Professional Documents
Culture Documents
NAKŁADY, ZASOBY – czynniki produkcji, które mogą być użyte do produkcji danego dobra
(produktu lub usługi) zaspokajającego ludzkie potrzeby. Mamy nakłady pracy, ziemi, kapitału, a także
nierzadko wymieniane jako nakłady – transfer wiedzy technicznej.
KOSZTY – pewnego rodzaju nakłady, które ujęte są w jednostkach wartościowych. Musi im
towarzyszyć zużycie czynników produkcji; muszą być przypisane do określonego okresu czasu; są
wyrażone wartościowo w jednostkach pieniężnych; przy ich ponoszeniu występuje określony efekt.
WYDATKI nie mają zużycia czynników produkcji.
CENA – określona wartość, za przyjęcie której sprzedający jest gotów zrzec się swoich praw do
danego dobra, lub też kupujący jest gotów ją oddać, aby do tego dobra nabyć prawa.
CENA ABSOLUTNA – funkcjonuje na użytek teoretyczny.
CENA RELATYWNA – stosuje się przy obliczeniach, stanowi odzwierciedlenie relacji cen między
produktami. Ilość jednego towaru (czynnika produkcji), którą uzyskujemy za jednostkę drugiego
towaru (czynnika produkcji).
CENA REALNA – wartość towarów wyrażona w cenach stałych.
1. TEORIE PRZEDKLASYCZNE
1
2. TEORIA KOSZTÓW ABSOLUTNYCH
Czołowym ekonomistą, który krytykował doktrynę merkantylizmu, był Adam Smith. Opublikował on
w 1776r. traktat Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów, w którym wyszedł
z założenia, że handel pomiędzy krajami jest korzystny dla każdej ze stron. To pozwoliło mu na
wysnucie teorii kosztów absolutnych, według której podstawą rozwoju specjalizacji międzynarodowej
i źródłem osiągania korzyści z handlu międzynarodowego jest występowanie bezwzględnych różnic
kosztów wytwarzania mierzonych nakładami pracy. Skoro kraj A lepiej i łatwiej produkuje towar X,
a kraj B lepiej i łatwiej wytwarza towar Y, to naturalną rzeczą jest, by kraj A sprzedawał towar X
krajowi B, a kraj B oferował krajowi A towar Y (przewaga absolutna).
Rozwój międzynarodowego podziału pracy w ten sposób prowadzi do lepszego wykorzystania
podstawowego zasobu (pracy ludzkiej) i powoduje wzrost produkcji obu towarów.
Na przedstawionym przykładzie kraj A w ciągu 1 godziny wyprodukuje sześć razy więcej towaru X
niż kraj B tego samego towaru (inaczej mówiąc, kraj A wyprodukuje 1 tonę produktu X sześć razy
szybciej niż kraj B tego samego produktu). Kraj A powinien się specjalizować w produkcji towaru X
i – analogicznie – kraj B w produkcji towaru Y.
UJĘCIE KLASYCZNE – twórcami w tym temacie uważani są R. Torrens, który w pracy wydanej
w 1808r. zawarł najważniejsze elementy teorii, następnie zmodyfikowane i przedstawione w 1815r.
w Traktacie na temat handlu zagranicznego zbożem, oraz D. Ricardo, który w 1817r. opublikował
Zasady ekonomii politycznej i opodatkowania. Obydwaj sądzili, że handel międzynarodowy jest
możliwy również wtedy, gdy dany kraj ma przewagę nad drugim w kosztach wytwarzania
2
mierzonych nakładami pracy wszystkich produktów. W tym przypadku kraj może zacząć
specjalizować się w produkcji tego produktu, w wytwarzaniu którego uzyska większe korzyści,
rekompensujące mu ewentualną stratę spowodowaną zakupem towaru, z którego wytwarzania
zrezygnował (przewaga względna).
Krajowi A opłaca się produkować tylko towar Y i kupować towar X, krajowi B – produkować tylko
towar X i kupować Y. Kraj B posiada absolutną przewagę nad krajem A – może produkować taniej i
towar X i towar Y. Za towar Y wytworzony przez 100 robotników może kraj A uzyskać od kraju B
towar X, do produkcji którego musiałaby zatrudnić u siebie 120 robotników. Kraj B sprowadzając
towar Y za towar X otrzyma w zamian za wysiłek 80 własnych robotników towar Y, na którego
wytworzenie musiałby zaangażować 90 robotników. Tak mierzona korzyść wyniesie dla kraju A
równowartość pracy 20 robotników, a dla kraju B – 10 robotników.
80 120 Towar X
3
4. TEORIA KOSZTÓW REALNYCH
Została sformułowana przez G. Haberlera twierdzącego, że dany kraj może produkować tylko towar
X lub tylko towar Y lub też może wytwarzać kombinowaną ilość zarówno towaru X, jak i Y. Każdy
kraj powinien specjalizować w tych dziedzinach lub produktach, w przypadku których ma relatywnie
niższe koszty alternatywne, co pozwala na swobodniejszy wybór wytwarzania produktów X lub Y,
lub też i X i Y w zależności od panującej sytuacji na rynku międzynarodowym.
Największy wkład w rozwój tej teorii miał, obok E. Heckschera i B. Ohlina, P.A. Samuelson.
Twierdzili oni, że występowanie międzynarodowych różnic kosztów i cen jest spowodowane
odmiennym wyposażeniem w dwa podstawowe czynniki produkcji: w kapitał i pracę. Za punkt
wyjścia przyjmują oni identyczność funkcji produkcji w różnych krajach, ale też różną obfitość
kapitału i pracy. Każdy kraj powinien eksportować towary, których wewnętrzna produkcja wymaga
bardziej intensywnego zastosowania relatywnie obfitszego, a przez to tańszego czynnika produkcji,
a jednocześnie importować towary wymagające bardziej intensywnego zastosowania relatywnie mniej
obfitego i droższego czynnika produkcji.
4
TWIERDZENIE O WYRÓWNYWANIU SIĘ CEN CZYNNIKÓW PRODUKCJI – sformułowane
przez P.A. Samuelsona: handel międzynarodowy prowadzi do względnego i absolutnego wyrównania
się między krajami przychodów z tytułu zastosowania jednorodnych czynników produkcji. Handel
przenosi za pośrednictwem towarów zasoby relatywnie obfite w danym kraju do kraju o ograniczonej
ich ilości.
5
TEORIE POPYTOWO-PODAŻOWE – akcent kładziony jest na znaczenie czynników po stronie
popytu, jego kształtowanie się, wielkość i strukturę.