới, nhất là sau 15 năm thực hiện Nghị
quyết TW 5 khóa VIII.
GS.TS Ngô Đức Thịnh, ủy viên Hội
đồng Di sản văn hóa Quốc gia cho biết văn
hóa là một khái niệm rất rộng nhưng cái căn
cốt, tinh hoa của văn hóa là hệ giá trị của nó.
Hệ giá trị sẽ quy định chuẩn mực cho con
người trong xã hội cần phải hành động như
thế nào. Hệ giá trị qui định tập quán, thói
quen, dư luận của xã hội và tiến tới qui định
cả giá trị luật pháp.
Còn Theo PGS.TS Lê Thanh Bình, Vụ
trưởng, Học viện Ngoại giao, có thể xây
dựng một bộ tiêu chí của hệ giá trị vừa kế
thừa được các tiêu chí trước đây, vừa phù
hợp điều kiện đất nước hôm nay và phù hợp
với xu thế của thế giới, thời đại. Bộ tiêu chí
hệ giá trị văn hóa phổ quát chung cho toàn
Trang 77
Sưu tập chuyên đề
xã hội: Nhân, lễ, nghĩa, trí, tín, dũng, liêm,
khiêm. Đối với những người có vị trí lãnh
đạo thì ngoài hệ tiêu chí phổ quát cần thêm:
Tâm đẹp, tầm xa, tuệ sáng, tài cao, trách
nhiệm, vì dân vì nước, trình độ văn hóa
quốc tế.
Hệ giá trị văn hóa Việt Nam đang có sự
biến đổi mạnh mẽ trong toàn cầu hóa. Đổi
mới, hội nhập có độ chênh nhất định giữa giá
trị văn hóa truyền thống và giá trị văn hóa
hiện đại. Cốt lõi của giá trị văn hóa Việt
Nam là con người và cốt lõi của con người là
nhân cách. Vì thế văn hóa trong giai đoạn
mới cần có chiến lược xây dựng con người,
xây dựng nhân cách với những chuẩn mực
giá trị vừa truyền thống vừa hiện đại phù hợp
với bối cảnh mới.
Đổi mới và hoàn thiện chính sách văn hóa
Hơn 15 năm thực hiện Nghị quyết
Trung ương 5 (khóa VIII), về "Xây dựng
và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên
tiến, đậm đà bản sắc dân tộc" đã góp phần
tôn cao nền tảng văn hóa tinh thần của dân
tộc, hoàn thành tốt chiến lược con người,
từng bước hiện thực hóa những tư tưởng
của Chủ tịch Hồ Chí Minh về vai trò của
văn hóa trong sự phát triển con người toàn
diện. Cũng trong bối cảnh đó, văn hóa Việt
Nam đã và đang hội nhập quốc tế mạnh mẽ
và sâu rộng hơn với thế chủ động nắm bắt
thời cơ và sẵn sàng vượt qua thách thức.
1. Toàn cầu hóa thúc đẩy hội nhập văn
hóa diễn ra mạnh mẽ và rộng khắp. Sự tác
động qua lại và chuyển giao văn hóa này có
ảnh hưởng rất đáng kể tới phong cách sống
Văn hóa soi đường cho quốc dân đi
Quá trình thực hiện chiến lược của Đảng
về văn hóa đã trải quá hành trình phát triển
15 năm. Đất nước cũng đã vượt qua chặng
đường gần 30 năm đổi mới và công nghiệp
hóa, hiện đại hóa, chúng ta cũng đã hội nhập
toàn diện và sâu sắc hơn về kinh tế, xã hội.
Vì vậy việc tổng kết thực tiễn, phát triển lý
luận thực tiễn và con người, hình thành nên
hệ giá trị chuẩn mực về văn hóa, về con
người Việt Nam thời đại Hồ Chí Minh là vấn
đề quan trọng liên quan đến nhận thức của
chúng ta về vai trò của văn hóa trong sự
nghiệp phát triển./.
Mỹ Trà/VOV - Trung tâm Tin
http://www.vov.vn
Đài tiếng nói Việt Nam
Ngày 17/09/2013
của con người và tới cả sự sáng tạo văn hóa
của đất nước ta. Nhận thức và ý thức của
chúng ta về bảo tồn các di sản văn hóa và
bản sắc, bảo vệ sự đa dạng văn hóa của
mình trong một thế giới toàn cầu hóa về
kinh tế và công nghệ cũng đã và đang được
nâng cao một cách rõ rệt, nhằm bảo vệ ngày
càng tốt hơn sự sáng tạo văn hóa của đất
nước trước những ảnh hưởng và tác động
của quá trình này.
Trong sự tác động và ảnh hưởng của
kinh tế thị trường, của quá trình CNH, HĐH,
trên đất nước ta cũng đã và đang ra đời
những hình thức mới của sự sáng tạo văn
hóa: Sản xuất văn hóa, công nghiệp văn hóa
và thị trường văn hóa. Những hình thức mới
của sáng tạo văn hóa này có tác động đa
Trang 78
Sưu tập chuyên đề
chiều tới cả sự sáng tạo cá nhân lẫn sự hưởng
thụ của đông đảo nhân dân. Tuy nhiên, nền
công nghiệp văn hóa vốn coi trọng lợi ích
kinh tế sẽ tạo áp lực không thể tránh khỏi
giữa một bên là những mục tiêu văn hóa cơ
bản nhất và một bên là tính chất thị trường;
hoặc giữa một bên là những quan tâm có tính
thương mại và một bên là mong muốn một
nội dung phản ánh được sự phong phú, đa
dạng của văn hóa. Do đó, trong văn hóa càng
bộc lộ những xu hướng biến đổi phức tạp và
những diễn biến vượt tầm kiểm soát.
Thí dụ, trong quá trình hội nhập mạnh
mẽ ấy, đã có cơ hội cho sự du nhập những tư
tưởng, lối sống phương Tây đang gây ra
những tác động đa chiều trong đời sống tinh
thần, đạo đức xã hội, dẫn đến những biểu
hiện mơ hồ trong tư tưởng nhận thức ở một
bộ phận văn nghệ sĩ. Tuy nhiên, trong bối
cảnh đó, khuynh hướng chủ đạo của văn hóa
nước nhà vẫn kiên trì quan điểm bảo vệ độc
lập tự chủ, giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc
Việt Nam đồng thời với việc xác lập tính
chất song hành giữa cá tính sáng tạo và trách
nhiệm xã hội của giới nghệ sĩ trong cơ chế
thị trường. Đồng thời chấp nhận khuynh
hướng đa dạng hóa văn hóa nghệ thuật.
2. Cũng trong bối cảnh ấy, bảo vệ quyền
tác giả đã trở thành một nguyên tắc cơ bản.
Công nghệ số, các sản phẩm nghe nhìn, các
sản phẩm truyền thông đại chúng đôi khi đã
và đang vi phạm quyền tác giả. Việc thích
ứng với công nghệ không biện hộ cho việc
phá bỏ những chuẩn mực và những quy tắc
chung; trái lại luật bản quyền phải được mở
rộng nhằm bảo vệ quyền lợi của nghệ sĩ cũng
như bảo đảm một cách chung nhất những
công việc mang tính sáng tạo. Mặt khác, các
Văn hóa soi đường cho quốc dân đi
thể chế bảo vệ bản quyền được xã hội ghi
nhận, cần phải bảo vệ nghệ sĩ, ủng hộ các
phong cách nghệ thuật, phong cách biểu đạt
mới, nổi trội, giàu kinh nghiệm và trí tuệ.
Những đòi hỏi trên đây về sự đổi mới
sáng tạo văn hóa đã được đáp ứng bởi những
chuyển đổi cơ cấu kinh tế - xã hội. Quá trình
chuyển đổi này, chúng ta từng bước xóa bỏ
quan liêu bao cấp trong kinh tế, đa dạng hóa
các thành phần kinh tế, tăng cường sự điều
tiết của nhà nước đối với kinh tế vĩ mô, giải
phóng mọi tiềm năng kinh tế của nhân dân
và điều chỉnh các lợi ích xã hội theo hướng
công bằng, dân chủ, văn minh. Trong kinh tế
thị trường, sự sáng tạo cá nhân được nhân
lên và mở rộng theo hướng công nghiệp hóa
và thị trường hóa. Đây chính là cơ hội tốt
cho sự phát triển các năng lực cá nhân và tự
do cá nhân - một trong những điều kiện cho
sự sáng tạo văn hóa nghệ thuật có thể phát
triển mạnh mẽ.
3. Tuy nhiên, những đổi mới quy trình
sáng tạo văn hóa này cũng đòi hỏi đổi mới
thể chế và chính sách văn hóa ở nước ta. Bởi
vì, thể chế và chính sách văn hóa của Đảng
và Nhà nước luôn luôn là những điều kiện
cấp thiết có tính quyết định đối với việc giải
quyết nhu cầu và năng lực của sáng tạo văn
hóa. Từ đó đến nay, chính sách văn hóa Việt
Nam trong thời kỳ này đã thể hiện rõ việc kế
thừa các nhân tố tích cực, hợp lý trong thể
chế văn hóa giai đoạn trước đây với việc tìm
tòi, vận dụng những hình thức, phương pháp
quản lý sản xuất, phổ biến và tiêu thụ văn
hóa mới... trong điều kiện cơ chế thị trường
và mở rộng giao lưu quốc tế.
Sự đổi mới chính sách văn hóa ở nước ta
đã diễn ra trên nhiều phương diện: xây dựng
Trang 79
Sưu tập chuyên đề
và hoàn thiện hệ thống pháp luật về văn hóa;
đổi mới phương thức hoạt động, phương
thức sản xuất, kinh doanh của các đơn vị sự
nghiệp văn hóa, các doanh nghiệp và các cá
nhân hoạt động văn hóa; đổi mới trong hoạt
động tự quản về văn hóa của các cộng đồng
dân cư và phát huy vai trò của các tổ chức
kinh tế, chính trị, xã hội, nghề nghiệp và cá
nhân trong hoạt động văn hóa (xã hội hóa
hoạt động văn hóa); đổi mới trong hoạt động
xây dựng các thiết chế văn hóa ở Trung ương
và địa phương.
4. Chính sách văn hóa cần trở thành
công cụ cho sự phát triển, mở rộng mọi
nguồn lực vào phát triển văn hóa của đất
nước trong đó phát triển con người là nhiệm
vụ hàng đầu và trung tâm. Thể chế văn hóa
và chính sách văn hóa đóng vai trò quan
trọng có tính quyết định tới sự nghiệp xây
dựng và phát triển nền văn hóa tiên tiến, đậm
đà bản sắc dân tộc, nhằm đáp ứng nguồn
nhân lực cho thời kỳ đẩy mạnh CNH, HĐH
và chủ động hội nhập quốc tế hiện nay.
Một chính sách văn hóa vì sự tiến bộ của
con người trong cơ chế kinh tế thị trường
định hướng xã hội chủ nghĩa ở thời kỳ CNH,
HĐH của nước ta có rất nhiều sự khác biệt
với các nước khác. Tác động của quá trình
toàn cầu hóa, mà qua đó, những vấn đề của
xã hội hậu công nghiệp tin học và hậu hiện
đại sẽ có những ảnh hưởng vừa tích cực vừa
tiêu cực. Nguy cơ rõ rệt nhất của toàn cầu
hóa là nhất thể hóa về văn hóa của những
nền văn hóa dựa trên nền tảng kinh tế và
công nghệ mạnh. Đòi hỏi về đa văn hóa là
phản ứng chung có tính quốc tế phát khởi từ
Văn hóa soi đường cho quốc dân đi
châu Âu chống lại cái gọi là văn hóa Mc
Donald.
5. Chính sách văn hóa mà ta hướng tới là
một chính sách văn hóa hiện thực hóa được
những tư tưởng cơ bản trong các nghị quyết
của Đảng ta về văn hóa, thực chất là ý chí,
quan điểm và định hướng, tạo điều kiện cơ
bản để quản lý văn hóa của đất nước với tư
cách là phương tiện hiệu quả để thiết lập cuộc
sống tốt đẹp đồng thời với việc phát triển một
nền sản xuất và thị trường văn hóa lành mạnh.
Tất cả được thể hiện qua các công cụ chính
sách như: Luật văn hóa, cơ chế tài chính, dân
chủ hóa, phân cấp phân quyền, sự liên thông
khoa học công nghệ và marketing. Có thể nói,
một chính sách văn hóa tốt và có hiệu lực xã
hội rộng lớn phải làm sao cho sự phát triển
văn hóa đi từ bên ngoài vào bên trong, đi vào
cấp tâm lý của con người và cơ chế tinh thần
của vô thức cộng đồng. Chính sách văn hóa
phải làm sao cho mỗi cá nhân riêng lẻ thân
thiện hơn nữa với văn hóa. Chính sách đó
phải làm cho văn hóa thấm sâu vào tâm hồn
và đánh thức tiềm năng của con người như
chúng ta thường nói.
Muốn đạt được mục tiêu cao cả đó,
chúng ta cần đổi mới tư duy văn hóa sao cho
ngang tầm với đổi mới tư duy kinh tế như
chúng ta đã và đang thực hiện. Đổi mới tư
duy văn hóa ở đây có nghĩa phải biết đặt phát
triển văn hóa ngang tầm với phát triển kinh
tế. Biến văn hóa thành nguồn lực nội sinh
của quá trình phát triển kinh tế và xã hộ.
TS NGUYỄN TRI NGUYÊN
http://www.nhandan.com.vn
Báo Nhân dân
Trang 80
Sưu tập chuyên đề
Những thách thức và xu thế phát triển văn hóa Việt Nam
trong thời kỳ mới
15 năm thực hiện Nghị quyết T.Ư 5 (khóa
VIII), bên cạnh những thành tựu lớn, góp phần
xây dựng và phát triển nền văn hóa theo hướng
tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc cũng còn không
ít những hạn chế, khó khăn. Hiện nay, bối cảnh và
tình hình thế giới cũng như trong nước đã có
nhiều thay đổi, sự hội nhập mang tính toàn cầu và
phát triển mạnh mẽ của công nghệ thông tin, đã và
đang tác động trực tiếp đến quá trình phát triển
của văn hóa nước ta. Nhận diện những thách thức
và xu thế phát triển của văn hóa Việt Nam sẽ giúp
chúng ta định hình được hướng đi phù hợp trong
thời kỳ mới.
Nghị quyết Ðại hội lần thứ XI của Ðảng đã nhận
định về bối cảnh phát triển của đất nước khi hòa bình,
hợp tác và phát triển vẫn là xu thế lớn của thế giới,
còn trong nước thì những thành tựu, kinh nghiệm của
gần 30 năm đổi mới đất nước đã tạo ra thế và lực mới
cùng sức mạnh tổng hợp lớn hơn nhiều so với trước.
Từ góc độ văn hóa, có thể thấy xuất hiện những thuận
lợi, thời cơ, trong đó hòa bình, hợp tác, phát triển,
toàn cầu hóa và cách mạng khoa học - công nghệ
phát triển mạnh mẽ, thúc đẩy quá trình hình thành xã
hội thông tin và kinh tế tri thức, tạo điều kiện thuận
lợi cho giao lưu, hội nhập và phát triển văn hóa. Các
hoạt động văn hóa nghệ thuật nhờ công nghệ mà hiện
đại hóa, có sức lan tỏa nhanh, mạnh, sâu trên phạm vi
toàn cầu, không chỉ ở vùng thành thị mà còn tỏa về
được vùng núi cao, nông thôn hẻo lánh. Giao thoa
văn hóa trở nên mạnh mẽ hơn, tạo điều kiện để tiếp
thụ tinh hoa văn hóa nhân loại và truyền bá văn hóa
nước ta ra thế giới. Trên đường đổi mới, các điều
kiện kinh tế - xã hội phát triển tạo thuận lợi cho văn
Văn hóa soi đường cho quốc dân đi
Ngày 08/08/2013
hóa phát triển. Nhu cầu hưởng thụ
văn hóa của nhân dân tiếp tục được
nâng cao, tạo động lực cho phát
triển văn hóa. Trình độ nhận thức,
văn hóa của nhân dân ngày một cao
hơn, giúp cho mặt bằng văn hóa
được nâng lên, tạo điều kiện cho
việc sáng tạo văn hóa có chất lượng
hơn, phong phú, đa dạng hơn.
Tuy nhiên, quá trình xây dựng
và phát triển văn hóa ở nước ta cũng
đang đứng trước những nguy cơ,
thách thức không nhỏ. Với tiến trình
toàn cầu hóa, nước ta sẽ chịu tác
động tiêu cực trên mọi mặt mà các
nước trên thế giới gặp phải. Văn hóa
của các nước lớn, giàu có, nhất là
Mỹ, lan tỏa rộng, tác động sâu đến
đời sống văn hóa của nhân dân. Sự
tiếp thụ thiếu chọn lọc văn hóa
ngoại lai sẽ làm tha hóa văn hóa dân
tộc. Tác động tiêu cực của kinh tế
thị trường càng làm cho văn hóa
biến dạng, nhiều mặt xuống cấp, kéo
theo sự suy thoái về tư tưởng, đạo
đức, lối sống. Lối sống vị kỷ, cá
nhân, hành vi bạo lực càng chi phối
xã hội. Nhu cầu giải trí qua các hoạt
động văn hóa ngày càng tăng, xu
hướng kiếm lợi nhuận qua các hoạt
động văn hóa ngày càng phát triển,
khiến cho văn hóa dần dần buông lơi
vai trò giáo dục, định hướng thẩm
Trang 81
Sưu tập chuyên đề
mỹ. Quan hệ giữa văn hóa và chính trị có nguy cơ bị
giãn cách ngày càng xa, do vậy tác động tích cực vốn
có của văn hóa vào đời sống xã hội có nguy cơ bị
xem nhẹ, giảm sút.
Nhìn chung, tình hình và xu hướng nêu trên sẽ
tạo ra cả những thời cơ và thách thức đan xen đối với
sự phát triển của đất nước trong những năm tới. Cũng
vì vậy, trên bình diện văn hóa, sự phát triển mạnh lên,
phong phú, đa dạng, hiện đại hơn là xu hướng tất yếu,
trong đó đan xen mặt tích cực và mặt tiêu cực. Có thể
xảy ra những khả năng trong xu thế vận động và phát
triển văn hóa Việt Nam trong thời gian tới.
Thứ nhất, nếu văn hóa được quan tâm thật sự và
đầy đủ, có định hướng rõ ràng, được thể chế hóa
bằng luật và các văn bản dưới luật, các chế độ chính
sách phù hợp, với bộ máy quản lý có hiệu quả, thì
văn hóa nước ta sẽ có bước phát triển mới, tác động
tích cực đến đời sống xã hội, thật sự đóng vai trò nền
tảng và động lực của xã hội và trên nền truyền thống,
văn hóa được hiện đại hóa. Các chức năng giáo dục,
định hướng thẩm mỹ của văn hóa kết hợp hài hòa với
chức năng giải trí, làm cho xã hội phấn khởi, lành
mạnh lên. Các sản phẩm văn hóa ngày càng phong
phú, đa dạng, có giá trị cao, được nhân dân đón nhận.
Các hoạt động văn hóa ngày càng sôi nổi, vừa có
chiều rộng, bề nổi, vừa có chiều sâu, tác động tích
cực vào giáo dục lối sống, đạo đức, làm cho xã hội
thái bình, thịnh vượng hơn lên.
Thứ hai, nếu sự quan tâm và sự định hướng văn
hóa không được thể hiện rõ trên các văn bản luật,
dưới luật, các chế độ chính sách; nếu công tác quản
lý yếu kém, buông lỏng, thì khi đó sự phát triển lộn
xộn, không định hướng của văn hóa sẽ trở thành yếu
tố đảo ngược sự phát triển của xã hội, làm cho đạo
đức, lối sống ngày càng suy thoái, biến chất, con
người ngày càng mất đi nhân tính. Sự du nhập ồ ạt,
thiếu chọn lọc văn hóa ngoại lai, sẽ là cơ hội tốt cho
Văn hóa soi đường cho quốc dân đi
nhiều loại văn hóa đồi trụy, phản
động, phi nhân tính tràn vào. Dần
dần, ý thức về chủ quyền dân tộc bị
xói mòn, lu mờ. Thay vào đó là lối
sống hướng ngoại, xem nhẹ các giá
trị truyền thống, xem nhẹ văn hóa
dân tộc. Ngôn ngữ hiện đang bị xâm
hại bởi lối du nhập vô nguyên tắc
tiếng nước ngoài, sẽ tiếp tục bị tha
hóa, trở nên lai căng, kệch cỡm.
Tính giáo dục của văn hóa bị coi
nhẹ, coi trọng quá mức tính giải trí,
dần dần, văn hóa không còn đóng
vai trò quan trọng trong việc giáo
dục chính trị tư tưởng, đạo đức lối
sống, ngược lại cổ súy cho lối sống
thác loạn, vô đạo đức, thiếu nhân
tính. Văn hóa dân tộc bị lu mờ, pha
tạp. Các giá trị truyền thống dần dần
bị lãng quên. Hoạt động văn hóa sẽ
sôi nổi hơn, phong phú hơn nhưng
đó là sự phát triển xô bồ, không định
hướng, khó tạo ra những giá trị văn
hóa đích thực.
Thứ ba, đó là sự kết hợp giữa
khả năng thứ nhất và khả năng thứ
hai, tạo ra sự pha trộn văn hóa.
Trong điều kiện đó, văn hóa sẽ phát
triển theo nhiều chiều. Mặt tích cực
được phát huy nhờ những chủ
trương, chính sách đúng đắn và
những người hoạt động văn hóa
chân chính. Mặt tiêu cực cũng phát
triển vì sự buông lỏng quản lý. Thực
tế nhiều năm qua cho thấy đây là
khả năng dễ xảy ra nhất.
Trang 82
Sưu tập chuyên đề
Cùng với những khả năng, xu thế vận động phát
triển của văn hóa, những lĩnh vực văn hóa thông tin
cũng có khả năng phát triển mạnh. Truyền hình
(trong đó có những chương trình trò chơi giải trí):
Những tổ chức kinh tế tư nhân sẽ tiếp tục mua các
kênh truyền hình để kinh doanh trên lĩnh vực truyền
thông. Mạng In-tơ-nét: bên cạnh các báo mạng chính
thống là các mạng xã hội, trang cá nhân, tạo ra sự
phong phú và đa tạp về thông tin - văn hóa. Nhiều tờ
báo mạng giả danh trang thông tin xuất hiện. Nói
cách khác, đó là các trang mạng được cấp giấy phép
là trang thông tin nhưng hoạt động như báo chí chính
thống. Các lễ hội quy mô lớn: trong đó những lễ hội
có tính quốc gia do Nhà nước tổ chức sẽ ổn định và
có bước phát triển, nhưng các lễ hội do các tổ chức
xã hội thực hiện nhằm mục đích thu lợi nhuận hoặc
giải trí cùng phát triển mạnh, trong đó có những lễ
hội du nhập từ nước ngoài. Các di tích, danh lam
thắng cảnh được khai thác tối đa nhằm phục vụ du
lịch và các hoạt động mê tín vụ lợi. Chính vì vậy, di
tích tiếp tục bị xâm hại, làm biến dạng và bị lợi dụng
trở thành công cụ phục vụ những lợi ích cục bộ, lợi
ích cá nhân.
Bên cạnh đó, những lĩnh vực văn hóa thông tin
có khả năng bị hạn chế phát triển là: Xuất bản, in,
phát hành, thư viện, báo in - nói chung là các loại
hình phục vụ việc đọc trên giấy thông thường - ngày
càng gặp khó khăn, sẽ phải giảm về số lượng. Các
loại hình văn hóa nghệ thuật truyền thống, dân tộc
khó có được chỗ đứng xứng đáng trong cuộc sống- từ
cuộc sống thường ngày tới việc xuất hiện trên các
chương trình truyền hình, các chương trình biểu diễn.
Nhiều loại hình văn hóa truyền thống sẽ bị thui chột
hoặc biến dạng.
Văn hóa soi đường cho quốc dân đi
Trong những năm tới, văn hóa
Việt Nam tiếp tục gặp nhiều thời
cơ, thuận lợi, đồng thời cũng gặp
nhiều thách thức, khó khăn - hai
mặt này đan xen, tác động qua lại
và sẽ tùy thuộc vào hoạt động của
con người mà tác động mạnh hay
yếu theo chiều tích cực hay tiêu
cực. Xu hướng phát triển văn hóa
nói chung là đa dạng hóa, hiện đại
hóa, toàn cầu hóa và ngày càng
mang tính thực dụng. Tuy vậy, chức
năng giáo dục, định hướng thẩm mỹ
vẫn có cơ hội được khẳng định, tạo
nên những giá trị văn hóa mang tính
nhân văn, cao quý. Sự vận động,
phát triển của văn hóa không phải
là sự vận động, phát triển mang tính
bản năng mà chịu ảnh hưởng rất lớn
bởi đường lối, chủ trương, pháp
luật, chính sách và sự quản lý của
hệ thống thể chế của đất nước.
Chính vì thế, cần tăng cường hơn
nữa vai trò quản lý nhà nước nhằm
phát huy thuận lợi, thời cơ, hạn chế
khó khăn, vượt qua thách thức để
điều chỉnh xu thế vận động và phát
triển của văn hóa theo hướng tiên
tiến, đậm đà bản sắc dân tộc.
TS PHẠM VIỆT LONG
http://www.nhandan.com.vn
Báo Nhân dân
Trang 83
Sưu tập chuyên đề Văn hóa soi đường cho quốc dân đi

Tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu: Tổng kết 15 năm thực hiện Nghị quyết Trung ương V (khoá VIII) về
"Xây dựng nền văn hoá Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc".
Thực hiện Hướng dẫn số 55-HD/BTGTW, ngày 13/7/2012 và Công văn số 2888-
CV/BTGTW, ngày 01/8/2012 của Ban Tuyên giáo Trung ương, Ban Thường vụ Tỉnh uỷ Báo
cáo đánh giá kết quả 15 năm thực hiện Nghị quyết Trung ương 5 - khoá VIII về “Xây dựng và
phát triển nền văn hoá Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc” như sau:
Phần thứ nhất đại, gắn kết các khu đô thị, các vùng miền
KẾT QUẢ 15 NĂM THỰC HIỆN trong và ngoài tỉnh, phục vụ đắc lực cho phát
NGHỊ QUYẾT TRUNG ƯƠNG 5 - triển kinh tế và nâng cao chất lượng cuộc
KHOÁ VIII sống nhân dân; quốc phòng an ninh được
A - ĐẶC ĐIỂM TÌNH HÌNH: tăng cường, chính trị ổn định, trật tự an toàn
Tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu có vị trí địa lý xã hội được giữ vững.
là cửa ngõ của các tỉnh miền Đông Nam bộ Với lịch sử hình thành hơn 300 năm, Bà
hướng ra biển Đông với đường bờ biển dài Rịa - Vũng Tàu là địa bàn sinh sống của 21
hơn 305 km, khí hậu nhiệt đới ôn hoà, nhiều dân tộc anh em. Trong ha i cuộc kháng chiến
bãi tắm thiên nhiên đẹp; cùng với nguồn tài bảo vệ Tổ quốc và trong xây dựng hoà bình,
nguyên dầu và khí tự nhiên dồi dào, Bà Rịa- đồng bào các dân tộc luôn một lòng đi theo
Vũng Tàu không chỉ là trung tâm của ngành Đảng, theo cách mạng. Bên cạnh nhiệm vụ
công nghiệp dầu khí Việt Nam - ngành kinh chiến đấu và sản xuất, thông qua lễ hội và
tế mũi nhọn trong thời kỳ đẩy mạnh công các phong tục, tập quán, đồng bào các dân
nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước, mà còn tộc từ thế hệ này qua thế hệ khác, luôn bảo
hội tụ nhiều tiềm năng để phát triển công tồn và phát huy những giá trị văn hoá rất
nghiệp, cảng biển, du lịch và hải sản, là điểm riêng, rất đặc sắc của mỗi dân tộc.
đến của các nhà đầu tư trong và ngoài nước. Bà Rịa -Vũng Tàu còn là quê hương của
Sau hơn 20 năm thành lập, với định các nhà văn, nhà văn hoá, nhạc sĩ nổi tiếng
hướng phát triển phù hợp, khai thác hợp lý như Hoàng Việt, Kiều Thanh Quế, Nguyễn
tài nguyên và những chủ trương mang tính Trọng Quản, Tô Nguyệt Đình ... Những tác
đột phá, tỉnh đã đạt được những thành tựu phẩm của họ đã đóng góp đáng kể trong các
quan trọng, khá toàn diện; tốc độ tăng trưởng lĩnh vực báo chí và khảo cứu, ngôn ngữ, văn
bình quân từ 1992 đến 2010 tính cả dầu khí học, âm nhạc nước nhà.
đạt 12,27%/năm, không tính dầu khí đạt Với truyền thống yêu nước và cách
19,85%/năm; GDP bình quân đầu người năm mạng, trong hai cuộc kháng chiến chống
2010 đạt 5.000USD, gấp 11 lần so với thời Pháp và chống Mỹ, Đảng bộ, quân và dân Bà
điểm mới thành lập; mạng lưới giao thông Rịa - Vũng Tàu đã nêu cao ý chí kiên cường,
đường bộ phát triển mạnh theo hướng hiện bất khuất chống giặc ngoại xâm, góp phần

Trang 84
Sưu tập chuyên đề
vào thắng lợi chung của cách mạng. Trên
quê hương Bà Rịa-Vũng Tàu đã ghi nhận
nhiều dấu ấn quan trọng trong hai cuộc chiến
tranh giữ nước thần thánh của dân tộc ta: là
nơi mở đường vận tải bí mật trên biển Đông,
tiếp nhận, vận chuyển vũ khí từ hậu phương
miền Bắc, cung cấp cho chiến trường miền
Đông Nam bộ; chiến thắng Bình Giã lịch sử
tháng 12/1964 - có ý nghĩa đặc biệt quan
trọng, góp phần làm thất bại chiến lược
"Chiến tranh đặc biệt" của đế quốc Mỹ; nhà
tù Côn Đảo - nơi các thế hệ cách mạng tiền
bối từng bị địch bắt và tù đày, trường học lớn
của cách mạng. Bà Rịa - Vũng Tàu còn là
quê hương của người con gái Đất Đỏ anh
hùng Võ Thị Sáu - sự hy sinh anh dũng của
chị trở thành biểu tượng của chủ nghĩa anh
hùng cách mạng Việt Nam.
Với đặc điểm địa lý tự nhiên, dân cư đa
nguồn gốc, truyền thống yêu nước và cách
mạng, tốc độ phát triển kinh tế - xã hội khá
nhanh ... Bà Rịa - Vũng Tàu thực sự là nơi
"đất lành chim đậu", là điểm đến của các nhà
đầu tư trong và ngoài nước; là địa chỉ du lịch
hấp dẫn đối với khách du lịch; là nơi tổ chức
nhiều sự kiện văn hoá thể thao mang tầm
quốc gia và quốc tế. Vì vậy, Bà Rịa -Vũng
Tàu đồng thời cũng là nơi hội tụ, giao thoa
của nhiều vùng, miền văn hoá, tạo nên sự đa
dạng, phong phú của đời sống văn hóa tinh
thần của nhân dân.
B. KẾT QUẢ TRIỂN KHAI, TỔ
CHỨC THỰC HIỆN NGHỊ QUYẾT
I. Công tác triển khai, quán triệt và tổ
chức thực hiện Nghị quyết:
Văn hóa soi đường cho quốc dân đi
1. Tổ chức học tập, quán triệt Nghị
quyết:
Thực hiện Chỉ thị 38-CT/TW, ngày
12/8/1998 của Bộ Chính trị, Hướng dẫn 570-
HD/TTVHTW, ngày 15/8/1998 của Ban
Tuyên giáo Trung ương, tháng 9/1998 Ban
Thường vụ Tỉnh uỷ đã tổ chức Hội nghị cán
bộ chủ chốt nghiên cứu, quán triệt Nghị
quyết Trung ương 5 - khoá VIII (sau đây gọi
tắt là Nghị quyết TW5).
Để tuyên truyền Nghị quyết sâu rộng
trong Đảng, trong nhân dân, Tỉnh ủy đồng
thời chỉ đạo Ban Tuyên giáo ban hành
Hướng dẫn số 04-BTG/TU, ngày 21/9/1998,
hướng dẫn tổ chức cơ sở đảng, Mặt trận và
các đoàn thể tổ chức học tập, phổ biến Nghị
quyết cho cán bộ, đảng viên, hội viên, đoàn
viên, gắn với tuyên truyền, tổ chức thực hiện
Chỉ thị số 27-CT/TW, ngày 12/01/1998 của
Bộ Chính trị, "Về thực hiện nếp sống văn
minh trong việc cưới, việc tang và lễ hội".
Chỉ đạo các ngành phối hợp tuyên truyền
trên các phương tiện thông tin đại chúng và
bằng hình thức trực quan ... ý nghĩa, nội
dung cơ bản của Nghị quyết.
Tính đến tháng 2/1999, trên địa
bàn tỉnh, Nghị quyết TW5 cơ bản được tuyên
truyền, phổ biến đến tất cả các đối tượng cán
bộ, đảng viên và nhân dân. Qua học tập,
quán triệt, nhận thức của đại bộ phận cán bộ,
đảng viên, cấp ủy các cấp đã có sự chuyển
biến tích cực, thấm nhuần vai trò nền tảng
của văn hóa; hiểu rõ hơn văn hoá vừa là mục
tiêu, vừa là động lực thúc đẩy phát triển kinh
tế - xã hội, xây dựng con người, xây dựng
môi trường văn hóa và những nội dung cơ
Trang 85
Sưu tập chuyên đề
bản của nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản
sắc dân tộc.
2. Ban hành văn bản lãnh đạo, chỉ
đạo, tổ chức thực hiện Nghị quyết:
2.1 Ban chấp hành, Ban Thường vụ Tỉnh uỷ:
Trên cơ sở các quan điểm chỉ đạo, nhiệm
vụ và giải pháp của NQTW 5, Tỉnh uỷ ban
hành Chương trình hành động số 28-Ctr/TU,
ngày 25/11/1998, xác định 6 nhiệm vụ cụ
thể, 5 đề án phát triển văn hoá, với lộ trình
thực hiện theo hướng ưu tiên những việc cần
làm ngay.
Thực hiện Chỉ thị 27-CT/TW, ngày
12/1/1998 của Bộ Chính trị, ngày 9/3/1998,
Tỉnh ủy ban hành Thông tri 16-TT/TU về
việc thực hiện nếp sống văn minh trong việc
cưới việc tang và lễ hội.
Tiếp tục thực hiện Nghị quyết Trung
ương 5, ngày 30/5/2000, Ban Thường vụ
Tỉnh uỷ ban hành Chỉ thị 29-CT/TU và
Quyết định số 1727-QĐ/TU thành lập Ban
Chỉ đạo và 5 Tiểu ban thực hiện phong trào
"Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn
hoá", do đồng chí Phó Bí thư Thường trực,
Chủ tịch HĐND tỉnh làm Trưởng ban.
Để đẩy mạnh hoạt động văn học, nghệ
thuật, báo chí - xuất bản, Ban Thường vụ
Tỉnh uỷ ban hành Chỉ thị 23-CT/TU, ngày
06/6/2003 về tăng cường hoạt động văn học,
nghệ thuật trong tình hình mới; Thông tri số
05-TT/TU, ngày 06/6/2003 về tiếp tục triển
khai Chỉ thị số 22-CT/TW, ngày 17/10/1997,
tăng cường lãnh đạo công tác báo chí - xuất
bản. Thực hiện Chỉ thị số 23-CT/TW, ngày 27-
3-2003 của Ban Bí thư về “Đẩy mạnh nghiên
cứu, tuyên tuyền, giáo dục tư tưởng Hồ Chí
Văn hóa soi đường cho quốc dân đi
Minh trong giai đoạn mới”, Tỉnh uỷ chỉ đạo tổ
chức nghiên cứu, học tập 10 chuyên đề tư tưởng
Hồ Chí Minh cho 97,5% đảng viên và cán bộ
chủ chốt các cấp.
Sau 5 năm thực hiện Nghị quyết và Kết
luận 30-KL/TW ngày 20/7/2004 của Ban
Chấp hành TW (khoá IX), Ban Thường vụ
Tỉnh uỷ thành lập Ban Chỉ đạo kiểm điểm
việc thực hiện Nghị quyết TW5, do đồng chí
Phó Bí thư Thường trực Tỉnh uỷ làm Trưởng
ban. Ban chỉ đạo đã ban hành Hướng dẫn số
52-HD/BCĐ, ngày 07/11/2003, hướng dẫn
các ngành, các địa phương, đơn vị tổ chức
kiểm điểm, đánh giá quá trình thực hiện
Nghị quyết từ cơ sở. Tại Hội nghị lần thứ 16
(khoá III), Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh đã
nghiêm túc kiểm điểm những kết quả đạt
được và những thiếu sót, hạn chế sau 5 năm
tổ chức thực hiện Nghị quyết (1998-2003) và
ban hành Kết luận 76-KL/TU tiếp tục thực
hiện Nghị quyết TW5 và ban hành Quyết
định 134-QĐ/TU, ngày 09/10/2006 về việc
"Củng cố Ban Chỉ đạo phong trào toàn dân
đoàn kết xây dựng đời sống văn hoá".
Bên cạnh đó, để thực hiện chủ trương
xây dựng văn hóa trong Đảng, đồng thời
thực hiện nghiêm túc Nghị quyết Trung
ương 6 (lần 2) (khóa VIII) về "Một số vấn đề
cơ bản và cấp bách trong công tác xây dựng
Đảng hiện nay", ngày 27/6/2005, Tỉnh ủy
ban hành Chỉ thị số 44-CT/TU về thực hiện
cuộc vận động tu dưỡng đạo đức, xây dựng
lối sống lành mạnh trong cán bộ, đảng viên.
Thực hiện Chỉ thị 06-CT/TW, ngày
07/11/2006 của Bộ Chính trị khoá X, Chỉ thị
03-CT/TW, ngày 14/5/2011 của Bộ Chính trị
Trang 86
Sưu tập chuyên đề
khoá XI về học tập và làm theo tư tưởng, tấm
gương đạo đức Hồ Chí Minh, từ năm 2007
đến năm 2012, Ban Thường vụ Tỉnh uỷ đã
thành lập Ban Chỉ đạo, ban hành hơn 500
văn bản hướng dẫn, lãnh đạo, chỉ đạo, sơ -
tổng kết, tổ chức thực hiện trong toàn Đảng
bộ. Thông qua đó, tạo chuyển biến tích cực
việc rèn luyện, tu dưỡng đạo đức cách mạng
trong đội ngũ cán bộ, đảng viên, công chức
và trong nhân dân, góp phần xây dựng nền
tảng đạo đức xã hội theo tư tưởng, tấm
gương đạo đức Hồ Chí Minh - một trong
những thành tố cốt lõi nhất của văn hoá.
Thực hiện Nghị quyết 23-NQ/TW, ngày
16/6/2008 của Bộ Chính trị khoá X, Ban
Thường vụ Tỉnh uỷ ban hành Kế hoạch 88-
KH/TU, ngày 17/11/2009 về "Tiếp tục xây
dựng và phát triển văn học - nghệ thuật
trong tình hình mới".
Ngoài việc ban hành Chương trình hành
động, chỉ thị, thông tri, kết luận để lãnh đạo,
chỉ đạo, Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh đưa
vào Nghị quyết Đại hội Đảng bộ nhiệm kỳ
các nội dung và mục tiêu cụ thể về văn hoá -
xã hội, “bảo đảm sự gắn kết giữa nhiệm vụ
phát triển kinh tế là trung tâm, xây dựng,
chỉnh đốn Đảng là then chốt, với không
ngừng nâng cao văn hóa - nền tảng tinh thần
của xã hội”.
Nhìn chung, trong 15 năm qua, Ban
Chấp hành, Ban Thường vụ Tỉnh uỷ đã ban
hành các văn bản lãnh đạo, chỉ đạo và tổ
chức thực hiện khá toàn diện các lĩnh vực về
văn hoá; gắn nhiệm vụ xây dựng và phát
triển văn hoá với phát triển kinh tế - xã hội,
nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của
Văn hóa soi đường cho quốc dân đi
nhân dân; gắn xây dựng và phát triển văn
hoá, với xây dựng nền tảng đạo đức, bồi
dưỡng lý luận, chính trị, bồi đắp niềm tin vào
công cuộc đổi mới và con đường đi lên
CNXH của đất nước.
2.2 UBND tỉnh và cơ quan quản lý nhà
nước về văn hoá:
Thực hiện Chương trình hành động của
Tỉnh uỷ, Ban Cán sự Đảng UBND tỉnh giao
cho sở Văn hoá - Thông tin (nay là sở VH-
TT-DL), ban hành Chương trình hành động
số 81-CT/VHTT, ngày 09/11/1998, về xây
dựng và phát triển sự nghiệp văn hoá tỉnh
BR-VT; đề ra 6 chuyên đề: Tổ chức tuyên
truyền Nghị quyết TW5 và vận động phong
trào "Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống
văn hoá"; bảo tồn và phát huy các di sản văn
hoá; kiện toàn và nâng cao chất lượng hoạt
động hệ thống thư viện; mở rộng các loại
hình hoạt động văn hoá, dịch vụ văn hoá, xã
hội hoá các hoạt động văn hoá, kết hợp xây
dựng đời sống văn hoá ở cơ sở; công tác
quản lý nhà nước và hoàn thiện hệ thống cơ
chế chính sách về văn hoá; triển khai chương
trình hoạt động chuẩn bị kỉ niệm đất nước
bước vào thế kỉ XXI.
Thực hiện Nghị quyết Đại hội Đảng bộ,
Chương trình hành động và các văn bản lãnh
đạo, chỉ đạo của Tỉnh uỷ về văn hoá, UBND
tỉnh đã ban hành các chỉ thị, quyết định: Chỉ
thị 42/1998/CT-UB, ngày 2/6/1998 về thực
hiện nếp sống văn minh trong việc cưới, việc
tang và lễ hội; Chỉ thị 90/1998/CT-UB, ngày
14/12/1998 về thẩm quyền cấp, công nhận
gia đình văn hoá, thôn, ấp, khu phố, cơ quan,
xí nghiệp văn hoá; Quyết định 63/2009/QĐ-
Trang 87
Sưu tập chuyên đề
2009, ngày 20/8/2009 ban hành Quy chế tổ
chức và hoạt động của Trung tâm Văn hoá -
Học tập cộng động; Quyết định 83/2009/QĐ-
UB, ngày 18/12/2009 ban hành một số chính
sách khuyến khích xã hội hoá các hoạt động
trong lĩnh vực văn hoá, giáo dục ; Quyết
định 3505/QĐ-UBND ngày 24/12/2010 về
việc phê duyệt Đề án "Xây dựng nông thôn
mới tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu đến năm 2020".
Thực hiện chỉ đạo của Thủ tướng Chính
phủ về viêc hợp nhất Ban Chỉ đạo phong trào
"Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn
hoá", với Ban vận động "Toàn dân đoàn kết
xây dựng đời sống văn hoá ở khu dân cư",
UBND tỉnh ban hành Quyết định 2389/QĐ-
UBND, ngày 02/11/2012 về việc thành lập
Ban Chỉ đạo phong trào "Toàn dân đoàn kết
xây dựng đời sống văn hoá" và Quyết định
38/2012/QĐ-UBND, ngày 26/11/2012 về
Quy chế công nhận "Xã đạt chuẩn văn hoá
nông thôn mới".
II. Kết quả thực hiện 10 nhiệm vụ và 4
nhóm giải pháp đề ra trong Nghị quyết
Trung ương 5:
1- Kết quả thực hiện 10 nhiệm vụ:
1.1. Xây dựng con người Việt Nam trong
giai đoạn mới:
Trên cơ sở 5 đức tính của con người Việt
Nam trong giai đoạn mới do Nghị quyết
Trung ương 5 đề ra, nhiệm vụ xây dựng con
người được xem là cốt lõi để phát triển và
nâng cao chất lượng các mô hình văn hóa gia
đình, văn hóa công sở, văn hóa xã phường và
xây dựng nền tảng văn hoá xã hội. Với nhận
thức đó, trong những năm qua, tỉnh đã tập
trung lãnh đạo công tác chính trị, tư tưởng,
Văn hóa soi đường cho quốc dân đi
giáo dục Chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng
Hồ Chí Minh, giáo dục truyền thống yêu
nước và cách mạng cho cán bộ, đảng viên và
nhân dân thông qua những hình thức tuyên
truyền, giáo dục sinh động, thiết thực.
Cụ thể như: đưa vào giảng dạy trong nhà
trường; tổ chức tốt việc quán triệt, học tập,
phổ biến chỉ thị, nghị quyết của Đảng, chính
sách, pháp luật của Nhà nước; tổ chức học
tập 10 chuyên đề tư tưởng Hồ Chí Minh cho
cán bộ, đảng viên; tổ chức kỷ niệm các ngày
lễ lớn của dân tộc, của Đảng gắn với giáo
dục truyền thống cách mạng của địa phương;
phát động nhiều cuộc thi tìm hiểu lịch sử
truyền thống trong học sinh, thanh thiếu niên
và cán bộ, đảng viên. Qua đó, nâng cao ý
thức chính trị, tình yêu quê hương đất nước,
ý chí vươn lên thoát khỏi nghèo nàn, lạc hậu,
phấn đấu vì mục tiêu xây dựng tỉnh ngày
càng văn minh, giàu mạnh.
Đặc biệt, từ năm 2007 đến nay, thông
qua việc tổ chức thực hiện tốt Cuộc vận động
“Học tập và làm theo tấm gương đạo đức
Hồ Chí Minh” do Bộ Chính trị khoá X phát
động và Chỉ thị 03-CT/TW của Bộ Chính trị
khoá XI, về "Tiếp tục đẩy mạnh thực hiện
việc học tập và làm theo tấm gương đạo đức
Hồ Chí Minh", gắn với thực hiện NQTW4-
khoá XI “Một số nhiệm vụ cấp bách về xây
dựng Đảng hiện nay”, từng chi, đảng bộ cơ
sở, cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp, địa
phương đã đề ra chuẩn mực đạo đức, chuẩn
mực đạo đức nghề nghiệp phù hợp với chức
năng, nhiệm vụ; tổ chức cho đảng viên, cán
bộ, công chức đăng ký rèn luyện phẩm chất
đáo đức, học tập và công tác theo tấm gương
Trang 88
Sưu tập chuyên đề
của Bác Hồ. Qua đó, tạo được chuyển biến
tích cực trong việc xây dựng con người Việt
Nam trong giai đoạn mới, nhất là về mặt đạo
đức, ý thức trách nhiệm phục vụ nhân dân,
tinh thần lao động sáng tạo; xây dựng văn
hoá công sở, văn hoá doanh nghiệp ...
1.2. Xây dựng môi trường văn hóa:
1.2.1 Xây dựng gia đình, làng bản, thôn;
ấp, xã, phường; cơ quan, đơn vị, doanh
nghiệp văn hoá:
Quán triệt sâu sắc mục tiêu "Làm cho
văn hóa thấm sâu vào toàn bộ đời sống và
họat động của xã hội, vào từng con người,
từng gia đình, từng tập thể và cộng đồng,
từng địa bàn dân cư, vào mọi lĩnh vực sinh
hoạt và quan hệ con người", các cấp ủy
Đảng, cơ quan, đoàn thể, các địa phương
trong tỉnh đã chú trọng xây dựng môi trường
văn hoá và khuyến khích, tạo điều kiện cho
mọi người dân được tham gia các hoạt động
sinh hoạt văn hóa cộng đồng.
Thông qua Cuộc vận động "Toàn dân
đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa", công
tác xây dựng “Gia đình văn hóa”; “thôn, ấp
văn hóa”; “xã, phường, thị trấn văn hóa”
được cấp uỷ đảng các cấp đặc biệt quan tâm.
Tiêu chí, tiêu chuẩn, quy trình bình xét,
công nhận "Gia đình văn hoá" được phổ biến
rộng rãi đến từng hộ gia đình. Thông qua
việc thực hiện 6 nội dung cuộc vận động
"Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn
hóa ở khu dân cư", đại bộ phận hộ gia đình
biết chăm lo làm ăn, phấn đấu vượt khó,
thoát nghèo, từng bước vươn lên sản xuất
kinh doanh giỏi; vun đắp tình làng nghĩa
xóm, đoàn kết tương thân, tương ái; chấp
Văn hóa soi đường cho quốc dân đi
hành tốt chủ trương, chính sách của Đảng và
Nhà nước. Tỷ lệ đạt chuẩn gia đình văn hoá
hàng năm trên 90%.
Chỉ tiêu xây dựng thôn, ấp, khu phố văn
hoá được đưa vào Nghị quyết của cấp uỷ;
việc xây dựng thôn, ấp, khu phố văn hoá góp
phần phát huy nguồn lực trong cộng đồng
dân cư, phát triển kinh tế, cơ bản xoá nhà
tranh tre dột nát cho hộ nghèo; tình hình an
ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội, tuân thủ
pháp luật ngày càng được củng cố, nâng cao;
các hiện tượng tiêu cực và tệ nạn xã hội được
quần chúng tích cực phát hiện, đấu tranh, đời
sống nhân dân từng bước ổn định; mức sống
được nâng lên, làm thay đổi diện mạo đời
sống văn hoá - xã hội ở nông thôn. Tỷ lệ đạt
chuẩn thôn, ấp, khu phố văn hoá hàng năm
trên 90%.
Từ năm 1998, các huyện, thị xã, thành
phố đã chủ động chọn một số xã, phường, thị
trấn (sau đây gọi chung là xã) trên địa bàn,
triển khai thí điểm xây dựng mô hình xã văn
hoá. Năm 2002, 02 đơn vị đầu tiên được
công nhận đạt chuẩn văn hoá là phường
Long Toàn và xã Hoà Long (đều thuộc thị xã
Bà Rịa, nay là thành phố Bà Rịa). Đến nay
đã có 42/82 xã, phường, thị trấn được UBND
tỉnh quyết định công nhận đạt danh hiện xã
văn hoá. Từ năm 2012, việc xây dựng xã văn
hoá sẽ gắn với Đề án xây dựng xã đạt chuẩn
văn hoá nông thôn mới; việc thẩm định, công
nhận đối với xã văn hoá nông thôn mới, thực
hiện theo Quy chế công nhận "Xã đạt chuẩn
văn hoá nông thôn mới", do UBND tỉnh ban
hành (kèm theo Quyết định 38/2012/QĐ-
UBND, ngày 26/11/2012).
Trang 89
Sưu tập chuyên đề
Kết quả phong trào xây dựng "gia đình
văn hoá"; "thôn, ấp, khu phố văn hoá; "xã,
phường, thị trấn văn hoá", đã góp phần
không nhỏ trong thực hiện thắng lợi các chỉ
tiêu kinh tế, văn hóa, xã hội, an ninh quốc
phòng của mỗi địa phương và của tỉnh. Đời
sống vật chất, tinh thần của nhân dân không
ngừng được nâng cao; sự nghiệp văn hóa,
giáo dục, y tế, công tác xoá đói giảm nghèo
được quan tâm thực hiện; các công trình
phúc lợi được đầu tư nâng cấp, khang trang,
vệ sinh môi trường thêm xanh, sạch, đẹp;
một số tệ nạn xã hội được ngăn chặn, đẩy lùi,
các hiện tượng mê tín dị đoan không còn phổ
biến. Từ năm 2000 đến tháng 12/2012, toàn
tỉnh đã đóng góp xây dựng quỹ "Đền ơn đáp
nghĩa" và ngày "Vì người nghèo" 262,8 tỉ
đồng; xây dựng 532 căn nhà tình nghĩa,
11.911 căn nhà đại đoàn kết và tặng 769 sổ
tiết kiệm. Đặc biệt, ngày hội Đại đoàn kết
toàn dân tộc 18/11 hàng năm ở các khu dân
cư đã trở thành sinh hoạt định kỳ của cộng
đồng, là nét đẹp sinh hoạt văn hóa trong
nhân dân.
- Xây dựng cơ quan, đơn vị, doanh
nghiệp văn hóa: Việc xây dựng cơ quan, đơn
vị, doanh nghiệp văn hóa được cụ thể hoá
bằng các phong trào: "Xanh - sạch - đẹp";
"Học tập nâng cao trình độ mọi mặt", "Xây
dựng cơ quan, đơn vị, trường học văn hóa",
"Thi đua lao động giỏi, lao động sáng tạo",
cuộc vận động "Xây dựng người cán bộ,
công chức trung thành - tận tụy - gương
mẫu" ... và triển khai thực hiện rộng khắp
trên toàn tỉnh. Hàng năm, một trong những
tiêu chí công nhận Công đoàn vững mạnh,
Văn hóa soi đường cho quốc dân đi
phải đạt được tiêu chí xây dựng cơ quan văn
minh - xanh - sạch - đẹp.
Từ năm 2007, thực hiện Quy chế văn
hoá công sở tại các cơ quan hành chính nhà
nước (theo Quyết định 129-QĐ/TTg ngày
02/8/2007 của Thủ tướng Chính phủ), Sở
Văn hóa - Thể thao - Du lịch với Liên đoàn
Lao động tỉnh ban hành Kế hoạch liên tịch,
giao cho Liên đoàn lao động các huyện và
tương đương phối hợp với phòng Văn hóa -
Thông tin tổ chức triển khai, vận động công
nhân, viên chức và người lao động thực hiện
việc xây dựng cơ quan, doanh nghiệp văn
minh, sạch đẹp, tuân thủ nội quy, quy chế cơ
quan. Năm 2012, Bộ Văn hoá - Thể thao và
Du lịch ban hành Thông tư số 01/2012/TT-
BVHTTDL, ngày 18/01/2012 Quy định chi
tiết tiêu chuẩn, trình tự thủ tục xét và công
nhận "Cơ quan đạt chuẩn văn hoá", "Đơn vị
văn hoá", "Doanh nghiệp văn hoá. Thực hiện
Thông tư trên, năm 2012 đã có 286 cơ quan,
đơn vị, doanh nghiệp, trường học được công
nhận danh hiệu văn hóa trên tổng số 407 đơn
vị đăng ký tham gia (đạt 70,27%).
1.2.2 Phát huy đạo lý tốt đẹp của dân
tộc, gắn với thực hiện Chỉ thị 27-CT/TW của
Bộ Chính trị khoá VIII:
Các phong trào, các cuộc vận động qua
nhiều năm thực hiện đã trở thành phong trào
quần chúng sâu rộng, như: “Ông bà mẫu
mực, con cháu thảo hiền”; xây dựng quỹ đền
ơn đáp nghĩa, quỹ vì người nghèo; các phong
trào xã hội ủng hộ bão lụt, thiên tai; vận
động chăm lo đối tượng nghèo, trẻ mồ côi,
người già neo đơn, cơ nhỡ nhân dịp lễ, tết;
thực hiện Quy ước, Hương ước ... đã phát
Trang 90
Sưu tập chuyên đề
huy được truyền thống Uống nước nhớ
nguồn, lá lành đùm lá rách của dân tộc; bồi
đắp tình yêu quê hương, đất nước; lòng nhân
ái, đức tính cần kiệm, thảo hiền, kính trên
nhường dưới; tình làng nghĩa xóm đoàn kết,
gắn bó trong cộng đồng dân cư, chung tay
giúp đỡ nhau khi khó khăn, hoạn nạn ... góp
phần xây dựng nếp sống văn minh, lành
mạnh trong xã hội.
Triển khai thực hiện Chỉ thị số 27-
CT/TW, ngày 12/1/1998 của Bộ Chính trị
(khóa VIII) và Kết luận số 51-KL/TW của Bộ
Chính trị về thực hiện nếp sống văn minh
trong việc cưới, việc tang và lễ hội:
Thực hiện Chỉ thị 27-CT/TW, ngày
09/3/1998 của Bộ Chính trị khoá VIII,
Thông tri số 08-TT/TU ngày 9/3/1998 của
Ban Thường vụ Tỉnh uỷ, và Chỉ thị số
42/1998/CT-UB, ngày 02/6/1998 của UBND
tỉnh, các cấp ủy đảng, chính quyền, các sở,
ban, ngành, đơn vị trong tỉnh đã xây dựng kế
hoạch triển khai, thực hiện nếp sống văn
minh trong việc cưới, việc tang và lễ hội.
Đã có 158 buổi hội nghị, hội thảo, toạ
đàm; 8 cuộc triển lãm ảnh; 42 kịch bản thông
tin lưu động, 10 lớp tập huấn cho cán bộ
thôn, ấp, khu phố ... có nội dung tuyên
truyền thực hiện Chỉ thị 27 của Bộ Chính trị
được tổ chức từ cấp tỉnh đến xã, phường, thị
trấn, đồng thời triển khai sâu rộng Chỉ thị 27
trong cán bộ, đảng viên; đưa quy định việc
cưới, việc tang theo nếp sống văn minh vào
tiêu chí bình xét gia đình, thôn, ấp, khu phố
văn hóa và quy ước, hương ước của thôn, ấp,
khu phố, vận động nhân dân hưởng ứng thực
hiện. Mặc dù mức độ chấp hành Chỉ thị 27
Văn hóa soi đường cho quốc dân đi
của Bộ Chính trị ở từng địa phương, từng
nhóm đối tượng khác nhau, nhưng đã đạt
được những kết quả đáng ghi nhận.
Về việc cưới: cơ bản giảm bớt lễ thức
rườm rà, lạc hậu. Việc đăng ký thủ tục kết
hôn trước lễ cưới được thực hiện đúng quy
định, cơ bản khắc phục tình trạng đám cưới
không có đăng ký kết hôn ở khu vực nông
thôn; hiện tượng tảo hôn khắc phục khá triệt
để; việc tổ chức đám cưới linh đình, phô
trương mang tính vụ lợi giảm; hình thành các
dịch vụ tổ chức đám cưới của Đoàn thanh
niên, hỗ trợ nấu ăn phục vụ đám cưới của
Hội phụ nữ... góp phần tiết kiệm cho gia chủ,
phù hợp với truyền thống dân tộc, thể hiện
tinh thần văn minh trong việc cưới.
Về việc tang: thực hiện nếp sống văn
minh trong tổ chức tang lễ phụ thuộc rất
nhiều vào tín ngưỡng, văn hoá, phong tục tập
quán. Việc đẩy mạnh các hình thức tuyên
truyền, vận động thực hiện Chỉ thị 27 của Bộ
Chính trị đã tạo được sự chuyển biến trên
một số mặt như: nghi thức cúng bái gọn nhẹ,
tiết kiệm hơn; đại bộ phận chôn cất ở nghĩa
trang hoặc hoả táng; giảm bớt việc rải vàng
mã (có phường, xã đã vận động nhân dân
không rải vàng mã hoàn toàn); việc ăn uống
cỗ bàn theo lễ tang cũng giảm bớt; không để
nhạc tang quá lớn trước 6 giờ sáng và sau 22
giờ đêm ...
Để tăng cường các biện pháp thực hiện
nếp sống văn minh trong việc tang, tỉnh xây
Đài hoả táng tại Nghĩa trang Long Hương;
các huyện, thành phố phân bổ quỹ đất xây
dựng nghĩa trang tại địa phương, vận động
nhân dân không chôn cất người thân trên đất
Trang 91
Sưu tập chuyên đề
vườn để đảm bảo vệ sinh. Hầu hết xã,
phường thành lập Ban Tổ chức lễ tang do
Hội người cao tuổi đảm nhiệm; việc tổ chức
phúng viếng, tiễn đưa người quá cố được tổ
chức chu đáo, trang nghiêm, phù hợp truyền
thống của dân tộc; nhiều nhà chùa và các cơ
sở dịch vụ tổ chức dịch vụ mai táng trọn gói,
với nhiều mức giá phù hợp với điều kiện
từng đối tượng; các đoàn thể ở cơ sở phối
hợp chặt chẽ với các tổ chức làm dịch vụ mai
táng, nắm bắt những hoàn cảnh khó khăn để
vận động ủng hộ, giúp cho việc tổ chức lễ
tang người quá cố được chu đáo, an lành.
Về lễ hội: Toàn tỉnh hiện có 212 lễ hội
lớn nhỏ được tổ chức tại đình, đền, miếu và
cơ sở tôn giáo. Trong số đó, tiêu biểu và quy
mô lớn là Lễ hội Dinh Cô - (thị trấn Long
Hải); Lễ hội Nghinh Ông - Đình Thắng Tam,
Lễ Trùng cửu - Nhà lớn Long Sơn (thành
phố Vũng Tàu)... hằng năm thu hút một
lượng lớn khách thập phương, không chỉ ở
địa phương, mà từ các tỉnh, thành trong khu
vực miền Đông và Tây Nam bộ về tham dự.
Cùng với việc phát huy các lễ hội cổ
truyền, đáp ứng nguyện vọng hướng về
nguồn cội của nhân dân, những năm qua tỉnh
đã xây dựng thành công một số lễ hội mới.
Điển hình là Lễ hội 27/7 - do chính quyền và
nhân dân địa phương tổ chức tại các đền thờ
liệt sĩ nhân Ngày Thương binh liệt sỹ. Lễ hội
nhằm tri ân những người đã hy sinh cho Tổ
quốc, đồng thời là dịp gặp gỡ, giao lưu trực
tiếp với các thế hệ cách mạng đi trước, qua
đó giáo dục truyền thống cho thế hệ trẻ; Lễ
Khai hội văn hóa du lịch tổ chức vào đầu
năm mới, với nghi thức bắn súng Thần
Văn hóa soi đường cho quốc dân đi
công, đã trở thành sản phẩm du lịch độc đáo
của Bà Rịa - Vũng Tàu, thu hút sự quan tâm
của nhân dân và khách du lịch trong và
ngoài tỉnh.
Công tác quản lý lễ hội có nhiều tiến bộ.
Đại bộ phận lễ hội đảm bảo nghi thức trang
trọng, hoạt động lành mạnh, cảnh quan môi
trường và di tích được bảo vệ tốt, nhiều hình
thức sinh hoạt văn hóa dân gian được phục
dựng; hoạt động lễ hội đã gắn kết và tác
động tích cực đối với phát triển du lịch của
tỉnh theo hướng tăng mạnh dịch vụ văn hoá
trong kinh doanh du lịch.
1.2.3 Thu hẹp khoảng cách văn hoá giữa
các vùng, địa phương, dân tộc:
Hoạt động văn nghệ - thể thao trên địa
bàn tỉnh tương đối phong phú, được tổ chức
đều khắp từ nông thôn đến đô thị, từ các xã
vùng xa, đến vùng đồng bào dân tộc. Ngoài
Đoàn Ca múa nhạc của tỉnh do Sở Văn hoá -
Thể thao - Du lịch quản lý, còn có 4 đoàn
nghệ thuật chuyên nghiệp gồm: Đoàn Xiếc
mô tô bay, Đoàn xiếc ảo thuật, Đoàn Cải
lương Kim Thanh A và Đoàn Múa rối nước.
Đẩy mạnh xã hội hoá, đa dạng hoá hoạt
động văn hoá, văn nghệ, hoạt động của các
đoàn nghệ thuật ngày càng có sự đầu tư bài
bản về con người, trang thiết bị, loại hình
nghệ thuật, dàn dựng nhiều chương trình đặc
sắc... thực hiện hàng ngàn xuất diễn, phục
vụ tốt yêu cầu tuyên truyền nhiệm vụ chính
trị của địa phương, đáp ứng nhu cầu thưởng
thức và góp phần định hướng thẩm mỹ cho
công chúng. Với tinh thần đem văn hoá về
cơ sở, ngoài các dịp lễ, tết, liên hoan sân
khấu luân phiên tổ chức tại các địa phương,
Trang 92
Sưu tập chuyên đề
các đoàn nghệ thuật thường xuyên tổ chức
các đợt biểu diễn phục vụ nhân dân ở vùng
sâu, vùng xa, đến với xã đảo Long Sơn,
huyện đảo Côn Đảo ...
Ngoài ra, ở khắp các địa phương và
nhiều cơ quan, đơn vị trong tỉnh, phát triển
mạnh câu lạc bộ thơ, câu lạc bộ đờn ca tài tử,
câu lạc bộ cải lương, đội văn nghệ quần
chúng ... thu hút một lực lượng lớn các cây
viết không chuyên, những người có khả năng
và yêu quý vốn văn hoá độc đáo của dân tộc
tham gia sáng tác và biểu diễn. Hàng năm,
với nòng cốt là các trung tâm, phòng văn hoá
các huyện, thành phố, các câu lạc bộ và
phong trào văn hoá văn nghệ của các cơ
quan, đoàn thể, liên hoan nghệ thuật quần
chúng được tổ chức luân phiên, chất lượng
ngày càng nâng cao. Trong 15 năm qua,
ngoài 4 hội diễn cấp khu vực và quốc gia do
tỉnh đăng cai, đã có 15 hội diễn, 45 hội thi,
30 liên hoan được tổ chức, đáp ứng nhu cầu
thưởng thức của đông đảo công chúng, đặc
biệt là nhân dân vùng sâu, vùng xa, góp phần
thu hẹp khoảng cách văn hóa và mức hưởng
thụ văn hoá giữa các địa phương trong tỉnh.
1.3. Phát triển sự nghiệp văn học nghệ
thuật:
Nhận thức rõ phát triển văn học nghệ
thuật là góp phần quan trọng trong xây dựng
nền tảng tinh thần xã hội, đáp ứng nhu cầu
thưởng thức, sáng tạo văn hóa của nhân dân,
hướng con người vươn tới các giá trị chân-
thiện-mỹ, Tỉnh uỷ đã quan tâm củng cố Hội
Văn học - Nghệ thuật và chăm lo cho sự
nghiệp phát triển văn học - nghệ thuật của
tỉnh.
Văn hóa soi đường cho quốc dân đi
Chỉ đạo tổ chức thành công 3 kỳ đại hội
của Hội Văn học Nghệ thuật tỉnh vào các
năm 2002, 2007 và năm 2013. Qua các kỳ
đại hội, đã củng cố về tổ chức, bổ sung Điều
lệ, thể hiện đầy đủ hơn tính chất "chính trị -
xã hội - nghề nghiệp" của Hội. Đến nay, Hội
Văn học - Nghệ thuật tỉnh có 130 hội viên,
trong đó có 40 hội viên thuộc các chi hội
chuyên ngành Trung ương, hoạt động trên
các lĩnh vực văn học, mỹ thuật, âm nhạc,
nhiếp ảnh, ca múa. Từ năm 2000 đến nay,
hội viên Hội Văn học - Nghệ thuật tỉnh đã
xuất bản hàng trăm tác phẩm, bao gồm văn
xuôi, truyện ngắn, thơ, mỹ thuật, âm nhạc,
nhiếp ảnh.
Để cổ vũ văn nghệ sỹ, nhà báo sáng tạo,
Tỉnh uỷ, UBND tỉnh phát động và tổ chức
nhiều giải văn học, nghệ thuật, báo chí như:
cuộc thi sáng tác về chủ đề "Học tập và làm
theo tấm gương đạo đức Hồ chí Minh" giai
đoạn 2012-2015; giải báo chí Thương mại -
Du lịch; giải thưởng Văn học - Nghệ thuật
tỉnh; Hội Văn học-Nghệ thuật phát hành Tạp
chí Văn nghệ Bà Rịa - Vũng Tàu... Thông
qua các cuộc thi, hàng trăm tác phẩm được
trao giải thưởng, đã tạo sân chơi cho văn
nghệ sỹ, phản ảnh sinh động cuộc sống và
con người Bà Rịa-Vũng Tàu trong đấu tranh
và xây dựng hoà bình; tuyên truyền chủ
trương chính sách của Đảng, pháp luật của
Nhà nước. Ngoài ra, Hội tổ chức cho văn
nghệ sỹ tham gia triển lãm, liên hoan âm
nhạc, dự thi các loại hình ảnh nghệ thuật, sân
khấu, hội hoạ, văn - thơ, báo chí; tổ chức trại
sáng tác; Ngày Thơ Việt Nam... Trong các
tác phẩm đạt giải và tuyển chọn xuất bản,
Trang 93
Sưu tập chuyên đề
một số tác phẩm được dư luận đánh giá cao
như Tổ khúc giao hưởng "Côn Đảo" - bản
giao hưởng hợp xướng có giá trị lớn về âm
nhạc, đồng thời thể hiện được truyền thống
yêu nước của các thế hệ tù nhân Côn Đảo
trong 2 cuộc kháng chiến chống Pháp và
chống Mỹ; tác phẩm nhiếp ảnh "Những cánh
hoa giải nhiệt" được giải thưởng Liên hoan
ảnh nghệ thuật châu Á - Thái Bình Dương;
Hoạ sỹ Văn Ngọc được mời tham gia triển
lãm mỹ thuật tại Mỹ, Pháp...
1.4. Công tác bảo tồn và phát huy giá trị
văn hóa:
Trên tinh thần "Di sản văn hoá là tài sản
vô giá, gắn kết cộng đồng dân tộc, là cốt lõi
của bản sắc văn hoá dân tộc, cơ sở để sáng
tạo những giá trị mới và giao lưu văn hoá",
những năm qua, công tác bảo tồn và phát
huy các di sản văn hóa (DSVH) của tỉnh đã
phát huy hiệu quả; nhiều DSVH vật thể và
phi vật thể được bảo tồn, tôn tạo và phát huy
giá trị.
Tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu hiện có 44 di
tích được công nhận và xếp hạng cấp quốc
gia và cấp tỉnh (01 di tích cấp quốc gia đặc
biệt - nhà tù Côn Đảo, 29 di tích cấp quốc
gia, 14 di tích cấp tỉnh), 177 công trình kiến
trúc cổ dân gian truyền thống; nhiều di tích
lịch sử văn hoá quan trọng đã được trùng tu
tôn tạo, phát huy giá trị di sản văn hoá danh
lam thắng cảnh trở thành những điểm du lịch
hấp dẫn du khách trong, ngoài tỉnh và du
khách quốc tế. Điển hình như di tích quốc
gia đặc biệt Nhà tù Côn Đảo; di tích cách
mạng Căn cứ Núi Dinh; Căn cứ Minh Đạm;
Trận địa Pháo cổ - Hầm thuỷ lôi Núi Lớn;
Văn hóa soi đường cho quốc dân đi
Địa đạo Long Phước; Khu lưu niệm Anh
hùng LLVTND Võ Thị Sáu; Di tích Bạch
Dinh; Di tích Nhà Lớn Long Sơn; Đình thần
Thắng Tam; Dinh Cô Long Hải...
Bên cạnh đó, Bà Rịa -Vũng Tàu là địa
phương có nhiều di tích khảo cổ học. Trong
15 năm qua, hàng ngàn hiện vật, di vật văn
hóa có giá trị được điều tra, phát hiện, khai
quật như di chỉ khảo cổ Hòn Cau (huyện Côn
Đảo); Giồng lớn Long Sơn; hơn 1.000 tư
liệu, hiện vật khác gồm: văn hóa dân gian,
dân tộc học, tiêu bản động, thực vật quý
hiếm, hiện vật kháng chiến, các sự kiện văn
hóa, chính trị của tỉnh ...
Cùng với nhiệm vụ bảo tồn các di sản
văn hóa vật thể, công tác sưu tầm, nghiên
cứu các di sản văn hóa phi vật thể, các giá trị
văn hoá của đồng bào các dân tộc thiểu số
cũng được chú trọng. Một số Đề án nâng cấp
lễ hội văn hóa như: Lễ hội Cầu Ngư, Lễ hội
Nghinh Cô, Lễ hội Trùng Cửu Long Sơn,
Nghệ thuật tuồng cổ, ngôn ngữ dân tộc Châu
Ro... được nghiên cứu, bảo tồn và phát huy
nhằm làm phong phú thêm đời sống tinh
thần và từng bước tạo ra những sản phẩm du
lịch độc đáo của địa phương.
1.5. Phát triển sự nghiệp khoa học -
công nghệ, giáo dục - đào tạo:
- Sự nghiệp khoa học công nghệ:
Trên quan điềm hoạt động khoa học xã
hội - nhân văn, khoa học tự nhiên và công
nghệ góp phần giải quyết những vấn đề đặt
ra trên lĩnh vực văn hoá, trong 15 năm qua,
đã có 217 đề tài, dự án cấp tỉnh, gần 500 đề
tài cấp ngành và doanh nghiệp được nghiên
cứu, triển khai.
Trang 94
Sưu tập chuyên đề
Các đề tài về lĩnh vực khoa học xã hội
đã được chứng nhận như “Lễ hội dân gian
của ngư dân ven biển", "Khảo cứu Long
Sơn, tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu", "Nghiên cứu và
phục dựng nghệ thuật biểu diễn dân gian và
truyền thống tỉnh Bà Rịa -Vũng Tàu phục vụ
du lịch"; đặc biệt, đề tài "Nghiên cứu, phục
chế súng thần công và nghi thức bắn súng
thần công", đã đăng ký độc quyền, khẳng
định thương hiệu du lịch độc đáo trong dịp
khai hội Văn hóa-Du lịch hàng năm; các đề
tài khoa học tự nhiên, đã cung cấp những
luận cứ khoa học phục vụ công tác nghiên
cứu, lập quy hoạch toàn tỉnh; làm cơ sở lập
dự án phát triển trên các lĩnh vực phát triển
kinh tế, xã hội, an ninh quốc phòng; các đề
tài công nghệ ứng dụng trong phát triển chăn
nuôi, trồng trọt; quản lý và vệ sinh đô thị,
chống xói lở...
Nhìn chung, sự nghiệp phát triển khoa
học, công nghệ đã trực tiếp và gián tiếp góp
phần phát triển kinh tế - xã hội, nâng cao mọi
mặt đời sống vật chất, văn hoá tinh thần của
nhân dân; phục vụ công nghiệp hóa, hiện đại
hóa và mở ra hướng đi mới cho doanh
nghiệp khoa học công nghệ trong thời kỳ hội
nhập kinh tế quốc tế.
- Sự nghiệp giáo dục đào tạo:
Sự nghiệp giáo dục đào tạo tập trung vào
các mục tiêu chính là đào tạo con người Việt
Nam trong giai đoạn cách mạng mới và nâng
cao dân trí.
Nghị quyết Đại hội Đảng bộ các nhiệm
kỳ III, IV, V đều đề ra nhiệm vụ cụ thể đối
với ngành Giáo dục - Đào tạo. Thực hiện
Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh, ngành
Văn hóa soi đường cho quốc dân đi
Giáo dục thông qua các phong trào: "Dạy tốt,
học tốt", "Mỗi thầy cô là một tấm gương
sáng cho học sinh noi theo", thông qua hoạt
động của Đoàn thanh niên, Đội Thiếu niên
Tiền phong, hoạt động ngoại khoá về nguồn,
tổ chức Lễ báo công dâng Bác; các cuộc thi
tìm hiểu về lịch sử địa phương... đã giáo dục
học sinh tinh thần yêu quê hương, đất nước,
giáo dục truyền thống cách mạng, niềm tự
hào dân tộc, ý thức tự học, tự rèn, tự phấn
đấu vươn lên vì tương lai của bản thân và
tiền đồ của dân tộc.
Một số công trình văn hoá-lịch sử có giá
trị, gắn với sự kiện và con người của mảnh
đất Bà Rịa - Vũng Tàu đã và đang được sử
dụng trong nhà trường, để giáo dục truyền
thống cách mạng, bồi đắp niềm tự hào và ý
chí vươn lên trong giai đoạn phát triển mới
của đất nước như: Đền thờ và Nhà lưu niệm
Liệt sĩ Võ Thị Sáu (huyện Đất Đỏ); Tượng
đài Chiến thắng Bình giã (huyện Châu Đức);
các tác phẩm "Nhà tù Côn Đảo 1862-1975",
"Côn Đảo - di tích lịch sử và danh thắng","
Đường Hồ Chí Minh trên biển Bà Rịa-Vũng
Tàu", "Chiến dịch Bình Giã- cột mốc lịch sử
đáng ghi nhớ", "Tiến công và nổi dậy giải
phóng Bà Rịa-Vũng Tàu 1975" ...
Song song với công tác giáo dục nhân
cách cho học sinh, ngành Giáo dục không
ngừng mở rộng quy mô đào tạo cả về số
lượng trường lớp và loại hình đào tạo; kết
hợp giữa đầu tư của nhà nước và xã hội hoá,
ngành đã tăng dần tỷ lệ các cháu độ tuổi nhà
trẻ, mẫu giáo được đến trường; huy động
100% các cháu trong độ tuổi vào lớp 1; xoá
hoàn toàn ca 3; phấn đầu tăng tỷ lệ học sinh
Trang 95
Sưu tập chuyên đề
tốt nghiệp và vào đại học; tự đào tạo và liên
kết đào tạo các hệ trung cấp, cao đẳng và đại
học, cung cấp nguồn nhân lực phục vụ cho
sự nghiệp phát triển chung của tỉnh.
Tính đến nay, toàn tỉnh có 01 trường đại
học, 06 trường cao đẳng, 06 trường trung cấp
và 25 trung tâm dạy nghề. Hệ giáo dục phổ
thông có 395 trường, trong đó có 135 trường
đạt chuẩn quốc gia. 100% huyện, thành phố
đều có từ 3 trường trung học phổ thông trở
lên (riêng thành phố Vũng Tàu có 8 trường);
hầu hết các xã, phường có trường trung học
cơ sở; cấp các xã, phường có từ 1 trường tiểu
học trở lên; khối trường chuyên biệt cũng
được quan tâm đầu tư, với 01 trường PTTH
chuyên - quy mô 1.400 học sinh; 02 trường
nuôi dạy trẻ khuyết tật; 01 trường nội trú
dành cho con em đồng bào dân tộc; hệ thống
trung tâm giáo dục thường xuyên cũng từng
bước hoàn thiện, 5/8 huyện, thành phố đã có
cơ sở khang trang.
Năm 2003, tỉnh đã đạt chuẩn phổ cập
giáo dục tiểu học đúng độ tuổi; năm 2004 đạt
chuẩn giáo dục phổ cập giáo dục trung học
cơ sở, đi trước cả nước từ 3 đến 5 năm. Đây
là bước tiến hết sức quan trọng về trình độ
dân trí, đóng vai trò quan trọng trong xây
dựng nần tảng văn hoá tinh thần của xã hội.
1.6. Phát triển đi đôi với quản lý hệ
thống thông tin đại chúng:
Trên địa bàn tỉnh hiện có 2 cơ quan báo
chí là Đài Phát thanh - Truyền hình và Báo
Bà Rịa - Vũng Tàu; 2 trang thông tin điện tử
tổng hợp của các cơ quan trên và Cổng thông
tin điện tử tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu; ngoài ra
còn 9 trang thông tin điện tử tổng hợp của
Văn hóa soi đường cho quốc dân đi
các cơ quan, tổ chức; 07 đài truyền thanh cấp
huyện, thành phố; 82 đài truyền thanh xã,
phường, thị trấn; 90 % dân số trên địa bàn
được xem đài truyền hình; hệ thống truyền
thanh không dây phủ sóng phát thanh đến
100% dân cư. Báo Bà Rịa - Vũng Tàu hàng
năm phát hành khoảng 350 số, mỗi số
khoảng 4.000 tờ; lượng truy cập trang thông
tin điện tử của Báo, Đài khoảng trên 1 triệu
lượt /tháng. Ngoài ra, các sở, ban, ngành, địa
phương phát hành nhiều đặc san, tạp chí,
thông tin chuyên ngành, phục vụ công tác
tuyên truyền và góp phần tăng mức hưởng
thụ văn hoá cho nhân dân. So với thời điểm
bắt đầu thực hiện NQTW5, thì đó là một sự
phát triển vượt bậc cả về số và chất lượng.
Báo Bà Rịa-Vũng Tàu, Đài Phát thanh -
Truyền hình là tiếng nói của Đảng bộ, chính
quyền và nhân dân trong tỉnh, cầu nối giữa
Đảng, Nhà nước với nhân dân, luôn bám sát
tôn chỉ, mục đích của tờ báo, thực hiện tốt
công tác tuyên truyền nhiệm vụ chính trị của
địa phương; định hướng dư luận xã hội về
các sự kiện, vấn đề thời sự của tỉnh, của đất
nước và thế giới; góp phần quảng bá hình
ảnh, tiềm năng, thế mạnh của tỉnh. Thông
qua chuyên trang, chuyên mục, báo, đài góp
phần giáo dục truyền thống cách mạng,
tuyên truyền quan điểm, đường lối, chính
sách của Đảng và Nhà nước; phát hiện và
phản ánh những vấn đề bức xúc trong đời
sống, tâm tư nguyện vọng của người dân địa
phương, tuyên truyền cổ vũ các hoạt động xã
hội từ thiện, gương "người tốt, việc tốt", cổ
vũ lối sống đẹp, nếp sống văn minh, văn hoá.
Trang 96
Sưu tập chuyên đề
Thực hiện Nghị quyết Trung ương 5 -
khoá X về “Công tác tư tưởng, lý luận và
báo chí trước yêu cầu mới”, tỉnh từng bước
tăng cường trang thiết bị hiện đại cho Báo,
Đài Phát thanh - Truyền hình; đội ngũ
phóng viên không ngừng lớn mạnh về số
lượng, ngày càng nâng cao trình độ chính
trị, trình độ nghề nghiệp, thể hiện tốt vai trò
xung kích trên mặt trận báo chí. Hội Nhà
báo, phát huy vai trò của một tổ chức chính
trị, xã hội nghề nghiệp, thường xuyên tổ
chức các cuộc hội thảo, toạ đàm, các giải
báo chí, phát hành tạp chí... là diễn đàn để
hội viên trau dồi đạo đức nghề nghiệp, kinh
nghiệm làm báo, xác định nhiệm vụ trọng
tâm ở từng thời kỳ, trên cơ sở đó cho ra đời
những tác phẩm, bài viết có tác động xã hội
tích cực, phục vụ bạn đọc và tuyên truyền
nhiệm vụ chính trị của địa phương.
1.7. Bảo tồn, phát huy và phát triển văn
hóa các dân tộc thiểu số:
Với 21 dân tộc anh em, chiếm 3% dân số
toàn tỉnh, trong đó có dân tộc cư trú từ
những ngày đầu thành lập vùng đất này, có
dân tộc cùng vào sinh ra tử với Đảng, với
cách mạng trong hai cuộc kháng chiến giành
độc lập dân tộc, việc bảo tồn các giá trị văn
hóa truyền thống của các dân tộc thiểu số
không chỉ là nhiệm vụ ngăn chặn sự mai một
của di sản văn hóa dân tộc thiểu số, đặc biệt
là các di sản văn hóa phi vật thể, mà còn
mang ý nghĩa quan trọng đối với lịch sử ra
đời và quá trình lãnh đạo đấu tranh cách
mạng của Đảng bộ tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu.
Văn hóa soi đường cho quốc dân đi
Ngoài việc thực hiện các chương trình
quốc gia, ban hành và tổ chức thực hiện các
chính sách về giáo dục, y tế riêng cho đồng
bào dân tộc thiểu số, nhiều công trình, đề án
về văn hoá được triển khai, thực hiện. Cấp
tỉnh, đã thực hiện công trình nghiên cứu, sưu
tầm vốn văn nghệ dân gian; phục dựng Lễ
hội Yangva (Thần Lúa), Yangri (Thần Rừng)
của người Châu Ro; công trình “Nghiên cứu,
biên soạn từ điển Việt - Châu Ro”, dự kiến
sẽ được xuất bản thành cuốn từ điển phục vụ
cho giáo viên, học sinh các trường dân tộc
nội trú và việc nghiên cứu văn hóa Châu Ro;
nghiên cứu, phục dựng Lễ hội Miếu Bà Ngũ
Bang của cộng đồng người Hoa. Cùng với
việc bảo tồn văn hoá phi vật thể, những năm
qua tỉnh còn xây dựng và đưa vào sử dụng 2
nhà văn hoá cho đồng bào dân tộc Châu Ro
(huyện Châu Đức, Đất Đỏ), đầu tư trang thiết
bị phục vụ sinh hoạt văn hoá, đồng thời lựa
chọn con em đồng bào Châu Ro có năng
khiếu theo học các lớp nghệ thuật; mời nghệ
nhân, các nhà nghiên cứu văn hoá dạy chữ
viết, sưu tầm và phục hồi nghệ thuật múa,
các trò chơi dân gian của dân tộc Châu Ro.
Việc triển khai đồng bộ các chủ trương,
chính sách phát triển kinh tế - văn hoá - xã
hội cho đồng bào các dân tộc thiểu số của
tỉnh, đã đem lại hiệu quả tích cực về nâng
cao đời sống, thu hẹp khoảng cách mọi mặt
giữa đồng bào dân tộc với người kinh, đồng
thời bảo tồn và phát huy tốt giá trị đặc sắc
của văn hoá các dân tộc thiều số.
1.8. Chính sách văn hóa đối với tôn giáo:
Trang 97
Sưu tập chuyên đề
Thực hiện nhất quán chính sách đại đoàn
kết dân tộc, Tỉnh uỷ, UBND tỉnh chỉ đạo, tạo
điều kiện cho các tổ chức tôn giáo có đông
tín đồ, tiến hành đại hội, bầu Ban trị sự, Ủy
ban đoàn kết công giáo hoạt động theo đúng
pháp luật. Hàng năm, vào các dịp lễ hội của
các tôn giáo như lễ Phật đản (Phật giáo),
Giáng sinh (Thiên chúa giáo)... các cấp uỷ
đảng, chính quyền, Mặt trận Tổ quốc đi
thăm, chúc mừng chức sắc và các cơ sở tôn
giáo; đồng thời lễ Phật đản, lễ Giáng sinh
cũng đã trở thành sinh hoạt văn hóa của cả
cộng đồng dân cư.
Chính quyền và đoàn thể các cấp, đặc
biệt ở cơ sở đã phối hợp chặt chẽ với các vị
chức sắc tuyên truyền chủ trương, chính
sách, pháp luật của Đảng và Nhà nước; vận
động đồng bào có đạo, tín đồ các tôn giáo
tích cực tham gia phong trào "Toàn dân đoàn
kết xây dựng đời sống văn hóa", phát triển
kinh tế - xã hội, nhân đạo từ thiện ở địa
phương; thực hiện tốt trách nhiệm công dân,
sống tốt đời đẹp đạo. Khuyến khích, tạo điều
kiện để các nhà thờ vừa là nơi hành đạo, vừa
là điểm sinh hoạt văn hóa; các họ đạo có sân
bóng đá, sân biểu diễn văn nghệ phục vụ nhu
cầu vui chơi, thi đấu thể thao và hoạt động
văn hoá, văn nghệ cho nhân dân.
Đặc biệt, nhận rõ thế mạnh của các cơ
sở tôn giáo là tổ chức các hoạt động xã hội,
từ thiện, cấp uỷ, chính quyến các cấp tạo
điều kiện và khuyến khích nhà chùa tổ chức
bếp ăn tình thương tại các bệnh viện lớn,
cung cấp miễn phí bữa ăn cho bệnh nhân
nghèo; tổ chức quyên góp ủng hộ thiên tai,
bão lụt và người nghèo, cơ nhỡ; khuyến
Văn hóa soi đường cho quốc dân đi
khích và tạo điều kiện cho các cơ sở Thiên
chúa giáo tổ chức giữ trẻ, mở lớp mẫu
giáo..., góp phần giảm bớt áp lực về trường,
lớp cho khu vực nhà trẻ, mẫu giáo của
ngành Giáo dục hiện nay.
Hiểu rõ chủ trương, chích sách của Đảng
và Nhà nước, hưởng ứng các phong trào của
địa phương, bà con tín đồ các tôn giáo đã
góp phần xây dựng khối đoàn kết trong cộng
đồng dân cư, giữ vững an ninh chính trị, trật
tự, an toàn xã hội, ngăn chặn các hoạt động
lợi dụng tôn giáo, tín ngưỡng để phá hoại
đoàn kết dân tộc.
1.9. Mở rộng hợp tác quốc tế về
văn hóa:
Với lợi thế là đầu mối giao lưu quan
trọng về đường biển; một trong những trung
tâm du lịch lớn của cả nước, đặc biệt là hợp
tác đầu tư với nhiều quốc gia trên thế giới,
nhất là lĩnh vực dầu khí, tỉnh Bà Rịa - Vũng
Tàu đã chú trọng đầu tư nhiều hoạt động để
giới thiệu văn hóa, đất nước và con người
Việt Nam với bạn bè thế giới.
Ngoài các sự kiện văn hoá thường niên
của địa phương, tỉnh tổ chức thành công
nhiều sự kiện văn hoá - thể thao quốc tế như:
giải Vô địch Cờ vua trẻ thế giới; Chung kết
cuộc thi Hoa hậu quý bà đẹp và thành đạt thế
giới; Liên hoan văn hóa ẩm thực thế giới;
giải Bóng chuyền nữ quốc tế; Festival Diều
quốc tế...; thường xuyên giới thiệu hình ảnh
và các hoạt động của tỉnh trên kênh truyền
hình VTV4, Website của tỉnh. Đồng thời,
nằm trong khuôn khổ các chương trình hợp
tác và giao lưu quốc tế về văn hoá, Đoàn Ca
Múa Nhạc của tỉnh cũng được mời tham gia
Trang 98
Sưu tập chuyên đề
Liên hoan nghệ thuật tại Italia; biểu diễn
giao lưu văn hóa tại Hàn Quốc, Vương Quốc
Bỉ; tham gia tuần lễ văn hóa tại Thái Lan.
Đoàn Xiếc -Ảo thuật Vũng Tàu tham gia
Liên hoan Xiếc Quốc tế...
Thông qua hoạt động đối ngoại nhân
dân, hoạt động của các hội hữu nghị Việt
Nam với bè bạn các nước, con người, văn
hoá, truyền thống tốt đẹp của Việt Nam nói
chung, nét văn hoá riêng của Bà Rịa - Vũng
Tàu cũng được giới thiệu, quảng bá tích cực,
đồng thời đã tạo cơ hội giao lưu, tiếp cận với
nhiều nền văn hóa của các nước trong khu
vực và quốc tế.
1.10 Củng cố, xây dựng thiết chế
văn hóa:
Ngoài hệ thống văn bản của Tỉnh uỷ,
UBND tỉnh lãnh đạo, chỉ đạo và tổ chức thực
hiện Nghị quyết TW5 - khoá VIII, tính đến
năm 2012, với 6 thiết chế văn hoá cấp tỉnh; 8
trung tâm văn hoá và 8 thư viện cấp huyện;
82 trung tâm văn hoá học tập cộng đồng cấp
xã, hệ thống thiết chế văn hoá từ tỉnh đến cơ
sở được đầu tư củng cố, từng bước hoàn
thiện. Các thiết chế văn hoá đã tạo điều kiện
cho thanh, thiếu niên, đoàn viên, hội viên các
đoàn thể và các tầng lớp nhân dân tham gia
các hoạt động văn hoá; tiếp cận với kiến thức
và kinh nghiệm sản xuất, kinh doanh; tìm
hiểu chủ trương, chính sách, pháp luật của
Đảng và Nhà nước; giao lưu gắn kết cộng
đồng, làm phong phú thêm đời sống văn hoá
tinh thần của nhân dân.
Cấp tỉnh bao gồm, Thư viện, Trung tâm
văn hoá, Bảo tàng tỉnh, Bảo tàng Côn Đảo,
hậu cứ Đoàn ca múa nhạc, Nhà thi đấu đa
Văn hóa soi đường cho quốc dân đi
năng. Tất cả các thiết chế trên đều đã có cơ
sở vật chất và hoạt động tốt nhiều năm nay.
Tuy nhiên, để đáp ứng yêu cầu phục vụ ngày
càng tốt hơn, đồng thời thực hiện chủ trương
chuyển Trung tâm Hành chính - Chính trị
tỉnh về thành phố Bà Rịa, một số thiết chế
được đầu tư xây mới tại thành phố Bà Rịa.
Cụ thể như: Thư viện tỉnh được xây dựng và
đi vào hoạt động từ năm 2010, với tổng diện
tích 12.000m2, kinh phí 70 tỷ đồng, thiết kế
và trang bị hiện đại vào bậc nhất khu vực
phía Nam tính đến thời điểm hiện nay; trung
tâm Văn hoá tỉnh khánh thành cuối năm
2011, với diện tích xây dựng 40.000m2, tổng
mức đầu tư 106,46 tỷ đồng, có phòng sinh
hoạt cho các loại hình văn hoá, hồ bơi, nhà
thi đấu ... đáp ứng nhu cầu sinh hoạt văn hoá,
rèn luyện thể thao cho mọi đối tượng; Bảo
tàng tỉnh khởi công xây dựng năm 2011,
tổng diện tích 12.100m2, tổng mức đầu tư
139 tỷ đồng; Bảo tàng Côn Đảo hoàn thành
giai đoạn 1 năm 2011 (tại Côn Đảo), diện
tích xây dựng 2.850m2. tổng mức đầu tư 65
tỷ đồng; Hậu cứ Đoàn Ca múa nhạc của tỉnh
khởi công năm 2011, diện tích 2.850m2, tổng
mức đầu tư 45 tỷ đồng.
Ngoài ra, năm 1998 tỉnh đầu tư 50 tỷ
đồng xây dựng Trung tâm huấn luyện và thi
đấu TDTT, đưa vào sử dụng từ năm 2000;
Trung tâm phục vụ yêu cầu tổ chức các giải
đấu của tỉnh và các sự kiện văn hoá, thể thao
tầm cỡ quốc gia và quốc tế; đồng thời làm
nhiệm vụ tuyển chọn, đào tạo nguồn nhân
lực và tài năng thể thao cho tỉnh.
Cấp huyện, thành phố, 8/8 huyện, thành
phố có trung tâm văn hoá, trong đó 4/8 trung
Trang 99
Sưu tập chuyên đề
tâm được đầu tư xây mới, quy mô hiện đại,
với kinh phí hàng ngàn tỷ động; 3/8 huyện
đang xây dựng; Trung tâm văn hoá thành
phố Vũng Tàu đang lập quy quy hoạch
chuẩn bị khởi công. Hoạt động của các trung
tâm văn hoá, đáp ứng yêu cầu về tuyên
truyền nhiệm vụ chính trị, và thông qua sân
khấu hoá hàng ngàn chương trình thông tin
lưu động, đã đáp ứng nhu cầu giải trí lành
mạnh cho nhân dân.
Hệ thống thư viện huyện với hàng ngàn
đầu sách các loại, hoạt động ổn định, hầu hết
được xây mới hoặc nâng cấp, phục vụ nhu
cầu đọc và tra cứu của học sinh, sinh viên và
nhân dân.
Cấp xã, phường, thị trấn, hiện có 82/82
đơn vị thành lập được Trung tâm văn hoá
học tập cộng đồng (VHHTCĐ), trong đó
71/82 xã có trụ sở riêng; đơn vị có diện tích
nhỏ nhất là 50m2 và lớn nhất là 11.000m2..
100% Trung tâm VHHTCĐ có Ban chủ
nhiệm và bộ máy hoạt động từ 4-7 người;
kinh phí hoạt động thường xuyên từ 100
triệu - 125 triệu đồng/năm. Mô hình Trung
tâm VHHTCĐ phát huy tác dụng tốt, vừa là
sân chơi cho trẻ em, nơi tập luyện thể thao,
sinh hoạt văn hoá văn nghệ, nơi đọc sách
báo, tổ chức các hội thi..., đáp ứng nhu cầu
hưởng thụ văn hoá, nâng cao đời sống tinh
thần cho nhân dân, góp phần hình thành mô
hình "xã hội học tập".
2. Kết quả thực hiện 4 nhóm giải pháp:
2.1. Nâng cao hiệu quả lãnh đạo của
Đảng trên lĩnh vực văn hoá:
Thông qua việc triển khai, quán triệt
nghị quyết, chương trình hành động các chỉ
Văn hóa soi đường cho quốc dân đi
thị, kết luận của Trung ương, Bộ Chính trị và
Tỉnh uỷ, hầu hết các cấp uỷ đảng, chính
quyền, đội ngũ cán bộ làm công tác văn hoá
của tỉnh đã nhận thức được Nghị quyết
Trung ương 5 là chiến lược phát triển văn
hoá của Đảng trong thời kì mới, hiểu rõ hơn
văn hoá là bộ phận trọng yếu trong mục tiêu
xây dựng đất nước "dân giàu, nước mạnh, xã
hội dân chủ, công bằng, văn minh".
Với nhận thức đó, 15 năm qua, cùng với
công cuộc đổi mới đất nước, Đảng bộ và
chính quyền các cấp đã quan tâm lãnh đạo,
chỉ đạo các hoạt động trên lĩnh vực văn hóa;
kịp thời ban hành văn bản triển khai các chỉ
thị, nghị quyết của Trung ương về văn hóa;
thông qua ngành Văn hóa, Mặt trận Tổ quốc
và các đoàn thể chính trị, đưa nội dung xây
dựng văn hóa đến từng hộ gia đình, từng địa
bàn dân cư; đầu tư nguồn lực cho phát triển
kinh tế - xã hội, bảo đảm an ninh chính trị,
trật tự an toàn xã hội, nâng cao đời sống, dân
trí, mức hưởng thụ văn hóa cho nhân dân.
Bên cạnh đó, Tỉnh ủy tăng cường chỉ đạo
công tác kiểm tra, giám sát; đưa vào chương
trình kiểm tra, giám sát hàng năm về việc
học tập chỉ thị, nghị quyết của Đảng; đạo
đức, lối sống của cán bộ, đảng viên theo tư
tưởng, tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh; đẩy
mạnh giáo dục đạo đức, lối sống cho thế hệ
trẻ thông qua các phong trào: Thanh niên
tình nguyện, Thanh niên làm theo lời Bác,
thắp nến tri ân anh hùng liệt sỹ, về nguồn, thi
tìm hiểu "Tự hào sử xanh Bà Rịa - Vũng
Tàu"... Qua đó, đạo đức, lối sống, ý thức độc
lập dân tộc, lòng yêu quê hương đất nước, ý
thức phấn đấu xây dựng quê hương giàu đẹp,
Trang 100
Sưu tập chuyên đề
ý thức vươn lên lập thân, lập nghiệp, làm
giàu chính đáng của mọi công dân được phát
huy. Những giá trị văn hóa và chuẩn mực
đạo đức mới từng bước được hình thành và
phát triển. Những việc làm thiết thực hướng
về cội nguồn dân tộc, tưởng nhớ các bậc tiền
nhân, anh hùng liệt sĩ, đền ơn đáp nghĩa, toàn
dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa, tôn
vinh những tấm gương hiếu học, những điển
hình tiêu biểu ông - bà, cha - mẹ gương mẫu,
cháu con hiếu thảo đã trở thành những phong
trào quần chúng rộng lớn, góp phần tích cực
xây dựng đời sống văn hóa, nâng cao dân trí,
thúc đẩy kinh tế - xã hội phát triển, phục vụ
có hiệu quả công cuộc xây dựng và phát triển
của địa phương.
2.2. Ban hành và thực hiện các chính
sách văn hóa:
Chính sách về văn hóa thể hiện trong
Nghị quyết Đại hội Đảng bộ nhiệm kỳ và cụ
thể hóa bằng mục tiêu, nhiệm vụ phát triển
kinh tế - xã hội hàng năm. Bên cạnh đó, Tỉnh
ủy ban hành Nghị quyết chuyên đề "Xóa đói
giảm nghèo" từng giai đoạn, nâng mức
chuẩn nghèo của tỉnh từ 1,2 - 1,5 lần so với
Trung ương; ban hành chính sách riêng đối
với đồng bào dân tộc; đầu tư nguồn lực nâng
cấp hạ tầng giao thông đô thị và nông thôn;
trang bị cơ sở vật chất cho ngành giáo dục
theo hướng kiên cố hóa - hiện đại hóa; xây
dựng các công trình văn hoá, tôn tạo đi tích
lịch sử cách mạng; quy hoạch Trung tâm
Hành chính - Chính trị tỉnh và Trung tâm
hành chính huyện, thành phố và cơ sở gắn
với các thiết chế văn hóa như thư viện,
Trung tâm văn hoá, khu vui chơi giải trí,
Văn hóa soi đường cho quốc dân đi
đảm bảo cảnh quan văn minh, hiện đại...
thông qua đó, nâng cao đời sống vật chất,
trình độ dân trí, mức hưởng thụ văn hóa,
giáo dục truyền thống, đạo lý tốt đẹp của dân
tộc cho thế hệ sau, thu hẹp khoảng cách văn
hóa giữa các địa phương, các dân tộc sinh
sống trên địa bàn.
Thực hiện chủ trương xã hội hóa để hỗ
trợ cho phát triển văn hóa như: liên kết với
các địa phương bạn tổ chức các sự kiện văn
hóa; huy động nguồn lực từ các doanh
nghiệp hỗ trợ tổ chức sự kiện văn hóa - thể
thao tầm cỡ quốc gia, quốc tế; thành lập các
đoàn nghệ thuật tư nhân biểu diễn phục vụ
nhân dân; có chính sách khuyến khích hoạt
động sáng tạo của văn nghệ sỹ, nhà báo, vận
động viên thông qua các hội thi; khen thưởng
tôn vinh những người có nhiều công lao
đóng góp cho sự nghiệp văn hóa, văn nghệ,
thể dục thể thao của địa phương.
Công tác đào tạo nguồn nhân lực phục
vụ nhu cầu phát triển văn hoá được quan tâm
đầu tư: phối hợp với Trường đại học Văn
hóa Hà Nội, Đại học Văn hóa thành phố Hồ
Chí Minh mở 2 lớp đào tạo cho 184 học
viên; 5 lớp trung cấp văn hóa cho 287 cán bộ
văn hóa cơ sở; tổ chức 120 lớp năng khiếu
nghệ thuật cho các đối tượng thanh thiếu
niên; 54 lớp bồi dưỡng nghiệp vụ chuyên
môn cho 2.160 lượt cán bộ văn hóa cơ sở.
2.3. Tăng cường nguồn lực và phương
tiện cho hoạt động văn hóa:
Đầu tư nguồn lực cho hoạt động văn hoá
là yếu tố quan trọng để văn hoá phát triển
sâu rộng. Năm 2004, sau khi sơ kết 5 năm
thực hiện Nghị quyết Trung ương 5, Kết luận
Trang 101
Sưu tập chuyên đề
76-KL/TU, ngày 29/9/2004 của Tỉnh uỷ đã
đặt ra chỉ tiêu cụ thể đến năm 2010 là tăng
đầu tư cho văn hoá hàng năm đạt từ 3% trở
lên trên tổng chi ngân sách đồng thời đẩy
mạnh xã hội hoá hoạt động văn hoá, hoàn
thành việc đầu tư xây dựng thiết chế văn hoá
cấp huyện, xã, nâng cao chất lượng hoạt
động cho 100% trung tâm văn hoá - học tập
cộng đồng, 100% huyện, thị, thành phố có
trung tâm văn hoá.
Thực hiện chỉ tiêu trên, ngân sách hàng
năm giành cho sự nghiệp văn hóa là: giai
đoạn 2000-2005: 266.169.000đ, chiếm 2,12
% tổng chi ngân sách nhà nước; giai đoạn
2006-2010: 515.859.000, chiếm 1,86%; năm
2011: 180.315.000đ, chiếm 2,14%; năm
2012: 202.089.000đ, chiếm 2,25%.
Ngoài nguồn vốn Nhà nước, nguồn vốn
xã hội hoá đầu tư cho phát triển văn hoá
ngày một tăng, việc tu bổ, tôn tạo di tích thu
hút nhiều tổ chức, doanh nghiệp tham gia.
Điển hình như: Tổng công ty cổ phần
Vinaconex trùng tu di tích An Sơn Miếu,
tổng kinh phí 685 triệu đồng; Ngân hàng
Công thương Việt Nam hỗ trợ di tích Sở Cò
200 triệu đồng; UBND TP.Hà Nội hỗ trợ 40
tỷ đồng cho công trình Bảo tàng Côn Đảo
nhân kỷ niệm 1000 năm Thăng Long - Hà
Nội, 20 năm thành lập tỉnh Bà Rịa-Vũng
Tàu. Đặc biệt, Đền thờ liệt sĩ Côn Đảo, diện
tích 2,5ha với tổng mức vốn đầu tư 98 tỉ
đồng là nguồn kinh phí vận động đóng góp,
tài trợ của nhân dân và các doanh nghiệp
trong cả nước. Đối với sự nghiệp giáo dục,
hàng năm ngân sách địa phương đầu tư hơn
500 tỉ đồng để sửa chữa, cải tạo và xây dựng
Văn hóa soi đường cho quốc dân đi
mới trường học; đồng thời huy động các tổ
chức và cá nhân đầu tư theo chủ trương xã
hội hóa, xây mới 300 phòng học mỗi năm.
Nhiều đơn vị tư nhân đã tham gia vào
lĩnh vực văn hóa nghệ thuật như Đoàn xiếc
mô tô bay, Đoàn xiếc ảo thuật, Đoàn múa rối
nước, Đoàn cải lương Kim Thanh, rạp chiếu
phim Cinebox Việt Phú và hàng trăm cơ sở
tư nhân phát hành báo chí, văn hóa phẩm.
Các lễ hội truyền thống ở làng, xã, nơi thờ tự
tín ngưỡng tôn giáo hầu hết do nhân dân bỏ
công sức, tiền của tự tổ chức, dưới sự giám
sát của chính quyền.
Các cơ sở ngoài công lập và các lực
lượng tham gia xã hội hoá hoạt động văn
hoá, bảo đảm từ 30-40% nhu cầu hưởng thụ
văn hoá của nhân dân và chiếm 20 % nguồn
lực đầu tư cho văn hoá.
2.4 Đẩy mạnh phong trào thi đua yêu
nước, gắn với phong trào "Toàn dân đoàn
kết xây dựng đời sống văn hoá":
Các phong trào thi đua yêu nước thực
hiện thắng lợi nhiệm vụ kinh tế - xã hội, an
ninh quốc phòng gắn với xây dựng cơ quan,
doanh nghiệp, khu dân cư, thôn, ấp văn hóa
được chú trọng. Thông qua các hoạt động:
giúp nhau phát triển kinh tế, xóa đói giảm
nghèo; đền ơn đáp nghĩa; phong trào giữ gìn
trật tự văn minh đô thị; toàn dân đoàn kết
tham gia phòng ngừa, phát hiện, tố giác tội
phạm, bài trừ văn hóa phẩm độc hại, ngoại
lai trái với thuần phong mỹ tục của dân tộc
Việt Nam; cảm hóa, giáo dục, cải tạo người
phạm tội tại gia đình và cộng đồng dân cư;
xây dựng khu dân cư, hộ gia đình không có
tội phạm và tệ nạn ma túy, mại dâm,
Trang 102
Sưu tập chuyên đề
HIV/AIDS; phong trào “Xây dựng đời sống
văn hóa, xây dựng cơ quan văn hóa trong
các cấp Công đoàn và trong công nhân, viên
chức, lao động”; phong trào “Phụ nữ tích
cực học tập, lao động sáng tạo, xây dựng gia
đình hạnh phúc”… đã thu hút đông đảo các
tầng lớp xã hội tham gia, huy động được mọi
nguồn lực xã hội chăm lo phát triển văn hóa,
đồng thời với nhiệm vụ phát triển kinh tế và
xây dựng hệ thống chính trị ở địa phương.
Sau 15 năm thực hiện nghị quyết ba kỳ
đại hội, thông qua các phong trào thi đua yêu
nước của cả hệ thống chính trị, Đảng bộ tỉnh
đạt được những thành tựu quan trọng, khá
toàn diện trên tất cả các lĩnh vực chính trị,
kinh tế, văn hóa, xã hội, an ninh quốc phòng.
Kinh tế duy trì tốc độ tăng trưởng cao, GDP
bình quân đầu người - năm 2010 (không tính
dầu thô và khí đốt) đạt mức 5.872 USD, cao
gấp hơn 4 lần mức bình quân chung của cả
nước. Toàn tỉnh có trên 90% hộ gia đình,
thôn, ấp, khu phố đạt chuẩn văn hoá; 42/82
xã, phường, thị trấn đạt danh hiện xã văn
hoá; thành phố Bà Rịa, huyện Côn Đảo là 02
đơn vị cấp huyện đạt chuẩn văn hóa, trong
đó thành phố Bà Rịa là thành phố văn hóa
tiêu biểu toàn quốc.
3. Những hạn chế trong thực hiện Nghị
quyết Trung ương 5 (khoá VIII):
Trong 15 năm, Tỉnh uỷ, UBND tỉnh và
các cơ quan quản lý nhà nước về văn hoá đã
có nhiều nỗ lực trong công tác lãnh đạo, chỉ
đạo, triển khai và tổ chức thực hiện 10 nhiệm
vụ, 4 nhóm giải pháp về văn hoá đề ra trong
Nghị quyết TW5 và đạt được nhiều kết quả
Văn hóa soi đường cho quốc dân đi
tích cực. Tuy nhiên, kết quả còn nhiều mặt
hạn chế:
- Hàng năm, việc rà soát 10 nhiệm vụ, 4
nhóm giải pháp đề ra trong Nghị quyết và
các chỉ thị, nghị quyết của Ban Chấp hành
TW, Bộ Chính trị trên lĩnh vực văn hoá, văn
học, nghệ thuật, lý luận, báo chí chưa được
tiến hành thường xuyên, vì vậy một số nhiệm
vụ, giải pháp chưa được quan tâm chỉ đạo và
tổ chức thực hiện triệt để.
- Việc xây dựng con người Việt Nam
trong giai đoạn mới của cách mạng chưa đáp
ứng yêu cầu đặt ra. Qua kiểm điểm tự phê
bình và phê bình thực hiện NQTW4 về xây
dựng Đảng, vẫn còn một số cán bộ, đảng
viên chưa gương mẫu về đạo đức lối sống,
chưa thực hiện nghiêm túc Chỉ thị 27-
CT/TW trong tổ chức cưới, tổ chức đám tang
người thân; một bộ phận thanh niên thiếu ý
thức chính trị, ngại học tập trau dồi kiến thức
lý luận, chính trị; một bộ phận công chức
trong các cơ quan quản lý nhà nước, thiếu
trách nhiệm, nhũng nhiễu dân.
- Xây dựng môi trường văn hoá đã đạt
hiệu quả tích cực; tuy nhiên, tình trạng ma
tuý, mại dâm, mê tín dị đoan, tội phạm, tai
nạn giao thông... vẫn là những vấn đề gây
bức xúc xã hội; việc bình xét, công nhận cơ
quan, đơn vị, doanh nghiệp văn hoá chưa
được thực hiện nề nếp; chất lượng một bộ
phận gia đình, thôn, ấp, khu phố, xã, phường
văn hoá chưa bền vững; thực hiện Chỉ thị 27
của Bộ Chính trị về nếp sống văn minh, nhất
là trong việc cưới, việc tang chưa triệt để,
tình trạng rải vàng mã, đám tang để nhiều
ngày, tiệc cưới lãng phí, thương mại hoá
Trang 103
Sưu tập chuyên đề
hoặc đi lệch mục đích ban đầu của lễ hội vẫn
còn khá phổ biến.
- Trên lĩnh vực văn học - nghệ thuật, báo
chí còn thiếu những tác phẩm có giá trị cao
về tư tưởng và nghệ thuật phản ảnh vùng đất
và con người Bà Rịa-Vũng Tàu, về sự
nghiệp CNH-HĐH của địa phương; chưa chú
trọng đúng mức việc phát hiện, biểu dương
các nhân tố mới, điển hình tiên tiến, gương
người tốt, việc tốt; một số chương trình,
chuyên mục chưa đạt chất lượng cao.
- Bảo tồn và phát huy các di sản văn hoá
đã đạt được những kết quả nhất định, song
hệ thống di tích mới chỉ dừng ở mức bảo
quản nguyên trạng; các di tích lịch sử - văn
hoá chưa được khai thác tốt phục vụ cho phát
triển kinh tế - xã hội; công tác trùng tu, sửa
chữa còn tuỳ tiện.
- Vai trò của khoa học công nghệ, đặc
biệt là lĩnh vực khoa học xã hội và nhân văn
chưa chú trọng yêu cầu phục vụ cho phát
triền văn hoá; việc chuyển giao và ứng dụng
kết quả nghiên cứu khoa học còn hạn chế.
Giáo dục - đào tạo còn nặng chuyển giao
kiến thức, bằng cấp; đầu tư cho giáo dục đạo
lý làm người, ý thức trách nhiệm, nghĩa vụ
công dân, lòng yêu nước, yêu chủ nghĩa xã
hội ... chưa rõ nét và chưa tương xứng.
- Công tác quản lý nhà nước về tôn giáo
còn nhiều hạn chế, tình trạng xây cất, mở
rộng cơ sở thờ tự trái phép, không phép diễn
ra phức tạp.
- Thiết chế văn hoá ở cơ sở, nhất là
Trung tâm VHHTCĐ hoạt động không đồng
đều, nhiều nơi kém hiệu quả; việc hình thành
và quản lý tủ sách do Ban Tuyên giáo Trung
Văn hóa soi đường cho quốc dân đi
ương trang bị cho xã, phường chưa thống
nhất, vì vậy chưa phát huy hết tác dụng như
mục đích đề ra.
4. Nguyên nhân của những hạn chế:
- Trong quá trình tổ chức thực hiện mới
chỉ sơ kết một lần sau 5 năm thực hiện, vì
vậy một số nhiệm vụ đề ra trong nghị quyết
chưa được quán triệt và tổ chức thực hiện
triệt để; một số cấp uỷ Đảng chưa nhận thức
sâu sắc về vai trò của văn hoá là nền tảng
tinh thần của xã hội, vì vậy trong công tác
lãnh đạo, chỉ đạo chưa chú trọng đúng mức
đến lĩnh vực văn hoá; chưa thường xuyên
kiểm tra, giám sát việc thực hiện các
chương trình, kế hoạch thực hiện Nghị
quyết đã đề ra.
- Trong xây dựng con người Việt Nam
mới, một bộ phận cán bộ, đảng viên chưa
thực sự gương mẫu về đạo đức, lối sống, cá
biệt còn vi phạm pháp luật, gây tác động tiêu
cực trong công tác vận động nhân dân xây
dựng đời sống văn hoá nói chung và việc xây
dựng nền tảng văn hoá trong Đảng.
- Mặt trái của nền kinh tế thị trường, hội
nhập quốc tế tác động mạnh đến môi trường
văn hoá; các thủ đoạn diễn biến hoà bình của
các thế lực thù địch nhằm phá hoại nền tảng
tư tưởng của Đảng ta ngày càng tinh vi, thâm
độc; tệ nạn xã hội biến tướng dưới nhiều
hình thức, tác động đến đạo đức, lối sống,
nhất là giới trẻ ...; trong khi đó, nội dung,
hình thức, tiêu chí, tiêu chuẩn gia đình, thôn,
ấp, khu phố, xã, phường văn hoá chưa có sự
bổ sung, điều chỉnh kịp thời; chưa có chế tài
đủ mạnh để thu hồi danh hiệu đã công nhận,
do đó, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc vận
Trang 104
Sưu tập chuyên đề
động "Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống
văn hoá ở khu dân cư"; quy trình công nhận
cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp văn hoá chưa
đồng bộ, một bộ phận, cơ quan, đơn vị,
doanh nghiệp có đăng ký, nhưng chưa được
xét và công nhận đạt chuẩn văn hoá theo
quy định.
- Việc thực hiện Chỉ thị 27 của Bộ Chính
trị về thực hiện nếp sống văn minh trong việc
cưới, việc tang và lễ hội chịu ảnh hưởng
nhiều của phong tục tập quán, văn hoá vùng,
miền, trình độ dân trí, dịch vụ cạnh tranh
không lành mạnh...; một bộ phận cán bộ,
đảng viên chưa thực sự gương mẫu, chưa
tích cực vận động người thân thực hiện đúng
tinh thần Chỉ thị của Bộ chính trị, vì vậy hiệu
quả thực hiện chưa cao.
- Thiết chế văn hóa từ tỉnh đến cơ sở về
cơ bản là khá đầy đủ, tuy nhiên nguồn lực để
duy trì hoạt động và phát huy tác dụng còn
hạn chế; chưa có sự phối hợp đồng bộ của
các cơ quan chức năng trong công tác bảo
tồn, phát huy giá trị di tích, nhất là phục vụ
cho phát triển du lịch.
- Bộ máy tổ chức, đội ngũ cán bộ văn
hoá ở cơ sở thiếu ổn định, chưa chuẩn hoá
trình độ chuyên môn nghiệp vụ; chế độ đãi
ngộ thấp, kinh phí hoạt động khó khăn, một
số phường, xã chưa có trụ sở... ảnh hưởng
đến chất lượng hoạt động của trung tâm văn
hoá học tập cộng đồng.
- Chưa có các đội tuyển chất lượng cao
để tham gia và giành thứ hạng cao ở các hội
thi, hội thao cấp quốc gia.
Văn hóa soi đường cho quốc dân đi
5. Những bài học kinh nghiệm:
Sau 15 năm thực hiện Nghị quyết Trung
ương 5 - khóa VIII, từ những thành công và
hạn chế, có thể rút ra những bài học kinh
nghiệm sau đây:
- Cấp ủy Đảng các cấp và từng cán bộ,
đảng viên cần nhận thức sâu sắc vai trò của
văn hoá đối với sự nghiệp xây dựng và phát
triển đất nước nói chung và đối với mỗi địa
phương. Từ đó, cán bộ, đảng viên gương
mẫu đi đầu trong vai trò lãnh đạo, chỉ đạo
thực hiện các nhiệm vụ về văn hóa; gương
mẫu trong rèn luyện, tu dưỡng phẩm chất
đạo đức, lối sống của bản thân, làm nòng
cốt để xây dựng văn hóa trong đảng và
trong xã hội.
- Đưa cuộc vận động "Toàn dân đoàn kết
xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư" và
trong các cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp trở
thành nhiệm vụ trung tâm, nhiệm vụ chính trị
cốt lõi của cấp ủy cơ sở; cụ thể hóa tiêu chí
gia đình, thôn, ấp, khu phố văn hóa vào
hương ước, quy ước để vận động nhân dân
thực hiện. Hàng năm, thực hiện nghiêm túc
việc rà soát, thu hồi danh hiệu văn hóa đối
với những gia đình, thôn, ấp, xã, phường vi
phạm tiêu chí và thông báo công khai trước
dân.
- Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng
thông qua việc gắn kết các chủ trương, chính
sách về kinh tế, xã hội với phát triển văn
hóa; chú trọng thu hẹp khoảng cách về đời
sống, văn hóa giữa các địa phương, đồng bào
các dân tộc; tăng cường công tác kiểm tra,
giám sát việc thực hiện các chủ trương, chính
sách về văn hóa.
Trang 105
Sưu tập chuyên đề
- Đẩy mạnh công tác xã hội hoá các
hoạt động văn hoá; vận động các tổ chức xã
hội, cá nhân tham gia đầu tư xây dựng các
cơ sở văn hoá và các cơ sở dịch vụ văn hoá,
thể dục, thể thao, văn nghệ; liên kết tổ chức
các sự kiện văn hóa, thể thao lớn... góp phần
xây dựng môi trường văn hóa và không
ngừng nâng cao mức hưởng thụ văn hóa cho
nhân dân.
- Đầu tư nguồn lực cho phát triển sự
nghiệp văn hóa - xã hội, chú trọng các công
trình trọng điểm, đi đôi với đảm bảo hoạt
động của hệ thống thiết chế văn hóa ở cơ sở.
Phần thứ hai
PHƯƠNG HƯỚNG TIẾP TỤC
THỰC HIỆN
NGHỊ QUYẾT TW5 - KHOÁ VIII
TRONG THỜI GIAN TỚI
1- Tiếp tục tuyên truyền, quán triệt sâu
sắc Nghị quyết Trung ương 5 - khoá VIII và
các chỉ thị, nghị quyết, kết luận của Ban
Chấp hành TW, Bộ Chính trị về văn hoá, văn
học, nghệ thuật, báo chí trong cán bộ, đảng
viên và các tầng lớp nhân dân; đặc biệt nhấn
mạnh vai trò, vị trí của văn hoá trong việc
xây dựng nền tảng tinh thần của xã hội, tạo
động lực đảm bảo cho sự phát triển bền vững
của địa phương.
2- Đưa vào nghị quyết của cấp ủy các
cấp những nội dung cụ thể hóa 10 nhiệm vụ
và 4 nhóm giải pháp lớn nêu trong Nghị
quyết TW5, để lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện;
gắn chặt nhiệm vụ xây dựng và phát triển
văn hóa với nhiệm vụ xây dựng, chỉnh đốn
Đảng, phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm an
Văn hóa soi đường cho quốc dân đi
ninh quốc phòng và xây dựng hệ thống chính
trị vững mạnh toàn diện.
3- Tiếp tục tổ chức thực hiện có hiệu quả
việc "Học tập và làm theo tấm gương đạo
đức Hồ Chí Minh"; chú trọng xây dựng tư
tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, trước hết
là trong các tổ chức Đảng, Nhà nước, trong
các đoàn thể quần chúng và trong từng gia
đình; nghiêm trị tội phạm, ngăn chặn các sản
phẩm văn hoá độc hại, lai căng, không phù
hợp với thuần phong mỹ tục của dân tộc;
thực hiện nếp sống văn minh trong việc cưới,
việc tang, lễ hội; đẩy lùi các tệ nạn cờ bạc,
mại dâm, ma tuý, gây rối trật tự công cộng,
xây dựng đời sống văn hoá lành mạnh, văn
minh cả ở đô thị và nông thôn.
4- Đẩy mạnh tuyên truyền và phát động
phong trào noi theo gương "người tốt, việc
tốt" trên tất cả các lĩnh vực của đời sống xã
hội, nhằm xây dựng con người mới có đủ
năng lực chuyên môn, phẩm chất chính trị,
đạo đức, nhân cách, lối sống văn hóa, đáp
ứng yêu cầu sự nghiệp công nghiệp hóa -
hiện đại hóa và hội nhập quốc tế.
5- Tiếp tục thực hiện Kế hoạch 88-
KH/TU của Tỉnh ủy, về tiếp tục xây dựng và
phát triển văn học, nghệ thuật trong thời kỳ
mới. Tại điều kiện mọi mặt nhằm khuyến
khích văn nghệ sỹ sáng tạo trên lĩnh vực văn
học, nghệ thuật, vừa tạo ra những sản phẩm
đặc sắc, vừa làm tốt nhiệm vụ tuyên truyền
nhiệm vụ chính trị của địa phương. Tổ chức
thường niên việc giới thiệu, triển lãm, biểu
diễn các tác phẩm văn học, nghệ thuật.
6- Thường xuyên kiện toàn, nâng cao
hiệu lực, hiệu quả hoạt động của Ban Chỉ
Trang 106
Sưu tập chuyên đề
đạo phong trào "Toàn dân đoàn kết xây dựng
đời sống văn hoá" từ tỉnh đến cơ sở, thực sự
trở thành nòng cốt, huy động hệ thống chính
trị và toàn xã hội tham gia thực hiện các
nhiệm vụ văn hoá; gắn việc thực hiện phong
trào "Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống
văn hóa" với việc vận động xây dựng nông
thôn mới; xây dựng văn minh đô thị.
7- Tăng cường đầu tư nguồn lực, đẩy
mạnh xã hội hoá trên lĩnh vực văn hoá, nhằm
huy động tối đa mọi nguồn lực cho xây dựng
và hoạt động của hệ thống thiết chế văn hóa
ở cơ sở, đáp ứng nhu cầu hưởng thụ văn hoá
của nhân dân. Làm tốt hơn nữa công tác
trùng tu, tôn tạo các công trình văn hóa, các
di tích lịch sử cách mạng, tượng đài, nghĩa
trang - đền thờ liệt sỹ, bia tưởng niệm ... để
giáo dục truyền thống cách mạng. Xây dựng
các sản phẩm du lịch mới từ di tích văn hóa,
lịch sử cách mạng, kiến trúc cổ của từng địa
phương.
8- Nâng cao chất lượng phong trào xây
dựng gia đình văn hoá; khu dân cư văn hoá;
cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp đạt chuẩn văn
hoá. Phát huy truyền thống đoàn kết, tương
trợ, giúp đỡ nhau trong cộng đồng, thông qua
các phong trào “Đền ơn đáp nghĩa”, “Uống
nước nhớ nguồn”, chăm sóc các gia đình
chính sách, người có công và công tác nhân
đạo, từ thiện.
9- Thường xuyên kiểm tra, đôn đốc, tổ
chức sơ kết, tổng kết các phong trào văn hoá,
Văn hóa soi đường cho quốc dân đi
các nghị quyết, chỉ thị, kết luận của Đảng về
văn hoá, văn học nghệ thuật, đúc rút kinh
nghiệm, khen thưởng kịp thời những tập thể
và cá nhân có thành tích, chấn chỉnh những
hạn chế, khuyết điểm để việc thực hiện Nghị
quyết Trung ương 5-khoá VIII, Kết luận 76-
KL/TU của Tỉnh uỷ, Nghị quyết 23-NQ/TW
của Bộ Chính trị (khoá X), Kế hoạch 88-
KH/TU của Tỉnh uỷ về văn hoá, văn học,
nghệ thuật tạo được sự chuyển biến tích cực,
sâu rộng, thực chất trong xã hội.
Phần thứ ba
KIẾN NGHỊ, ĐỀ XUẤT:
1- Đề nghị Ban Chấp hành Trung ương
Đảng sau khi tổng kết 15 năm thực hiện
Nghị quyết Trung ương 5 - khóa VIII, tiếp
tục nghiên cứu, ban hành chủ trương và các
nhiệm vụ, giải pháp phù hợp nhằm xây dựng
nền văn hóa Việt Nam phù hợp với điều kiện
và tình hình mới.
2- Tăng cường quản lý và có biện pháp
phòng chống hiệu quả, đối với các hoạt động
trên lĩnh vực thông tin truyền thông có ảnh
hưởng xấu tới môi trường văn hóa.
T/M BAN
THƯỜNG VỤ
PHÓ BÍ THƯ
Phạm Quang KhảI
Trang 107
Sưu tập chuyên đề
THAM LUẬN: NHIỆM VỤ XÂY DỰNG ĐỜI SỐNG VĂN HÓA CƠ SỞ VÀ
NHỮNG VẤN ĐỀ ĐẶT RA
Xây dựng môi trường văn hóa là một
trong mười nhiệm vụ trọng tâm được xác
định trong nghị quyết Trung ương 5 khóa
VIII. Đối với tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu nhiệm
vụ này được cụ thể hóa bằng các nội dung
xây dựng đời sống văn hóa cơ sở và đã được
Tỉnh ủy, UBND tỉnh tập trung chỉ đạo thực
hiện trong hơn 15 năm qua. Được sự cho
phép của ban tổ chức hội nghị, Sở Văn hóa,
Thể thao và Du lịch xin trình bày báo cáo
tham luận nhan đề: “Nhiệm vụ xây dựng đời
sống văn hóa cơ sở và những vấn đề đặt ra".
Trước tiên tôi thay mặt cho toàn thể cán
bộ, công nhân viên ngành Văn hóa, Thể thao
và Du lịch xin được gửi đến quý đại biểu
tham dự hội nghị lời chúc sức khỏe và lời
chào mừng nồng nhiệt nhất.
Kính thưa hội nghị!
Xây dựng đời sống văn hóa cơ sở là một
nhiệm vụ chiến lược, xuyên suốt quá trình
lãnh đạo cách mạng của Đảng. Xây dựng văn
hóa cơ sở là xây dựng nền tảng để giải quyết
các mục tiêu về dân trí, dân khí, dân sinh,
dân tình, dân chủ. Nhiệm vụ chiến lược đó
được cụ thể hóa trong Nghị quyết TW 5 -
khóa VIII, nhằm tạo ra ở cơ sở đời sống văn
hóa phong phú, đáp ứng nhu cầu văn hóa đa
dạng và không ngừng được nâng lên của mọi
tầng lớp nhân dân, hướng đến mục tiêu xây
dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm
đà bản sắc dân tộc.
Văn hóa soi đường cho quốc dân đi
Đơn vị: Sở Văn hóa - Thể thao - Du lịch
Đối với tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu, dưới sự
lãnh đạo của Tỉnh ủy, UBND tỉnh, các cấp,
các ngành đã phối hợp triển khai đồng bộ và
hiệu quả nhiệm vụ xây dựng đời sống văn
hóa cơ sở. Trong đó, nổi bật là phong trào
toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn
hóa, khai thác nội lực từ cơ sở để phát triển
kinh tế - xã hội, đồng thời hướng dẫn nhân
dân sáng tạo các hoạt động văn hóa và
hưởng thụ văn hóa tinh thần ngay tại chỗ.
Tính đến năm 2012, toàn tỉnh có
207.600/222.312 gia đình văn hóa;
509/557 thôn, ấp, khu phố văn hóa; 42/82 xã,
phường, thị trấn được công nhận danh hiệu
văn hóa; 286/407 cơ quan đơn vị đạt danh
hiệu văn hóa. Hệ thống thiết chế văn hóa cơ
sở được đầu tư khép kín toàn tỉnh với 100%
xã, phường, thị trấn, khu phố có Trung tâm
văn hóa – HTCĐ, Đài Truyền thanh, Phòng
đọc sách, Đội Tuyên truyền lưu động… Nếu
như kết quả công nhận danh hiệu văn hóa
cho các gia đình, thôn ấp, khu phố, xã
phường, cơ quan, đơn vị được xem là định
hình các mô hình văn hóa chuẩn của tỉnh, thì
việc tập trung đầu tư các thiết chế văn hóa,
đã đảm nhận tốt vai trò hướng dẫn cho các
hoạt động văn hóa ngay tại cơ sở. Từ thực tế
này chúng ta có thể khẳng định: việc xây
dựng văn hóa cơ sở của tỉnh là khá toàn diện,
đúng hướng và hoàn toàn phù hợp với tình
hình và điều kiện phát triển của tỉnh nhà.
Trang 108
Sưu tập chuyên đề
Chúng tôi xin được phép đưa ra một vài
tín hiệu lạc quan trong quá trình xây dựng
đời sống văn hóa của tỉnh, để làm rõ thêm
nhận định trên, như sau:
Thứ nhất: Đó là sự đổi mới toàn diện
phương thức đưa văn hóa về cơ sở. Thật ra
chúng ta đã tiến hành đưa văn hóa về cơ sở
từ năm 1993 (năm triển khai chương trình
quốc gia đưa văn hóa về cơ sở). Nhưng đó là
phương thức đưa văn hóa về cơ sở theo
hướng bao cấp, với việc đầu tư các nguồn
lực văn hóa từ ngân sách nhà nước như:
Đoàn nghệ thuật chuyên nghiệp, các đội
chiếu bóng lưu động, các đội thông tin
chuyên nghiệp, các hoạt động thư viện lưu
động, các trạm thu phát tín hiệu sóng phát
thanh truyền hình… để phục vụ nhân dân.
Hiện nay, với sự hướng dẫn của Trung
tâm Văn hóa học tập cộng đồng, đã hình
thành hàng trăm đội nghệ thụât quần chúng,
đội Thông tin lưu động và CLB đội, nhóm ở
từng thôn, ấp, khu phố, xã phường, thị trấn
văn hóa ... giải quyết tốt một phần nhu cầu
hưởng thụ văn hóa tinh thần ngay tại cơ sở.
Đây chính là phương thức mới trong việc
đưa văn hóa về cơ sở, vừa vận dụng được
khả năng sáng tạo phong phú của công
chúng văn hóa, vừa khai thác triệt để tiềm
lực văn hóa ở cơ sở, thay thế phương thức
nhà nước bao cấp, không còn phù hợp trong
tình hình hiện nay.
Thứ hai: Tính tự quản của nhân dân
trong việc tổ chức đời sống văn hóa được
phát huy. Đây là điểm sáng thật sự trong thực
hiện nhiệm vụ xây dựng đời sống văn hóa cơ
Văn hóa soi đường cho quốc dân đi
sở. Để hướng tới việc được công nhận các
danh hiệu văn hóa, mỗi gia đình, mỗi khu dân
cư, mỗi tập thể cơ quan, đơn vị, đều phải thực
hiện các tiêu chí bắt buộc, liên quan trực tiếp
đến việc đáp ứng nhu cầu phát triển của con
người. Do vậy đã dần dần hình thành ý thức
cộng đồng trách nhiệm trong quần chúng
nhân dân, chủ động giải quyết những vấn đề
bức xúc ngay tại cơ sở. Một diện mạo văn hóa
mới ở cơ sở từng bước được định hình. Đó là
cảnh quan môi trường sạch đẹp, giao thông
thông thoáng; an ninh chính trị được giữ
vững; tình làng nghĩa xóm ấm áp, các phong
trào nhân đạo, từ thiện được duy trì; đời sống
kinh tế, văn hóa tinh thần của nhân dân được
nâng cao; sự chênh lệch giữa thành thị và
nông thôn đang từng bước được rút ngắn; tế
bào gia đình cũng như mối quan hệ giữa gia
đình và cộng đồng được coi trọng ... Đây là
nền tảng, là cơ sở quan trọng để tỉnh tiếp tục
đẩy mạnh nhiệm vụ xây dựng đời sống văn
hóa cơ sở trong giai đoạn tiếp theo.
Bên cạnh những tín hiệu lạc quan, cần
phải thẳng thắn nhìn nhận, nhiệm vụ xây
dựng đời sống văn hóa cơ sở vẫn còn một số
tồn tại nhất định, đặc biệt là phong trào xây
dựng danh hiệu văn hóa. Để tiếp tục đẩy
mạnh thực hiện NQTW5-khóa VIII, nhất là
khắc phục những mặt tồn tại, trong giai đoạn
tới, chúng tôi nhận thấy cần đặc biệt quan
tâm đến những vấn đề sau:
Một là: Phải coi trọng vai trò của gia đình,
coi gia đình là yếu tố nền tảng trong xây dựng
đơn vị văn hóa cơ sở; phát huy vai trò chủ đạo
của gia đình trong việc xây dựng cộng đồng
Trang 109
Sưu tập chuyên đề
hướng đến mục tiêu: “Ấm áp dân tình, nâng
cao dân trí, lành mạnh dân khí, cải thiện dân
sinh”.
Tuy nhiên nhân tố "gia đình" chỉ đóng vai
trò trung tâm trong xây dựng văn hóa cơ sở,
khi xây dựng được ý thức tự quản của từng
gia đình; khi gia đình thực sự là một viên
gạch chắc chắn, là thành trì vững chắc ngăn
chặn tệ nạn xã hội, bảo vệ tốt môi trường văn
hóa lành mạnh ở cơ sở.
Hai là: Tiếp tục nâng cao chất lượng
thôn ấp, khu phố, xã, phường, thị trấn, cơ
quan, đơn vị văn hóa. Cần khắc phục ngay
tình trạng thỏa mãn với danh hiệu văn hóa đã
đạt được, xem nhẹ việc tiếp tục vụ nâng cao
chất lượng các tiêu chí văn hóa, để phù hợp
với mặt bằng phát triển kinh tế - xã hội đang
ngày càng đi lên. Đồng thời cần phải rà soát,
đánh giá chất lượng thật sự của các danh
hiệu văn hóa; những dấu hiệu chững lại, vi
phạm tiêu chí... đều phải được đánh giá, xem
xét và thu hồi danh hiệu văn hóa một cách
triệt để.
Ba là: Cần phát huy tác dụng của quy
ước văn hóa. Hiện nay 100% thôn ấp, khu
phố trong tỉnh đã xây dựng được bản quy
ước văn hóa, góp phần điều chỉnh đời sống
văn hóa, tổ chức các hoạt động tự quản ở
mỗi khu dân cư. Tuy nhiên tính hiệu quả của
quy ước văn hóa chưa rõ nét, chưa tạo được
dư luận mạnh mẽ để loại trừ những biểu hiện
tiêu cực trong đời sống.
Văn hóa soi đường cho quốc dân đi
Để quy ước thực sự là một văn bản quy
phạm xã hội, đủ sức điều chỉnh đời sống văn
hóa bằng dư luận, mỗi khu dân cư cần chú
trọng việc chỉnh lý, bổ sung thường xuyên
vào quy ước những vấn đề phát sinh tại cộng
đồng; đồng thời tăng cường tuyên truyền,
phổ biến nội dung quy ước đến từng gia
đình, để mọi người cùng thông suốt và triệt
để thực hiện.
Bốn là: Đẩy mạnh hơn nữa việc khai
thác vốn văn hóa, văn nghệ dân gian trong
các cộng đồng dân cư, phục vụ nhiệm vụ
nâng cao đời sống văn hóa tinh thần ở cơ sở.
Sự đa dạng của các cộng đồng dân cư và
ý thức lưu giữ các giá trị văn hóa riêng của
mỗi cộng đồng, là một trong những mặt nổi
trội về văn hóa của tỉnh. Những phong tục
tập quán, những truyền thuyết, thần tích,
những làn điệu dân ca hò vè, những lễ hội
truyền thống, những thuần phong mỹ tục...
nếu được khai thác và phát huy tốt, sẽ phục
vụ thiết thực cho nhiệm vụ xây dựng đời
sống văn hóa, nâng cao hưởng thụ tinh thần
cho nhân dân.
Trên đây là báo cáo tham luận của ngành
VH-TT-DL về xây dựng văn hóa cơ sở - một
trong những nhiệm vụ trọng tâm của
NQTW5 - khóa VIII.
Xin chân thành cám ơn các đồng chí đã
chú ý lắng nghe. Kính chúc sức khỏe quý đại
biểu, chúc hội nghị thành công tốt đẹp.
Trang 110