You are on page 1of 109

General Dynamics F-16 Fighting Falcon[edytuj]

Przejdź do nawigacjiPrzejdź do wyszukiwania


General Dynamics F-16 Fighting Falcon

Dane podstawowe

Państwo Stany Zjednoczone

Producent Lockheed Martin

Konstruktor General Dynamics

Typ myśliwiec
wielozadaniowy

Konstrukcja metalowa półskorupowa

Załoga 1 lub 2 pilotów

Historia

Data oblotu 2 lutego 1974

Lata produkcji od 1976

Egzemplarze 4588

Liczba wypadków
• w tym katastrof 610[1]

Dane techniczne

Napęd F-16A/B: 1 x Pratt &


Whitney F100-PW-220
F-16C/D: 1 x Pratt and
Whitney F-100-PW-
200/220, F100-PW-229
lub
1 x General Electric F-
110-GE-100

Ciąg F100-PW-200: 64,9 kN


(105,7 kN z dopalaniem)
F100-PW-229: 79 kN
(129,7 kN z dopalaniem)
F110: 76,3 kN (128,9 kN
z dopalaniem)
F110-GE-132: 85 kN
(144,8 kN z dopaleniem)
Wymiary
Rozpiętość 9,8 m
Długość 14,8 m
Wysokość 4,8 m
Powierzchnia nośna 27,87 m²
Profil skrzydła NACA 64A204
Masa
Własna 8272 kg
Startowa 16 875 kg
Uzbrojenia 7700 kg
Osiągi
Prędkość maks. 2300 km/h (2,02 Ma)
Prędkość przelotowa 1000 km/h
Prędkość minimalna 230 km/h
Prędkość wznoszenia 254 m/s
Pułap 15 240 m
Zasięg 3200 km (4220 km z
dodatkowymi
zbiornikami)
Promień działania 550 km
Rozbieg 250 m
Dane operacyjne
Uzbrojenie
1 × działko M61 Vulcan
Pociski rakietowe:
6 × AIM-9 Sidewinder, 6 × AIM-120 AMRAAM,
6 × Python-4, 6 × AGM-65 Maverick, 4 × AGM-
88 HARM, 4 × Penguin, 2 × AGM-84D Harpoon
Uzbrojenie bombowe:
2 × CBU-87, 2 × CBU-89, 2 × CBU-97, 4
× GBU-10, 6 × GBU-12, 6 × Paveway, 4
× JDAM, 4 × bomba Mk 80
Broń jądrowa:
B43, B57, B61, B83
Użytkownicy

Rzuty
Multimedia w Wikimedia Commons

General Dynamics F-16 Fighting Falcon – samolot wielozadaniowy zaprojektowany


przez amerykańską wytwórnię General Dynamics. Od 1993 roku produkowany przez Lockheed
Corporation (obecnie Lockheed Martin). Od drugiej połowy lat 70. XX wieku do roku 2012
wyprodukowano 4500 egzemplarzy[2].
F-16 jest użytkowany przez siły powietrzne 26 krajów, w tym Polski (do której pierwsza para
trafiła 8 listopada 2006). W Polsce, wbrew dosłownemu tłumaczeniu, przyjęto nazwę Jastrząb,
dla odróżnienia od używanego w polskim lotnictwie śmigłowcawielozadaniowego PZL W-3 Sokół.
Wśród amerykańskich pilotów znany pod nazwą Viper[3].

Spis treści

 1Historia
o 1.1Zastosowanie bojowe
 2Wersje
 3Produkcja seryjna
 4Użytkownicy samolotów F-16
o 4.1Dawni użytkownicy
o 4.2Niedoszli użytkownicy
 5Zobacz też
 6Przypisy
 7Bibliografia
 8Linki zewnętrzne

Historia[edytuj | edytuj kod]


Osobny artykuł: historia powstania samolotu F-16.
F-16 jest myśliwcem 4. generacji, zaprojektowanym i wprowadzonym do produkcji seryjnej w
latach 70. XX wieku w znacznej mierze w wyniku doświadczeń zdobytych w latach 60.
Najnowsze wersje samolotu spełniają wymagania myśliwców generacji 4,5. F-16 powstał w
rezultacie badań rozpoczętych w ramach programu Lightweight Flighter Program,
zapoczątkowanego przez Siły Powietrzne Stanów Zjednoczonych w 1960 roku. W czasie
projektowania szczególnie duże znaczenie miała analiza doświadczeń zdobytych w czasie
konfliktów zbrojnych, w których uczestniczyły Stany Zjednoczone, w szczególności z wojny w
Wietnamie.
Pierwotnie miał on być dziennym myśliwcem lekkim, uzupełnieniem cięższego F-15 Eagle’a.
Wpływ na kształt projektu miała także tzw. doktryna elastycznego reagowania zakładająca
dostosowanie środków walki do zagrożenia, w pierwszej kolejności użycie broni
konwencjonalnej, a w następstwie dopiero broni jądrowej. Obydwa etapy wymagały
użytkowania szybkich, niewielkich samolotów zdolnych do przenoszenia różnych rodzajów
broni. Dlatego też od początku planowane było dostosowanie F-16 do ataków na cele
naziemne.
Pierwszy oblot prototypu myśliwca, o oznaczeniu YF-16 odbył się 2 lutego 1974 roku. Po
modyfikacjach w konstrukcji i wyposażeniu został on wprowadzony do produkcji w wersjach
jedno i dwumiejscowej w roku 1976. Pierwszy egzemplarz trafił na uzbrojenie Sił
Powietrznych USA w styczniu 1979 roku. Projekt był jednak dalej modyfikowany w celu
optymalizacji osiągów i wyposażenia, tak aby samolot był możliwie najbardziej
wielozadaniowy. W latach 80. wprowadzono do produkcji seryjnej nowe wersje C i D, które
do początku lat 90. zastąpiły wszystkie używane w USA F-16A i B. W 1993 roku produkcja
seryjna została przeniesiona do Lockheed Corporation, której sprzedano dział produkcji
lotniczej General Dynamics. W roku 1995 Lockheed połączył się z Martinem Mariettą,
tworząc koncern Lockheed Martin, który jest producentem wszystkich egzemplarzy
dostarczonych Polsce.
Pomimo upływu ponad czterdziestu lat od jego oblotu, dzięki systematycznemu rozwojowi i
zwiększaniu możliwości bojowych, samolot ten wciąż zachowuje wysokie walory bojowe i
będzie stanowił wyposażenie amerykańskich sił powietrznych co najmniej do 2030 roku, a w
innych państwach nawet dłużej. Siły powietrzne Stanów Zjednoczonych nie były
zainteresowane kolejnymi wersjami F-16 ze względu na plany wprowadzenia do eksploatacji
myśliwców piątej generacji, w szczególności samolotu o obniżonej wykrywalności F-35. Nie
zmienia to faktu, że projekt jest nadal rozwijany przez Lockheed Martin, który proponuje
nowe wersje samolotu odbiorcom eksportowym.
Zastosowanie bojowe[edytuj | edytuj kod]
Osobny artykuł: Zastosowanie bojowe samolotów F-16.
Samoloty F-16 wielokrotnie uczestniczyły w operacjach bojowych, jako samoloty
szturmowe i myśliwskie. Zestrzeliły łącznie przynajmniej 72 samoloty bojowe i
transportowe.
Pierwszy raz w walce zostały użyte przez Izrael 7 czerwca 1981 podczas ataku na
reaktor atomowy Osirak w Iraku.
Pierwszym obcym samolotem zestrzelonym przez F-16 był w
1981 syryjski myśliwiec MiG-21 produkcji radzieckiej. Ogółem w roku 1981 izraelskie F-
16 pokonały przynajmniej sześć MiG-ów-21. Kolejne zastosowanie bojowe F-16 znalazły
w roku 1982 w bitwie nad doliną Bekaa w czasie wojny libańskiej. Stany Zjednoczone i
Izrael podały informację o zniszczeniu 44 samolotów syryjskich.
W styczniu 1991 doszło do najliczniejszego dotychczas użycia F-16 w liczbie 249
maszyn w czasie operacji „Pustynna Burza”. F-16 wykonały wtedy 13 500 lotów, w tym
4000 w nocy. Głównym zastosowaniem F-16 były misje szturmowe i bombardowania,
jednak zestrzeliły także dwa samoloty irackie typu MiG-29 i MiG-25, utracono dziewięć
samolotów, z których pięć zostało zestrzelonych, natomiast cztery rozbiły się z innych
przyczyn.
W latach 1986–1988 samoloty te użyte były przez Pakistan w czasie wojny domowej w
Afganistanie i zestrzeliły wtedy cztery Su-22, jednego An-26, dwa MiG-23 i jednego Su-
25, które naruszyły przestrzeń powietrzną Pakistanu.

Wersje[edytuj | edytuj kod]


Osobny artykuł: wersje samolotu F-16.
F-16 jest wielozadaniowym samolotem myśliwskim, wyprodukowanym do dziś w
liczbie ponad 4000 egzemplarzy. Obecnie jest to najpopularniejszy samolot bojowy
na świecie. Wprowadzono do użytku 6 podstawowych wersji maszyny, spośród
których A, C i E to warianty jednomiejscowe, natomiast B, D i F – dwumiejscowe.
Wersje dwumiejscowe nie służą tylko szkoleniu – jak w przypadku pozbawionego
radaru MiG-29UB, lecz są przeznaczone także do skomplikowanych misji bojowych,
wymagających wytężonej pracy obydwu pilotów. Każda z wersji maszyny różni się
najczęściej budową skrzydeł i kadłuba, a także innymi szczegółami technicznymi.
Bardzo znaczne są jednak różnice w wyposażeniu w ramach każdej z wersji
samolotu F-16. Każdy kolejny wariant wyposażenia nazywany jest blokiem
(ang. Block). Pierwszy blok produkcyjny oznaczony był liczbą 1, natomiast
tradycyjnie kolejne bloki oznacza się rosnącymi wielokrotnościami 5. Natomiast jeżeli
dwa bloki projektowane są równocześnie, jeden z nich oznaczany jest numerem
wyższym od poprzedniego o 2. Wyprodukowano następujące wersje F-16:

 YF-16 – prototyp F-16A, oblatany w 1974, pozbawiony radaru, rywal YF-17


Cobra
 YF-16CCV – YF-16 z aparaturą pomiarową do badań w locie
 F-16A i F-16B,
Block 1 – pierwsza seria produkcyjna, przeznaczone do późniejszej modernizacji,
silnik Pratt & Whitney F-100-PW-200, radar AN/APG-66, 94 sztuki,
Block 5/10 – druga seria, odpowiednio 197 i 312 sztuk,
Block 15 – nowy system zarządzania uzbrojeniem, dwa dodatkowe podwieszenia na
wlocie powietrza, zwiększenie udźwigu, większy o 30% statecznik pionowy i ulepszony
radar AN/APG-66, najliczniej produkowana odmiana, 983 sztuki,
Block 15 ADF – Air Defense Fighter dla Gwardii Narodowej przenoszące pociski AIM-7
Sparrow, radar AN/APG-66(V)1, przebudowano 270 sztuk,
Block 15 OCU – Operational Capability Upgrade z silnikami F100-PW-220, HUD z Block
25, pociski AGM-65 Maverick,
Block 150C – samoloty bloków 1, 5 i 10 zmodernizowane do bloku 15,
Block 20 – nowe samoloty dla Tajwanu odpowiadające modernizacji MLU,

 F-16AM i F-16BM
Block 20 MLU – samoloty F-16A/B (Block 15) zmodernizowane w ramach programu Mid-
life update, uzbrojone jak F-16C/D, radar AN/APG-66(V)2, silnik F100-PW-220, system
wymiany danych Link 16, wsparcie dla celowników nahełmowych i gogle noktowizyjne,

 F-16B-2,
 F-16C i F-16D,
Block 25 – pierwsza seria F-16C/D, z nowym radarem AN/APG-68, rozwijanym dalej i
instalowanym w kolejnych blokach aż do dziś, silnik F100-PW-220,
Block 30 – pierwsza seria z wyświetlaczami LCD w kokpicie, przystosowana do
przenoszenia nowego uzbrojenia, w pełni wykorzystująca możliwości radaru AN/APG-68.
Posiada silnik General Electric F-110-GE-100 i powiększony wlot powietrza (MCID,
stosowany także na Block 40, 50 i 60),
Block 32 – wariant bloku 30 z silnikiem Pratt & Whitney F-100-PW-220, oryginalny wlot
powietrza (NSI) wspólny dla wszystkich odmian z silnikami PW,
Block 40/42 – seria nazywana także „Night Falcon”, wyposażona w unowocześniony
cyfrowy system sterowania, radar AN/APG-68 w nowej wersji V, przystosowana do
przenoszenia zasobników celowania nocnego LANTIRN,
Block 50 – Block wprowadzony do produkcji w roku 1996 już przez Lockheed-Martin,
wyposażony w unowocześniony silnik General Electric F110-GE-129, a także radar
AN/APG-68(V)5.
Block 52 – Block 50 z unowocześnionym silnikiem Pratt & Whitney F100-PW-229,
Block 50D – wersja Block 50 przystosowana do zwalczania radarów przy pomocy
pocisku AGM-88 HARM (High-speed Anti-Radar Missile),
Block 50+ – modernizacja Block 50 z radarem APG-68(V)9, system lotu według rzeźby
terenu, przystosowana do przenoszenia bomb JDAM (Joint Direct Attack Munition),
kolorowe wyświetlacze.
Block 52+ – wersja nazywana także advanced 52, odpowiednik wersji 50+ z silnikami
Pratt & Whitney F100-PW-229
 F-16E i F-
16F,
Block 60 – radar AN/APG-80, silnik F110-GE-132, system zakłócania ALQ-165,
wbudowanie na stałe urządzenie LANTIRN i dodanie systemu APU - silnik rozruchowy.

 F-
16V,
Block 70/72 – radar AN/APG-83 Scalable Agile Beam Radar AESA (ABRA), silnik F110-
GE-129 lub P&W F100-PW-229, wbudowany sensor podczerwieni IRST, modułowy
komputer misji oraz terminal Link-16 (MIDS-JTRS), celowniki nahełmowe Joint Helmet
Mounted Cueing System, zasobniki nawigacyjno-celownicze AN/AAQ-33 Sniper oraz
system nawigacji LN260 EGI Embedded GPS INS. Wersja modernizacyjna oparta na F-
16IN, opracowana dla Indii[4][5]. Wersja modernizacyjna oraz ostatnia wersja
produkcyjna.[potrzebny przypis]

 F-
16
N,
 T
F-
16
N,
 R
F-
16
C
(F
-
16
R)
,
 F
S-
X
(
Mi
ts
ub
is
hi
F-
2)
,
 F-
16
/7
9,
 F-
16
/1
01
,
 F-
16
A
F
TI
,
 N
F-
16
A
A
F
TI
,
 F-
16
X
L
A/
B
S
C
A
M
P,
 F-
16
I–
m

li
wi
ec
sz
tu
r
m
o
w
y
dl
a
Izr
ae
la
na
ba
zi
e
F-
16
D
Bl
oc
k
52
,
 F-
16
IQ

zu
bo
żo
ne
F-
16
C/
D
Bl
oc
k
52
+
dl
a
Ir
ak
u,
 N
F-
16
D
(V
IS
T
A)
,
 N
F-
16
D
M
A
T
V,
 F-
16
E
S,
 F-
16
X,
 F-
16
V
-
na
jn
o
w
sz
a
w
er
sj
a
w
yp
os

on
a
w
st
ac

ra
di
ol
ok
ac
yj

z
no
w
ą
an
te

z
el
ek
tr
on
ic
zn
y
m
sk
an
o
w
an
ie
m
fa
zo
w
y
m
i
w
yp
os

en
ie
ko
kp
itu
,
za
pe
w
ni
aj
ąc
a
pil
ot
o
wi
le
ps

ś
wi
ad
o
m

ć
sy
tu
ac
yj

[6].

Block 60/62
Ist
ni
ej
e
ta

ej
ap

sk
a
w
er
sj
a
F-
16

w
yp
ro
du
ko
w
an
y
pr
ze
z
Mi
ts
ub
is
hi
H
ea
vy
In
du
str
ie
s
m

li
wi
ec
M
its
ub
is
hi
F-
2
o
ob
ni
żo
ny
m
ec
hu
ra
da
ro
w
y
m,
pr
zy
st
os
o
w
an
y
do
z
w
al
cz
an
ia
ok


w
pr
ze
ci
w
ni
ka
.
S
a
m
ol
ot
m
a
9
w
ęz
łó
w
uz
br
oj
en
ia,
do
kt
ór
yc
h
m

na
po
d
wi
es

ro
z
m
ait
e
uz
br
oj
en
ie.

P
r
o
d
u
k
cj
a
s
e
r
y
j
n
a[
ed
yt
uj
|e
dy
tuj
ko
d]
Osobny artykuł: produkcja seryjna samolotu F-16.
P
r
o
d
u
k
o
w
a
n
y
o
d
1
9
7
7
r
o
k
u
d
o
c
h
w
i
l
i
o
b
e
c
n
e
j
F
-
1
6
,
j
e
s
t
u
ż
y
t
k
o
w
a
n
y
p
r
z
e
z
s
i
ł
y
p
o
w
i
e
t
r
z
n
e
2
6
k
r
a
j
ó
w
,
w
t
y
m
P
o
l
s
k
i
(
p
i
e
r
w
s
z
e
d
o
s
t
a
w
y
m
i
a
ł
y
m
i
e
j
s
c
e
8
l
i
s
t
o
p
a
d
a
2
0
0
6
r
o
k
u
)
.
1
0
0
0
.
s
a
m
o
l
o
t
w
y
p
r
o
d
u
k
o
w
a
n
o
w
1
9
8
3
,
w
1
9
8
7
p
r
o
d
u
k
c
j
a
s
i
ę
g
n
ę
ł
a
2
0
0
0
s
z
t
u
k
,
a
w
1
9
9
1
j
u
ż
3
0
0
0
e
g
z
e
m
p
l
a
r
z
y
.
4
0
0
0
.
F
-
1
6
d
l
a
E
g
i
p
t
u
w
y
p
r
o
d
u
k
o
w
a
n
o
w
1
9
9
9
r
o
k
u
[
7
]

.
8
m
a
j
a
2
0
0
8
d
o
s
t
a
r
c
z
o
n
y
d
o
P
o
l
s
k
i
F
-
1
6
C
#
4
0
6
9
b
y
ł
4
4
0
0
.
s
z
e
s
n
a
s
t
k
ą
.
3
k
w
i
e
t
n
i
a
2
0
1
2
M
a
r
o
k
o
o
d
e
b
r
a
ł
o
4
5
0
0
.
p
r
o
d
u
k
c
y
j
n
e
g
o
F
-
1
6
[
8
]

.
P
r
o
d
u
k
c
j
a
z
o
s
t
a
ł
a
r
o
z
p
o
c
z
ę
t
a
p
r
z
e
z

G
e
n
e
r
a
l
D
y
n
a
m
i
c
s
.
W
r
o
k
u
1
9
9
3
p
r
a
w
a
d
o
p
r
o
d
u
k
c
j
i
w

F
o
r
t
W
o
r
t
h

k
u
p
i
ł

L
o
c
k
h
e
e
d
C
o
r
p
o
r
a
t
i
o
n
,
k
t
ó
r
y
w
1
9
9
5
z
m
i
e
n
i
ł
n
a
z
w
ę
n
a

L
o
c
k
h
e
e
d
M
a
r
t
i
n
.
O
d
z
a
k
o
ń
c
z
e
n
i
a
z
i
m
n
e
j
w
o
j
n
y
d
o
s
t
a
r
c
z
o
n
o
o
k
o
ł
o
1
8
0
0
F
-
1
6
,
w
t
y
m
p
o
n
a
d
9
0
0
s
z
t
.
p
r
z
e
k
a
z
a
ł
L
o
c
k
h
e
e
d
.
D
o
c
z
a
s
u
z
a
m
k
n
i
ę
c
i
a
l
i
n
i
i
w
F
o
r
t
W
o
r
t
h
w
y
p
r
o
d
u
k
o
w
a
n
o
3
6
2
0
s
z
t
u
k
.
D
o
2
0
1
8
r
o
k
u
p
o
w
s
t
a
ł
o
o
g
ó
ł
e
m
4
5
8
8
s
z
t
u
k
F
-
1
6
[
9
]

.
P
o
z
a
S
t
a
n
a
m
i
Z
j
e
d
n
o
c
z
o
n
y
m
i
F
-
1
6
p
r
o
d
u
k
o
w
a
n
e
b
y
ł
y
n
a
l
i
c
e
n
c
j
i
p
r
z
e
z

b
e
l
g
i
j
s
k
i
e

z
a
k
ł
a
d
y

S
A
B
C
A

(
2
2
6
s
z
t
u
k
)
i

F
o
k
k
e
r

H
o
l
a
n
d
i
i

(
2
9
2
s
z
t
u
k
i
)
,
w
p
r
o
d
u
k
c
j
ę
k
o
m
p
o
n
e
n
t
ó
w
z
a
a
n
g
a
ż
o
w
a
n
e
b
y
ł
y
t
e
ż

D
a
n
i
a

i
N
o
r
w
e
g
i
a
.
D
o
s
t
a
w
y
n
o
w
y
c
h
s
a
m
o
l
o
t
ó
w
d
l
a
c
z
t
e
r
e
c
h
o
r
y
g
i
n
a
l
n
y
c
h
n
a
b
y
w
c
ó
w
z
E
u
r
o
p
y
z
a
k
o
ń
c
z
y
ł
y
s
i
ę
w
1
9
9
2
.
K
o
r
e
a
ń
s
k
i
e

K
o
r
e
a
A
e
r
o
s
p
a
c
e
I
n
d
u
s
t
r
i
e
s

(
w
ł
a
ś
c
i
w
i
e

S
a
m
s
u
n
g

A
e
r
o
s
p
a
c
e
)
d
o
s
t
a
r
c
z
y
ł
y
w
l
a
t
a
c
h
1
9
9
4
-
2
0
0
4
1
2
8
K
F
-
1
6
B
l
o
c
k
5
2
d
l
a
r
o
d
z
i
m
y
c
h
w
o
j
s
k
l
o
t
n
i
c
z
y
c
h
,
w
t
y
m
3
6
z
m
o
n
t
o
w
a
n
o
z
d
o
s
t
a
r
c
z
o
n
y
c
h
z
e
s
t
a
w
ó
w
,
a
9
2
w
y
p
r
o
d
u
k
o
w
a
n
o
n
a
l
i
c
e
n
c
j
i
.
O
s
t
a
t
n
i
m
d
o
s
t
a
w
c
ą
p
o
z
a
U
S
A
b
y
ł
y

t
u
r
e
c
k
i
e

z
a
k
ł
a
d
y

T
u
r
k
i
s
h
A
e
r
o
s
p
a
c
e
I
n
d
u
s
t
r
i
e
s
.
W
l
a
t
a
c
h
1
9
8
7

2
0
1
2
T
A
I
z
m
o
n
t
o
w
a
ł
y
3
0
8
s
a
m
o
l
o
t
ó
w
:
2
6
2
d
l
a
T
u
r
c
j
i
i
4
6
d
l
a
E
g
i
p
t
u
[
1
0
]

.
W
J
a
p
o
n
i
i
w
y
p
r
o
d
u
k
o
w
a
n
o
9
8
s
z
t
u
k
g
ł
ę
b
o
k
o
z
m
o
d
y
f
i
k
o
w
a
n
e
j
w
e
r
s
j
i
F
-
1
6
,
o
z
n
a
c
z
o
n
e
j

M
i
t
s
u
b
i
s
h
i
F
-
2
.
S
a
m
o
l
o
t
y
s
p
r
z
e
d
a
w
a
n
e
s
ą
w
r
a
m
a
c
h
p
r
o
g
r
a
m
u
F
o
r
e
i
g
n
M
i
l
i
t
a
r
y
S
a
l
e
s
i
z
w
y
j
ą
t
k
i
e
m
m
a
s
z
y
n
l
i
c
e
n
c
y
j
n
y
c
h
d
o
s
t
a
r
c
z
a
n
e
s
ą
z
i
n
s
y
g
n
i
a
m
i
U
S
A
F
-
u
,
z
t
e
g
o
p
o
w
o
d
u
4
6
e
g
i
p
s
k
i
c
h
F
-
1
6
z
b
u
d
o
w
a
n
y
c
h
w
T
u
r
c
j
i
d
o
s
t
a
r
c
z
o
n
o
n
a
j
p
i
e
r
w
d
o
U
S
A
,
s
k
ą
d
o
d
l
e
c
i
a
ł
y
d
o
E
g
i
p
t
u
.
P
r
o
d
u
k
c
j
a
F
-
1
6
w
F
o
r
t
W
o
r
t
h
z
a
k
o
ń
c
z
y
ł
a
s
i
ę
p
o
z
m
o
n
t
o
w
a
n
i
u
o
s
t
a
t
n
i
e
j
m
a
s
z
y
n
y
d
l
a

I
r
a
k
u
w
e
w
r
z
e
ś
n
i
u
2
0
1
7
r
o
k
u
[
1
1
]

.
N
a
s
t
ę
p
n
i
e
L
o
c
k
h
e
e
d
M
a
r
t
i
n
p
l
a
n
o
w
a
ł
n
a
d
w
a
l
a
t
a
p
r
z
e
r
w
a
ć
p
r
o
d
u
k
c
j
ę
,
a
b
y
w
z
n
o
w
i
ć
j
ą
w
o
g
r
a
n
i
c
z
o
n
y
m
z
a
k
r
e
s
i
e
w

G
r
e
e
n
v
i
l
l
e

w
s
t
a
n
i
e

K
a
r
o
l
i
n
a
P
o
ł
u
d
n
i
o
w
a
,
g
d
z
i
e
o
b
s
ł
u
g
i
w
a
n
e
s
ą
s
a
m
o
l
o
t
y

L
o
c
k
h
e
e
d
C
-
1
3
0
H
e
r
c
u
l
e
s

L
o
c
k
h
e
e
d
P
-
3
O
r
i
o
n
[
1
2
]

.
W
2
0
1
4
r
o
k
u
z
b
r
a
k
u
z
a
m
ó
w
i
e
ń
r
o
z
p
o
c
z
ę
ł
o
s
i
ę
w
y
g
a
s
z
a
n
i
e
p
r
o
d
u
k
c
j
i
.
W
2
0
1
4
r
o
k
u
d
o
s
t
a
r
c
z
o
n
o
s
i
e
d
e
m
n
a
ś
c
i
e
s
z
t
u
k
,
a
w
2
0
1
5

j
e
d
e
n
a
ś
c
i
e
[
1
3
]
.
W
2
0
1
6
r
o
k
u
n
i
e
u
z
y
s
k
a
n
o
z
g
o
d
y
n
a
e
k
s
p
o
r
t
d
z
i
e
w
i
ę
t
n
a
s
t
u
F
-
1
6
C
/
D
d
l
a
B
a
h
r
a
j
n
u
[
1
4
]

i
d
a
l
s
z
y
c
h
o
ś
m
i
u
s
z
t
u
k
d
l
a
P
a
k
i
s
t
a
n
u
[
1
5
]

.
W
2
0
1
6
r
o
k
u
L
o
c
k
h
e
e
d
M
a
r
t
i
n
z
a
o
f
e
r
o
w
a
ł
u
r
u
c
h
o
m
i
e
n
i
e
l
i
n
i
i
m
o
n
t
a
ż
o
w
e
j
w

I
n
d
i
a
c
h
[
1
6
]

,
k
r
a
j
u
,
k
t
ó
r
y
a
n
u
l
o
w
a
ł
w
c
z
e
ś
n
i
e
j
k
o
n
k
u
r
s
n
a
1
2
6
s
a
m
o
l
o
t
ó
w
w
i
e
l
o
z
a
d
a
n
i
o
w
y
c
h
.
W
c
z
e
r
w
c
u
2
0
1
7
p
a
r
t
n
e
r
e
m
L
o
c
k
h
e
e
d
M
a
r
t
i
n
,
z
k
t
ó
r
y
m
m
i
a
ł
o
f
e
r
o
w
a
ć
F
-
1
6
B
l
o
c
k
7
0
w
k
o
n
k
u
r
s
i
e
n
a
j
e
d
n
o
s
i
l
n
i
k
o
w
y
m
y
ś
l
i
w
i
e
c
d
l
a
I
n
d
i
i
z
o
s
t
a
ł
a
G
r
u
p
a
T
A
T
A
[
1
7
]

.
W
k
w
i
e
t
n
i
u
2
0
1
9
L
o
c
k
h
e
e
d
M
a
r
t
i
n
o
t
w
o
r
z
y
ł
n
o
w
ą
l
i
n
i
ę
m
o
n
t
a
ż
o
w
ą
w
G
r
e
e
n
v
i
l
l
e
s
t
a
n
i
e
K
a
r
o
l
i
n
a
P
o
ł
u
d
n
i
o
w
a
,
d
z
i
ę
k
i
c
z
e
m
u
w
F
o
r
t
W
o
r
t
h
w
T
e
k
s
a
s
i
e
w
y
g
o
s
p
o
d
a
r
o
w
a
n
o
w
i
ę
c
e
j
m
i
e
j
s
c
a
d
o
p
r
o
d
u
k
c
j
i
m
y
ś
l
i
w
c
ó
w
F
-
3
5
.
W
e
d
ł
u
g
d
e
k
l
a
r
a
c
j
i
p
r
o
d
u
c
e
n
t
a
,
z
a
p
o
t
r
z
e
b
o
w
a
n
i
e
n
a
F
-
1
6
i
F
-
1
6
V
r
o
ś
n
i
e
.
W
c
z
e
r
w
c
u
2
0
1
8
B
a
h
r
a
j
n
z
a
m
ó
w
i
ł
1
6
m
y
ś
l
i
w
c
ó
w
F
-
1
6
V
B
l
o
c
k
7
0
/
7
2
[
1
8
]

.
W
g
r
u
d
n
i
u
2
0
1
8
S
ł
o
w
a
c
j
a
p
o
d
p
i
s
a
ł
a
u
m
o
w
y
n
a
d
o
s
t
a
w
ę
1
4
m
y
ś
l
i
w
c
ó
w
F
-
1
6
V
B
l
o
c
k
7
0
/
7
2
.
T
r
w
a
j
ą
n
e
g
o
c
j
a
c
j
e
d
o
t
y
c
z
ą
c
e
s
p
r
z
e
d
a
ż
y
m
y
ś
l
i
w
c
ó
w
d
o
B
u
ł
g
a
r
i
i
o
r
a
z
M
a
r
o
k
a
[
4
]
[
5
]

U
ż
y
t
k
o
w
n
i
c
y
s
a
m
o
l
o
t
ó
w
F
-
1
6
[
e
d
y
t
u
j

e
d
y
t
u
j
k
o
d
]

F
-
1
6
C

P
o
l
s
k
a

2
S
k
r
z
y
d
ł
o
L
o
t
n
i
c
t
w
a
T
a
k
t
y
c
z
n
e
g
o


0
9
.
1
1
.
2
0
0
6

c
e
r
e
m
o
n
i
a
n
a
d
a
n
i
a

s
a
m
o
l
o
t
o
w
i

i
m
i
e
n
i
a

J
a
s
t
r
z
ą
b

.
F
-
1
6
A
B
l
o
c
k
1
0
B
M
L
U

H
o
l
a
n
d
i
a

2
5
.
0
9
.
2
0
1
1

m
a
l
o
w
a
n
i
e
p
o
k
a
z
o
w
e

F
-
1
6
D
e
m
o
T
e
a
m
.

Osobny artykuł: Użytkownicy samolotów F-16.


Osobny artykuł: F-16 w Polskich Siłach Powietrznych.
S
a
m
o
l
o
t
y
F
-
1
6
e
k
s
p
l
o
a
t
o
w
a
n
e
s
ą
p
r
z
e
z
s
i
ł
y
p
o
w
i
e
t
r
z
n
e
2
6
[
1
9
]

k
r
a
j
ó
w
.
O
d
m
o
m
e
n
t
u
w
e
j
ś
c
i
a
d
o
s
ł
u
ż
b
y
w
U
S
A
F
w
1
9
7
8
d
o
2
0
1
5
r
o
k
u
e
k
s
p
l
o
a
t
o
w
a
n
y
c
h
j
e
s
t
n
a
d
a
l
2
9
0
0
F
-
1
6
[
2
0
]

1
2

3
4
5
6
7
8
9
1
1
1
1
1
1

1
1
1
1
2
2

2
2
2
2
2
L
i
c
z
b
a
d
o
s
t
a
r
c
z
o
n
y
c
h
s
z
t
u
k
u
w
z
g
l
ę
d
n
i
a
e
g
z
e
m
p
l
a
r
z
e
u
ż
y
w
a
n
e
.

D
a
w
n
i
u
ż
y
t
k
o
w
n
i
c
y
[
e
d
y
t
u
j

e
d
y
t
u
j
k
o
d
]

W
ł
o
c
h
y


3
4
F
-
1
6
A
/
B
B
l
o
c
k
1
5
A
D
F
i
B
l
o
c
k
1
0
O
C
U
w
l
a
t
a
c
h
2
0
0
3
-
2
0
1
2
(
w
y
p
o
ż
y
c
z
o
n
e
o
d

U
S
A
F
-
u
)
[
2
3
]

N
i
e
d
o
s
z
l
i
u
ż
y
t
k
o
w
n
i
c
y
[
e
d
y
t
u
j

e
d
y
t
u
j
k
o
d
]

 I
r
a
n


z
a
m
ó
w
i
ł
1
6
0
F
-
1
6
A
/
B
B
l
o
c
k
5
w
1
9
7
6
z
o
p
c
j
ą
n
a
1
4
0
m
a
s
z
y
n
,
d
o
1
9
7
8
p
r
z
e
s
z
k
o
l
o
n
o
p
e
r
s
o
n
e
l
i
p
r
z
y
g
o
t
o
w
a
n
o
i
n
f
r
a
s
t
r
u
k
t
u
r
ę
,
a
l
e
z
p
o
w
o
d
u
w
y
b
u
c
h
u

r
e
w
o
l
u
c
j
i
i
s
l
a
m
s
k
i
e
j
w
1
9
7
9

ż
a
d
n
e
g
o
n
i
e
d
o
s
t
a
r
c
z
o
n
o
,
a
5
5
m
a
s
z
y
n
z
i
r
a
ń
s
k
i
e
g
o
z
a
m
ó
w
i
e
n
i
a
s
p
r
z
e
d
a
n
o
d
o
I
z
r
a
e
l
a
z
d
o
s
t
a
w
a
m
i
w
1
9
8
0
.
I
r
a
ń
s
k
a
f
l
a
g
a
b
y
ł
a
w
i
d
o
c
z
n
a
n
a
d
w
ó
c
h
p
o
k
a
z
o
w
y
c
h
F
-
1
6
A
m
i
ę
d
z
y
1
9
7
7
i
1
9
7
9
,
k
i
e
d
y
z
a
s
t
ą
p
i
o
n
o
j
ą
f
l
a
g
ą
I
z
r
a
e
l
a
[
2
4
]

.
 N
o
w
a
Z
e
l
a
n
d
i
a


Z
a
m
ó
w
i
e
n
i
e
n
a
2
8
n
o
w
y
c
h
,
o
b
j
ę
t
y
c
h
e
m
b
a
r
g
i
e
m
p
a
k
i
s
t
a
ń
s
k
i
c
h
F
-
1
6
B
l
o
c
k
1
5
O
C
U
a
n
u
l
o
w
a
n
o
.
 R
u
m
u
n
i
a


w
2
0
1
0
r
o
k
u
r
z
ą
d
R
u
m
u
n
i
i
p
r
z
y
j
ą
ł
o
f
e
r
t
ę
U
S
A
d
o
t
y
c
z
ą
c
ą
p
r
z
e
k
a
z
a
n
i
a
i
m
o
d
e
r
n
i
z
a
c
j
i
2
4
u
ż
y
w
a
n
y
c
h
F
-
1
6
C
/
D
B
l
o
c
k
2
5
z
a
1
,
4
m
l
d
U
S
D
,
j
e
d
n
a
k
z
p
o
w
o
d
u
p
r
o
b
l
e
m
ó
w
f
i
n
a
n
s
o
w
y
c
h
d
o
t
r
a
n
s
a
k
c
j
i
n
i
e
d
o
s
z
ł
o
[
2
5
]

.
W
2
0
1
3
r
o
k
u
R
u
m
u
n
i
a
p
o
r
o
z
u
m
i
a
ł
a
s
i
ę
j
e
d
n
a
k
z
P
o
r
t
u
g
a
l
i
ą
w
s
.
z
a
k
u
p
u
1
2
u
ż
y
w
a
n
y
c
h
F
-
1
6
A
/
B
.

You might also like