You are on page 1of 40

'"t

. t.í ;

lir "
"L
11I'qÍfrj

ii'' : j¡'"
i.: / : .:rl
l" tr P R o S L G N PR o S L o G tlu

..l,}

', I ,.:

. 'i
. ,ri

".
PROEMIO
PROOEMIU'M ' :{
l, '!
Despu,ésOe tra¡." n*u.n,udo en un opúsculo, cediendo
Postquam opusculum quoddam velut rex€üÍrplummeditan- a los ruegos de algunos hermanos, que pudiese. servir de iii
di de ratione ñdei cogentibus me pr€cibus quorundam fratrum ejemplo de meditación de los rnisterios de la fe a un hombre i,i
in persona alicuius, tacite secum ratiocinando quae nesciat que ibusca en silencio consigo misrrro descubrir lo que igno- ,{d
invest'igantis, edidi: conrsideransillud ,essemultorum conca-
ra, me he dado cuenta que esta obra tenía el 'inconvenient'e tt'i
de hac,er necegario el encadenamiento de un Ibuen'número de .,';
tenatione cohtextum argumentorum, coepi mecum quaerere, raciocinios. Desde ese mormento comencé.a p€rut¿üsi no serlia . j1',
' ,:f
si f,orte poss€t inveniri unum argurnentum, quod nullo alio posible encontrar una sola pru,eba que no neeesitasé pa,ra ser . ,:'$

ad se, probandum quam se solo indig.oret, et solum ad as- contpleta más que de sí misma y que demostrase 'que Dios .,'..4
. ;f
existe verdaderamente; que es ,el bien supremo eüe ro rI€: li;.4
truendum quia Deus rLeneest, et quia €st summum bonu,m cesita de qin$in ,otro principio, y del cual, por el contrario, t&
nullo alio ind'igens, et quo omnia indiget ut sint, et ut ben€ todos los otros seres tienen necesid.ad para existir y s€r .:i

sint, eL quaecumque de divina credimus substantia, suf,fi- buenos; que apoyase, en una palabra, con razones sólidas r gr
,itJ
y claras todo lo que cre,errnosde la substancia divina. Al trh
ceret. Ad quod cum saepe studioseque cogitationem conver-
levotrve;r con infabigable 4tención estqs pensarniedtos en ' ,.,ll
:,'
terem, atque ailiquando rnihi videretur iam posso capi quod mi mente,.me pare€ía un{}s \¡ec€s que iba a obtener.lo que ,w
qua€rerbam, aliquando mentis aciem omnino fug€ret: tan- buscaba, y otras que la solución d,e resta difrcultad se des- t?
':,
diem desperans volui cessare ve'lut ab inquisitione r€i quam vane'cía para siempre y enteramente de mi espíritu. Deses-
perando, p-or fin, de llegar a ello, decidí deiarlo corno algo
inveniri esset impossibile, Sed cuLm illam cogitationem, ne
'pno- curya brisqueda era vana e imposible de obtener. En el. ternor J
,;;i
nent€m meam frustra occupando ab aliis in quibus de que este pensamiento, ,ocupando inútilmente mi espiritu,
ficere possem impediret, penitu,s a mre vellem excludere: le apartase de otros objetos en el e'studio d.e los cuales potlía
hacer útiles progresos, quise alejarl,e completamente de mí. . ;"
tunc magis .ac magis nolenti et defendenti se coepit cunr t'*
Pero cuanto más rne defendía contra esta idea y menos
importunitate quradam ingerrero. Cum iigitur quadam d'i'e quería darle entrada, rnás me persegutía eüa con una especie , ;ii
v'ehementer e,ius importunitati resistendo fatigarer, in ips,o de importunidad. Un día, pues, cansado ya {,e resistir a esta
,til;
cogitationum conflictu sic se obtulit quod desperaveram, ut persecución importuna, en la lucha misma de mis pensa-
mientos, se c¡fre,cióIa idea qu€ ya desesperaba de encontrar, .:¡
nY
studiose cogitationrem amplecterer,quam sollicitus repel- y la acogí con tanto ,entu,siasmo,como cuidado habia pu€,sto .:
lebam. en rnechazarla. i,i
i:l
Aestimans igitur quod me gaudebam invenisse, si scrip- Fensando en seguida que lo que yo había encontrad'o con ' ,t
talrto placer poddía, isi iera, deparrollado por escrito, oausiat ' ';l
tum esset, alicui legenti placitur:um: de hoc ipso et de qui-
otro tanto al que lo le¡aerse,escribí ,sobne este toma y algu- . rl
busdam alii,s sub persona conantis erigere mentem suarn nos otros el opúsculo siguiente, en el cual hago hablar a
ad'contemplandum Deum, et quae,rentis intelligere quod cre- una p€rsona que bueca el€var su alma a ,la contemplacién
, ,,a
,
. .".
:*
^'1l;
,.,''1l'
:ll¡;lll
'!.';: ,r{
i. ,. 3{O PROSLOGIÓN, C. I
FROSLOGIO. C. I 3S1 .,.li

. dit, subditum rscripsi ,opusculum. Et quoniam nec istud nec.


d9 Dios y que ee gsfuerza en comprender lo que cree, Y como
illud, cuius supra rn'emini dignum iibri nomine aut cui aucto' ni el primer tratado ni éste me'parec€n merecef eT'nombre
ris praeponeretur norr¡en iudicabam, nec tam,en eadern sine de libno, ni ee'r bastante considera, le,s para que s€ colocase
aliquo titu o, quo aliquenr in cuius manus venirent quoclam al f¡ente el nombre del autor, pero que, sin embargo, era
necesario que tuviesen un título que invitase a leerlos a
modo ad se legendum invitarqnt, dimittenda putabam: uni- aquellos €n cuyas rnanos podfían caer, les, puse uno a cada
cuique ,suum dedi titulum, ut prius Ílrem'pl,um medi'tand'i uno de ellos, y designé al primero por estas palabras: Efum-
de fatione fidei,, ét ssqu€ns Fides quaerens intallectum d,i- plo úe meddtacdott,sobre el, funil,anento racinnul, d,e ln Ie;
y el eegundo por éstas: La fe busmnil,o apoyanse en la razón.
ceretur.
Pero corno f,ueron transcritos despues por varios con esos
Sed cum iam a pluribus cum his titulis utrumque tran- titulos, rne perrsuadieron algunas p,ensonas,y entre ellas el
'scriptum esset, coegerunt me plures et moxime reverendus nelrenendo arzobispo de I4¡ón, É[ugo, legado apostólico de
archiepiscopus Irugdunensis, Ilugo nomine, fu'ngens in Gal- la Galia, más bien me ordenó con su autoridad apostólica
qu'e pusiera en él mi nombre. Pa,ra que esto fuera más fácil,
lia lega-tidne Apostolica praecepit auctoritate, ut nom€n intitulé a uno Monologi,um, es decir, conversación conmigo
m,o,um illis praescriberem. Quod ut aptius fieret, illucl qui- mismo, y el otro Proslogium, es deeir, alocución.
dem Monologi,on, id est sorliloquium, istud vero Proslogton,
id est alloquium nominavi.
CAPITULO I

ExrroRucróN e LA coNTEMpr,¿,c¡óNon Dros


CA'PITULUM I
¡Oh hombre, lleno de miseria y debilidad!, sal un mo-
mento de tus ,ocupaciones habituales; ensimlsmate un ins-
' tante en ti mismo, Iejos de'l turnr¡lto de tus pensa,mientos;
ExcrrATIo MENTIs AD coNTEMPLANDUMDr.tuM
arroja lejos de ti la,s pr"eocupacion,esagobiadoras, aparta de
ti tus trabajosas inquietudes. Busca a Dios uJx momento, sí,.
Eia nunc, homuncio, fuge paululum occupationes tuas, descanea siquiera un rnomento en su seno. Emtra en el, san--
.l absconde te moücum a tumultuosis cogitationihus tui,s. tuari,o de tw a,I,ma,apártate de todo, exoepto de Dios y lo
, Abiice nunc onerosas curas, et postpone laboriosas disten- que p,uede ayuda,rte a alcanzarle; brú,scaleen el ,silencio ds
tu soledad. ¡Oh coraaón rnío!, di con todas tus fuerzas, di
.i tioners tuas. Vaca aliquantulum Deo, et requi€sce aliquantum
a Dios: Btnco tw nostrv, bwsco tu rostro, ¡oh Beñ,m! 2
;- eo, Intra in cubtnutum mentis tuae, exclude omnia prae- Y ahora, ¡oh Señor, Dios'nlío!, enseña a mi corazón
.'.. ter Deum et quae te iuvent ad quaerrendum eüm, et claus<¡ dónde y cómo te encontrará, dónde y cómo tiene que bus-
ostio 'quaene eum. Dic nunc totum cor meum, dic nunc carte. Si no estás en mí, ¡oh Señor!,-si estás ausente, ¿dóncle
te encontraré? Desde luego habitas una luz inaccesible. Fero
Deo: quaero vultum tuum; uultum tuum Domine, requiro.
'Eia nunc ergo Tu, Domine, Deus meus, doce cor meum ¿dónde se halla esa luz inaccesible? á,Cómo me aproximaré
:, a ell,a? ¿Quién rire guiará, guien me introducirá en esa mo-
ubi et quomodo te quaerat, ubi et quomodo te inveniat. rada de luz? ¿Quién hará que aülí te contempl,e?¿Por qué
r Domine', si ü¡ic non es, ubi te quaeram absentem ? Si autern 'Habla aquí el sarrto Doctor.cor.rsigojoi:.-o, y tenía.tan mal
ubique es, cur non video pnaesrenüem?Sed crerte habitas conceD¡otle sl. flue .se recoooce lndrgno cle llamarse nomDre : Dor
eso eripiea la óafabra hont'brecíll.o,coñro 1o hará también en la'eóís-
. lpcem inaccesibilem. Bt ubi est lux inaccesi'bilis ? Aut quo' tola Dé incariationc Vcrbi (c. rj, y en sus cartas slele empdzar
" acusándosev declarándose pécadb-ri Anscl'mus bcccator.
modo acpedam ad lucem inaccesibilem? Aut quis me ducet Pqr 1o 'qüe se refiere al^capítulo prese[te, ante todo se excita
' et induoe't in illarn, ut videam te in illa ? Deinde qu'ibus a sí mismo-a buscdr a Dios v óomoreider 1o óue de El nos clice la
Sasrada Escritura. Pinta la ñriserid actual <lel?énero humano. v la '
. sigrris, qua f,acie te quaeram? Nunquam te vidi, Do'mine coñpara con la f,elicidad oue disfrutaba en el-paraíso. Por án da i':
i{.
gracias a Dios por haber iñpreso en srr al'ma nn-aimagen cle su d!
.,i
'n ;i'l
'']:
''''" ' ;, .
' /,
¡qí!' l
¡jil 362 PROSIOGTON. C, I PROSI.OG¡O. C; I

Deus meus, non novi faciem tuam. Quid faciet Alfissime eignos, tbaj'o qué forma te buscare? N,unca te he visto, Se-
Dooniire, quid faciet iste tuus üonginquus exul ? Quid faciet 'ñor Dios mtío; no conoz¡cotu iostro. ¿,Qué hará, Señor orn-
servus tuus anxius a¡nor€ tui et longe proiectus a facie tua? nipotente, este 'tu destemado tan lejos de ti ? ¿Qué hará tu
Asrhelat videre te 'e,t nimis abest illi f,acies tua. Accedere sewidor, atormentado con 'el amor de tus perfecciones y
ad te desiderat, et inaccesibilis est habitatio tua. Invenirr ar'rojado lejos de tu presensia? Fatígase intentando verte,
1., te cupit, et ne,scit locum tuum. Quaerere te affectat, et y tu rostro está muy lejos de é1. Desea acercarse a ti, y tu
i; ignorat v¡ltum tuum. Domine, Deus ¡ttreus es, et Dominus morada ,e,sinaccesi,ble. Arde en e,l derseode encontraite, e
meu,s eB, et nunquam te vidi. Ilu rne fecisti et refecisti, et igngra dónde vives. No suspira rnás que por ti, y jamás ha
omnia mea bona tu mihi contuüisti, et nondum novi Te. De. visto tu ros'tro. Señor, t{r eres mi ,Dios, tú eres mi maestro,
y nunca te'he visto. Tú me has creado y rescatado, tú me
nique ad te videndum factus sum, et nondum feci propter
has conoedido todo,s los bien,es que poseo, y aun no te co- 'il
quod factus sum.
nozco. X'inalrnente, he sido c¡rado para verte, y todavía no . ,, . t)
O mis,era ,sors hominis, eum hoc perdidit ad quod factus he alcanzado este fin de mi nacimiento. . ,1
pst. O durus et dirus casu's,ille! Heu, quid perdidit et quid .
. invenit, ,quid abscessit et quid reuransit ! . Perdidit beaütu- ¡Oh suerüe llena de miser,ia! El hombrp ha p,erdido ei vrf
.."
bien ,para el cual ha sido creado. iiOh dura condición, oh :L
',, linem ad quarn factu,s est, et invonit miseriam propter quam cru'el desgracia.! ¡A!! ¿'Qué ha perdido y qué ha encontra- ''::li'.
t factus non est. Abscessit sine quo nihil felix est, et remansit do? ¿'Qué se lre ha quitado? ¿Qué le ha quedado? IIa .,.1
il quod per se nonnisi miserum est. Manducabat tunc homo pa- pendido la dicha para la cu'al habia nacido, ha encontra- r:f
il nem angelorum qu€rn nu,nc esurit, mand,ucat nunc panefn do la desücha para la cual no estaba destinado. Ha visto . ii*1
i.;
dolo,run quern tu,nc nesciebat. IIeu publicus luctus ürorn-i- desvanecers,e lejos de él las condiciones ne,cesarics de la i,!
,.,.f
I num, univensalis planctus filiorum Adae. Ille ruct¿bat sa- felicidad, y no lro queda más que una desdicha inevitable.
v.' turitate, nos suspiramus ezurie. Iller'abundabat, no6 mendi- El hombre comía el p¿ú de Jos ángeles, ahora tiene hambre .Éi'
y .come ,el pan del dolor, que ni siqui,era conocía €ntonces,.
l. camus. Ille feliciter tene,bat et misere deseruit, nos infeli- ,{$
lr citer egernus et miserabilite'r deeidenamus, et heu, vacui re- ¡Oh duelo público de la humanidad, gernido universal de los ,
hijos de Adán ! Este padre conuln gozaba ,en la abundan- ..ii
manemus. ,Cur non no'bi¡s custodivit cum facile posset, qqo cia, ahora gemimos 'en la neoesidad; naendigamos, y él es. . d,\l'l!
tam graviter eareremus ? Quare sic ,nohis 'obseravit lucem,
,
taba en Ia riqueza. Poseía felicidad; lo ha perdido toilo y . r;..ii
. ' . i.,Nñ
¡et obduxit nos tene,bris? Tft quid nobis' absituüt vitam et vive en las angustias de ta m,iseria; como é1, estamos nos- .t,i;
inflixit rnortem?. Aeruhnoei, unde, $u'¡¡tus' orpulsi, quo su- ot¡os, en Ja necesid.ad y ,el dolor; .formarnos deseos sellad.os :'^i
mus impulsi! Unde praecipitati, quo obruti! A patria in con el carácter de nuestros surfrimientos y, iay!, no son ga- :{
.,,'illi,
exilium, a visione Dei in ,caecitate¡n nostram. A iucundit¿- tisfechos. Puesto qu'e lo podía fácilmente, ¿por qué no nos .rl
te immortalitatis in amaritudinem et horrorem mortis. lt4i- ha conservado un bien cuya perdida debía sernos tan do- t-j
."il¡
sera mutatio! De quanto bono in quantum rnalum! Grave lorosa? ¿Pqr,qué.nos ha oerrado el accesb a Ia luz y nos ha
rodeado d,etinieblas? ¿iFor'qué nos ha quitado la vida para
):f
dam,Irum, gravis dolor, grave t'otum.
1 .i{

condenarnos a mu€rte? ¡Desgraciados! ¿De dónd,e he,mos ,,


Se'd heu me miserurn, unum 'de aliis miseris filiis EVae sido arrojados? ¿Dónde hemos sido retregados?¿De dónde ''i:;
'ifrl
elongatis a Deo, quid incepi, quid effeci ? Quo tendebam, hemos sido pnecipitados? ¿En qué abismo hemos sido sepul- "
¡tt:
quo deveni? Ad quid aspirabam, in quibu,s suspiro? @a'ce- tados? Hemos pasado de la patria al destierro; de la vista : i:' lri{
s,r,uibona, et ocae tutbatin! Tendeham in Deum, et offemdi
ji'
de Dios, a la ceguera en que nos hallamos; de la dulce in- :l::i
il
mortalidad. a la amargura y el horror de la muerte. ¡Fun,esto ,,''*
.: l,il
cambio! ¡Qué mal tan horroroso ha r,oemplazado a tan gran
que :j'd
I v i n i d a d . p a r a q u e p u e d a p o r e l l a c o n o c e r i e - . va m a r l e ' ¡ ' l e p i t l e bien! ¡Pérdida lastim'osa, dolor prcxfundo, terribl,e reunión
. renuere ésa imágen obscureci4a.por el pecado'. para que püeoa com- de miserias ! ; ril
orender meior lás verdades divinas, rlo con el hn cte creerlas-' Elno
r. fiá;;i""-liiq"ó, cre',vénclolas firrñe'rente, quiere coml¡rende¡ .11¡ i'Cuán desgraeiado soy, hif,o infortunado de ,Eva apar- :r-iil
q"tEfiSs tado de Dios por el crimen! ¿En qué,€ürpf€sa m.ehe m,etido? :.tüi¡
itJ
': 2, J :' 4 desarrollará,el femoso argu.m.ento orito-
';;i.t.tóia"a'e
bs;;; a; h"opitolos bios. Sobre ello remitimos al lector a 1o ¿Qué es lo que he heoho? ¿Dóntle iba? ¿Ardóndehe llegado? ' r.$
ou-e diiimos en 1a Introdtt'cción'
' Pé. 26.
¿'Qué es lo que yo pretend[a? ¿A qué término he llegado? ,}
¿Quién suscita mis'suspiros? He htxvln:ln diÉltü, g In con- ,r¡5,
','{1
-i,
:;,.-. :,i.$;é
firi:, 366
l'ti,
¡-; ry PROSLOGION. C. I

y no
seauennifrko, stdoIn ugitacr,ónrYo quería ir hasta Dios'
li,
i¡,
f.
¡i'
in me ipsum. Requiem quaerebam in secreto meo, et tribu' ñ"tllá"tiit¿ó *as qúe a rni mismo' Buscaba el descanso
ir
'r
lafionem et 'd,olorzm i,ntteni in intimis m'eis' Volebam ridere iii de mi sóiedad,y no hp erneonhwiloen el'-torldo
'1,. "í""Ñto
lt Á¿-i*o"¡" ruús qwe itotói y ftiaulncwn' a.Qyeri,aalegrar-
a gaudio mentis m€ae, et cogor rugire a gemitu cordis rnei. de mi ilma? Me veo obligado! Eemu
;:';;ffi;iá
Sp'erabatur laetitia, e't ecce unde de,nsentur suspiria! i*-nt gü*rd'ou le mi co'Mz6n',Esperabala felicidad' y no
"rcg.i"
: Et O.Tu Domine, uaquequo? Usquequo Domine' oblttsis' irá"u""oñt*dó más qu" ,to" triste bcasión de redoblar mis
suspiroc.
---1
,: aeri,s ,not? U'squequoüI)ertil facitm tuam a nobis? Quando ti, Señor, ¿twstacwinl,o nos olai'd'ards?¿Hasta cuá'n-
' d,oatpa,ríarósdÉ-nosotrostu rost:ro?á'Cuándov'olverá'shacia
r ,' respicies et 'exaudiresnos ? Quando illuminabis oculos nos-
nósot"os tus miradas? ¿Cuándo nos 'escucharás?¿Cuándo
Í tros, et ostende's nobis factem" tu'am? Quando restitues Te iluminarás nuestros ojos? ¿Cuándonos rnostrarás tu vostro?
¿Cuándo accederás a nuestros deseos? Señ'or, vuelve tus
li.' bis Te ipsum. Restitu'e te. nobis, ut bene ,sit nobis', sine quo ójos hacia nosotros, esctlchanos,ilumínalos, muést-rate a
i, tr""*tros. Sin ti no hay para nosotros más que desdichas;
tam male est nobis. lÁiserere, labores et oonatus nostros ad ¡f;d"t" a nuestros ¿esio'i para que Ia dicha nos venga de ,
:, Te, qui nihil va,lemus sine Tle. Invitas nos, adiuva" nos' Ob- nuJ"o. Ten piedad de nues-trostrabajos y de los esfuerzos
que hacemospara llega,r hasta ti, sin cuLyosocorro no po'
);:r'. . secro Domine, ne desperern suspirando, sed respirem sp'e-
-r¡ d.-o* nada. óú nos iivitas, ay'údanos.Señor, yo üe suplioo
,..'' rando, Obsecro,.Domine, amaricatum est cor meum sua de- oue la desesperaciónno r€€mplae¡ a mis gem'idos; que la
r.
r*
¡l
aolatione, induica illud tua consolatione. Obsecro, Domine,
dsne"an"amdpermita respirar. Suplícote,Señor; mi corazÓn
ut'tá en Ia amLrgura de la desolaciónque llev-a
,' .' esuriens incepi quaerere Te, ne desiñam ieiur¡us de Te. Fa- en sí; endu-lza pena por tus consuelos.Señor, empujado
"u*."gido su
por ú necesidad,h,e comenzadoa buscarte; no perrnitas' te
. me,licus accesi, ne recedam impastus. Pauper veni ad divi- io suplieo, que yo rne retire sin quedar saciado.Me t¡e acer'
. tem, misei ad mise,ricordeü; ne r€deam vacuus et contemp- cado-paraapaciguar mi harnbre; que no tenga que vo-lver'¡ne
tus^ Et sr antaqüam comeilam ,suspiro, da vel post suspiria
sin rti¡urla iatis'f€cho. Pobre como soy, imploro tu riqueza;
desgraciado, tu mi'sericortlia¡ que l-a negS'tiva y el desp'1ec1o
quod come'dam. Dominé, iniurvatus non possum nisi deor- no ilan el efesto de mi oración. Y si suspdropor Ia I'legaila dn
. sum aspicere, erige me ut possim sursum intendere. Ini4ui'
ese preciosoalim'ento,que al menos no me falte despuésd'e
ia p'rueba. Encorvadó como estoy, qeñol, no pued-o.m¡r?r
t'a'Úesmleweswlergra$sae &t'nt cq,put 'trlt9'L!,'tr|:
obvolvun'l me, *ai q* la tierra; enil,erégpT-n:e, y mis miradas se dirigirán
trasia'tos cielos. Mtüsinúquidait)es'sehun almd'o por enci'm'ü
et sicut. onus grcll)e g'ravant me. 'Evolve *., u*ontr" me,
-u tni cabemrme rodeanpor todas partes y me-olliln-en colno
d,e
ne urgeat puteus earum os suum super mel Liceat mihi o ó*g" íasa¿a. Deseñbarázam'ede estos obstáculos, des-
este peso; qlre no me encierren.ensy¡.n1ofu1d-i
suspicere lucem tuam, vei de longe vel de profundo. Doce
i¡ jl
dadescomoen un pozo.Que me sea permitido volver los oJos
"a"ga-áde
m'e quaerer'eTe, et op,tende Te quáerenti; quia nec quaer€- üá"ü t" iuz destle-lejoso aet fondo de mi abismo' Enséñaüie
'
. re Te po$sum nisi Tu doceas, nec inveniri nisi Te ostendas. a buscarte, muéstrate al que te busca, porque no puedo bus-
áttt¿ *i nó *e enseñasei camino. No prledoengontrarte si
.' Quaeram Te desiderando, desid,erem quaerendo, inveniarn no te hacespresente. Yo te buscaré deseándote,- te dcsearé
: buscáudote. t-oencontraré amándote,te amaré encontrándote'
amando. amem inveniendo. t--F."óón-oi.olSñol-v te doy grácias, qle has creado en
,li tr'ateor Domine, et gratias ago, quia creasti in me hanc m[ esta imagón para- que me ácuirde de ti, para uue pi-en¡e
imaginem tuam, ut Tui memor Te cogitem, Te amem. Sed en ti. para quu fe amd. Pero esta imagtense halla tan dete-
t pó"'la acción.de los vicios, tan -obscurecidapor- el
Í, sic est abolita attritione vitiorum, s,ic est orffuscata fumo ;;p""a"i pecado,que no puedgalcanzat elfrn qu€ se le había
"iáohá
peccatorurn ut non possit facere ad quod facta e'st, nisi Tu
e*á"lad" desdeun-princiiio si no te prcocupasde.renovarla
ti,'
':' i5
',
"t
L.lii
irl PROSTOGIOñ. c. 2 PROSLOGIO, . C; 2

renoves €t r€formes eam. N,on tento Domine, y neformarla. No intento, Señor, penetrar tu profgnd.idad,
penetrare al-
tltudin'e¡n tuam, quia nulate,nus cornparo porque de ninguna man€ra puedo comparar con ella mi inte-
ilri intellerctum ligencia; pero deseo comprende¡ tu verdad, aunque sea im-
mreurn; sed deeidero aliquatenqs intelligere perfectamente, esa verdad que'mi ,corazón cree y ama. Por-
veritatem tuam,
quam credit et amat cor meum. Neque, qr¡e no 'busco compfender para creer, sino que creo par¿ .t:
enim quaero intelli_
gere ut cred.afir, ,sed credo ut intc,lligam. llega,r a comprender. Crreo, en efecto, porque, si no crel/ere,
Nam et hoc cr.edo: no llegaría a comprender.
quia nisi crnedidero,non intelligam.

C.&PITU[,O II

AUNeUEEL rNsENsATo
Quo Dlos Exrsrn vERDAIDERAMENTE,
iOAPITULUM ITAYA DICHO EN SU CONEZóTV: DTOS ¡qO EXISTE ,{
II t.j

.ddí,'pues, ¡oh Señor!, tú que das la inteligencia d,e la 1i

Quoo vER,E srr DEUs fe, .concédeme, en cuanto este conocimiento me p,uede ser ','
úü1, el comprender que tú existes, corno lo crsemos, y que
eres lo que:cr€emos. Creernos que encima de ti no se puede ll
Ergo, Domine, qui das fidei inte,lle,ctum, d,a concebir nada por el pensamiento. Se trata, por congiguiente,
mihi, ut quan_
tur¡o scis exp,edire intelligam, quia ,es sicut de saber si taü Ser existe, porque el ins's,nsqto hn diilto sr¡
credimus,, et hoc .
.:li
su aoraz6n: No hatg DiosL. Pero cuando nre oye decir qure
:q
es quod ,credimus. Et quide,m credimus Te esse aliquid 'ser
i¡.
quo hay un por encima del cual no se puede imaginar nada
nihil rnaius eogitari pote,St. An errgo non ¡nayor, este mismo insensato comprrende lo que ügo; el pen-
est aliqua ta-lis .;, .t

na;tura, quia d,i,nit insipiens in cordte auo: non samiento está en su inteligencia, aunque no cr€a que existe
est Deu.s? Sed el objeto de este pensamiento. Porque una cosa es tener la
cerüe,idem ipse insipiens, cum audit hoc ips,um quod t
dico: idea de un objeto cualquie'ra, y otra creer.en su existeneia. ,,i¡
aliquid quo maiurs nitúl cogitari potest, inte,lligit quod au_ Porque cuando el pintor piensa de antemano en el cuadro 'r;
que va a hacer, lo posee ciertament¿ en su inteligencia, pero ' : ' 1
dit; et quod intelligit in intellectu eius est, etiam si non
sabe que no existe aún, ya que todavía no lo ha ejecutado. ':,.
i{
intelligat illud. esse. Aliud enim est rem esse.in intellectu, 'le . .i r i
Cuando, por el contrario, tiene pintatlq no solamente 1o
a'üud intelligere r€rrn esse. Nam cum p,ictor precogitat quae tiene en el respíritu, pero sabe también que [o ha hecho. E'l ,,H
ir-sensato tiene que convenir en que tier¡e en el esptíritu la ',.
facturus 'est, habet quidem i,n inte,llectu, séd nondum inte.lli- i'dea d,e un ser por enci,ma del cual no se puede irnaginar 1,,;

git esse quod nondum fiecit. Cum vero iam pinxlt, et


habet ninguna otra cosa mayor, porque cuando oye enunciarr €ste í.i
pensamiento, 10 ,compitelttte, y toclo lo que se comprende está ' ' i : ¡
in intellectu et intelligit esse quod iam fecit. convincitur
en la inteligencia; y sin duda ninguna este objeto por €n'
ergo etiarh insipiens esse vel in intell,e,ctu aliquid quo nihil cxna dekual no se pued€ concebir nada Inayor' no existe ;i
rnaius cogita,ri potest, quia hoc cum audit intelligit, et qUid- en l,a inteligpncia solamente, porque, si así fuera, rrc podría ',
sJ+poner, por lo menoq que existe. también en la realidad,
quid intelligitur, in intellectu est. Elt ce,rte,id quo rnaiuS nüeva cond.ición que haltía a un ser may'or que aquel que no .' 'l'i

cogtit'ari neqtrit, non potest esse in solo ,intellectu. Si ,enim tiene exi¡stencia más qr¡e en eil puro y s'imple pensamiento.
For conslguiente, si este obj'eto po,r encima del qral no hay
wl in solo intelle,etu est, potest cogitari ersse in re, quod nada mayór estuviese solamente en la inteligencia, sería, ein ,t'
maius est. rSi orgo id ,quo maius cogita,ri non pote,st, est in embargo, tal, que habria algo por encima de é1, conclusión . ri
que no mfía legítfuna. Exisüe, por consiguiente, de 9n qodo ¡,;
solo i¡rtellectu: id ipsum qug maiqs cogitari non potest,
cierto, un ser por encima del cual no se puede imaginar ' ,:il
1l
est quo maius cogitari potest. Existit ergo procul dubio ali- nada, ni en el pensamiento ni en la realidad.
quid quo ¡naius cogitari non valet, et in inteüeotu,et in r.e. llTil*.¡, r.
. .t,
. ..,1,
. ; ' i
36rl fRoslocloN. C.
-

t- PROSLOGIO, C, 4 3;?

CA.PITULO I'II
CAIPITU LU M III
Qui: r.to sE FUEDEpENsARquB D¡os No ExrsrE
auoD NoN posslt cocITARrNoN EssE . tg q* acabamos de decir es, tan cierto, que no se puede
imaginar que Dlos no s¡ista. porque se puede conceúr un
ser tal que no pueda ser pensado como no exi,st,enteen la
Quod utique sic vere est, ut nec cogitari possit non esse. realidad,.y qle, por condigui,ente,e,sfnayor que aquol cuya
Nam potest cogitari esse aliquid, {ud non possit cogitari ldea no lmplica necesariamente la exisrtencia. por lo cual,
si el ser por encima del cual nada ma¡ror se puede imaginár
non esse; quod maius est quam quod non e,ssecogita,ri pot- puede ser consid,erado cqmo no existénte, síguese que-este
'cogitari
est. Quare si id ,quo maius nequ,it.cogitari, potest ser que no tenía igua!, ya no es aquel por encima lel cual
no se luede concebir cosa mayor, conclusión necesariamenüe
non ,esse:,id ipsum quo maius cogita,ri nequit, non est id
contradictoria. Existe, por tanto, r'erdaderamente un ser por
quo maius cogitari nequit, quod conl.renirenon potest, Sic encima del cual no podernos levantar otro, j¡ d,e tat rnan-era
ergo r¡ere est al'iquid quo maius cogitani non potest, ut n€c que no se-,le puede siqliera pensar como nó existente; este
ser rerestú, ¡oh Drios,Señor ñue'stro!
cogitari possit non esse. Existes, pues, .¡oh Señor, Dios rnlío!, y tan verdadera_
. Et hoc e,s Tu Domine, Deus nosüer. Sic ergo v€,troes, meúte, que ne es siquiera posi,ble pensartó cbmo no existente.
y.con razón. Porqu,esi yry inteligencia pudiese concebir algó
Domine Deus meus, ut nec cogitari possit non esse. Et
gup^fuery m,ejor qle- tú, la criatura se-elevaría p", é".irñá
merito, si enim aliqua m,ensposs€t cogitare aliquid rnelius ctel _L:€actor y vendúa a ser su juez, lo qu€ €s a6surd.o. por
lo demás, todo, ,excepto tú, puéde por Ét pensamiento
Te, ascendenetcreatu,ra super Creatorern, et iudicaret de ser
g-u¡qeqüono existir. A ti sóIo, entre iodos, prentenecela cua_
Oreatorre;quod valde est a;bsurdum.Et quid'ernquidquid est lidad de existir verdaderamenle y en el másilto
sraaó. fodo
aliud praeter Te solum, potest cogitari non ess€.Solus igi- lo que no_es tú, no pos€e maslue una-realidal interiór v
no ha necibido cl ser_más que €n menor grado.
tur verissime.oinnium, et ,ideomaxime om¡rium habes esse. entonces el ínsensato ha dicho en su cor&ñl,: No iwy ¿eor qué
Oüi,
Cur itaque ürit imtiryiens.immrfu su,cr:npn e.st Dew? cum cuando es tan fácil a.un alrna ra,cional comprendár
o¡ré
existes más realmente que todas las .os"rt---if..ñ;;;;
tam in prom,ptu.sit rationali rnenti Te maxi,me,omnium esse? porque es ,ins,ensato y sin inteligencia.
Cu'n nisi quia stultus ,et insipiens?
CAPITULO IV

CATPITU,LUM IV Cóuo rr, rNsENsAro ¡ra DrcHo EN su con¡,2óN Lo


QuE No sE
. PUEDE PENSAR 1

Pero ¿_cómoel insensato ha dicho en su corazón lo que


Quonrop,o INsrpIENs DIxIT rN conDE, QUoD cocITARI NoN p-olido pensar o cómo no ha podido pensar lo que ^tra
POTEST 1,1_B
qrono ,en su corazón, purerstoqüe -no
decir en su corazón es
' El sentitlo
exact() dc este capítulo es el siguie¡te : Si aleuien
Veru,m quomodo dixlt in corde quod cogitare non potuit; re rspresenta a Dios de ulra maneia va.ga y defeétuosa, eens.ñño-é"
lo que una deh¡llctón-pyramente nominal o gramatical. úe Dios pue_
aut quomodo cogitare non potuit quod dixit in corde, cum, ge oar. a conocer, podra creer. srn contradecirse que Dios lro existe.
Pero si.fija lu.pg.nsamiento sobre la cosa misma <iue es Dios l-"tré
idem sit die¡re in corde et eogitare ? Quod si ver€, immo Io que ia clefiuición real de Dios espresa, a saber, que niosis " eiiéi
í,;,
..370 PROSLOGION. C. 5 c. 5
lRoslocro. 371

quia vere :et cogitavit quia dixit in corde, et non dixit in otra cosa que pensar? Y si s€ puede de,cir verdaderamente
corde quia cogitare non potuit: non uno tantum modo di- que lo ha pensado, puesto que Jo ha ücho en su corazón,
citur aliquid in 'corde vel oogitatur. AJiter enim cogitatur y al mismo. tiempo qureno Io ha dicho en su corazón, poryue
res cutrn vox €am sigxlifioans ,cogitatur, alliter cum id ipsum no ha podido pensarlo, hay que admitir que hay mucñas
quod res est intelligitu,r. Illo itaque modo potest cogitari man€faÁtde decir en Fu co_razón'op,ensar.Se,pienia de dis-
Deus non ress'e,isto vero rninime. N'ullus' quippe inteüigens ti¡tó modo una cosa cuando se pietisa la palabra qu" iu *il-
id quod De.us est, potest cogitarre quod Derus noar est, licet nifica o cuando la inteligencia prercibe y comprende Ia coJa
haec verrba dicat in cord,e, aut siine ulla aul cum aliqua ex- misma. En -ei primer sentido s,e puede pensai qu€ -queDios no
existe; en ,el segundo no.. Aquel que comprende lo es DíoS,
tranea.significatione. Deus enim Lest id quo maius cogitari
no puede penlar que Dios no exis.te, aunque pueda pronun_
non potest, Quod qui bene, inte,lligit, utique intelligit id
ciat g¡tqs palabras ren sí mismo, ya sin itri,üuirles'ninenin
ipsurn sic esse, ut ne,c cogitatione queat non esse. Qui ergo significado, ya atribu¡réndoles un significado torcido, por-que
intelligit sic es,s'eDeum, nequit eum non esse cogltare. 'EI.
Dios es un ser tal, que no se puede concebir -ayor ,iue
Gratias Tibi Domine, gratias Tibi, quia.quod prius cre- El_ eue compr€nde hien esto, cornprende al mismo-tiemlo que
didi te donante¡ iam sic intelligo Tb illuminante,, ut si Te tal ser . no puede sor concebido s,in exisrtir de hechó. Égr
ess€ nolim credert, non pos,sim non intelli,gere. consiguiente, aquel qure compr€nde estas condlciones de ia
existencra de Dios., no puede prensar que no exi6te.
- Gracias, pues, te sean dadas, ¡oh Señor! porque lo que
he creido- aI principio por 'el don que me has hechb, lo cdm-
APITULUM V prendo ahora por la luz con que me ilüminas, y aun cuando
no ,qul'sreracreer que existes, no podrfa concebirlo.
QuOn Dnus SIT QUIDQUIDMELIUS EST ESSEQUAMNoN DssE;
ET SOLUSEXISTENSPER SE, OMNIA ALrA FACIATDE NIIIILO
CA,PITULO V
Quid igitur es, Do,rnine Deus, ,quo nihil maius valet co- Qu¡ D¡os ES ToDo AeuELLo eun ES MEJoR euE ExrsrA euE No
gitari? Sed quid 'ersnisi id quod surnrnum ,omnium solum EXISTA,Y QUE,SIENIDOr,r, ÚN¡co QUEEXTSTEpOn Sf MISI{O. HA
exist'ens ¡le,r seipsrum, omnia. alia fec,it dre nihiio? Quidquidr HEcHo ToDo DE LA NADA 1
errim hoc non est, minus ,esrt'quarn oogitari possit. Sed hoc
de Te ,cogitari non potest. Quod ergo bonum, deest summo - -¿Qu_eenes tli, pue6, ¡oh,Señor Dios mío!, tú por enciura
bgno, per quod est om¡re,bonr¡m? Tu es itaqu,e iu'stus, verax, del cual -no se puede 'supon€r nada mejorf V ¿qüién pubdes
beatus, eü quidquid rmelius €rsit es$e qr¡am non esse. Ifelius tú ser sino aquel que, existiendo solo por enéiira ae toaos
narnqu€ ,erstesse.'iustum,quam non ,iu,stum, bea'tu¡n quam nofir por sí mismo, lo ha hecho todo de ia náda? p,orque toilo Io
que uo-es este poder creador, es inferior a io que nue6,tro
beatuo¡r,.
pensamiento puede cornpr,ender en su.mas altó concepto;
p€ro estos pensamientos no pueden rser concebidos de ti ni
infinitamente perfecto. rro lc serii posi'ble. sí¡i ,,aer cn una contra-
convenir a tu esencia. ¿ eúé 'bien podría entonces faltar al
diqción formal, pexsar o decir^que Dios no existe, porque diría que
aquel q u e es rnnnllamente Dertecto flo exlste. ¿6te es el Densaml€n- bien suprerno, a ese bien del cual todo bien ha remanado?
to de San Anselmo. ; Es exacto ? Si entiende que nuesfro es'píritu I por tanto, necesariam,ente justo, verdader"o, feliz y
no ve más que una iilea imasen del ser perfeclo. su razonamiento I-,$9..
todo 1o que vale ,más que exista que ho exista, porque való
sería. falso. Poryue-.en.esta.h'ipptesis se pbdría pieguntar, sin caer
en nlngun¿ contra{lrccrorr, sl exlste realmente un oDJeto que fespon- *u" j""to que no serlo, ser feliz que no serlo.-
33
da a esa i,magen. va t¡ue antes de deber admitir la exlstencia de I Convencido
Dios sobre'el-teátiínonio rle esa idea sería necesario demostrar la . el necio que lo- l)uede rro cxistir Dit_,s, emDieza
fidelidad de esta última. corrrentart,tl<i lo quc se haila
*f;1?"furdT:í'*l:;;. "o"t.,i;¿ó-á"'ii
372 PROSI,OGION. C, 7
¡s PROSLOGIO. C. 7 373
lt¡

C.Av'PITL¡LUM VI 'CAPITÜLO VI
,Quorvlono srr sENsrBILrs cum NoN srr coRpus
Có:uo Dros ES sENSIBLEAUNQUE'
No sEA cuEnpo
Verum cr¡m melius sit esse sernsibilern, omuripotentern,
Pero puesto que ,es rnejor que s€as sensibl'e (capaz de
rnisericordem, impassihilern quam non €sse: quomodo es sen-
sentir), omnipotente, misericordioso, impasible, que carecer
síbilis, si non os corpus?; aut omnipotens si omnia non de todos, estos atributos, ¿ cómo erts sensible si no ti,enes
potes; aut rnis,ericors simul et irrnpassibilis? Nlam si sola c"U€fpo,y todopoderoso si no puedes todo, o lleno de mibe-
corTore'a sunt sensibilia, quoniam sensus .circa corpus.et in ricordia y a la vez impasible ? Porque si solamente los seres
corpore sunt: quomodo 'es sensi.bilis, cum non sis corpus corporal,es son sensibles, porque los, sentidos están extendidos
por el cuerpo y forman parte de é1, ¿cómo puedes tú ser
sed summus ,Spiritus, gui ,corpore rneLiu,sest ? Sed si sentire
sensible si no eres cuerpo, sino esplritu supremo, y por lo
non nigi cognoscere aut non nisi ad cognoscéndum est, qui misrno mejor qu's el cuerpo? Es que, sin duda, sentir es
enim sentit, cognoscit se'cundum sensuum proprietates, ut conocer, porque el que siente conoce segin a propieclad de
per visum colores, per gustum saporem; non inconvwien- Ios sentid,os, como los colores por 'la vista, los sabor,es por
ter dicitur aliquo modo. sentire,. quidquid aliquo modo co- el güsto. Con razót se dice, por tanto, qu'e todo ser gue de
gnoscit. Ergo, Domine, quamvis non sis corpus, vere tamen algún moclo conoce, siente. Abi, ioh Señor!, aunqu€ no sieas
cuerpo, eres, sin embargo, soberanamente sensibl'e, pqeeto
eo modo isumme sensibilis €s, quo summe omnia cognoscis, que cono6€,sien su .ser rnismo toda,s las cosas, y no como un
non quo ani¡na{ corporeo sensu cogtroscit. animal, que no conooe más que por los sentidos corporales.

CAPITULO VII {:
VII -'i.i
.CAPITULI,IM
'Cóuo cosAsLE sEAN
' ESoMNlporpNri#;¡HfrycuAs
Quouooo srT oMNrporDNS, cuu MULTA NoN possrr

Secl et omnipotens quomodo es, si o,mnia non potes ? Anrt Pero ¿cómo 'eres omnipotenüe sir no puedes todo, si no
pued,es eorrumprerte, rnenür ni hacer que lo verdadero s€a
ei non poters corrumpi, nec rnentiri, nec facere v€rum esse falso, que lo que está hecho no ilo sea, y otras cogas seme-
falsum, ut quod facturn est non essrer factum, et plura simi- jantbs? ¿tOómop,uedestodo, a menos, quizas, que poder hacer
liter: quomoclo potes omnia? An haee pos,nenon est poten- algunas de ,estas cosas,no sea potencia, stno, por el contrario,
tia, sed impotentia ? Narn qui haec potest, quod. sibi non una verdadera impotencia? Porque el que puede haoer tales
exp,edit et quod non de'bet potest.:Quae quanto riragis potest, cosas puede hacer lo que es funesto, lo".qurees contra su"de-.
ber. Ahora bien, tanto más poderoqp es de esta manera, tanto
tanto magis adversitas et perversitas possunt in illum, et
más poder tiene sobre él la adversidacl y el mal y menos
ips,e minus contra illas. Qui ergo sic potest, non potentia faerza tiene él contra ellas. Semejante facultad no es poder,
potest, secl irnpotentia, Nlon ernirn ideo dicitur posse, quia sino impotencia. De hecho no se dioe que posee personal-
ipse possit, sed quia sua irnpotentia 'facit aliud in se posse; mente el poder, eino que se deja que otros le tengan sobre él;
sive aliquo alio genere loquendi, sicut multa improprie di- o también es una manera de hab'lar, como cuando se dicen
cuntur. Utt cum poninru,s esse pro non esso, et facere pro muchas'cosas impropiamente, Decirnos, por ejemplo, aer -ppr
no s?r, y h;aoer para expresar una situación que consiste en
eo quod. est hon facere, aut pro nihil facere. Nam saepe di-
no hacgr g no hacer ria,{g.,Por rejemplo, respondemos a uil
cimus ei qui ,rem aüquam esse negat: sic est que,madmodutrt hombre que niega una cosa: á$í es aorno usted, d'ücv,aunque
dicis ,esee, cum magis proprie videatur diei: sic non est n¡ás eonvenietlte sería decir:. La cosa, en efecto, no es corno
: ..'+i
, '
,4F1"l;
37* pRoslocroN. c, o g?5
-<

quemadmocium dicis non esse. ftem dicimus: Iste sedet sic_ üstd, d,ice que rw es. Tsrnbién decimos: éste se stcntw co,mo
ut ille facit, aut: iste quiescit sicut ille faeit, cum sedere ashe o'tro o éetb descsnsa c,omo, lua,aeeats otro, aunque por
sit quiddam non facere, et quiescere sit nil facere. Sic ita_ senta'rse .entendamos no hac€r una ooga, y descansar no
hacer nad¿. Asf, p,ues, auando se dioe de alguien que tiene
que cum quis dicitur ha,bere pot€ntiam faciendi aut.patien. poder d'e hacer o sufrir algo que no le es provechoso o que no
di quod sibi non u*pédit, aut quod non habet, impotentia debe hacer, se entiende que €s iwpotonó,ün, aunqu€ se emplee
intelligitur pro potentia, quia quo plus habet hanc poten_ Ia palabra p,otenci,a,poryure ,cuanto más poderoso es en este
tiam,. eo advrensif¿set perversitas in ilh¡rm sunt potentiores, sentido, tanto más fuertes son contra él el lnfortunio y la
perversidad, y él tanto más débil contra ellas. Asi, pues,
et ille contra ,eas impotentior. Ergo Domine Deus, ind.e ve- Señor Dios nuestro, tfi eres verdaderamente omnipotenti, en 'i
rius es omnipotens, quia nil potes per impotentiam, et nil el se¡tido que no puedes nada en lo que es fruto de la impo-
.'.
potes contra Te. tencia y que nade prerraleoe contra ti.
'¡l

¡i
CAPITU.LO VIII 1
CAPITULUM VIII
Có¡yfb Es ¡frsmrconDloso E rMpAsrBLE "j

. QuomoDo srr Mrsenlctlns ET rMpASsrBrLIs Y ¿ cómo puedes ser a [a vez misenicordioso e impasible ?
Porque ai e¡es impasible, no compartes nuestros sufripipn-
rsed €t misericons simul et impaseibilis quomodo es? tqs, tu corazín no se ato¡mónta b la vista dre nuestra mi-
seria, en lo cual consiste ser rnis,ericordioso. Y, sin embargo,
Na¡n si es impassibilis, non compateris; si non compateris, 'si no €res misericordioso,
non est Tibi miserum cor ex compassione, miseri, quod est ¿de dónde vi,ene tan gran co¡rsueto
como eI que procuraa a los desgraciados?
esse misericordem. At si non es misericors, unde, mis,eris est ¿Oómo, Señor, enes y no €res a la vez miseri,corilio-
tanta consolatio? so? ¿ñerá gue lo enenrpor r€spesto a nosotros y que no [o'
,Quomodo 'ergo es et et non ,es mi,s€'ricors, Domine, nisi eres coqtigo mismo? Lo elres, en efecto, para.-compadee,er
nuestro,s sufrimientog, pero no para exper:imentarlos. porqu,e
quia es ,migericors eecundum nos, ,et non €$ secundum Te? cuandq vuelws los ojos h¿cia nuestras miserias, experirnór-
B quippe se.cundum nostrum sensum, €t non es seeu¡dum taújos eI .efecto de tu misrericordia, y, sin em;bargo, nu,es-
tuum. Etenim cum Tu r.spicis nos miseros, noi sentimus tras desgracias no altrcren tu inmutable esencia. Eles, pueg,
misericordioso, poryue salvas a los tlesgraéiados, perdonas
misericordis effe.ctum, Tu non serntis affectum. Et mise,ri-
a los pecadores, qule son tus hijos; per,o no lo erres en el I

cors es igitur, quia miseros Balvas et peccatoribus tuis par- sentido de que la eompasión por nuestras rniserias p,ueda
cis, et mis,ericors non es, ,quia n-ulla mieeriae compassione aifectar tu scr 1.
afficeris.
CAPITULO üX

CA,PITULUM IX Cónro s¡n¡¡no ABSoLUTA y soBERANA*ÍENIE Jusro pERiDoNA A


Los MALos Y LEs HACE MISERIoIRDIA coN JUSTICIA 2

Quonro¡o rorus lusdus ET survq\mrusrlJis pARcATMAr¿rs Pero si ,eres absoluta y sobe.ranamente justo, ¿cómo per-
i pr donas a los malos? Porqu,q siendo absoluta
QUOD IUSTE MISEREATUR MALIS y soberána-
' Es
.decir, "qu.e DJo: sl_misericordioso en cuanto al efecto, uo
Verum malis quomodoparcis, si es totus iustus et summe en gu4g_rg_ e!_qu;c,cto.
oe_üL_coqlgaglg¡¡.
..-" Despuésde que haber.establecido(c.5) el.principio general de que
iustus? Quomodo enim totus et su@e iusfiE facit aliquid .lrroses todo ¿o absotutamentevale más ser qne no ser v des-
3?6 PROSLOGION. C. O

non iustum? Arut quae iustitia est merenti rnortem aete,rnam mente justo, ¿cómo haces algo injusto? ¿0 qué justicia hay
en dar la vida eterna a quien menec€ la muerüe et.erna? ¿De
d,are vitam, sempiternam? Undre e,rg,o,bone Deus, bone bonis
dónde viene, pues,, oh Dios bueno, bueno para los buenos y
e't malis, unde Tibi salvare malos, si hoc non e,st iustúm, et para los malos, de dónde viene que rsalves a los malos, t{r que
Tu non facis aüquid non iusturn ? no puedes haoer nada injusto?
An quia bonitas tua est incomprehensibiiis, latet hoc in ¿Es que, siendo tu bondad incomprensible, esto qu,eda
luce inaccesi,bili quam inhabitas? V'ere in altissimo et se- ocr¡lto en la luz inaccesiible que habitas? rSí, no se puede
cretissimq bonitatis tuae lat¿t fons unde. manat fluvius mi- dud,ar que es €,n el santuario rnás lntimo y secreto de tu
bondad donde s€ oculta.la fuenüe d,e donde brota el rlo
sericordiae tuae. Nlam cum totus et summe iustus sis,. tamen de tu misericordia. Porque, aunque seas absoluta y sobera.
idcirco etiam malis benignus es, quia totus summe t¡onus es. namente justo, ercs, sin em argo, inclinado a hacer bien a
Minus namque bo,nus es6es,si null.i malo esses,benignuo. Me- los malo's, porque eres absoluta y soberanamente hureno. Se-
lior est enirn qui et bonis, et malis bonuc est, quam qui bonis rias, en e:fecto,menos bueno si no lo fu,esespara ningún malo.
'Porque aque,lque es br¡eno para ios
tantum est bonus. Et melior est qui malis et puniendo et bu,enosy para los malos,
es m€jor que aquel qu'e no lo es más que para los buenos,
paroendo est bonus, quam qui punie,ndo.tantum. fdeo ergo y aquel que e$ bueno'castigando y perd:onandoa los malos,
mis€ricors e,s, quia totus et surnme bonus 'es. Et cum fons:- es mejor que aquel que no es bueno más que castigándolos.
tan videatur, cur bonis bona et malis mala retribuas, illud Eres, pues, rnisericordioso, porque eres absoluta y sobena-
cente penitus est mirandum, cur T'u totus iustus e't, nullo nannenüebueno; y como, por otra parte, es fácil ver por qué
eg€ns, malis et reis tuis bona tribuas. O altitudo bonitatis das ,el premio a los buenos y el castigo a los malos, con fun-
damento nos quedamos, extrañados al verte a ti, aboluta y
tuae, Deu,s! ,et videtur unde sis misericors, et non pervide- soberanarnente justo; a ti, que no tienes necesidad de auxi-
.tur. ,Oernitur unde flumen manat et non perspicitur fons lio de nadie, dar tus .bien'esa los culpables y a los malos.
unde nascatur. Nam et de plenitud,ine bcynitatis ést quia pec- ¡Oh profundidad de la bondad divina, oh Dios mio!, vemos
catoribus tuis pius es, et in altitudine bonitatis latet qua ra- de dónde brota tu misericorüa, pero nu€Átras m.iradas no
tione hoc es. Etenitn liset bonis bona et malis mala e¡c bo- penetran más allá; vemos los lugare,s d,e donde sale 'el río,
pero no distinguimo,s la fuente de dond,e nace, Porque tú
nitate retrlbuas, ratio tarnen iustitiae hoc postulare videtur.
amor para 'el ,¡iecador de la plrenitud de tu bondad,
-qa_caig..tu
Cum veno malis bona triibuis: et scitur quia summe bonus pero la razón de €ste amor está en la profundidad de tu
hoc f,acore voluit, ,et mirum est cur summe iustus hoc velle bondad. ,Porque, aungue conoedas la recompensa a los bue-
potuit. nos y des el castigo a los malos llevado de tu bondad, esta
distribución res también la cons,ecuer¡ciade tu justicial Fero
. O mis,ericordia, de quam opulenta dulcedine et dulci opu- cuando concedes un 'bien a los malqs, sabemoJ que tu boh-
'i
lentia nobis profluis! O immensita,s bonitatis Dei, quo affec- dad 1o ha querido, pero nos extrañamos, sin embargo, de
tu amanda es a p,eccatoribus! fustos enim saüvas iu,stitia que tu sobrerana justicia haya podido permitirlo.
comitante, istos vero liberas iustitia damnante. Illos meri- iOh misericordia, con qué abundante suavidad y con qué
tis adiuvantibus, istos meritis repugna,ntibus. Illos bona suave abundancia ll'egas hasta nosotros! ¡Oh inmensidad
de ,la bondad divina, con ,qué gran arnor debe¡r amarte los
p,ecadores! Salvas a los justos en nombre de la ju'sticia,
pués de haber demostrado, (cc-..-Q-S)<1ue Dios r-eúne ciertos atributos libras a los pecadores aun cuando la jusiticia l,es condena;
que parecen a ,pnmera vista di,fíciles de conciliar, el autor resuelve los unos deben su salvación a sus rnéritos, los otros la ob-
fquí'(cc. g-r¡) úna cuestión más espinosa aún, a saber, no solamen- tienen a pesar de sus faltas;los unos porque te complaoes
re^cóiro lá misericordia y ,la justicia perteneien a Dios y se conci-
lian entre ,sl, sino también cómo se derivan argbas de su bondad.
A ese efecto no se detiene en la noción vulEar e im,perfecta de"'Ta
bondad y la justicia, tales como se encuentraá en las óriaturas, sino minándolo relativa¡re¿r.te a los- ser.q; que son el o.l¡ieto de la justicia
que se éleva a la idea de la bondad perfecta v absolnta. tal cual v a--Bio.p.,que es e1 sujeto cle Ia misma.
pierJenece a Dios. .Después. considera Iá jus,ticia como. utt'ot¡ibuto, Fuesta csta base, se te cuán rigurosos son los argumeutos del
ct¡¡vo Drlmer caractef conslsle en un acn€fdo. convenlencra o con- ilutot )'cómo rrl ¡cto rlivinti puede-no ser reclamado por la justicia
foímida<l, acuerdo quc considera bajo dos asp(.ctos distintos, exa-
!,.r'
378 PROSLOGION. C. g - PROS¡pG¡O. c.9. 3 ? D ^¡
:,
qua€ d,edisrti cognoscendo, istos mala quan odisti ignoscen_ en reconocer en ellos el bien que, les has dado, lo,b ot¡os .'i
do. O i¡nmensa bohitas quae siq ornn€m intellectum excedis, porque tú perdonas el mal que odias. ¡Oh bondad inmensa,
que excede a toclo pensamiento!, vénga sobre mí tu mise-
veniat siup€r me ¡niseri,corüa illa quae de tanta opule,ntia r'icordia, esta misericordia que corr€ en abundancia de tus
tui p'rocedit! fnfluat in rne, quae profluit cle T!e. pprce per inagotables tesoros. Que lo que brota 'de tu ser llegue hasta
clementiarn, ne, ulciscaris per iustitiam.'Nam etsi difficile mí. 'Que tu clemencia me perdoÍle, qu€ tu jus,ticia se calle
y no tome venganza de mis faltas. Porqu,e, aunque s,ea di-
sit intelligere, quomodo mise,ricordia tua non absit a tu'a
fícil comprender cómo tu clernencia se halla es'trechamente
iuetitia, nece.ssarium tame,n est cr.edene,quia nequaquam ad- unida a tu justicia, nos vemos, sin emba,rgo, obligados a
versatur iustitiae quod exundat ex bonitate, quae nulla est creer que,lo qu,ese ,escapa de la superabundancia de tu ibon-
sine 'iustitia, immo vere concordat iustitiae. Nrempe,si mi- dad no e's contrario a tu justicia, porque esta bond.ad no
puede existir ,sin la justicia; mejor dioho, se halla comple- ,
serri,corses, quia €,s summe bonus, et sum¡ne bonus non es, ¿amente unida a ella. Así, pu,es, si qs cierto que tú no er€s
nisi quia es sunrdne/iustus: vere idcirco es misericors, quia ¡oberanamente rnisericordioso más qu,e porque eres ,sobera-
aumm,e iustus:es. Aldiuva me, iuste et misericors Deus, cuius narnente ibueno, y si re'res'soberanamente bueno porque eü.es'
sobérar¡amente justo, tu soberana misericordia es lá conse-
lucem quaero, adiuva me, ut intelliga,m quod. dico. Vere
cuencia de tu soberana justicia. A,lyúdame, pues, ¡oh Dios
ergo ideo miseri,cons es,. quia iustus. justo y ll.eno de misericordia, cuya luz busco, ayúdame .a
Ergone misericordÍa tua nascitur ex iustitia tua ? Ergo_ comprender.l,o que digo! Ehres, pr.r,es,verdaderamente rnise-
ricordioso,,porque eres ve,rdaderamrentejusto.
ne parais malis ex iustitiá?,Si s:ic est, Domine, si sic est,
¿Entonces tu niisericordia nace de tu justicia? ¿Esr por
doce me quo.modo es.t. An quia iusturn erst Tle s,ic esse' bo.- tu justicia que perdonas a los pecadores ? Si a^sríos, Señor,
num, ut nequ,easintelligi melior, et ,sic opera pot'enter ope- enséñame cómo res e'so. ¿Es porque es justo que tú geas ,'li

rari, ut 'non possis cogitari potentius? Quid enim hoc ius- hasta tal punto buen-o ique no puedas ser concebido mejor,
y que obres ,con tal poder que no puedas ser pensado como
tiue? [troc'utique non fierct, si esse bonus tantum retri- más pode'roso? ¿Qué hay, en €úecto, más justo que Dios?
buendo et non parcendo, 'e't si ,faQe¡esde non bonis tantum No sería así, sin enrbargo, si tu bondad se limitase a re-
bonos', et non eltiarn die malis. Deníque quod non iuste fit, compengar a aquel gue ¡nerrece,5r no llegase hasüa perdonar;
si tú hicieses :buenos solarnente a los que no lo son 2, y.DO
non debet fieri; et ,quod non d.e'betúe,ri, iniuste fit. Si ergo a los mismos malos. De ,este modo es justo que p,erdones a
non iuste malis misereris, non debes ulisereri: et si non de- loe malos y que de los malos hagas buenos. tr'inalmente, -
bes misereri, iniuste misererie. Quod si nefas est dicere, lo que no puede hacerse justam'ente, uo debe hacense, y lo
qr¡e no delbe h¿cerse se hace inJustamente. Poq tanto, si no ,,!
fas est cr-€dere Tb iuste mise¡eri mali¡s.
es justo compadecerse de los malos, tú no debes hacerlo,
injustamente les perdonas. Alhora bie¡, s,¡ es ,casi una impie-
si se considera este act<¡ corr respecto a los ¡¡éritos de la criatura, dad hablar asú, debemos cr,eer que üen,es compasión d,e los ,i
y có-qo ese mismo.acto puede sér dictado por la justicia si se Ie glo1.i" heri¡' la justicia.
óonsidera con relación a-lá bo¡ldad de Dios. Como-buen teóloeo v i:l:
: Supone aquí el
buen metaflsico, junta San.Anselmo en estos capítulos la exaciituá .autor uno cspecie rle qlifererrcia que rro cs el
con la orofundidád. nral, pero lampoco et Dten.
380 pnos¡.oc¡o. c, ¡¡ '881

OATPITIUTLO X
cA;ITULIJM X
Córro clsrrcA JUSTAMENTEv cóMo JUSTAMENTETAMBIÉN
- A LOS MAI,OS
PERDONA
Quonnono IUSTE PUNIAT ET IUSTE PARCAT MALIS
Pero también es justo que castigues a los malos, porque
¿qué hay de más equitativo que los buenos reciban pnernio
Sed et iustum e,st ut malos punias. Quid na,mqueiustius, y los malos castigo? ¿,Cómo entonces es justo a la vez que
quam, ut rboni bona et mali mala ,re'cipiant ? Quomodo ergo castigues a los malos y les perdones? ¿Hay una justicia
et iustum est ut malos punias, 'et iustum est ut ma,lis par- que les castiga y otra que l,es perdonal 'Cuando castigas a
los mdlos, lo hacescon justicia, porque han merecidola pena;
cas ? An alio modo itrste punis malos, et alio modo iuste y cuando les p,s¡¿e¡.t, también eres ju6to, porque tu volun-
parces malis? ,Cum enim punis malos, iustum est quia illo- tad es confornle a tu bondad, aunque no lo sga a sus mé-
rurn meritis convenit; eum v€ro pa,rbis malis, iustum est, ritos,.Perdonando a los malos, eres iusto. según tu justicia
non quia illorum meritis, sed quia bonitati tnae, eondecens y rfo según nuestras obras, corno eres misericordioso para
iosotros y no en ,cuanto a ti, Al salvarnos a nosotros, a
est. Na,m parcendo malis it¿ iustu,s es secundum Te et non
quienes tu jus'ticia d,eibíacondenar, eres misericordioso, no
secundum nos, sicltt misericors es, secundum nos et non eú cuanto experimentas un movimiento de piedad extraño
s,ecundum Te. Quoniam .salvando nos quos iuste perderes, a tu naturaleza inmutable, sino en el sentido que' nosotros
sicut misericors es non quia Tu sentias affectum, sed quia mismos sentirno,s el efecto de tu bondad; del misrno modo
er€s justo, no en el sentido de qr.le pagas nuestras acciones
nos sentimr¡s €sfectum: ita iustus es non quia nobis reddas con el pnecio que les es d,ebido, sino en que obras en virtud
debitum, eed quia facis q;r.roddece't Te summe bonum. Sic de tu perfección soberana. De esa manera castigas justa-
itaque sine repugnantia iuste pun'is et iuste parcis. nrente y perdonas justamente, sin que haya en ti contra- ¡.t

diceión.

CAPITULO XI
CAPITULUM XI
Cóuo "rooos Los cAMrNos nnr, SnÑoR soN MIsERIcoRDrav
..SEÑOR
VERDAD'' Y CéMo EL ES JUSTO EN TODOS SÜS CAMINOS''
VIAEDoMrNr MrsERIcoRDrA
Quouooo "uNrvERsA.E ET VERITAS",
ET TAMEN "IUSTüS D0MINUS IN oMNIBrts vIIs suIS" Fero, Señor, ¿no sería también justo, en conformidad
con tus penfecciones, qu,e castigases también a los malos?
Porque es nrecesario qure seas justo a tal grado, que nadie
Sed nunquid etiam ndn est iustum secundum Te Domine, pueda ser considerado cornq=r-1qÉ,s ,iuLBto que tú, lo que no
ut malos punias ? fustum quippe esl Te sic esse .iustum, ut podría ser si rsolamente concedieses..lanecompensa a los bue-
iustio| nequeas cogitari. Quod ne,quaquam esses, si tantum nos y no infligieses el castigo a los malos. Porq.ue-9l mgg
ju,sto es aquel que retribuye segrin sus méritos a los bu'enos
bonis bona et non malis mala redderes. fus,tior enim est qui y a los malos. no solamrentea los buenos. Es, pues, justo,
et bon,is ret malis,. quam qui bon'is tantum merita retribuit. con¡forme a tu naturaleza, Señor justo y bueno, que casti-
Iustum igitur est secundum Te, iuste e'u benigne Deus, et gues y perdones. Es, por tanto, bien clerto que toil,os los
cum punis et cum parci's. Vere igitur uniuersae uiae Domini ownlino¡sd,e'|,Señor oon mi$ericwilta, A uerdad,l; y, sin ern'
bargo, es ciierto también que €¿ Señor ds iusto en tod'os su1
minerinwd,in o,t ueri,tas, et tamen iustws Dominus in omnibus cuminost, y estas dos verdades no están en contradieción,
u,i,ássr¿.is.Et utique sine repugnantia; quia.quos vis punire, ' Ps. 2.1,ro.
:
non est iustum salva?i, et quibus vis parcere, non est iu,stum Fc r-r¡ fr
.,..,,._..1;.nr.-r.
pRosl,ocroN..c, 11 ' 'rir'
38¿ PROSLOGIO. C. 13 38{t

damnari. Nam id ,solum iustum est quod yis, e,t non iustum porjque no es iu,sto que aquellos a qui,enes quieres castigar
quod ¡ron vis. Sic €rgo nascitur de iustitia tua miserico(clia se salven y que aqurellos que ,quierres.salvar sean condenados.
Po,:qug solam,ente es justo lo que tú quieres e injusto lo que
tua, quia iutstum e,st Te sic e,ssebonum, ut et parcendo sis no quieres, Así, tu misericordia nace de tu justicia, porquie
bonus. Et hoc est forsitan, cur summe iu,stus potest velle es justo qu€ seas bueno harsta perdonar, y por esto, sin
bona ¡nalis. Sed si utcumque capi potest, cur d,e similibus duda, el ique €s so'beranam,entebureno puede qu,erer el bien
aun a los malo,s. Pero si se puede comprender por qué pue-
malis hos rnagis salves quam illos per summam bonitaiem, des quener salva,r a ,los malos, no pot eso dejá d,e-pañcer
-málos,
et illos magis damnes quam istos per summam iustitiam. imp,osible conce,bir por qué, entre sere,s igual,mente
sal,ves a los unos más bien qne a los otros en virtud de tu
Sic e,rgo vere es sensibiiis, ornnipotens, misericors et im_
suprema bondad y condenes a los unos más bi,en que a
passibilis quemadmodum vivens, sapiens, bonus, beatus, Ios otros en virtud de tu justicia suprema. .dSí, pues] eres
aeternuS et quidquid melius est esse quam non esse. sensi.ble,omnipotent,e, misericordioso e impasible, corno er€s
viviente, sabio, bureno, fetiz, eterno y todo lo que es mejor
que exista 'qu€ no/,exista.

CAPüTtILUM XII
CAITPITU.LO XII
Quon Drus sIT rpsA vrrA euA vrvrT, ET src DE sIMILTBUS
QUE Dros ES LA vIDA MrsMA D¡l euu vrvu, y eun orRo rA¡¡,ro
Sed certe quidquid es, non pe,r aliurn es quam per.Te . sE púEDE DEcrR DE ltDos sus ATRTBUTos
ipoum. Tu es igitur ippa vita ,qua vivis, ,e'tsapientia qua sa-
Todo lo que eres, no lo eres por otro, sino por ti mis-
pis, et bonitas ipsa qua bonis et malis ibonus es; et ita de rno.. Eres, pues, la vida mis¡na de, la qu,e vives, ,la sabi-
similibus. duría por la cual eres sabio, la bondad por la cual eres hueno
para con los bueno,sy los malos, y lo mismo de todos los
otros atributos.
CAPITULUM XIII
CAPITULO XIII
Quouono sorlus $IT rNcrRcnMscRlprus ET AETERNUS,cuM
ALII SPIRITUS SINT INCIR,CUMSCRNPTI ET AETERNI Cóltto Er, sor/o Es srN LÍrvrrrns y ETERNo,AUNq{JELos orRos
rsrÍnrrus.tlMerÉN sEAN sIN r,fmrrrs iy ETERNIIs
Sed omne ,quod clauditur dliquatenus loco aut tempore,
Ttodo lo que está de una manera o de ot'ra encerradó por
minus €st quam quod nulla lex lo,ci aut temporis coeraet.
eI ,tiempo y el iugar, ps me¡ror que aquie,llo que no ,es,tá
Quoniam ergo maius 1te-nihil est, nullus locus aut tempus sometido ni .a la ley del tiempo ui a la detr respacio.Desde
Te cohib,et, sed ulrique €t sernper ,es. euod. quia de Te solo el monr,ento, por -Lanto, ,que no hay nada mayor que tri, no
te encierra ningin lugar, ningún tiempo; estas por todas
dici potest, Tu so,lus incircurnscriptus es et ae,ternüs. ,euo- partes y siempre; y corno esto no se puede afirmar más qué
modo igitur dicuntur et alii spirltus incircu,mscripti et de ti solo, solam,ente tú eres de verdad sin límites y eter:no.
ae,terni? ¿ Oómo ,es entonces que los otros espíritus son también lla-
r ¡; mados ilimitados y eter,nos?
Et quidem *lu* aeternus, quia solus ornnium sicut , Solamente tú, 'en rigor, erres,eterno, porque ,ene,sel único
"u entrte todos 'gu€, como no tendrás fin, tarnpoco has tenido
non desinis, sic non incipis esse. Sed solus quomodo es in-
corni,enzo. Pero ¿córno 5s rexplica que .eres tú ,el único que
circumscriptus,? Aln creatus spiritus ad. Te coüatus est si.r- no tienes límites? ¿rs€rá porque, comparado a ti, el espíritu
i ;nq$E€ ¡.f :'--'s+É^F-#,
384 PROSLOGTO.bÍ.c. 14 PA.OS¡,oGrO. C, 14 $s5 .t'
cumocriptus, ad oorpus vero incircunlscriptus? Nempe om- creado es circunscrito, y, comparado al curerpo,no lo es?
nino circumscriptum est, quod cum alibi totum est, non Er efecto, lo que 'está enteramente en url lugar y no puede
e'star a la ve4 en otro es circunscrito, condición que vemos
potest bimul 'esse alibi; quod de solis conporeis celnitur. que no pe,rtenecemás qne a los euerpos; al contrario, lo
Incircumscrjptum vero, quod simul est ubique totum, quod que está a 7a vez todo entero por doquiera no es circuns-
d,e Te solo intelligitur. Ci.rcu,mscrip'tum autem simul et in- crito, atributo qw no pertenece más qu,e a ti solo. En
. cuanto a los seFesqu,e, estando €nteramente en una parüe,
circumscriptum ,erst,'quod cum alibi sit totum, potest simul están también enteramente en- otra, pero no por doquiere,
es,setotum alibi, non tamen ubique; quod de creatis spiri- como los es,píritus crreadosgolog, son a la vez circunscritos
y sin límites, poryue si el alma no estuvi'ese'ent€ra en cada
tibus cognoscitur. Si enim non e'ss€t anima tota in singulis . mieunbro del cuerpo, no sentiría entera las i,mpresionesque
m,embris Fui corporis, non sentinet tota in singulis. Tu ergo, ¡ecibe 'en cada uno. de ellos. Eres, por consiguiente, ¡oh
Domine, singulariteles incircumscriptus €t aeternu,s,et ta- Seflor!, el único sin llmites y el único eterno, aunque los
otros espíritus sean también eternos y sin límites.
men et alii spiritus sunt incircumscripti et aete.rni.

CAPITULO XIV
CAPITIULUM XIV
Cómo v poR euÉ ttor ut** Dp AQUELLos
eur
".##*"1,$f
Quomoro DT cuR vrD¡lruR rlr NoN vrouruR Dr:us
A QUAERENTIBUS EUM ¡Oh alma rnía!, ¿has encontradolo que buscabas?Busr
cabas ¿ Dios, y has llegado a conooer que está por encima
de todas .Ias cosas, Írayor ,que lo qu'e nuestro pensamiento
A,tr invenisti, a,nima naea, quod quae,r,ehas ? euaerebas puedeimaginar; que es la vida, la luz, la sabidu¡la" la bon-
Deum,'et inl.enisti eum ressequidda,m,jsummum omnium, guo d¿d, Ia bienaventuran¿aeterna y la eternidad feliz; que f "-,

está por todas parües y siempre. Porque si no has encon-


nihil melius cogitari potest; et hoc esse ipsam vitam, lucem irado a tu Dios, ¿'cónno es el ser que has encontrado,y cómo
eapientia'm, bonitatem, aete,rnam,beatitudinem et beatam iras compnendido-oon verdad tan firme y tan vreordadera fir-
que el objeto qu,eacababasde alcanzar era Dios? Sl,
r-n'eza
aeternitatem; et hoc esse ubique et semper. Nam si non por el contrario, le has encontrado, ¿cómo no sient€s la
invenisti Deum tutrm: quomodo est ille ,hoc quod invenisti presencia de lo que has encontrado? ¿Por qué, oh Señor,
Dios mío, mi alma no te siente, si te ha encontrado?
et quod illum tam certa veritate et vera certitudine intelle-
¡ Los ontologistas toman pie sobre todo de este carpítulo para
xisti? Si r¡ero invenisti: quid est quod. non sentis quod inve- atribuir a. Sár Ánselmo su dóctrina. seqún la cual 'podémos vér a
Dios directamente. r¡Cómo ha comórendido mi almá esto si no es
nisti ? Cur non te x,ntit, lDornine rDeus, anima mea. si in- viendo la luz y la vérdad? ¿Ha Fódido comprender algo.verdade-
ramente de ti si flo es por t-u luz'v tu verdah ? Y si ef,la ha visto
venit Te? la luz v la verdail. es a-ti a quien'üra visto: 1' si no te ha visto a
preferido por los
ti, no ha visto ni iuz ni verdad.> Este es el-téxto -el
An non invenit, quem invenit esse lucem et veritatem? oútologistas para demostrar su aserción. Veamos valor de este
arguménto. San Anselmo comienza por decir que el alma ha ea-
Aut potu'it-,ornnino aliquid intelligere de Té, nisi per luc,em co-ntradoa Dios por el razonamiento. r', a pesai de haberle encon-
tuam et veritate,m tuam? Si e'rgo vidit lucem et veritatem, trado, no. le ve.'c¿Por qué no te vé ini aima, Señor Dios, si mi
alma te ha encontrado?r Por aquí se t'e que San Anselmo establece
vidit Te. ,Si non vid.it Te, non viclit lucem nec veritatem. Arn una gran di;ferenciae[tre conocer una cosa y-enverla intelectualmen-
te, 1o cual es como comprenderla tal cual es sí misma, verla sin
et veritas et lux ,est ,quod vidit, et tarnen nondum Tb v,idit, sombra cara a cára. El Santo razona en esta forma : La inteligencia
me ha hecho encontrar la luz y la verdad encontrando a Dioi. por-
quia vidit Te aliguatenus, sed non vidit Te eicuti es? que yo no podía ver lo oue ñe visto si no es .viendo la luz' í la
-percibe
verdád, por'las cuRles se todo lo inteli.gible.
S. Ans.r 13
ffiil'.;i' qqt__ rnosrocror., c, ,5
l,t¡l

flF,'l PROSLOGIO, C. 15 38?

ilj: Domine Dbrurs meuo, forrnator et reformator rnous, dic.de-


sideranti animae meae,quid aliud est quam quod vidit, ut
¿,Será que no te ha eneontr¿do .cuando ha cnelclo com-
Éi, pure videat, quod desidera,t.Intendit se ut plus videat, et nihil
prender que erés luz y vrerdad? ¿[Ia podido ella comprender
esto si no es vibndo la fuz y la verdad.? ¿Ha podido, corn-
prender algo de tu esencia ei no es po,r tu luz y tu verdad?
bl.' videt ultra hoc quod vidit nisi tenebrra,s;irrmo non videt, tene- Si, pues, ella ha visto la lua y la verdad, ella üe ha virsto;
y si ella no te ha vis,to, no ,ha visto la luz y la verdad. ¿Ofuno
ftr''' bras, qu'aonulla,ezunt in Tle,sed vide,t se non plus posseviclere' enser, en efe'cto, que ,ha visto la luz y la ve,rdad y qu'e, sin
Ii, proptor itenehrassuas. ,Cur rhoc,Domine, cur hoc ? T,lenebnatur embargo, no te ha visto, si no €a que te ha vieto ¿e cirerto
rnodo, peru no tal cual eres tqi?
[1,,
¡i
oculus eius inffnnitate sua, aut rel,erberatunf,ulgoretuo? Sed Señor, Dtos rnío, crreador y reparador de mi se,r, di a mi
alma, llena de derseos,dile que ere,s otro del que ella ha visto,
certe et, tenebr¿tur in se, et reverberatur a 1le. Utique et ohs-
'F;i, curatur sua ibrievitate, et obruitur tua imnreneútate.Vere et
para que ve,a, en fin, sin velo [o que aspúra a ve!. A,tBnta-
mente busca vetr más de lo qne ha visto, pero no ve nada
ljr más de¡lo que ha visto, nada sino profundas tinieblas. O ¡nás
ti:' contrahitur angustia zua et vincitur ampiitudine tua. euan- bien, no ve tinieblas, porque en ti no las hay, pero ve que
no -puede ver más a causa de sus propias tinierblas. ¿por
p¡' ta namquo est lux illa, de qua micat omne verum quod qué esto, Señor, por qué? ¿Su ojo e,stá obscurecido por zu
debitidatt o deslumbrado por tu esplendor? Sí, su ojo está
r¿tionali menti lucet! Quam ampia est illa veritas, in qua
obscurecido por sus propias tinieblas y d'eslumbrado por
est omne ,quod verurn est; et extra qua,m non nisi nihil et tu luz. Su corto alcance la ciega, se pierde e¡r tu innensi-
dad, está e¡oe¡rado por $¡q est¡eohos Imitee, sobrepasedo
faflsurn est! Qua,uoimmensa est ,quaeu¡o intuitu videt quae_ por tu grandeaa iümitada. Poryure ¡cuán grande qs esta lui
curnqu€ facta sunt, et a quo et per quem et quomodo de de donde b,rota y brilla toda verdad que luoe a los ojos del
alma dotada de razón! ¡Cuán vasta est¿ ve¡dad en lá cual
nihilo fActa sunt ! Quid puritatis, quid si,mplicitatis, quid ostá todo lo que es verd^Bd y fuero de la cuaJ. no hay más
que nada y mentira! ¡,Cuán inmensa es, 'dla que de un solo
oertltudinis et s¡rlandorie ibi erst! Cbrte p,lus quam a orea_ vistazo ve todo lo que ,exi6te, de qué principio, por qué
i.:.',: poder y de qué manera ha sido todo becho d€ la natta! ¡qué
il , tura valeat inüelligi.
l-¡, pureza, qué simplicidad, qué erteza, qué ibrillo se encuÉn-
"h:r,,
ll9': tra.n €n e,lla! Muoho más, sin ducta, de lo que la cristura
[4r: puede comprnender.
V;'," /
t; , CAPITUI,UM XV
f;' :
f,
. CAPITULO XV
,i¡:.'
:.,'_ Quo maron srr euAM cocrrARr
i{,
l¡.'.
"orrr? cRANDErARA euo sE rJApuEDAR/ErRESENTAR
Qun ns DElvrASrADo
rl' POR. EL FENSAMIENTO
üir Ergo Domine, non solum es quo maius cogitari nequit,
sed e,squiddam maius quam ,cogiüaripossit. euoniam nar¡rque Aslí, pues, ¡oh Señor!, tú er.es más grande que todo lo
qu,e se Puede.imagina'r; más aún, eres demasiado grande
':;:,' valet aogitari esse aliquid huiu'srnodi: si tu non es hoc ip- para que nuestro débil pensa,miento pueda concebirte. por-
':",.; que, puesto qure €s posible p€ns¡ar que existe tal ser, ei tú
snm, potect cogitari aliquid maius fis; quod üeri nequit. no fueses ese ser, se podrla pensar una cos& urayor que tú,
1o cual ee imposible.
í.il
' ' l

. ,; ,

i{¡' - ,
Jjrl.fi!
',.
''
#'.,,1.... i - .'
-.'' r7
*,',
/i:''.'. $88 Phoslocloñ. C, 17
PROSI.oGIO, C.

i.:
it,: .
l:r.,t.t
l:'i
,;"' CAPITULO XVI
t.
:i. I
-.
I
CAPITULUM XVI 1
Qur: r,l LUz quE HABTTAES TNAcoESTBLE
il''
i.', 'Señor, esta luz en la qurehabitas e¡sverdaderamente inac-
'. : ',. l
cresile, porque nadiie más que tú penetra bastante su pro-
r¡ INHAB¡TAT" fu¡didad pera contemplarte claramente ,en eüla.Yo no la veo,
i
QUon narc sIT "LUx rNAc,cEsIBIrJSQU
i.;
sin duda porque su brillo es demasiado grande para mis
ojos, y, sin embargo, todo lo que veo lo veo por ella, del
i' Vere, Domine, haec est lux inaccesibilis, in qua habitas. misrno modo que eI ojo débil de nuestro cuerpo ve todo lo
;,. que va por la luz del sol, a la cual no puede contemplar di-
Vere enim non €st aliud quod hanc penetret, u.t ibi Te per-
reotamente. Mi inteligencia no pu,edealcanz,ar esa.luz; difun-
:),'
¡i vi,leat. Vere ideo hanc non vid,eo, quia nimis mihi est; et die un esplendor demasiadofvivo y que no pued,e soportar;
el ojo de mi alma no puede mirarla por mucho tiernpo ni
i
tamen quidquid, video per illam video, sicut infirm'us oculus soportar su lu:2. Su brillo l,e deslumtbra, su grandeza le su-
quod vid,et, per lucem solis videt, quam in ipso sole nequit pera, su inmensidad I,e oprime, su extensión lre confunde. ¡Oh
¡'i Iuz suprema e inaccesible, oh verdad profunda y feliz, cuán
aspicere. Non pot'est intellectus m€us ad illam. Nimis fulget, leJos estás de mí, que tan oerca restot'de ti! ¡'ü¡5n alejada
rii" estás de mi prcsencia, mientras yo estoy coniinuam'enté en
non capit illam, ne'c suf,fert ocu'lus animae meae diu inten- Ia tuya!_Tú estás por doquiera p,nesentey entera, y ]ro no
i:

dere in illam. Reverberatur, vincitur amplitudine, obruitur te veo. Yo me muevo en ti, estoy en ti, y no puedb llegar
a
"..t.
hasüa ti. Tri estas en mí, en torno mío, y yo no te si,en1o.
immensitate, confunditur capacitate. O summa et inaocssi-
::,
biüis lux, o tot¿ et beata veritas, quam longe es a me' qui APITULO
?l
XVII
tam prope tibi sum ! Quam remota es a conspectu meo' qui
sic praesens su,m consprectui tuo ! Ubiique es tota pra€g'ens' QUE EN D,IOS SP ENCUENTRE LA ARMONÍA, EL OLOR. EL SABOR.
LA BE¡JLEZA, DE IINA MANER,A INEFABLE Y QUE LE ES PNOTTi
et non Te video. In Te moveor et in Te sum, et ad Te non
Todavía, Señor, 'estás oculto a mi alma, oculto en tu luz
possum accedere.fntra me et circa me es' et non Te sentio; y tu dicha. Por eso está todaVía en suÉrtinieblas y en su
miseria. Ella rnira en torno auyo, y no ve tu belleza; eecu-
-Tñillnro
h:r llegatlo a vcl a Dios, pero ,Dios es luz v veidatl :
r-,il 1:or cousiguiente, el ahna lia ,llegado a ver la luz v la verdad : Si
crgo aiilit luclnt et'.tcritslrnt, iidit lc. Pero ¿cónio ha llegado el
CAPITULUM XVII rlma c ver a Dios ? Por la luz -y la verdad abstiacta, como e:Í Santo
las ,hc deñnido err el t.apítulo' :. I\rr consiguierrtei es oor lá luz
i;r t'reada que-el alma se ha t.lt"r'arlo hast¡r r.er lá luz ¡rri.rnerá y la ver-
: (lacl rncreada. Srn emtrargrr, n() vc csta r.erdad rnás rlue a tiavés tlc
Quon lN D¡o slr HARMoNtrA, oDoR, sAPoR' LEMTA-S' PULoITRI' las tinieblas, en su refleljt, err Jas criaturas: euia i¡¿¡t te al.¡¿ia-
t c t t u s , s e - d t, t o t t t t i d , i t t e s i c u t í c . s . I i r r e l c a p í t u l ú 6 rompleta nueit¡,,
ii:
TUDO SUO INEFFABILI MODO Santo .su pensamiento de una nrallera niuy clara. cEl verdaderá-
m e n t e i n a c c e s i b l e , ¡ o l r S e ñ o r ! , I a l u z e n q u e h a b i t a s .-cón Dorque ver_
¡,laderamente, nadie puede penetrar en
y sr yo no ta v€o, es poryue es e.xcesiva .ella iara verte claridad.
Adhuc lates, Domine, anima'm meam in luc'e et beati- para mí, y, sin embargo,
por elr-a v€o tooo lo que veo. Lo mrsmo rrcurr€ con e,l oio enfermo.
'verla
tudine tua, et id.circo v'ersatur illa adhuc in tenebrie et mi- que ve por la llr.z del sol_todo lo que ve, pero no puüe
teEente €'1 su fuente.) por cons¡guierrte, eI al.ma ve por la luz d
direci
- -e
Dios, pero'no ve la luz en Dios,""o-"
seria Eua, Circumspicit enim, et non videt pulcbritudine'¡r áiie" los."t.jíódii"Á.--
.r::l'',1: ': ' , , r.
" " : "_: (. 1 i

PROSLOGTON. C. I8 PRoslocto. c. ¡E

tuam. Aiuscultat et. non aud,it harmoniam tua,m: OHacit et dlra, y no oye tu a¡monfa. rSiente, y no percibe tu olor. Gusta,
non percipit odorem tuum. Grwtat et non cognoscit saporem y no oonooe hr sabor. Toca, y no si€ote la suar¡idad de tu
tuum, palpat et non sentit lenitatem tuam. Habes enim haec, suibstancia. Sin duda, Señor Dios mío, tú tieneq, de la ma-
nera inefable que te perüenece, todas esas cuaüdades que
Domine,Deus,in Te tuo ine,ffabili modo, qui readedisti rebus has dado a tus c,riaturas bajo una forma smsible, pero lg
a Te creatis suo s,ensibili.modo; sed obriguerunt,'s,edobstu- languidez inr¡eterada del pecado ha endurecido, adormilado
pu,erunt, sed ,obstructi sunt sensus animae meae vetusto y obstruldo los 'sentidos de rni alm¿,
Ianguore poccati.
c.aFitr¡l-,o xvrrr
CAPITULUM XVIII qUE NO HAY PARTEsEN DIOS tltt EN SU ETERNIDAD,QUE Es
f,'h. u¡sMo

Quoo rw Dro ¡ruc rN AETERNITATT¡EIUS,


euAE IpsE Esr, NUr¡rrAE Fe.ro he aqurí un nuevo temá ¿e prreocupación, otra pena,
AIli¡lT PARTES una tristreza nue\¡a, mientras busco la alegría y'Ia dicha-
Ya rni alma se condaba en la espera,nza de $er)muy pronto
Et iterum ecce turbaüo, ee,ce itemm obviat maeror et saeiada, y he aquí que siente de nueVo su pdbreza. Ya rn;e
disponía a colner, pero el hambne s€ hac,e sentir más cruel-
luctus quaerenti gaudium ct laetitiam! Sperabat iam anima
mente. Yo me €,sforzaba por llegar a la blz divina, y he
mea satietaüem, et 'ecce iteru'm obruitur egestate ! Affecta- vuelto a ca€n en mis tinieblas. No solamente he vuelto a
bam iam com€del€, et e,ccc magis inchoo esurire,! Conabar recaer en ellas, sino que me ro$ean po,r todas parües. Ilb
a{rs}urgere ad lucem Dei, et recidi in tenebras ¡neas. Inrmo caldo antles que mi madre me concibiese. No se pu,ed'edudar,
non modo oeciü in eas, scd scnüo me involutum in eis. A.lrt€ \e sido concebido ,en el 6eno de las tinieiblas, y ya nrc rodea-
ban ,en ,el día de mi nacimiento. 'Ciertamente her¡ros caído
cgcidi, quam conciperet me mater m'ea. Certe in illis con- todos en aquel en el cual todos pecamos. El que poseía tan
ceptus sum, et clun earum obvolutione natu,s sum. Olim fácilrnente t¿nta dioha desvanccida hoy, la ha perdido, {es- ¡
certe in illo oonnes cecidimus, in quo omnes peccavinrus. In graciad.amente, par& él y para nosotros. En él hemos sido
t'
illo omnes perdid,imus, qui facile t¿nebat et male sibi et todos privados, y ,en adle,lante, cuando quenemos buscar,
nobis perdidit, quod cum volumr¡s quaerere, nescimus, . cuin ignoramos el camino que hay que oeguir; cuando bu ca-
mos, no encontrarnos, y cuando en@ntr¿mos, ya no es 'lo
quaerimus non invenimur¡, cum invenimus, non est quod quae- que buscáhamos. A¡núdame, pues, a causa de tu bond¿d:
rimus. Adiuva me, Tu, ,propter bonitatem tua,m, Domine. Seítar, lw Aurscado ,tu 'r,otstr'o; S'eñor, buscaré ttu rostro; no
SuneeiLrl auiltwm tu,um, trulturn tuu,nb, Domiw, requ'iram; ne a,purtetsdta'mfr\tü fez 1. A¡rráncame del a'bismo en que estoy
antertas faciam tuam a, me. P"e\eva me de mb ad Te. Munda, y levántarne hasta ti. ,Puriffca, cura, aguza, ilumina el ojo
eáua, acue; illumina oculum menti;s meae, ut int¡reatur Te. de mi alma, para que pueda por ñn contpmpüarte. Que ella
reúna todas sius fuerzas y qu€ con todo el esfuerzo de su
Recolligat vires suas anima mea, et toto intelle,ctu ite,rum inüeligencia vaya hacia tl ¡dh Señor! 'f
intendat in Te Domine. ¿Quién. ene-s üú, rquién €res, cómo te oompr€nderá mi
Quid es Domine, quid es, quid Te intelliget cor mer¡,m? coraz6n? Ciertamentre errresla sabiduría, lá verdad; eres la i

Oerte vita es, sapientia es, ve'ritás es, bonitas es, beatitudo bondad, la didlra, la ,eternidad; eres todro io que constituye I
es, aeternitas es, et omne verum bonum es. Multa sunt haec, el verd,adero bien. Elstas perrfecciones son nuunrosas; mi
inteügencia, estreoha y cautiva, no puede verlas todas de
non pdüest an¡fustus intell'ectus rneus tot uno simul intuitu un golpe y goz*;t de tod.as a la wz. ¿Córno entonces, Señor,
videre, ut omnibr¡s simul de,lectetur. Quormodoergo Domine, e¡es tú todo ,erso?á'Son diver.sas partes tuyas o cada "t¡r¡gr
es omnia haec? An sunt partes tui, ,aut potius rmumquodque Ae-4]qs, ee tu esencia? Porqun_todo !o que está compuesto
honrm est toturr quod tr? Nr.m quidquitl partibus est iunc- t Fe. a6, 13 j' 14.

,. 1, t
r. I''"
'w2 '' :
' . /'
ffi, .PROSLOGION, C. 20
PROS¡óGIO. C. 20
:1

[i;ii; '
$. ' t¡m, non e,st omnino unuül, sed quodam modo plu,ra et'di-
de parües no es¡ verdadenam,ente uno. Es en cierto modo
\¡ersurn a se ipso, et ve,l aotu ve.l inte'llectu dissolvi potest;
I. núltiple y distinto de sí rnismo; p,uede serseparado en la
ft i--
quae aliena zunt a Tfe, quo nihil melius cogitari potest.
realidad y en el pensamiento, condiciones extrañas a tu
gi. ' Nullae igitur partes ,sunt in Te Domine, nec es plura, sed sic naturaleza, por,encina de la cual no puede imaginar.se nada.
F"
f4
es unum quidam et idem tibi ipsi, ut in nullo tibi ipsi sis N,o hay, puos, parües en ti, ¡oh iSeñor! Tú no eres múltiple,
dissimilis; immo Tu es ipsa unitas, nullo intellectu divisi- pero e¡es de tal modo uno e idéntico a ti misuro, que no tg
ü,1,' bili,s. Ehgo vita, et sapien'tia, et reliqua non sunt par,üe,stui, difenencias en ningrin punto de tu propia naturale,za. Es
t..'
sed omnia Eunt unum, et unumquodqu,b horum est toturn más, eres la unidad verdadrera y absoluta, indivisible aun
ft$ por el pensamimto. Por tanto, la vida, la sabidur,ía y todbs
quod es et quod sunt reliqua omnia. Quoniam ergo nec Tu
h1, las otras virtudes que hemos enum€rado, no son partes de
$,i' , habes parters, nec tua aeternitad quae Tu es: nusquam et tu ser, sino qu'e todas juntas no hacen más que una ,costu y
fli nunquam est pars tua aut ae,ternitatis tuae, sed ubique totus
1r., cada una es a la vez lo que e¡es y lo que son las otras todas]
Pl:,, €'s, et aeternitas tua tota est 's,emp€r. Y así como no tienes pártes, asi tanl¡ién tu eternidad que
**.t eree tú misrno, no es nunca ni en ningún lugar una partó
*..;.i' de ti mismo o de tu eternidad, sino que, por el contl'ario,
estáe 'entero por doquiera y tu ete,rnidad e,stá siempre entera.
#.i'
illi! , CA PITULO XIX
fr:r'l'l

ff,: Quon NoN sIT rN Loco AUT TEMpoRE, sDD oMMA slt.rr IN rrJLo
quniros NonsrÁ*
-:,r, .
ELrrrMr"o,
srNoeuE
ll¡,-,,, non,S€d si per aeternitatem tuam fuisti et es et eris. et,fuisse iil"3"*if;^it T
gst futurum esse,quomodoaeternitas tua tota est s€rrr-
[:., Pero si por tu eternidad has ,s,ido,gres y serás, y si hab,er
per? An de aeternitate tua nihil praeterit ut iam non sit,. sido no es de;ber ser, si srer no es ni dejber ser ni h¿ben sido,
.{":¡
ii. nec arliquid futurum est quasi nondum sit? I{on ergo fuisti ¿cómo está si,empre entera tu etelnidad? ¿Será qu,e de tu
r:' heri, aut enis c,ras,sed h,eri, et hodie, et sras eg. Immo nec , ete,rnidad no pasa nada para que deje de existir, ni hay nada'
$:ii heri, nec hodie, nec ,cras es, sed simpliciter es extra omne que haya de venir, como si todavía no existiera? No has
{1,¡t'
, t€mpuÉ: Nam nihil aliud est frieri,et hod.ire, existido, pues, aJ¡er, no exist,es hoy, no existirás mañana; !
{.,,i et cras quam in p{ero ay€r, hoy y mañanatú existes; es rnás, tú uo e,xistes
o1r:. t€mpore; Tu autem ticet nihil sit sine T€, non es támen in ayen, hoy-y-&áñana, sino que rexi¡stessimplernenüe y fuera
r). loco aut ternporre,sed omnia sunt in T¡e.Nihil.enim Tb con- de toda condición de tiempo. A1yer, hoy y mañana no existen
¡: tinet, sed T\r oontinesonr,nia. más que en el tiempo,'y tú, al contrario, aqggqp no haya
nada sin ti, tú no ,es(ás, sin emhargo, ni en lugar ni en 'ei
fi,'i' tieonpo, ,sino que todas la6 cosas están en ti, nada te con-
f., tiene y tú contienes a todo.
CAPITULUM XX
¡1.,1
,L.
'.
i,: CAiPITULO XX
f 1 Quon srr ANTE ET ULTRA oMNrA ETIAM AETERNA
Qun Dlos ExrsrE ANTESy opspuÉs DE roDo, AUN DE Lo eun
i-r'

:l Tu e¡go imples et cornpl€cteris omnia, Tu es ante et ultr,a DS ETERNO


t,
!i, omnia. Et quidem ante omnia es, quia antequam fierent Tu Sígureseque llenas ,enit€ramentre
todas las oosas,que exis-
f!,' es. UJtra omnia vero quomodo es? eualiter enim es ulrra tes antes y despuesde todo. Existes antes, porque existías
1t^
j ea quae finem no,nhabebunt?An quia illa sine Te nullate¡n¡s antes de que ellas $uesen; pero ¿cómo existes dnspués?
:.; t ¿Cómo, en efeeto, erds poaterior a los senesque no tendrá¡r
t-
¿
1" "\ _
. : -,,

3C+ IIOTLOG¡ON. C, 24 PROSLOGIO. C.22

e€6e possunt, Ttr autem nullo ¡nodo rninus 9s,, etiam si illa, fin? ¿rSerá .poryue no pueden cxistir sin ti y porque no srer
redeunt in nihilum? Sic enim quodarn' modo es ultra illa. ¡ías menos de lo que err€s, aun cuando todo quedara des.
Anr etiam quia illa óogita,ri possunt habere ffnem, Tu vero truldo? De ss,tremodo, en,efecto, enes posterior a ellos. ¿rSerá,
además, porque.se puede pensar que ellos tendrán'un frn,
nequaquam? Niam sic illa quidem habent frnem quodam ¡nodo,
mientras que no se puede imagina,r esto con respecto a ti?
T\r vero nullo modo. Et oerte quod, nullo rnodo habet finem, De este modo tarntú,én tienen, por decirlo as,í, un ñn que tli
ultra illud est quod aüquo modo frr¡itur. An hoc quoque modo en modo alguno puedes tener. Desd,e lu,ego, 1o que no tiene
transis omnia etiam aeterna, quia tua et illorum aet,ernitas fin de ninguna forma, vive y se extiende más allá d'e lo que
ilj.: tota übi prÍleeens €st, cum illa nondum habeant de zua aeter- puede de alguna forma oesar de ser. ¿Será que te extiendes
¡.r' nitate quod venturum est, sicut ia"¡rrnon habent quod prae- mas allá de las cosas, aun eternas, porque tu eüernidail y
itt
la suya restán para ti siempre y rmteram.ente presentes'-mi9l-
teritum est? Sic quippg sempe-r es ultra illa, cum semper iibi tras que ellos e,n er¡ eternidad no 'poseen ni lo que pasó ni lo
sis praesens, seu cum illud .semper sit tibi praesens, rid quod que está por venir? Te extiendes,'pues, más que ellas, por-
illa nondum perv'enerunt. qu,e tú siempre estás presente allí donde ella.$ aun no Lran'
llegado, o más bien, porque esto te está si,empre presente.

CA PITULUM XXI CAPITULO XXI

Aw ¡roc srr "sAEcuLUM sAEcuLI", sIvE "sAEcuLA sAEcuLoRUM" ST asTT MoDo DE E)TISTENCIAES I,O qUE sE EXPRESAPORESTAS
pALABRAS:"EL sroLo DE IJos srcLos" o "Los sIGI/os DE
An ergo hoc est B&eoulu,m sanculi, sive saecul.q, saecwlo- I,oS SIGI/OS"
ru¡m? Éióut enim sae'oulum temporum continet omiria tem- Elste modo de existir, ¿es lo qu€ se llama 'erZwglo d,e l,os
poralia, sic tua aeternitas continet etiam ipsa saesula tempo- sigtros o Zos .lóEJqs dp las súgúos? Porque como el siglo, tal
ru:n. Quee saeculum quidern est propte'r indivisibil,em uni- como le concebimos en el tiempo, contiene todas las cosas
ternporal'es, aSí tu etenridad contiene los siglos formados por
tatem, saecula vero propter interminabil'em immensitatem.
el tiempo y es lla;mada el siglo a cau$a de su indivisible
Elt quamvis ita sis magnull, Dornine, ut oruria sint Te plena unidad, y los siglos a ca.usa de su inrnensidad sin frn. Y aun.
et gint in Te: sic ta.men es sine omni spatio, ut nec medium que tú, Señor, seas de t¿l modo grande que todo está lleDo
nec dimidium nee ulla pars sit in Íte. ' ds ti, sin embargo estás.de tal modo fuera del espacio, que
en ti no hay ni medio, ni mitad, ni parüe alSuna.

AP,ITULU[Vf X,XII , CAPITULO XXII ]

Qun sor,aunNrE Dlos ES Lo QUEEs Y EL QUEEs


Quoo sor,us srr, euoD Esr ET QUr Esr
Por consiguiente, ¡dh Señor!, tli solo ,eres 1o que e,ire$
Tu solus ergo Domine, es quod es, et Tu es qui es. Nam y el que enes, porque e'I serr que no es eü mlismo e'n su todo
quod aliud qst in toto et aliud in partibuE et in quo aliquid y ren Fus partes, el ser sujeto a cambio en algrin punto, nQ
est mutahile, non omnino €$t qud eet. Et quod increpit a non puede rsen en modo alguno lo gu-e El ,es. Lo que ha comen-
zado por Ia nada, puede ser concebido como no existentÉ,
esse et potest cogitari non esÍte, et nisi per aliud zubsistat y si no subsis'te por el poder de otro, vuelve a Ia nada. Aque-
red.it in non €sse; et quod habet fuisse quod iam non est, llo cuyo pasado no existe, cuyo futuro aun no €s, no existe ..¡i
gt futurum esse,quod no¡rdum est, id non est proprie et ab' propiamente habla¡do. Eh cuanto a ti, tú eres lo que erts,
solute. Tu vero es.quod es quia quridquid aliquando aut aliquo porque todo lo que eres una v€z y de algún modo, lo eres
modo eg hoc totus et serrPer es. entero y siempne.
PROSLOGTO. C. 23 : @7'
PraoslocIoN. c,, 23

Et Tu es qui proprie et, sim,pliciter es, quia nec habes Ttú exi'sbes verdadera y simplement'e, porque no tienes
pasado ni futuro, sino únicanente un present€' y. lo .Fp
fuisse aut futurum e,sse,sed tantum praes€ns esse, nec potes buede suponer un nomento en que no €xistas. Pero tti eres
ia vida, li luz, la sabiduúa, la felicidatl, la eternidad y todos
cogitarl ali{trando non esse. Et vita es, et lux, et sapientia,
los bienes, de cualquier clase que s€a¡l' y, sin embargo, no
et ,beatitudo, et aeternitas, et m,ulta huiusmodi bona, et €nffi más que el gien único y supnemo que te bastas a ti
mismo entera¡rente y no careses de nada. De ti, en ca,:rrbio,
tamen non es nisi unum et summum bonum, Tu tibi omnino
han m¡enester las de,mas cosas para existir y e'gtar como
suffi'ciens, nullo indigens, .quo omnia indigent ut sint, et ut conviene.
bene sint.
CAPITUI,O XXIII

CAPITULUM XXIII
QuE ESTDBrEN Es A LA YErE rcuAr.¿t{EvrEEL PADRE,ur, Iü.¡o
v sL EsPfn¡TU SANro

Quoo Hoc BoNUM srr pARrrER,PATER,nr tr'Ilrus, pr Splmrus 1\ú erreseste bien, ¡oh Dios Padre!; tu Ve'rbo, es decir, tu
SaNcrus; ET Hoc srr UNUM NEcESsARruM,euoD bsr oml,n Iüf.-es también €stre''blen, porque en e-l Verbo, por eI cual
ET TOTUM ET SOLUM
iri"té ta¡las a ti mismo,.no puede haber más que -lo-que
BONUM
erres, nado más, nad¿ menos' yá que tu Verbo €s verdad€ro,
oo*b tú lo eneá t¿mbién. Es, pues, 'oomo tú la verdad, pero
Itroc-bonum es Tu, Deus Pater; hoc est Verbum tuum. id no otra r¡erda.d más que t¡r mismo; y en cuanto a ti, erres
est F''ilius tuus. Ete,nim non poüest quarn quod. est, aut aliquid de tal modo simple, qúe d'e ti no puede nacrer nada más que
lo oue üú er.es. Este bien es ta¡r¡bién el amor uno y mutuo
maius vel minus Tb esse in verbo quo Tle ipsum dúcis; quo- entie ti y tu Hijo, es decir, el Espíritu Santo, quien pr999.de
niam Verbtrm tuurn sic est verum quomodo Tu verax, et de uno f otro. bsüe amor no es inferior a ti ni a tu llijo'
porque á.m,asa este [Iijo y a ti mismg. lanto como éI te ama
id,circo est ipsa veritas sicut Tu, non alia quam Tu; et sic V se ama a sl misrno; todo lo que se di,ferencia de ti o de Eil'
áifiere igualmente de El y de ti. De la simplicidad -supre-
es Tu simplex, ut de te, non possit nasci aliud quam quod ma no puede salir nada que no sea lo mismo que el prin-
'Tu cinio dJoue procede. Así, 1o que es cada una de estas per'
'e's.Hoc ipsum est amor unus et communis Tibi et Filio
i: qr: soiras lo is t^i¿o entera a la vez la Ttinidad' Padre, Hijo y
que
tuo, id est Sanctus Spiritus ab utroque procedens. Nam idem -unida¿Sa¡to, porque cada Persona no €ñ otra eosa
Espíritu
ta soberanamente simple y la simplicidad soberana-
arnor non est impar Tibi aut Filio tuo; quia tantum amas mente una, que uo puedo multiplicarse ni ser una cosa u
Tle et ülum, et ille Tle et seipsum, quantus e,STu et Ille; nec otra. A;hora bien, ¿o lW ,nás {fre a'n sal'o ser neoaswía, y
' Después de haber probado en los capítulo-s auteriores todo lo
est aliud a Te e't ab Illo quod dispar non eslbTibi et lll,i; nec
t"fereo-tÉá-ia uni¿a¿ ¿é Dios, pasa en éste a demostrar la Santfsi-
-p¡irrrer
de summa simp,licitate pbtest procedere aliud quam quod ir"-l1iirlaáa, én lugái que el Padre-v el Hijo son la mis-
"
;rr ;-Giüfu¡sianóia o natu"raleáa.Porque, dice,-el Verbo de-Dios
est de quo procedit. Quod autem est,singulus qui,sque,hoc es áquel- por el cual Dios Pad.re se exp-resa a sl mlsmo D€rt€cta-
mente ; luego es un mismo Dios con É1' porque-el Ver!ó nor el
est tota Trinitas ,simul, Pater et tr'ilius ,et Spiritus Sanctus; cual el-Padré se expresa a sí mismo permanece en Dios Padre' como
todo verbo de la mente; ahora blen, tlada hay en ]r_l9s..q1t19..uras-
Lueso su Verbo es Dios, ni mayor, polque ro ge-puede-conceblr
quoniarn singulus quisque non ,est aliud quam summe si¡n- nadá superiór a DioS, ñl meror, poryue entonces h¿bria algo 6upe-
rior al Verbo y. oor lo mis'mo, el Verbo ya no sería l)ros.
--¡aé-as,-Ái-éiés
ple>r uniüas et surnffi,e trna simplioitas, quae nrec multipilicari Padre se ehpresase a 3l mismo por una palabra
oue no fuere El mismo. 6ino otra cosa, o nayor o m€[or' fq qqc-
nec aliud. et aliud esse poterst. Potr:o unum est wae,wdriün, darla patente que está iecesitado de algo, lo que repugna. El mls-

. ..:1.
308 c.'25
"x,osrobror.
in quo ,esto¡unebo_
Porrrohoc est illud unnmn€ogsrrsorium, ',
nunr, imrno quod est omne, et unum, et lotunr, et solumI esta única co'sa n€,oesaria e"saquello en lo cual está todo bien,
bonum. ro más bien, que El mismo es todo bien, bien ú:rico' bien
total y 'el solo bien.

caFITU,LU[\4 XXIv
OAPITULCI XXIV
Oo¡nscratro, euALE ET quANTUMsIT Hoc BoNUM
rl¡rórpsrs goBRE LA olequnor¡ir Y cRANDEZADE Dsrc BIEN
. Excita nunc, anima mea, et erige totum intellectum tuum, QUE ES DrOS
e,t cogita ,quantum poters,quale ,e,iquantum sit illud tonum.
Ahora,'si ¡oh alma mla!, eleva tu inteligencia, exCítala;
!i-r++.li"C-ola bona deleétabilia sünt, cogita intente quam
-iucunditate¡ri imegina, puedes, cuál es este bien y c,uán grande
delectabilesit illud bonum, quod contin'et om- Fi
nium 'bonorum; et non qualém in rebus creatis surnus *i_ todol los bidnes son agradablets, piensa en cuán alto "s.
grado
perti, sed tanto differentem quanto diúfert Cfeator a crea_ debe serlo é'ste, pueeto que €n él se encuentra todo lo que
, !ula: $-"!i* bona est vita cr.eata'quam bona est vita crea- es agradable én los otros bi€n'es, V.no en le proporción que
trix? Si iucunda est salue facte, üuam iucunda est saius existe en las ,cosas creadas, según lo que vimos, sino en el
quae fadt omn€m salute¡n ? Si amabllis est sapientia in cog_ mismo grado que el Creador se di¡fenencla de la criatura-
nitioqrer€rum conditarum, quam amabilis est iapie,ntia qu& Si ta vida cneada es buena, ¡cuánto mác 1o será la vida crea'
omnia condidit ex nihilo? Denique si multae et magnae'de- dora! Si la conservación de la vida ha sido hecha agradable,
tctationes sunt in rebus dekdtabilibus, qualis et-qua"t" ¡cuánto mas lo será la vida que oonserra a las otras! Si la
delectatio est in ilto qui fecit ipsa detectáUiiia? sabidur,ia ,es amabl'e en el conocimiento de las obras que h¿
nealizado, ¡cuánto más amable será la sabiduría que ha
sacado todo de Ia nada! En ún, si en las cosss dpleitables,
CAFITULUM XXV Ias dulzuras son nÍ¡merosas y grandes, ¡cuál y cuán graade
ha de sen la dutrzura en aquel que ha heoho las cosas delei-
tables!
Qt¡aBm euA¡prABoNAsrr FRUETvrlBUs Eo
.I gri hoc bono-f,,ruetur: quid illi erit,.et quiil iilti non
erit! Certe q_uidquidvolet erit-, et quod nolet ion erit. Ibi CAPITUÍTO XXV
quppe erunt bona corporis et animae, qualia nec oou,lusail,it
mec anls a,ud,itüt mec cor hotnJinis -bona Cun ergo pen . CuÁ¡,ps v cuAN cRANDESBrs¡fEs Esr¡,N nnsnnvADos A aeüE-
, multa -vagaris, homuncio, quanrend.o ,oo-gitaoit,
animap túao^ et IJDS QUE GOZARÁNDE DIOS
corpor_istui? Arna unum bónu,m,in quo sunt omnia ¡oná,
et 'sufffcit. Desidera simplex bonum, quoa est omne lbonurn, ¡Oh, quién gozará" de este bien! ¿Que poseerá y qué no
et satis_est.Quid enim amas, caro m,ea,quid deside,rraqanimá , poseerá? üertamente, todo lo qu,e quie,ra será, y lo que no
¡nea? Ibi est, ibi est quidquid amatis, iluiclquid,de,sideratis. quiera no será. Porque altí se ofieoerán los bienes del cue4lo
y del alma, tales como vl ojo rw hn uisto, eil' oíd,o ¡w hn es-
lnolrgumeuto s^fa el .Sa.lto de la consideración de la veracidarl cunhnilo ni eI, coraz&n h,u,mnrnosentid,o t. ¡Oh infortunado!,
y-q,g su simplicidad. lios.-es la suma unidad ¡, simpiiciáaa, ¿trnr qué das vueltas en r¡edio de tanta"s cosas distint¡s,
:1"_?¡o? mismo flo pue_demultiplicarse ni propagarsé mn'la muJj
I. ?9r 19
t-lplrcacrón de su naturaleza. No puede se¡, :por tanto, la naturaleza buscando el bien para tu alma y para tu cuerpo? Ama el
<Iel_Padredistinta de la. del Hijó. Luego-áábos-"unoo',ro solo Dlá.*. único bien, aquel en que están los dem"ás bienes, y eso basta.
_,
C_o-o-,lg!p1c!o.
al Espíritu.Santo dis;urre ¿e m&o-ñóid.j. Ama eI bien puro po,r excelencia, que por sí solo vale por
.ú.r ¿splrltu santo es aquel .l,mor con que Éie.amjln mutua-mente el
Padre-y_el Hijo.-A-hora'bieu, este r\moi se idenunca_e$ensa¡ment€ todos ,los demá.q bienes, el único que satMaoe todols nu€€-
eorl er radre y €l HlJo, porque es igual a ellos, ].a que se extienáe tros anhelos. Porque i eu,é desea's tú, cuerpo mío; qué deseas
tanto cuarto éon eltoé j tuegb el nsitiitl Sinlo ¿s dioa_ hi, alma rlía ? ,Solamenüe allí se encuentra todo lo que amái,s,
_ Lotr este capltulo te¡mina,lo relativo a la teología especulativa. t todo lo que deseóis. Si es la belleza la gue os encanta, loc
I+S .qoq sieuer- están dedicados g- ta -ie"¡gá ;;;fi ;;,'.5-;;ü;:
felicidad del homb,re en la posisión-¿J-ó¡&l
i: -:;116,.
,, e.
)ir
400 PROSLOCION. C, 25 PROSLOGTO. C, 25

Si del,e,ctatpulchritudo: fúgebu,nt il¿sü tsüut sot. $i ve- justos bril,l,ardncomo el, sol 2. Si os eomplacéis en la rapidez,
locitas, au,t forütudo, aart libertas corporis, cui nihil obsis- , en 'el valor,'en una libertad de cuerpo que ningún obstáculo
\pueda detener, serdn semejant'es ü Los dngeles ile Dtus 3, por-
tere possit erunt si,milnsangelk De'i, quia seminatur ae el owrpo a,ninml, ea se,rnbrailn'g brata wn cunrp,o espü
"orp^l
anfunal,a et surget cory'tu¡spirdtuale,potestate utique non na-j titualn, por el poder üvino, desde lurego, y no por la natu-
ialeza. Si queréis una vida larga y llena de salud, allí la
tura. Si longa et salubris vita: ibi e,stsana aeternita,set e.fernidad será sin 'enfermedad, y la salud eterna, porque Z,os
aet€rxa sanitas, qaia iu;sti,in rynpétuwm a,inrcmt, et N,ln^siuts- ji¡stos ui¡viró,n eternuntente 5, y también porque Ia sal,ud,
uieme d,el, $eñ'ora. Si queréis ser eaciados, senin saciad,os
toru'm a Domimo. Si satietas,: tw,tiabumtu,rcurn atpparuertt cunmilo ctwrewcct lu gbnn ilel, Señor 7. Si queréis embriaga-
Slo'ri,eD€i. Si ebrietas: IneUria,buntu"rab ubertate itornus Dei. ros, se ernbrxq,gürd;n can I,u abundancia il¡e la oaw; d;sl, Señ,sr s.
Si la rnrlsica os atrae, aUí los eoros de loo ángel'es cantan
Si melodia: ibi angelorum ehori concinunt sine ffne Deo. Si sin fin delante de Dios. Si buscáis un placer cualquiera que
quaelibetnon immundaseclmundavoluptas:torrente'uolup- no sea inmundo, sino puro: S,añor, úú, Los sacia;nis con eL
torfent,e de tu pl,aoor e.
tatis euae potabis eos Deus. Si la sabidur,ía os atrae, la sabiiduría mism¿ d'e Dios se
Si sapientia: ipsa Dei sapientia ostendet eis seipsam.Si qfreserá a, yuestros d.eseos.Si es la amistad, los justos ama-
rán a Dios más que a sí mismos; se amarán mutuamente,
amicitia: d'iüigentDeum plus quam seipsos,et invicem tan- oomo a sí mismos; Dios los amare más que ellqs se aman;
quam seipsos,ri,t De,usillos plus quam illi seipso,s;quia illi porque le am,arán, rrc amarán a slí mismo's y a los otros por
illum et se et invicem p€r,illum, et ille se et illo,s per seip- El, y El se amará y les amará por eí mismo. Si es la con-
cordia la que buscáis, no tendrán todos rnás que una vo-
sum. Si concordia: omni,busiis erit una volunta^s,quia nulla luntad, qu,e será la de Dios. Si res el pode'r, zu voluntad s€rá
illie e,rit nisi sola Dei voluntas. Si potestas: ornnipoteútes omnipotente como la de Dios. Poryue como Dios podía 1o
que quiere por sí mismo, podrán por El lo qurequieran. Por-
erunt suae voluntatis ut Deus s,ua,e. Nam sicut poterit Dzus que como no querrán nada más que lo qq,e m quierc,, de
quod volet pe,r'sei,psum,ita poterunt illi quod volent per igual modo El no quená nada más que lo.que elloo quieran,
y lo que El quie.ra no podrá no ser. Si los hgnores y riquezas
illu,m; quia sicut ;illi non aliud volent quam quod ille, ita
despi'ertan l¡uestros deseos, Dios establecerá sobre tü[neTo:
ill,e volet quidquid illi volent; et quod ille r¡olet non poterit sos terseros a sus se?vidores buenos y freles 10; es más, ser.án
non eiss,e. Si honor et divitiae: Deus suos servos,bonos et lla¡nados h,íjas ile Dias, y Dios e.llos mismos 11; eetarán donde
esté su lüjo, lwrud,eras do Dias, 'coluercd,erosúe Cristoa2.
fide'lessupra multa constituet, imma fi"lii Dei,et dii vocabun- Si deseáis una verdadera segurida.d, dónde podría exiptir
tur et erunt, et ubi erit Filiug.eius, ibi e,runt et illi, lwered,as ma{¡or, ptresto qr:e los justos tendrán la oertidumb¡e de que
estos bienes, o má.s bien esüe bien zupr,emo, no les taltaná,
Widem, Dol, cohmerednsawtem Ch,rüsti. Si vero securitas: tanto menos se les ocurri'rá dudar, ,cuanto que estarán cier-
certe ita certi erunt nunquam et, nullatenus ista vel potius tos que no pueden qu,ener perdlerle y que Dios, que les ama,
no quitará este biren a pesa|suyo, a aquellas que le arnan;
istud. bonum sibi defu,türum, sicut certi erunt se non sue sabrám, €n ffn, que nadie más poderoso que Dios pod{a se-
sponte illud amissu¡os, nec dilectorem Deum illud dilecto_ pararles de él contra su voluntad y la suya.
ribus su,is Ínviti¡s ablaturum, nec aliquid Deo potentius in_ ¡Oh, cuán grande debe se,r la alegría allí donde s€, en-
cuentra tan gran Bien ! Conazón del horrrbre, ll,eno de nece-
r,"itosDe,umet illos separaturum. sidad'es, probado por tantos males que te oprimen, ¿cómo
Gaudiurn vero quale aut quantum est, ubi tale aut ta,ntugt
¡ Mt, r3, 43. to Mt.
bonum.erst?Cor humarltr,m,cor indigens, cor expertum,aerum- ' I' Ps. 36, 39. 'r ¿.s.er.
}/It. zz, 3o. Ps. ró, r7. Rom.-8, 16.
nas, immo obrutum aerum¡is: quantum gaudenes,si his om-
'
-
r Crcr. r5, 44,
sap. 5, 15, I ff¡:s' *' '' Rom.
8, 17
'.1. ' ,
. ' .! . ; ! ' I - :,, ,,.',,'.).t *',-r;i;:1
, . "r1r.' ..'': I
W hnosloc¡o. 'c, e6-
PROSLÓCIÓN. C.26 i[{)s .,;i;

nibus abunda,res ? fnte'rroga intima tua, s,i ca.perc possinü no habías d,e alegrarüe ,si poseyeses estos bi.enes e,n abun-
gaud,ium de t¿nta ,beatitudine sua. Sed. certe, si quis alius, dancia ? ,Sondea los repliegures más ocultos de, rtu alma. ¿po-
quern oonnino sicu,t teipsum diligenes, eandem beatitud,inem 1dúa ésta contener la alegfía de tan gran dieha? Si amases
\a otro corno a ti mismo V gozssu éste de la misirna f,elici-
haberet, duplicaretur graudium tuum, quia non minus gau- dad, tu gozo sería doblado, porque serías ,con su felicidad
' dle,ne,spro eo quam pro teipso. Si vero duo vel tres vel mult tan dichoso corno con la ,tuya. Fe'ro si dos, tres o más com-
plures idipzum haberent, tantumd,em pro singulis quantun{ partiesen la misma bienaventuranza y amases a cada uno
pro teipso gaudel€s, si singulos sicut te,ipsum amares. Ergo de ellos corno a ti misrno, te alegrarías por cada uno tanto
in illa pe,rfecta carltate innumerabilium beatorum angelo. corrlo por ti. Así, en esta caridad perfe,c[a, en rel seno de la
dicha de innumerables ángeles y hombrcs, ,entre los cuaJers
rum et ho,minum, ubi nullus min:us diliget alium quam seip- ,ama al otro menos que a sri misrno,
lpguno cada uno sená
sum, non alter gaudebit quisqu,e p,ro s,ingulis alif's, quane pro feliz con la feücidad de los otros .tanto como con la suya
seipso. Si ergo cor hominis de tanto stro bono vix capiet propia. Por consiguiente, si ,el ,cor.azón del hombre apen-as
gaudiurn suum: quomodo capax erit tot et tanto,rum gau- puede basta,r para su dicha particular, ¿cómo s,erá ia.paz
diorum? Et utiqu'e quoniam quantum quisque diüigit aliquem, de conüen'er ,tantas y tan grandes alegrias? y puesto lue
cuanto más se ama, a uno, más s,e complace en su dicña,
tantum de bono eius gaudet: sicut in illa perfe,cta felicitate
como en esta felicidad completa cada uno amaút. a Dios sin
unusquisque plw amabit sine comparatione Deum quam se ccrnpa:ración más que a sí rnismo, y a ios, otros sin medida,
et omnes alios secum, ita plus gaudebit absque ,existimation,e del misrno rnodo s,e alegrará sin ¡u-edida d,e Ja felicidad de
de felicitate Dei, quam de sua et ornnium aliorum sesutn. Dios más que de la suya y de la de los otros, juntos. p,ero
Sed si Deum sic diligent toto corde, tota rnente, tota aarima, si aman ¿ Dios con todo su corazón, con todo su espiritu,
con_toda su alma, de rnodo,:sin embargo, que todo iu co-
ut tamen totum cor, tota rnens, tota anima non sufficiat razón, todo su esplíritu, toda su alma no .puedan bastan a
dignitati dilectionis: profecto sic gaudebunt toto corde, tota 7a gtandez,a de e,ste amor, €stá fuera dre duda que todo su
mente, tota anima, ut totum cor, tota mens, tota anima non corazón, tódo su espiritu, toda su alma ,se llenarán de una
sufficiiat plenitudini gaudii. al'egría tal, que no bastarán a la plenitud de esta dicha.

CAPITULUM XXVI
OAPITULO XXVI
Esr¿"¡r,scnÍe,¿sunÁ,'* euE pRoMErE
rLprrr¿," Er,
AN Hoc srr "cAUDruM rLENUM" euoD rRoMITTIT DoMINús ##:l?
Deus meus et Dominus meus, spes mea et gaudium cor- Mi Señor y mi Dios, mi esperanza y la al'egría de mi co-
dis rnei, dic anirnae meae, si hoe 'est gaudium de quo nobis rzr,6n, di a mi alma'si es ása la al,eg?íaque nos anuncias
por
dricls per tr'ilium tuum: Petót,eet aocilpdert'ds,
ut gawili,wn+ve:s- las pa,la'brasde tu Hijo: Peüd, g reci,biréils,a fin úe qw
t¡ttcstra qisgvítt, sea com,p.leúa,porque h,e enconirado rina
tram stt .ptrenu,nx, Inveni namqr¡e gaudium quoddam plenum plegTía plena y más que plena. Después qu,e haya llenado al
et plus quam plenum. Fleno quippe co,rde, plena mente, plena hombre entero, su corazón, su espíiitu, Cu almá, todavía le
anima, pleno toto homine gaudio illo: adhuc supra modum quedará más allá de toda rnedidá. Esta alegría no entrará
zupererit gaudiurn. Nron ergo totum illud gaudium intrabit in enterarlrente en aqurellos que Ia disfruten, sino que éstos en_
gaudentes, sed toti gaudentes intrahunt in gaudi'um. Dic trarán enteramente en la aleg,ría. Di, Señor, ái a tu se,r-
vidor en el fondo de, su alma si es ésta la felicidad del
Domine, dic servo tuo intu's in cordresuo, si hoc est gaudium Señor en la que entrarán aquellós srervidores tuyos que son
in quem intrabunt servi tui, qui intrabunt in gaudiuu. Do. ll,amados. Esta aleglía de que ciertamente gozarán fus etre-
rnini sui. Sed gaudirün illud cer,te quo gaud,e,bunte,lecti tui, gidos, ni lta h,a u'i,sto el gio, ni e't oíd,o'la hm escuohnd,o,ni,
mec octñtAs auilit, nec auris aud,wit, nec' in cor hnm;imis as- entró i'am,ás en el corazdn del hombre 1, No he ,expresádo,
cend,it. Nondum ergo dixi aut cogitavi, Domine, quantu.m ' Ts. ,66.
Ir.i!',.
p¡rosrocron. c. z6 \ ,l PROSLOGIO. - C; 2d
#:,i',
,cf;i- '
t*l,' , gaudebunt illi beati tui. Utique tantum gaudebunt, quantum pu,es, todavia, ni pensado, ¡oh Señor!, lo que se alegrarán
ffi,' amabunt; tantum amabunt, quantuur 'cognoscet. Quantum éstos bi,enaventurados. .Su alegría slerá, sin duda, igual a
su amor; su amor, a su conocimiento. ¿En qué medida te
[:ii te cognosce'nt,Domine, tu,nc et quantum Te amabunt? Oerte,
conocerán entonc'es, Señor, y hasta qué punto te amarán?
ür:i.i, nac ocwlws a,iüt, mec auri,s auñ'itttitto nec in co't' hom.inis as'i
llq'
Cierto que el ojo no ha'visto en esta vida, ni el oldo €scu- ,,
$i1 cend,it in hac vita, quantum te cognoscent et amabunt in chado, ni ,el corazón d,ei horr¡lbre comprendido en qué ane-
tsi,j. '
f.:i.,.. illa vit¿. dida te ,conocer.ány amar,án en la otra vida.
i::l Oro, Deus, cognoscam Te, amem Te, ut gaudeam de Te. Yo te suplico, ¡oh Señor!: ihaz que tte conozca, que te
arne, a fln de que enquentr€ en ti toda mi aleg/ia. Y si en

h Et si non po$sum in hac vita ad pl'enum, vel pro'ficiam in


dies usque dum veniat illud ad plenum. Profrciat hic in me
' notitia tua, et ibi fiat plena;.crrescat amor tuus, et ibi sit
este mundo no puedo alcanzar la ple,nitud de la dicha, que
al mrenos crezca en mí cad"adía hasta ,esemomento deseado,
Que en esta vida cada instante rne eleve mas y más al cono.
liú-it. - p'lerurs, ut hie g,¡r-udiumü1eum sit in spe magnum, et ibi sit cimiento de ti mismo y que 'en la vida futura este conoei-
in re plenum. Domine, perFilium tuum iubes, immo consulis miento s'ea perfecto; qus aqulí mi amor por ti aumente,
F; petere et prornittis accipere, ut gauüum nost'rum 'ple,ruwn que allí alcance su plenitud; ,que aquí mi alegría en eqpe-

ii,
ii:
slú. Pe'to, Domine, quod consuiis per ad.mirabilem cons:ilia-
rium nostru,m; accipiam quod prornittis per veritatem tuarn,
ut gaudium meum plenum sit. Deus v€trar(, preto accipia,m,
ranza ffia cada v,ez mlayor, que 6llí sea cornpleta en rreali-
d¡¡d. Señor, tú nos ordenas, nos aconsejas por tu Hijo que
pida'mos y nos prornetes que recibiremo,sr a fün d,e qufr nues-
tro g,o'zosew pe'rfecto. Yo te lo pido, Señor, como nos 1o
&,,r: ut gaudiurn meum plenum sit. IVtreditetur inte'r{m inde mens' aconsejas por boca del Mdestro admirable que nos has dado:
Í;. mea, loquatur inde lingua mea. Amet illud cor (neum, se,r- haz que reciba, como lo prometes por tu verdad, a lin ilte que
rnocine.tur os merun. Esuriat illud anima mea, sitiat caro mi a,legrín sew llenn. Yo pido: haz, ¡oh Dios fiel en tu_s
$t mea, desid,eret tota substantia m€a, donec intrem in gaudium
promesas!, que yo reci'ba, pdrü Eúe mi, alegrta sea com,plvrta.
ií,;,,' Domini mei, qui est trinus et unus Deus benedictus in sae-
Y ahora, en medio de estos deseos y favores, que sea éste
'
,'.1. cula. Amen.
eI objeto de las rneditacion'es de mi alma y de las palabras
de mi lengua. Que sea eso lo que ¿urrc mi corazón, lo que
hable rni boca. ,Que rni alma tenga ha,nnbrede esa felicidad;
*'i . que mi cuerpo tenga sed; que mi substancia entera Ia desee,
hasta que entrre en la gloria del ,Señor, qu€.,es Dios trino y
Lr:, uno, bendito en todos los sig)os. A¡sí sea.
1i.,,
¡ii\
F."i;
$.,,r,
¡F.,
!r,- .
',
f
h,r'I
[-
f r ' ,' ; ' .' '
h".

fi; ,
$.1.
&r'
$ja,: ,

ffi;",
Quid ad hacs respondeaúquidan pro insipiente Libro Gscrito en favor de un insensato

colftRA EL ARcIrMElimo co}{rENIDo EN EL "PRosLocro,' DE


Smg A¡rsm¡ro, pon Gturvrro. MoNJE DE MARMoUTTER 1

Dubiüanti utrum s,it r¡el neganti quod sit aüqua talis na-
Para el que dude o niegue que exista una naturaleza
tura, qua nihil maius cogitari po,ssit, €run esso illam hinc mayor de todo lo que se puede imaginar, el autor del. Pros-
Log'io sam. la conclusión de que 'eSta naturaleza existe;
dicitur primo probari, quod ipse negans vel ambigens de illa
porque, dice, por el hecho mis¡rro de que se niegue o sim-
iam ha,beat eam in intell'ectu,.cum audiens illam dici id quod plcmente ,se ponga en duda su existencia,. ya se la tiene sn
dicitur intelligit; deimde quia quod intelligit, n€sesse,est, ut la inteligencia, puesto que simple,mente con olrla se com-
prcnde el sentido de la"s palabras pronunciadas. .Ahora bien,
non in solo intell,ectu sed etiam in rre sit, et rhoc ita probattrr si las compr€nde, su sentido, su objeto, tiene que esitar ne-
quia'maius ,est ess€ et in re quam in solo intell€'stu, et s{i oesariamente en la inteligencia y tiene que est¿r también en
la realidad. La prueba que da es ésta: existir en la inteli-
illud in solo est, intellectu, maius illo erit quid,quid etiam gencia y e,n la ¡ealidad es indudableme¡rte más qr.le estar
in re fue'rit, ac sic maiu,s omnibus minus erit ali,quo et r¡or¡ sólo en la inteligencia; por tanto, si el objeto que huscamos
está en la inteligencia sola, será r¡le'nor que aquel que eodste
erit maius omnibus, quod utique re,puguat; et id,eo nec€ss€ a 7a t¡ez en la inteligeneia y en l,a realidad. Por lo mismo,
est ut maitre omnirbus, quod ,esseiam probatum est in intel- el s,er que hipoteticanente es üna)¡or que cualquiera otro,
de hecho sería más'pequeño que otru ser existente, y, For
lóctu, non in solo inüellectu sed et in re sit, quoniam aliter ende, no sería el mayor de todos, lo que contr"adice al con-
máius omnibus esúe non poterit: oepto que tenemos de é1. De aquí se sigue como cosa nece-
rrspondere for,san potest:
saria que lo que ea ¡na}¡or que todo lo demás, y cuya idea
2. Quod.hoc úam esee dicitur in intellectu meo, non o-b está en la inteligencia Qo que ya se ha probado), no se dre'
aliud nisi quia id quod dicitur intelligo: nonne et quaeclm- tenga phl, erino que pase a ser una realidad, puesto que, de
lo contrario, no sería el mayor de todos.
que falsa ac nullo prorsus rnodo in seipsis existentia in in- 2. A esto se puede responder que si un objeto está en
telleatu habere similitel dici possem, sum €a dioente aliquo, mi ,espíritu nada más que por el heeho de compnender las
palabras que le expnesan, lo misno habría que deci,r de
quaecumque ille diceret, ego intelligerem? Nisi forte tale rnuchas cosas falsas e inexist€ntes, puesto qure también las
illud constat ,esse ut no3 eo modo quo etiam falsa quaequr comprendo a'l oírlas describir o nombrar. Esta ra"ón me
pareoe sólida,.a no ssr que el objeto de que se trata no esté
vel dubia, habere possit in cogita,tione, et ideo non dicor e,n las misrnas condiciones de las cosas falsas, en el s€ntido
illud, audit'um cogitare vel in cogitatione habere, sed inteü- que no solamente comprrendo las lalabras que le expresan,
sino también que su sentidq su objeto, está en rni inteli-
iigerd et in intelle'ctu habere; quia scili,oet non possinr hoc gencia, en cuyo aaso yo no podúa pensarlo más qrr,e com-
aliter cogitare, nisi intelligendo id est scientia comprehen-
' En la eclición crltica 6gura este tltulo : quld ad kaec resioadggtt
dendo ,re ipsa illud existel€, Sed si ,hoc est, primo quidem
qui,il"nn pro insífiente.
108_;_0ú¡n ¡o x¡r¡ nrspoNo"¡r Qu¡olu p¡'o r¡¡srproNrn l LIBRO EN I¡AVOR DE UN IÑSENSATO . ¿o9 ;-

non hic e,rit iam aliud idemque tempore praeoedens habere prcndiendo -qrie existte 2. Si así fuese, no hahrí,a en la inte-
ligencia. dóir mom,ento$, uno en que comprend.iese la idea del
rc,m in intellecttr, et aliud idque tempore sequens intelligere objeto,f otro la existencia de ese mismo objeto. Ocurrir¡la
rem esset; ut fit de pictura quae prius est in animo pictoris, al revés que en un cuadro, cuyo contenido está primeto en
la mente d,el pintor y pasa des'pués a la realiclad. Ademá^s,
deinde in opere. Deinde vix unquam poterit esse credibile, ttifícilm,ente se hará cresr que, cuando se o5¡e enunciar la
idea de este s,er soberanam,ente perrfecto, no sea tan posible
cum di,ctum ot auditum fu,e,rit ill'ud istud, non eo modo posse
pensar qu€ no ,existe como lo es rel pengjar que Dio,s no
cogitari non esse. quo etiam poterst non €sse Deus. Nam si existe 3. Porque, si no se pued,e d,esconocerla existencia de
este ser, yo me pregunto a qué viene tocla esa distcusión o
noir poüest: cur contra negantem aut dubitantem quod sit
argurnentación contra aquellos que ni,egan o simplemente
talis aliqua iratura, tota ista disputatio est assumpta ? pos. dudan de que haya una naturaleza superior. Flinalmente, es
nece,sario derrnostrar, por una prueba incontestable, que €ste
tremo quod tale sit illud ut non possi( nisi mox cogitatum objeto es tal que no se puede menos tle tener la inteligencia
indubita,bilis existentiae suae certo percipi intellectu, indubio cierta de su existencia indudabl,e de'sde el momento mismo
en que es pensad,o; y no basta de,cir ,que exirste ya de ante.
aliquo probandum mihi est argumento, non autem isto quod maho en mi espíritu ,en el inistante rnlismo en que compren-
iam sit, hoc in intellectu meo cum auditu¡n intelligo, in quo do las pala'bras por las qu'e rs€expresa, porque vue-lvo a re-
petir que mi espínitu podría igualrnente contenen muchas
similiter e'sseposse quaesumque alia incerta vel etiam falsa cosas dudosas y aun falsas, afirmadas por algu.ien, d,esdeel
ab aliquo cuiw ve,rba intellige,rem dieta adhue puto; et in- momento mismo en qu€ compr.endi,esesus palabiras, y fnás
aún si, engañado, como ocurr€ con frecuencia, llegase a creer
super magis si illa u,t saepe flt, crederem, qui istud nondum estas cosas, yo que rehus'o admitir ,el principio defendiclo
credo. por el autor.
3. Según esto, el ej,emplo sacado del pintor que tiene en
3. U¡rde nec illud exemplurn de pictore picturam quam. su esplritu ,el cuadro que debe hac€r, no conviene en todos
factüru,s e$t iam in intell,ectu habente, satis potest huic ar- los sentidos al argumento desarrollado en el Pros:ln'gi,o.Pw-
que ese cuadro, antes de ser 'ejecutado, está en el arte mismo
giunaento cong,ndere.Illa enim pictura antequam flat in ipsa
d,el pintor ¡r por lo mismo, forrna parte de su inteligencia.
pictoris arte habetur, et ,tale quippiam in arte artiflcis aüi Dice con ¡razón San Agustín que, cuando un artista se pro-
pone hacer una arqueta, ,ésta existe primero en su esplritu.
cuius nihil est aliud qu¿un pars quaedam intelligentiae ip_ La vida no está en la arqueta rea:lizada, p€ro sí está en la
sius, quia et sicut Sanctus Augustinus ait: ,,Cum faber ar- idea del arca antes de rrealizarsg porque, entonces vive en
el alma del artista, en la cual descansan todas las creaciones
cam factu,rus in opere, prius habet illam i,n arte; arc} quae de su genio antes de man'if,estarsor& lro.lurz; a?rcra bien, ¿de
fit in operre,nonest vita, arca quae est, in arte, vita est, quia dónde les vi,ene a estas ideas la vida, si no es porque son la
inteligencia y ciencia de su alma ? Sin ernbargo, a ,sr<cepción
vivit anima artificis, in qua sunt ista .omn,ia, antequam pro- de lo que es parto del espíritu, como las creaciones artísti-
cas, puede el alma adquirir verdr cles, ibien sea de s{ misma,
feran'tur." Ut quid enim in viv,ente artiñcis anima vita sunt
por vía d,e nefl,exión; bien de otros, por medio del oído. Eht
ista, nisi quia nihil su'nt aliud quam sci,enüiave intellig-entia ambos casos, una cosa es la verdad conoiida, y otra el en-
animag ipsius ? At vero quidquid extra illa, quae ad ip,sam " .-E-s- . e. r - i d e n t e q u e a q u í . G a u n i l o d i s t i n g u e l a s i m p l e i n t e l i g e n c i a
2
-
de ras palaDfas, y .ra lnteltgencla oel oDJeto rnlsmo, que a sus oJos
mentis noscuntur pertinere naturam aut auditum aut exco- rfrlDllcarlJ su eKrstencla.
a Para comDtender hien esta distinción. hav que notar oue. en
gitatum intelleetu'pe,rcipitur verum: aliud sine dubio est el Proslcgio, San Anselmo no nombra a Úios.-siio que le desíena
por una ?efinición como aquel que está por'encima de todos.-los
verum illud, aliud intellectus ip'se quo capitur. euocirca etiam
e .410 t"
OUID AD EAEC RESIONDE. T QUIEAM, PRO ÍNSÍPITÑS
ilrno Éñ ravoR Dr, üN lñsEñsato 411
, si wmm sit esse a;liquid quo naius quicquam nequeat
'tari, cogi_ tendimientg,que la conose. Por lo mismo, aun cuando haya
non tamen rhoc auditu,m et dntellectum t¿le ,est qualis algo pog.dncima de lo cuel no se puede imaginar nada ma-
nondum facta pictura in intelleotu piotorris. yor, siú ern, argo, ,este objeto hablado y concebido nó tiene
' semejanza con.un cuadro no ejecutado y que deseansa aún
4. IIuc accedit illud quod praetaxatum e,st superius,
en la inteligencira del"artista.
quia scilicet illud omnibus qua€ oclgit¿ri possunt ma,ius, quod
4. A esto ha,y que arladir lo que se'ha dicho anterior-
nilhil aliud posse eñse di,eitu,r quam ip,se Deus, tam ego s/e_ rnente, a saber, eu€: este ser, el rnrayor de todos los que se
eundum rem vel ex specie rnirhi ve,l ex gen€re notam,, cogitare pueden imaginar, qu€ no €s otro que, Dios mismo, no puede,
al pronunciarse su nombre, ser comprendido por mi inteligen-
auditüm vel in intellectu habere non possu¡l, quam nec ip_
cia corno algo que se pueda retferir a una especie o a un
sum Deum, quem. uüque oib hoc ipzum etiam non esse cogi_ género conocidos, como no puedo tampoco comprender a Dios,
tare possum. Neqne enim aut rem ipsarn novi aut ex alia y por la misma ru"zón puedo dudar de su existencia. P'orque,
pgssum ,conüc,ere simili, quandoquidem et tu talem asse,ris corno no eonozco a Dios, no puedo tampoco concluir en su
existéncia por la analogía con algo que le ,sea parre,cido,ya
illam, ut esse non posse simile quioquam. Nam si de homine gfe afirmas que e.s tal que nada puede serle semejante. Si
aliquo mihi prorsres ignoto, quem eti,a,m ess¡e nescir€m, dici oigo hablar de un hornbre que m'a es d,esconocido y cuya
existencia desconozco, puedo, sin emhargo, representármele
tamen aliquid audirem: per illam specialem g,eneralenrveno_
como un ser ¡eal segnin la idea que tenemos de lo que es un
titiam qua quid sit homo vel hominee novi, de, illo qubque hombre. Podr{a, sin embargo, suceder que, por una mentira
secundum rem ipsam ,quae est homo cogitare possem. Et de aquel a quien yo oigo hablar, ese hombre no existieee,
tamen fieri p.osset, ut mentiente illo qui diceret, ipse, quem aunque yo ya me Ie habla rE)resentado bajo la imagen de
algo verdadero, que, si no era el hombre mis,rno en particu-
cogitarern homo non esset; cum tame,n ego de illo secundum lar, €ra, sin emtbargo, un verdadero hombre en general. Por
veram nihilominus r€m, non qua€ 'esset ille homo, sed quae consiguiente, cuando oigo nornbrar a Dios o a,l ser mayor
, est homo quilibet, cogitarern. Nbc sic igitur, ut haberem que ningú4 otrlo, no puedo tenerle en la inteligencia y en el
pensamiento €n una forma fácil, como aquella que me nepre-
fatrsum istud in cogitatione vel in inteltrectu, habene trros-
sentaba al hombre de que acaho d.e bablar, V eue, sin embar-
sum illud cum eudio dici "Deus" aut aliquid omnibus rnaius, go, no existía- Eur aquel caso podía pen'sar en un hornhe
cum quando illud se,oundum rem verarm rnihiqr.r,e notam co- como set concreto y verdadero, porque me es con'ocida sir
g,itare possilem, istud c¡mnino ngquaquarn nisi tnrntunr secun- id,ea; pero aqul no puedo pensar en Dios más que por inter-
medio de una palabra, de la cu,al no se. puede en absoluto o
dum vooem, s,e,cundtun quam solam aut, vix aut nunquam muy difícitmente deducir la realidad de lo que expresa. Si es
potest ullum cogitari venrm; siquide,m cum ita cogitatur, non cierto, sin rembargp, y de ello no hay duda, que, cuando 9e
tam vouc ipsa quae rcs est utique v€ra, ihoc est litterarum piensa en esta forma y oondición, el objeto del pen'samiento
sonus.vel )syllabarum, quam vocirs auditae, significati cogite- e$ el significado de la palabra, m*is que la palaibra misma,
hay que notar, sin e.rr'bargo, ,que en rerstecaso su signiñcado
tur; sed non it4 ut B,b illo qu:i novit, quid ea soleat v,oce,si,g- es comprendido, no corno lo sería por aquel. que conoce lo
nificari, a quo scilic,et cogitatur secundum rem vel in sola que esa palabra exp.r€sa, y que rE)resenta el ser mismo y el
cogitatione veram, l¡erum ut ab eo qui illud nor¡ novit et pensamiento vordadero, sinó como lo sería por aquel que no
conoce el objeto, y cuyo pensamiento se determina únicamen-
solum¡nodo cogitat secundum animi motum illius auütu vocis
te por la palabra que ha oldo y cuyo sentido se esfuerza por
effectum significationernqus prere,eptaevosis eo¡rantem effin- enóontrar, siendo muy dudoso que lo logre completam,ente.
gere sibi. Quod mirum est, si unquam rem veritatc potuerit. Que conste, pues, qlue solaimente de esta manera este ser se
fta ergo nec pronsus aliter adbuc fur intellectu m€o constat halla en mi intelipncia cuando oigo y,comprcndo a alguien
que dice que existe un ser mayor que todas las cosas que Be
illud haberi, sum audio intelligoquu dioentem esse aliquid pueden pensar. Esto es lo que tenía que rcsponder a lo que
,.r. l,l.
ffiljlir.
nr ,.
üLA OUID AD ITAEC RESPONDEAT,OÚIDANI PRO ¡NSIPIENTE LIBRO EN FAI'OR DE UN INSENSAIO 413 ,' ,
ff, a/'
itr
maiw omnibus,qu'ae,valeant cogitari. Ila,ec de eo, quod. sum- se dice Uy/esta naturaleza suprernra está ya en mi intsli-
ui.
$t ma illa natura iam esse dicitur in intellre,ctu meo. gencra.
5. Quod autem et in re necessario 'esiseinde mihi pro- 5. En cuanto a la afir¡n¿ción d¡e que dicho ser ¡io sola-
['i:1i
batur, quia nisi fu.erit, quidquid est in re maius illa erit-, ac mente está en mi penrsamiento, sino también en la realid¿d,
H:'i. per thoe
no¡r erit illud maius omnibus, quod utique iam esse porque, si aú no fuese, cuanto existe sería mayor que é1, y
',i,' probaturn est in intellectu, ad hoc respondeo: si esse dicen- por lo misrno éI ya no sefía el mayor de todos, respondo: si
$" , {um est in intelleotu, quod isecundum ve'ritatem cuiusquam se quiere considerar como existente en el espíritu una cosa
[:i:, rei nequit, saltem cogitari: et hoc i,n meo sie esse non denego. que, sin embargo, el pensami'ento no puede reprnesentarla
tlt,r

$.'i Sed quia per hoc ess€ quoqiue in re non potest ullatenus ob- bajo Ia f,orma de un ser real cualquiera, no lo niego; pero
trnere: illud ei esse adhuc penitus non con,cedo, quousrque como de esta rnanera de existencia id,eal no se sigue necesa-
¡ír'.
mihi argunaento probetur indubio. Quod qui esse dicit hoc riamente que exista ,en la rea;lid.ad, no le concedo esta eods-
Iti quod maius omnibus aliter non erit ornnibus rnaior: non tencia, a menos que s€ me lo demuestre por una prueba
satis attendit cui loquatur. E,go enim nondum d,ico, imrno irre,futable; porque ,el ,que concluye a favor de la existencia
il, eüam nego vel dubito ulla re vera esse maius, illud, nec de ese ser, partiendo del principio de que, si no existiera, no
i-'' aliud ,ei ,esse concrdo quam illud si dicendum est "esse", sgría el rxayor de todos, no se d"a bastante cuenta del espl-
|i',1 curn secundum vocem tantum auditarn rem prorSus ignotam /itu de su inte,rlocutor, ya qure no 's'olamente no afirmo su
It' ' sibi conatur animus effingere. Quomodo igitur inde mihi existencia, sino que la niego categóricamente; dudo, por lo
menos, que s'ea efectivarnente mayor que todo otro objeto
&,"
:
, probatur miaiu's illud r.ei veritate subsistene, ,quia constet
illud maius ornnibus ess€,,cum id ego eo usqu.e n€gem adhuc
dubitemve constare, ut me in intelle'c'tu quidem vel cogita-
real y no le concedo más existencia, .si así puedo llamarla,,:
que la que le da,el esfuerzo que hace mi espíritu para repre-
$,' , tione mea eo saltem modo mai;us ipsum esse dicam, quo dubia
sentarse una co'sa que no conoce más que p'or la palabra que
/; ha oído. ¿C6mo se me pu,ede demostrar entonces que este
etiam multa gu,r¡t et inctrta? Fr.ius enim certu¡n mihi ne-
r,,j cessreest fiat rc vera esse alicubi maius ipsum, et tum de-
ser rm¿yor que todos los d,emás exis;te de hecho,'nada má.8
que por ser tal, cuandro yo lo ni'ego, o por lo menos lo dudo,
f; mum ex'eo quod maius 'est omnibus, in seipso'qu,oquesub- y cuando este ser mayor que ningún otro no 'está en mi in-
l ; ' . , sistere noor erit. ambiguum. teligencia ni en mi pensamiento, al igual de otras muchas
;:: 6. Exempli gratia: Aiunt quidam alicu'bi oceani egs,e cosas dudosas e inciert¿g? ES, pues, necesario ante todo
i;r ' in,sulam, quam ex difficultate vel potius irnpossibilitate in- qureyo tenga certeza de,que ese ser supremo exisife, y enton-
t'.i.] '¡enieudi quod non €,st, Qognoülinant aliqui ,,perditam", quaJn- ces estará para mí fuera d,e duda que subsisüe en si mismo. .
f' que fabulantur multo ,amplius quam de fortunatis insulis
fertur, divitiarum deliciarumque ornnium inaestirnabili uber-
6. Se afirma, por ejemplo, que en una parte del océano
existe una isla llamada Pe,nilid,q,,a causa de la dificultad, ru-e-
i;, tatepollere, nulloque possessoreaut habitatore universis alirs
quas incolunt hornines ternis po,ssidendorum redundantia
jor dicho, imposibilidad de encontrar lo que no existe. Se le
atribuyen riquezas y delicias incalcula;bles, en mayor ahun-
,!I
iio. : u,squequaqr¡epraestarr. Hoc itaque esse dicat mihi quispiam, dancia aún que a las islas Afortunadn's, y sreañade que, libre
t:"
et ego facile dictum in quo nihil'est dlfficultatis intelligam. de habitantes, exoede en productos a todas las tierras ha-
jt,.,
At si t¡rnc velut consequente,r adiungat ac dicat:'non potes bit¿das por los hombres. Oon oír al que así me habla, com-
¿'1.. - prenderé fácilmente sus palabras. Fe'ro si d,espués, como
ultra d,ubitare ,insulam illam terris omnibus praestantiorem
v€re'esse alicubi in re, quam et in intellectu tuo non ambigis quien saca una eons€cuencia rigurosa, dijese: no puedes
ess,e;et quia praestantius est, non in intellectu solo sed etiam dudar en adelante de la existencia d,e 'esa isla, puesto que
;,il
esse in re; ideo sric eam necessee'st,€ss€, quia nisi fuerit, tienes una id,ea clara de Ia misrna en tu espiritu y porque
\1^.
v. quaecumque alia in re est terra, praestantior illa erit, ac si es ¡u-ás 'existir en la rcalid.ad qu'e ,solam.ente en la inteli-
gencia, pues de lo contrario cualquiera otra tierra exis-
ipsa ia,rn a te praestantior intellecta p,raestantior non erit;
i'.. tenbe sería, por lo mismo, más irnporüante que ella, si. con
si inquam pen haec ille mihi velit. astruere de, ir¡sula illa
lr' sernejantes raz'onamientos be me quisiera hacer admitir la
quo{ vere sit ambigendum.urltra non es,se: aut iocari illum
;., existencia de dicha isla, 'creer{a que el argumentador bromea,'
oredam, aut nescio quem stultiqrcm debeam reputare, trtrum o no sabría cuá.1de los dos es más insensato, é1 o yo; yo, si
;r me eri ei concedam, a,n illum si se putet allqua certitudine me plrestaba a'sem'ejantes pruebas; é1, si se ereyese habÉr
L."
i9'.:r
¡). .
r'r:,.
[¡11.:,
,. .\,, '.ft
. /r:,
QÜID AD I{AEC RÉSPON.DEAI OUIDAM 8RO INSIPIEN1E LIBRO EN ¡AVqR DE UN INSEÑSATO 415
;iit( i':
üi'. insulae illiurs ess,e,nt"iamastruxid,se, nis,i prius ipsam praestan_ puesto la gxisüencia de esta isrla sobre base inquebrantable
ryi! antes dg,áaber probado su Buperioridad corno cosa existente,
Yii',' tiam eius r¡olummodo sicut rrem vere atque iudubie- existen_
tem nec'ullatenus sicut rfarsum au,t i,ncerfum aliquid in intel- en lufar de presentarla somo un 'conoepto falso o por lo
Tit
g/ . lectu meo e,ssedocuerit. menos dudoso para mi espfritu.
i{i .i 7. Esto es lo qu,e dice ,el insensato a las ,conclusion'eshe-
r+ri;l
,i,,,.. 7. Inapc ínterim ad obie,ctainsipiens ille respqnderit. C,tri chas por el "autor. Cuando él afirma que ese ser srupremo no
cum deinceps asseritur tale esse rnaius illud., ut ne,c sola puede existir sólo en el p,ensamiento, sin presentar más prue-
iü.,'''' cogitatione valeat non esse, et hoc rursus non aliunde pro_ bas, ,si no es la de que ya no sería supremo si existiese sólo
&r,,
q:.'' batu4 quam eo ipso quo aliter non ierit omnibus maiot,: iáem en el pens'amiento, yo puedo oponer la misma respu,esta y
t'lt"'' ipizurn possit refe,rne respons{.rm et dicere: ,euando enim ,ego decir: ¿Cuándo he admitido yo que exista realmente ese s€r
\.r. 'ei veritate erssetatre aliquid., hoc est maius omnibus, d.iii, supreülo, para ,que, apoyándose ren esa conf,esión, se intente
iiTr:. demostrarme ,con ello la realidad d,e su exirstencia, hasta el
ut ex hoc mihi debea,t probari in tantu,m etiam re ipsh iO
punto que no ,se pu'eda siquiera pensar que no rexiste? For
t, esse, ut nec possit cogitari non esse? euapropter certissimo
primitus aliquo probandum est argunaento aliquam superio- consiguiente, ante todo ha,y que pl"obar po,r un argumento
sólido qne existe una naturalez,a superior, para que de esa
i,,,
I'ii',
rem, ho,c es,t maior,em et meliorrem onrnium ,quae su,nt esse
, naturam, ut ex hoc alia iam possirnus omnia .comprobare,
manena podarnos demostrar la ,exis,tenciade las otras cosas
que se deben atribuir a este srer. Fero si se dice qu,e no se
ll.i\: quibus necesso est illud quod maius et rnelius est omnibus puede siqrfirera suponerr ¡su no existencia, con mayor razón
#,?, non ca¡e,re. Cum aute,m dicitur quod, srumma res ista non aún se difía qu,e no se puede comprender que no ex-ista o gue
ir,; esse nequeat cogitari, mel,ius ,fortasse. dicere,tur quod non
| } : . , egse aut ,etiam posse non esse non possit intelligi. Nbm
puede no eu{istir, porque, según el sentido exacto del veibo
comryrend,err_ las cosas f,alsas no pueden ser comtpren"d,tdas,
se_
$¡j eundum proprietatem verbi istius rfalsa nequeunt intelligi, aunqu€ pu'eden ser pensadas, del mismo mod.o qu,e.el insen-
it,
quae possunt utique eo rnodo cogitari, quo Deum non essre sato ha podido pensar que Dios no existe 4. Yo tengo certeza,
ri:,
q'l' insipiens cogitavit. Et me quoque ess,e,eertissime scio. sed
de que exi,sto, sin ,embargo s,éque podrría no existir. y en cuan-
to a resteser ,supr€mo qu,ees Dios, ,complendo sin vacilación
!.'.
,l: , et posse non €sse nihilominus scio. Su¡nmum vero illud quod alguna que existe y q.ue no ptrede no existir. En cuanto a
e8t, scilicet Deus, 'et €ss€ et non €sse non posse indubitanter p'en¡rar que yo no existo, cuando s,é positiv,amente lo contra-
:r.
intelligo. ,Cogitare autem ,me non €Bse euandiu esse certissi- rio, ignoro si Jo pued'o; p,ero si lo puedo, ¿por qqé no ocurri-

fi, me ,scio, nescio utrrr,m possim. S,ed si possum: gur non et


quidquid aliud eadem certitudine scio? Si autern non possurn:
il; non erit iam is'tud proprium Deo.
ría lo misrno con res,pecto a todo lo que yo conozco con la
misma oerteza? Y si, pon,el contrari,o, no lo puedo, esa nece-
sidad de crreer no ,se aplica únicamente a Ia 'existencia d,e
}ri 'Oetera libelli illius tam veraciter Dios.
et tam praeclare
f.r ; magnifi,eeque disserta, tanta deni,que referta utilitate acsunt pii
Los p'rincipios expu'estos en lo r€stante del libro con tan-
ta verdad, brillo y riqaeza, tan útilres y ll'enos,de un p,e1-¡¡rtu
fir
t!'j. .
ac sancti afffectus intimo quodam odore fragantia et nullo íntirno de afecto piadoso y santo, deben ser tenidos en cuen-
modo propte,r illa quae in initiis recte quidem sens,a, sed ta, aunque las ve¡:dades que sreencuentran al principi,o, exac-
ir: minus fi,rmiter argumentata sunt, isita sint contemnenda; tamente pensadas por lo demás, se'hallen dernos,tradas con
.ij'
:. sed illa po'tius argumentanda robustius,. ac sic omnia cum menos faerza; 'es necesario, por.el contrario, proeurar for-
ingenti veneratione et laud,e suscipienda. tal.e,ceres'ta argumentación y .aceptarlo todo con gran vene-
,¡ ración y debida .loa.
t,
n IIa,v que .prest'ar gratr ateucióu a la distinciórr que
r,l autor entre pensar v cout!>ren<ler,
establece el

f, ':

[.'
!',j'

fr., I

f.i
iií,,'' '
Quid ad haec respondeat editot ipsius libelli Apología dc S¡n A n s c l m o s o n t r a G a u n i l o t

Quo'niam non me repnehendit in his dictis ille ,,insi_ Como ni¡ pa"labras no han sido combatidas por el insen-
piens" contra ,quem sum locutus in meo opus,culo,
sed qui- sato de quc hablé en el Pros,lngóo,sino que, al contrario, mi
dam non insipiens et catholicus pr,o insipiente: sufficere adversario es un escritor católico, curya pluma se haoe el
mihi intérprette de ese insensato, me baetará responder al patóIico.
potest nespondere catholico. 12. Quienquiera que sea.s tú que prestas ese lenguaje a
I. Dicis quidem quicnmque es qui dicis hae,c posse un insensato, añrmas que, si hay en la inteligencia un ser
di- tal que no se pueda concebir otro mayor, no está en ella de
cere inoipientem: ,quia non est in dntc,ll,ectu aüiquid qüo manera qu€ por eso haya que admitir su realidad, Y {u€,
maius cogitari non possi,t, aliter quam ,quod se,cundum .ve_ cuando yo digo que es necesario que una qosa exista verda-
deramente cuando es ideada por ,el pensamiento como supe-
rit¿tem ,cuiusquam rei nequit saltern cogitar..i, et quia rior a todo, esta demostración no es legítirna, como tampoco
¡ron
ii' magis consequitur hoc quod dico f,quo maius cogitari non tro ser¡ía el concluir que la tsla Perd,r'd,aexiste sólo por el
hecho d,e que, cuando se hace su descripción, ,el que lo oye
possit", ex 'eo quia est in inüellectu esse et ,in re, quam p€r-
no duda de que tiene su idea en el espíritu 3. A esLo respondo
ütam insula,m ce,rtissime existe,re ex eo ,quia cum describi_ que si el ser por encirna d,el cual no se puede imaginar nada
no es comprendido por la inteligencia, ni siquiera concebido
tur rrerbis, audi,ens eam non arnbigit ,in intellectu suo esfrc. en el pensamiento, esto ,es,ni siquiera imaginado, cierbamen-
Ego vero dico: "Si quo rnaius cogitari non pot€srt", non te hay que decir, o que Dios no es el ser por'enci,ma del cual
no se pueda,supo¡r€r nada, o no es ni comprendid.o por la
intelligitur vel cogitatur, nec est in inte,llectu ve,l cogita- inteligencia ni concebido por el pensamiento. ALhora bi'en'
tione, profucto Deus aut non est quo maius cogitari non que esto sea completamente falso, Io demuestra con entera
certe.za tu fe y tu conciencia. Por tanto, comprendemos y
possit, aut non intelligitur vel cogitatur et non est in in-
concebiflios, tenemos en la inteligencia y en el pensamiento
tellectu vel cogitatione. Quod quam falsum sit, fi.de et con- algo que estimamos más que a ninguna otra coea. Por lo
mismo, o bi,en los argument'os en que apoyas tus ataques no
scientia tua pro firrnissimo utor arrgumento.Ergo ,,quo maius
son verdaderos o bien las conclusiones que de ellos sacas no
cogitari non potest", vere intelligitur et cogitatur,
e,t est son legítimas.
En cuanto a lo que opinas gue del hecho de pensar una
in intellectu et cogitatione. Quare aut ve,rranon sunt quibus
cosa por eucima de la cual n'o puede co¡cebirse nada mayor
contra conaris probare, aut ex eis non conse,quitur quod no se sigue qu€ €se algo esté en la inteligencia, y que de gue
esté en la inteligencia no se sigue necesariarnente que exista
te consequente,r opinar is ao".l rd**. --lElrolo
,t
de la edicióncrítica es el siguiente: Qué respond.e
Quod aut'em putas ex e'o quia intelligitur aliquid quo c s t o e t ra u t o r d e l l i b r o , P o n e r n o s , s i n e m b a r g o , c o m o m á s e x p r e s i v o ,
mai¡.rs cogitari ne,quit, non conseq{.ri illud es,sein intellectu, el oue va arriba. Tampoco en la'edición crílica figura la división de
cap?tulos
-t ; los hemos aceptado, sin embargo, pala mayor claridad'
nec si est in intellectu ideo esse in re: certe ego dico: si En este capítulo se refuta en general el argumento de Gaunilo
y se prueba,.qut.el ser que,.es tal--que no se puede imaginar otr<r
vel cogitari potest ess€, necess€ est i[ud esse. Nam ,,quo mavor oue el exrste en reatroao,
5 V. ¡l opúsculo de Gaunilo.

S. Alr r 14
¿po¡,oci.l coNrRA GAUMLo 419
478 OUID AD I¡AEC RESFONDEAT;DIiOR IPSÍUS LIBELLI

en la ¡ealidad, afirmo con ,certidumbrc que este algo, dnsde


msiue cogitari nequit", non potest cogitari ess€ nisi sine el momento que pued'e ser pensado, existe neoes@ria¡¡rent€.
Porque el s€r encima del cual no se prcde lmagiuar a ningún
initio. Qutdquid autern potest cogitari ,esse et non est, per
otro, nec€sariamente tiene que ser representado como care-
initium potest cogitari esse. Nron ergo "quo maius cogitari ciendo de principio. Alhora bien, todo aquello cuya existen-
cia puede conside,rarss corno posible V gue, sin ernbargo, no
nequit" cogitari potest €s,s€et non est. Si ergo cogitari pot- existe, puede, comenzando a existir, pasar al s¡er. Por lo mis-
mo, aquello que restal que no se puede imaginar nada sup€rior,
egt esne, g,< necessitate est. no pued,e ser consid,erado como posi.ble sin serlo rreal¡nente,
Por consiguiente, sri el pensamiento puede admitir su exis-
A,mplius. Si utique vel ,cogitari potest, neoe$se est i.llud
tencia, existe necesariamente.
esse. N¡ullus enim negans aut dtrbitans esse aliquid quo Añ,ado que su exisüemcia no es menqs cierta si solamen-
te le concibe el pensamiento. Porque el que niega y el que
maius cogitari non possit, negat vel dubitat quia si esset, duda que hay algo por encima de lo cual no s¡epuede conce-
bir nada, no niega ni duda que este objeto, si existiese, po-
nec ,actu nec intellectu posset non esse. Aliter namque non
dría a \a vez existir rrealrnrente y €n €l pensarniento. De- lo
esset quo maius cogitari non posset. Sed quidquid cogitari cont¡€r¡o no selía un ser por encima del cual no podía ima-
ginarse nada mayor, y todo 1o que puede ser pensado y no
potrest et non eist; si esiset, poseet vel actu vel intellectu exisüe podría, aunqure existiese, no existir ni en realid¿d ni
en la inteligencia. Por lo eual, lo que es tal que no puede im.a-
non'esse. Quare si vel cogitari potest, non potest non essÉ ginarse cosa más perrfecta existe n'ecesariamente s,i sola-
¡nente se le puede pensar. Supongamos, en efectq qu,e.este
"quo maius cogitari nequit", Sed po¡¿-*s non esse, si vel ser no exista, aunque pueda ser pensado; todo lo que puede
cogitari valet. At quidq'uid cogitari potest et non est; si se,r-¡nnsado y no eurisüe r\almente, si vini€€€ a existir,, no
sería ciertarnente ese objeto por encima del cual no hay
es$et, non €sset "quo maius cogila-ri non poss'it". Si ergo nada. Por tanto, si este objeto fuese ,el ser por encima dél
cual no se puede imaginar narla, no se¡.la el ser sobre el
egs€t "quo rnaius cogitari non trro*sit", non esset quo maius cual ndda pued,e concebirse, contrad,icción a todas luces ab.
cogitari non possit; quod nimis est absurdum. iralsum est surda a. Es, pues, falso que no ha,ya algo de rcal por en-
ci¡na de lo cual no se pueda conoebir nada, y esto tendrla
igitur non esse aliquid, quo maius cogitari non possit, ei vel iugar aun cuando el objeto no fuera más que pencibido por
e_l-pensamiento, con mayor ,razón si pudi€se ser compren-
cogitari potest. Mlulto itaque magis, si intelligi et'in intet- dido y estuviese en la inteligencia.
Iectu esse pot€st. Añadiné algo más. Ciertamente que lo qu€ no existe en
tal üempo y tal lugar deüerminados, aunque exista en otro
,Plus aliq'uid dicam. Procul dubio quidquid alicubi aut tienapo y lugar, puede, sin ernbargo, Ber ideado como no
existente en'ninguna parte, del mis,mo modo que no existe'
a,Iiquando non est, etiamsi €st alicubi aut aliquando, potest en cierto tiempo y momento. Lo que no existla ayer y exis-
te hoy, podria no haber exisüdo nunca, como de hecho no
tamen cogitari nrulquam et nusquam esse, sicut non €'st existía ay€r; y lo qu,e no exist€ aqul, pero sí en otra parte,
puede ser conoebido corno no rexistente en ninguna parte,
alicubi aut aliquando. Nam quod heri non fuit et hodie est:
sicut heri ,non fuisse intelligitur, ita nunquam esse subin- n El santo Doctor quiere decir lo siguiente
: vo r¡ienso un ser
¡ror. encima del cual ló. se puede imaginar otro. No'concluyo, sin
te,lligi potcst. Dt quod hic non est et alibi est: $icut non embargo, a su existencia: entra entonces en la clase de seies que
fueden ser o rro ser, y por lo mismo ¡o puede ser aquel Dor enciha
est hic, ita potest cggitari nunquam ess€. Similiter cuius del cual no se puede có¡cebir otro. Exiite. pues. y-no tiste a la
vez, el ser por éncima del cual no se puedé ímaginár una cosa más
per¡e4t{¡,
p,art€s singulae nsn Éunt, uibi aut quando sunt aillae pa,rtes,
$F¡
[É'
ü?.
420 QUID AD EAEC RESPONDEAT EDITOR IPSIUS

eius oirures partes, et ideo ipsum totum podsunt cogitari


LI'ILLI ¡por.ocf¡ coNTRA GAUNTLo

ptresto que eg couro si no exiAtiera aqui. Ocurne lo mismo


ü¿1

[4 con un objeto cuyas parües no ocupan todas el mismo lugar


nur¡quam aut nusquam es'se.Narn et si dicatur tempus s€m-
ln per €sse et rrrundus uhiqu,e, non tamen illud totum semper
o no existen en el rnism,o t'iempo. Puede ser considÉrado
conro no existente en ninguna parte y en ning:ún tiernpo
en.cuanto a todas s'us partes y, por consiguiente, a su todo.
lLl'
üit"
aut iste totus est ubique. Et sicut singulae partes temporis
non zuntt quando aliae sunt, ita possunt nunquam esse co-
Porque, aunque so diga que el tiempo eu<iste siempre y el
universo por doquiera, sin embargo, el tiempo no exisite
cntero siemp,ne ni el universo entero por doquiera. Como
li.
!tft gitari. Et singulae mundi partes, sicut non sunt, ubi aliae algunas de las part'es del tiempo no existen aún cuando las
¡ltP otras, se pu,ede pensar que nin'guna de ,ellas existe, y como

ilfi sunt, ita subintelligi possunt nusquarn.esse. Sed et quod'


pa,rtibus coniunctum est, cogitatione dissolvi et non esse
las dive,rsas partes del unive¡rso no ocupan el mismo lugar
las unas que las otras, pued'en ser pens.adas como no exis-
iii
iit . potest. Quare quidquid alicubi aut aliquando totum non
tentes en ninguna parte. En una palabra, todo objeto com-
¡luesto de partes puede ser, por el pensamiento, des'com-
t¡"¡. puesto y con'cebido como no existente. Por lo cual, lo que
est: etiam si est potest cogitari non esne. At, "quo rnaius no existe entero por doquiera y siempre, pu'ede en tod.os los
casos ser supuesto no existir. 'Fero el ser por encima del
[[, nequit cogitari": si est, non potest cogitari non esse. Alio- cuai no se puede imagin'ar nada, si existe, no puede ser con-
jrr.
quin si €st, non est quo maius cogitari non possit; quod non oebido como no existente; si firese d,e otro rnodo, no sería
i,$,.,
ir
tal que ,se pueda concebir nada por encima de é1, lo que es
co¡lvenit. I$ullatenus ergo alicubi aut aliquando. totum non contradictorio. No está, pu,es, enüe,ro en alguna partre ni en
algún tiernpo, Bino todo entero por todas, partos y si,empre.
est, sed semp€r et ubique totum est.
i;''r ¿Piensas tú que el ser en el cual concebimos estas pro-

lr Putasne aliq,uatenus posee cogitari vel intcüigi aut esse


in cogitatione vel intelloclu de quo haec inteJliguntur? Si
piedades pueda ser pe,nsa.do'y cornprendido, existir en el
pensamiento, y en la inüeligencia? Si, no puede ser concebi-
do, tampoco pueden atribulrsele estas propiedadee. Y si
dices que no se pued,etener en la inteligencia lo que no pue-
enim non pot,est, non de eo possunt haec intelligi. Quod si de ser enteramente conceibido o comprendido, es co¡rro si di-

ifl dicis non intelligi et non esse in intellectu quod non penitus j,eses que aquel que no pued,e' sufrir eI brillo de la luz del
sol no ve la,claridad del día, que no es otra cosa,más que la
intelligitur: dic quia qui non potest intueri punissimam lu- h¡:z de este astro. ¿Quién puede dudar que hasta rel pr€sente
no hayamos comprendido ni tengamos en la inteligencia la
cem solis, non videt lucem diei, quae non cst nisi lux solis.
:$ idea de un ser por encima del cual no se puede imaginar
'ii' Certe vel hactenu,s intelligitur e,t est in intellectu "quo maius ningnia otro, un ser tal {ue le podamos atribuir en todo
i1;,':' conocimiento las cualidades ya mencionadas muchas veces?
cogitari nequit", ut haec de eo intelligantur. IJ 5. En la argumentación que has atacado he dicho
ifi: Dixi itaque in argummtatione quam repnehardis quia
I.I.
qr¡e 'aun un insensato, cuando oye nombra,r un s,er tan
grande que no se puede irnaginar mayor, comprende 1o que
if;
,fi, cu,rn insipi'ens audit proferri "quó maius cogitari non pot- oyre. Si esa proposición ti,en'e lugar en una lengua conocida
ilt del oyente y no la corrnpnende,o car€oe en absoluto de inte-
est", intelligit quod a,udit. Utique qui non intelligit si nota
ihi, ligencia o su espíritu es exc'esivamente corto.
i s:| lingua dicitur, aut nullurn aut nimis obrutum habet intel- Añadí que, si este pensamiento ss compnendido, existe
iii
rEi'
Iectum.
en la inteligencia. ¿Pued,e prete.nderse, en e,fecto, que une
co6a cuya verdad es dernostrada de un modo necegario no
ig'i D-elnde dixi quia si intblligitur, est in intellectu. An est
in, nullo intellectu, quod neoessario in rei verit¡tc rre trlorls: " Se reproduce aquí con rnás vigor el raciocinio anterior. El autor
itr rn¡restra.que el ser por encima
eJ cnal no se puede -imaginar otro
( . s e l o D j e t o d e n u e s t r o p e n s a m r. tel n
ffii
ü,'
tratum est? Sed dices quia etsi est in intell¡ctt¡, non tamen to v ex¡ste ¡ecesariamente.

w'
4t¿ OUID AD TIAEC REST\ONDEAT T,DITÚR IPSIUS LNÉLLI
¿porocfir corflRA G{üNILO

conse,quitur quia intelligitur. Vide quia consequitur esse in existe en ninguna inteligencia ? Dirá, quizás el adversario
intellectu ex eo quia intelligitur. Sicut enim quod co'gitatur, que está en la inteligencia, pero no 'como consecuencia de
ser cornprendida. Notemos, al contrario, que está en la in-
cogitatioñe cogitatur, et quod cogitatione cogitatur, sicut co- teligencia plecisamentc porque'es comprendida. Porque como
gitatur sic est in cogitatione: ita quod intelligitur intellectu lo que es pensado es pensado por el pensamiento, y esto
exist€ en eI penm.raiento de la misrn¿ ¡n"anera que es pen-
intelligitur et quod i'ntell'ectu intelligitur, sicut intelligitur sado, igualm'ente lo qu.e €s comprendido es comprendido por
i.ta est in intellectu. Quid hoc planius? Ia inteligencia, y esto se halla en la inteligencia de la misma
rnanera que es compnendido por ella. ¿Qué cosa puede haber
Postea d,ixi quia si est vel in ,solo in'tellectu, pobest co' mas simple?
gitari esse et in re, quod maius est. Si ergo in solo est intel- Digo, adrernás,gue, aun cuando este pe-nsamiento se halla
en la inteligencia sola, ee puede, sin ,embargo, concebir el
lectu: idipsum scilicet "quo maius non potest cogitari", est objeto como toal, lo que es más aún. Por consiguiente, si el
quo rnaius cogitari potest. Rogo quid consequentius? An s€r por rencima .del cual no se puede conctbir nacla mayor
no estuviese más que 'en la inteligencia, 'sedía un ser por
enim si est vel in solo intellectu, non potest oogitari €sse et encima del cual se podría pensar algo mayor. Fregunto: ¿No
in re? Aut si potest, nonne qui rhoc cogitat, aliquid cogitat es rigurosa la consecu,encia?Porque si esta sólo en la inte-
ligencia, ¿no puede ser pensado cormo existente también en
ma.in¡seo, si est in solo intellectu? Quid igitur consequen- la realidad? Y si puede serlo, ¿no es cierto que el que pien-
tius, quam si "quo maius cogitari nequit" est in solo in- sa así piensa algo más grand,e que él si él no existiese más
que €n la inteligencia? ¿Qué cosa hay mas lógioa que, si
tellectu, ide¡n esse quo maius cogitari possit? Sed utique aquello por encima de lo cual no se puede pensar nada ma-
yor no estuviese rnás que en la inteligencia, sería por lo
"quo maius cogitari potest", in nullo intellectu est, "quo 'lo
mismo algo por encima de cual se podrtía pensar algo
maius cogitari non possrit"' Aln engo non consequitur "quo mayor? Pero no hay duda que este ser por rer¡cirnadel cual
mai'us cogitari nequit" si est in ullo in't'ellectu, non esse in es posible penrsar algo rnás grand'e uo está en ninguna inte-
ligenci4 como algo por encima de lo cual es imposible pen-
solo intellectu? Si enim est in solo intellectu' est quo maius sar nada mayor. ¿No se sigue necesariamente qu,e este ser,
el rnayor qu€ se puede imaginar, si existe en la inteligrencia,
cogitari potest; quod norn convenit,
no ,está solanr¡ente en la intefigencia? Porque, si no eetá más
In. Sed tale 'est, inquis, ac si a[iquis insulam oceani que en la inteligencia, se puede imaginar uno mayor que
vinoentem' quae clifñcultate é1, lo que es contradictorio.
omnes tenas st¡a fertilitate
fff o. Iro mismo ocu:riría, diceg si alguien, suponiendo
i,mrno impossibilitate invenimd'i quod non est, "perdila" una isla que aventaje a todas las tierras por su f,ecundidad,
isla llarnada P'e'rihdn a c¿usa de la di,ñcultad, mejor dicho,
nornine.tur, dicat idcirco non posse dubitari vere esse in ré' de la imposihilidad de encontrarla, añadiese que no se pue-
quia verrbis descriptam faclle quis intelligit' Fidens loquor' ds dudar de su existencia, ya que fácilnente se comprend,o
su descripción. Lo digo con confianza.: si alguien, excepto
quia si ,quis i'nvenerit mihi aut re ipsa aut 'soia cogitatione
este ser, el maycrr quo se pueda imaginar, encuen{ra una
existens praeter "quo'maius cogitari non possit", cui aptare co'sa, o existente de hecho o no existente más que en el
pensamiento, a la cual se pueda aplicar legítimamente la
valeat connexionem ht¡ius rnea¿ argume,ntationis: inveni¿m consecuencia del ra"zonamiento gue he expuesto, me coim-
Pa-
et dabo illi p,erditam insulam arnplius non perdendam' prometo a encorntrar esta isla perdida y a dárs,ela d,e rnedo
que no la pierda jamás. Rro es evider¡te que 1o que es tal
lam autem iam videtur, "quo non valet cogitari maius"' que no se puede imaginar cosa mayor no puede ser suptresto
veri'
non poss€ cogitari non esse' quod tam certa ratione o Responde San Anselmo a la obieción del adversario de que la
tati,sexistit.Ajliterenimnullatenuseucisferet'Deniqutsi isla supriesta existe necesariamente,-puesto.quees concebida-en é1
peusamrento.
424 OUID AD EADC RESPONDEAI E.DITOR IPSIUS LIBELLI por.ocf¡ coNTRA cAUMLo 425

quis dicit se cogitarre illud non esse,.d,ico quia cum hoc co- no existir, porque existe en virtud de una razón segura y
verdadera; d'o otro modo no exirstiría. tr'inalmente, si ai-
gitat, aut cogitat aliquid quo maius cogitari non possit, aut guien rn'e dice que piensa que este ser no existe, respondo
que, cuanrdo este pensamiento le ocupÉ", o se repres€nta algo
non cogitat. Si non cogitat, non cogitat non esse quod non por encima de lo cual no hay nada,, o no se lo representa.
eogitat, Si vero cogitat, u'tique cogitat aliquid quod nec Si no piensa en e,ete orbjeto tan grande, no puede imaginar-
se que no existe; si, por el contrario, le tiene en e,l pensa-
cogita,:ni possit non esse. Si enim po,sset cogitari non esse, rniento, concibe entonceg un ser cuya no existencia no'se
puede suponer; Pórque si pudiera ser pensado, podrfa ser
cogitari posset haibere principium et finem. Sed hoc non pot- pensado como treniendo un principio y un fin; ahora bien,
est. Qui ergo illud. cogitat, aliquid cogitat quod nec cogi- e,sto es imposible. Por consiguiente, el que piensa es'tie s€r,
piensa algo que es imposibL,e pensar.como no existente;
tari non esse possit. Hoc vero qui ,cogitat, non cogitat idip- ahora bien, el que piensa este s€r, no piensa ciert¿mente
que este rni'smo s,er no existe; de lo contrario pensaría lo
sum non esse. Alioquin cogitat quod cogitari non potest. que no se pue e pensar. Por tanto, el ser por encima del
Non ergo potest cogitari non esse,quo maius nequit cogitarr, cual no se puede concebir otro rnayor no puede ser repre-
sentado como no existente"
IVz. En cuanto a lo que dice el adversario que, cuando
fV. Quod autem dicis, quia cum dicitur, quod summe se afirma que este s€r aupremo lro p rede ser pensado como
res ista non €sñ€ nequeat cogitari, melius fortasse dieer.e- no exisüente, sería mejo,r decir que no puede ser creído o
juzgado sin existencia, o aunque pueda no existir, persisto
tur quod non esse a,ut etiam posse non esne non possit en cresr que, eg más exacto decir: no puede ser pensado.
Porque, si yo hubiese dicho que este ser no podla ser juz-
intelligi: potius dicendum fuit non posse cogitari. Si enim gad.o oorno no existente, quizás tú, que afi as que, según
dixissem rem ipsam non posse intelligi non e6s¡e,fortasse el sentido propio de esta palabra, las cosas falsas no p,tre-
den ser com,prendidas, objetarías que urada d'e lo que exi:ste
tu ipse qui dicis, quia secundurn propri'etatem verhi istius puede ser entendido no existir, porque es falso que lo que
existe no rexista. De aquí que no sería exclusivamente pio-
falsa nequreunt intelligi, obiicerres nihil quod est posse in- pio de Dios no poder ser concebido sin existencia. y si al-
telligi non ess,e.X'alsum est enim non esse quod e,st. Quare guna de llas cosas que existen bon certeza puede ser conc€-
bida no existente, igualmente otras muchas ,cosas no rnenos
non esse proprium Deo non posse intelligi non esse. Quod ciertas p,ued'en ser concebidas como pudiendo no existir.
Pero esta ohservación no puede ser heeha en cuanto a la
si aliquid eorum quae lertissrime sunt potest intelligi non expresión pens&r, si se considera atentanente el sentido.
Porque, aunque ninguna de las cos€a que existen pueda ser
esse, similiter et alia certa non €s$e posse intelligi. Sed hoc
crelda como no existente, todas, sin enabargo, pueden ser
utiqqe non potest obiici de cogitatione, si bene consideretur. pensad,as como no existentes, excepto el ser que está por
encima de todo. Porque las cosas, todas.o.cada una en par-
Niam et si nulla quae ,sunf possint intelligi non ess€, .omnia ticular, que tienen un principio y un fln, que están fomr¡adas
de partes; en una palabra, como ya he dicho, todo lo que
tamen possunt cogitari non €,sse, praete,r id quod s.umme no e.stá entero en un punto determina.do del tiempo y áel
est. Illa quippe omnia et sola possunt cogitari non eÉEe, e,spacioa, puede ser pensado no existir, pero únicamente
' En este capítulo estableceel autor la diferencia entre
quae initimm aut flnem aut partium habent coniunctionem, estas ex-
presiones: poder ser pensado y poder ser concebHo no existente.
Dice.que una cosa es imaginar _o pensar de¡algo que no existe, y
et sicut iam dixi, quidquid alicubi aut aliquando totum non otra luzgaf. creer. convencerse de oue no exrste.
' eo49 ios objbtos limitados, quei, con:,puestosde partes, ocupan
e.st. Illud vero solum non potest cogitari non egge, in quo pu¡¡os olsnntos en extensron y duracron,
4t2l| IIAEC RE.SPONDEAT EDIIOR IPSIUs LIBELI,T
OUID'.{D uor,ocf¡ coNTRA GAUñrLo

nec initium n€,c finem nec partir¡rn coniunctionem' et quod no puede se'r pensado no existir aquello qr¡e no time ni prin-
non nisi $erirprs¡et ubique totum ulla invenit cogitatio' cipio ni fin, que no está compuesto de reunión de partes y
qu'e el pensamiento encr¡entra necesariamente entero por
Scito igiüur quia,potes cogit¿re'te non esse' quandiu e$se doquiera y siempre.
Niótalo, pues, aunque yo rne extraño de tu duda a este
certissime scis, qupd te rni'ror dixisse n'escire. Mutrta na¡n- respecto, t{r puedes pensar que no existers, aunque sepas
que cogitamus non ea'gequae scimus ess€, et multa esse quae con toda c:erteza"qúe existes, porqu€ destruímos por la ima.
ginación m-uchas €osas que sabe,rnos existir, y al contrario,
non esslrescinrus; non existimando sed fingendo ita esse ut suponemos la existencia de muchas otras qu,e sabemos' no
aliquid non es*€' existen; no que creamos que las cosan sean así, sino que
oogitamus. Et quidem po'ssumus cogltare nos gu,sta imaginarlas tales como üas pensarnos. Pod'ernos
quanilitr scimus esse, quia silnüt et illud possumus et istud pensar que una co"sa no existe, aun cuando sabemos que
cxiste, porquro podemos tener ese pensamiento al mirsmo
scimus. Et non possumug oogitare non €sse' quandiu scimus tiempo que conoe,€jrnosla existencia del objeto; y por otro
esse simul et non €sÉe' lado no podemos p€nsar que una cosa no existo al mismo
esse, quia non possumus cogitere tiempo que sabemos qu'e exis,te, porque no podemos pensar
Si quis igitur sic disting¡rat huius prnlationis has duas sen' que exfsüe y qu,e no exist'e a \a vez. Si alguien distiugue,
por consiguiente, d,e.esal manera las dos proposiciones gue
tentias, intelliget nihil, quandiu esse scitur, posse cogitari componen lo que acabo de decir, comprenderá que nada,
duranto el tiempo de su exist'encia, puode ser p,ensado corno
non ess€, et quidquid est praerüer id quo ¡naius cogitari ne' no existente, V güe, ,sin embargo, €xcepto el ser por encima
non esse cogitari' Sic igi'
quit, etiam cum scitur esse' tr)os's¡€ del cual no se purede imaginan nada, todo lo de,urás, aun
cuando se sabe que exúsüe, puede ser peursado no existir.
et ta'
tur et p,roprium est Deo non posn€ cogi'tari non esse, Es, pu€,s, propio de Dios que no se pueda juzgar que no
qruandiu sunt, non esse' existe, y, sin embargo, muchas cosas no pueden ser p€n-
men multa non possunt cogitari, sadas no existentes mientras e:risten. Sin e,m,bargo¡err cüa.n-
Quomodo tamen dicatur cogitari Deus non esse, in ipso to a la manefa con que se puede decir que es posible pen-
sar que Dios no existe" creo haherlo expuesto en mi libro
libello puto s;ufficienter essE dictum" (Prosl, c. 3).
quae rnihi obiicis pro insi- V s. 'En cuanto a las objeciónes que me haces en nom-
Qualia vero sint et btia
y. bre de un insensato, fácil es aporeciar su poco valorr ¿un
piente, facile est deprehender"e vel parum sapienti, et ideo para un Lhombre de ciencla mediocre. Por esto había tomado
ia resolución de dejar su díamen para otra ocasión. Pero,
id ostenderc supersedendum existimai'¡era¡n' Sed quoniam como he sabido que han tooho impresióq a más de un lec-
tor, diré una palabra. ftr primer Lugar recuerdas con fre-
audio qui,busdam ea l'egentibus aliquid contra me vu'lerc vi- cuencia que he dioho: lo gue e.s mayor quo todo lo de¡nás
de,ri, parucis de illie conrmgrrloraJbo. está en la inteligencia; si está en la inteligencia, está tam-
bién en la realidad, porquo, de otm modo, este s€r rrlayor
Prirnurn, quod saepe nepetis me dicene, quia quod est que todos no lo ssría. rdhora bien, en ninguna parte, en
maiusomnib,userstinintellectu,siestinintellectuestin ninguna de mis pala,bras, se rencuentra semejante razona-
miento. Porque para probar gue un ser exirste en realidad,
re, alitor enim ornnibus maius non 'esset omnibus maius: no e's igualmente concluyente decir que res mayor que totlos
o que es tal que el pensamieito no puede formar uno más
¡rusquam ,in omnibus dictis meis. invenitur talis probatio' perfecto. En efecto, si alguien aú.nrra que el ser por enci¡na
Non enim idern valet quod dicitur "maiug omnibus", et "quo del cual el pensamiento no puede concebir nada mayor no
maius cogitari ,r.qüit", ad probandum quia est in re quod 'Se examinan en particular diversas
oaiabras del adversario. v
gn-qrimer lugar, .que-ha reprod.ucido al principio, de una manérb
dicitur. Si quis enim dicat "quo ulaius cogitari non possit", rnner, er razonatnlentoque comDate.
428 AD EAEC RESPONDEAT EDITOR IPSIUS LIBELLI rpo¡.ocÍ¡ coNrRA GAUNTLo a9
OUID

non esse aliquid in re, aut posse non esse aut vel norr es un Jcr neal, o puede no existir o pu,ede ser pensado no
existir, es fácil refutarle. Lo que no existe puede efe'ctiva-
esse posse cogitari, facile refélli potest' Nam quod non mente no existir, y lo que puede no existir pued,e ser pen-
est, potest non esse; et quod non esse potest, cogitari pote'st sado no existir. Ahora bien, todo lo que puede ser pensado
no existir, si existe, no es aquello por encima de lo cual
non ,osse.Quidquid autem cogitari potest non esse: si qst, no se puede pensar nada mayor. Y si no existe, no €s,tnenos
non est quo maius cogitari non possit. Quod si non est: cierto que, si existiese, no sería €,ste ser por encima del cual
no se puede imaginar nada mayor. Pero no se puede decir
utique si ,e,sset,non esset quo m'aius non possit cogitari' Sed del ser por encima del cual es imposible prensar nada mayor
di'ci non potest, quia "quo maiu's erst non possit cogitari", que, si exiSte, no es aquel por encima del cual es impo-
slble pensar nada rnaryor, o que, si 'existiere, no sefía aquel
si est, non est quo maius cogitari non possit; aut si essot, por encima del cual es imposible pensar nada mayor. Es,
non esset quo non possit cogitari maius. Patet ergo quia pues, falso gu€ no existe, que puede no existir o que puede
nec non est nec potest non esse aut cogitari non 'esse.Aliter ser pensado no existir, porque de lo contra'rio, si existe, no
es ió que pe dice que es, y si existiese, no sería lo que se
enim si est, non est quod dici,tur; et si e,sset,non esset. dice que es.
Hoc autem non tam f,acil'e probari posse videtur de eo Pero par'éoeure que ro es tan ,fácil probar esúo del ser
que es dicho mayor que toda,s las cosas. Porque no es tan
quod maius dicitur omnibus. Non éninr ita patet quia quod evldente que aquello que puede ser pensado no, existir no
non esse cogitari potest, non est maius omnibus quae strnt, es mayor que todas las cosas que existcn, como es evidente
que no es aquello pol encima de lo cual no se puedrep'ensar
sicut quia non est, quo maius cogitari non posoit; nec siq est cosb mayor; ni es tar¡ indudable como que, si hay algo
indubitabile quia, si est aliquid maius ornnibus, non est m{ryor que todas las cosas, no hay otra igual, como es in-
aliud guam "quo maius non possit cogilari", aut si esset, dudable con respecto a aquello por eneima de lo cual no
es posible pensar nada mayor; ni es tan cierto igualrnenté
non esset similiter a,!iud, quornodo cer"tum est de eo quod que, si hubiese un s€f ma/yor que todos, no habría otro
dicitur "quo maior óogitari nequit". Quid enim si quis dicat seme.iante, como es cierto esto mismo respecto a aquel que
es ta1 que es imposible peüsar nada mayor. Porque, si al-
esse aliquid maius omnibus quae sunt, et idi'psum tamen guien a,frr'nra que hay algo anayor que todo lo que existe,
posse cogitari non sssre, et aiiquid maius eo etiam si non y que esto mismo, sin embargo, puede ser pensSdo !o exis-
lir,- y que, aunque no haya nada mayor que é1, se pue'de,
sit, posse tamen cogitari? A¡r hic sic aperte inferri potest: sin émbargo, pensar algo mayor, se podría concluir con
non est ergo maius'omnihus quae sunt, siout ibi apertis'si- fundamento que es€ $er no es mayor que todas las cosas
que eoristen, corno se áñadiría con la mayor evidencia que
me diceretur: ergo non est quo maius cogitari nequit?lllud no es tanpoco esre ser por encima del cual no se puede
nanaque alio indiget angumento quam hoc quod dieitur "om- suponer otio. Porque para poder concluir legítimamente,
partiendo de 1o qui es mayor ql¡e todo, ha'ría falta otro
nibus maiusr', in iSto vero non est opus alio quam hoc ipso
árgurnento, que no es nee€sario si se. toma por punto de
quod sonát, "quo maius cogitari non po€sit". Enrgo si non partiaa aquello por enctma ile I'o cunl no se' pwede pensar
nada. Por-tnnto, si, partiendo de lo que €s rnayor que todo,
similiter potest probari de eo "quÓd maius omnibu's" dici-
no. se puede demostiar bien lo que demuestra de sí mismo
tur, quod de se per seipsum proba't, "quo mairts nequit y por ii ¡niemo el ser por encima del cual no. se puede-pen-
cogitari": iniuste me reprehendisti dixisse quod non dixi, áai. na.da nás grancle, injustamente me corriges por haber
'son muy
dicho Io que no he dicho, ya que mis palabras
cum tantum differat ab eo quod dixi. di'stintas de las que me atribuyes.
Si r¡ero vel .post aliud argumentum potest, nec sic me Y si la existencia dre [o que ers mayor que todas las
cosas pured€ demostrarrse por otra prueba, no debías haber-
debuiStri reprehendere dixisse q'uod probari potest. Utrum me re,inendido por habef diaho lo oqe pue.de ser probado.
autem possit, facile p'erpenclit, qui hoc posse, ¡'quo maius Ahorf,bien, el que.sabe que esto pu€d€ ser demostrado por
-
' rli
" 1r . , :
jTr, ¡rorocír coNrBA G ut¡¡lo 18r
OI.ITD AD EAEC RESPO¡iDEAI EDIIOR ¡PSIUS LIBELLI

aquello por encima de lo cusl no se pu€de p€¡¡sar nada


cogi'trari nequit", cognoscit. M¡llatenus enim pot€st intelligi, rnayo{r, ve fácil,mente si es posible probarlo; porque no Ee
puede en modo alguno concebir que aque.llo por encima de
"quo maius cogitari non possit", nisi ,id quod solum omni- lo cual no se puede pensal nada sea otro que estre gue es el
bus est maius. Sicut engo "quo maius cogitari nequitt' in- (rnico mayor que todas las cosas. Por tantq así como aque.
llo por encim.a de lo ctral no se ¡luede iuaeinsr nada es
telligitur et est in intellectu, et ideo ess€ in rei vqritate comprendido por noeotros y está en nuestra, inteügpnci&
aeseritur, sic quod maius dicitur, omnibus, inte,lligi ,et.e,sse y a, causa de esto su ex¡stencia es a^frrmada con verdsdt
igualmente lo que es ¡nayor gue todo es comprendido por
in intellectu, et idcirco reipsa es{lleex necessitate concludi- nuestr& inteliglencia y en ella per¡naneoe, y nec¿sariamente,
tur. Vides e"go quam recte me comparasti stulto illi, qui por lo mismo, existe en la realidad. Ves, por talxto' con qué
razón me has comparado a estie i¡lsensato que pretendía
hoc solo quod descripta inte.llegeretur, perditam insulam aflrmar la existenciá de la isla Púriliü por el {¡nico hecho
esse r¡ellot a.gs€rer€? de cornpnender su descripción.
VI 10. En cuanto a lo que me obJetas que todas las
VL Quod autem oibiicis qu,aelibet falsa vel dubia simi_ cosas falsas o dudosas pueden ser comprenüdas y per'
litor posse inüelligi et e,s6ein intelloctu, quemad.mod,um illud m&nerser en la inteligsncia lo misrno que el Érer gue h€ d,e.
flnido, me extraño del sentimiento que te ha movido contra
quod dicebam: miror quid hic senslsti contra me mí, qüe no querla probar más que u¡a cosa a{rn problemá-
dubiuur
probare volentem, cui primum hoc sat eram, ut quotibet tica y que me contentaba con demootrar primero que este
algo superior a todo estaba en la inteligencia, conebido
modo illud intelligi et esse in intellectu ostenderem, qu.ate_ por ella de uns. úanera cualquiena, a ffn de ex¿mina¡ des'
nus cons€quente,r.consideraretur, utrum esset in solo intel_ pués si está solamente en la inteligenciia, como pueden serlo
las cosa;s f,alsas, o está además en la rcaüdad, como las
Iectu, velu,t falsa, an. et in re, ut vera. Njam si falsa et du- cosas r¡erdaderas. Porque si tras cosas falsas o dudosas son
com¡menüdas pon la inteligencila y en eüa permane@n' en
bia hoc modo intelliguntur et sunt in intellectu, quia ctun
el sentido de que, cua¡do son enunciadas, el que las oye
dicuntur, audiens intelligit, quid dicens signifrcet, nihil pnotri comprende a aquel que habla, nada impide que lo que yo
he dicho sea comprrendido por la inteligencla y pennanezca
ttet quod dixi intelügi st esse in inúellectu. euomod.o autem
en eüa. Pero ¿,cómo poner de acr¡erdo las diversas opinio-
sibi conveniant, quod dicis quia falsa dicente aliq,no quac- nes qus tú est¿bleces, cuando dioes que concibes la,s cosas,
aun f,alsas, que alguien expresa delante de ti, y que, sin
cumque ille dicpret intelligeres, et qüa illud quod non eo
embargo, pnetendes que lo que existe no es comprendido
mod.o quo etiam falsa habetur in cogitaüone, non dic,eris por tu pensamiento y no está en la inteügencia dB la mis-
ma mgne,ra qde lo que no existe, tr)orque, dices, comprender
auditum cogitare aut in oogitatione habere, sed intelligene estas cosas es tener la idea y Baber además que'existen?
et in intellectu habere, quia scilioet non possis hoc aliter ¿'Cómo concordar, digq estas do's a.sercioü¡€s: la primerat
que las cosa,jsf,alsas son conc,eibida,g,y la segunda, que. colr-
cogitare nisi intelligendo, id ,est seientia comprehendendo cebirlas no es otra cosa que percibñr pon el conocimiento que
r.e ipsa illu existere; quomodo inquam conr¡eniant et falsa existen? No soy yo el. que tengo que reEronder; a ti te
toca resolver estas dificultades. Y si aun las cossa falsas
inte,lligi et intelligere esse scrientia compnehendere existere son en cierto modo concebidas, y si una cose puede estar
aliquid: nil ad me, tu üderis. Quod si et falsa aliquomodo er¡ üa inteügencia de dive¡sas ¡naneiras, no merezco yo, rc'
prensión lnr decir que el ser por encina del cual no se
intelliguntur €t non omnis, sed cuiusdam intellectus €$t ha€c iruede imáginar nadÁ puerdreser conc¡ebido y exiete en la
definitio: non dlebui reprehendi, quia dixi: inteligencia aun antes que sea cierto que existe lealmente.
"quo maius e,o- -
git¿ri non ¡)o€Bit", inteüi,gi et in inteüectu €sse, etiam ante- " Aor"l-o discute eü este capltulo lo que el adversarios6rma
cn el segundopá¡rafg : que, segdn el p-rincipiodel Proslogio, todas
Ias cosas falsas, pudlendo 6er rmaglnadas, exlsten realmente.
quam oertum e6s€t ne ipsa illud existerre.
iit.:

ili*1 *SZ qnrD .AD.xÁtc irrspowoEATEDrroR ¡psru¡ !I|n¿¡


APOLOGIA CONTRA GAUNILO 433
ii;ii':
ir itr
,
lrifil; VII. Deinde quod dicis vix inquam posn€ esse crcdibi-
19, cum dictunr et auditum fuerit istud, non eo modo posse
VII 11. Dices también que no se puede creer que alguien
haya podido decir y entenderr que el s€r que hemos deúnido
im,
W:'.
'illtr¡
lcogitari non-'ess€ quo etiarn poüest cogita,ri non esse Deus:
r,espóndeant pto' me, qui vel parvarn ecientlam. disputandi
no puede ser pensado no existir, de la misma rnane,ra que
se puede pensar que Dios no existe. Que respondan por mí
los que poseen, aun ren eü me.nor grafo, la ciencia de la

iffi
iitl[;
.argunentandique attige,runt; An enim .rationabile est.,ut
,idcirco neget aliquis quod intelligit, quia cs¡se ücitur^id;
controversia y argument¿cion. ¿Es, en efecto, razonable
que alguien niegue lo que concibe porque se afinna, la exiS-
tencia de lo que niega a causa de que no üo concibe? O si
iitft. qubd ideo negat quia non intelligit? Aut si eliguando ne- se niega alguná vez lo que es concebid,o hasta cierto punto,
ilfu'..: gatur, quod aliquatenus intelligitur: et ide¡n cst lüi quod
como lo que no lo es, ¿no 'es más fácil probar lo que es dudo-
so referente a un obje'to que existe en alguna inteligencia que
¡$h
i.llii',-:
ur,
nullaler.nq intelligitur: nonne facilius probatur.quod du- rnferente a un objeto qu,erno existe en ninguna ? Por lo cual,
no ee siquiera creíble que algulen niegue el ser por er¡cima
'.
i,i6'' bium est de illo quod in aliquo, quam de eo quod in nrullo
iti[', del cual no se, puede pensar ningin otro, y cuyo enunciado
lffi' est inüellectu? Quarc nec iredibile poklst esse idcirco que-m-
.libet negare "quo maiu$ cogitari nequit", quod auditum ali.
comprende .hasta cierto punto, porqu€ niega a Dios, cuyo
pensamiento no le presenta ninguna imagen sensible,. O si le
,ffii .quat€nus intolligit: quia .neget Deum cuius sensum nullo
niega porque no le comprende entera,mente, ¿no continria
siendo cierto que se probará mas fácilmente lo que es c¡m-
[]: ' prendido hasta cierto punto que lo que no lo es de modo
rmodo cogitat. Aut si et iüud, qui,a non omnino intelligitur
ü:; alguno? ,Con razón, pues, queriendo probar la existencia de
negatur: nonne tamen facilius id quod ali,quo modo, quam
i[;'.' id quod nullo modo intelligitur probatur? Non ergo irra-
Dios a un insensato, le he presentado en la definición del
6rer por enci¡rra del cual no sre puede concebir ningún otro,
1r[ii porque comprendla est¿ deñnición de alguna manera, mien-
I'ir

i,h, tionabiliter contra insiplentem ad probandum Deum esse


attuii, "q-uo rnaius cogitai"i non,possit", cum illud nullo modo,
tras que no comprendía a Dios de ninguna m¿rnera.
VIII t'. Sin razón ninguna te esfuerzas en demostrar
'fr:' que el ser por encima del cual no se concibe nada ma,I¡or no
istud aliquo modo intelligeret.
|il,. Vlltr.Qupd vero tam studiose probas "quo maiu$ co.
es como una pintura en la inteligencia del artista. No me
he servido del ejemplo de un cuad¡o pa,ra demostnar que tal

.fl,
.iiii.r
,
.gitari
neqult" non tale e,sse quaJis no¡dum facta pictura
in intellectu pictoris: sine causa frt. Non enim ad hoc pro-'
era el ser ibuscado. No he tenido otro objeto que mostrar
con ello que podía habetr en La inteügencia alguna cosa que
se imaginase fácllm,ente no exist€ntre
t$:I Y ñ cuanto a lo que dices qUe no puedes peü,sar r¡i con-
h. tuli picturam praecogitatam, ut t¿te illud de quo agebatur cebir, cuando le oye,s nombrar, nl imaginar según una cosa
.vellen asserere, ,sed tantum rlt aliquid essé in inteüectu, que fuese conoc.ida en rel género o en la especie, a este ser
$.¡ por enciura d'el cual no hay nada urayor, porque no le co-
tü quod esse non intelligeretur, possem ostendere.
,f[:r noces ni pu,edes conocerle ta"mpoco po'r alguna otra cosa
se,mejante según la cual puredas juzgar, es todo lo contrario.
{ftr
ltF.
Item quod d.icis "quo maius cogitari nequit", secundum Porqu,e, puesto que todo lo que €s ¡nenos bueno se parece a
lo que es mejor, siquiera en cuanto tienen de,común ser bue-
¡e.m vel €x genere tibi vel ex specie notam te cogitare audi-
ffio, turn vel in inte,llectu habere non poss€, quoniam necr.ipsam
nos, es evidente a toda inte'ligencia razonable que, subiendo
de los bienes inferiores a los superiores, pode,rnos, conci'
ffii-
l.rk',.
rem nosti, nec eam ex alia si¡nili ,potes coniicere: palam biendo esas cosaÉ por encima de las cualee erspo,sible pensar
est rcm aliter sese habere. Quoniam narnque omne minus
]F bónum in lantum est simile maiori lbono in quantum est
" Se refuta una palabra del adversario en el mismo párrafo, en
que afirma que.el sei soberanam.ente grande puede ser concebidó no

ilF bonrlm,,patet cuilibef rationabili menti, guia.de bonis mi-


existir, como ei insensato concibe que Dios no existe.
t'Examina el autor la coruparación sacada de la pintura en el

mft,,
nfih,
noríbüs ad maiot'a qongcendendoex iis quibus aliqúid maius
párrafo.tercero, y de qué principios se puede concluir sobre la cxis-
rencia del ser soberanamente grande en respuesta a las cuestione¡
del adversario en el párrafo cuarto.
4,3¿ P¡UTN AN HAEC RESPONDEAT EDITOR IPSIUS LIBELLI
4M
¡r¡or,ocÍ.1 coNTRA GAUNTÍO

cogitari ¡otest, multum possurnus coniice're illud quo nihil


'potrest maiue cogitari. algo mayor, conjeturar musho de aquel por encima de'l cual
Quirs enim verbi gratia vel hoc cogi- no ee pu,edep€ms.arnada rnayor. En eúecto, ¿quién, por ejenn-
tar.e non poteet, etiam si non cred.at in re esse quod co- plo¡ no puede pensar por üo m€nos esto, aun cuando no crea
que lo que piensa gxiste realrnente, a saberr, qug, si hay algo
gitat, scilicet si bonu'm est aliquid quod inititrrn €t finem bueno qu,o tiene principi'o y fin, es mejor un bien que tenga
habet, multo melir¡s esse bonum, quod licet incipiat non principio, p€ro no fin, y gue como éste es meÚor que el pri-
¡nero, del mismo modo es mejor que éstc un bien que no
tarnen desinit; et sicut istud illo m,elius est, ita isto esse tiene ni principio ni frn, aun cuando camibiase,pasando siem-
me.lius i:llud quod n,ec finecn habet nec initium, etiarn si prre de,l pasado por el pnesente al futuro; o bien que, sea,que
s€mper de praeterito per praesens trans€at ad futurum; et éxista nealmente o n'o'algo semejante, aquello que no ti'enre
neoesid,adni se,ve obligado en modo alguno'a cambiar o
sive sit. in re aliquid huiusmodi sive non sit, valde tamen mowrse res mucho naerjor que este último? ¿EB que esto no
eo ¡nelius e,sseid quod nullo'modo indiget vel cogitur mu- puede ser pensado? ¿O s€ puede pensar algo,mayor que eüo,
ó no es éste uno de los seres por enci'ma de los cuales s€
tari ve'l noveri? Ah hoc cogitari non potest, aut aliquid puede pensar algo rnayor, y.d'e los cuales se puede_conjetu-
hoc maius cogitari potest? Alu,t non est hoc ex iis quibus iar lo que es aqueülo por encima de lo cual no se pueda _pensar
nada maryor? Existe, pues, algo de lo cual se puede deducir
maius cogita'ri valet, coniieere id quod maius cogitari ne-
de una ¡nanera p.robabtre lo que es aquello por earcima de lo
quit? Est igitur unde possit, ,coniici "quo maius cogitarl eual no s'sr puede pensar nada mayor. Dre esta manera es
nequeat". Sic itaque facile re,felli potest insip'iens qui sa- como se puede nefutar fácilmente al insensato que no adrnite
la autoridad sagrada, si nie,ga que aqueüo por encima de lo
cra¡n ar¡ctoritatem non ,re,cipit, si negat "quo maius cogitari cual €s imposible pensar nada mayor pu€da ser conocido ¡ror
non valeat", ex aJiis rebus coniici posse. At si quis catho- analogía con otros seres. Fero si negase resto un católico,
deberÍa necordar qae d,eúe il'ü ctküción dnl mum'il'o, las petJoo'
licus hoc neget, meminerit qu,ia "invisibilia Dei a crea,tuÍa aistes i'wvigib:lÉsil,e Dios V'ail,n su pdter etwnn g su ilituinid'a'il'
mundi per ea quae facta sunt, intellecta conspiciuntur, se lw,n lnúh,o tñ'snblaspor eI 'co'twci'misn'ta qub estas criatwas
nna da,nrg.
eernpiterna quoque eius ¡irtu.s et di,vinitas". D(r14. Pero aun cuando fuese cierto que no se puede
IX. Sed,et si verum esset non posse cogitari vel intelligi pensaf y concebir un s¿r 'por enci,ma, ilp:l''oaml' ns se, pundc
imaginar otro, wria vertladero, sin embargo, que s€ puqde
úllud quo maius nequit cogitari, non tamen falsum ess€t '¡quo pensar y aun óoncebir r¡na cosa que esté por enci'ma de todas
maius-cogitari ne,quit" cogita,ri posse et intelligi. Sicut enim i,as otras. Se dice de una cosa gue es innÍabln aunque, en el
nihil prohibet dici ine,ffabile, licrt iilud dici non po,ssit quod rigor d'e la exprcsrión, no ñe pueda hablar lo que se designa
de esta manora, y se puede pensar una cosa que es enun-
ineffabile dicitur; ret qu,emadmodum cogitari potest non co- ciada como inconeeibihle aunque est¿ caliñcación no puetla
gitabile, quamvis illud cogitari non possit cui convenit non. realmentre convenir más que a una cosa que no puede ser
pensada. De igual modo, cuando se dice: e:l' ser po'r encima
cogitabile dici: ita cum dicitmr "quo nihil maius cogitari" del, aual na se pued,e aoncebb nmdn, ain duda lo que de esa
l"alet, procul dubio quod auditur cogitari et intelligi potest, manrera se exprsEa puede ser pensado y comp,rendido, aunque
e,l ser por encima tlel cgtl no se puede imaginar otro no
etiam si res illa cogitari non valeat aut intelligi, qua maius pueda, ser pensado o conoebido. Porque, aunque pueden en-
cogitari nequit. Nam etsi quisquam e,st tam insipiens, ut contrarse ho¡nbres lo su'ficientemente necios para negar la
existencia de un ser por encima de'l ,cual no se puede ima-
dicat non esse aliquid quod rrr,-aiusnon possit cogitari: non ginar otro, sin eurbargo, su audacia no irá hasta sost€ner
tamen ita e,rit irnpudens, ut dicat se non posse intelligene que no coanprenden el se.ntido de la,s ex¡rnesiones por las que
aut cogitare quid dicat. Aut si quis talis invenitur, non modo se denigna este sen; y si alguno de etlos fuese capaz de afin-
-r!-Rom,
¡, zo.
se,rmo eius est nespuendus sed et ipse conspuendus. Quisquis 14 Sosti€ne el autor que se puede peusar
.v concebir un bien su-
premo. Se confirma el argumento coutra el insensato.
436 OUrD aD tnr" *ra*iD"aT EDrróR ¡pstus ¡¡sritr APOLOGIA COÑTRA GAUNI¡,O- 437

igitur negat aliquid esse quo maius nequeat cogitari: utique marlo, habría que redhazair sus palarbnas y aun su mlgma
intelligit et cogitat negationem quam facit. Quam negatio' persona con de,sprecio.Por tanto, todo hoonbrc qub niega que
existe un serrpor encima del cual no rsepuede imaginar nada,
nem intelligere aut cogitare non potest sine partibus ei'u's. compr"ende,por lo mJenos,el. mntido de la.negación que ex-
Pars autem eius est "quo maius eogitari non potest". Qui' presa; negación que no puede ser comprtndida sin gue eus
diversas part'es lo sean igualmente. .édhorabien, una de estas
cumqu€' igitur hoc n'egat, intelligit et cogitat "quo maius partes es el ser tal, que nruiln mnyor pu,eilÉ ser concebiilo. Asi,
cogitari nequii". Plalarn autem est 'quia similiter Potest co' cl que expresa esta negación, comprende, quienquiera que
gitari et intelligi, quod non pottest rlon e6se. Maius vero sea, y piensa el sentido de estas palabras: Naila mngw pud,e
conceürse; prero es claro que se puede iguairnente pensar y
cogitat qui hoc cogitat, quam qtri cogitat quod possit non concebir que es'te ser no puede no existir; ahora bi,en' a,quel
esse. Dum ergo cogitatur quo maius non possit cogitari: si que tiene este últi¡no p'ensamiento concibe un ser mayor que
cogitatur quod possit non esse,non cogitatur quo non possit aquel que supone que este objeto de su pensami'ento podfía
muy bien no existir'en realidad. Por consiguiente, cuando se
cogitari m¿ius. Sed nequit idern simul cogitari et non cogi- piensa una cosa por encima de la cual no se puede imaginar
tari. Quare qui cogitat quo maius non pos'sit cogitari: non otra mayor, si se crere,que pr.rede no existir, no es ya-una
cosa tal que no pu'eda concebirse ot'ra mayor. Pero el misrno
cogitat quod possit, sed ,quod non possit non e'ss€.Quaprop-
objeto no puede ser a la vez pensado como existente y no
ter nece,sseest esse quod cogitat, quia quid'quid non esFe pe'nsado. Por lo cual, aquel que piensa un s€r por encima del
potest, non est quod cogitat cual no harynada ma¡yor, no piensa lo que puede existir, sino
lo que no pued,e no ,existir. Lo que piensa, existe, pues, ne-
X. Puto quia monstravi me non infirma sed satis neces- cesariamente, porque todo lo que puede no ,existir ya no es
1o que é1 piensa: un ser tal, que nó puede concebirse rnayor.
saria argum-entatione pro,basse in praefato libello re ipsa X'to. En el libro de que he hablado, mostÉ, yo creo,
existero aJiquid, quo maius cogitari non.possit; n€c eiam no por pruebas débiles, sino porr un argurnento nece$ario,
alicuius obiectionis infrrmari firmitate. Tan{am enim vjm que existe realr¡ente un s,er por encima del cual no se puede
concebir ruda mayo?. No hay nade quo pueda diminuir la
huius prolationis in se continet signifrcatio, ut hoc ipsum ftrcúa de las razones que he presentado, pcirque el sentido
qnrod dicitur, ex necessitate eo ipso quod intelligitur vel co- de est¿ prueba contiene en eí tin¿ tan grande, que la exis-
gitatur, et reve'ra probetur e><istere,'et id ipsum e'ssequiclquid tencia del objeto de que 'es cuestión, por el hecho solo de ser
comprundido o pensado, se halla neoesariam€nte d,emostrada.
de divina substantia oportet clederr. Üredimus namque d'e Síguese tarnbién que es'todo lo que d,ebemosc,reer de la su'bs-
divina substantia quidquid absolute cogitari potest me'lius tancia divina; creernos, en efecto, en cua¡rto a esta subst¿n-
cia, todo aqüello cuya existencia es absolutamente mejor que
esse quam non e,sse.Verbi gratia: rnelius est esse aeternum
su no existencia. Vale más, por ejemplo, ser etetrno que no
quam non aeternum, bonum q'uam non bonum, immo boni- srerlo, ser bueno que no serlo, ser la bondad mis,ma gue no
tatem ipsam quam non ipsam bonitatem. Núhil autem huius- serlo. Alhora bien, eI s€r por encima del cual no se puecle
imaginar nada mayor es necesariamente todas estas cosas.
nrodi non esse potest quo maius aliquid cogitari non potest. Por tanto, res nesesariamente todo lo que hay que oreer de
Neeesse rgitur est "quo maius cogitari non potest" esse, Ia substancia dir¡ina. Por lo demás, te doy gracias por la
quidquid de divina eissentia oredi oportet. benevole¡rcia con que has-alabado y combatido mi libro; los
elogios tan gnandes que has dado a aquello que te ha'pare-
Gratias ago benignitati tuae et in reprehensione et in cido digno de cousideración son para mí una garentía d,e que
la malevolencia no ha tenido ninguna parte en tus reflexiones
laude mei o,pu'sculi. Cum enim ea quae tibi ttigna susoeptione y que has criticado con bondad to que te ha parecido digno
videntur, tanta laude er<tulisti, satis apparet quia quae tibi de conrección.
infirma visa sunt, benevolentia non malevolentia reprrehen- '5 Pone de manifiesto .\nse'lmo la fuerza ilel raciocinio preceden-
¿tisti. te. Conclusión

You might also like