You are on page 1of 3

Podmiot i orzeczenie

Podmiot

■ Co nazywa?

wykonawcę czynności (osoba, rzecz, zjawisko) określanej przez orzeczenie

■ Na jakie pytania odpowiada?

• kto?, np. Kapitan stoi na pokładzie.

• co?, np. Okręt płynie.

• kogo?, np. Kapitana zmroziło.

• czego?, np. Okrętu nie było w zatoce.

Podmiot może być wyrażony:

• zaimkiem rzeczownym, np. Wszyscy usiedli;

• przymiotnikiem, np. Chętni są proszeni o podniesienie ręki;

• liczebnikiem, np. Wybiła pierwsza;

• imiesłowem przymiotnikowym, np. Kupujący przez internet powinni być


ostrożni;

• bezokolicznikiem, np. Nie jest łatwo zwrócić komuś uwagę.

Jako podmiot traktuje się także połączenie rzeczownika z liczebnikiem, np.


sześcioro uczniów, osiem dziewcząt, pół cytryny.

Rodzaje podmiotów:

• podmiot gramatyczny – występuje w mianowniku, np. Statek rozbił się na rafie.


Wszyscy marynarze opuścili okręt. Ktoś zauważył ląd na horyzoncie;

Strona 1/3
• podmiot logiczny – występuje najczęściej w dopełniaczu, np. Zabrakło nam
pieniędzy. Ubyło wody w rzece. Dwóch piłkarzy dostało żółte kartki;

• podmiot domyślny – nie jest wyrażony słowem, wynika jednak z formy


orzeczenia lub z poprzedniego zdania, np. Rano wyruszyliśmy z obozu (my). Na
miejscu został tylko Radek. Nie czuł się najlepiej (Radek);

• podmiot szeregowy – składa się z kilku wyrazów, np. Na biurku leżały zeszyty,
książki, długopisy i ołówki. Michał z bratem posprzątają ten bałagan.

Zdanie bezpodmiotowe

– nie zawiera podmiotu oraz nie można go określić na podstawie formy orzeczenia.

Typy zdań bezpodmiotowych:

• zdania z orzeczeniem wyrażonym nieosobową formą czasownika


zakończoną na -no, -to, np. Na tym odcinku drogi wprowadzono ograniczenie
prędkości, czasownikiem w 3. os. lp. z się, np. Nie wyprzedza się przed szczytem
wzniesienia, lub bezokolicznikiem, np. Widać zakręt;

• zdania mówiące o niektórych zjawiskach przyrody, np. Zmierzchało się;

• zdania informujace o odczuciach i doznaniach, np. Już po chwili było nam


zimno.

Orzeczenie

■ Co określa?

czynność, stan bądź proces, któremu ktoś lub coś podlega

■ Na jakie pytania odpowiada?

• co robi?, np. Sternik kieruje okrętem.

• co się z kimś (z czymś) dzieje?, np. Kapitan cieszy się z silnego wiatru.

Strona 2/3
Rodzaje orzeczeń:

• czasownikowe – może być wyrażone:

– osobową formą czasownika (np. Aktorzy grali bardzo żywiołowo);

– formami nieosobowymi:

– zakończonymi na -no, -to (np. Nie pomylono porządku wchodzenia na scenę);

– mającymi postać 3. os. lp. z zaimkiem zwrotnym się (np. Uważa się, że aktorstwo
to trudny zawód).

W funkcji orzeczenia czasownikowego mogą wystąpić konstrukcje typu: można,


należy, trzeba, warto + bezokolicznik, np. Należy się pilnować. Chciał jej powiedzieć
prawdę.

• imienne – składa się z dwóch części:

– łącznika – forma osobowa czasowników: być, stać się, zostać, okazać się,
wydawać się, robić się;

– orzecznika – może być wyrażony:

– rzeczownikiem, np. Adam i Piotr są przyjaciółmi;

– przymiotnikiem, np. Książka okazała się bardzo ciekawa;

– imiesłowem przymiotnikowym, np. Zosia była ubrana w strój ludowy;

– zaimkiem, np. Ten plecak jest mój;

– liczebnikiem porządkowym, np. Byłem pierwszy w kolejce;

– przysłówkiem, np. Lepiej jest przychodzić codzinnie o tej samej porze;

– wyrażeniem przyimkowym, np. Okładka książki była ze skóry.

Strona 3/3

Powered by TCPDF (www.tcpdf.org)

You might also like