dr Adam Łuczyński

dr Adam Łuczyński

Ateneum – Szkoła Wyższa w Gdańsku

 Media kaszubskie w latach 1945–2017. Próba syntezy

Media kaszubskie w latach 1945–2017. Próba syntezy

Kashubian Media, 1945–2017: An Attempt at Synthesis

Abstract

This article presents the most important Kashubian media founded

after the Second World War: press titles, radio broadcasters, televi-
sion stations and websites. The given dividing line was admitted for
this reason, that only after 1945 Kashubian language had a chance
to appear in all means of mass media. Also contemporary perspective
tendencies of Kashubian media are included in the article.

Keywords: media, Kashubians, linguistic minorities, press, radio,

television, new media

Streszczenie

Artykuł przedstawia najważniejsze media kaszubskojęzyczne funk-

cjonujące po II wojnie światowej: tytuły prasowe, audycje i rozgło-
śnie radiowe, stacje i programy telewizyjne oraz strony internetowe.
Dana cezura została przyjęta z tego powodu, iż dopiero po roku
1945 kaszubszczyzna miała okazję zagościć we wszystkich środkach

225
 dr Adam Łuczyński

masowego przekazu. W artykule zawarte są również współczesne

tendencje perspektywiczne mediów kaszubskich.

Słowa kluczowe: media, Kaszubi, mniejszości językowe, prasa, radio,

telewizja, nowe media
 Wprowadzenie

P oczątki kaszubskiego czasopiśmiennictwa datuje się na drugą

połowę XIX wieku. Zostało to obszernie opisane przez Wiktora
Peplińskiego w jego dwóch książkach1. W II Rzeczpospolitej tema-
tyka kaszubska zaczęła być podejmowana w Pomorskiej Rozgłośni
Polskiego Radia w Toruniu2.
Powojenne dzieje Kaszubów to trudny dla nich okres PRL-u, w któ-
rym byli traktowani stereotypowo i z dużą nieufnością przez władzę
ludową. Poza tym ciągle nieuregulowany był status prawny języka
kaszubskiego. Dopiero 6 stycznia 2005 roku polski parlament uchwalił
ustawę, dzięki której kaszubski uzyskał status jedynego w Polsce

1 Zob. W. Pepliński, Czasopiśmiennictwokaszubskie w latach zaboru pruskiego:

aspekty programowe, publicystyczne i wydawnicze, Gdańsk 2002; W. Pepliń-
ski, Prasa pomorskaw Drugiej Rzeczypospolitej 1920–1939. System funkcjo-
nowania i oblicze społeczno-polityczne prasy polskiej, Gdańsk 1987. Chrono-
logicznie można to przedstawić następująco: „Skôrb Kaszébsko-słovjnskjè
mòwé” (od 1866 r.), „Drużba. Pismo dlö polscich Kaszubów” (od 1905 r.), „Gryf”
(od 1908 r.), „Przyjaciel Ludu Kaszubskiego” (od 1928 r.), „Zrzesz Kaszëbskô”
(od 1933 r.) i „Klëka” (od 1937 r.).
2 Zob. B. Domańska, Rola Rozgłośni Pomorskiej Polskiego Radia w Toruniu
w upowszechnianiu i współtworzeniu kultury literackiej na Pomorzu w latach
1935–1939, „Rocznik Gdański” 1986, z. 2, s. 129–150.

227
 dr Adam Łuczyński

języka regionalnego3. Pozwoliło to rok później powołać do życia

Radę Języka Kaszubskiego, która normalizuje współczesną kaszub-
szczyznę. W 2011 roku z inicjatywy Artura Jabłońskiego powstała
Kaszëbskô Jednota, stowarzyszenie, które stara się przekonywać, że
Kaszubi są w Polsce mniejszością etniczną, a nie jedynie językową4.
W końcu w 2014 roku na Uniwersytecie Gdańskim został urucho-
miony kierunek etnofilologia kaszubska, którego jednym z celów jest
wykształcenie przyszłej kaszubskojęzycznej kadry dziennikarskiej.
W kolejnych częściach niniejszego artykułu przedstawiono, jak
powstawały i kształtowały się kaszubskie media w tym okresie. Opi-
sano najważniejsze tytuły prasowe oraz nadawców radiowych i tele-
wizyjnych, którzy emitują programy w języku kaszubskim. Została
także odnotowana obecność kaszubszczyzny w nowych mediach.
W końcowej części tekstu podjęto próbę przedstawienia aktualnego
obrazu mediów kaszubskich.

Prasa kaszubskojęzyczna w latach 1945–2017

W odbudowę ruchu kaszubskiego zaangażowało się wielu przedwo-

jennych działaczy. Dobre zorganizowanie się kaszubskiej inteligen-
cji szybko dostrzegła władza ludowa, która chcąc uzyskać wpływy
w tym środowisku, zgodziła się na wznowienie „Zrzeszë Kaszëbsczi”,
argumentując swoją decyzję głęboką potrzebą wydawania pisma
lokalnego na Pomorzu.
Pierwszy numer powojennej „Zrzeszë” ukazał się 4 października
1945 roku. Była to jedna z pierwszych gazet, która zaczęła wycho-
dzić na Wybrzeżu w tym okresie. Czasopismo ukazywało się trzy
razy w tygodniu. Na łamach periodyku redaktorzy kontynuowali

3 Zob. art. 19 Ustawy z dnia 6 stycznia 2005 r. o mniejszościach narodowych

i etnicznych oraz o języku regionalnym, Dz. U. 2005, Nr 17, poz. 141.
4 Więcej na ten temat zob. M. Mazurek, Tożsamość kaszubska – dziś (i jutro?),
„Studia Humanistyczne AGH” 2014, t. 13/3, s. 131–143.

228
 Media kaszubskie w latach 1945–2017. Próba syntezy

w zasadzie kierunek czasopisma z okresu międzywojennego, nadal

akcentując umiłowanie rodzimej ziemi, mowy i kultury kaszubskiej.
Kryzys pisma rozpoczął się we wrześniu 1946 roku. Wydział
Informacyjno-Prasowy Urzędu Informacji i Propagandy zagroził
zamknięciem gazety pod pretekstem szerzenia w niej separatyzmu
kaszubskiego i katolickiej propagandy. W obawie przed taką decyzją
doszło do zmian personalnych na szczycie redakcji „Zrzeszë”. Od tego
momentu charakter pisma zmienił się całkowicie. Na próżno było
w nim szukać publikacji w języku kaszubskim, a sprawy kaszubskie
stanowiły niewielki procent jego całej zawartości. Powoli redukowano
częstotliwość ukazywania się czasopisma, a we wrześniu 1947 roku
zaprzestano jego wydawania5.
W  drugiej połowie 1956 roku nastąpiła liberalizacja systemu
politycznego. Kaszubi wykorzystali ten moment i jeszcze w 1956
roku utworzyli Zrzeszenie Kaszubskie6, które we wrześniu 1957
roku uzyskało pozwolenie na wydawanie dwutygodnika „Kaszëbë”.
Czasopismo to poświęcało sporo miejsca historii, literaturze, sztuce
i obyczajom Kaszubów, jak również na bieżąco informowało o spra-
wach związanych ze współczesnym życiem w powiatach kaszub-
skich. Wbrew nazwie większość tekstów dwutygodnika „Kaszëbë”
była pisana w języku polskim, gdyż władze PRL-u usilnie wypierały
język kaszubski z życia publicznego. Kaszubszczyzna pojawiała się
w „Kaszëbach” głównie w felietonach, wierszach i utworach proza-
torskich7. Od początku istnienia Zrzeszenie Kaszubskie było pod
ścisłą obserwacją komunistycznej Służby Bezpieczeństwa, próbowano

5 Zob. W. Pepliński, Zrzësz Kaszëbskô (1945–1947). Geneza, wzloty, upadek,

„Pomerania” 1992, nr 6, s. 14–19.
6 Zob. A. Paczoska, Oskarżeni o separatyzm. Działania tajnych służb PRL wobec
działaczy kaszubskich w latach 1945–1970, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2004,
nr 2(6), s. 215–217.
7 Zob. T. Bolduan, Nie dali się złamać. Spojrzenie na ruch kaszubski 1939–1995,
Gdańsk 1996, s. 141–160.

229
 dr Adam Łuczyński

szczególnie udowodnić jego członkom nastawienie antypolskie.

Doprowadziło to do likwidacji „Kaszëb” w końcu 1961 roku8.
Zrzeszenie jednak nie zrezygnowało z wydawania własnego organu
prasowego. Zamiast dwutygodnika „Kaszëbë” pojawił się „Biuletyn
Zrzeszenia Kaszubskiego”, którego pierwszy numer ukazał się na
przełomie stycznia i lutego 1963 roku. Od roku 1969 periodyk zaczął
wychodzić co dwa miesiące jako „Pomerania”9.
Początkowo w „Pomeranii” po kaszubsku można było przeczytać
głównie utwory literackie. Dopiero po 2000 roku zaczęły się sukce-
sywnie pojawiać inne kaszubskojęzyczne publikacje. Od 2006 roku
do pisma zaczęto dołączać całkowicie kaszubskojęzyczny dodatek
kulturalny „Stegna”, który ukazuje się z „Pomeranią” do dziś. Można
tam znaleźć wywiady, sylwetki oraz dzieła współczesnych kaszubskich
pisarzy, teksty utworów muzycznych, a także tłumaczone na język
kaszubski arcydzieła literatury światowej. Od 2011 roku „Pomera-
nia” stała się pismem dwujęzycznym10. Wszystkie numery z tego
roku oraz numer ze stycznia 2012 roku zawierają podwójne wersje
tekstów – polskojęzyczną i kaszubskojęzyczną. W tym samym roku
zrezygnowano co prawda z tej formuły, ale zachowano dwujęzyczność
„Pomeranii” poprzez wydawanie czasopisma, mniej więcej po połowie,
z publikacjami polskimi i kaszubskimi. Jednocześnie wprowadzono
możliwość odsłuchania poszczególnych kaszubskich publikacji na
stronie internetowej miesięcznika11. W takiej postaci „Pomerania”
ukazuje się do dziś.
Po 1989 roku właściwie zostało zażegnane największe utrapie-
nie Kaszubów, czyli ich dyskryminacja w społeczeństwie polskim.

8 Szerzej na ten temat zob. A. Paczoska, Oskarżeni o separatyzm…, s. 218–228.

9 K. Ostrowski, Od biuletynu do nowoczesnego czasopisma [w:] 50 lat z Pomeranią,
oprac. E. Szczesiak, Gdańsk 2013, s. 5–17.
10 Zob. K. Serkowska, Język kaszubski w miesięczniku „Pomerania” w latach
1963–2011 [w:] Biuletin Radzëznë Kaszëbsczégò Jãzëka/Biuletyn Rady Języka
Kaszubskiego, Gdańsk 2011, s. 242–249.
11 Zob. http://www.miesiecznikpomerania.pl/audio [dostęp: 26.08.2017].

230
 Media kaszubskie w latach 1945–2017. Próba syntezy

Tym samym zmieniła się rola ruchu kaszubskiego. Według młodych

Kaszubów ówczesne działania liderów Zrzeszenia w kwestii promo-
wania kultury kaszubskiej były za mało wyraziste. Postanowili więc
redagować własne czasopisma, aby dobitniej zamanifestować swoją
tożsamość.
Pierwszym tego typu periodykiem była „Tatczëzna”, która zaczęła
wychodzić od maja 1990 roku. Wydawanie tego pisma było inicjatywą
studentów trójmiejskich uczelni12. Pierwszy numer przygotowano
na maszynie do pisania w jednym z akademików Politechniki Gdań-
skiej, a kolejne drukowano w Zakładzie Małej Poligrafii w Żukowie.
Autorzy próbowali dystrybuować je sami i poprzez zaprzyjaźnionych
nauczycieli i księży. Brak zaplecza finansowego oraz doświadcze-
nia u redaktorów nie pozwoliły za długo utrzymać się czasopismu.
Do lipca 1991 roku wydano dziesięć numerów13.
„Tatczëzna” była pisana częściowo po polsku i po kaszubsku. Redak-
cja zainicjowała między innymi dyskusję na temat statusu językowego
kaszubszczyzny. Apelowano również o wprowadzenie lekcji języka
kaszubskiego do szkół, a także pisano o konieczności stworzenia
dwujęzycznych tablic z nazwami miejscowymi14.
Początki miesięcznika „Òdroda” były podobne do „Tatczëznë”.
W grudniu 1999 roku pojawił się pierwszy numer noszący nazwę
Pòmòranijô. Pismiono wòlnich Kaszëbów i Pòmòrzanów z podtytułem
Òdroda Pòmòrza – Òdroda Kaszëbizné. Wydrukowano go za pomocą
amatorskiego sprzętu i powielono na kserokopiarce. Od drugiego
numeru pisma zaczęto używać nazwy „Òdroda”, a z każdym kolejnym
wydaniem wzrastała liczba stron i tekstów pisanych po kaszubsku15.

12 Zob. D. Kalinowski, Czarno-złota tożsamość. Kaszubocentryczne periodyki

„Tatczëzna” i „Òdroda”, „Porównania” 2014, nr 14, s. 140.
13 Zob. W. Pepliński, Tatczëzna. Skra Ormuzdowa ’91, „Pomerania” 1991, nr 7–8,
s. 40–41.
14 Zob. D. Kalinowski, Czarno-złota tożsamość…, s. 142.
15 Zob. G.J. Schramke, Pòwiôstka ò pismionie, „Stegna” 2009, nr 4, s. 26–27.

231
 dr Adam Łuczyński

„Òdroda” i „Tatczëzna” powstały z podobnych pobudek z tą róż-

nicą, że „Òdroda” miała początkowo charakter bardziej radykalny.
W publicystyce ukazującej się na łamach miesięcznika szeroko była
poruszana kwestia narodowości kaszubskiej, niekiedy niestety w spo-
sób mocno roszczeniowy wobec Polaków. Skrytykowano także Zrze-
szenie Kaszubsko-Pomorskie i Instytut Kaszubski za zbyt pasywne
działania16. W późniejszych numerach prezentowane opinie były
już łagodniejsze. Zamieszczano w nim głównie doniesienia z terenu
Kaszub i Pomorza, teksty historyczne, wywiady, fragmenty dzieł
literackich, anegdoty, krzyżówki oraz reklamy. Zaczęto publikować
również kaszubskie wiersze oraz tłumaczenia dzieł literackich17.
W 2002 roku przy okazji pierwszego w wolnej Polsce powszechnego
spisu ludności, „Òdroda” starała się uświadamiać swoim czytelnikom
możliwość wyboru narodowości kaszubskiej18. Z czasem poczytność
pisma spadała, a problemy finansowe utrudniały regularne wydawa-
nie. W styczniu 2006 roku ukazało się ostatnie wydanie „Òdrodë”.
Przez siedem lat istnienia periodyku wydano w sumie czterdzieści
numerów19.
Przez kolejnych osiem lat nie ukazywało się żadne pismo redago-
wane przez młodych Kaszubów. Zastój pod tym względem próbowali
przełamać w 2014 roku twórcy dwumiesięcznika „Skra – pismiono
ò kùlturze” udostępnianego w internecie20. „Skra” powstała po to, by
odnaleźć i zebrać młodych Kaszubów, którzy publikują swoje utwory
na blogach internetowych czy na Facebooku i połączyć ich we wspól-
nej działalności. Redakcję tworzyli młodzi ludzie pochodzący nie

16 Zob. D. Kalinowski, Czarno-złota tożsamość…, s. 145–146.

17 Zob. ibidem, s. 147–148.
18 Zob. N. Dołowy-Rybińska, Języki i kultury mniejszościowew Europie: Bretończycy,
Łużyczanie, Kaszubi, Warszawa 2011, s. 462.
19 Zob. D. Kalinowski, Czarno-złota tożsamość…, s. 148.
20 „Skra – pismiono ò kùlturze” zob. http://pismiono.com/skra/archiw/ [dostęp:
28.08.2017].

232
 Media kaszubskie w latach 1945–2017. Próba syntezy

tylko z Kaszub, ale również ze Szczecina i z Mazur21. W czasopiśmie

można było znaleźć w większości kaszubskojęzyczne relacje z podróży,
wiersze, komiksy, recenzje literackie, felietony i wywiady, a także
publikowany był cykl Kaszëbsczi nié do pòczãtników, służący jako
pomoc w nauce języka kaszubskiego. Niestety „Skra” nie przetrwała
próby czasu i w maju 2015 roku ukazał się jej ostatni numer. Zamiast
wydawania czasopisma, autorzy skupili się na redagowaniu serwisu
internetowego Pismiono.com, który istnieje do dziś i porusza zbliżoną
tematykę do tej, o której pisała „Skra”.
Od 29 marca 2017 roku ukazuje się „Kaszëbskô Zemia”, bezpłatny
miesięcznik wydawany przez Młodëch Kaszëbów22. Wydania perio-
dyku są udostępnione w sieci23. Oprócz wersji internetowej co miesiąc
drukowanych jest sto egzemplarzy czasopisma. Do tej pory wydano
sześć numerów. Miesięcznik jest w większości kaszubskojęzyczny
i  skierowany do działaczy kaszubskich, nauczycieli i  młodzieży.
Zawartość „Kaszëbsczi Zemi” stanowią aktualności dotyczące Kaszub
oraz informacje o wydarzeniach organizowanych przez Młodëch
Kaszëbów, teksty o historii, tożsamości i kulturze Kaszubów. Miesięcz-
nik prezentuje również współczesne spojrzenie na takie zagadnienia
jak na przykład media kaszubskojęzyczne czy sport na Kaszubach.
Pismo zawiera także działy: literacki, dla dzieci i muzyczny24.
Wśród pozostałych czasopism należy wymienić dwumiesięcznik
społeczno-kulturalny „Naji Gòchë”. Było to czasopismo redagowane
w większości po polsku, założone w marcu 2001 roku. W „Najich
Gòchach” można było przeczytać przede wszystkim teksty dotyczące

21 Z drugiej ręki:Młodé pismiono ò kùlturze, „Pomerania” 2014, nr 6, s. 37 (za:

Radio Kaszëbë, „TeaTER”, 14.04.10).
22 „Młodi Kaszëbi” to nazwa, pod którą działają przedstawiciele dwóch młodzie-
żowych klubów Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego: ZKP Banino „Cassubia”
i ZKP Luzino „Òska”.
23 „Kaszëbskô Zemia” zob. https://www.mlodi-kaszebi.com/kasz [dostęp:
29.08.2017].
24 Katarzyna Kankowska-Filipiak, redaktor naczelna „Kaszëbsczi Zemi”, wywiad
przeprowadzony 29 sierpnia 2017 r.

233
 dr Adam Łuczyński

południowo-zachodniej części Kaszub, czyli Gochów. Na łamach

pisma poruszano również tematykę związaną z terenami graniczą-
cymi z Kaszubami: ziemią słowińską oraz osadami borowiackimi.
Dominowały w nim sprawy społeczne, zagadnienia historyczne,
krajoznawcze oraz kulturalne. Po kaszubsku z kolei drukowane były
od czasu do czasu fragmenty najbardziej znanych dzieł literackich
dla tego języka oraz poezja. Pomimo że pismo cieszyło się uznaniem
w środowisku, do którego docierało, nie utrzymało się na rynku.
Wiosną 2010 roku ukazał się ostatni numer „Najich Gòchów”25.
Na koniec warto jeszcze wspomnieć o kaszubskich dodatkach
do pomorskich gazet regionalnych. Do dziś wraz z „Dziennikiem
Bałtyckim” pojawia się co tydzień jednostronicowa wkładka „Norda.
Pismiono kaszëbsczi zemi”. Jest ona kontynuacją ukazującego się
od 1995 roku dodatku do „Gońca Rumskiego”26. Z kolei w słupskim
„Głosie Pomorza” od 1997 do 2003 roku ukazywał się w poniedziałki
jednostronicowy dodatek „Głos Kaszëb”, redagowany głównie po
polsku z elementami kaszubszczyzny27.

Kaszubszczyzna na falach eteru

Po wojnie na obszarach wyzwolonych spod niemieckiej okupacji

rozpoczęła się odbudowa polskiej radiofonii. W drugiej połowie 1945
roku powstała nowa rozgłośnia z siedzibą w Gdańsku28. Audycje

25 Zbigniew Talewski, założyciel „Najich Gòchów”, wywiad przeprowadzony

24 września 2017 r.
26 Zob. E. Pryczkowska, Norda. Pismiono Kaszëbsczi Zemi, ,„Pomerania” 1995,
nr 4, s. 55–56.
27 Zob. C. Obracht-Prondzyński, Kultura kaszubska współcześnie [w:] Społeczność
kaszubska w procesie przemian. Kultura – tożsamość – język, red. K. Kleina,
C. Obracht-Prondzyński, Warszawa 2012, s. 42.
28 Zob. Kalendarium 1945–2005. Najważniejsze wydarzenia w dziejach gdańskiej
rozgłośni Polskiego Radia – Radia Gdańsk S.A. [w:] Radio gra i… mówi: 60 lat
Radio Gdańsk, red. A. Sobecka, Pelplin 2005, s. 336.

234
 Media kaszubskie w latach 1945–2017. Próba syntezy

dotyczące Kaszubów były tam emitowane w większości w języku

polskim z niewielkim udziałem dialogów i przyśpiewek w języku
kaszubskim29.
Kaszubszczyzna w mediach elektronicznych na dobre zagościła
dopiero po 1989 roku, kiedy rozpoczął się proces transformacji. Wej-
ście w życie ustawy o radiofonii i telewizji w 1993 roku było gwarancją
emisji programów w języku kaszubskim przez ośrodki regionalne
mediów publicznych30, chociaż pierwsze tego typu audycje pojawiły
się już kilka lat wcześniej.
Od 22 września 1990 roku Radio Gdańsk zaczęło emitować „Maga-
zyn Kaszubski” (później przemianowany na „Na bôtach ë w bòrach”)31,
czyli cotygodniowy program o najważniejszych wydarzeniach na
Kaszubach. W 2004 roku ofertę wzbogacono o kaszubskojęzyczny
serwis informacyjny „Klëka”32. Oba programy są do dziś emitowane
w Radiu Gdańsk. Nocą można z kolei usłyszeć cykl muzyczny „Skarby
Kaszub”33.
Audycje kaszubskojęzyczne są emitowane również w Radiu Kosza-
lin. Od 1997 roku rozgłośnia zaczęła nadawać „Magazyn Kaszubski”,
który jest emitowany do dziś34. Można w nim usłyszeć rozmowy

29 Zob. J. Schodzińska, Kaszubi i kaszubszczyzna na antenie radiowej w pierwszych

latach działalności rozgłośni gdańskiej po II wojnie światowej, „Acta Cassubiana”
2002, t. 4, s. 106–112.
30 Zob. art. 21.1 Ustawy z dnia 29 grudnia 1992 r. o radiofonii i telewizji, Dz.U. 2004,
nr 253, poz. 2531 ze zmianami.
31 Zob. Kalendarium 1945–2005…, s. 352.
32 Zob. C. Obracht-Prondzyński, Kaszubi – ćwierć wieku po wielkiej zmianie,
„Przegląd Zachodni” 2013, R. 69, nr 3, s. 170.
33 Zob. Informacja na temat audycji dla mniejszości narodowych i etnicznych
w programach publicznej radiofonii i telewizji oraz nadawców koncesjonowanych
w latach 2015–2016, oprac. Departament Mediów Publicznych Biura KRRiT,
Warszawa 2016, s. 17.
34 Zob. C. Obracht-Prondzyński, Sukcesy i dylematy rewitalizacji języka kaszub-
skiego. Badania nad językiem a podstawowe dylematy społeczności kaszubskiej
[w:] Europejskie i regionalne instrumenty ochrony języków zagrożonych, War-
szawa, 5 listopada 2013 r., red. L.M. Nijakowski, Warszawa 2014, s. 64.

235
 dr Adam Łuczyński

i relacje reporterskie przygotowywane po kaszubsku oraz lekcje języka

kaszubskiego. Poza „Magazynem Kaszubskim” w Radiu Koszalin
emitowany jest cotygodniowy „Serwis Kaszubski” i weekendowa
prognoza pogody w języku kaszubskim35. Ostatnimi laty w kosza-
lińskiej rozgłośni Polskiego Radia pojawiały się też takie programy
jak na przykład „Z Poradnika Cotczi Trudë”, „Kaszëbsczé Słowa na
Mądrą Głowã” czy „Kącik Książki Kaszubskiej”36.
Radio Kaszëbë, pierwsza kaszubska koncesjonowana stacja radiowa
o profilu informacyjno-muzycznym, po raz pierwszy wyemitowała
program testowy 18 grudnia 2004 roku ze studia we Władysławo-
wie (obecnie redakcja mieści się w Gdyni)37. Twórcą rozgłośni jest
Artur Jabłoński, który uzyskał 6 czerwca 2005 roku koncesję na
rozpowszechnianie programu Radia Kaszëbë na falach ultrakrót-
kich38. Zgodnie z wymogami koncesyjnymi 10% programu radiowego
musi stanowić tematyka lokalna z elementami audycji dla mniejszo-
ści kaszubskiej. W programie znajdują się między innymi serwisy
informacyjne, prognozy pogody, wiadomości drogowe, kulturalne,
sportowe, audycje publicystyczne poświęcone kulturze kaszubskiej
i sprawom społeczno-politycznym oraz konkursy i audycje z udziałem
słuchaczy39.
Pierwsze audycje na antenie Radia Kaszëbë prowadzili młodzi
prezenterzy. Do studia często zapraszano muzyków, którzy wyko-
nywali swe utwory w języku kaszubskim. Od 2008 roku radio orga-
nizuje konkurs dla młodych wokalistów „Kaszubski Idol”. Pod egidą
stacji odbywają się też liczne imprezy plenerowe. Zaowocowało

35 Zob. Informacja na temat audycji dla mniejszości narodowych…, s. 18.

36 Por. Czwarty raport dotyczący sytuacji mniejszości narodowych i etnicznych
oraz języka regionalnego w Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 2013, s. 80 oraz
Piąty raport dotyczący sytuacji mniejszości narodowych i etnicznych oraz języka
regionalnego w Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 2015, s. 89.
37 Zob. J. Méjer, Radio Kaszëbë, „Pomerania” 2005, nr 1, s. 12–13.
38 Zob. Sprawozdanie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji z działalności w 2005
roku, Warszawa 2006, s. 77.
39 Zob. 10-lecé Radia Kaszëbë, „Pomerania” 2014, nr 12, s. 30.

236
 Media kaszubskie w latach 1945–2017. Próba syntezy

to pozytywnym odbiorem kultury kaszubskiej przez słuchaczy nie

tylko jako folklorystycznej, ale również współczesnej40.
Radio Kaszëbë utrzymało się na rynku i w dodatku może pochwalić
się przyzwoitymi wynikami w fachowych rankingach. Pod względem
liczebności audytorium stacja plasuje się na miejscach w pierwszej
połowie zestawienia najchętniej słuchanych rozgłośni w wojewódz-
twie pomorskim41.

Kaszubskojęzyczne programy telewizyjne

Gdański oddział Telewizji Polskiej po raz pierwszy wyemitował

kaszubski program 21 lipca 1990 roku. Był to magazyn „Rodnô Zemia”,
powołany w wyniku podjęcia współpracy Zrzeszenia Kaszubsko-
-Pomorskiego z Telewizją Polską. „Rodnô Zemia” ukazywała się co
dwa tygodnie. W każdym odcinku relacjonowano aktualne wyda-
rzenia, prezentowano świeżo wydane książki oraz pokazywano
wywiady z naukowcami i działaczami kaszubskimi42. W 2006 roku
TVP Gdańsk (we współpracy z Radiem Kaszëbë) wprowadziła do
swojej oferty cotygodniowy program „Kaszëbë”. Audycja realizowana
była na żywo przez dziennikarzy rozgłośni. Dwa lata później program
„Kaszëbë” zdjęto z anteny, według tłumaczeń władz TVP ze względu
na zbyt wysokie koszty produkcji oraz niezadowalającą jakość43.
W listopadzie 2008 roku premierę na antenie gdańskiego ośrodka

40 Zob. D. Stanulewicz, Zainteresowanie młodzieży kaszubskimi mediami (badania

pilotażowe) [w:] Biuletin Radzëznë Kaszëbsczégò Jãzëka…, s. 292–305.
41 Zob. Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji, Udział w czasie słuchania i wielkość
audytorium programów radiowych w podziale na województwa. Kwiecień –
czerwiec 2017 r., analiza i oprac. M. Trochimczuk, Warszawa 2017, s. 21–22.
42 Zob. E. Pryczkowski, Funkcjonowanie i kres telewizyjnego magazynu kaszubskiego
„Rodnô Zemia” (1990–2010) [w:] Biuletin Radzëznë Kaszëbsczégò Jãzëka…,
s. 264–266.
43 Zob. Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji, Informacja o podstawowych proble-
mach radiofonii i telewizji w 2008 roku, Warszawa 2009, s. 31.

237
 dr Adam Łuczyński

Telewizji Polskiej miał program „Tedë jo”. Niestety odtąd magazyn

„Rodnô Zemia” dzielił z nim czas antenowy (oba były emitowane na
zmianę co tydzień). W takiej formie „Rodnô Zemia” utrzymała się
do 24 października 2010 roku44.
Wspomniany magazyn „Tedë jo” został stworzony po to, aby
w telewizji prezentowane było również współczesne spojrzenie na
Kaszuby i Kaszubów. Program miał być z założenia w większości
kaszubskojęzyczny i przeznaczony dla wszystkich „młodych duchem”
Kaszubów45. „Tedë jo” również spotkały ograniczenia ze strony TVP
i od 2010 roku zredukowano emisję do dwóch odcinków w miesiącu.
Rok później magazyn zmienił formę i stał się w zasadzie polskoję-
zyczną audycją o Kaszubach. W materiałach pojawiał się jedynie
czasami kaszubski głos lektorski i polskie napisy na ekranie. Wywo-
łało to krytykę lokalnych dziennikarzy i polityków46. Od połowy
maja 2015 roku w „Tedë jo” można usłyszeć kaszubszczyznę nie
tylko w przypadku głosu lektorskiego, ale również w wypowiedziach
poszczególnych rozmówców. Program jest emitowany do dziś na
antenie TVP3 Gdańsk47.
Sukces Radia Kaszëbë pociągnął za sobą pomysł stworzenia pierw-
szej kaszubskiej stacji telewizyjnej. Inicjatorem tego planu, podobnie
jak w przypadku pierwszej kaszubskiej rozgłośni, był Artur Jabłoń-
ski. Pozwolenie na nadawanie CSB TV uzyskała 30 sierpnia 2010

44 Zob. E.  Pryczkowski, Funkcjonowanie i  kres telewizyjnego magazynu…,

s. 270–272.
45 Zob. Sprawozdanie z działalności Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego w 2008
roku, Gdańsk 2008, s. 8.
46 Zob. M. Adamkowicz, Kaszubi walczą o własny program. Senator Kazimierz
Kleina krytykuje TVP, http://www.dziennikbaltycki.pl/artykul/3379297,kaszubi-
-walcza-o-wlasny-program-senator-kazimierz-kleina-krytykuje-tvp,1,id,t,sa.
html [dostęp: 7.09.2017].
47 Zob. Programy TVP3 Gdańsk: Tedë jo, http://gdansk.tvp.pl/17670227/ted-jo
[dostęp: 7.09.2017].

238
 Media kaszubskie w latach 1945–2017. Próba syntezy

roku48. Stacja rozpoczęła emisję programu za pośrednictwem satelity

w przekazie niekodowanym. Niedługo później telewizja pojawiła się
na wszystkich wówczas działających platformach cyfrowych oraz
w lokalnych sieciach kablowych49.
Plany w kwestii oferty programowej były ambitne. Zakładały one
między innymi emitowanie filmów fabularnych oraz animowanych
z kaszubskim lektorem bądź dubbingiem, programów rozrywkowych,
serwisów informacyjnych i reportaży50. Ważniejszymi programami
zaproponowanymi widzom przez CSB TV były: „Ò tim a nym” (pro-
gram wzorowany na telewizji śniadaniowej), „Bùten szëku” (magazyn
o lokalnych społecznościach na Kaszubach), „Mòrze mòżnosców”
(program marynistyczny), „Farwë kùchni” (magazyn kulinarny)
i „Wszëtczégò nôbëlniészégò” (koncert życzeń). Poza tym CSB TV
realizowała na antenie telewizyjnej audycje znane z Radia Kaszëbë51.
Od września 2011 roku telewizja zaczęła borykać się z problemami
finansowymi, którym coraz trudniej było podołać. CSB TV zakoń-
czyła nadawanie 14 maja 2012 roku. Twórca stacji, Artur Jabłoń-
ski, twierdził, że jego przedsięwzięcie nie powiodło się za sprawą
skromnego lokalnego rynku reklamowego. Stacja otrzymywała co
prawda ministerialne dotacje, ale okazały się one niewystarczające,
aby utrzymać jej działalność52.
Kilka miesięcy przed powstaniem CSB TV pierwszy kaszubski
program zaczęła nadawać Twoja Telewizja Morska (TTM), kanał
lokalny wejherowskiej telewizji kablowej Chopin. Audycja nazywała
się „Tu Je Nasza Zemia”. W formie przypominała „Tedë jo”, jednak
w przeciwieństwie do programu emitowanego ówcześnie w Telewizji

48 Zob. Sprawozdanie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji z działalności w 2010

roku, Warszawa 2011, s. 129.
49 Zob. D. Pioch, Kaszubskojęzyczna oferta w CSB TV [w:] Biuletin Radzëznë
Kaszëbsczégò Jãzëka…, s. 258.
50 Zob. ibidem, s. 259.
51 Zob. ibidem, s. 259–262.
52 Zob. D. Majkòwsczi, Swiat bez CSB TV, „Pomerania” 2012, nr 3, s. 13–15.

239
 dr Adam Łuczyński

Gdańsk była w całości po kaszubsku. Od 2013 roku kaszubskojęzyczną

ofertę kanału rozszerzono o kolejne programy, które realizowały Zrze-
szenie Kaszubsko-Pomorskie i TTM. Większość tych audycji ukazuje
się do dziś. Są to między innymi: „Na gòscënie” (rozmowy z ciekawymi
ludźmi z Kaszub), „Klëka” (serwis informacyjny), „Gôdómë pò kaszëb-
skù” (lekcje języka kaszubskiego), „Kaszëbë òd kùchnie” (magazyn
kulinarny)53. W Twojej Telewizji Religijnej, nadającej w ramach tego
samego operatora kablowego, emitowane są audycje: „Kaszëbskô
Knéga” (program literacki), „Gôdczi ò wierze” (rozmowy na tematy
religijne) oraz „Kaszëbskô ewanielëjô” (komentarz do niedzielnej
ewangelii)54.
Kaszubskojęzyczne programy emitował również konkurencyjny
kanał kablowy TVT Teletronik (działający w latach 2010–2016, od
2015 roku pod nazwą Telewizja Wybrzeże). Ukazywały się tam między
innymi programy: „Spiéwné Ùczbë”, który był zachętą do nauki języka
kaszubskiego przez muzykę, „Wòjnowi Kaszëbi”, przedstawiający
historie Kaszubów, którzy przeżyli drugą wojnę światową55 i program
informacyjny „Klëka”56.

Kaszubskie serwisy internetowe

Pierwszym kaszubskim portalem informacyjno-społecznościowym

była strona Naszekaszuby.pl, założona w maju 2001 roku przez Sta-
nisława Gepperta. Postanowił on stworzyć serwis w czasach, kiedy
o Kaszubach było mało informacji w internecie. Nawet Zrzeszenie

53 Programy emitowane w Twojej Telewizji Morskiej zob. http://www.telewizjattm.

pl/nasze-programy.html [dostęp: 9.09.2017].
54 Programy emitowane w Twojej Telewizji Religijnej zob. http://www.telewizjattr.
pl/audycje.html [dostęp: 9.09.2017].
55 Obecnie ten cykl można zobaczyć w Twojej Telewizji Morskiej.
56 Programy emitowane w Telewizji Wybrzeże zob. http://tvwybrzeze.pl/programy/
[dostęp: 31.07.2015].

240
 Media kaszubskie w latach 1945–2017. Próba syntezy

Kaszubsko-Pomorskie nie posiadało wtedy swojej strony interneto-

wej57. Przez lata najważniejszymi składnikami portalu były między
innymi: rozbudowane forum dyskusyjne, galeria zdjęć oraz liczne
artykuły poświęcone sprawom kaszubskim i pomorskim. Portal
ma również na swoim koncie osiągnięcia aktywizujące społeczność
kaszubską – przyczynił się na przykład do obchodzenia corocznego
Dnia Jedności Kaszubów58. 1 stycznia 2013 roku domenę Naszeka-
szuby.pl wraz z jej zawartością przejęło stowarzyszenie Kaszëbskô
Jednota, które postanowiło połączyć portal Naszekaszuby.pl ze swoją
stroną Kaszebsko.com59.
Warto w tym miejscu wspomnieć o projekcie, w który zaangażo-
wana jest Kaszëbskô Jednota. Stowarzyszenie to dokłada starań, by
kaszubski stał się językiem domyślnym we własnej edycji regionalnej
Facebooka60. Jeśli projekt zakończy się sukcesem, będzie to drugi
największy światowy serwis internetowy w języku kaszubskim po
internetowej encyklopedii Wikipedia, której regionalna wersja została
utworzona 1 kwietnia 2004 roku61.
Od  2005 roku działa oficjalny portal Zrzeszenia Kaszubsko-
-Pomorskiego: Kaszubi.pl. Informuje on o samej organizacji, jej celach,
charakterze i strukturze oraz przekazuje aktualności dotyczące wyda-
rzeń, którym patronuje Zrzeszenie62.
Najmłodszym kaszubskim portalem internetowym jest serwis
z aktualnościami „Nëże”. Strona wystartowała w lipcu 2017 roku.
Podawane są na niej najnowsze informacje o tym, co się dzieje na

57 Zob. N. Dołowy-Rybińska, Języki i kultury mniejszościowew Europie…, s. 467.

58 Zob. C. Obracht-Prondzyński, Kaszubi dzisiaj. Kultura – język – tożsamość,
Gdańsk 2007, s. 30.
59 Komunikat o połączeniu portali Naszekaszuby.pl i Kaszebsko.com zob. http://
kaszebsko.com/uploads/o_portalu_kj.pdf [dostęp: 11.09.2017].
60 Projekt kaszubski Facebook zob. http://kaszebsko.com/fbcsb [dostęp: 11.09.2017].
61 Zob. C. Obracht-Prondzyński, Kaszubi dzisiaj…, s. 30.
62 Zob. A. Kuik-Kalinowska, Strony internetowe Instytutu Kaszubskiego i Zrzeszenia
Kaszubsko-Pomorskiego [w:] Biuletin Radzëznë Kaszëbsczégò Jãzëka…, Gdańsk
2011, s. 284.

241
 dr Adam Łuczyński

Kaszubach, jak również poza ich terenem. Serwis jest w całości kaszub-
skojęzyczny. Z racji tego, że powstał niedawno, ciągle trwają jego
akcje promocyjne za pośrednictwem mediów społecznościowych63.
Poza portalami istnieją również blogi po kaszubsku prowadzone
przez znanych działaczy, dziennikarzy i artystów z regionu. Można
wśród nich wyróżnić na przykład „Bëlôk – czôrno na biôłim” Romana
Drzeżdżona, kaszubskiego poety, satyryka i  publicysty64, stronę
Tomasza Fopkego – Fopke.pl, kompozytora i animatora kultury, na
której autor publikuje słowa i melodie kaszubskie, a także blog dzien-
nikarza Adama Hebla, gdzie można przeczytać jego przemyślenia na
aktualne tematy65.

Wnioski końcowe

Podsumowując, w pierwszej kolejności warto się przyjrzeć wycho-

dzącym obecnie kaszubskojęzycznym periodykom. Są to dwa mie-
sięczniki: „Pomerania” oraz „Kaszëbskô Zemia”, a także cotygodniowa
strona „Dziennika Bałtyckiego” zatytułowana Norda66. „Pomerania”
jest niewątpliwie najtrwalszym (ponad pięćdziesięcioletnim) pismem,
w którym można znaleźć tematykę kaszubską. Uchodzi ona również
za najpoważniejsze czasopismo bliskie Kaszubom. „Kaszëbskô Zemia”
ma z kolei w swoim dorobku dopiero sześć numerów, więc trudno
na ten moment prognozować, czy utrzyma się dłużej na rynku, czy
podzieli los poprzednich tego typu wydawnictw.

63 Katarzyna Kankowska-Filipiak, redaktor „Nëże”, wywiad przeprowadzony

29 sierpnia 2017 r.
64 „Bëlôk – czôrno na biôłim” zob. http://belok.kaszubia.com/ [dostęp: 11.09.2017].
65 „Przez naju, dlô naju” zob. http://hebel.kaszubia.com/ [dostęp: 11.09.2017].
66 Po kaszubsku redagowane są również niektóre biuletyny oddziałów Zrzesze-
nia Kaszubsko-Pomorskiego (jak np. „Rëmskô Klëka”), ale po pierwsze nie są
to pisma wychodzące regularnie, a po drugie docierają jedynie do bardzo wąskiej
grupy odbiorców, więc nie zostały wzięte pod uwagę w niniejszym studium.

242
 Media kaszubskie w latach 1945–2017. Próba syntezy

Najbardziej stabilna jest sytuacja kaszubszczyzny w radiu. Obie

publiczne rozgłośnie, Radio Gdańsk i Radio Koszalin, od wielu lat
mają w swoim programie audycje w języku kaszubskim i jak wynika
z planów programowych stacji wszystkie dotychczas emitowane
audycje zostaną utrzymane na ich antenach67. Istotną rolę spełnia
Radio Koszalin, ponieważ poza terenami, które wchodzą w skład
Kaszub, stacja dociera także do wielu powiatów województwa zachod-
niopomorskiego, gdzie wiedza na temat Kaszubów i znajomość ich
kultury jest znikoma.
Przez ponad dwanaście lat istnienia Radio Kaszëbë sukcesywnie
powiększało swój zasięg, dzięki czemu dostęp do niego ma już więk-
szość mieszkańców Kaszub. Z przytoczonych już badań wynika, że
jest to najpopularniejsze kaszubskie medium wśród młodzieży68.
Niemniej jednak stacja ma też grono przeciwników, które zarzuca
jej zbyt małą liczbę audycji nadawanych po kaszubsku i emitowanie
nieprzypadającej każdemu do gustu muzyki disco-polo.
Znacznie gorzej wygląda sprawa telewizji. Po likwidacji programu
„Rodnô Zemia” i przekształcaniu audycji „Tedë jo” gdański ośrodek
Telewizji Polskiej przestał uchodzić w środowisku Kaszubów za
nadawcę realizującego w sposób wystarczający materiały w języku
regionalnym. Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie nawiązało współpracę
z wejherowskim operatorem telewizji kablowej „Chopin”, na którego
kanałach obecnie emitowanych jest najwięcej audycji po kaszubsku.
Problem tkwi w tym, że mogą oglądać je w swoich odbiornikach jedy-
nie mieszkańcy powiatów wejherowskiego i puckiego. Pocieszający
jest fakt, że wszystkie programy nadawca sukcesywnie umieszcza na

67 Zob. Radio Gdańsk SA. Plany programowe na 2018 r., http://www.krrit.gov.

pl/Data/Files/_public/Portals/0/konsultacje/2017/plany-fin-prog2018/radio-
-gdansk-program-regionalny.pdf [dostęp: 14.09.2017] oraz Radio Koszalin
SA. Plany programowe na 2018 r., http://www.krrit.gov.pl/Data/Files/_public/
Portals/0/konsultacje/2017/plany-fin-prog2018/radio-koszalin—-program-
-regionalny.pdf [dostęp: 14.09.2017].
68 Zob. D. Stanulewicz, Zainteresowanie młodzieży kaszubskimi mediami…, s. 304.

243
 dr Adam Łuczyński

stronach internetowych swoich kanałów. Nie powiodła się z kolei

inicjatywa stworzenia dostępnej w całym kraju (i poza jego granicami)
telewizji kaszubskiej. Porażka w tej materii trochę ostudziła zapał
wyjścia z kaszubszczyzną poza Pomorze w przekazie medialnym.
W przypadku witryn internetowych po kaszubsku prawdziwy ich
rozwój można zaobserwować dopiero na przestrzeni kilku ostat-
nich lat. Obecnie po kaszubsku jest redagowany na przykład portal
informacyjny „Nëże”, a publicystyka, reportaże i wywiady pojawiają
się na stronie Pismiono.com. Do tego w języku kaszubskim można
przeczytać również blogi. W chwili obecnej nie ma jeszcze żadnego
kaszubskiego wideobloga.
Minęło już dwanaście lat odkąd kaszubszczyzna została prawnie
uznana za język regionalny w Polsce. Musiało jednak upłynąć wiele
lat, aby przekonać się, że używanie języka kaszubskiego w mediach
ma fundamentalne znaczenie. Środki masowego przekazu motywują
do czytania i pisania w tym języku, a także podnoszą jego prestiż. Dla
Kaszubów więc najważniejsze powinno być utrzymanie pewnego
rodzaju mody na posługiwanie się własnym językiem w przestrzeni
publicznej (w tym w mediach) oraz przede wszystkim aktywizowanie
młodzieży w tej materii, gdyż to od niej będzie zależał kształt mediów
kaszubskich w przyszłości.

Bibliografia:

10-lecé Radia Kaszëbë, „Pomerania” 2014, nr 12.

Adamkowicz M., Kaszubi walczą o własny program. Senator Kazimierz
Kleina krytykuje TVP, http://www.dziennikbaltycki.pl/.
Bolduan T., Nie dali się złamać. Spojrzenie na ruch kaszubski 1939–1995,
Gdańsk 1996.
Departament Mediów Publicznych Biura KRRiT, Informacja na temat
audycji dla mniejszości narodowych i etnicznych w programach publicz-
nej radiofonii i telewizji oraz nadawców koncesjonowanych w latach
2015–2016, Warszawa 2016.

244
 Media kaszubskie w latach 1945–2017. Próba syntezy

Dołowy-Rybińska N., Języki i kultury mniejszościowew Europie: Bretończycy,

Łużyczanie, Kaszubi, Warszawa 2011.
Domańska B., Rola Rozgłośni Pomorskiej Polskiego Radia w Toruniu w upo-
wszechnianiu i współtworzeniu kultury literackiej na Pomorzu w latach
1935–1939, „Rocznik Gdański” 1986, z. 2.
Kalinowski D., Czarno-złota tożsamość. Kaszubocentryczne periodyki „Tat-
czëzna” i „Òdroda”, „Porównania” 2014, nr 14.
Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji, Informacja o podstawowych problemach
radiofonii i telewizji w 2008 roku, Warszawa 2009.
Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji, Udział w czasie słuchania i wielkość
audytorium programów radiowych w podziale na województwa. Kwie-
cień – czerwiec 2017 r., oprac. M. Trochimczuk, Warszawa 2017.
Kuik-Kalinowska A., Strony internetowe Instytutu Kaszubskiego i Zrzesze-
nia Kaszubsko-Pomorskiego, „Biuletin Radzëznë Kaszëbsczégò Jãzëka/
Biuletyn Rady Języka Kaszubskiego” 2011.
Majkòwsczi D., Swiat bez CSB TV, „Pomerania” 2012, nr 3.
Mazurek M., Tożsamość kaszubska – dziś (i jutro?), „Studia Humanistyczne
AGH” 2014, t. 13/3.
Méjer J., Radio Kaszëbë, „Pomerania” 2005, nr 1.
Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji, Czwarty raport dotyczący sytuacji
mniejszości narodowych i etnicznych oraz języka regionalnego w Rzeczy-
pospolitej Polskiej, Warszawa 2013.
Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji, Piąty raport dotyczący sytuacji
mniejszości narodowych i etnicznych oraz języka regionalnego w Rze-
czypospolitej Polskiej, Warszawa 2015.
Obracht-Prondzyński C., Kaszubi – ćwierć wieku po wielkiej zmianie, „Prze-
gląd Zachodni” 2013, R. 69, nr 3.
Obracht-Prondzyński C., Kaszubi dzisiaj. Kultura – język – tożsamość,
Gdańsk 2007.
Obracht-Prondzyński C., Kultura kaszubska współcześnie [w:] Społecz-
ność kaszubska w  procesie przemian. Kultura  – tożsamość  – język,
red. K. Kleina, C. Obracht-Prondzyński, Warszawa 2012.
Obracht-Prondzyński C., Sukcesy i dylematy rewitalizacji języka kaszub-
skiego. Badania nad językiem a podstawowe dylematy społeczności
kaszubskiej [w:] Europejskie i regionalne instrumenty ochrony języków
zagrożonych, Warszawa, 5 listopada 2013 r., red. L.M. Nijakowski, War-
szawa 2014.
Ostrowski K., Od biuletynu do nowoczesnego czasopisma [w:] 50 lat z Pome-
ranią, red. E. Szczesiak, Gdańsk 2013.

245
 dr Adam Łuczyński

Paczoska A., Oskarżeni o separatyzm. Działania tajnych służb PRL wobec

działaczy kaszubskich w latach 1945–1970, „Pamięć i Sprawiedliwość”
2004, nr 2(6).
Pepliński W., Czasopiśmiennictwokaszubskie w latach zaboru pruskiego:
Aspekty programowe, publicystyczne i wydawnicze, Gdańsk 2002.
Pepliński W., Prasa pomorska w Drugiej Rzeczypospolitej 1920–1939. System
funkcjonowania i oblicze społeczno-polityczne prasy polskiej, Gdańsk
1987.
Pepliński W., Tatczëzna. Skra Ormuzdowa ‘91, „Pomerania” 1991, nr 7–8.
Pepliński W., Zrzësz Kaszëbskô (1945–1947). Geneza, wzloty, upadek, „Pome-
rania” 1992, nr 6.
Pioch D., Kaszubskojęzyczna oferta w CSB TV, „Biuletin Radzëznë Kaszëb-
sczégò Jãzëka/Biuletyn Rady Języka Kaszubskiego” 2011.
Pryczkowska E., Norda. Pismiono Kaszëbsczi Zemi, „Pomerania” 1995, nr 4.
Pryczkowski E., Funkcjonowanie i kres telewizyjnego magazynu kaszubskiego
„Rodnô Zemia” (1990–2010), „Biuletin Radzëznë Kaszëbsczégò Jãzëka/
Biuletyn Rady Języka Kaszubskiego” 2011.
Radio gra i… mówi: 60 lat Radio Gdańsk, red. A. Sobecka, Pelplin 2005.
Schodzińska J., Kaszubi i kaszubszczyzna na antenie radiowej w pierwszych
latach działalności rozgłośni gdańskiej po II wojnie światowej, „Acta
Cassubiana” 2002, t. 4.
Schramke G.J., Pòwiôstka ò pismionie, „Stegna” 2009, nr 4.
Serkowska K., Język kaszubski w miesięczniku „Pomerania” w latach 1963–
2011, „Biuletin Radzëznë Kaszëbsczégò Jãzëka/Biuletyn Rady Języka
Kaszubskiego” 2011.
Sprawozdanie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji z działalności w 2005 r.,
Warszawa 2006.
Sprawozdanie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji z działalności w 2010
roku, Warszawa 2011.
Sprawozdanie z działalności Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego w 2008
roku, Gdańsk 2008.
Stanulewicz D., Zainteresowanie młodzieży kaszubskimi mediami (badania
pilotażowe), „Biuletin Radzëznë Kaszëbsczégò Jãzëka/Biuletyn Rady
Języka Kaszubskiego” 2011.
Ustawa z dnia 29 grudnia 1992 r. o radiofonii i telewizji, Dz.U. 2004 nr 253,
poz. 2531 ze zmianami.
Ustawa z dnia 6 stycznia 2005 r. o mniejszościach narodowych i etnicznych
oraz o języku regionalnym, Dz.U. 2005 nr 17, poz. 141.
Z drugiej ręki:Młodé pismiono ò kùlturze, „Pomerania” 2014, nr 6.

246
 Media kaszubskie w latach 1945–2017. Próba syntezy

http://belok.kaszubia.com/.
http://gdansk.tvp.pl/.
http://hebel.kaszubia.com/.
http://kaszebsko.com/.
http://kaszebsko.com/.
http://pismiono.com/.
http://tvwybrzeze.pl/.
http://www.krrit.gov.pl/.
http://www.miesiecznikpomerania.pl/.
http://www.telewizjattm.pl/.
http://www.telewizjattr.pl/.
https://www.mlodi-kaszebi.com/.