4 Filary Skutecznosci PDF

MICHAŁ CZAKON
4 FILARY
SKUTECZNOŚCI
4 Filary Skuteczności - JakDzialacSkutecznie.pl 1

MYŚLENIE WSPÓŁPRACA AKTYWNOŚĆ WYTRWAŁOŚĆ
Witaj,
kurs 4 FILARY SKUTECZNOŚCI przygotowałem z myślą o przekazaniu Ci wiedzy
o mądrym działaniu. Działanie mądre to takie, które prowadzi do zamierzonego
celu, czyli jest skutecznie, a jednocześnie daje satysfakcję osobie, która je
wykonuje.
Chcę się z Tobą dzielić tą wiedzą, ponieważ moim zdaniem brakuje w naszej
edukacji szkolnej treści dotyczących skutecznego działania. Jeśli miałeś taki dar
jak ja i spotkałeś w swoim życiu osoby, które Cię tego nauczyły (jak na przykład
mnie moi rodzice, za co jestem im bardzo wdzięczny) to jesteś skuteczny.
Jeśli natomiast nie miałeś takiego szczęścia, to prawdopodobnie możesz mieć

problemy z doprowadzaniem spraw do końca albo nawet ich rozpoczynaniem
(a zwłaszcza tych spraw z gatunku Wielkich).

Kwestia skuteczności (co określa się również mianem „bycia ogarniętym”), to nie
tylko nasza osobista sprawa, ale to także sprawa ludzi, którzy żyją wokół nas,
a nawet kwestia społeczna, dlatego właśnie chcę się tym z Tobą dzielić
wierząc, że nie tylko będziesz tę wiedzę wdrażać w życie, ale także dzielić się
nią dalej.
Na podstawie mojego doświadczenia w pracy edukacyjnej (od prawie 10 lat

pracuję w organizacji pozarządowej zajmującej się edukacją, jestem trenerem i
wykładowcą akademickim) oraz analizy bardzo szerokiej literatury zarówno
biznesowej i rozwojowej, jak i naukowej opracowałem koncepcję 4 FILARÓW
SKUTECZNOŚCI.
Każdy z tych filarów jest w jakiś sposób ważny i nad każdym trzeba pracować.
Jeśli zaniedbamy, którykolwiek z nich, możemy nie być w pełni skuteczni. To
trochę tak, jak z człowiekiem, który jest bardzo zdolny, ale leniwy, albo
z człowiekiem, który wie, co ma robić, ale tego nie robi.

Dlatego zapraszam Cię do wciągającej przygody budowania 4 FILARÓW
SKUECZNOŚCI. Nie obiecuje, że będzie łatwo, ale mogę obiecać, że kiedy
będziesz stosować w życiu wszystkie omówione tutaj wskazówki, to będziesz
doprowadzać swoje sprawy do końca, czerpiąc z tego prawdziwą satysfakcję.
Przygotowałem ten kurs w formie plansz z tekstem i grafikami. Zdaje sobie

sprawę z tego, że możesz być przyzwyczajony do kursów w formie video, ale
zrobiłem to celowo, ponieważ czytając tekst i analizując grafiki w swoim
tempie lepiej przyswoisz wiedzę, niż wtedy, gdy koncentrowałbyś się na czyimś
gadaniu. Taka forma po prostu bardziej Cię zaangażuje.

W trakcie kursu opowiem Ci o 4 FILARACH SKUECZNOŚCI, z których każdy składa
się 4 elementów. Kurs składa się więc z 16 części:
s. 9 s. 172 s. 413 s. 484
s. 57 s. 256 s. 428 s. 502
s. 131 s. 317 s. 442 s. 543
s. 160 s. 396 s. 465 s. 564

Treść kursu w bardzo dużej mierze pokrywa się
z treścią mojej książki Jak Uczyć Skuteczności.
Mam nadzieję, że dzięki temu łatwiej będzie Ci
przyswoić książkę, wdrożyć ją w życie, a co
ważniejsze móc dzielić się nią z innymi.
Grafiki z książki znajdują się w tym kursie, dzięki

czemu możesz je z łatwością pokazywać
uczestnikom swoich lekcji, zajęć, szkoleń,
wykładów, zebrań, itp.
W razie pytań i uwag jestem do Twojej dyspozycji:

michalczakon@jakdzialacskutecznie.pl

Wszelkie prawa zastrzeżone. Nieautoryzowane rozpowszechnianie całości lub fragmentu niniejszej publikacji
w jakiejkolwiek postaci jest zabronione.
Wykonywanie kopii powoduje naruszenie praw autorskich niniejszej publikacji, z wyjątkiem recenzji, referatów
oraz osobiście realizowanej działalności edukacyjnej, kiedy to można przytaczać i pokazywać innym fragmenty
tej publikacji z podaniem źródła.
Autor dołożył wszelkich starań, żeby przekazać rzetelne, sprawdzone i odpowiednio cytowane informacje bez
naruszenia jakichkolwiek praw autorskich, nie może jednak wziąć odpowiedzialności za konsekwencje będące
wynikiem zastosowania porad zawartych w książce lub nieuwzględnienia w jej treści informacji, do których nie
miał dostępu. Jeśli zauważysz w książce błędy proszę o informację.

Zaczynamy!

Filar I I.1.
SAMO-
ŚWIADOMOŚĆ
I.2.
Myślenie
WIZJA I PLAN
I.3.
POMYSŁOWOŚĆ
I.4.
ZDROWY
ROZSĄDEK
MYŚLENIE
I.1.
Myślenie
SAMO-
ŚWIADOMOŚĆ
I.2.
WIZJA I PLAN
I.3.
Samoświadomość
POMYSŁOWOŚĆ
I.4.
ZDROWY
ROZSĄDEK
MYŚLENIE
Samoświadomość I.1.
SAMO-
ŚWIADOMOŚĆ
W tej części dowiesz się: I.2.

WIZJA I PLAN
- Co to jest samoświadomość i dlaczego jest ważna
- Na czym polega ciągłe zadawanie sobie pytania DLACZEGO? I.3.

- Dlaczego warto znać i rozwijać swoje talenty i co się na nie POMYSŁOWOŚĆ
dokładnie składa
- Jak odpowiedzieć sobie na pytania: Czego chcę? Do czego

I.4.
ZDROWY
jestem stworzony? i pomóc w tym innym ROZSĄDEK
- Dlaczego warto i jak pracować nad wadami

MYŚLENIE
Samoświadomość
Zanim coś w ogóle zaczniesz robić, usiądź i się zastanów.
I.1.
SAMO-
Na tym w skrócie polega filar myślenie. ŚWIADOMOŚĆ
Zobacz, że bardzo wiele spraw, zamierzeń, zmartwień,

możesz rozwiązać samemu, a wystarczy, że się nad tym
I.2.
WIZJA I PLAN
chwilę zastanowisz.
Bardzo często jest tak, że jeśli się nad czymś zastanowisz, I.3.
włożysz wysiłek w myślenie, to dojdziesz do tego, co
POMYSŁOWOŚĆ
potrzebujesz. A nawet jeśli nie dojdziesz, to również
dokonasz czegoś ważnego: dojdziesz do tego, czego nie
wiesz. I.4.
ZDROWY
To naprawdę ważne! Jeśli będziesz wiedzieć, czego nie ROZSĄDEK
wiesz i czego Ci brakuje, będziesz też wiedzieć, czego
szukasz.
MYŚLENIE
Samoświadomość to w skrócie wiedza o sobie. Może się
I.1.
SAMO-
zastanawiasz, dlaczego akurat od tego pojęcia rozpoczynamy ŚWIADOMOŚĆ
kurs o skutecznym działaniu? I czy nie jest ono może zbyt
niekonkretne, a w związku z tym niepraktyczne? I.2.
WIZJA I PLAN
Już wyjaśniam: samoświadomość jest ważna ponieważ, jest to
wiedza o głównym „narzędziu”, a jednocześnie wykonawcy
i sprawcy Twojego działania, czyli o Tobie. I.3.
POMYSŁOWOŚĆ
W czasie całego kursu będziemy mówić o tym jak działać

z innymi, o różnych sposobach, o narzędziach, metodach, ale I.4.
najważniejszym elementem, bez którego nie byłoby mowy o ZDROWY
skutecznym działaniu (ani nawet o żadnym działaniu), jest jego ROZSĄDEK
sprawca, czyli Ty.
MYŚLENIE
Zwróć też uwagę na prostą sprawę: jeśli poproszę Cię o opisanie
I.1.
SAMO-
człowieka, którego uważasz za skutecznego, to ŚWIADOMOŚĆ
prawdopodobnie gdzieś w pierwszych słowach opisu wymienisz
coś w stylu: „wie czego chce”, „wie do czego dąży”.
I prawdopodobnie dopiero gdzieś potem dodasz, że robi to
I.2.
skutecznie. WIZJA I PLAN
W określeniu „wiedzieć czego chcę” nawet nie do końca I.3.

chodzi o cel. Cel mówi nam o jakimś końcowym stanie POMYSŁOWOŚĆ
rzeczywistości, a „wiedzieć czego chcę” tak naprawdę mówi
nam o czymś głębszym: o Twoim DLACZEGO? (Sinek, 2013).
I.4.
ZDROWY
ROZSĄDEK
Źródło: Sinek S. (2013). Zaczynaj od dlaczego. Jak wielcy liderzy inspirują innych do działania. Gliwice: Onepress.
MYŚLENIE
I.1.
Twoje DLACZEGO?
SAMO-
ŚWIADOMOŚĆ
I.2.
- dlaczego robisz w życiu to, co robisz? WIZJA I PLAN
- dlaczego pracujesz tam, gdzie pracujesz?

- dlaczego wychowujesz swoje dzieci, tak jak je wychowujesz? I.3.
- dlaczego budujesz swoje relacje w taki, a nie inny sposób? POMYSŁOWOŚĆ
I.4.
ZDROWY
ROZSĄDEK
MYŚLENIE
Nieco upraszczając, prawdopodobnie możemy powiedzieć, że:
Większość ludzi na świecie CO? I.1.

SAMO-
nie ma problemu - co robię? ŚWIADOMOŚĆ
z odpowiedzeniem sobie - czym się zajmuję?
na pytanie: I.2.
JAK? WIZJA I PLAN
Część ludzi odpowiada - jak to robię?

sobie również na pytanie:
- czym się wyróżniam?
- jaką mam strategię?
I.3.
POMYSŁOWOŚĆ
A tylko nieliczni DLACZEGO? I.4.

odpowiadają sobie na - po co to robię? ZDROWY
pytanie: - do czego to dąży? ROZSĄDEK
- co chcę zmienić w świecie?
MYŚLENIE
Pytanie DLACZEGO? nie dotyczy rezultatu Twoich bieżących
działań. To pytanie dotyczy Twoich najgłębszych motywacji.
I.1.
SAMO-
Żeby to zrozumieć zadaj je sobie kilka razy, nawet jeśli ŚWIADOMOŚĆ
odpowiedź wydaje Ci się oczywista albo głupia:
I.2.
Dlaczego chodzisz do Żeby mieć pieniądze. WIZJA I PLAN
pracy?
Dlaczego potrzebujesz
pieniędzy?
Żeby móc płacić za
potrzebne mi rzeczy. I.3.
POMYSŁOWOŚĆ
Dlaczego chcesz opłacać Żeby móc żyć.
potrzebne Ci rzeczy? I.4.
… ZDROWY
Dlaczego chcesz żyć?
ROZSĄDEK
Jeśli często zastanawiasz się nad Twoim DLACZEGO? to znaczy, że

masz dobrze rozwiniętą samoświadomość. MYŚLENIE
Czas na ćwiczenie. Popracujemy trochę nad Twoją
samoświadomością. I.1.
SAMO-
1. Pobierz formularz. Możesz go ŚWIADOMOŚĆ
wydrukować i wypełniać
ręcznie lub na komputerze. I.2.
2. Pomyśl o jakieś Twojej czynności, WIZJA I PLAN
którą wykonywałeś dzisiaj
(nawet prostej, związanej
z czynnościami codziennymi I.3.
w domu lub w pracy) i wypełnij POMYSŁOWOŚĆ
kartę ćwiczenia w odniesieniu
do niej.
3. Teraz pomyśl o Twoim życiu jako
I.4.
ZDROWY
całości i wypełnij kartę. ROZSĄDEK
MYŚLENIE
Samoświadomość to również znajomość swoich mocnych
stron, czyli talentów. Czasami słowo talent kojarzy nam się
z wybitym uzdolnieniem, jakąś nadzwyczajną zdolnością, I.1.
czymś co jest wyjątkowe i niepowtarzalne. SAMO-
ŚWIADOMOŚĆ
Jest w takiej definicji słowa talent dużo prawdy, ale musimy ją
dobrze zrozumieć, zanim przejdziemy dalej. I.2.
WIZJA I PLAN
Słowo talent w starożytności oznaczało nic innego jak tylko
jednostkę wagi i opisywało dużą jednostkę wagi
szacowaną na ok. dwadzieścia kilka do nawet 150 I.3.
kilogramów, używaną głównie do mierzenia wagi metali POMYSŁOWOŚĆ
szlachetnych. O talentach wspomina Homer, znane są one
w kulturze babilońskiej, asyryjskiej, egipskiej, rzymskiej
i palestyńskiej. I.4.
ZDROWY
ROZSĄDEK
Obecne znaczenie słowa talent, w prawie wszystkich
językach europejskich, wywodzi się jednak bezpośrednio
z Pisma Świętego.
MYŚLENIE
Ewangelia wg Świętego Mateusza (Mt 25,14-30) opisuje
przypowieść Chrystusa, który mówi o Panu, który rozdał
swoim sługom talenty: jednemu dał 10, drugiemu 5, I.1.
a trzeciemu 1. SAMO-
ŚWIADOMOŚĆ
Dwoje sług pomnożyło swoje talenty (czym zasłużyli na

pochwałę), a trzeci tego nie zrobił (czym zasłużył sobie na
I.2.
WIZJA I PLAN
naganę).
I właśnie dzięki tej przypowieści, słowo talent zaczęło

I.3.
POMYSŁOWOŚĆ
oznaczać zbiór uzdolnień, cech i predyspozycji, które każdy
z nas otrzymał i które powinien realizować.
I.4.
ZDROWY
Czy jednak talent ma się odnosić tylko do uzdolnień ROZSĄDEK
wyjątkowych i nadzwyczajnych?
MYŚLENIE
Na to pytanie z całą pewnością możemy powiedzieć, że
tak, jeśli zgodzimy się z stwierdzeniem, że każdy z nas ma
uzdolnienia wyjątkowe i nadzwyczajne, to znaczy, takie,
I.1.
SAMO-
których nie ma nikt inny. ŚWIADOMOŚĆ
Jeśli każdy z nas ma uzdolnienia inne niż wszyscy inni, to I.2.

zgadzamy się również ze stwierdzeniem, że jedna osoba ma ich WIZJA I PLAN
więcej, a druga mniej, i że jedne uzdolnienia są bardziej
spektakularne (widoczne), a inne mniej.
I.3.
POMYSŁOWOŚĆ
Czy jednak mamy prawo powiedzieć o osobie, która ma
mało talentów, że jest nieutalentowana?
I.4.
ZDROWY
ROZSĄDEK
Oczywiście, że nie. To, że ktoś ma mniej talentów, nie
znaczy, że ich nie ma. I każdy, niezależnie od tego ile ich
ma, powinien je realizować.
MYŚLENIE
Dochodzimy więc do wniosku, że każdy ma talenty!
I.1.
SAMO-
ŚWIADOMOŚĆ
Ale czy nie jest tak, że nasza szkoła i rynek pracy czasem o tym
zapomina i wspiera rozwój talentów uczniów lub pracowników
tylko tych, którzy mają ich najwięcej? Tych uczniów, którzy
I.2.
zawsze są chętni, zgłaszają się do udziału w akademiach, WIZJA I PLAN
konkursach, zajęciach pozalekcyjnych?
I.3.
A jakby zapomina się, lub zwraca mniejszą uwagę, na POMYSŁOWOŚĆ
rozwój talentów osób mniej uzdolnionych – niesłusznie
uważając ich za nieutalentowanych. I.4.
ZDROWY
ROZSĄDEK
MYŚLENIE
Talenty to nasze największe zalety, dlatego w procesie
rozwoju o wiele lepiej jest skupiać się na nich, niż na tym
czego nam brakuje, czyli naszych wadach.
I.1.
SAMO-
ŚWIADOMOŚĆ
Bardzo ciekawie możemy zobrazować to takim
obrazem komórki: I.2.
WIZJA I PLAN
I.3.
POMYSŁOWOŚĆ
I.4.
ZDROWY
obszar ROZSĄDEK
potencjału
osobistego
MYŚLENIE
Skutki koncentracji na wadach
Oczywiście nad wadami, trzeba pracować, ale jeśli

I.1.
SAMO-
będziemy się nad nimi zbytnio koncentrować obszar ŚWIADOMOŚĆ
naszego potencjału (czyli naszych możliwości) nie będzie
się powiększał: I.2.
WIZJA I PLAN
I.3.
POMYSŁOWOŚĆ
I.4.
ZDROWY
obszar ROZSĄDEK
potencjału
osobistego
MYŚLENIE
Skutki koncentracji na talentach
Natomiast jeśli skupimy się za zaletach, nasz obraz będzie

I.1.
SAMO-
wyglądał następująco: nasze wady przestaną mieć duże ŚWIADOMOŚĆ
znaczenie lub zostaną pokonane, a nasz potencjał (czyli
nasze możliwości) wzrośnie: I.2.
WIZJA I PLAN
I.3.
POMYSŁOWOŚĆ
I.4.
ZDROWY
obszar ROZSĄDEK
potencjału
osobistego
MYŚLENIE
Rodzic to pierwszy odkrywca talentów swojego dziecka. Do
naszego rodzicielskiego obowiązku należy pomoc dziecku
w rozpoznaniu swoich talentów i odkryciu tego co chce
I.1.
SAMO-
w życiu robić. ŚWIADOMOŚĆ
I.2.
Oczywiście nie mamy prawa i nie możemy tego robić za WIZJA I PLAN
dziecko. Nie możemy oczekiwać od dziecka, że będzie
realizowało nasze marzenia, ponieważ to my mamy je
realizować, a nasze dziecko (nawet kiedy ma już 40 lat) ma
swoje marzenia.
I.3.
POMYSŁOWOŚĆ
Co więcej można powiedzieć, że każda osoba, która

I.4.
ZDROWY
pracuje z innymi ma obowiązek pomocy w odkrywaniu ROZSĄDEK
talentów i jak najlepszym ich wykorzystywaniu.
MYŚLENIE
To zadanie jeśli jesteś nauczycielem i nie będziesz tego
nauczyciela
i pedagoga
robił to Twoja praca będzie okropną
męczarnią i powinieneś sobie uświadomić, że
I.1.
SAMO-
po prostu nie robisz dobrze swojej pracy ŚWIADOMOŚĆ
To zadanie jeśli jesteś osobą, która ma podwładnych i nie I.2.

managera będziesz tego robił, Twoja firma nigdy nie WIZJA I PLAN
i pracodawcy osiągnie pełnego sukcesu
I.3.
To zadanie jeśli jesteś członkiem parlamentu lub ministrem POMYSŁOWOŚĆ
ustawodawcy i tworzysz prawo, które nie pozwala na pełną
realizację talentów obywateli, to powinieneś
sobie uświadomić, że robisz krzywdę całemu I.4.
narodowi, a Twój kraj nie będzie w stanie ZDROWY
ROZSĄDEK
skutecznie funkcjonować, rozwiązywać swoich
problemów i budować dobrobytu
MYŚLENIE
Co więcej, jeśli jesteś pracodawcą i zatrudniasz kogoś, kto
pracując na danym stanowisku nie ma możliwości realizacji
swoich talentów, powinieneś zaproponować mu zmianę I.1.
stanowiska lub nawet pracy, co będzie dobre zarówno dla SAMO-
ŚWIADOMOŚĆ
niego, jak i dla Twojej firmy.
A poza tym, tak naprawdę, pewnie sam wiesz, że nie ma

I.2.
nic przyjemniejszego jak życie i praca z osobami, które WIZJA I PLAN
w 100% wykorzystują wszystkie swoje talenty. Z takimi
osobami, po prostu chce się być!
I.3.
POMYSŁOWOŚĆ
Oczywiście koncentracja na mocnych stronach, czyli na
talentach nie zwalania nas z obowiązku pracy nad
wadami. Znajomość swoich wad jest również bardzo I.4.
ważnym elementem samoświadomości. ZDROWY
ROZSĄDEK
O tym jak pracować nad wadami opowiemy sobie pod

koniec tej części, a teraz skupmy się na talentach.
MYŚLENIE
Co konkretnie rozumiem pod pojęciem talentów?
I.1.
SAMO-
ŚWIADOMOŚĆ
Talenty to wszystkie nasze predyspozycje, które możemy wykorzystywać
w życiu, a więc pod tym pojęciem możemy rozumieć:
I.2.
1. Wiedza i umiejętności WIZJA I PLAN
1.
2. Cechy
3. To jak lubimy funkcjonować
2.
3.
I.3.
POMYSŁOWOŚĆ
4. Życiowe doświadczenia
4.
5. Motywy i wartości, którymi żyjemy
6. Szczególne predyspozycje
5. I.4.
6. ZDROWY
ROZSĄDEK
7. Marzenia i pragnienia 7.
MYŚLENIE
1. Wiedza i umiejętności
Oczywiście to, co potrafimy robić i na czym się znamy postrzegamy I.1.
jako nasze najbardziej oczywiste talenty. SAMO-
ŚWIADOMOŚĆ
Warto jednak zwrócić uwagę, że nie należy pod tym pojęciem
postrzegać tylko i wyłącznie wiedzy i umiejętności takich które
nabywamy w szkole, czy w czasie studiów (czyli umiejętności I.2.
zawodowych). WIZJA I PLAN
Każda nasza wiedza i umiejętność nabywana w życiu jest naszym

talentem, np.: I.3.
• potrafisz łapać motyle, POMYSŁOWOŚĆ
• potrafisz zbudować łuk i z niego celnie strzelać,
• znasz historię imperium Achemenidów, I.4.
• potrafisz układać kostkę Rubika. ZDROWY
ROZSĄDEK
Każda ta wiedza lub umiejętność jest Twoim talentem

i może być dobrze wykorzystana. MYŚLENIE
2. Cechy
Bardzo podobnie jest z naszymi szeroko rozumianymi cechami I.1.
funkcjonowania w świecie: SAMO-
ŚWIADOMOŚĆ
• kreatywnością, spostrzegawczością
• otwartością na innych, wrażliwością I.2.
• aktywnością, odwagą WIZJA I PLAN
• pracowitością, cierpliwością, wytrwałością,

i całym mnóstwem innych cech, również tych odnoszących się do I.3.
naszego wyglądu. POMYSŁOWOŚĆ
Ale co ciekawe i ważne, nie tylko pozytywne cechy (czyli

takie, z których jesteśmy zadowoleni), możemy traktować
I.4.
ZDROWY
jako talenty. Również cechy, które uważamy za negatywne ROZSĄDEK
i takie które nas (i innych denerwują) mogą ukrywać nasze
talenty.
MYŚLENIE
Negatywne cechy jako talenty?
Sposobem odkrycia talentów kryjących się za cechami negatywnymi I.1.
może być zastanowienie się nad naszą największą wadą i tym, co nas SAMO-
(i zapewne osoby wokół nas) najbardziej denerwuje. ŚWIADOMOŚĆ
Skoro ta wada najbardziej nas i ludzi wokół nas denerwuje, to I.2.

oznacza tylko jedno: cecha związana z tą wadą występuję
WIZJA I PLAN
u nas w dużym nasileniu, a więc wystarczy się tylko
zastanowić jaka dobra cecha może leżeć pod (za) naszą
wadą i zastanowić się jak energię z nią związana, dobrze
wykorzystać – oczywiście do tego potrzeba pracy i wysiłku.
I.3.
POMYSŁOWOŚĆ
I.4.
ZDROWY
ROZSĄDEK
Na przykład…
MYŚLENIE
Wada, która nas Jaka cecha się za nią kryje lub
Co z tym zrobić i jak wykorzystać?
najbardziej denerwuje może być z nią związana?
Nie potrafię panować
nad swoimi emocjami.
Wrażliwość Jeśli zapanuję nad swoimi
emocjami będę świetną
I.1.
pielęgniarką, ponieważ lepiej będę SAMO-
dostrzegała potrzeby innych. ŚWIADOMOŚĆ
Jestem leniwy. Kreatywność – po co się nad czymś Muszę się przezwyciężyć, a moje
męczyć, skoro można wymyślić kreatywne pomysły pozwolą mi I.2.
prostsze rozwiązanie. lepiej rozwiązywać problemy moich
klientów. WIZJA I PLAN
Jestem gadatliwa i już Mam dużo do powiedzenia, mam Może zostanę politykiem? Tylko
I.3.
nikt nie chce mnie szerokie horyzonty, zawsze wiem, muszę pracować nad tym, żeby
słuchać. co powiedzieć. mówić na temat.
Jestem niski. Dzieci bardzo mnie lubią i mówią mi Mogę pracować jako terapeuta POMYSŁOWOŚĆ
o swoich problemach, czują się dziecięcy.
przy mnie dobrze.
Jestem pedantką,
ciągle denerwują mnie
Jestem bardzo skrupulatna i
dokładna.
Jeśli zapanuje nad swoimi myślami
będę świetną księgową lub
I.4.
szczegóły. inżynierem. ZDROWY
Jestem niewidomy. Nie docierają do mnie informacje z Jak nikt inny nadaje się na ROZSĄDEK
zmysłu wzroku, ale za to od masażystę.
najmłodszych lat mam świetnie
rozwinięte zmysł dotyku.
MYŚLENIE
CZY WIESZ, ŻE…?
W latach `30. XX wieku pewni rodzice bardzo martwili się zachowaniem swojej
małej córeczki Gillian: ciągle się wierciła i nie mogła usiedzieć w miejscu. Dzisiejsi I.1.
specjaliści zapewne orzekliby, że cierpi na zespół nadpobudliwości SAMO-
psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD), jednak wtedy nie był on znany. ŚWIADOMOŚĆ
Rodzice zabrali więc córeczkę do psychiatry. Ten przez jakiś czas prowadził
rozmowę z rodzicami i dziewczynką, po czym poprosił ją, żeby zaczekała na nich
w gabinecie, ponieważ on i rodzice chcą jeszcze chwilę porozmawiać. Ów I.2.
specjalista i rodzice wyszli z gabinetu, ale przed wyjściem z pomieszczenia włączył WIZJA I PLAN
on radio.
Rodzice mieli możliwość obserwacji jak zachowywała się dziewczynka

pozostawiona sama z muzyką w gabinecie. Dziewczynka zaczęła spontanicznie I.3.
tańczyć i poruszała się przy tym z nadzwyczajną lekkością i gracją. Rodzice byli
POMYSŁOWOŚĆ
zadziwieni, a lekarz zwrócił się do mamy dziewczynki: Pani Lynne, Gillian nie jest
chora. Jest tancerką. Niech pani zabierze ją do szkoły tańca.
Gillian Lynne (ur. 1926) jest światowej sławy tancerką, baleriną i choreografem,
I.4.
a o mały włos zostałaby z tego „wyleczona”. ZDROWY
ROZSĄDEK
Źródło:
Robinson K, Aronica L. (2009). The Element: How Finding Your Passion Changes Everything. Londyn: Penguin.
MYŚLENIE
3. To jak lubimy funkcjonować
Oczywiście to, jak lubimy funkcjonować związane jest z naszymi I.1.
cechami, jednak warto w szczególności to podkreślić ponieważ SAMO-
bardzo często o tym zapominamy i nie zwracamy na to uwagi, ŚWIADOMOŚĆ
a przecież najzwyczajniej w świecie wpływa to na naszą codzienność,
np.: I.2.
ma predyspozycje do pracy na WIZJA I PLAN
osoba, która dobrze znosi hałas
lotnisku
osoba, która dobrze znosi nudę (np. ma predyspozycje do pracy

w szatni
I.3.
osoba niepełnosprawna intelektualnie)
POMYSŁOWOŚĆ
osoba, która odnajduje się w chaosie ma predyspozycje do pracy
w środowisku twórczym
i nieuporządkowaniu
osoba, która dobrze znosi mróz ma predyspozycje do pracy na
I.4.
stacji arktycznej ZDROWY
ROZSĄDEK
osoba, która nie brzydzi się widoku krwi ma predyspozycje do pracy jako
weterynarz
MYŚLENIE
4. Życiowe doświadczenia
Nasze życiowe doświadczenia i to zarówno pozytywne, jak I.1.
i negatywne mogą nie tylko pozwolić nam zastanowić się nad tym SAMO-
jakie mamy talenty, ale również same w sobie mogą być naszymi ŚWIADOMOŚĆ
predyspozycjami.
I.2.
I to zarówno doświadczenia, które były od nas zależne, do WIZJA I PLAN
których sami doszliśmy (np. udział w szkolnym teatrze), jak
i doświadczenia, które nas spotkały, a na które nie mieśmy
wpływu (np. złamana noga w podstawówce). I.3.
POMYSŁOWOŚĆ
W jaki sposób nasze życiowe doświadczenia mogą być naszymi talentami:
• mogą nam pokazać jak funkcjonujemy w różnych sytuacjach
I.4.
• mogą nam pokazać co dla nas w życiu jest naprawdę ważne ZDROWY
ROZSĄDEK
• mogą nas nauczyć nowych rzeczy, np. sposobów radzenia sobie
• mogą nas nauczyć przeprowadzać innych przez podobne doświadczenia
MYŚLENIE
5. Motywy i wartości
Nasze motywy i wartości, czyli coś co kieruje naszym życiem I.1.
i jest dla nas ważne również może być naszym bardzo ważnym SAMO-
ŚWIADOMOŚĆ
talentem, dlatego że, te sprawy mają olbrzymią siłę
nadawania nam motywacji.
I.2.
Jeśli odkryjesz coś to jest dla Ciebie w życiu naprawdę ważne (np. WIZJA I PLAN
rodzina, miłość, pomoc innym) możesz mieć ogromną siłę do realizacji
tego w swoim życiu nawet, można by powiedzieć, wbrew siebie, np.:
• jeśli uznasz za ważne przeprowadzenie zbiórki funduszy dla potrzebujących I.3.
dzieci, będziesz w stanie przezwyciężyć swój lęk przed ludźmi i wystąpieniami POMYSŁOWOŚĆ
publicznymi
• jeśli uznasz, że chcesz stworzyć dzieło (np. program komputerowy, wiersz lub
pracę magisterską), to będziesz siedział nad nim całą noc i zapomnisz o tym,
I.4.
ZDROWY
że jesteś głodny i że trzeba włączyć ogrzewanie
ROZSĄDEK
• jeśli uznasz, że jesteś jedyną osobą, która jest w stanie znaleźć lekarstwo na
nieuleczalną chorobę, to zapomnisz o tym, że jesteś leniwy i nie chcę Ci się
prowadzić badań MYŚLENIE
CZY WIESZ, ŻE…?
Brian Little (1983) zaproponował pojęcie osobistego projektu na opisanie

osobistego celu i działań mających prowadzić do jego realizacji. Taki osobisty I.1.
projekt organizuje działanie, integruje różne aspekty funkcjonowania osoby oraz SAMO-
pozwala jej przezwyciężać trudności pojawiające się na drodze do realizacji celu. ŚWIADOMOŚĆ
Osobiste projekty mogą również motywować ludzi do podejmowania zachowań
wykraczających poza ich dotychczasowy sposób funkcjonowania, np. skłaniać
introwertyka do wystąpień publicznych (zob. Cain, 2012). I.2.
WIZJA I PLAN
Inny psycholog Robert Emmons (1986) na opisanie bardzo zbliżonej idei proponuje
termin życiowych dążeń. Osobiste życiowe dążenia są odnoszą się do względnie
trwałych dla osoby sposobów działania i celów, do których one prowadzą. Według
Autora osobiste dążenia lepiej odzwierciedlają i są w stanie lepiej przewidywać
funkcjonowanie człowieka niż klasycznie funkcjonujące w psychologii pojęcie
I.3.
cechy. Osobiste dążenia powstają na bazie emocjonalnych wydarzeń z przeszłości, POMYSŁOWOŚĆ
wynikają z aktualnej koncepcji siebie i ukierunkowane są na przyszłe Możliwe Ja.
Źródło: Cain S. (2012). Ciszej proszę. Siła introwersji w świecie, który nie może przestać gadać.
Warszawa: M.T. Biznes.
I.4.
ZDROWY
Little B.R. (1983). Personal projects: A rationale and method for investigation. ROZSĄDEK
Environment and Behavior. 15(3), s. 273-309.
Emmons R.A. (1986). Personal strivings: An approach to personality and subjective well-being.
Journal of Personality and Social Psychology, 51, s. 1058–1068.
MYŚLENIE
6. Szczególne predyspozycje
Na opisanie naszych szczególnych predyspozycji, możemy zaproponować
I.1.
SAMO-
bardzo ciekawy termin tzw. „sweet spotu” (Lucado, 2013). ŚWIADOMOŚĆ
Pojęcie to odnosi się do gry w golfa (ale używane jest

również w innych sportach, gdzie uderzamy czymś I.2.
w piłeczkę, np. rakietą lub kijem) i opisuje takiej WIZJA I PLAN
miejsce na główce kija (head), które uderzając
w piłkę przenosi na nią maksymalną energię, tzn.
środek ciężkości główki kija uderza dokładnie I.3.
w środek ciężkości piłki (piłka jest kulą, a więc jej POMYSŁOWOŚĆ
środek ciężkości jest dokładnie w jej środku, natomiast
główka kija ma kształt nieco nieregularny, dlatego
znalezienie i wykorzystanie sweet spotu nie jest łatwe). I.4.
ZDROWY
W sensie geometrycznym sweet spot jest więc ROZSĄDEK
punktem, a więc jest maksymalnie mały.
Źródło: Lucado Max (2013). Wieloryb nie może latać. O sztuce stawania się sobą. Poznań: W drodze.
MYŚLENIE
Jak znaleźć sweet spot?
I.1.
SAMO-
ŚWIADOMOŚĆ
Sweet spot to miejsce
na połączeniu
następujących
I.2.
trzech obszarów: WIZJA I PLAN
I.3.
POMYSŁOWOŚĆ
* Warto zauważyć, że jeśli
coś służy światu, to ludzie
Ci będą za to płacili,
ponieważ będziesz
I.4.
ZDROWY
odpowiadał na ich ROZSĄDEK
potrzeby i rozwiązywał
ich problemy.
MYŚLENIE
Sweet spot a stan flow
Najintensywniejszym stanem motywacji wewnętrznej z jakim możemy I.1.
mieć do czynienia, jest opisywany w literaturze stan flow SAMO-
ŚWIADOMOŚĆ
(Csikszentmihályi, 1990).
Stan ten jest połączeniem pobudzenie

I.2.
niski POZIOM WYZWANIA wysoki

maksymalnego poziomu umiejętności WIZJA I PLAN
podmiotu oraz wyzwania.
Zadanie, które związane jest z tym
stanem jest więc postrzegane przez niepokój kontrola
I.3.
POMYSŁOWOŚĆ
podmiot jako bardzo trudne, ale
jednocześnie bardzo wciągające.
Znajdując się w tym stanie czas

I.4.
nuda ZDROWY
jakby przestaje dla nas płynąć! niski POZIOM UMIEJĘTNOŚCI wysoki
ROZSĄDEK
Źródło: Csikszentmihályi M. (1990). Flow: The Psychology of Optimal Experience. Nowy Jork: Harper & Row.
MYŚLENIE
Wbrew pozorom stan flow nie jest rzadki i jeśli się nad nim zastanowisz
dojedziesz do wniosku, że gdzieś w Twoim życiu na pewno się pojawił!
I.1.
SAMO-
ŚWIADOMOŚĆ
I.2.
CZY WIESZ, ŻE…?
Termin flow jest różnie tłumaczony na język polski (jako przepływ, doznanie
uniesienia, uskrzydlenie, ekscytacja), jednak bardzo ciekawe określenie na opisanie WIZJA I PLAN
tego zjawiska nieświadomie zaproponował autor popularnej swego czasu
młodzieżowej książki „Sposób na Alcybiadesa” Edmunda Niziurskiego (1964).
Tytułowy sposób na Alcybiadesa, czyli nauczyciela historii, polega na

I.3.
wprowadzeniu go w „dryf”, czyli luźną narrację na ciekawe tematy historyczne, POMYSŁOWOŚĆ
którą nauczyciel jest całkowicie pochłonięty i jakby „odpływa”. Co ciekawe termin
„dryf” również leksykalnie może odpowiadać słowu „flow”.
Źródło:
I.4.
ZDROWY
Niziurski E (1964). Sposób na Alcybiadesa. Warszawa: Czytelnik.
ROZSĄDEK
MYŚLENIE
7. Marzenia i pragnienia
Naszą predyspozycją, czyli czymś, co możemy wykorzystać
I.1.
SAMO-
w naszym życiu są również nasze marzenia. Każdy z nas ma dwa ŚWIADOMOŚĆ
rodzaje marzeń:
• Marzenia realistyczne – dotyczące tego co chcę i naprawdę I.2.
mogę w swoim życiu zrobić – motywujące nas do działania WIZJA I PLAN
• Marzenia ucieczkowe – dotyczące wyobrażeń nierealnych,
fantazji oderwanych od rzeczywistości, ale pozwalających
lepiej się poczuć I.3.
POMYSŁOWOŚĆ
Oczywiście u każdego z nas te dwa rodzaje marzeń są

nasilone w różnym stopniu, u jednych bardziej, u drugich
I.4.
ZDROWY
mniej, a w związku z tym, nieco upraszczając rzeczywistość, ROZSĄDEK
możemy ludzi podzielić na 4 grupy:
MYŚLENIE
wysokie nasilenie marzeń ucieczkowych
Ucieczkowi Marzyciele
I.1.
wysokie nasilenie marzeń realistycznych

- Słaba kontrola marzeń
niskie nasilenie marzeń realistycznych
- Duża częstotliwość marzeń
- Niesprecyzowane cele życiowe SAMO-
- Niska postrzegana szansa realizacji ŚWIADOMOŚĆ
celów
I.2.
- Niska motywacja do realizacji celów
- Wysoki lęk przed przyszłością
- Niskie zadowolenie z życia
- Niska motywacja osiągnięć WIZJA I PLAN
Żyjący teraźniejszością Przyszłościowi

- Mała częstotliwość marzeń - Dobra kontrola marzeń I.3.
- Sprecyzowane cele życiowe POMYSŁOWOŚĆ
- Wysoka postrzegana szansa realizacji
celów
Pod nazwami poszczególnych grup
opisano wyniki badań odnoszące się
do nastawienia wobec przyszłości
- Wysoka motywacja do realizacji celów
- Niski lęk przed przyszłością
I.4.
uzyskane w badaniu 413 uczniów - Wysokie zadowolenie z życia
ZDROWY
szkół średnich. - Wysoka motywacja osiągnięć ROZSĄDEK
niskie nasilenie marzeń ucieczkowych

Źródło: Czakon M. (2014). Marzenia dzienne a właściwości celów życiowych młodzieży licealnej.
Rozprawa doktorska. Lublin: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. MYŚLENIE
Obydwa rodzaje marzeń są ważne i mogą nam mówić coś o nas:
o tym co jest dla nas ważne, co nas motywuje, co chcemy
w życiu osiągnąć.
I.1.
SAMO-
ŚWIADOMOŚĆ
Przy zastanawianiu się nad naszymi talentami warto je

przenalizować pod dwoma aspektami: I.2.
WIZJA I PLAN
• Jakie motywy leżą u ich I.3.

podstaw? POMYSŁOWOŚĆ
• Co jest w nich realnego i co I.4.

ZDROWY
możemy z tym, w życiu zrobić? ROZSĄDEK
MYŚLENIE
Taka samoświadomość jest podstawą skutecznego działania,
ponieważ pozwala nadać naszemu działaniu odpowiedni
kierunek i wizję, o czym powiemy więcej w następnym
I.1.
SAMO-
podrozdziale kursu. ŚWIADOMOŚĆ
Jeśli chcesz bardziej zgłębić kwestię samoświadomości

w odniesieniu do całego Twojego życia zapraszam Cię do
I.2.
wykonania 9 ćwiczeń, które zebrałem w zbiorze Do Czego WIZJA I PLAN
Jestem Stworzony?
I.3.
POMYSŁOWOŚĆ
I.4.
ZDROWY
ROZSĄDEK
MYŚLENIE
Bardzo dobrą metodą rozwijania samoświadomości u siebie samego
lub u innych, jest zadawanie tzw. mocnych pytań, które skłaniają nas
do refleksji nad najważniejszymi wartościami i marzeniami.
I.1.
SAMO-
ŚWIADOMOŚĆ
Kiedy pytamy siebie lub kogoś, np. „Co jest dla Ciebie
najważniejsze?” lub „Jakie jest Twoje największe marzenie?”
czasami jest nam trudno wprost udzielić takiej odpowiedzi,
I.2.
WIZJA I PLAN
właśnie dlatego możemy wykorzystać mocne pytania, np.:
- Co byś zrobił, gdybyś się nie bał? I.3.

POMYSŁOWOŚĆ
- Co byś zrobił, gdybyś miał stuprocentową pewność sukcesu?
- Co byś zrobił, gdybyś miał dużo pieniędzy?
I.4.
- Co byś zrobił, gdybyś dowiedział się, że zostało mi tylko 6 miesięcy ZDROWY
życia? ROZSĄDEK
MYŚLENIE
- Czego byś się nauczył, gdybyś mógł się nauczyć wszystkiego,
czego chcesz?
- Co byś robił całymi dniami, gdybyś nie musiał chodzić do pracy
I.1.
SAMO-
lub szkoły? ŚWIADOMOŚĆ
- Co sprawiłoby, żebyś przeszedł po kładce szerokiej na 15
centymetrów rozciągniętej pomiędzy dwoma wysokimi I.2.
budynkami? WIZJA I PLAN
- Gdybyś mógł przez godzinę porozmawiać z kimkolwiek kto żył
kiedyś lub żyje teraz, kto to by był?
I.3.
- Gdybyś miał napisać książkę, o czym ona by była?
POMYSŁOWOŚĆ
- Gdybyś miał otworzyć fabrykę, co ona by produkowała?
- Gdybyś stanął twarzą twarz z Bogiem, o co byś Go zapytał? I.4.
ZDROWY
- Co byś chciał, żeby napisano o Tobie w encyklopedii? ROZSĄDEK
- Co byś chciał, żeby powiedzieli o Tobie bliscy w mowie na Twoim
pogrzebie?
MYŚLENIE
Rozwinięcie samoświadomości doprowadzi Cię do określenia
swojej misji. O misji opowiemy nieco więcej przy omawianiu
filaru Współpracy (ponieważ nie ma misji bez innych ludzi).
I.1.
SAMO-
ŚWIADOMOŚĆ
Zwróć uwagę, że wszystko, co tutaj powiedzieliśmy może
dotyczyć Ciebie osobiście, ale też organizacji, w której I.2.
żyjesz i pracujesz.
WIZJA I PLAN
Prawie wszyscy ludzie na świecie żyją i pracują w organizacjach,

co w skrócie oznacza, że z innymi ludźmi. I.3.
POMYSŁOWOŚĆ
Pod pojęciem organizacji będziemy rozumieli zarówno

rodzinę, klasę, firmę, stowarzyszenie, urząd, zorganizowaną I.4.
społeczność, partię, państwo, czy organizację ZDROWY
ROZSĄDEK
międzynarodową.
MYŚLENIE
Jeśli w jakikolwiek sposób masz wpływ na swoją organizację: jeśli
jesteś rodzicem, zarządzającym, liderem, nauczycielem,
przywódcą, to wszystkie opisane tutaj sprawy możesz również
I.1.
SAMO-
odnosić do zarządzania swoją organizacją (rodziną, firmą, ŚWIADOMOŚĆ
społecznością).
I.2.
Możesz mówić o jej samoświadomości, o jej DLACZEGO,
WIZJA I PLAN
o jej talentach, o jej wizji, planach, celach, itp.
Pamiętaj jeszcze o jednym: nawet jeśli jesteś najniżej I.3.

postawionym pracownikiem swojej organizacji lub POMYSŁOWOŚĆ
najmłodszym dzieckiem w rodzinie MASZ WPŁYW na kształt
tej organizacji i swojego miejsca w niej.
I.4.
ZDROWY
Nie oznacza to, że możesz wszystko, ale możesz coś, a ROZSĄDEK
to już więcej niż nic. Pamiętaj o tym przechodząc
kolejne części kursu.
MYŚLENIE
Zebranie i uporządkowanie wiedzy o samym sobie to
pierwszy krok do skutecznego działania. Prowadzi nas do I.1.
odpowiedzi na pytanie: Kim jestem? SAMO-
ŚWIADOMOŚĆ
Szczera i adekwatna odpowiedź na to pytanie nie tylko

wyznacza kierunek naszych działań, ale daje nam
I.2.
WIZJA I PLAN
prawdziwą motywację do stawania się tym, kim jesteśmy.
To dotyczy zarówno Ciebie, jak i Twojej

I.3.
organizacji (rodziny, firmy, społeczności). POMYSŁOWOŚĆ
Znalezienie odpowiedzi na to pytanie jest
bardzo ważne i jeśli nie zadasz sobie trudu, żeby I.4.
na nie odpowiedzieć, a zaczniesz działać, to ZDROWY
uważaj, bo możesz zabłądzić. To jak poruszanie ROZSĄDEK
się po ciemnym lesie bez mapy, kompasu, a co
najważniejsze celu, do którego chce się dojść.
MYŚLENIE
Jak pracować nad wadami?
I.1.
SAMO-
ŚWIADOMOŚĆ
Z naszymi wadami czasami może być trochę jak
z pięknie zastawionym stołem. Piękna zastawa
i wykwintne dania, to nasze talenty, na których
I.2.
powinniśmy się koncentrować, ale nic z nich nie WIZJA I PLAN
będzie, jeśli stół stoi na zniszczonych nogach
naszych wad. Trzeba naprawić nogę, żeby
cieszyć się posiłkiem. I.3.
POMYSŁOWOŚĆ
I.4.
ZDROWY
ROZSĄDEK
MYŚLENIE
Z pracą nad wadami, jest trochę tak, jak z pracą nad nawykami, I.1.
ponieważ wady, to nic innego jak pewnego rodzaju skłonność, która SAMO-
ŚWIADOMOŚĆ
sprawia, że wykonujemy niepożądane zachowania.
I.2.
Ta skłonność, czyli wada, sprawia, że jest nam łatwiej WIZJA I PLAN
wykonywać to niepożądane zachowanie – podobnie jest
z nawykiem – sprawia on, że jest nam łatwiej wykonywać
dane zachowanie, jest ono w pewnym sensie I.3.
automatyczne. POMYSŁOWOŚĆ
O kształtowaniu nawyków i pozbywaniu się tych niepotrzebnych

mówimy w części IV.3. kursu, tutaj chcę pokazać tylko jedną prostą
I.4.
ZDROWY
metodę walki z własnymi wadami… ROZSĄDEK
MYŚLENIE
… jaką jest Arkusz Rozwoju (jeśli chcesz możesz go zatytułować:
Arkusz Pracy Nad Sobą, albo Arkusz Budowania Filarów
Skuteczności, jeśli chcesz wpisywać do niego treści z poszczególnych I.1.
części tego kursu). Jak go używać: SAMO-
ŚWIADOMOŚĆ
1) W arkuszu wypisujemy najlepiej jeden cel naszego
rozwoju, czyli np. pozbycie się wady, choć lepiej cel ten I.2.
sfomułować pozytywnie i ująć go w małych krokach.
WIZJA I PLAN
Zamiast pisać: Napisz:

Nie będę denerwować się Będę z uśmiechem reagować
I.3.
na szefa w pracy. na mojego szefa. POMYSŁOWOŚĆ
Nie będę palić papierosów. Będę palić tylko dwa papierosy

I.4.
ZDROWY
dziennie. ROZSĄDEK
(Jak to osiągniesz, to dopiero wtedy
postawisz sobie cel: Będę palił zero
papierosów dziennie).
MYŚLENIE
2) Następnie w arkuszu wpisujemy również małą, codzienną
czynność, która doprowadzi nas do tego celu, np.:
I.1.
- uśmiechnę się codziennie do szefa SAMO-
ŚWIADOMOŚĆ
- codziennie wypalę jeden papieros mniej
- codziennie nauczę się 5 obcych słówek I.2.
- co tydzień pójdę na basen WIZJA I PLAN
- co miesiąc odwiedzę mamę
I.3.
3) Najważniejszym elementem korzystania z arkusza jest to, że POMYSŁOWOŚĆ
regularnie - zgodnie z przyjętą częstotliwością wykonywania małych
kroków – zaznaczasz ich wykonywanie. Jeśli coś idzie nie tak:
zastanów się dlaczego tak jest i może jeszcze zmniejsz zakres I.4.
ZDROWY
pojedynczego działania:
ROZSĄDEK
O wiele skuteczniej jest np. uczyć się codziennie 1 nowego
słówka lub robić 1 ćwiczenie, niż nie robić nic z planowanych 5.
MYŚLENIE
CZY WIESZ, ŻE…?
Choć praca nad swoimi zaletami (rozwijaniem talentów) powinna być priorytetem,
nie można zapominać o pracy nad wadami. Takie podejście było podstawą I.1.
edukacji i wychowania już od starożytności (tzw. edukacja klasyczna). SAMO-
ŚWIADOMOŚĆ
Światowej sławy specjalista od zarządzania Stephen Covey w wstępie do swojej
bestsellerowej książki 7 Nawyków Skutecznego Działania pisze o tym, że
nowoczesna edukacja jakby o tym zapomina akcentując tylko płytko rozumianą
pracę nad osobowością (tzw. rozwój osobisty, osiąganie sukcesów, techniki, triki,
I.2.
lifehacki, manipulacja, itp.), a zapominając o głębokiej pracy nad charakterem WIZJA I PLAN
(pracy nad sobą dotykającej wszystkich sfer człowieka, kształtowanie cnót
i walka z wadami).
Osobiście nie podobają mi się określenia typu „rozwój osobisty” albo I.3.
„samorealizacja” (to z kolei zaczerpnięte z psychologii humanistycznej), ponieważ
POMYSŁOWOŚĆ
zbyt akcentuje rozwój dla samego rozwoju, z dużym akcentem na „Ja” („osobisty”,
„samo-”), jakby w oderwaniu od „My”. Człowiek jest szczęśliwy tylko wtedy, kiedy
rozwija się po to, żeby służyć większym celom, niż on sam. I właśnie po to
odkrywamy i wykorzystujemy swoje talenty oraz pozbywamy się wad. Z tego też I.4.
powodu o wiele bardziej przemawiają do mnie określenia: „praca nad sobą” lub ZDROWY
„praca nad charakterem”, ponieważ akcentują one również wysiłek niezbędny do ROZSĄDEK
prawdziwego rozwoju.
Źródło: Covey S. (1996). 7 nawyków skutecznego działania. Warszawa: Medium.
MYŚLENIE
I.1.
Myślenie
SAMO-
ŚWIADOMOŚĆ
I.2.
WIZJA I PLAN
I.3.
Wizja i plan
POMYSŁOWOŚĆ
I.4.
ZDROWY
ROZSĄDEK
MYŚLENIE
Wizja i plan I.1.
SAMO-
ŚWIADOMOŚĆ

WIZJA I PLAN
- Dlaczego posiadanie wizji jest takie ważne
- Dlaczego warto i jak rozróżniać marzenia od zachcianek I.3.

- Jakie zagrożenia niesie za sobą nadmierna wizualizacja POMYSŁOWOŚĆ
- Dlaczego warto i jak planować swoje działania

I.4.
- Co to znaczy zaczynać od najważniejszego i jak to robić ZDROWY
ROZSĄDEK
- Jak mądrze planować finanse
MYŚLENIE
Wizja
Samoświadomość będzie nam potrzebna do kolejnego
I.1.
SAMO-
kroku skutecznego działania, czyli do określenia wizji. ŚWIADOMOŚĆ
Można by powiedzieć, że wizja, to jakby stan końcowy

I.2.
WIZJA I PLAN
naszego działania, ale nie do końca. Wizja to bardziej
kierunek.
I.3.
Oczywiście kierunek może być związany z jakimś stanem POMYSŁOWOŚĆ
końcowym, ale nie zawsze tak, jest, ponieważ wiele
z naszych działań podejmujemy z myślą o ich robieniu,
a nie zrobieniu (jak np. bycie dobrym człowiekiem, czy
I.4.
ZDROWY
prowadzenie firmy). ROZSĄDEK
MYŚLENIE
Lubimy sprawy zamknięte i czujemy pewien dyskomfort, kiedy
I.1.
SAMO-
sprawy są niedomknięte, kiedy mamy coś do zrobienia. Nasz ŚWIADOMOŚĆ
mózg nie chce tej sprawy jakby wypuścić i ciągle o tym myślimy.
Nasz układ poznawczy działa tak w ten sposób, chroniąc nas
przed zapomnieniem tego co uważamy za ważne. I.2.
WIZJA I PLAN
W związku z tym opisano takie zjawiska, jak to, że lepiej

pamiętamy zadania niedokończone (tzw. Efekt Zeigarnik) oraz I.3.
mamy tendencję do powracania do rozpoczętych czynności POMYSŁOWOŚĆ
(Efekt Owsiankiny). Co ciekawe to zjawisko wpisane jest nawet
w naszą biologię, ponieważ małpy również lubią dokańczać
rzeczy, które rozpoczęły. I.4.
ZDROWY
ROZSĄDEK
MYŚLENIE
CZY WIESZ, ŻE…? I.1.
SAMO-
Efekt Zeigarnik – polega na tym, że lepiej pamiętamy zadania, które ŚWIADOMOŚĆ
zostały przerwane i jakby niedokończone, dlatego lubimy dokańczać,
„zamykać” sprawy, np. kelner lepiej pamięta zmówienia jeszcze nie
opłacone niż te opłacone (nazwa pochodzi od nazwiska rosyjskiej
I.2.
psycholog Blumy Zeigarnik, która opisała go już w 1927 roku) WIZJA I PLAN
Efekt Owsiankiny – zjawisko polegające na tym, że mamy tendencję do

powracania do niedokończonych zadań, np. kiedy ktoś nam przerwie, I.3.
po prostu lubimy dokańczać sprawy i jakby „uwalniać” od nich umysł POMYSŁOWOŚĆ
(nazwa efektu również pochodzi od nazwiska rosyjskiej psycholog Marii
Rickers-Ovsiankina, która opisała go w roku 1928)
I.4.
ZDROWY
ROZSĄDEK
MYŚLENIE
Dlatego ważne jest sobie odpowiedzieć na pytanie, jaką mamy
wizję i do czego dążymy. I.1.
SAMO-
ŚWIADOMOŚĆ
Najważniejsze jest to, żebyś wiedział o co Ci konkretnie chodzi.
Po prostu spytaj się siebie DLACZEGO? robisz to co robisz,
a będzie Ci łatwiej określić wizję tego, co chcesz osiągnąć.
I.2.
WIZJA I PLAN
Drugi nawyk skutecznego działania Stephena Coveya to

Zaczynaj z wizją końca i nie chodzi tu o jakiś ściśle określony cel,
I.3.
POMYSŁOWOŚĆ
ujęty w czasie i liczbach. Chodzi o to, żebyś wiedział, czy
wycinając drogę przez dżunglę, idziesz w dobrym kierunku.
Dlatego czasami w czasie działania warto wejść na drabinę I.4.
i sponad drzew odpowiedzieć sobie na pytanie: czy idę w ZDROWY
dobrym kierunku? ROZSĄDEK

MYŚLENIE
Takie podejście do tematu ma bardzo duże znaczenie dla
Twojej motywacji. Pytając siebie DLACZEGO? przypominasz
sobie swoje motywy i wartości, a te są mega ważne, jeśli chodzi
I.1.
SAMO-
o motywację. ŚWIADOMOŚĆ
I.2.
– chcę po prostu oddać pracę – naprawdę interesuje mnie ten
magisterską, żeby skończyć
CZY temat i chcę go dokładnie
studia rozwinąć WIZJA I PLAN
– chcę skończyć ten projekt – naprawdę podoba mi się to,
CZY
w pracy, ponieważ szef ciągle
mi o nim gada
co robi nasza firma, i chcę, żeby
robiła to jak najlepiej I.3.
POMYSŁOWOŚĆ
– chcę się uczyć angielskiego, – chcę potrafić komunikować się
bo tak wypada i wszyscy moi CZY z Brytyjczykami i Amerykanami
znajomi tak robią I.4.
– chcę kupić sportowe coupé, – potrzebuję rodzinnego ZDROWY
żeby sąsiad zazdrościł CZY samochodu z możliwością ROZSĄDEK
przewiezienia psa
MYŚLENIE
CZY WIESZ, ŻE…?
Richard Ryan i Edward Deci (2000), obecnie chyba najbardziej wpływowi

I.1.
badacze motywacji, wyżej wymienione dwie grupy celów nazwali SAMO-
ŚWIADOMOŚĆ
odpowiednio celami zewnętrznymi (extrinsic goals, np. wygląd
zewnętrzny, opinia innych) oraz celami wewnętrznymi (intrinsic goals, np.
zdrowie, zainteresowanie). I.2.
WIZJA I PLAN
Badania pokazują, że stawianie sobie celów o charakterze wewnętrznym
wiąże się z większą autonomią, lepszą realizacją tych celów, wkładaniem
większego wysiłku (Vansteenkiste, Simons, Lens, Sheldon i Deci, 2004),
a w związku z tym z większym zadowoleniem z życia, niż stawianie sobie I.3.
celów o charakterze zewnętrznym. POMYSŁOWOŚĆ
Źródło: Ryan R.M., Deci E.L. (2000). Self-determination theory and the facilitation of intrinsic motivation, social
development, and well-being. American Psychologist. Nr 55(1). s. 68-78. I.4.
ZDROWY
Vansteenkiste M., Simons J., Lens W., Sheldon K., Deci E. (2004) Motivating learning, performance, and
persistence: the synergistic effects of intrinsic goal contents and autonomy-supportive contexts. J Pers Soc ROZSĄDEK
Psychol. Sierpień 87(2). s. 246-60.
MYŚLENIE
Kiedy odpowiesz sobie na pytanie DLACZEGO? coś robisz,
odpowiedź na pytanie o Twoją wizję będzie dla Ciebie banalnie I.1.
prosta: kiedy osiągniesz właśnie to DLACZEGO?. SAMO-
ŚWIADOMOŚĆ
Oczywiście może się okazać, że Twoje DLACZEGO?, nigdy nie I.2.

zostanie osiągnięte, ponieważ ono jedynie wyznacza kierunek, WIZJA I PLAN
a nie jest stanem do osiągnięcia.
Może tak być, ale kiedy wiesz czego chcesz, wiesz również co Ci
I.3.
jest do tego potrzebne, a przez to określanie zakończeń POMYSŁOWOŚĆ
poszczególnych działań, które prowadzą Cię w obranym przez
Ciebie kierunku, jest o wiele łatwiejsze. I.4.
ZDROWY
ROZSĄDEK
MYŚLENIE
Tak więc, najpierw zastanów się DLACZEGO? robisz to co robisz,
a następnie spisz wizję, czego chcesz, np.:
I.1.
SAMO-
ŚWIADOMOŚĆ
- moja praca magisterska ma rozwijać moje zainteresowania sztuką
XX wieku, ma mieć minimum 90 stron, 3 rozdziały i być napisana
językiem łatwym do czytania, bo być może wydam ją kiedyś jako
I.2.
WIZJA I PLAN
książkę
- wydarzenie, nad którym pracuje ma trafiać do osób w wieku 20-30
lat, z dużych miast, interesujących się zarządzaniem czasem (czy I.3.
tam jako kto woli sobą w czasie) i ma ich zainspirować do pracy nad POMYSŁOWOŚĆ
sobą
- chcę schudnąć na tyle, żebym mieściła się w moje ulubione zielone I.4.
spodnie ZDROWY
ROZSĄDEK
MYŚLENIE
a może Tobie chodzi tak naprawdę o to: I.1.
SAMO-
ŚWIADOMOŚĆ
- chcę odwalić tę pracę magisterską tylko dlatego, żeby rodzicie się
nie czepiali, że nie skończyłem studiów, musi mieć więc tylko 80 stron
- wydarzenie, nad którym pracuje ma mówić coś o czasie, bo nasza
I.2.
WIZJA I PLAN
firma sprzedaje zegarki i szef twierdzi, że coś na tym sprzedamy,
chcę więc, żeby o nim dowiedziało się minimum 200 osób
- chcę schudnąć, bo koleżanki się ze mnie śmieją, tak więc 3 kg I.3.
wystarczy (bo już wszystkim mogę się pochwalić, że schudłam) POMYSŁOWOŚĆ
I.4.
ZDROWY
ROZSĄDEK
MYŚLENIE
Kiedy zastanawiamy się nad tym, czego naprawdę
chcesz warto przytoczyć bardzo ciekawe rozróżnienie
na marzenia i zachcianki.
I.1.
SAMO-
ŚWIADOMOŚĆ
To co NAPRAWDĘ chcemy, to nasze marzenia, pragnienia,

długofalowe plany i cele, natomiast to co chcemy to nasze I.2.
zachcianki, potrzeby chwili, utrudniacze, ale też w jakiś sposób WIZJA I PLAN
dla nas atrakcyjne. Pokażę to na przykładzie:
I.3.
POMYSŁOWOŚĆ
I.4.
ZDROWY
ROZSĄDEK
MYŚLENIE
MARZENIA ZACHCIANKI I.1.
SAMO-
to czego NAPRAWDĘ chcesz to czego chcesz ŚWIADOMOŚĆ
dotyczą raczej przyszłości dotyczą raczej teraźniejszości
I.2.
WIZJA I PLAN
Wysportowana sylwetka Zjedzenie pączka
I.3.
Skończenie studiów Pójście na dzisiejszą imprezę
POMYSŁOWOŚĆ
Skończenie projektu w pracy Sprawdzenie Facebooka I.4.

ZDROWY
ROZSĄDEK
Bycie w porządku z własnym Zrobienie małego przekrętu,
sumieniem o którym i tak nikt się nie dowie
MYŚLENIE
W tym rozróżnieniu możemy również ulokować dylematy moralne.
Przecież generalnie chcesz być dobrym człowiekiem, ale czasami I.1.
pod wpływem chwili, chęci zysku, ale też może strachu, SAMO-
ŚWIADOMOŚĆ
podejmujesz decyzję, dotyczącą zachowania wbrew sumieniu.
I.2.
To oczywiście bardzo proste i oczywiste przykłady, ale WIZJA I PLAN
chciałem pokazać, że czasami do to chcemy troszkę się
rozjeżdża z tym, co NAPRAWDĘ chcemy.
I.3.
POMYSŁOWOŚĆ
I.4.
ZDROWY
ROZSĄDEK
MYŚLENIE
Od Twojej wizji tego, co naprawdę chcesz, zależy jaki kształt
mają przyjąć Twoje działania. Niezależnie od tego, jakie I.1.
motywacje i jakie DLACZEGO? stoi za tą sprawą, koniecznie to SAMO-
ŚWIADOMOŚĆ
spisz.
Spisanie jest bardzo ważne. Jeśli tego nie zrobisz, Twój mózg
I.2.
WIZJA I PLAN
będzie cały czas przetwarzał informację dotyczące tego
zadania, czyli po prostu będziesz cały czas o tym myślał,
a przez to będzie Ci się trudniej skupić na realizacji. I.3.
POMYSŁOWOŚĆ
Spisz to nawet w prostych punktach, nawet w formie obrazków,

lub mapy myśli, ale unikaj wizualizacji, czyli wyobrażania sobie ze I.4.
zbytnim wczuwaniem się. ZDROWY
ROZSĄDEK
MYŚLENIE
Dlaczego unikać nadmiernej wizualizacji?
Kiedy opracowujesz swoją wizję, oczywiście możesz sobie
I.1.
SAMO-
wyobrażać, jak to nad czym pracujesz będzie wyglądało (no bo ŚWIADOMOŚĆ
przecież po to mamy wyobraźnię i marzenia), ale unikaj czegoś
takiego jak wciągające wizualizowanie sobie swojego celu, np.
wyobrażania sobie, że już jadę swoim nowym kupionym I.2.
samochodem. WIZJA I PLAN
To bardzo niebezpieczne, ponieważ obniża naszą motywację

(a niby się wydaje, że będzie podwyższać): kiedy wyobrażasz I.3.
sobie, że już jedziesz tym samochodem lub jakiś inny efekt POMYSŁOWOŚĆ
Twoich działań, to nasz umysł skonstruowany jest tak, że
„przeżywa” emocje związane z wyobrażanym stanem, czyli np.
jazdą nowym samochodem, a przez to czujemy się lepiej, I.4.
czujemy się jakbyśmy to już osiągnęli. ZDROWY
ROZSĄDEK
No właśnie – jakbyśmy to już osiągnęli – a skoro się tak czujemy

to po co jeszcze cokolwiek robić - tak działa nasz mózg.
MYŚLENIE
Na jednym z amerykańskich uniwersytetów przeprowadzono badanie,
w którym studentów podzielono na 4 grupy: I.1.
SAMO-
1. Grupa wyobrażała sobie, że odniosła sukces na egzaminie ŚWIADOMOŚĆ
(outcome stimulation)
2. Grupa wyobrażała sobie, że uczy się do egzaminu i wkłada

I.2.
w tę naukę wysiłek (proces stimulation). WIZJA I PLAN
3. Grupa wyobrażała sobie i to i to (combined).

I.3.
POMYSŁOWOŚĆ
4. Grupa sobie nic nie wyobrażała (control).
I.4.
Jak myślisz, której grupie nauka poszła najlepiej? ZDROWY
ROZSĄDEK
Źródło: Pham L.B., Taylor S.E. (1999). From thought to action: Effects of process - versus outcome-based mental
simulations on performance. Personality and Social Psychology Bulletin, Nr 25(2), luty. s. 250-260. MYŚLENIE
Wyniki tego badania obrazuje ta grafika:
Grupa
Średni czas
spędzony na
Różnica pomiędzy czasem
planowanym
a rzeczywiście spędzonym
Średni wynik I.1.
egzaminu SAMO-
nauce na nauce
ŚWIADOMOŚĆ
I.2.
studenci wyobrażają
sobie naukę
(process stimulation)
16,07 godz. 0,96 godz. 80,60%
WIZJA I PLAN
studenci wyobrażają
sobie sukces na
11,57 godz. 5,00 godz. 72,57%
egzaminie
(outcome stimulation) I.3.
studenci wyobrażają POMYSŁOWOŚĆ
sobie naukę oraz
17,12 godz. − 1,60 godz. 77,28%
I.4.
sukces na egzaminie
(combined stimulation)
studenci nic sobie ZDROWY

nie wyobrażają
(grupa kontrolna)
14,50 godz. 4,59 godz. 77,68% ROZSĄDEK
Źródło: Pham L.B., Taylor S.E. (1999). From thought to action: Effects of process - versus outcome-based mental
simulations on performance. Personality and Social Psychology Bulletin, Nr 25(2), luty. s. 250-260. MYŚLENIE
Najlepiej poszło studentom, którzy wyobrażali sobie, że się uczą,
I.1.
SAMO-
a najgorzej tym, którzy wizualizowali sobie swój sukces. ŚWIADOMOŚĆ
I.2.
WIZJA I PLAN
CZY WIESZ, ŻE…?
Mój bardzo dobry znajomy, doktor psychologii i pracownik naukowy, pół

I.3.
żartem pół serio mawia: po co mam jeździć na wakacje, jak mogę to POMYSŁOWOŚĆ
sobie wyobrazić.
I.4.
ZDROWY
ROZSĄDEK
MYŚLENIE
Oczywiście wizualizowanie sobie stanu końcowego działań może być
pomocne, ale moim zdaniem tylko w dwóch przypadkach:
I.1.
SAMO-
ŚWIADOMOŚĆ
1. Kiedy chcesz podjąć ważną życiową decyzję (np. o wyborze
zawodu lub przeprowadzce) – wtedy możesz wykorzystać I.2.
wizualizowanie sobie stanów końcowych w poszukiwaniu
WIZJA I PLAN
odpowiedzi na pytanie: „jak się będę z tym czuł”, jeśli to co sobie
wyobrażasz będzie wzbudzało w tobie przyjemne uczucia, to wiesz,
że warto iść w tę stronę, a jeśli nie, to wiesz, że nie (np. jeśli myślisz
o zawodzie lekarza to wyobraź sobie siebie dokonującego sekcji
I.3.
POMYSŁOWOŚĆ
zwłok – jak się z tym czujesz? czy dalej chcesz być lekarzem?)
I.4.
ZDROWY
ROZSĄDEK
MYŚLENIE
2. Kiedy chcesz dobrze zaplanować jakieś konkretne dzieło, nad
którym pracujesz, np. dom, robota, książkę, regał. Szczegółowe
wyobrażanie sobie tego obiektu może Ci pomóc lepiej go
I.1.
SAMO-
zaplanować tak, żeby spełniał swoje funkcje (ale nie wyobrażaj ŚWIADOMOŚĆ
sobie: „fajnie było by mieć dom”, tylko kiedy już podejmujesz
decyzje, że go budujesz wyobraź sobie, co chcesz, żeby tam było,
jakie pomieszczenia, jakie drzwi, jakie sprzęty, w których miejscach,
I.2.
WIZJA I PLAN
itp.).
W innych przypadkach wystrzegaj się jak możesz wizualizowania sobie I.3.

sukcesów, bo niestety to będzie Cię odciągać do celu, a nie do niego POMYSŁOWOŚĆ
przybliżać. O wiele lepiej jest wizualizować sobie działania, które mają
nas prowadzić do realizacji naszej wizji, czyli tak w skrócie PLAN.
I.4.
ZDROWY
Jeśli interesują Cię badania na temat związku wyobraźni ROZSĄDEK
z zachowaniem zapraszam do lektury tego wpisu:
https://jakdzialacskutecznie.pl/sciema-bezmyslnej-wizualizacji
MYŚLENIE
Kiedy już wiemy, czego naprawdę chcemy i skonstruowaliśmy wizję
naszego działania, przystępujemy do procesu planowania. Proces
I.1.
SAMO-
ten najłatwiej uporządkować opisując 3 rodzaje celów oraz ŚWIADOMOŚĆ
związanych z nimi planów:
I.2.
WIZJA I PLAN
1. Cele i plany strategiczne
I.3.
2. Cele i plany taktyczne POMYSŁOWOŚĆ
3. Cele i plany operacyjne I.4.

ZDROWY
ROZSĄDEK
MYŚLENIE
1. Cele i plany strategiczne
I.1.
SAMO-
Cele strategiczne to cele długodystansowe. Można je stawiać na
ŚWIADOMOŚĆ
dłużej niż rok. Powinny one wynikać bezpośrednio z Twojej wizji
siebie lub wizji biznesu, który prowadzisz.
I.2.
WIZJA I PLAN
Cele strategiczne, to inaczej takie kroki milowe
realizowane w drodze do realizacji Twojej wizji.
I.3.
POMYSŁOWOŚĆ
Do planowania tego rodzaju celów nie musisz mieć jakiegoś
specjalnego narzędzia, ale koniecznie spisz je z datą spisania
i wracaj do tego co jakieś 6 miesięcy i nie rzadziej niż co rok. I.4.
ZDROWY
ROZSĄDEK
MYŚLENIE
2. Cele i plany taktyczne
Cele taktyczne to takie cele, które mają Cię zaprowadzić do
I.1.
SAMO-
realizacji celów strategicznych. ŚWIADOMOŚĆ
Żeby osiągać tego I.2.

rodzaju cele warto WIZJA I PLAN
przygotować sobie
plan taktyczny, czyli
w gruncie rzeczy I.3.
prostą tabelkę
POMYSŁOWOŚĆ
z trzema, no może
czterema kolumnami
(możesz dodać piątą I.4.
kolumnę na uwagi): ZDROWY
ROZSĄDEK
MYŚLENIE
W tej kolumnie określasz zadania główne, czyli tematy, które
musisz zrealizować, żeby dojść do celu, jeśli nie masz czasu
to wypełnij przynajmniej ją. I.1.
SAMO-
W kolumnie drugiej ŚWIADOMOŚĆ
wpisujesz czynności.
I.2.
WIZJA I PLAN
Jeśli pracujesz
z zespołem, w tej
kolumnie możesz
podzielić zadania.
I.3.
POMYSŁOWOŚĆ
W tej kolumnie
wpisujesz informacje
takie jak: planowany I.4.
termin, kogo możesz ZDROWY
poprosić o pomoc, ROZSĄDEK
swoje notatki i myśli.
MYŚLENIE
Może Ci się wydawać, że takie proste narzędzie wcale nie pomoże
I.1.
SAMO-
w Twoim działaniu. A może myślisz sobie: przecież jestem w stanie to ŚWIADOMOŚĆ
wszystko zapamiętać.
I.2.
Chcę Cię jednak przekonać, że pomimo tego, warto WIZJA I PLAN
spisywać plany i, że z planem po prostu jesteś skuteczniejszy.
I.3.
POMYSŁOWOŚĆ
I.4.
ZDROWY
ROZSĄDEK
MYŚLENIE
Dlaczego warto spisywać plany:
1. Spisanie planu nadaje wizji wymiar realności (wyobraź sobie, że masz do
realizacji taki projekt: Wyjazd na kilkumiesięczny wolontariat na Filipiny - coś
I.1.
SAMO-
takiego na początku może wydawać się mało realne, ale kiedy spiszesz ŚWIADOMOŚĆ
poszczególne sprawy, które trzeba zrealizować, tak naprawdę dojdziesz do
wniosku, że poszczególne elementy wcale nie są takie trudne: zdobycie
funduszy, zebranie informacji o Filipinach, organizacja urlopu, organizacja I.2.
transportu, itp.). WIZJA I PLAN
2. Spisanie planu nadaje zadaniom priorytety (wiemy od czego zacząć).
3. Spisanie planu organizuje czas.
4. Spisanie planu jest pewnego rodzaju zobowiązaniem, umową z samym
I.3.
sobą - to motywuje do działania. POMYSŁOWOŚĆ
5. Spisywanie uspokaja.
6. Mając spisany plan możemy na bieżąco sprawdzać postęp działań. I.4.
7. Na podstawie planu możemy realizować efektywniejszą ewaluację ZDROWY
działania (który element poszedł dobrze, który element poszedł źle. ROZSĄDEK
Jeśli masz w głowie superkomputer i potrafisz wykonać i zapamiętać

wymienione czynności, to nie musisz spisywać planu. MYŚLENIE
3. Cele operacyjne
Poważnie to brzmi, ale chodzi tutaj najzwyczajniej w świecie
I.1.
SAMO-
o sprawy, które zapisujesz na Twojej liście rzeczy do zrobienia ŚWIADOMOŚĆ
i w kalendarzu.
I.2.
Kiedy już coś zapiszesz w planie taktycznym warto WIZJA I PLAN
to przenieść na plan operacyjny, czyli zwyczajnie
wpisać do kalendarza planując sobie kiedy to
zrobisz. I.3.
POMYSŁOWOŚĆ
W swój plan operacyjny sprawy możesz wpisywać
w następujących trzech kategoriach:
- pilne
I.4.
ZDROWY
- niepilne ROZSĄDEK
- inspiracje
MYŚLENIE
Zadania operacyjce (codzienne)
I.1.
PILNE – sprawy, które chcesz zrobić w pierwszej kolejności, tutaj warto SAMO-
rankiem lub nawet poprzedniego dnia wieczorem wpisywać sprawy, ŚWIADOMOŚĆ
które chcesz zrobić danego dnia
I.2.
NIEPILNE - to sprawy, o których chcesz pamiętać, ale nie musisz ich WIZJA I PLAN
robić teraz (dziś), np. ktoś Cię poprosił o pomoc w jakiejś sprawie,
musisz coś napisać, do kogoś zadzwonić, itp.
INSPIRACJE - to bardzo ciekawa sekcja, ponieważ często w ciągu dnia

I.3.
POMYSŁOWOŚĆ
pojawiają się jakieś myśli, pomysły, ktoś Ci przesyła jakiś filmik, artykuły,
wpadnie Ci do ręki jakaś fajna książka. Spraw z tej sekcji nie musisz
realizować, ale chcesz i zrobisz to jak będziesz mógł, a nawet jeśli ich I.4.
nie wykonasz, to sam fakt ich pojawienia się może Cię do czegoś ZDROWY
zainspirować. ROZSĄDEK
MYŚLENIE
Cele operacyjne (codzienne czynności) prowadzą do osiągnięcia
celów taktycznych (realizacji zadań), a te z kolei do osiągnięcia celów
strategicznych. Wszystko to prowadzi do Twojej wizji. Wszystko, to co I.1.
robisz to Twoja misja. SAMO-
ŚWIADOMOŚĆ
I.2.
WIZJA I PLAN
I.3.
POMYSŁOWOŚĆ
I.4.
ZDROWY
ROZSĄDEK
MYŚLENIE
Czy cel ma być SMART?
Zapewne znasz bardzo popularną metodę stawiania sobie celów
I.1.
SAMO-
SMART. Zgodnie z nią, cel powinien być: ŚWIADOMOŚĆ
- Skonkretyzowany (specific)
- Mierzalny (measurable)
I.2.
WIZJA I PLAN
- Osiągalny (achievable)
- Istotny (relevant)
I.3.
- Określony w czasie (time-bound) POMYSŁOWOŚĆ
Moim zdaniem, to tak naprawdę nie ma dużego znaczenia. Nie bój

się stawiać sobie takich, które nie są SMART. Tak naprawdę to nie
I.4.
ZDROWY
ma znaczenia czy są określone w czasie, czy zawierają jakieś liczby. ROZSĄDEK
MYŚLENIE
Czy cel ma być SMART?
Cel jest sensownym celem tylko wtedy, kiedy tu i teraz (a nie kiedyś I.1.
w przyszłości i to nie ważne, czy określonej w czasie, czy nie) daje Ci SAMO-
motywację i wyznacza kierunek Twojego działania. ŚWIADOMOŚĆ
Dlatego warto stawiać sobie cele nie tylko dotyczące

czynności zakończonych, np. napisać 3 książki o
I.2.
WIZJA I PLAN
skuteczności osobistej, ale również takie, które mówią
robieniu czynności, a nie ich kończeniu: np. pisać książki
o skuteczności osobistej. I.3.
To dotyczy zwłaszcza celów strategicznych. Jeśli chodzi o cele POMYSŁOWOŚĆ
taktyczne i operacyjne powinny być one raczej stawiane w
odniesieniu do działań ukończonych. Używam tutaj słowa raczej,
bo pamiętaj, że cel jest dla Ciebie, a nie Ty dla celu i on ma Tobie
I.4.
ZDROWY
służyć, dlatego jeśli będziesz chciał postawić sobie cel ROZSĄDEK
operacyjny w formie niedokończonej czynności (np.: pisać dziś
książkę, zamiast: napisać dziś 1000 słów jak Jack London), to tak
po prostu zrób. MYŚLENIE
Jeszcze raz o misji
Właśnie takie cele dotyczące „robienia”, a nie „zrobienia” powinny I.1.
składać się na Twoją osobistą misję i misję Twojej organizacji. Na SAMO-
przykład: ŚWIADOMOŚĆ
- bycie dobrym człowiekiem I.2.

WIZJA I PLAN
- odkrywanie w ludziach talentów
- pomaganie ludziom w osiąganiu ich życiowych celów
- prowadzenie ludzi do Boga
I.3.
POMYSŁOWOŚĆ
- dostarczanie usług na najwyższym poziomie jakości
- zmienianie świata poprzez uczenie ludzi o tym, jak mają uczyć I.4.
innych skuteczności opartej na zasadach ZDROWY
ROZSĄDEK
- bycie mega inspirującym nauczycielem
MYŚLENIE
Zaczynaj od najważniejszego!
I.1.
SAMO-
Jeszcze jedna ważna zasada niezbędna w skutecznym planowaniu ŚWIADOMOŚĆ
i działaniu: Zaczynaj od najważniejszego!
I.2.
WIZJA I PLAN
Pamiętaj, nie ma dwóch spraw o takim
samym priorytecie ważności. I.3.
POMYSŁOWOŚĆ
Co to konkretnie oznacza…
I.4.
ZDROWY
ROZSĄDEK
MYŚLENIE
Zaczynaj od najważniejszego!
Co to konkretnie oznacza?
I.1.
SAMO-
ŚWIADOMOŚĆ
1. Kiedy planujesz szeroko swoje działania i zastanawiasz się nad
swoimi celami (lub celami swojej organizacji), zaczynaj od
tego, co jest dla Ciebie najważniejsze I.2.
WIZJA I PLAN
2. Pamiętaj, że pilne to nie znaczy ważne
3. Zadaj sobie pytanie o kluczowe elementy I.3.

4. Zaczynaj dzień od najważniejszego POMYSŁOWOŚĆ
5. A może zrób coś przed śniadaniem?

I.4.
ZDROWY
ROZSĄDEK
MYŚLENIE
1. Co jest dla Ciebie najważniejsze?
I.1.
Jak już zauważyłeś nadać celom pewną strukturę, to znaczy SAMO-
po prostu je pogrupować. Na poprzednich planszach ŚWIADOMOŚĆ
przedstawiłem Ci pogrupowanie ich według klucza
rozłożenia w czasie (czyli perspektywy czasowej). Teraz chcę I.2.
przedstawić inne pogrupowanie: według treści.
WIZJA I PLAN
Co jest ważne zarówno kryterium rozłożenia w czasie,

jak i kryterium treści powiązane jest z ważnością celów. I.3.
Tak jak cele o dłuższej perspektywie czasowej (czyli POMYSŁOWOŚĆ
właśnie cele strategiczne) są ważniejsze od celów
o krótszej perspektywie (pamiętaj: pilne nie znaczy
ważne), tak różne treści celów też mówią o ich
I.4.
ZDROWY
ważności. ROZSĄDEK
MYŚLENIE
Warto postawić sobie i swojej organizacji cele dotyczące
następujących 4 kategorii treściowych, rozpoczynając od I.1.
najważniejszej, a kończąc na najmniej ważnej: SAMO-
ŚWIADOMOŚĆ
- Cele duchowe I.2.

WIZJA I PLAN
- Cele społeczne (relacje) I.3.

- Cele dotyczące rozwoju POMYSŁOWOŚĆ
I.4.
- Cele finansowe ZDROWY
ROZSĄDEK
MYŚLENIE
Cele duchowe
Ta kategoria celów odnosi się wprost do postrzeganego przez I.1.
Ciebie sensu Twojego życia, do wyznawanych przez Ciebie SAMO-
ŚWIADOMOŚĆ
wartości, do tego co jest w Twoim życiu najważniejsze. Do
Twojego osobistego DLACZEGO?
I.2.
Niezależnie od Twojego światopoglądu, religii i w ogóle wizji WIZJA I PLAN
świata na pewno masz sprawy, które są dla Ciebie ważne.
I.3.
Zwróć uwagę, że nawet jeśli masz maksymalnie materialistyczną POMYSŁOWOŚĆ
wizję świata i uważasz, że świadomość to tylko po prostu dobrze
zorganizowana materia, to i tak masz w sercu jakieś wartości,
które są dla Ciebie zwyczajnie ważne, jak, np. miłość do I.4.
bliskich, poczucie sprawiedliwości społecznej, czy szacunek do ZDROWY
ROZSĄDEK
dobrych ludzi.
MYŚLENIE
Nie jest sensowne postrzeganie swojej żony/męża w charakterze
zbioru dobrze zorganizowanych atomów, bo to bynajmniej nie
I.1.
SAMO-
prowadzi do dobrej relacji małżeńskiej. ŚWIADOMOŚĆ
Dlatego warto stawiać sobie w pierwszej kolejności właśnie I.2.

cele dotyczące Twoich wartości, tego co jest dla Ciebie WIZJA I PLAN
najważniejsze, tego co wykracza poza postrzegany
(materialny) świat: bycie dobrym, budowanie relacji z Bogiem,
dążenie do sprawiedliwości. I.3.
POMYSŁOWOŚĆ
I.4.
ZDROWY
ROZSĄDEK
MYŚLENIE
Cele społeczne (dotyczące relacji)
Druga grupa celów to sprawy dotyczące Twoich relacji z innymi.
I.1.
SAMO-
Tutaj zapisujesz sobie jak chcesz, żeby wyglądała Twoja rodzina, ŚWIADOMOŚĆ
wychowanie Twoich dzieci, relacje z przyjaciółmi.
I.2.
W tej kategorii zapisz również cele zawodowe, ponieważ tak WIZJA I PLAN
naprawdę każda praca (i każdy biznes), którą wykonujesz ma
sens tylko i wyłącznie, kiedy robisz ja na rzecz innych ludzi
(ponieważ w innym przypadku nikt Ci po prostu za nią nie I.3.
zapłaci, no nie?). POMYSŁOWOŚĆ
I.4.
ZDROWY
ROZSĄDEK
MYŚLENIE
Cele dotyczące rozwoju
Rozwój dla samego rozwoju to ślepa uliczka. Rozwój osobisty
I.1.
SAMO-
powinien prowadzić do realizacji celów z tych dwóch ŚWIADOMOŚĆ
wymienionych wcześniej kategorii. Jeśli stawiasz sobie cel
uczenia się jakiegoś języka obcego, to rób to z myślą o jakimś
celu z kategorii tych związanych z wartościami lub relacjami.
I.2.
WIZJA I PLAN
W tej kategorii warto wprowadzić sobie jeszcze taki podział (4R):

R1. Rozwój duchowy – rozwijanie się w kierunku swoich wartości, np. I.3.
bycie bliżej Boga, itp.
POMYSŁOWOŚĆ
R2. Rozwój psychiczny - praca nad charakterem, emocjami i nawykami,
np. ranne wstawanie, itp.
I.4.
R3. Rozwój intelektualny - zdobywanie nowej wiedzy i nowych ZDROWY
umiejętności, np. uczenie się języków obcych ROZSĄDEK
R4. Rozwój fizyczny - dbanie o zdrowie i kondycję fizyczną
MYŚLENIE
Cele finansowe
Wreszcie ostatnia grupa celów to cele związane z tym co
I.1.
SAMO-
posiadasz, w sensie Twojego majątku. Moim zdaniem bardzo ŚWIADOMOŚĆ
ważne jest to, żeby traktować te cele jako całkowicie służebne
wobec wszystkich pozostałych.
I.2.
WIZJA I PLAN
Chcesz mieć więcej pieniędzy na nowy samochód, to
odpowiedz sobie najpierw na pytanie: „po co Ci ten
samochód?”. Jeśli będzie służył realizacji celów, które wypisałeś I.3.
sobie w trzech powyższych kategoriach, to dąż do jego
POMYSŁOWOŚĆ
zdobycia, ale jeśli chcesz mieć nowy samochód tylko dla
nowego samochodu, to weź daj spokój.
I.4.
ZDROWY
Przecież tak naprawdę każdy majątek, który nie służy ROZSĄDEK
realizacji Twoich celów to tylko kłopot i koszty.

MYŚLENIE
Cele finansowe
Stanowczo odradzam stawianie sobie celów w stylu: w tym roku
I.1.
SAMO-
zarobię 100 000 zł. Kiedy chcesz postawić sobie taki cel, zadaj ŚWIADOMOŚĆ
sobie dwa proste pytania:
I.2.
WIZJA I PLAN
- Jak chcesz to zarobić?

I.3.
POMYSŁOWOŚĆ
- Po co Ci te pieniądze? I.4.
ZDROWY
ROZSĄDEK
MYŚLENIE
Może na przykład odpowiesz sobie tak:
I.1.
SAMO-
– Jak chcesz - chcę rozwinąć moją firmę, wprowadzając ŚWIADOMOŚĆ
to zarobić? nowe produkty (wtedy może się okaże, że to
cel, z kategorii celów społecznych, bo
przecież te Twoje nowe produkty mają w
I.2.
WIZJA I PLAN
jakiś sposób służyć ludziom, no nie? przecież
nie będziesz wprowadzał produktów, które
– Po co Ci te
nikomu nie służą, bo nikt ich nie kupi),
I.3.
- a pieniądze chcę wydać na wyprawienie POMYSŁOWOŚĆ
pieniądze?
pięknego wesela dla mojej córki (a czyż to
nie jest również cel z kategorii społecznych?:
przecież chcesz żeby Twoja córka była
I.4.
ZDROWY
szczęśliwa, a wszyscy zaproszeni goście ROZSĄDEK
zadowoleni).
MYŚLENIE
Tak stawiając sobie cele finansowe i majątkowe nie popadniesz
w ślepą uliczkę zdobywania pieniędzy nie wiadomo po co, tak
jak przeklęty bogacz opisany w Ewangelii:
I.1.
SAMO-
ŚWIADOMOŚĆ
Pewnemu zamożnemu człowiekowi dobrze obrodziło

pole. I rozważał sam w sobie: Co tu począć? Nie
I.2.
mam gdzie pomieścić moich zbiorów. I rzekł: Tak WIZJA I PLAN
zrobię: zburzę moje spichlerze, a pobuduję większe
i tam zgromadzę całe zboże i moje dobra. I powiem
sobie: Masz wielkie zasoby dóbr, na długie lata I.3.
złożone; odpoczywaj, jedz, pij i używaj! Lecz Bóg rzekł POMYSŁOWOŚĆ
do niego: "Głupcze, jeszcze tej nocy zażądają twojej
duszy od ciebie; komu więc przypadnie to, coś
przygotował?”. (Łk 12, 16-20)
I.4.
ZDROWY
ROZSĄDEK
MYŚLENIE
Uwaga: pamiętaj, żeby gdzieś w Twoich celach znalazły się
również cele związane z odpoczynkiem, może na przykład: I.1.
SAMO-
ŚWIADOMOŚĆ
w celach społecznych np. wieczór z rodziną

I.2.
WIZJA I PLAN
w celach dotyczących np. niedzielne
rozwoju psychicznego popołudnia z dobrą
książką
I.3.
POMYSŁOWOŚĆ
Nie każdy nasz cel musi być I.4.

bezpośrednio związany z tzw. ZDROWY
ROZSĄDEK
„ciśnięciem na wynik”.
MYŚLENIE
Hierarcha celów jest bardzo ważna. Wtedy Twoje życie jest
ułożone, nie ranisz innych, nie traktujesz ludzi przedmiotowo,
rozwijasz się harmonijnie i to co zdobędziesz dobrze I.1.
wykorzystujesz. SAMO-
ŚWIADOMOŚĆ
Zobacz jak bardzo ludzie potrafią sobie zepsuć życie

odwracając tę hierarchię: nawet jeśli maja pieniądze, to nie I.2.
wiedzą po co żyją, maja beznadziejne relacje, rozwijają się WIZJA I PLAN
bez końca nie wiadomo po co – w skrócie: nie są szczęśliwi.
Nie polecam.
I.3.
POMYSŁOWOŚĆ
I.4.
ZDROWY
ROZSĄDEK
MYŚLENIE
2. Pilne, nie znaczy ważne
I.1.
Czasami myślimy o tym, że coś jest ważne, ponieważ jest SAMO-
pilne. Np. dzwoni telefon i masz poczucie, że musisz go ŚWIADOMOŚĆ
odebrać.
I.2.
Ale wyobraź sobie, że negocjujesz najważniejszy WIZJA I PLAN
kontrakt w Twoim życiu z największym klientem
w branży i właśnie dzwoni telefon.
I.3.
POMYSŁOWOŚĆ
Jeśli nie spodziewasz się telefonu od rodzącej żony, to
prawdopodobnie wcale nie będziesz uważał, że to jest
ważne.
I.4.
ZDROWY
ROZSĄDEK
MYŚLENIE
Być może znacie ten prosty schemat zwany Macierzą
Eisenhowera (czasami również Coveya, ponieważ została I.1.
spopularyzowana dzięki jego książce: 7 Nawyków SAMO-
Skutecznego Działania). ŚWIADOMOŚĆ
Ten amerykański wojskowy i prezydent zwracając się I.2.

do Światowej Rady Kościołów w roku 1954 zacytował WIZJA I PLAN
pewnego dyrektora szkoły (niestety nie wiadomo do
końca kogo miał na myśli):
I.3.
I have two kinds of problems, the urgent and the POMYSŁOWOŚĆ
important. The urgent are not important, and the
important are never urgent.
I.4.
ZDROWY
Źródło: ROZSĄDEK
Covey S. (1996). 7 nawyków skutecznego działania. Warszawa: Medium.
Eisenhower D (1954). Address at the Second Assembly of the World Council of Churches, Evanston, Illinois. August 19
http://www.presidency.ucsb.edu/ws/?pid=9991 [Dostęp 2018-01-21]
MYŚLENIE
Cytat ten wyraża bardzo ważną myśl: jeśli coś jest pilne, nie
koniecznie jest ważne, a sprawy ważne (albo nawet I.1.
najważniejsze) nigdy nie są pilne, ale powinny być SAMO-
systematycznie, planowo budowane. ŚWIADOMOŚĆ
I.2.
WIZJA I PLAN
Poświęć czas na zastanowienie się nad tym co w Twoim
życiu, w danym projekcie, czy w dniu dzisiejszym jest
najważniejsze. I od tego zaczynaj. Jeśli tego nie zrobisz, to
pilność spraw może przysłonić Ci ich prawdziwą ważność
I.3.
i znaczenie. POMYSŁOWOŚĆ
I.4.
Ta myśl na stale zagościła w różnych kanonach ZDROWY
i podręcznikach zarządzania czasem i bardzo ROZSĄDEK
często prezentowana jest w formie takiej macierzy:
MYŚLENIE
I.1.
SAMO-
ŚWIADOMOŚĆ
I.2.
WIZJA I PLAN
I.3.
POMYSŁOWOŚĆ
I.4.
ZDROWY
ROZSĄDEK
MYŚLENIE
3. Zadaj sobie pytanie o kluczowe elementy
I.1.
W szczególności planując realizację projektu lub rozkręcenie SAMO-
ŚWIADOMOŚĆ
biznesu. Możesz posłużyć się takimi pytaniami
pomocniczymi:
I.2.
Co jest niezbędne? WIZJA I PLAN
- wśród spraw niezbędnych co jest najważniejsze? I.3.

POMYSŁOWOŚĆ
- wśród spraw najważniejszych, które są najpilniejsze?
- wśród spraw najpilniejszych, które są najtrudniejsze? I.4.

ZDROWY
ROZSĄDEK
Tak uproszczając: Co muszę zrobić?
MYŚLENIE
Dalej:
I.1.
SAMO-
Co poza sprawami ŚWIADOMOŚĆ
niezbędnymi jest znaczące? I.2.

WIZJA I PLAN
- wśród spraw znaczących co jest najważniejsze?
- wśród spraw znaczących, które są najpilniejsze? I.3.

POMYSŁOWOŚĆ
- wśród spraw najpilniejszych, które są najtrudniejsze?
Uproszczając: Co jeszcze chcę zrobić? I.4.

ZDROWY
ROZSĄDEK
MYŚLENIE
Jeszcze dalej:
I.1.
SAMO-
Co jeszcze? ŚWIADOMOŚĆ
– co poza sprawami niezbędnymi i znaczącymi mogą byś I.2.

jeszcze sprawy, które po prostu możesz zrobić, ale które nie WIZJA I PLAN
są ani niezbędne, ani znaczące, ale może coś poprawią,
lubisz je, mogą być fajne (czyli budujące motywację
wewnętrzną) I.3.
POMYSŁOWOŚĆ
Upraszczając: Co mogę zrobić?
I.4.
ZDROWY
ROZSĄDEK
MYŚLENIE
Jak ustalać priorytety? Na schemacie wygląda to tak:
I.1.
SAMO-
KRYTERIUM KRYTERIUM 1. KRYTERIUM 2. KRYTERIUM ŚWIADOMOŚĆ
GŁÓWNE POMOCNICZE DODATKOWE DODATKOWE
1. Sprawy Pilność Trudność I.2.
Ważność WIZJA I PLAN
NIEZBĘDNE wśród spraw
wśród spraw
najważniejszych
wśród spraw
najpilniejszych
niezbędnych zaczynasz
MUSZĘ zaczynasz od zaczynasz od
I.3.
od najważniejszych
najpilniejszych najtrudniejszych
2. Sprawy Ważność Pilność Trudność

POMYSŁOWOŚĆ
ZNACZĄCE wśród spraw
wśród spraw
najważniejszych
wśród spraw
najpilniejszych
znaczących zaczynasz
CHCĘ od najważniejszych
zaczynasz od
najpilniejszych
zaczynasz od
najtrudniejszych I.4.
3. Sprawy Ważność Pilność Trudność ZDROWY
ROZSĄDEK
DODATKOWE wśród spraw
dodatkowych
wśród spraw
najważniejszych
wśród spraw
najpilniejszych
MOGĘ zaczynasz od
najważniejszych
zaczynasz od
najpilniejszych
zaczynasz od
najtrudniejszych
MYŚLENIE
Muszę to Twój priorytet. Chcę to zazwyczaj plan na czas
wolny, a mogę to coś dodatkowego, ale jak tego nie zrobisz
I.1.
SAMO-
to nic się nie stanie. Nie będziesz czuć wyrzutów sumienia jak ŚWIADOMOŚĆ
tego nie zrobisz.
I.2.
WIZJA I PLAN
Muszę odebrać dzieci z przedszkola.
I.3.
Chcę pójść z żoną na zakupy. POMYSŁOWOŚĆ
Mogę pójść z kumplami na piwo. I.4.

ZDROWY
ROZSĄDEK
MYŚLENIE
4. Zaczynaj dzień od najważniejszego
Ostatnie dwa punkty to konkretne porady dotyczące
I.1.
SAMO-
nadawania działaniom priorytetów. ŚWIADOMOŚĆ
Rano jesteś bardziej wypoczęty i Twój umysł pracuje

I.2.
sprawniej niż po południu (nawet jeśli rano nastrój może być WIZJA I PLAN
nieco obniżony, jak pokazują badania <zob. Goryńska,
Ledzińska i Zajenkowski, 2011> oczywiście pod tym
względem się różnimy, ale generalnie rano lepiej się pracuje,
I.3.
również za sprawą większej ilości światła, co ma znaczenie POMYSŁOWOŚĆ
zwłaszcza w zimie).
I.4.
ZDROWY
ROZSĄDEK
Źródło: Goryńska E., Ledzińska M., Zajenkowski M. (2011). Nastrój. Modele, geneza, funkcje.
Warszawa: Wydawnictwo UW.
MYŚLENIE
Jeśli nie za bardzo wiesz, co jest tą najważniejszą sprawą rano to I.1.
zadaj sobie inne pytania (w takiej kolejności): SAMO-
ŚWIADOMOŚĆ
1. Co jest najtrudniejsze ze spraw, które mam do

zrobienia dziś?
I.2.
WIZJA I PLAN
2. Co zajmie mi najwięcej czasu? I.3.

POMYSŁOWOŚĆ
3. Czego najbardziej nie chcę mi się robić?
I.4.
4. Co przyniesie największe korzyści? ZDROWY
ROZSĄDEK
MYŚLENIE
Prawdopodobnie, sprawy, które wymienisz odpowiadając
sobie na te pytania są właśnie tymi najważniejszymi.
I.1.
SAMO-
ŚWIADOMOŚĆ
Zwróć też uwagę, że nawet jeśli nie jest to najważniejsze, ale I.2.
zaczniesz dzień o czegoś co jest trudne, czasochłonne i WIZJA I PLAN
czego Ci się nie chce, to prawdopodobnie i tak zrobisz to
sprawniej i lepiej, zaczynając to o godz. 8:00, niż o 15:00 po
czterech kawach. I.3.
POMYSŁOWOŚĆ
I.4.
ZDROWY
ROZSĄDEK
MYŚLENIE
5. A może zrób coś przed śniadaniem?
I.1.
SAMO-
Pewnie uważasz, że śniadanie to coś ważnego. Nawet jeśli ŚWIADOMOŚĆ
rzeczywiście nie skupiasz się zbytnio na jedzeniu śniadania,
bo nie masz czas, to i tak pewnie często słyszysz, że
śniadanie to najważniejszy posiłek dziennie, bo jest on I.2.
najpełniej wykorzystywany przez organizm. WIZJA I PLAN
Może w związku z tym zastosować pewną ciekawą technikę: I.3.

zrobić coś ważnego przed śniadaniem, a później w spokoju POMYSŁOWOŚĆ
zjeść.
I.4.
ZDROWY
ROZSĄDEK
MYŚLENIE
Oczywiście czynność wykonywana przed śniadaniem nie
może być bardzo czasochłonna, tak, żeby śniadanie jeść
np. dopiero ok. godz. 14. Technikę tę trzeba też dostosować
I.1.
SAMO-
do Twojego stylu życia i pracy. Nie namawiam Cię do ŚWIADOMOŚĆ
pisania przed śniadaniem 1000 słów jak Jack London (Stone,
1997), ale może np.: I.2.
- nauczyć się 5 obcych słówek WIZJA I PLAN
- oddać się krótkiej lekturze Pisma Świętego

I.3.
- sprawdzić, kto ze znajomych ma dziś urodziny i wysłać mu POMYSŁOWOŚĆ
życzenia poprawiających poranny nastrój i Tobie i jemu
Takie działanie, czyli wiązanie czynności z już nawykowo

I.4.
ZDROWY
wykonywanymi czynnościami w ciągu dnia, to jedna ROZSĄDEK
z lepszych metod kreowania nowych nawyków.
MYŚLENIE
Źródło: Stone I. (1997). Jack London. Żeglarz na koniu. Państwowy Instytut Wydawniczy. Warszawa 1997.

Planowanie finansów
Przy okazji planowania wspomnieliśmy już nieco
I.1.
SAMO-
o pieniądzach. Są one bardzo ważnym elementem naszego ŚWIADOMOŚĆ
życia, ale jak już zauważyłeś skuteczne podchodzenie do
pieniędzy opiera się na traktowaniu ich zupełnie
narzędziowo, tak jak traktujesz każde inne narzędzie które
I.2.
WIZJA I PLAN
wykorzystujesz w swoim działaniu: długopis, komputer,
młotek, grabie…
I.3.
Jeśli zaczniesz traktować je jako cel sam w sobie, Twoje POMYSŁOWOŚĆ
działanie, może stać się nieskuteczne, bo co z tego, że
będziesz miał pieniądze, kiedy możesz nie osiągnąć tego,
co naprawdę dla Ciebie ważne?
I.4.
ZDROWY
ROZSĄDEK
MYŚLENIE
Tak w ogóle to najważniejszą sprawą dotyczącą pieniędzy,
od której powinniśmy rozpoczynać w ogóle jakiekolwiek
mówienie o pieniądzach jest to, że ludzie wymyślili je tylko
I.1.
SAMO-
w jednym celu: ŚWIADOMOŚĆ
Ludzie wymyślili pieniądze, tylko po to, żeby

I.2.
WIZJA I PLAN
skuteczniej dzielić się pracą.
Na pewno się ze mną zgodzisz, że łatwiej jest nam wymieniać

I.3.
POMYSŁOWOŚĆ
się pieniędzmi, niż np. krowami, spektaklami teatralnym, wiedzą,
samochodami, książkami i wszystkimi innymi rezultatami naszej
pracy. Oczywiście przez to, że pieniądze są ekwiwalentem I.4.
pracy stały się one również narzędziem władzy, manipulowania, ZDROWY
uwodzenia, itp. ale nie musimy się nad tym w tym momencie ROZSĄDEK
skupiać.
MYŚLENIE
Podstawą skutecznego działania w odniesieniu do
pieniędzy jest więc traktowanie ich narzędziowo, natomiast
kolejnym ważnym elementem jest umiejętność planowania
I.1.
SAMO-
tego co się z nimi robi. ŚWIADOMOŚĆ
W poprzedniej części wspomnieliśmy o tym, że najbardziej I.2.

skuteczne sposoby zarabiania pieniędzy związane są WIZJA I PLAN
realizacją celów społecznych, czyli, w skrócie dawaniem
innym wartości (więcej o tym będzie również w części II.4.
Współpraca - Misja). I.3.
POMYSŁOWOŚĆ
Natomiast tutaj skupimy się nieco na planowaniu wydatków,

ponieważ z tym również dużo ludzi ma problemy i niestety I.4.
nie uczmy się tego w szkole, a kwestia zadłużania się ZDROWY
obywateli nie jest tylko i wyłącznie ich sprawą, ale ROZSĄDEK
negatywnie oddziałuje na całe społeczeństwo.
MYŚLENIE
Generalnie możemy powiedzieć, że pieniądze wydajemy na
4 kategorię wydatków:
I.1.
SAMO-
ŚWIADOMOŚĆ
1. Zobowiązania – wszystkie Twoje wydatki, co do których
zobowiązałeś się, że będziesz je płacić, tzn. te, co do
których obowiązuje Cię umowa, np. wydatki na telefon, I.2.
media, czynsz, kredyty – inni ludzie nie tylko oczekują, że WIZJA I PLAN
będziesz je płacić, ale Ty się do tego zobowiązałeś
podpisując umowę lub wynikają one z obowiązującego
prawa, np. podatki I.3.
POMYSŁOWOŚĆ
2. Potrzeby – wydatki na sprawy niezbędne dla Ciebie
i osób, które masz na utrzymaniu, a więc np. żywność,
samochód
I.4.
ZDROWY
ROZSĄDEK
Źródło: Nowicka M., Nowicki W. (2015). Uzdrowienie finansów. Jak z Bożą pomocą wyjść z długów?
Częstochowa: Wydawnictwo Misjonarzy Krwi Chrystusa Pomoc.
MYŚLENIE
3. Marzenia – sprawy, dla których żyjesz, np. edukacja Twoich I.1.
SAMO-
dzieci, datki na cele charytatywne
ŚWIADOMOŚĆ
4. Zachcianki – sprawy, które nie są Ci potrzebne i nie

wynikają z Twoich przemyślanych marzeń i celów, np. I.2.
wizyta w restauracji kiedy nie jesteś głodny, zakup drogiego WIZJA I PLAN
samochodu, tylko po to, żeby sąsiad poczuł się gorzej,
wydatki na lans i płytką rozrywkę
I.3.
POMYSŁOWOŚĆ
I.4.
ZDROWY
ROZSĄDEK
MYŚLENIE
Nieco inne, bardziej praktyczne rozróżnienie pokazuje nam autor
bestsellerowej książki Finansowy Ninja Michał Szafrański, który wskazuje
nam również procentową wartość modelowego budżetu domowego:
I.1.
SAMO-
ŚWIADOMOŚĆ
1. Stałe wydatki (a więc zobowiązania 60% I.2.

i potrzeby)
WIZJA I PLAN
2. Oszczędności krótkoterminowe (na 10%
potrzeby, ale też na marzenia)
I.3.
3. Oszczędności długoterminowe
(zdecydowanie na marzenia)
10% POMYSŁOWOŚĆ
4. Inwestycje emerytalne (na potrzeby 10% I.4.

i marzenia, ale odroczone w czasie) ZDROWY
ROZSĄDEK
5. Zachcianki 10%
Źródło: Szafrański M. (2016). Finansowy Ninja. Warszawa: Kaveo Publishing. MYŚLENIE
Kategorie opisane przez Michała Szafrańskiego są trochę
bardziej praktyczne, ponieważ na przykład dają nam
wskazówkę co konkretnie z daną kwotą zarobionych w danym
I.1.
SAMO-
miesiącu pieniędzy zrobić (np. przelać na odpowiednie konto ŚWIADOMOŚĆ
lub włożyć do odpowiedniej koperty).
Ale tak naprawdę mniejsze znaczenie ma to, w jaki sposób

I.2.
WIZJA I PLAN
rozdzielasz te kategorie wydatków, ważne jest coś innego: że
w ogóle zdajesz sobie sprawę na co wydajesz pieniądze
i potrafisz rozróżnić i kontrolować to, na co NAPRAWDĘ chcesz
wydać pieniądze, od tego, na co tylko chcesz (pamiętasz
I.3.
rozróżnienie na marzenia i zachcianki, o którym mówiliśmy kilka POMYSŁOWOŚĆ
stron wcześniej?).
I.4.
Niektórzy na określenie naszych potrzeb używają czasownika ZDROWY
„musisz”, ale może lepiej powiedzieć, że „NAPRAWDĘ chcesz”, ROZSĄDEK
bo przecież naprawdę chcesz mieć gdzie mieszkać i mieć co
jeść (a nie tylko „musisz” gdzieś mieszkać i coś jeść).
MYŚLENIE
Kiedy już zdajemy sobie sprawę jakie są kategorie spraw, na
które wydajemy pieniądze, możemy coś z nimi zrobić: I.1.
SAMO-
ŚWIADOMOŚĆ
1. Zobowiązania minimalizować I.2.

Sprowadzać je do niezbędnego minimum. Czy na pewno musisz WIZJA I PLAN
brać kredyt na zakup nowego telewizora, bo wtedy coś co jest
Twoją zachcianką staje się Twoim zobowiązaniem. Branie
każdego kredytu jest o wiele droższe niż oszczędzanie i jeśli nie
I.3.
musisz go brać (tzn. jeśli nie jest to Twoja potrzeba) – nie rób POMYSŁOWOŚĆ
tego. Wzięcie kredytu warto rozważyć jedynie wtedy, kiedy
dotyczy Twojej prawdziwej potrzeby (np. kredyt hipoteczny na
zakup mieszkania) i nie możesz tego załatwić w inny sposób.
I.4.
ZDROWY
ROZSĄDEK
MYŚLENIE
2. Potrzeby optymalizować i planować
Czyli wydawać pieniądze rozsądnie i sposób zaplanowany – przecież I.1.
jesteś w stanie zaplanować jakie potrzeby pojawiają się w ciągu SAMO-
ŚWIADOMOŚĆ
każdego miesiąca, z ewentualnym utworzeniem rezerwy na czarną
godzinę (tzw. poduszka finansowa).
I.2.
WIZJA I PLAN
3. Marzenia maksymalizować
Przecież właśnie po to żyjesz, wydajesz te pieniądze bo naprawdę
chcesz (a nie nagle zachciałeś), oczywiście ważne jest rozróżnienie
I.3.
POMYSŁOWOŚĆ
spraw, które są Twoimi marzeniami, czyli czymś do czego dążysz, w co
inwestujesz swoją energię i czas i co jest dla Ciebie bardzo ważne,
a czymś, co jest tylko zachcianką, chwilową modą, lansem. Dlatego I.4.
w tej kategorii umieścimy wydatki na rozwój swoich dzieci (np. zajęcia ZDROWY
dodatkowe), dobrze spędzone wakacje budujące relacje i dające ROZSĄDEK
prawdziwy odpoczynek, datki na cele charytatywne, Twoją pasję,
uprawianie sportu.
MYŚLENIE
4. Zachcianki likwidować
To są sprawy, które nie są Ci potrzebne, ale kupujesz je, bo nagle I.1.
najdzie Cię ochota (właśnie dlatego przy samej kasie SAMO-
ŚWIADOMOŚĆ
w supermarkecie leżą słodycze), bądź też chcesz komuś
zaimponować – jeśli czasami przyjdzie Ci ochota za wydanie
pieniędzy na coś, czego nie potrzebujesz, ale chcesz się pokazać, to I.2.
odpowiedz sobie na pytanie, czy to kim jesteś definiowane jest, przez WIZJA I PLAN
to co posiadasz?
Oczywiście kiedy jesteś z przyjaciółmi lub rodziną w środku lata na I.3.

promenadzie w Ustce, to nie myśl o tym że lody to Twoja zachcianka POMYSŁOWOŚĆ
i musisz ją zlikwidować, w takim przypadku te lody mogą być Twoją
potrzebą, ponieważ po prostu jest gorąco, ale takie zwykłe lody
mogą być również świetnym sposobem budowania relacji. I.4.
ZDROWY
Przypomnij sobie kiedy ostatni raz za-prosiłeś swoją żonę/męża do
ROZSĄDEK
kina albo na lodowisko? Czy w takim przypadku kino to zachcianka?
Absolutnie nie.
MYŚLENIE
Kolejność przedstawienia kategorii poszczególnych wydatków ma
znaczenie: Najpierw wydajemy fundusze na zobowiązania, potem na
potrzeby, a dopiero kiedy coś nam zostaje wydajemy je na marzenia
I.1.
SAMO-
i zachcianki. Ważne, żeby o tym pamiętać, ponieważ zmienianie tej ŚWIADOMOŚĆ
kolejności może bardzo popsuć nasze finanse.
I.2.
WIZJA I PLAN
I.3.
POMYSŁOWOŚĆ
I.4.
ZDROWY
ROZSĄDEK
MYŚLENIE
Oczywiście nasze prawdziwe marzenia powinny być dla nas
najważniejsze, ale nic tak obniża skuteczności i nie psuje relacji, jak
brak odpowiedzialności, dlatego właśnie w pierwszej kolejności
I.1.
SAMO-
opłacamy nasze zobowiązania (które oczywiście staramy się ŚWIADOMOŚĆ
minimalizować), a następnie potrzeby (oczywiście zoptymalizowane)
i dopiero wtedy marzenia.
I.2.
WIZJA I PLAN
Kluczem do dobrego wydawania pieniędzy jest I.3.

dobre rozróżnienie pomiędzy tymi kategoriami, POMYSŁOWOŚĆ
a zwłaszcza zachcianek od potrzeb i marzeń.
I.4.
ZDROWY
ROZSĄDEK
MYŚLENIE
Zwróć uwagę, że powyższe uwagi można również zastosować do
zarządzania finansami organizacji, np. firmy:
I.1.
SAMO-
1. Minimalizuj zobowiązania, czyli stałe koszty. Staraj się maksimum ŚWIADOMOŚĆ
swoich kosztów uzależniać od przychodów. To rada zwłaszcza
dla początkujących biznesów, z których wiele upada ponieważ I.2.
zbyt szybko zobowiązują się do niepotrzebnych kosztów, licząc
WIZJA I PLAN
na szybki rozwój firmy.
2. Koszty niezbędne do prowadzenie Twojego biznesu optymalizuj
i planuj. I.3.
POMYSŁOWOŚĆ
3. Maksymalizuj wydatki na marzenia, czyli wydatki związane
z rozwojem organizacji, z czymś, co przyniesie trwałą korzyść,
np. inwestycje, rozwój technologii, badania, itp. I.4.
ZDROWY
4. Likwiduj zachcianki, np. nowy służbowy samochód, urządzanie ROZSĄDEK
siedziby firmy z niepotrzebnym przepychem, itp.
MYŚLENIE
I.1.
Myślenie
SAMO-
ŚWIADOMOŚĆ
I.2.
WIZJA I PLAN
I.3.
Pomysłowość
POMYSŁOWOŚĆ
I.4.
ZDROWY
ROZSĄDEK
MYŚLENIE
Pomysłowość I.1.
SAMO-
ŚWIADOMOŚĆ

WIZJA I PLAN
- Jakie jest odpowiednie nastawienie do znajdywania rozwiązań
- Na czym polega kreatywność i jak ją rozwijać I.3.
- Na czym polega myślnie krytyczne i jak je rozwijać POMYSŁOWOŚĆ
- Na czym polega myślenie wieloaspektowe i jak je rozwijać
- Dlaczego warto sobie i innym zadawać odpowiednie pytania I.4.
ZDROWY
i jak to robić?
ROZSĄDEK
MYŚLENIE
Myślenie to również pomysłowość, rozumiana jako zdolność
szukania rozwiązań. Ta kompetencja to jedna z ważniejszych
kompetencji w każdej pracy i w każdym działaniu. Bez tej
I.1.
SAMO-
kompetencji posiadanie wizji i planu może w niczym nie pomóc, ŚWIADOMOŚĆ
kiedy w czasie realizacji działania pojawią się trudności i nie
będziemy w stanie znaleźć dobrego rozwiązania.
I.2.
WIZJA I PLAN
Na tę kompetencje składają się 4 elementy, które możemy u siebie
i innych rozwijać:
I.3.
1. Nastawienie na znalezienie rozwiązania POMYSŁOWOŚĆ
2. Kreatywność, czyli umiejętność mądrego łączenia

I.4.
3. Myślenie krytyczne ZDROWY
ROZSĄDEK
4. Myślenie wieloaspektowe
MYŚLENIE
1. Nastawienie na znalezienie rozwiązania
I.1.
Kiedy staje przed Tobą zadanie znalezienia rozwiązania, np. SAMO-
rozwiązania problemu, wymyślenia czegoś nowego, stworzenia ŚWIADOMOŚĆ
ciekawego pomysłu Twoje dobre nastawienie jest warunkiem
koniecznym. I.2.
WIZJA I PLAN
Nie oznacza to, że nastawienie jest warunkiem

wystarczającym. To, że masz wpływ, nie oznacza, że możesz I.3.
wszystko, ale jeśli przystępujesz do poszukiwania rozwiązania POMYSŁOWOŚĆ
bez dobrego nastawienia, to nie licz na to, że je znajdziesz.
I.4.
ZDROWY
ROZSĄDEK
MYŚLENIE
Do każdego zadania możesz podejść na dwa sposoby:
I.1.
1) Traktować je jako problem i koncentrować się SAMO-
ŚWIADOMOŚĆ
na trudnościach
I.2.
2) Traktować je jako wyzwanie i koncentrować WIZJA I PLAN
się na rozwiązaniach
I.3.
POMYSŁOWOŚĆ
I.4.
ZDROWY
ROZSĄDEK
MYŚLENIE
PROBLEM WYZWANIE
koncentracja koncentracja I.1.
na trudnościach na rozwiązaniach SAMO-
ŚWIADOMOŚĆ
- przecież ja się na tym nie znam - poszukam rozwiązań
- przecież ja nie mam
wystarczających kompetencji
- nauczę się potrzebnych mi
kompetencji
I.2.
- nie wiem gdzie szukać informacji - poszukam informacji na ten temat WIZJA I PLAN
na ten temat - poszukam kogoś, kto się na tym
- nie znam nikogo, kto się na tym zna
- nie mam czasu
zna
- wygospodaruję czas, żeby się tym
I.3.
zająć POMYSŁOWOŚĆ
- to nie mój problem
- biorę za to odpowiedzialność
- to oni są winni
- moje życie w ogóle nie zależy ode - moje życie w dużej mierze zależy I.4.
mnie ode mnie ZDROWY
- ludzie wokół mnie potrzebują ROZSĄDEK
- jestem ofiarą niesprawiedliwego
systemu politycznego i mogę być dla nich bohaterem
MYŚLENIE
PROBLEM WYZWANIE
koncentracja koncentracja I.1.
na trudnościach na rozwiązaniach SAMO-
ŚWIADOMOŚĆ
I.2.
WIZJA I PLAN
I.3.
POMYSŁOWOŚĆ
Koncentracja na rozwiązaniu nie oznacza bagatelizowania

I.4.
ZDROWY
problemów. Problemy nie znikają automatycznie, ale stają ROZSĄDEK
się mniejsze niż rozwiązania.
MYŚLENIE
Jak koncentrować się na rozwiązaniu?
I.1.
SAMO-
1. Szukaj informacji – jeśli czegoś nie ma w Internecie, to
ŚWIADOMOŚĆ
poszukaj w bibliotece
2. Próbuj sam różnych rozwiązań. I.2.

WIZJA I PLAN
3. Pomyśl o kimś, kto może znać rozwiązanie i zadzwoń do niego.
4. Pomyśl o kimś, kto może znać kogoś, kto zna rozwiązanie

i zadzwoń do niego (właśnie na tym polega networking).
I.3.
POMYSŁOWOŚĆ
5. Pomyśl o kimś, kto może znać kogoś, kto zna kogoś, kto zna
rozwiązanie lub po prostu zadzwoń do kogoś, o kim wiesz, że
ma dużo znajomych.
I.4.
ZDROWY
ROZSĄDEK
MYŚLENIE
6. Jeśli naprawdę nie wiesz co masz zrobić, zrób chociaż MAŁY
I.1.
SAMO-
KROK w kierunku poszukiwania rozwiązania. Wtedy będzie Ci ŚWIADOMOŚĆ
o wiele łatwiej zrobić kolejny i kolejny.
7. Z każdym, nawet małym krokiem, powiększasz obszar

I.2.
rozwiązania, a zmniejszasz obszar problemu. WIZJA I PLAN
8. Pamiętaj o tym, że masz wpływ. Nie oznacza to, że możesz

wszystko, ale że możesz coś, a to już więcej niż nic. I.3.
POMYSŁOWOŚĆ
Koncentruj się na tym co możesz (a nie na I.4.

tym czego nie możesz) i na tym co masz ZDROWY
ROZSĄDEK
(a nie czego nie masz).
MYŚLENIE
2. Kreatywność, czyli umiejętność mądrego
łączenia I.1.
SAMO-
ŚWIADOMOŚĆ
Zwróć uwagę, że tak naprawdę kreatywność to nic innego jak
umiejętność mądrego łączenia. Przecież wszystko już jest! Trzeba to
tylko mądrze połączyć.
I.2.
WIZJA I PLAN
Jak więc rozwijać kreatywność? Próbować łączyć ze sobą coś,

czego jeszcze nikt nie połączył.
I.3.
POMYSŁOWOŚĆ
Bardzo dobrą metodą takiego poszukiwania rozwiązań jest tzw. I.4.

„burza pomysłów”. ZDROWY
ROZSĄDEK
MYŚLENIE
Co to jest Burza Pomysłów?
Na pewno znasz metodę „burzy mózgów”, która polega na tym, że I.1.

w grupie każdy z jej członków podaje rozwiązania, których nie SAMO-
można krytykować. ŚWIADOMOŚĆ
Przez to, że pomysły nie są krytykowane, kolejne pomysły

inspirują członków zespołu do wymyślania kolejnych.
I.2.
WIZJA I PLAN
Okazja do powstania skojarzeń jest najważniejszym
elementem pobudzającym kreatywność. Dopiero
w drugiej fazie realizacji metody, pomysły poddawane są
krytycznej analizie.
I.3.
POMYSŁOWOŚĆ
Pomimo tego, że metoda „burzy mózgów” bywa nieskuteczna,
ponieważ odpowiedzialność za opracowanie rozwiązania może
być „rozpraszana” na członków zespołu (tzw. efekt próżniactwa
I.4.
ZDROWY
społecznego, zob. np. Diehl i Stroebe, 1987), może ona być dla ROZSĄDEK
nas świetną inspiracją do samodzielnego znajdowania
rozwiązań.
Źródło: Diehl M., Stroebe W. (1987). Productivity Loss in Brainstorming Groups:
Toward the Solution of a Riddle. Journal of Personality and Social Psychology 53 (3): 497–509. MYŚLENIE
Samodzielne pobudzanie własnej kreatywności polega na
pozwoleniu sobie na swobodny ciąg kojarzeń, nawet takich,
które wydają się nam głupie, nietypowe, dziwaczne, itp.
I.1.
SAMO-
ŚWIADOMOŚĆ
Czas na krytyczną analizę przyjdzie później, ale w pierwszej

fazie po prostu zapisz wszystkie możliwe pomysły I.2.
i rozwiązania jakie przychodzą Ci do głowy. WIZJA I PLAN
Daj sobie trochę czasu, godzinę, dwie, całą noc. Stąd

I.3.
POMYSŁOWOŚĆ
czasami mówi się „prześpij się z tym problemem”.
I.4.
ZDROWY
Wróć do twojej listy rozwiązań i dopisz kolejne sprawy, które ROZSĄDEK
przyjdą Ci do głowy.
MYŚLENIE
CZY WIESZ, ŻE…?
Zdecydowana większość procesów przetwarzania informacji przez nasz I.1.

mózg przebiega poza naszą świadomością, a do świadomości docierają SAMO-
jedynie wyselekcjonowane i w pewien sposób ustrukturyzowane ŚWIADOMOŚĆ
wiadomości. Efektem procesów przetwarzania informacji są np. marzenia
senne, ale także odnajdywanie rozwiązań problemów, które „przychodzą”
nam do głowy kiedy na jakiś czas odkładamy proces myślowy (tzw. zjawisko I.2.
inkubacji). WIZJA I PLAN
Niemiecki chemik Friedrich Kekulé opisał pierścieniową strukturę benzenu

ponieważ miał mu się przyśnić tańcujące atomy tworzące węże, z które
pożerały własne ogony. Oczywiście odkrycie to, nie było by możliwe, gdyby
I.3.
nie fakt, że chemik wytrwale studiował swoją dziedzinę i ciągle (nawet POMYSŁOWOŚĆ
drzemiąc przy kominku) myślał o problemie, którego rozwiązania szukał.
Wskazuje to na dwie sprawy: jeśli chcemy rozwiązać jakiś problem I.4.

powinniśmy wytrwale o nim myśleć oraz dać sobie czas i nie oczekiwać, że ZDROWY
rozwiązanie przyjdzie nam do głowy od razu. ROZSĄDEK
Źródło: Wróblewski A. (2009). Taniec atomów. Wiedza i Życie. Sierpień 2009. Warszawa: Prószyński Media. s. 65.
MYŚLENIE
Łączenie rozwiązań:
I.1.
Twoją listę wszystkich możliwych rozwiązań możesz teraz przejrzeć SAMO-
pod kątem połączeń. Spróbuj łączyć pomysły lub ich elementy ŚWIADOMOŚĆ
z pomysłami lub elementami innych pomysłów.
I.2.
WIZJA I PLAN
Zaskoczy Cię jak bardzo jakieś dziwne, nietypowe,
a nawet „głupie” rozwiązania mogą Cię zainspirować
do „odkrycia” tego, czego szukasz. I.3.
POMYSŁOWOŚĆ
Wśród wymyślonych przez Ciebie rozwiązań, może nie

znaleźć się nic rewelacyjnego, ale mogą być one świetnym I.4.
wstępem do przyjrzenia się im z nastawieniem ZDROWY
wieloaspektowym i krytycznym, które doprowadzi do ROZSĄDEK
znalezienia sensownego rozwiązania.
MYŚLENIE
3. Myślenie krytyczne
I.1.
Myślenie krytyczne to taki aspekt pomysłowości, który pozwala nam SAMO-
głębiej przeanalizować dany problem. ŚWIADOMOŚĆ
Myśląc krytycznie nie przyjmujemy wszystkiego takim, jakie I.2.

nam się jawi, ale dociekamy do tego jakie to naprawdę jest. WIZJA I PLAN
Myślenie krytyczne to dociekanie do sedna sprawy. To poszukiwanie

nieoczywistych odpowiedzi.
I.3.
POMYSŁOWOŚĆ
W nastawieniu krytycznym nie chodzi krytykowanie innych

i wytykanie ich błędów (krytykanctwo), ale o lepsze I.4.
ZDROWY
rozumienie rzeczywistości, zdrowy sceptycyzm i zauważanie
ROZSĄDEK
nieścisłości.
MYŚLENIE
Jak analizować krytycznie?
1. Badaj źródła informacji i miej dystans do informacji

I.1.
SAMO-
pochodzących zwłaszcza z Internetu i telewizji - nie ŚWIADOMOŚĆ
wszystko, co twierdzą amerykańscy naukowcy i co jest
napisane w Wikipedii to prawda.
I.2.
2. Badaj przyczyny – Skąd to się wzięło? Czemu to ma WIZJA I PLAN
służyć?
3. Badaj zyski zainteresowanych – Kto na tym skorzysta? I.3.

Dlaczego komuś miałby na tym zależeć? POMYSŁOWOŚĆ
4. Badaj konsekwencje – Do czego to może doprowadzić?

I.4.
ZDROWY
5. Badaj kontekst – Kto jeszcze jest w to zamieszany? Co się ROZSĄDEK
wydarzyło wcześniej? Jaka jest kultura wokół? Czy
założenia są prawdziwe? Co się tu w ogóle dzieje?
MYŚLENIE
6. Alternatywne rozwiązania – Może jest zupełnie inaczej?
Co by było, gdybyśmy zrobili kompletnie inaczej? Może to I.1.
się da w ogóle zrobić prościej? SAMO-
ŚWIADOMOŚĆ
7. Co jeszcze? – Co jeszcze powinienem wiedzieć? Co

jeszcze jest ważne? I.2.
WIZJA I PLAN
8. Krytyka własnego rozumu – Czy ja myślę dobrze? Czy
mam wszystkie informacje? Może patrzę na to, przez moje
schematy i ograniczenia? I.3.
POMYSŁOWOŚĆ
I.4.
ZDROWY
ROZSĄDEK
MYŚLENIE
Jako metodę krytycznej analizy pomysłu, rozwiązania, propozycji lub
nawet otrzymanej informacji możesz wykorzystać Arkusz Analizy
Krytycznej. I.1.
SAMO-
ŚWIADOMOŚĆ
I.2.
WIZJA I PLAN
I.3.
POMYSŁOWOŚĆ
I.4.
ZDROWY
ROZSĄDEK
MYŚLENIE
Wypełnienie Arkusz Analizy Krytycznej to bardzo dobre
przygotowanie do wszelkiego rodzaju dyskusji i debat.
I.1.
SAMO-
Analiza krytyczna uczy poszukiwania argumentów i bronienia ŚWIADOMOŚĆ
swojego zdania.
I.2.
WIZJA I PLAN
I.3.
POMYSŁOWOŚĆ
I.4.
ZDROWY
ROZSĄDEK
MYŚLENIE
4. Myślenie wieloaspektowe
I.1.
W pewnym sensie wieloaspektowość myślenia jest elementem SAMO-
krytycznej analizy, ale przyjrzymy się temu zagadnieniu głębiej. ŚWIADOMOŚĆ
Myślenie wieloaspektowe polega na tym, że potrafimy

I.2.
przyglądać się rzeczywistości i analizować ją pod różnymi WIZJA I PLAN
względami.
I.3.
Na jedną sprawę można spojrzeć z wielu perspektyw i nie zawsze POMYSŁOWOŚĆ
tan najbardziej oczywista perspektywa jest wystarczająca do
dobrego rozumienia.
I.4.
ZDROWY
ROZSĄDEK
MYŚLENIE
Na przykład na zwykłego kwiatka możemy spojrzeć z różnych
perspektyw: I.1.
SAMO-
biologicznej -> organizm żywy ŚWIADOMOŚĆ
rolniczej
artystycznej
-> jak uprawiać kwiaty?
-> świetny obiekt do namalowania go
I.2.
WIZJA I PLAN
estetycznej -> z kwiatów można zrobić dekorację
międzyludzkiej -> to rewelacyjny prezent dla dziewczyny I.3.
biznesowej -> kwiaty można kupować i sprzedawać POMYSŁOWOŚĆ
językowej -> „kwiat” to rzeczownik rodzaju męskiego

I.4.
ZDROWY
ROZSĄDEK
MYŚLENIE
Jeśli na taki przedmiot jak kwiat możemy spojrzeć z tak wielu
perspektyw to co dopiero z tak wieloma sprawami i zagadnieniami
z jakimi na co dzień spotykamy się w naszym życiu: sprawiedliwość,
I.1.
SAMO-
polityka, biznes, społeczeństwo, pieniądze, relacje, itp. ŚWIADOMOŚĆ
Żeby dobrze rozumieć rzeczywistość i skutecznie znajdywać

I.2.
rozwiązania, musimy patrzeć na świat wieloaspektowo. WIZJA I PLAN
Umiejętność przyjmowania innych perspektyw nie oznacza, że I.3.

mamy się z nimi zgadzać, czy utożsamiać. Rozumieć, to nie znaczy POMYSŁOWOŚĆ
zgadzać się.
I.4.
Dążyć do rozumienia innych perspektyw i ludzi powinieneś ZDROWY
zawsze (bo dzięki temu lepiej zrozumiesz rzeczywistość ROZSĄDEK
i skuteczniej odpowiesz na jej wyzwania), ale nie zawsze
musisz się z nimi zgadzać.
MYŚLENIE
Skuteczne znajdywanie rozwiązań to patrzenie na świat z trzech
perspektyw: I.1.
- marzyciela, któremu wszystko się udaje, SAMO-
ŚWIADOMOŚĆ
- krytyka, który widzi same trudności
- realisty, który wyprowadza z marzeń realność. I.2.
WIZJA I PLAN
Wszystkie te trzy nastawienia są ważne

i dopiero ich połączenie pozwala
spojrzeć na sprawy realnie.
I.3.
POMYSŁOWOŚĆ
Możesz w tym celu wykorzystać Arkusz

Analizy Wieloaspektowej. I.4.
ZDROWY
ROZSĄDEK
MYŚLENIE
CZY WIESZ, ŻE…?
Metodą rozwijania myślenia wieloaspektowego i krytycznego jest również

bardzo popularna w tradycyjnych modelach zarządzania tzw. analiza SWOT.
I.1.
SAMO-
Metoda ta wykorzystywana jest np. w analizowaniu pomysłów na nowe ŚWIADOMOŚĆ
przedsięwzięcia lub przy planowaniu strategii. Możemy ją również
wykorzystać do analizy potencjału osobistego, np. przy wyborze zawodu.
W najprostszej wersji analizę wykonujemy opisując 4 obszary czynników, które I.2.
mają wpływ na nasze działanie: WIZJA I PLAN
ASPEKTY POZYTYWNE ASPEKTY NEGATYWNE
Wewnątrz organizacji lub osoby:
I.3.
Mocne Strony: Słabe Strony:
- mocne strony (strengths)
WEWNĄTRZ
- słabe strony (weaknesses)
POMYSŁOWOŚĆ
Na zewnątrz organizacji lub
osoby:
- szanse (opportunities) NA ZEWNĄTRZ Szanse: Zagrożenia: I.4.
- zagrożenia (threats) ZDROWY
ROZSĄDEK
MYŚLENIE
Pytania
I.1.
Bardzo dobrym sposobem rozwijania u siebie i innych SAMO-
pomysłowości, czyli tych wszystkich aspektów, o których ŚWIADOMOŚĆ
wspomnieliśmy wcześniej, jest zadawanie pytań.
I.2.
Korzyści z zadawania pytań: WIZJA I PLAN
1. Rozmówca staje się skoncentrowany - odpowiedź na

pytanie wymaga działania ze strony rozmówcy, a więc
o wiele trudniej jest mu się „wyłączyć” niż w sytuacji,
I.3.
POMYSŁOWOŚĆ
gdzie tylko słucha (np. na wykładzie).
2. Powodują refleksje (uruchamiają myślenie).
I.4.
3. Dodają odwagi i doceniają (pytający daje komunikat: ZDROWY
wierzę, że znasz odpowiedź na to pytanie). ROZSĄDEK
MYŚLENIE
4. Podkreślają odpowiedzialność pytanego (pytający zna
odpowiedź na pytanie, ale chce, żeby pytany wziął za
nią odpowiedzialność).
I.1.
SAMO-
5. Prowadzą do przełomowych wniosków, zauważenia ŚWIADOMOŚĆ
czegoś, czego wcześniej trudno było dostrzec.
6. Umożliwiają wnikliwe i wielostronne spojrzenie na
I.2.
sytuację. WIZJA I PLAN
Najgorsze, co możesz usłyszeć, po zadaniu pytania to „nie I.3.

wiem”. Prawdopodobnie ono wcale nie oznacza, że osoba POMYSŁOWOŚĆ
nie zna odpowiedzi na zadane pytanie, tylko, że nie zadała
sobie trudu żeby poszukać odpowiedzi.
I.4.
ZDROWY
Kiedy usłyszysz „nie wiem” zapytaj wiec: ROZSĄDEK
- Jak możesz się tego dowiedzieć?
- Kto może Ci w tym pomóc?
MYŚLENIE
Rodzaje pytań rozwijających Myślenie i inne kompetencje:
- odwołujące się do Co czujesz w związku z tym?

I.1.
SAMO-
emocji Jakie to w Tobie wywołuje emocje? ŚWIADOMOŚĆ
- wyjaśniające Jak to działa?

Jakie mechanizmy za tym stoją?
I.2.
WIZJA I PLAN
- zawężające Nad czym konkretnie chcesz pracować?
Co jest w tym najważniejsze?
I.3.
- poszerzające Co jeszcze jest ważne? POMYSŁOWOŚĆ
Co jeszcze mógłbyś zrobić?
- pozwalające na Dlaczego ta osoba tak zrobiła?

I.4.
ZDROWY
lepsze rozumienie Jak możesz pomóc mi to zrozumieć? ROZSĄDEK
Dlaczego robisz to co robisz?
MYŚLENIE
Rodzaje pytań rozwijających Myślenie i inne kompetencje:
- prowokujące Naprawdę tak myślisz? I.1.

Po co Ci to? SAMO-
ŚWIADOMOŚĆ
- podkreślające sukcesy
pytanego
Która z Twoich mocnych stron sprawiła,
że to zrobiłeś? I.2.
O czym możesz rozmawiać godzinami? WIZJA I PLAN
Jaki jest Twój największy sukces?
- rozważające skutki Do czego to może doprowadzić? I.3.

działań Co z tego może wyniknąć? POMYSŁOWOŚĆ
- rozważające różne
możliwe rozwiązania
Jaka jest alternatywa?
Czy możemy to zrobić inaczej? I.4.
ZDROWY
ROZSĄDEK
- podkreślające Co konkretnie Ty możesz z tym zrobić?
sprawczość Jakbyś to zrobił sam?
i możliwość wpływu Co możesz zrobić lepiej?”
MYŚLENIE
Zasady zadawania pytań:
1. Pytaj otwarcie np. „Co Ty o tym myślisz?” zamiast: „Co

I.1.
SAMO-
ludzie o tym myślą?”. ŚWIADOMOŚĆ
2. Proś o wyjaśnienie i potwierdzaj, czy dobrze zrozumiałeś.

3. Nie zadawaj pytań atakujących i oskarżających, np.
I.2.
WIZJA I PLAN
„Dlaczego to zrobiłeś?”.
4. Pytań zamkniętych używaj tyko jako wstęp do kolejnego
pytania, np. „Czy coś jeszcze? Co?”. I.3.
5. Nie zadawaj zbyt wielu pytań na raz. Rozmówca może POMYSŁOWOŚĆ
zapomnieć o co pytasz.
6. Nie zadawaj serii pytań jeden po drugim jak na I.4.
przesłuchaniu. Daj rozmówcy czas na rozwinięcie ZDROWY
ROZSĄDEK
i udzielaj informacji, że rozumiesz.
MYŚLENIE
I.1.
Myślenie
SAMO-
ŚWIADOMOŚĆ
I.2.
WIZJA I PLAN
I.3.
Zdrowy rozsądek
POMYSŁOWOŚĆ
I.4.
ZDROWY
ROZSĄDEK
MYŚLENIE
Zdrowy rozsądek I.1.
SAMO-
ŚWIADOMOŚĆ

WIZJA I PLAN
- Dlaczego zdrowy rozsądek jest taki ważny?
- Jak uczyć siebie i innych zdrowego rozsądku? I.3.
POMYSŁOWOŚĆ
I.4.
ZDROWY
ROZSĄDEK
MYŚLENIE
Zdrowy Rozsądek
I.1.
Ostatni element, który wchodzi w skład filaru myślenie, to SAMO-
najzwyczajniejszy w świecie zdrowy rozsądek. Co ciekawe, ŚWIADOMOŚĆ
każdy wie o co to jest zdrowy rozsądek, ale tak naprawdę nikt
tego nikogo nie uczy. A może właśnie uczy? I.2.
WIZJA I PLAN
Przypomnij sobie, jak mama Ci mówiła, żeby nie dotykać
gorących naczyń, albo żeby myć ręce po skorzystaniu
z toalety. Może teraz wydaje Ci się to oczywiste, ale pewnie I.3.
jako dziecko zastanawiałeś się: ale po co mam to robić? POMYSŁOWOŚĆ
Właśnie o to chodzi przy używaniu zdrowego rozsądku: każda I.4.

czynność, którą robimy, niesie ze sobą konsekwencje. Zdrowy ZDROWY
ROZSĄDEK
rozsądek pozwala je dostrzec i wziąć pod uwagę w naszych
działaniach.
MYŚLENIE
Tę część omówimy w taki sposób, że zaproszę Cię do
zapoznania się z wskazówkami dotyczącymi tego jak uczyć I.1.
dzieci zdrowego rozsądku. SAMO-
ŚWIADOMOŚĆ
Część z tych spraw wyda Ci się oczywista i banalna, ale I.2.

myślę, że część Cię zaskoczy, a o innych pomyślisz tak: WIZJA I PLAN
„no tak, to takie proste, ale nigdy wcześniej o tym nie
pomyślałem”.
I.3.
Mam też nadzieję, że zainspiruje Cię do wykorzystania tych POMYSŁOWOŚĆ
uwag do uczenia swoich dzieci zdrowego rozsądku
i przewidywania konsekwencji swoich działań. I.4.
ZDROWY
ROZSĄDEK
MYŚLENIE
Jak uczyć dzieci myślenia, zdrowego rozsądku
i przewidywania konsekwencji? I.1.
SAMO-
ŚWIADOMOŚĆ
1. Pokazuj związki przyczyna - skutek, nawet jeśli coś wydaje się
Cię się oczywiste (np. jak położysz koc na trawie to może być
brudny, a do rana na pewno będzie mokry, a jak nie wyrzucisz I.2.
śmieci to będzie brzydki zapach). WIZJA I PLAN
2. Uczy przewidywania konsekwencji swoich działań lub ich

braku (np. ucz, żeby nigdy nie jeździć za betoniarką lub
I.3.
ciężarówką z gruzem, bo coś może spaść na nasz samochód, POMYSŁOWOŚĆ
albo jak kogoś uderzysz, to on może uderzyć również Ciebie).
I.4.
3. Ucz zadawania pytania „Dlaczego?”: dlaczego ktoś ZDROWY
ROZSĄDEK
zachowuje się tak, a nie inaczej? dlaczego pada deszcz?
dlaczego zdarzył się ten wypadek? dlaczego ktoś płacze?
dlaczego ludziom udaje się rozkręcać biznesy?
MYŚLENIE
4. Wyjaśniaj dlaczego wykonujemy proste codzienne zachowania,
które dla dorosłych są oczywiste (np. myjemy ręce po skorzystaniu
z toalety, żeby pozbyć się niebezpiecznych bakterii i wirusów, które są I.1.
SAMO-
wydalane z naszego organizmu, właśnie dlatego, że są nam zbędne ŚWIADOMOŚĆ
i niebezpieczne).
5. Ucz dystansu w odbiorze treści zwłaszcza z Internetu lub telewizji, ucz

I.2.
pytania o źródło informacji (nie wszystko co jest napisane w Wikipedii WIZJA I PLAN
to prawda i nie wszystko co stwierdzili amerykańscy naukowcy to
prawda).
I.3.
6. Ucz odróżniania faktów od opinii. Czy to co słyszysz w telewizji lub POMYSŁOWOŚĆ
czytasz w gazecie, to fakt, czy tylko czyjaś opinia?
7. Pokazuj, że nie wszystko to robi większość ludzi jest dobre

I.4.
ZDROWY
i prawdziwe, większość nie jest wyznacznikiem prawdy. ROZSĄDEK
8. Uczy zastanawiania się, kto zyskuje na przekazywaniu danej

informacji i jaki ma w tym interes. MYŚLENIE
9. Ucz logiki, nawet jeśli coś jest dla Ciebie oczywiste
(np. ze stwierdzeń: Jan mieszka w Warszawie i Warszawa jest
w Polsce wynika, że Jan mieszka w Polsce,
I.1.
SAMO-
ale z stwierdzeń: Warszawa jest w Polsce, Jan mieszka w Polsce, ŚWIADOMOŚĆ
wcale nie wynika, że Jan mieszka w Warszawie
albo
I.2.
WIZJA I PLAN
Od naszego miasta ma przyjechać gwiazda kina i napiszą
o tym gazety, ale skoro gazety o tym nie piszą, nie oznacza, że
do naszego miasta nie przyjechała żadna gwiazda kina I.3.
albo POMYSŁOWOŚĆ
stwierdzenie Jan nie zgubił kluczy, wcale nie oznacza Jan ma

klucze, bo mógł ich po prostu wcześniej nie mieć I.4.
ZDROWY
albo ROZSĄDEK
Każdy kibic sportowy ma szalik oraz Każdy artysta ma szalik, nie
oznacza: Każdy kibic sportowy jest artystą)
MYŚLENIE
10. Ucz używania myślenia w życiu codziennym (np. jedziemy
autostradą z prędkością 120 km/h, do celu mamy jeszcze 240 km,
w związku tym, w jakim czasie tam dojedziemy?). Na podobnej
I.1.
SAMO-
zasadzie warto uczyć chociaż podstawowej umiejętności ŚWIADOMOŚĆ
korzystania z mapy, bo pełne zaufanie do urządzenia GPS, może
nas dosłownie wyprowadzić w pole.
I.2.
WIZJA I PLAN
11. Pokazuj dziecku, że
wiele spraw zależy od
kontekstu np. niebieskie I.3.
koła mają taki sam POMYSŁOWOŚĆ
rozmiar, ale wydaje się
nam, że to otoczone
większymi czarnymi I.4.
kołami jest mniejsze: ZDROWY
ROZSĄDEK
MYŚLENIE
12. Pokazuj dziecku, że wiele spraw zależy od nastawiania, np.
czy kiedy masz jakiś problem z nauką szkolną, to czy I.1.
podchodzisz do niego jako walkę z przeciwnościami losu SAMO-
ŚWIADOMOŚĆ
(jesteś ofiarą niesprzyjających sił i na nic nie masz wpływu),
czy jako rozwojowe wyzwanie i przygodę (jesteś jak Indiana
Jones, który podejmuję decyzję i zaczyna działać). I.2.
WIZJA I PLAN
13. Pokazuj 3 podejścia do życia i planowania, które pomagają
oceniać sprawy pod różnymi perspektywami:
- marzyciela, któremu wszystko się udaje,
I.3.
POMYSŁOWOŚĆ
- krytyka, który widzi same trudności
- realisty, który wyprowadza z marzeń realność.
Wszystkie te trzy nastawienia są ważne i dopiero ich połączenie
I.4.
ZDROWY
pozwala spojrzeć na sprawy realnie. ROZSĄDEK
MYŚLENIE
14. Ucz spostrzegawczości, dostrzegania potrzeb innych
i dostrzegania różnych rzeczy tam, gdzie inni ich nie widzą (lub
nie chcą widzieć). Ucz bacznego przyglądania się
I.1.
SAMO-
rzeczywistości. Prosty przykład: jeśli dostajesz od kogoś kartkę ŚWIADOMOŚĆ
z zakupami, to obejrzyj ją z dwóch stron - ja kiedyś wybrałem
się na zakupy z taką kartką i kupiłem rzeczy tylko z jednej strony,
bo nie przyszło mi do głowy, żeby odwrócić kartkę!
I.2.
WIZJA I PLAN
15. Ucz samodzielności w podejmowaniu decyzji i działaniu.

Zamiast mówić wprost, co należy zrobić, zapytaj: „Jak myślisz,
co należałoby zrobić?”.
I.3.
POMYSŁOWOŚĆ
16. Pokazuj i wyjaśniaj idee Arystotelesowskiego złotego środka:

przesada w każdej sprawie nie jest dobra (chyba, że za
I.4.
ZDROWY
wyjątkiem dobrze rozumianej miłości). ROZSĄDEK
17. Ucz tego, żeby dokładnie czytać umowy, które się zawiera.
MYŚLENIE
CZY WIESZ, ŻE…?
Kiedyś w czasie letniej kolonii z młodzieżą, stojąc kilka ładnych metrów od I.1.
pojemnika na plastikowe zakrętki, zapytałem kilku młodych ludzi, czy ich SAMO-
zdaniem trafię zakrętką do pojemnika, czy nie. Ktoś z młodych osób rzucił: ŚWIADOMOŚĆ
„Niech pan spróbuje z zamkniętymi oczami”. Zgodziłem się na to.
Zamknąłem oczy, podszedłem do pojemnika i wrzuciłem zakrętkę, na co

I.2.
zgromadzona wokół młodzież zareagowała zdziwieniem. Ja WIZJA I PLAN
odpowiedziałem: „Przecież nie umawialiśmy się, że nie mogę
podchodzić”. Po czym dodałem: „Zawsze powinniście wiedzieć, na co się
umawiacie!”. I.3.
POMYSŁOWOŚĆ
I.4.
ZDROWY
ROZSĄDEK
MYŚLENIE
Podsumowując:
I.1.
SAMO-
Najważniejszym elementem wzmacniania swojej kompetencji ŚWIADOMOŚĆ
myślenia jest dostrzeżenie, że się ją w ogóle posiada.
I.2.
Tak jak najlepszym sposobem kształtowania jej u innych, jest WIZJA I PLAN
pokazanie im, że taką umiejętność w ogóle posiadają.
I.3.
POMYSŁOWOŚĆ
I.4.
ZDROWY
ROZSĄDEK
MYŚLENIE
Filar II II.1.
RELACJE
II.2.
Współpraca
KOMUNIKACJA
II.3.
PRZYWÓDZTWO
II.4.
MISJA
WSPÓŁPRACA
II.1.
Współpraca
RELACJE
II.2.
KOMUNIKACJA
II.3.
Relacje
PRZYWÓDZTWO
II.4.
MISJA
WSPÓŁPRACA
Relacje II.1.
RELACJE
W tej części dowiesz się: II.2.

- Dlaczego budowanie dobrych relacji jest bardzo ważne dla KOMUNIKACJA
skuteczności
- Na czym polega zasada wygrana - wygrana II.3.

PRZYWÓDZTWO
- Na czym polega Wspólnota MY
- Jakie są podstawowe pragnienia ludzi w odniesieniu do relacji, II.4.

dlaczego i jak je zaspokajać MISJA
- Dlaczego wdzięczność i pokora to potężne narzędzia

budowania dobrych relacji
WSPÓŁPRACA
Drugi filar skutecznego działania to współpraca. Bez innych
możesz być skuteczny tylko na którą metę, ale jeśli chcesz być II.1.
naprawdę skuteczny to musisz współpracować i to zarówno RELACJE
z Twoimi bliskimi, z Twoimi współpracownikami, Twoim szefem,
Twoimi podwładnymi, jak i z Twoimi klientami.
II.2.
KOMUNIKACJA
II.3.
PRZYWÓDZTWO
II.4.
MISJA
WSPÓŁPRACA
Wszystkie opisane w tej części
prawidłowości możesz
II.1.
Społeczeństwo RELACJE
stosować właściwie do każdej
Twojej relacji, pamiętając Znajomi
o tym, że nieco inne będzie ich
zastosowanie dla osób, które
Przyjaciele
Twoi najbliżsi
II.2.
masz bliżej siebie (np. KOMUNIKACJA
współmałżonka lub dzieci),
inne dla znajomych, kolegów
i przyjaciół, a jeszcze inne
II.3.
wobec przypadkowo PRZYWÓDZTWO
spotykanych osób. Ale
pamiętaj, że prawidłowości
psychologiczne i społeczne
II.4.
będą bardzo podobne. MISJA
WSPÓŁPRACA
II.1.
RELACJE
Zobacz, że bardzo często na nasze relacje z innymi
patrzymy w taki sposób:
II.2.
KOMUNIKACJA
albo Ja albo oni

zyskuję zyskują
II.3.
PRZYWÓDZTWO
II.4.
MISJA
WSPÓŁPRACA
I w związku z tym na siebie, na innych, a nawet na swój czas
i swoje działania patrzymy tak: II.1.
RELACJE
albo albo
służą mi służą im
II.2.
KOMUNIKACJA
A stąd już krok do prostej konkluzji: albo żyje, pracuje, staram się
dla siebie, albo robię to dla innych.
II.3.
PRZYWÓDZTWO
Nic bardziej mylnego! Jeśli tak będziesz postrzegać świat, to w

każdym będziesz widzieć konkurenta i wroga – nawet w swoich
II.4.
MISJA
najbliższych!
WSPÓŁPRACA
Rzeczywistość naszych relacji jest bardziej skomplikowana
i proponuję Ci spojrzeć na nią na dwóch wymiarach (Grant, II.1.
2014): RELACJE
nie dbam
o swoje interesy Wymiar 1.: Dbanie o swoje sprawy
dbam
o swoje interesy
II.2.
KOMUNIKACJA
(ja tracę) (ja zyskuję)
nie dbam dbam

II.3.
o interesy innych Wymiar 2.: Dbanie o sprawy innych o interesy innych PRZYWÓDZTWO
(oni tracą) (oni zyskują)
II.4.
MISJA
Źródło: Grant A. (2014). Dawaj i bierz. Warszawa: Muza.

WSPÓŁPRACA
I teraz dbam o interesy innych (oni zyskują)
umieśćmy te
wymiary na
takim 2. Dbam 1. Dbam
II.1.
RELACJE
wykresie: tylko o interesy
o interesy swoje II.2.
nie dbam
innych i innych dbam KOMUNIKACJA
o swoje o swoje
interesy
(ja tracę)
interesy
(ja zyskuję) II.3.
3. Nie 4. Dbam PRZYWÓDZTWO
dbam tylko
o niczyje o swoje II.4.
interesy interesy MISJA
nie dbam o interesy innych (oni tracą) WSPÓŁPRACA

Tak więc mamy 4 rodzaje osób (albo bardziej nastawień, ponieważ
w różnych sytuacjach możemy zachowywać się różnie):
1. Osoby, które dbają o swoje interesy oraz o interesy innych, np.
II.1.
RELACJE
rewelacyjny sprzedawca, który sprzedaje bardzo dobre produktu
i ludzie mu za to dobrze płacą
2. Osoby, które dbają tylko o interesy innych, np. ktoś, kto II.2.
poświęca całe życie dla innych, ale nie troszczy się o siebie KOMUNIKACJA
3. Osoby, które nie dbają o niczyje interesy, nawet swoje, np. ktoś
chory na depresję
4. Osoby, które dbają tylko o swoje interesy, np. ktoś bardzo
II.3.
egoistyczny PRZYWÓDZTWO
Oczywiście ten podział nieco upraszcza rzeczywistość, ponieważ II.4.

w różnych sytuacjach możemy się różnie zachowywać, ale chcę MISJA
dzięki niemu pokazać Ci pewną ważną sprawę: Jak myślisz która z
tych 4 grup osób jest najbardziej skuteczna?
WSPÓŁPRACA
Może osoby z grupy 4., czyli takie, które dbają tylko o swoje
interesy i nie zważają na innych? A powiedz, chciałbyś ożenić
się/wyjść za mąż za takiego samoluba? Albo, czy kupiłbyś II.1.
produkt, od kogoś, kto wiesz, że dba jedynie o swoje zyski, a nie RELACJE
o dobro klienta?
To może osoby z grupy 2., czyli takie, które dbają tylko

II.2.
KOMUNIKACJA
o interesy innych? Czy znasz jakąś firmę, która rozdaje swoje
produkty za darmo, nie prosząc i nie dbając o nic. Nawet
organizacja charytatywna, która rozdaje innym pomoc za
darmo musi się troszczyć o to skąd wziąć środki na pomaganie
II.3.
PRZYWÓDZTWO
innym lub przynajmniej je przyjmować, kiedy ktoś chce je
dawać.
II.4.
Może osoby z grupy 3., czyli takie, które o nic nie dbają? Może MISJA
coś im się czasami uda, ale chyba nie na tym polega
skuteczność.
WSPÓŁPRACA
Tak więc najskuteczniejsze są osoby z grupy 1., czyli takie, które
dbają zarówno o swoje interesy, jak i interesy innych.
Pokazują to nie tylko wyniki badań, które prezentuje w swojej

II.1.
RELACJE
książce Adam Grant (2014) i nie tylko etyka zapisana
w chrześcijańskim przykazaniu miłości: „Będziesz miłował swego
bliźniego jak siebie samego”. (Mk 12, 31), ale także po prostu II.2.
zdrowy rozsądek:
KOMUNIKACJA
- jak komuś dasz prezent, to możesz się spodziewać, że on też
-
da tobie
jak kogoś lubisz, to możesz się spodziewać, że on również lubi
II.3.
PRZYWÓDZTWO
Ciebie
- jak komuś sprzedajesz dobry produkt, który odpowiada na
jego potrzeby, to możesz się spodziewać, że ta osoba Ci II.4.
dobrze zapłaci, itp., itd. MISJA
WSPÓŁPRACA
Budowanie swoich relacji na zasadzie wygrana – wygrana to nie to
samo co szukanie kompromisów.
II.1.
Kompromis to podejście negatywne: szukanie RELACJE
przestrzeni, w których najmniej stracimy
II.2.
Wygrana – wygrana to podejście pozytywne: KOMUNIKACJA
szukanie przestrzeni w których najwięcej zyskamy
II.3.
PRZYWÓDZTWO
Jeśli nie da się osiągnąć maksymalnej sytuacji wygrana –
wygrana, to dąż do maksymalizacji korzyści obydwu stron, a jeśli
także to nie jest możliwe, to może po prostu nie robić wspólnych II.4.
interesów? MISJA
WSPÓŁPRACA
II.1.
RELACJE
Żeby budowanie
relacji na zasadzie
wygrana - wygrana
było w ogóle
II.2.
KOMUNIKACJA
możliwe warto
zacząć od tego,
żeby uświadomić
sobie, jak wiele nas
II.3.
PRZYWÓDZTWO
łączy….
II.4.
MISJA
WSPÓŁPRACA
Przyjrzyjmy się takiemu obrazkowi:
II.1.
RELACJE
Ty jesteś
ONA
II.2.
tutaj ON
ON
KOMUNIKACJA
ONA ON
ON
JA ON II.3.
PRZYWÓDZTWO
ON ONA
ONA
a jak
II.4.
ON MISJA
nazwiesz ONA
osoby, które
są tam?
WSPÓŁPRACA
II.1.
Prawdopodobnie RELACJE
nazwałeś ONA
te osoby:
II.2.
ON
ONI ON
KOMUNIKACJA
ONI
ONA ON
ON
JA ON II.3.
PRZYWÓDZTWO
ON ONA
ONA
II.4.
ON MISJA
ONA
WSPÓŁPRACA
A teraz spróbujmy zrobić tak:
II.1.
RELACJE
ONA
II.2.
ON
Ty jesteś ON
tutaj KOMUNIKACJA
JA ON
ON
ON II.3.
PRZYWÓDZTWO
ON ONA
ONA
jak teraz
II.4.
ON MISJA
nazwiesz ONA
osoby, które
są tutaj?
WSPÓŁPRACA
II.1.
Prawdopodobnie RELACJE
nazwałeś ONA
te osoby:
II.2.
ON
MY ON
KOMUNIKACJA
MY
JA ON
ON
ON II.3.
PRZYWÓDZTWO
Zwróć uwagę, że język, ON ONA
którego używamy pokazuje i ONA
kreuje rzeczywistość naszych
relacji.
II.4.
ON MISJA
ONA
Czy mówisz o swoim
małżonku „on/ona”, czy
„moje kochanie”?
WSPÓŁPRACA
Oczywiście to jest tylko ilustracja, ale możemy ją
odnieść do naszego życia z innymi, na prawie każdej
płaszczyźnie życia: II.1.
RELACJE
począwszy od spraw błahych (ja lubię krówki ciągutki,

a moja dziewczyna kruche), II.2.
KOMUNIKACJA
a skończywszy na sprawach poważnych (ja chcę być

z moim mężem do końca życia, a on nie) II.3.
PRZYWÓDZTWO
II.4.
MISJA
WSPÓŁPRACA
Ta powyższa ilustracja pokazuje nam często pułapkę, w którą
sami wpadamy: stawiamy się poza MY i wchodzimy w relacje II.1.
JA – ONI, a w związku z tym mówimy: RELACJE
II.2.
KOMUNIKACJA
to ON ma problem, to ON powinien coś
z tym zrobić,
to ONA nie potrafi się
dogadać, to ONA jest za to II.3.
więc odpowiedzialna, PRZYWÓDZTWO
to ON nie chce
pracować,
NIE JA!
to ONA jest winna II.4.
MISJA
WSPÓŁPRACA
Zauważmy jednak, że skoro chcesz się z kimś dogadać, to na
pewno coś Cię z tą osobą łączy, macie coś wspólnego, w jakimś
sensie możecie powiedzieć o sobie MY, np. jesteśmy w związku,
II.1.
pracujemy razem, chodzimy razem do szkoły, robimy interesy, RELACJE
a może tylko (albo aż) lubimy ten sam rodzaj muzyki, czekamy
razem na przystanku lub po prostu tu jesteśmy...
II.2.
KOMUNIKACJA
to MY mamy problem,
to MY nie potrafimy się
to MY powinniśmy
coś z tym zrobić II.3.
dogadać, (również JA) PRZYWÓDZTWO
to MY mamy wyzwanie więc to MY jesteśmy za to
w pracy, odpowiedzialni
(w tym JA)
II.4.
to MY jesteśmy MISJA
odpowiedzialni
WSPÓŁPRACA
Ktoś może powiedzieć, że to uproszczenie i że nie z każdym
tworzymy wspólnotę MY.
II.1.
RELACJE
Tak jest. Nie z każdym. Ale z każdym (nawet przypadkowym

przechodniem) możemy tworzyć wspólnotę wspólnego II.2.
celu, a wspólnota ta będzie tym ważniejsza im bliżej z kimś KOMUNIKACJA
żyjemy i im cel będzie dla nas ważniejszy.
II.3.
Z przypadkowym przechodniem nasza wspólnota PRZYWÓDZTWO
MY może dotyczyć np. udzielenia pomocy kobiecie
wsiadającej do autobusu z wózkiem, a w przypadku
małżeństwa będzie dotyczyła ona wizji naszego II.4.
życia i życia naszych dzieci. MISJA
WSPÓŁPRACA
Zauważenie wspólnoty MY ważne jest również
dlatego, że wtedy inaczej patrzymy na nasze
problemy. W tym na problemy i trudności
II.1.
w komunikacji i konflikty. RELACJE
Takie podejście stawia problem niejako na zewnątrz

II.2.
nas. To nie Twój mąż jest problemem –> problem jest KOMUNIKACJA
na zewnątrz Was:
II.3.
on/ona ma problem PRZYWÓDZTWO
->
JA
walczę TEN
PROBLEM
problem jest w nim/niej
-> II.4.
DRUGI on/ona jest problemem MISJA
WSPÓŁPRACA
Problem nie jest w nim/niej, ale jest to nasz wspólny problem, który
trzeba wspólnie rozwiązać, ponieważ stanowimy wspólnotę MY:
II.1.
RELACJE
problem jest na
zewnątrz nas
i możemy z nim
wspólnie walczyć
II.2.
KOMUNIKACJA
współpracujemy
JA TY MY II.3.
PRZYWÓDZTWO
walczymy nie walczymy

II.4.
z osobą, tylko MISJA
z problemem
PROBLEM
WSPÓŁPRACA
II.1.
Pamiętaj, że problem jest RELACJE
bezbronny, a druga osoba nie. II.2.

KOMUNIKACJA
Jeśli zaczniesz z nią walczyć, ona II.3.

będzie się bronić, a problem nie. PRZYWÓDZTWO
II.4.
MISJA
WSPÓŁPRACA
II.1.
CZY WIESZ, ŻE…?
Podobno w momencie dojścia Hitlera do władzy, grupa niemieckich

RELACJE
Żydów uciekła przez Związek Radziecki do Japonii, gdzie zwróciła się
z prośbą o azyl. Urzędnicy japońscy mieli ich wtedy zapytać, dlaczego
mają przyjmować uciekinierów z III Rzeszy, wszak Niemcy są sojusznikami
Japonii i powinni oni odesłać ich do ich kraju. Na to jeden z starszych
II.2.
przedstawicieli diaspory w 6 słowach przeniósł ich z pozycji JA-ONI do MY, KOMUNIKACJA
umożliwiając im pozostanie w Japonii. Podobno powiedział:
II.3.
Przecież MY i WY jesteśmy Azjatami. PRZYWÓDZTWO
Jaki z tego wniosek? Zawsze jest jakaś płaszczyzna, która nasz łączy
i na której możemy się dogadać. II.4.
MISJA
WSPÓŁPRACA
Budowanie relacji MY wcale nie oznacza, że mamy się
z wszystkimi kolegować. Takie podejście pokazuje II.1.
tylko, że z każdym człowiekiem jesteśmy w stanie RELACJE
znaleźć jakąś przestrzeń do porozumienia.
II.2.
Oczywiście ta przestrzeń w relacji małżeńskiej będzie KOMUNIKACJA
dotyczyła ważniejszych spraw i tematów niż w relacji
koleżeńskiej, ale też nie ze wszystkimi chcemy budować
relacje i komunikację na tym samym poziomie.
II.3.
PRZYWÓDZTWO
II.4.
MISJA
WSPÓŁPRACA
Z każdym będziemy budować inny rodzaj relacji
w zależności od tego jaki jest cel naszej relacji: inny
jest cel małżeństwa, inny zespołu w pracy, a jeszcze II.1.
inny cel łączy nas z przypadkowo napotkanym RELACJE
człowiekiem.
II.2.
I właśnie tutaj przechodzimy do kolejnego ważnego KOMUNIKACJA
zagadnienia:
- Po co budujesz relację? II.3.
- Czemu ma służyć Twoja relacja? PRZYWÓDZTWO
- Czemu ma służyć Twoja komunikacja?
II.4.
MISJA
Zastanówmy się teraz nad tym, ponieważ wcale nie
jest to takie oczywiste, a w codziennym natłoku
spraw bardzo często w ogóle o tym nie myślimy.
WSPÓŁPRACA
Po co budujesz relacje?
II.1.
Kiedy z kimś budujemy relację warto zadać sobie RELACJE
pytanie po co to robimy:
- czy chcę osiągnąć cele moje, czy wspólne?

II.2.
KOMUNIKACJA
- czy chcę być pomocny, czy podziwiany?
- czy chcę poprawić relacje w związku, czy
szukam pretekstu do zerwania? II.3.
PRZYWÓDZTWO
- czy chcę nawiązać z kimś lepszy kontakt czy
udowodnić mu, że nie ma racji?
II.4.
Czy myślisz o tym komunikując się z innymi? Czy myślisz MISJA
o tym budując relacje?
WSPÓŁPRACA
W uproszczeniu wszystkie te pytania w różnych sytuacjach
międzyludzkich, a zwłaszcza w tych trudnych, czyli takich,
w których nie możemy się dogadać, możemy sprowadzić do II.1.
jednej kwestii: RELACJE
II.2.
KOMUNIKACJA
Czy bardziej myślę o drugiej stronie?
Czy bardziej myślę o sobie? Jej celach?
Swoich celach?
Swoich korzyściach?
Jej korzyściach? II.3.
PRZYWÓDZTWO
TY
JA II.4.
MISJA
WSPÓŁPRACA
Czy czasami, nawet nie zdając sobie z tego sprawy, nie
patrzymy na nasze relacje z innymi właśnie tak, jak na taką
wagę z poprzedniej planszy? II.1.
RELACJE
- jeśli ja zyskuje, Ty tracisz, a jeśli Ty zyskujesz ja tracę

- mąż spełnia żądanie żony to ona zyskuje, a on traci
II.2.
KOMUNIKACJA
- sprzedawca zyskuje bo sprzedaje, a klient traci, bo płaci
- rodzic wymaga, zyskuje posłuch, a dziecko traci, bo jest
posłuszne II.3.
PRZYWÓDZTWO
- itp., itd.
II.4.
Takie podejście nazywamy MISJA
wygrana - przegrana.
WSPÓŁPRACA
Bardzo często nasze relacje z innymi konstruujemy na zasadzie
wygrana – przegrana nawet nie zdając sobie z tego sprawy. Na
krótką metę przynosi ono zamierzony efekt, ale jest bardzo II.1.
destrukcyjne dla relacji, np.: RELACJE
- żona użyła bardzo manipulujących i emocjonalnych

II.2.
argumentów i mąż spełnił jej żądanie (żona chwilowo coś KOMUNIKACJA
zyskała), ale mąż nie ma ochoty spędzać czasu
z „humorami” żony i coraz częściej wychodzi z kolegami na
piwo (żona w dłuższej perspektywie traci)
II.3.
PRZYWÓDZTWO
- rodzice okrzyczeli syna i ten wziął się za naukę (chwilowa

korzyść rodziców), ale po syn coraz bardziej traci zaufanie II.4.
do rodziców i po jakimś czasie coraz mniej ich słucha MISJA
(rodzice tracą)
WSPÓŁPRACA
- sprzedawca wykorzystał naiwność klienta i sprzedał
mu wadliwy produkt, ale po jakimś czasie całe miasto
się dowiedziało, że sprzedaje on wadliwe produkt
II.1.
RELACJE
i nikt od niego już nie kupuje
II.2.
Budowanie naszych relacji z innymi na zasadzie KOMUNIKACJA
wygrana – przegrana to droga na skróty, która
nigdzie nie prowadzi, tylko psuje nasze relacje na
każdym polu.
II.3.
PRZYWÓDZTWO
O wiele lepiej budować nasze relacje w podejściu

wygrana – wygrana, czyli tak, żeby obydwie strony
II.4.
(czyli w skrócie MY) odnosiły korzyść. MISJA
WSPÓŁPRACA
Podejście wygrana – wygrana to takie konstruowanie naszych
relacji, w których wszystkie strony zyskują:
II.1.
RELACJE
- jeśli ja zyskuje, Ty też zyskujesz, a jeśli Ty tracisz ja też tracę
- mąż spełnia prośbę żony, ona zyskuje, on też zyskuje w jej
oczach 
II.2.
KOMUNIKACJA
- sprzedawca zyskuje bo sprzedaje, a klient zyskuje, bo kupuje
dobrej jakości produkty, których potrzebuje
- rodzic wymaga, zyskuje posłuch, a dziecko zyskuje, bo uczy II.3.
się pracy i odpowiedzialności PRZYWÓDZTWO
II.4.
MISJA
WSPÓŁPRACA
W skrócie:
II.1.
RELACJE
Kiedy pomagam Ci realizować Twoje II.2.

cele, moje cele, też są realizowane. KOMUNIKACJA
II.3.
PRZYWÓDZTWO
A chyba nie trzeba Cię przekonywać, że pomaganie innym
w realizacji ich celów bardzo dobrze wpływa na relacje?
II.4.
MISJA
WSPÓŁPRACA
Pamiętasz, co wcześniej powiedzieliśmy o relacji MY?
To właśnie o to chodzi!
II.1.
RELACJE
Najlepszą relację buduje się z innymi, kiedy wspólnie
poszukujemy rozwiązań, które wszystkim stronom, czyli
wspólnocie MY do której należymy, dadzą maksymalne II.2.
korzyści. KOMUNIKACJA
Zacznij podchodzić do Twoich relacji z innymi w taki II.3.

sposób, a zobaczysz, że Twoje relacje nie tylko będą PRZYWÓDZTWO
dawać korzyść obydwu stronom, ale będziecie w stanie
osiągać efekt SYNERGII, czyli takiej interakcji, której
rezultat będzie większy niż suma elementów. II.4.
MISJA
WSPÓŁPRACA
W prawie każdej relacji da się dojść do porozumienia
wygrana – wygrana, tylko bardzo często musimy dojść do
tego o co tak naprawdę chodzi każdej ze stron. II.1.
RELACJE
Nawet jeśli nie da się dojść do zadowalającej wszystkie
strony sytuacji wygrana – wygrana, to może lepiej dla
wszystkich będzie zrezygnować z tej relacji – co też jest II.2.
pewnego rodzaju sytuacją wygrana – wygrana. KOMUNIKACJA
To o co tak naprawdę chodzi, czyli nasze potrzeby

i pragnienia bardzo często ukrywamy i nawet sami
II.3.
PRZYWÓDZTWO
sobie możemy nie zdawać z nich sprawy.
Osoby, które w każdej relacji dążą do tego, żeby II.4.

maksymalizować korzyści wszystkich stron, czyli MISJA
maksymalnie odpowiadać na potrzeby i pragnienia
swoje i innych są w długofalowej perspektywie
najskuteczniejsze.
WSPÓŁPRACA
Podstawowe pragnienia każdego człowieka
w odniesieniu do relacji II.1.
RELACJE
Żeby budować dobre relacje z innymi warto zadawać sobie
pytania czego naprawdę szukamy w relacji z innymi i co
sprawia, że w relacjach z innymi jesteśmy szczęśliwi, to znaczy: II.2.
jakie są nasze podstawowe potrzeby i pragnienia wobec
KOMUNIKACJA
innych ludzi.
Te pragnienia to:
II.3.
PRZYWÓDZTWO
Pragnienie zrozumienia
II.4.
Pragnienie docenienia MISJA
Pragnienie realizacji siebie

WSPÓŁPRACA
Jedną z najpopularniejszych teorii
potrzeb opisuje ludzkie potrzeby
w hierarchii, którą możemy II.1.
upraszczając przedstawić w ten RELACJE
sposób (Maslow, 1962):
samo-
II.2.
Pragnienie realizacji siebie KOMUNIKACJA
realizacja
Pragnienie docenienia
szacunek II.3.
Pragnienie zrozumienia PRZYWÓDZTWO
przynależność
bezpieczeństwo II.4.
MISJA
potrzeby fizjologiczne
Maslow A. (1962). Toward a Psychology of Being. Nowy Jork: Van Nostrand.

WSPÓŁPRACA
II.1.
RELACJE
CZY WIESZ, ŻE…?
Teoria Maslowa dotyczy potrzeb natomiast w naszym kursie używamy II.2.

określenia pragnienia, które w sensie teoretycznym mogą znaczyć to
KOMUNIKACJA
samo, ale językowo, a w związku z tym motywacyjnie, niosą za sobą nico
inne znaczenia:
- potrzebę muszę zaspokoić („muszę zjeść”) II.3.
- pragnienie chcę zaspokoić („chcę pomóc babci”) PRZYWÓDZTWO
II.4.
MISJA
WSPÓŁPRACA
Oczywiście chcąc budować dobre relacje musimy pamiętać
o tym, że ludzie posiadają również potrzeby fizjologiczne oraz
potrzebę bezpieczeństwa. II.1.
RELACJE
Pamiętajmy, że może być tak, że nie zawsze wśród osób
z którymi żyjemy te dwie potrzeby będą zaspokojone. Może
Twoja żona jest głodna, albo Twój pracownik przestraszony
II.2.
wynikami badań, które wczoraj otrzymał, albo Twój klient boi się KOMUNIKACJA
wejść do Twojego sklepu, ponieważ boi się, że coś na niego
spadnie z remontowanego dachu.
II.3.
PRZYWÓDZTWO
Bez zaspokojenia tych potrzeb nie ma sensu
myślenie o budowaniu relacji. II.4.
MISJA
Dlatego pierwszym krokiem w budowaniu dobrych relacji
z innymi jest ich zrozumienie, w tym również poznanie ich
uwarunkowań, potrzeb, oczekiwań…
WSPÓŁPRACA
Każdy z nas ma takie pragnienia, a więc nie tylko Ty, również
osoby z którymi żyjesz i pracujesz.
II.1.
RELACJE
Niby oczywiste, a tak często o tym

zapominamy. II.2.
KOMUNIKACJA
Przecież każdy z nas chce przebywać blisko osób, które nas

rozumieją i doceniają, pamiętają o naszych pragnieniach
II.3.
PRZYWÓDZTWO
i wychodzą im naprzeciw.
II.4.
MISJA
WSPÓŁPRACA
A skoro każdy z nas chce mieć takie osoby wokół siebie, w związku
II.1.
z tym, żeby budować dobre relacje z innymi wystarczy tylko pamiętać RELACJE
o tych pragnieniach osób wokół nas i je zaspokajać, bo wtedy i te
nasze pragnienia będą zaspokojone:
II.2.
- jeśli rozumiemy innych, inni będą rozumieli nas (może nie od razu, KOMUNIKACJA
ale po jakiś czasie na pewno ludzie wokół nas to zauważą i też
będą chcieli tak robić)
II.3.
- jeśli doceniamy innych, nie ma szans, żeby po jakiś czasie inni nie PRZYWÓDZTWO
docenili też nas (nawet przez sam fakt, że się po prostu tym zadziwią
i będą chcieli odwdzięczyć)
II.4.
MISJA
WSPÓŁPRACA
CZY WIESZ, ŻE…? II.1.
RELACJE
Dostrzeganie potrzeb innych, wychodzenie im na przeciw, a nawet
wyprzedzanie ludzi w tym sensie, tzn. odpowiadanie na potrzebę, zanim
ktoś ją wypowie (widzę kogoś spragnionego i nie pytam go, czy chce mu II.2.
się pić, tylko od razu podaję mu kubek wody - tzw. „wyobraźnia KOMUNIKACJA
miłosierdzia”), to nie tylko jeden z najważniejszych elementów budowania
prawdziwych relacji, ale podstawa naprawdę skutecznych przedsięwzięć
biznesowych: II.3.
PRZYWÓDZTWO
Dawaj ludziom to, czego potrzebują i czego
nikt inny im nie daje!
II.4.
Można by dodać jeszcze: … nawet jeśli będą się z ciebie śmiać. MISJA
WSPÓŁPRACA
1. Zrozumienie innych
II.1.
Każdy z nas chce być rozumiany przez innych: RELACJE
- dziecko chce, żeby nauczyciel i rodzic rozumieli, że ono
nie rozumie wszystkiego
II.2.
- dziewczyna chce, żeby chłopak rozumiał, co ona czuje
KOMUNIKACJA
- mąż chce, żeby żona rozumiała ile pracy on wkłada
w utrzymanie rodziny
- pracownik chcę, żeby pracodawca rozumiał na czym on II.3.
naprawdę się zna i jakie zadania wykonuje najlepiej PRZYWÓDZTWO
- klient chce, żeby producent i sprzedawca rozumieli jego
potrzeby
II.4.
- itp., itd. (sam w swoim życiu możesz znaleźć setki takich
MISJA
pragnień wobec innych)
WSPÓŁPRACA
CZY WIESZ, ŻE…?
Ludzie różnią się pod względem zmysłowego postrzegania świata.

II.1.
Na przykład kobiety lepiej od mężczyzn widzą w ciemnościach, RELACJE
mają szersze pole widzenia i mają lepszą pamięć wzrokową, za to
mężczyźni lepiej i ostrzej widzą w jasnym świetle, dlatego np. lepiej
strzelają.
II.2.
KOMUNIKACJA
Różnica ta wynika z różnej budowy siatkówki oka: u kobiet komórki
światłoczułe rozlokowane są szerzej po całej siatkówce, natomiast
u mężczyzn komórki światłoczułe skoncentrowane są bardziej
II.3.
w tzw. plamce żółtej, czyli punkcie najostrzejszego widzenia. PRZYWÓDZTWO
Źródło:
McGuinness, D. (1976). Sex Differences in Organisation, Perception and Cognition. W: B. Lloyd i J. Archer (red.).
Exploring Sex Differences. s. 123-155. London: Academic Press.
II.4.
MISJA
McGuinness, D. (1979). How schools discriminate against boys. Human Nature, styczeń, 82-88.
WSPÓŁPRACA
Słuchanie innych
Zrozumienie innych może wydawać się nam trudne, ponieważ II.1.
czasami przecież nawet sami siebie nie rozumiemy…
RELACJE
ale tak naprawdę, to nie jest trudne. Trudne jest coś innego: II.2.
słuchać! KOMUNIKACJA
Przypomnij sobie swoją ostatnią rozmowę z kimkolwiek:

II.3.
PRZYWÓDZTWO
- Co z niej zapamiętałeś?
-
-
O czym mówił Twój rozmówca?
Czy nie koncentrowałeś się bardziej na tym co samemu
II.4.
MISJA
chciałeś powiedzieć, niż na tym co chciał powiedzieć Ci Twój
rozmówca?
WSPÓŁPRACA
Bardzo często jest tak, że w czasie rozmowy myślimy:
II.1.
RELACJE
o sobie to w szczególności
II.2.
w czasie rozmów
- jak wyglądam? z osobami, których nie
- czy dobrze wypadnę? znamy zbyt dobrze,
- czy makijaż mi się nie rozmazał? w sytuacjach formalnych KOMUNIKACJA
- co myśli o mnie mój rozmówca?
II.3.
PRZYWÓDZTWO
o swoich sprawach to w szczególności
-
-
muszę jeszcze zrobić to i tamto
nie mam na to czasu
z osobami, z którymi się
znamy, np. w domu, pracy
i szkole, w sytuacjach mniej
II.4.
- czy ja wyłączyłem światła formalnych MISJA
w samochodzie?
WSPÓŁPRACA
Jak słuchać?
1. Chciej słuchać – rozmawiając z innymi po prostu nastaw się na II.1.
słuchanie, chciej tego!
RELACJE
2. Patrz w oczy – oczywiście nie wlepiaj się ciągle w oczy rozmówcy,
bo może pomyśleć, że coś jest nie tak (np. że makijaż się rozmazał),
ale patrzeniem w oczy rozmówcy dajesz mu do zrozumienia, że II.2.
słuchasz – optymalnie jest utrzymywać kontakt wzrokowy przez 80% KOMUNIKACJA
czasu rozmowy
3. Okazuj, że słuchasz - dopytuj czy dobrze zrozumiałeś, dopytuj
o szczegóły, słuchaj aktywnie, a nie biernie II.3.
PRZYWÓDZTWO
4. Oczywiście, jeśli nie zgadzasz z rozmówcą powiedz mu o tym –
ludzie lubią szczerość
5. Jeśli w rozmowie pojawia się temat dotyczący osoby, której z wami II.4.
nie ma – mów o tej osobie tylko dobrze, ponieważ obgadywanie MISJA
bardzo źle wpływa na relacje, a mówienie dobrze o innych buduje
zaufanie do Ciebie.
WSPÓŁPRACA
II.1.
CZY WIESZ, ŻE…?
RELACJE
Ludzie sfrustrowani Rozmawiają o innych
II.2.
Ludzie żyjący Rozmawiają KOMUNIKACJA
mentalnością o wspólnych ideach

dostatku i pomysłach II.3.
PRZYWÓDZTWO
II.4.
MISJA
WSPÓŁPRACA
Wstrzymać się od pochopnego oceniania
i osądzania innych II.1.
Kiedy już będziemy słuchać, musimy pamiętać, że to jednak nie RELACJE
wystarczy do tego, żeby rozumieć innych. Żeby to zrobić, trzeba
jeszcze: wstrzymać się od pochopnego oceniania i osądzania
innych, a żeby to zrobić należy uświadomić sobie, że każda osoba
II.2.
KOMUNIKACJA
ma inne uwarunkowania życia.
Wstrzymanie się od oceniania i osądzania innych jest bardzo

trudne, ponieważ jest to naturalny mechanizm ułatwiający nasze
II.3.
PRZYWÓDZTWO
przetrwanie.
Ten biologiczny mechanizm mówi nam o tym, że im mniej osoba II.4.

jest do nas podobna (w wyglądzie, zachowaniu, poglądach) tym MISJA
może być dla nas większym zagrożeniem. Właśnie na tym
mechanizmie opierają się stereotypy oraz efekt pierwszego
wrażenia.
WSPÓŁPRACA
Na szczęście mamy również rozum, który pozwala nam na
kontrolowanie biologicznych „podpowiedzi” wpływających na
nasze zachowanie. II.1.
RELACJE
I ta rozumowa kontrola pozwala nam stwierdzić, że w 99%

przypadków osoba, która jest od nas inna, wcale nie stanowi dla
II.2.
nas zagrożenia. KOMUNIKACJA
Pamiętając o tym, że nasza biologia skonstruowana jest tak, że

II.3.
PRZYWÓDZTWO
ten 1% ryzyka zagrożenia jest właśnie podstawą tego, że
oceniamy, osądzamy, nie lubimy, łatwiej jest nam wstrzymać się
od osądów i oceniania innych. II.4.
MISJA
WSPÓŁPRACA
Pamiętajmy też, że nawet jeślibyśmy chcieli, nie wyeliminujemy
z naszego życia mechanizmu leżącego u podstaw oceniania II.1.
i osądzania innych, ponieważ jest on po prostu niezbędny do RELACJE
naszego przetrwania. Ale możemy nauczyć się go kontrolować!
II.2.
CZY WIESZ, ŻE…? KOMUNIKACJA
Właśnie na tym mechanizmie opierają się stereotypy oraz efekt

pierwszego wrażenia. II.3.
PRZYWÓDZTWO
II.4.
MISJA
WSPÓŁPRACA
Uświadomić sobie, że każda osoba ma inne
uwarunkowania życia
II.1.
Kolejny krok, który warto podjąć, żeby lepiej rozumieć innych, to RELACJE
uświadomienie sobie, że każdy z nas ma inne uwarunkowania życia:
- każdy z nas wychowywał się w innej rodzinie II.2.
- każdy z nas ma inny zestaw genów KOMUNIKACJA
- każdego z nas spotkały inne życiowe doświadczania

- a może po prostu jest głodny i niewyspany… II.3.
a co w ogóle najważniejsze to, że przecież my PRZYWÓDZTWO
nie znamy tych uwarunkowań…
Kiedy to sobie uświadomimy łatwiej będzie nam „spróbować wejść II.4.

w skórę innych” i ich rozumieć (lub przynajmniej spróbować). MISJA
Nawet jeśli się nam to nie uda, to i tak samo podjęcie próby
wytworzy w nas takie nastawienie, które pozwoli na budowanie
lepszych relacji.
WSPÓŁPRACA
Rozumieć innych…
- najbliższych czego potrzebują Twoi najbliżsi? czy czegoś im brakuje? II.1.

szczerze porozmawiaj, a oni na pewno odwdzięczą Ci RELACJE
się szczerością i miłością
- znajomych czego potrzebują Twoi znajomi w prac lub szkole? czy

możesz odpowiedzieć na ich potrzeby? jeśli to zrobisz to
II.2.
w pracy/szkole
na pewno odwdzięczą Ci się tym samym i Wasza praca KOMUNIKACJA
będzie przyjemniejsza
- pracowników czy kontrolujesz potrzeby swoich pracowników? czy II.3.

odpowiadasz na nie? jeśli zaczniesz pracownicy będą PRZYWÓDZTWO
lepiej i sumienniej pracować widząc, że mają szefa,
który się o nich troszczy
- klientów czy naprawdę wiesz, czego potrzebują Twoi klienci? czy II.4.
tylko sprzedajesz im produkty, czy zmieniasz przez te MISJA
produkty ich życie? sprawdź, czego oni potrzebują i im
to daj, a nigdy nie będziesz miał problemów ze
sprzedażą
WSPÓŁPRACA
2. Docenianie innych
Dalej, każdy z nas, poza tym, że chce być zrozumiany przez innych,
chce również być doceniony przez innych, np.:
II.1.
RELACJE
- dziecko chce, żeby nauczyciel i rodzic docenili wysiłek, jaki
wkłada ono w naukę
- dziewczyna chce, żeby chłopak docenił zaangażowanie jej II.2.
serca w ich relacje KOMUNIKACJA
- mąż chce, żeby żona doceniła jego trud wkładany w utrzymanie
rodziny
- pracownik chcę, żeby pracodawca docenił go za dobrze
II.3.
PRZYWÓDZTWO
wykonaną robotę
- itp., itd. (sam w swoim życiu możesz znaleźć setki takich pragnień
wobec innych) II.4.
MISJA
WSPÓŁPRACA
Dlatego też, kiedy już spróbujemy rozumieć innych, kolejnym II.1.
etapem budowania dobrych relacji z innymi będzie nauczenie RELACJE
się doceniania innych.
II.2.
KOMUNIKACJA
Pierwszy element w docenianiu innych to szczerość.
Może się wydawać, że to trudne, ale przecież nawet w kimś kogo II.3.
nie lubisz zawsze możesz dostrzec coś pozytywnego i dobrego. PRZYWÓDZTWO
Pamiętaj jednak, żeby pod pozorem szczerości nie ranić innych
osób.
II.4.
MISJA
WSPÓŁPRACA
Drugim ważnym elementem doceniania innych jest bycie
II.1.
konkretnym. RELACJE
Kiedy ktoś przekazuje nam informację niekonkretną zazwyczaj

możemy podejrzewać go o nieszczerość i próbę grania na
II.2.
KOMUNIKACJA
naszych uczuciach, dlatego warto być konkretnym.
II.3.
Na pewno zauważyliście, że docenianie innych bardzo motywuje PRZYWÓDZTWO
ich do dalszego podejmowania działań, które zostały
docenione.
II.4.
MISJA
WSPÓŁPRACA
CZY WIESZ, ŻE…?
II.1.
Carol Dweck, amerykańska psycholog, przeprowadziła bardzo ciekawą serię badań
dotyczących skutków chwalenia dzieci. W badaniu wzięło udział 400 uczniów piątej klasy.
W jednym z badań dzieci rozwiązywały łatwy test inteligencji zakończony sukcesem. Jednej
grupie udzielono informacji wskazującej ich inteligencję jako przyczynę sukcesu („jesteś RELACJE
bystry”), natomiast drugiej grupie ich wysiłek, jako przyczynę sukcesu („włożyłeś w to dużo
II.2.
wysiłku”).
Następnie dzieci rozwiązywały kolejne zadania, w których obydwie grupy ponosiły porażki
(zadania były tak skonstruowane, że nie dało się odnieść w nich sukcesu), a po serii
porażek następowały ostatni łatwy test. Jak myślicie, które dzieci szybciej się poddawały KOMUNIKACJA
i słabiej rozwiązywały ten łatwy test? Dzieci które pochwalono za bystrość, a nie za wysiłek.
Z tego oraz innych, podobnie konstruowanych eksperymentów, badaczka wysnuła
ciekawy wniosek: mądre chwalenie polega na docenianiu bardziej tego, co zależy od
ludzi (np. wysiłek, praca), niż tego, co nie zależy od nich (np. zdolności, inteligencja),
II.3.
ponieważ mogą wtedy wkładać w pracę mniejszy wysiłek licząc właśnie na swoje PRZYWÓDZTWO
zdolności.
Warto jednak doceniać, a zwłaszcza u ludzi młodych, ich talenty, zdolności i predyspozycje
(czyli coś, co może nie do końca od nich zależeć), po to, żeby pomóc im je dostrzec, kiedy II.4.
sami mają z tym kłopot. Jeśli osoba zdaje sobie sprawę z swoich talentów, lepiej doceniać
wtedy jej wysiłek i wytrwałość w ich wykorzystywaniu. MISJA
Źródło: Dweck C. S. (1999). Caution – Praise can be dangerous. American Educator, 23(1), s. 4-9.
WSPÓŁPRACA
Docenić innych…
- najbliższych czy doceniasz Twoich najbliższych? kiedy ostatni raz II.1.
powiedziałeś żonie, że ją kochasz i że pięknie wygląda? kiedy RELACJE
ostatni raz pochwaliłaś córkę za wyniki w szkole? zrób to,
a zobaczysz ile sprawi Ci to radości
- znajomych czy dziękujesz swoim współpracownikom za dobrą wspólną II.2.

robotę? czy doceniasz ich za to, że często bez ich pracy, KOMUNIKACJA
w pracy/szkole
Twoja nie miałaby sensu? zrób to, a zobaczysz, że następny
wspólny projekt będzie zrobiony szybciej i sprawniej
- pracowników czy chwalisz swoich pracowników? czy dziękujesz im za

II.3.
pracę? czy może czasami myślisz, że pieniądze są PRZYWÓDZTWO
wystarczającą motywacją i nie powinno się dziękować? zrób
to, a zobaczysz, że mogą oni pracować ciężej i więcej
II.4.
- klientów czy doceniasz swoich klientów? czy dajesz im bonusy?
MISJA
promocje? czy dziękujesz za ich cierpliwość? czy
przesuwasz ryzyko transakcyjne na siebie doceniając tym
samym czas i energię klientów? zrób to, a wyniki
sprzedażowe Cię zadziwią WSPÓŁPRACA
3. Stworzenie możliwości do realizacji siebie
Najważniejszym wymiarem budowania dobrych relacji z innymi jest II.1.
wspólna z nimi realizacja swoich potencjałów, czyli realizacja siebie. RELACJE
A w skrócie najprościej zrobić to stawiając wspólny ambity

cel, przy którego realizacji wszystkie zaangażowane osoby
będą mogły w pełni rozwijać swoje talenty i pragnienia.
II.2.
KOMUNIKACJA
Ważne, również żeby ten cel służył komuś poza nami, tak, żeby nie
ukierunkowywać realizacji naszych talentów na siebie – takie
nastawienie przeciwdziała egoizmowi, ciągłej pogoni za
II.3.
samozadowoleniem i czegoś co nazywamy „wyścigiem szczurów”. PRZYWÓDZTWO
Taki cel ma też większą siłę motywacyjną, bo każdy z nas chce czuć
się potrzebnym.
II.4.
CZY WIESZ, ŻE…? MISJA
Wysoką zgodność celów grupowych z celami indywidualnymi jest jednym

z najważniejszych czynników, który wpływa na tzw. „morale grupy”.
WSPÓŁPRACA
Dlaczego wspólny cel jest ważny
Wspólny cel daje energię – motywuje do działania. Wspólny cel
jednoczy, co bardzo ciekawie możemy zobrazować na rysunku II.1.
przedstawiającym relację dwóch osób A i B: RELACJE
Sytuacja 1. Każdy ma inny cel:
II.2.
KOMUNIKACJA
jeśli osoby będą szły do przodu, to się po prostu rozejdą

II.3.
PRZYWÓDZTWO
Sytuacja 2. Celem jest sama relacja (tj. druga osoba):

II.4.
A B
MISJA
jeśli osoby będą szły do przodu, to się zderzą WSPÓŁPRACA

Sytuacja 3. Wspólny cel:
II.1.
RELACJE
II.2.
CEL KOMUNIKACJA
II.3.
PRZYWÓDZTWO
jeśli osoby będą szły do przodu, to będą też bliżej siebie
II.4.
MISJA
WSPÓŁPRACA
Dlatego tak ważne jest opisanie wspólnego celu, a zwłaszcza
w relacjach bliskich, np. w związku, czy w rodzinie. II.1.
RELACJE
Czy rozmawialiście w swoich związkach i rodzinach

o tym jakie są Wasze wspólne cele? Przecież nie tylko II.2.
ograniczenie kosztów wynikających z wspólnego KOMUNIKACJA
mieszkania. Zróbcie to dziś.
II.3.
Więcej o stwarzaniu przestrzeni do realizacji siebie powiemy PRZYWÓDZTWO
w części II.3. Przywództwo.
II.4.
MISJA
WSPÓŁPRACA
Pamiętasz, jak w pierwszej części kursu mówiliśmy o 4R, czyli
o czterech obszarach rozwoju? Zwróć uwagę, że również przez
pryzmat tych 4R możesz patrzeć na innych: II.1.
RELACJE
- Fizyczności (ciało) – wyglądu

zewnętrznego
II.2.
KOMUNIKACJA
- Intelektu (rozum) – tego o czym osoba

myśli II.3.
PRZYWÓDZTWO
- Psychiki (serce) – tego co osoba czuje

II.4.
MISJA
- Ducha – tego, co osoba ma w duszy,
kim naprawdę jest
WSPÓŁPRACA
W każdej z tych sfer ludzie mają inne potrzeby i dopiero
zaspokojenie ich wszystkich sprawia, że człowiek, jest prawdziwie
szczęśliwy: II.1.
RELACJE
- Potrzeby
fizjologiczne
- Potrzeba rozwoju
kompetencji
II.2.
KOMUNIKACJA
- Potrzeba - Potrzeba wiedzy
bezpieczeństwa CIAŁO ROZUM (ciekawość)
II.3.
PRZYWÓDZTWO
- Potrzeba
przynależności
SERCE DUCH - Potrzeba sensu
II.4.
- Potrzeba
- Potrzeba pozostawienia MISJA
szacunku trwałego wkładu
WSPÓŁPRACA
Jeśli chcesz z kimś budować naprawdę trwałą relację staraj się
docierać do tego co ma w głowie (co myśli), sercu (co czuje)
i duszy (kim naprawdę jest). II.1.
RELACJE
Świetnie opisuje to Martin Buber, dla którego „całe życie

jest spotkaniem”, a nasze prawdziwe JA zawsze II.2.
zwrócone jest ku czemuś. KOMUNIKACJA
Filozof ten zachęca nas do przechodzenia z relacji JA – ONO

(a jakże często właśnie tak patrzymy na innych), do relacji JA –
II.3.
PRZYWÓDZTWO
TY, które zakłada prawdziwe, głębokie, poznanie i akceptację
drugiej osoby.
II.4.
MISJA
Źródło: Buber M. (1992/1923). Ja i Ty. Warszawa: PAX.

WSPÓŁPRACA
Wdzięczność
W bardzo dobry sposób szczerość i konkretność doceniania innych II.1.
przejawia się w okazywaniu innym wdzięczności. RELACJE
Kiedy komuś za coś dziękujemy zazwyczaj:

II.2.
robimy to szczerze, ponieważ naprawdę doceniamy KOMUNIKACJA
to, co ktoś dla nas zrobił oraz robimy
robimy to konkretnie, ponieważ dziękujemy za jakieś

II.3.
konkretne dobro, które otrzymaliśmy od innych PRZYWÓDZTWO
Dlatego okazywanie wdzięczności ma ogromną II.4.

moc budowania dobrych relacji! MISJA
A poza tym okazywanie wdzięczności motywuje do powtórzenia

dobrego zachowania. WSPÓŁPRACA
II.1.
CZY WIESZ, ŻE…?
W 4-tygodniowym podłużnym badaniu 21 osób codziennie spisywało

rzeczy i sprawy, za które są wdzięczni. Osoby te poproszono o spisywanie RELACJE
zarówno małych i dużych rzeczy, za które są wdzięczni.
W tym samym czasie inne 23 osoby wykonywały zadanie kontrolne II.2.

polegające na spisywaniu zwykłych wydarzeń z swojego dnia. KOMUNIKACJA
Po realizacji ćwiczeń, osoby, które wykonywały ćwiczenie dotyczące

wdzięczności, doświadczały większych pozytywnych emocji niż osoby
wykonujące ćwiczenie dotyczące spisywania zwykłych wydarzeń
II.3.
PRZYWÓDZTWO
z swojego dnia.
Źródło: Sheldon K.M., Lyubomirsky S. (2006). How to increase and sustain positive emotion: The effects of
expressing gratitude and visualizing best possible selves. The Journal of Positive Psychology, 1(2), s. 73–82.
II.4.
MISJA
WSPÓŁPRACA
Wdzięczność jest naprawdę potężnym narzędziem
budowania naprawdę szczerych i autentycznych relacji. II.1.
RELACJE
Wydaje się jednak, że wdzięczność nie jest już tak

bardzo ceniona jak kiedyś, a okazywanie
II.2.
KOMUNIKACJA
wdzięczności może być uważane za oznakę
słabości.
II.3.
PRZYWÓDZTWO
Wynika to zapewne z bardzo rozpowszechnionego
przekonania, że „mi się należy”. Należy mi się dobra
praca, należy mi się szacunek, należy mi się spokój, II.4.
itp. Mamy takie myślenie o rzeczywistości. MISJA
WSPÓŁPRACA
Tak naprawdę to nie ma znaczenia, czy
cokolwiek i od kogo nam należy czy nie,
a zobacz, że bardzo nie lubimy osób, które II.1.
cięgle o coś mają pretensje i nie są wdzięczne. RELACJE
II.2.
A z drugiej strony bardzo lubimy osoby, które nam KOMUNIKACJA
za coś dziękują, nawet za sprawy błahe i
codzienne. Kiedy słyszymy „dziękuję” skierowane
do nas, robi się nam miło. Oczywiście wtedy, kiedy II.3.
jest to szczere. PRZYWÓDZTWO
Okazywanie wdzięczności powinno być więc szczere II.4.

i konkretne. MISJA
WSPÓŁPRACA
Jak okazywać wdzięczność?
II.1.
1. Pamiętaj o wdzięczności za sprawy oczywiste i codzienne, RELACJE
np. wobec najbliższych, którzy wykonują domowe prace
lub kolegów z pracy, którzy i tak robią czynności, za które
dziękujesz codziennie. II.2.
KOMUNIKACJA
2. Codziennie wieczorem pomyśl o kimś, kto wobec Ciebie
okazał jakieś dobro, nawet jeśli robi tak zawsze i jest to
związane z jego pracą. Napisz tej osobie wiadomość II.3.
lub zadzwoń z podziękowaniem. PRZYWÓDZTWO
3. Dziękuj znajomym za spotkania, przecież w końcu poświęcili

swój czas dla Ciebie. Również możesz wysłać wiadomość II.4.
wieczorem po spotkaniu. MISJA
WSPÓŁPRACA
4. Przyjmuj komplementy z wdzięcznością. Kiedy usłyszysz
komplement skierowany do Ciebie: II.1.
RELACJE
nie mów: lepiej powiedz:
- nie ma sprawy - dziękuję II.2.

- to nie problem KOMUNIKACJA
5. Używaj słowa „dziękuję”. Inne formy takie jak: dzięki, thanks,

II.3.
dzienks, itp. mogą zostać niezauważone przez Twojego PRZYWÓDZTWO
rozmówcę.
6. Oczywiście jak we wszystkim nie przesadzaj. Kiedy będziesz

II.4.
wszystkim na około bezmyślnie powtarzał „dziękuję” będzie MISJA
to miało skutek odwrotny do zamierzonego.
WSPÓŁPRACA
7. Kiedy dziękujesz, rób to szczerze. To znaczy zawsze wiedz,
za co dziękujesz. Nie mów automatycznie, bo ktoś może II.1.
Cię zapytać: „ale konkretnie za co mi dziękujesz?”. Dobrze RELACJE
jest znać odpowiedź na to pytanie, bo w innym przypadku
możesz wyjść na nieszczerego.
II.2.
KOMUNIKACJA
II.3.
PRZYWÓDZTWO
II.4.
MISJA
WSPÓŁPRACA
Czasami jest nam trudno docenić innych, powiedzieć
coś miłego lub podziękować…
II.1.
RELACJE
Może rzadko to robimy i ktoś sobie pomyśli, że nie jest to
bez interesowne, i że coś chcemy… II.2.
KOMUNIKACJA
Może jest nam trudno opanować emocje i boimy
się, że w mówiąc coś innej osobie źle zareagujemy,
rozpłaczemy się, wybuchniemy gniewem, zbłaźnimy
II.3.
się… PRZYWÓDZTWO
A może po prostu i tak nie wiemy jak to zrobić…

II.4.
MISJA
WSPÓŁPRACA
Dlatego do kursu dołączam dwa proste narzędzie, które możesz
wykorzystać wszędzie, gdzie jesteś z innymi ludźmi:
- w domu, w rodzinie i relacjach z najbliższymi II.1.
RELACJE
- w relacjach koleżeńskich, wśród przyjaciół i znajomych
- w relacjach bardziej oficjalnych, w pracy, szkole, na uczelni
- w relacjach z osobami, które znamy słabo, np. sąsiedzi, albo,
II.2.
których nie znamy w ogóle, np. w autobusie KOMUNIKACJA
II.3.
PRZYWÓDZTWO
II.4.
MISJA
Karty te opracowaliśmy wspólnie z naszym zespołem w ramach projektu budowania dobrych relacji PrawdziwySkarb.pl
WSPÓŁPRACA
Użycie Kart jest banalnie proste. Karty drukujemy jednostronnie,
wycinamy i na przykład:
1. Na karcie możemy napisać odręcznie imię osoby, dla której jest II.1.
przeznaczona. RELACJE
2. Kartę przekazujemy osobiście.

3. Kartę pozostawiamy w miejscu, gdzie czas spędza osoba, której II.2.
chcemy ją przekazać (np. umieszczamy na lodówce, zostawiamy KOMUNIKACJA
na biurku).
4. Kartę chowamy, w miejsc do którego zagląda tylko ta osoba,
np. w jej ulubionym kubku, w książce, którą teraz czyta, w bucie,
II.3.
wkładamy do skrzynki pocztowej, itp. PRZYWÓDZTWO
5. Kartę dołączamy do jakiegoś uroczego prezenciku

6. Kartę zostawiamy w nietypowym miejscu dla obcej osoby, np.
II.4.
w autobusie miejskim, w kolejce na poczcie lub urzędzie. MISJA
7. Sami wymyślamy nietypowy sposób przekazania karty innej

osobie…
WSPÓŁPRACA
Z wdzięcznością związany jest również temat pokory. Pokora nie
kojarzy się nam z nadzwyczajną umiejętnością, którą możemy
wykorzystać do budowania dobrych relacji, a raczej może się nam
II.1.
kojarzyć z uległością, słabością i podatnością na wykorzystanie przez RELACJE
innych. Ale przecież to w ogóle nie jest pokora…
Pokora to umiejętność stanięcia w prawdzie o samym

II.2.
sobie: rozpoznanie swoich mocnych stron i słabości. KOMUNIKACJA
Kiedy w prawdzie patrzymy na siebie, możemy z łatwością II.3.

„zlokalizować” mocne obszary, na których warto się skupiać, oraz te
PRZYWÓDZTWO
słabe, nad którymi możemy pracować.
A dzięki temu naprawdę wiemy, co jest naszą siłą, a co II.4.

słabością - co jest w gruncie rzeczy samo w sobie ogromną MISJA
zaletą, ponieważ wiemy gdzie w naszym życiu „dajemy
radę”, a gdzie nie dajemy i potrzebujemy pomocy.
WSPÓŁPRACA
Ludzie, którzy nie są pokorni nie mają tej siły, a więc w gruncie
rzeczy są słabi. Skoro nie patrzą na siebie w prawdzie, budują
swój obraz siebie, który nie jest realny. Są więc podatni na II.1.
trudności, a, co najgorsze, nie zdają sobie z tego sprawy. RELACJE
To tak jakbyś chciał budować dom nie interesując się co jest II.2.
pod ziemią. Może tam jest skała, a może tam jest błoto? KOMUNIKACJA
Człowiek pokorny wie co tam jest. Człowiek niepokorny nie
wie i ta niewiedza może go drogo kosztować.
II.3.
PRZYWÓDZTWO
A poza tym, nikt nie lubi ludzi, którzy są niepokorni i się
wywyższają. Jeśli taka osoba jest w jakiś sposób naszym
przełożonym lub jest na pozycji bardziej uprzywilejowanej, to II.4.
nawet jeśli tę osobę w jakiś sposób szanujemy, to wynika to MISJA
raczej z lęku, niż uznania.
WSPÓŁPRACA
Pokora pozwala nam na lepszy dostęp do samego siebie,
a przez to także sprawia, że lepiej możemy rozumieć inne
osoby. II.1.
RELACJE
Człowiek pokorny nie boi się ośmieszenia, ani porażek

ponieważ buduje swoje poczucie wartości na tym co
wewnętrze, a nie zewnętrzne. Nie boi się, że w relacji może
II.2.
KOMUNIKACJA
coś stracić.
Człowiek pokorny żyje mentalnością dostatku, jest II.3.

wdzięczny i niczego mu tak naprawdę nie brakuje, PRZYWÓDZTWO
ponieważ docenia to co ma i na tym się koncentruje. Nie
zwalnia go to jednak z pracy, bo wie, że inni potrzebują
jego pracy. II.4.
MISJA
WSPÓŁPRACA
W związku z tym osoba pokorna jest w stanie budować
bardziej szczere i głębokie relacje z innymi.
II.1.
RELACJE
Ważne jest jednak to, żeby nie mylić pokory ze słabością,

a takie niestety tendencje pojawiają się w naszej II.2.
indywidualistycznej kulturze. KOMUNIKACJA
II.3.
Bycie pokornym to brak lęku przed prawdą, kiedy wiec ktoś PRZYWÓDZTWO
chcę Cię wykorzystać lub Tobą manipulować, nie bój się mu
tego wprost powiedzieć. Nawet nie wiesz, jak może się
zdziwić. Ukazanie prawdy osłabia osobę, która chce nas II.4.
wykorzystać. MISJA
WSPÓŁPRACA
Jak budować prawdziwą pokorę?
1. Nie bój się prawdy o sobie.
II.1.
2. Nie bój się krytyki. W każdej informacji na Twój temat może być odrobina RELACJE
prawdy, nawet jeśli ktoś mówi coś Ciebie w gniewie i ze złymi intencjami.
Potraktuj takie sytuację jako naukę o sobie, spokojnie słuchaj i analizuj, ale nie
przyjmuj wszystkiego - tylko to co jest prawdziwe. II.2.
3. Nie bój się wyzwań. KOMUNIKACJA
4. Nie bój się porażek. Porażki są nieodłącznym elementem wyzwań i zwycięstw,

a poza tym, nie musisz ciągle wygrywać, żeby być lepszym. Sportowiec II.3.
bardzo często staje się lepszy właśnie dlatego, że wcześniej odniósł wiele PRZYWÓDZTWO
porażek.
5. Nie bój się przyznać do błędu. Każdemu z nas zdążają się błędy. Podobno
jedyną metodą nie popełniania błędów, jest nie robienie niczego. Dlatego
II.4.
bardzo ważną umiejętnością jest szczere przyznanie się do błędów. Wbrew MISJA
pozorom ludzie o wiele bardziej pozytywnie postrzegają osobą, która potrafi
szczere przyznać się do błędu niż osobę, która wokół siebie rozsiewa „czar
nieomylności”.
WSPÓŁPRACA
W kolejnej części zajmiemy się tym jak budować prawdziwą
komunikację w oparciu o podejście wygrana – wygrana.
II.1.
RELACJE
Zaczniemy od „najpierw słuchaj” gdzie porozmawiamy
o tym jak odnajdywać to co nas łączy z innymi, czyli
odnajdywać nasze wspólne cele.
II.2.
KOMUNIKACJA
Następnie przejdziemy do „potem mów”, gdzie omówimy to,

jak formułować nasze komunikaty, tak, żeby inspirować II.3.
naszych rozmówców do takiego podejścia. PRZYWÓDZTWO
II.4.
MISJA
WSPÓŁPRACA
Obydwa te aspekty są ważne:
II.1.
RELACJE
Nie możemy mówić bez słuchania (a jakże
często tak robimy), bo nie będziemy wiedzieli
co mówić. II.2.
KOMUNIKACJA
Nie możemy słuchać i nie mówić, ponieważ

kiedy słuchamy (rozumiemy, widzimy), chcemy
II.3.
PRZYWÓDZTWO
zmieniać nasze relacje na lepsze i dlatego
mówimy (działamy)
II.4.
MISJA
WSPÓŁPRACA
II.1.
Współpraca
RELACJE
II.2.
KOMUNIKACJA
II.3.
Komunikacja
PRZYWÓDZTWO
II.4.
MISJA
WSPÓŁPRACA
Komunikacja II.1.
RELACJE
W tej części dowiesz się:

II.2.
- Dlaczego autentyczna komunikacja jest bardzo trudna KOMUNIKACJA
- Dlaczego przebaczenie jest tak bardzo ważne i jak kształtować

zdolność przebaczania II.3.
PRZYWÓDZTWO
- Dlaczego, pomimo wszystko, warto życzyć innym dobrze
- Jak budować komunikację najpierw słuchając i dochodząc do

tego, o co innym naprawdę chodzi…
II.4.
MISJA
- …a dopiero potem mówiąc i formułując skuteczne komunikaty
- Jak mądrze upominać

WSPÓŁPRACA
Każdy z nas ma takie pragnienie, żeby dobrze
dogadywać się z osobami, których mamy wokół siebie,
to znaczy tak mówić, żeby inni słuchali i rozumieli oraz II.1.
tak słuchać, żeby samemu słyszeć i rozumieć. RELACJE
Niestety nie zawsze jest to takie łatwe, ponieważ

najczęściej porozumiewamy się językiem to znaczy
II.2.
słowami (choć oczywiście istnieją inne sposoby KOMUNIKACJA
komunikacji, a nawet nie każdy język to słowa) i
konstruowanymi z nich zdaniami. Natomiast to co
rozumiemy i co do nas naprawdę dociera, to znaczenia,
II.3.
które nie są jednoznacznie przypisane do słów. PRZYWÓDZTWO
Na przykład co to znaczy „dużo”, albo „zielony” (każda II.4.

litera tego słowa jest przecież zielona) albo „Moim MISJA
zdaniem powinieneś wkładać w pracę więcej
entuzjazmu.” (czyli konkretnie co?).
WSPÓŁPRACA
Na schemacie wygląda to tak:
na tym poziomie możliwe są

II.1.
prawdziwa komunikacja RELACJE
i zrozumienie:
komunikacja znaczeń
System rozumienia
i postrzegania
System rozumienia II.2.
i postrzegania KOMUNIKACJA
świata nadawcy świata odbiorcy
II.3.
JA TY PRZYWÓDZTWO
II.4.
na tym poziomie możemy
się nie dogadać:
komunikacja językiem
MISJA
WSPÓŁPRACA
Zwróć uwagę, że bardzo często jest nam trudno
dogadać się nawet w sytuacji, kiedy dwie osoby chcą
się porozumieć, np. w rodzinie lub wśród przyjaciół, a co
II.1.
dopiero w sytuacji, w której obydwie strony komunikacji RELACJE
nie są tak pozytywnie nastawione do wzajemnego
rozumienia się. II.2.
KOMUNIKACJA
Dlatego też w tej części kursu, przeprowadzę Cię przez
taki sposób odbierania komunikatów (w skrócie
słuchania) i ich nadawania (w skrócie mówienia), żeby
II.3.
za pomocą języka porozumiewać się na poziome PRZYWÓDZTWO
znaczeń, czyli takim, który dla obydwu stron jest
zrozumiały.
II.4.
MISJA
WSPÓŁPRACA
Najpierw słuchaj, czyli najpierw staraj się zrozumieć
niż być zrozumianym. II.1.
RELACJE
Większość naszych nieporozumień i trudności II.2.

w dogadywaniu się wynika właśnie z tego, że nie KOMUNIKACJA
słuchamy…
II.3.
PRZYWÓDZTWO
…a kiedy zaczynamy słuchać okazuje się, że tak
naprawdę chodzi nam o to samo. II.4.
MISJA
WSPÓŁPRACA
Przyjrzyjmy się tej sprawie na podstawie tzw. chmurek żądań:
ŻĄDANIE ŻONY POTRZEBA ŻONY

Chciałabym, żeby mąż nie Żona czuje, że mąż
wychodził tak często nie poświęca jej za dużo
z kolegami. czasu.
WSPÓLNY CEL
(WSPÓLNA POTRZEBA):
życie w rozumiejącym
i doceniającym się wzajemnie
małżeństwie
ŻĄDANIE MĘŻA: POTRZEBA MĘŻA
Chciałbym, żeby żona Mąż czasami woli wyjść
pozwoliła mi od czasu do z kolegami, niż ciągle
czasu wychodzić z kolegami. słuchać narzekań żony.

Sytuacja w tej relacji może wyglądać następująco:
II.1.
1. Mąż raz wrócił ze spotkania z kolegami później niż obiecał. RELACJE
2. Żona robi mu z tego powodu wymówki, a do tego dodaje,
że oprócz tego, że wrócił później to miał jeszcze naprawić
kran i więcej czasu spędzać z dzieckiem.
II.2.
KOMUNIKACJA
3. Mąż nie chce tego słuchać, twierdzi, że żona przesadza.
4. Żona nie przestaje narzekać.
5. Mąż coraz częściej wychodzi z domu,
II.3.
PRZYWÓDZTWO
bo przeszkadza mu narzekanie.
sytuacja się nakręca
II.4.
Kto jest bardziej winny w tej sytuacji: mąż czy żona? MISJA
a może oboje? a może nikt?
WSPÓŁPRACA
Bardzo często nasze relacje
psują się właśnie od takich
„głupich” i drobnych spraw,
które małymi kroczkami
II.1.
zbierają się i spiralnie RELACJE
nakręcają:
II.2.
KOMUNIKACJA
II.3.
PRZYWÓDZTWO
II.4.
MISJA
WSPÓŁPRACA
Najlepiej zamiast zastanawiać się kto w tej sytuacji jest
winny po prostu jako pierwszy przerwać ten krąg.
II.1.
RELACJE
Mniej ważne od tego, kto jest winny złej II.2.

komunikacji ważne jest to, że odpowiedzialne KOMUNIKACJA
za dobrą komunikację są dwie strony!
II.3.
PRZYWÓDZTWO
…a nie zawsze mamy wpływ na drugą stronę komunikacji,
ale zawsze mamy wpływ na siebie i na to co my zrobimy.
II.4.
MISJA
WSPÓŁPRACA
Pierwszym krokiem jaki możemy podjąć w tym kierunku
jest przebaczenie.
II.1.
Zwróć uwagę, że im spirala się mniej nakręci, tym łatwiej jest RELACJE
przebaczyć. Dlatego bardzo dobrze jest codziennie przebaczać
drobne i małe sprawy, zanim „nakręcą” się one na duże.
II.2.
Im przebaczenie dotyczyć ma poważniejszych spraw, tym KOMUNIKACJA
jest ono trudniejsze, ale niezależnie od wszystkiego jest ono
bardzo ważnym składnikiem dobrych relacji i autentycznej
komunikacji. II.3.
PRZYWÓDZTWO
Przebaczenie, bardzo ciężko jest zdefiniować. Przebaczyć to nie
znaczy zapomnieć. Przebaczyć to nie znaczy przestać
domagać się kary.
II.4.
MISJA
Przebaczyć, to oznacza pozwolić sobie i osobie, która
nam zawiniła żyć dalej.
WSPÓŁPRACA
Czym nie jest przebaczenie:
II.1.
RELACJE
- zapomnieniem o wyrządzonej krzywdzie („nic się nie
stało”)
- przestaniem domagania się kary lub odszkodowania,

II.2.
KOMUNIKACJA
jeśli kara lub odszkodowanie obiektywnie się należy
(np. zgodnie z normami prawnymi, ale jeśli domagasz się
odszkodowania, tylko dlatego, żeby Twojemu winowajcy
było gorzej, to dla Twojego dobra, lepiej tego nie rób)
II.3.
PRZYWÓDZTWO
- niewracaniem do tematu, uciekaniem myślami od

tematu II.4.
MISJA
WSPÓŁPRACA
Czym jest przebaczenie:
II.1.
- uczciwe powiedzenie sobie, że ktoś wyrządził nam RELACJE
krzywdę
- decyzją na pozwolenie sobie i drugiej osobie na pójście II.2.

dalej KOMUNIKACJA
- uwolnieniem swojego serca od trzymania w nim złości

wobec winowajcy – to jest decyzja, że nie chcesz II.3.
przeżywać takich emocji, ale pamiętaj, że emocje same PRZYWÓDZTWO
w sobie mogą pojawiać się w Tobie bez Twojej decyzji -
Twoją decyzją jest dopiero to, co zrobisz z tymi
emocjami – przebaczenie to pierwszy krok do II.4.
uwolnienia się również od takich emocji, których nie MISJA
kontrolujesz
WSPÓŁPRACA
Przebaczenie może nie być łatwe, ale pamiętaj, że
brak przebaczenia rani najbardziej Ciebie, a nie
osobę, która Ci zawiniła.
II.1.
RELACJE
Przebaczenie zależy TYLKO od Ciebie. Nawet jeśli

osoba, która Ci zawiniła w ogóle nie wykazuje chęci II.2.
poprawy lub może nawet nie zdaje sobie sprawy, KOMUNIKACJA
z tego, że Cię zraniła.
II.3.
PRZYWÓDZTWO
Niezależnie od wszystkiego przebaczenie jest
jedną z najlepszych dobrych rzeczy jakie II.4.
możemy sami dla siebie zrobić. MISJA
WSPÓŁPRACA
Dlaczego warto przebaczyć?
Dobre skutki przebaczenia: II.1.
RELACJE
1. Przebaczenie uwalniania nas do złych emocji
(lub przynajmniej jest rozpoczyna ten proces i jest jego
warunkiem koniecznym). II.2.
2. Przebaczenie powoduje rozluźnienie, wycisza nasze KOMUNIKACJA
myśli.
3. Przebaczenie działa na wszystkie sfery człowieka: II.3.
duchową, społeczną, psychiczną, cielesną, a nawet PRZYWÓDZTWO
finansową (jakże często nasze zranienia wynikają
z spraw związanymi z pieniędzmi).
4. Przebaczenie to pierwszy krok na jakiejkolwiek ścieżce II.4.
rozwoju osobistego i zawodowego. MISJA
WSPÓŁPRACA
Dlaczego nie warto nie przebaczyć?
Złe skutki braku przebaczenia: II.1.
RELACJE
1. Złe myśli, ciągłe wracanie do zranienia (tzw. ruminacje),
ciągłe rozpamiętywanie, które po prostu „zaśmiecają” nasz
umysł i nie pozwalają myśleć o czymś innym. II.2.
2. Złe emocje, złość, napięcie wewnętrzne, niepokój, smutek. KOMUNIKACJA
3. Nadwrażliwość, nadmiernie przesadne reagowanie na
zwyczajne sytuacje. II.3.
4. Utrudniony kontakt z samym sobą. Nie przebaczając PRZYWÓDZTWO
tracimy rozeznanie co jest dla nas ważne, a co nie. Co
sprawia nam radość, a co nie.
5. Brak zdolności budowania dobrych relacji.
II.4.
MISJA
6. Wszystkie te stany wewnętrzne mogą prowadzić do
zmęczenia i osłabienia organizmu, a w konsekwencji do
większej podatności na choroby.
WSPÓŁPRACA
Jak przebaczyć?
Oczywiście przebaczenie nie jest proste. Można powiedzieć,
że trudność przebaczenia jest w pewnym sensie wprost
II.1.
proporcjonalna do zranienia, jakie ktoś nam wyrządził. RELACJE
Czasami przebaczenie to długotrwały proces, omawiany II.2.

z kierownikiem duchowym, terapeutą, przyjacielem. KOMUNIKACJA
Nie jest to łatwe, ale rozpoczyna się do czegoś, co możesz

zrobić tylko TY, nikt inny, tego za Ciebie nie zrobi, nawet jeśli II.3.
przejdziesz wszystkie możliwe terapie, konsultacje, rozmowy… PRZYWÓDZTWO
pierwszym krokiem przebaczenia jest DECYZJA!
Pamiętaj, że czasami kwestia przebaczenia może dotyczyć

II.4.
wybaczenia samemu sobie. Ileż to razy sami siebie o coś MISJA
obwiniamy i nie możemy sobie z tym poradzić? Zacznij więc
od przebaczenia samemu sobie.
WSPÓŁPRACA
Jak przebaczyć?
1. Podjąć w sercu decyzję. II.1.
RELACJE
2. Jeśli masz możliwość poinformuj osobę, której przebaczasz o tym
fakcie. Warto to zrobić nawet jeśli ta druga osoba uważa, że to
raczej Ty zawiniłeś wobec niej (a przecież w relacjach bardzo
często tak jest). Ty zrób pierwszy krok.
II.2.
KOMUNIKACJA
3. Jeśli proces przebaczenia wiąże się dla Ciebie z dużymi
emocjami, możesz to zrobić pisząc list. Zrób to odręcznie.
4. Jeśli nie masz możliwości poinformowania osoby o fakcie
II.3.
przebaczenia (np. nie masz już z nią kontaktu lub nie żyje), PRZYWÓDZTWO
również możesz napisać list i po prostu schować go w szufladzie.
5. Zrób to, a zobaczysz, że poczujesz się lepiej. Nawet jeśli nie od II.4.
razu, to po pewnym czasie na pewno. MISJA
6. Niezależnie od wszystkiego życz dobrze osobie, która Ci
zawiniła…
WSPÓŁPRACA
Tym sposobem doszliśmy do kolejnej bardzo dobrej
metody budowania prawdziwych relacji i autentycznej
komunikacji: życzenia innym dobrze. II.1.
RELACJE
Przypomnij sobie, co powiedziałeś, pomyślałeś, poczułeś,

ostatnio kiedy: II.2.
- ktoś przez przypadek Cię szturchnął KOMUNIKACJA
- ktoś wyjechał nagle z podporządkowanej ulicy

- ktoś usiadł w autobusie na miejscu, do którego właśnie II.3.
zmierzałeś PRZYWÓDZTWO
- ktoś jadł chipsy w teatrze w rzędzie za Tobą
- ktoś w jakiś inny przypadkowy sposób Ci zawinił II.4.
MISJA
WSPÓŁPRACA
Czy pomyślałeś wtedy?
- niech Ci się wiedzie! - a niech cię…!

II.1.
RELACJE
- bądź szczęśliwy - a żeby ci tak…!
człowieku!
- niech Ci się
czy może
raczej to?
- jaki baran! (lub inne zwierzę) II.2.
- jaki debil! KOMUNIKACJA
przytrafiają same (lub inne z dawnych określeń osób
dobre rzeczy! uzyskujących niskie wyniki w skalach
- niech Ci Bóg
inteligencji, które swoją drogą kiedyś
w ogóle nie były obraźliwe) II.3.
błogosławi! lub coś jeszcze, czego nie PRZYWÓDZTWO
- obyś wygrał na wypada tutaj cytować
loterii! II.4.
MISJA
WSPÓŁPRACA
Przypomnij sobie jak się czułeś, kiedy w myślach
II.1.
lub na głos powiedziałeś sobie jakąś złą myśl
wobec drugiej osoby?
RELACJE
- rozluźnienie?
- radość? II.2.
KOMUNIKACJA
- miłość?
- coś przyjemnego?
- czy taka zła myśl rozwiązała jakiś Twój problem?
II.3.
pomogła Ci w czymś? stałeś się lepszym PRZYWÓDZTWO
człowiekiem?
II.4.
MISJA
WSPÓŁPRACA
Zapewne NIE.
II.1.
RELACJE
A teraz, przypomnij sobie jakąś taką sytuację, w której ktoś
Ci zawinił. Wróć do tego myślą i pomyśl, jak byś się poczuł,
jeśli zamiast myśleć o kimś źle, pomyślał byś dobrze, życząc II.2.
tej osobie dobrych rzeczy. KOMUNIKACJA
Życząc innym dobrych rzeczy czujemy się lepiej. Działa to

II.3.
trochę tak, jak przebaczenie, które omówiliśmy wcześniej. PRZYWÓDZTWO
Życzenie innym dobrze uwalania nas od złych emocji,
rozluźnia, sprawia radość.
II.4.
MISJA
WSPÓŁPRACA
Natomiast życzenie innym źle powoduje, że
jesteśmy napięci, zestresowani, źli. II.1.
RELACJE
I to jest najciekawsze, że to zależy od Ciebie. Ta
druga osoba, może nawet w ogóle nie wiedzieć, że
Ci zawiniła, że coś się wydarzyło, że Ty o niej myślisz.
II.2.
KOMUNIKACJA
Życzenie innym dobrze ma również inną bardzo

pozytywną konsekwencje. Pozwala nam lepiej II.3.
poznać daną osobę. Przyjrzeć się jej pomimo jej PRZYWÓDZTWO
wad i tego, że nas denerwuje.
II.4.
Życzenie innym dobrze największą MISJA
korzyść przynosi właśnie Tobie.

WSPÓŁPRACA
CZY WIESZ, ŻE…?
Pewnego człowieka bardzo denerwował jego szef. Ciągle na niego krzyczał,
stawiał nierealne wymagania, denerwował się o byle co. Ów człowiek, jako
podwładny, przytakiwał szefowi, ale wewnętrznie bardzo to przeżywał i życzył
II.1.
mu samych złych rzeczy. Po jakimś czasie wewnętrznie nie mógł go już znieść, RELACJE
obgadywał za plecami i ciągle narzekał.
Pomyślał sobie jednak: po co mi to? Po co mi takie złe doświadczenia II.2.

wewnętrzne? Po co mam się denerwować? Przecież to szkodzi tylko mnie. KOMUNIKACJA
Zaczął więc w swoim sercu, wewnętrznie, życzyć mu wszystkiego dobrego,
w myślach życzył mu szczęścia i pomyślności jak najlepszemu przyjacielowi. Po
jakiś czasie zaczął dostrzegać, że szef ma mnóstwo problemów (wielka firma
na głowie, narzekający pracownicy, problemy rodzinne), ale, że w gruncie
II.3.
rzeczy to bardzo dobry człowiek (tylko, że wybuchowy), że zależy mu na dobru PRZYWÓDZTWO
firmy i pracy dla pracowników, że troszczy się o swoje dzieci, że jest bardzo
odpowiedzialny.
Wewnętrzne życzenie dobrze nie zmieniło co prawda stosunku szefa do

II.4.
pracownika, ale w zupełności zmieniło jego podejście do szefa. Teraz w ogóle MISJA
nie przejmuje się jego wybuchowością, a ale z radością pomaga mu
w prowadzeniu firmy, a przez to jest pierwszy w kolejce do awansu.
WSPÓŁPRACA
Najprościej jest więc zatem zacząć do słuchania
i zastanowienia się czego naprawdę potrzebuje ta II.1.
druga osoba -> może jest tak, że ja jej tego nie RELACJE
daje, a powinienem albo chcę?
II.2.
KOMUNIKACJA
Jeśli nie możesz się z kimś dogadać zastanów się,
czego tak naprawdę ta osoba potrzebuję i spróbuj
zastanowić się jak możesz jej to dać, tak, żebyś II.3.
również Ty na tym zyskał. PRZYWÓDZTWO
II.4.
MISJA
WSPÓŁPRACA
II.1.
RELACJE
Znajdź Waszą wspólną potrzebę,
Wasz wspólny cel. II.2.
KOMUNIKACJA
Jeśli się da zaproś drugą stronę komunikacji do wspólnego

II.3.
poszukiwania tego celu, ale jeśli się nie da (np. ktoś w ogóle nie PRZYWÓDZTWO
chcę z Tobą rozmawiać) to postaraj się zrobić to samemu.
II.4.
MISJA
WSPÓŁPRACA
Przykład z relacji dziecka z rodzicem:
POTRZEBA DZIECKA
ŻĄDANIE DZIECKA: Chcę, żeby rodzice
AAAAA….. interesowali się tym,
co u mnie.
WSPÓLNY CEL
Rozwój i zaspokojenie potrzeb
dziecka również w aspekcie
dobrego funkcjonowania
w społeczeństwie.
POTRZEBA RODZICA
ŻĄDANIE RODZICA: Chcę, żeby moje dziecko
Bądź cicho! dobrze się rozwijało, ale
bez przeszkadzania innym.

Co się kryje pod tym AAAA… u dziecka?
Oczywiście w zależności od wieku, np.:
II.1.
RELACJE
- Dosłowny krzyk „AAAA” kiedy mama nie chce kupić
dziecku czemuś w supermarkecie - u dziecka
przedszkolnego II.2.
- Powodowanie konfliktów w klasie, dokuczanie innym - KOMUNIKACJA
u dziecka szkolnego
- Odcinanie się od świata, ucieczka w życie i relacje
wirtualne - u nastolatka
II.3.
PRZYWÓDZTWO
- Brak rozmów, brak kontaktu – u dorosłego dziecka
II.4.
Za każdym razem AAAA znaczy jednak to samo - jest MISJA
komunikatem:
Zainteresuj się mną.

WSPÓŁPRACA
Dziecko warto uczyć okazywania zainteresowania już od
najmłodszych lat, ponieważ w innym wypadku, im będzie ono starsze
tym mniej będzie okazywać potrzebę zainteresowania, aż może jej II.1.
nie chcieć okazywać w ogóle: RELACJE
Córka w wieku przedszkolnym:

„Tato, pomóż mi w rysowaniu”.
Tata:
„Nie mam teraz czasu. Później”.
II.2.
KOMUNIKACJA
II.3.
Córka w wieku szkolnym: Tata:
„Tato, pomożesz mi z pracą „Jestem zmęczony po pracy. Niech
domową?” mama Ci pomoże”. PRZYWÓDZTWO
Tata do nastoletniej córki:

„Coś się u Ciebie dzieje?
Nastoletnia córka:
„Nie mam teraz czasu. Wychodzę
II.4.
Opowiesz mi o tym?” z koleżankami”. MISJA
WSPÓŁPRACA
Przyjrzyjmy się jeszcze jednemu ciekawemu przykładowi
z zupełnie innej dziedziny relacji:
ŻĄDANIE AGENTA: POTRZEBA AGENTA

Chciałbym Panu sprzedać Zarobić pieniądze dla
ubezpieczenie na życie. swojej rodziny.
WSPÓLNY CEL
zrobić biznes, który przyniesie
korzyść obydwu stronom
ŻĄDANIE PREZESA: POTRZEBA PREZESA

Nie potrzebuje Zarobić pieniądze dla
ubezpieczenia na życie. swojej rodziny i zapewnić
jej być, gdyby coś się stało.

Przychodzi agent ubezpieczeniowy do prezesa dużej firmy:
- Panie Prezesie, chciałbym Panu sprzedać ubezpieczenie na II.1.

życie. RELACJE
- Dziękuję, nie potrzebuję ubezpieczenia na życie. Pracuję, żeby
zapewnić dobre życie mojej rodzinie i nie chcę wydawać
pieniędzy na coś, czego nie potrzebuję.
II.2.
KOMUNIKACJA
- Ubezpieczenie na życie zapewni dobre życie Pana rodzinie, jeśli
Panu by się coś stało. Ja też mam rodzinę i wiem co to znaczy
ciężko pracować na jej utrzymanie. II.3.
- Ma Pan rację. Rodzina jest najważniejsza. Proszę przedstawić PRZYWÓDZTWO
swoją propozycję.
II.4.
Oczywiście jest to tylko uproszczony przykład, ale mam nadzieję, że
MISJA
dzięki temu rozumiesz o co chodzi. Zobacz, że to też jest bardzo
ważne w biznesie -> żeby naprawdę wiedzieć czego chce nasz
klient -> a do tego trzeba go słuchać.
WSPÓŁPRACA
Pierwszym krokiem komunikacji jest więc słuchanie, czyli
dowiedzenie się czego ta druga osoba chce, o co jej
naprawdę chodzi.
II.1.
RELACJE
Pamiętaj też, że bardzo często może być tak, że

słuchając innych oni będą nam jako powody swoich
II.2.
zachowań i decyzji podawać to, co dobrze brzmi, KOMUNIKACJA
a nie to co jest prawdziwe.
II.3.
Dopytaj wtedy: A co jeszcze? PRZYWÓDZTWO
Pamiętajmy o tym i zawsze starajmy się naprawdę II.4.

rozumieć o co chodzi drugiej stronie. MISJA
WSPÓŁPRACA
Warto pamiętać o jeszcze jednej sprawie: kiedy wydaje nam
się, że już rozumiemy drugą osobę, dobrze jest sprawdzić, czy
to co się nam wydaje jest zgodne z rzeczywistością.
II.1.
RELACJE
Ta technika nazywa się odzwierciedleniem i polega na tym, że II.2.

potwierdzamy u rozmówcy, to czy dobrze zrozumieliśmy to co KOMUNIKACJA
do nas powiedział.
II.3.
PRZYWÓDZTWO
Odzwierciedlając komunikaty rozmówcy dajemy mu również
do zrozumienia, że słuchamy i rozumiemy, czym zachęcamy
go do dalszej komunikacji. II.4.
MISJA
WSPÓŁPRACA
Żona mówi do męża: Mąż odpowiada:
„Kochanie, tak rzadko mnie „Rozumiem, że oczekujesz ode II.1.
ostatnio przytulasz”. mnie więcej czułości? Już Cię
RELACJE
przytulam”.
Dziecko mówi do rodzica: Rodzic odpowiada:

II.2.
KOMUNIKACJA
„Ty mnie nigdy nie słuchasz”. „Rozumiem, że czujesz się
niewysłuchiwany i nierozumiany?
Porozmawiajmy więc”. II.3.
PRZYWÓDZTWO
Klient mówi do sprzedawcy: Sprzedawca odpowiada:
„Wasza obsługa jest
beznadziejna”.
„Rozumiem, że chodzi panu o to,
że paczka zamiast w 24 godziny
II.4.
MISJA
dotarła w 48?”
WSPÓŁPRACA
CZY WIESZ, ŻE…?
Na pewno do używania odzwierciedlenia w swojej komunikacji zmotywuje II.1.

Cię fakt, że jest ono wpisane w procedury, w miejscach, gdzie od RELACJE
komunikacji zależy bezpieczeństwo i życie ludzkie, np. w elektrowniach
II.2.
atomowych oraz w kontroli ruchu kolejowego i lotniczego:
Dyspozytor: Kowalski skręć zawór X50 na 45%.

KOMUNIKACJA
Kowalski: Ok.
Dyspozytor nie wie, co usłyszał Kowalski i czy skręci
odpowiedni zawór w odpowiednim stopniu. Tak się nie robi, II.3.
bo niezrozumienie grozi wypadkiem. PRZYWÓDZTWO
Dyspozytor: Kowalski skręć zawór X50 na 45%.

Kowalski: Przyjąłem. Skręcam zawór X50 na 45%.
II.4.
MISJA
Dyspozytor wie, co usłyszał i zrobił Kowalski.
WSPÓŁPRACA
Kiedy już potrafimy słuchać możemy zacząć mówić.
II.1.
Lepsze słuchanie i rozumienie osób, z którymi się RELACJE
komunikujemy pozwala na przechodzenie z poziomu
języka na poziom znaczeń.
II.2.
KOMUNIKACJA
Słuchanie i rozumienie jest pierwsze, ale nie możemy
zapominać o tym, że komunikacja to też mówienie,
czyli przekazywanie zrozumiałych komunikatów. II.3.
PRZYWÓDZTWO
I właśnie o tym powiemy teraz.
II.4.
MISJA
WSPÓŁPRACA
Żeby nasz komunikat był zrozumiały warto pamiętać
o następujących sprawach:
II.1.
RELACJE
1. Mów o faktach nawet jeśli mówisz o opiniach.

II.2.
2. Mów o konsekwencjach faktów, w tym o emocjach. KOMUNIKACJA
3. Jasno formułuj oczekiwania.

II.3.
4. Motywuj do realizacji oczekiwanych zachowań. PRZYWÓDZTWO
II.4.
MISJA
WSPÓŁPRACA
Przekazywanie zrozumiałych komunikatów
Przykład 1.
Fakty Konsekwencje Oczekiwania Zmotywowanie
• Wczoraj • Sprawia mi • Bardzo Cię • Będę się

wróciłeś do smutek proszę, czuła
domu kiedy żebyś bezpieczniej
później niż przychodzisz przychodził i pewniej,
obiecałeś. do domu do domu kiedy
późno. o ustalonej będziesz
godzinie. przychodził
do domu
wcześnie.

Przekazywanie zrozumiałych komunikatów
Przykład 2.
Fakty Konsekwencje Oczekiwania Zmotywowanie
• Prowadzisz • Czuję się • Bardzo Cię • Będę się czuł

samochód niepewnie, proszę, żebyś pewniej, jeśli
bez kiedy zawsze będziesz
okularów, narażasz prowadząc zakładała
a masz wadę siebie na samochód okulary,
wzroku. niebez- zakładała kiedy
pieczeństwo. okulary. prowadzisz
samochód.

1. Mów o faktach, nawet jeśli mówisz o opiniach
II.1.
Podstawą naszej komunikacji powinny być fakty, czyli RELACJE
to co się naprawdę wydarzyło (czyli prawda,
powiedziałby Arystoteles).
II.2.
KOMUNIKACJA
Jeśli chcemy przekazać komuś jakiś komunikat należy
mówić przede wszystkim o faktach, bo z faktami
wszyscy się zgadzamy. II.3.
PRZYWÓDZTWO
Rzetelne mówienie o faktach zapobiega również

przeszkodom w dobrej komunikacji (np. II.4.
generalizacji). MISJA
WSPÓŁPRACA
II.1.
RELACJE
Jesteś nieodpowiedzialny.
(generalizacja, a poza tym opinia, bo co to znaczy być
nieodpowiedzialnym?) II.2.
KOMUNIKACJA
W ciągu ostatniego tygodnia 3 razy II.3.

spóźniłeś się do pracy. PRZYWÓDZTWO
(konkretne wskazanie faktów)
II.4.
MISJA
WSPÓŁPRACA
Czy to znaczy, że nie mamy prawa do wyrażania swoich opinii?
Oczywiście, że mamy prawo, ale pamiętajmy, że opinia to nie fakt,
ale nawet mówiąc o opinii stwierdźmy fakt, że to nasza opinia: II.1.
-
RELACJE
W mojej opinii jesteś osobą, która nie
zachowuje się właściwie. II.2.
KOMUNIKACJA
A najlepiej jeszcze takie stwierdzenie poprzeć opisem faktów, które
wpłynęły na to, że w taki sposób sformowaliśmy daną opinię:
II.3.
PRZYWÓDZTWO
W mojej opinii jesteś osobą, która nie
zachowuje się właściwie, ponieważ w II.4.
ciągu ostatniego tygodnia trzy razy MISJA
spóźniłeś się do pracy i często to robisz.
(unikamy generalizacji, „często” to nie „zawsze”)
WSPÓŁPRACA
2. Mów o konsekwencjach faktów, w tym
o emocjach II.1.
RELACJE
Drugim elementem formułowania skutecznych komunikatów jest
wskazanie konsekwencji, czyli skutków danego zachowania. Jeśli
ktoś spóźnia się do pracy, to prawdopodobnie: II.2.
KOMUNIKACJA
- Nasz zespół słabiej pracuje, obniża się motywacja innych
pracowników.
- Nie wyrabiamy się z pracą.
II.3.
PRZYWÓDZTWO
- Sprawiasz mi zawód, czuję się rozczarowany Twoim
zachowaniem. (nasze osobiste emocje, tzw. komunikat typu
„JA”) II.4.
MISJA
WSPÓŁPRACA
Dlaczego to ważne?
II.1.
1) osoba, może sobie najzwyczajniej w świecie nie zdawać RELACJE
sprawy z konsekwencji swoich zachowań (np. może ich nie
zauważać, nie zdawać sobie sprawy z ich wagi, może po
prostu nie wiedzieć, o tym co myślą i czują inni lub po prostu II.2.
nie przewidywać konsekwencji) KOMUNIKACJA
2) mówienie o własnych emocjach przemawia, ponieważ nikt II.3.

nie chce odczuwać nieprzyjemnych emocji PRZYWÓDZTWO
II.4.
MISJA
WSPÓŁPRACA
Twoje zachowanie, a moje emocje:
II.1.
Konsekwencją różnych zachowań, które nam się nie RELACJE
podobają i które chcemy w zmieniać, są oczywiście
również nasze emocje.
II.2.
KOMUNIKACJA
Bardzo ważne jest o tym powiedzieć, ponieważ
pozwala to naszemu rozmówcy na zrozumienie nas.
II.3.
PRZYWÓDZTWO
II.4.
MISJA
WSPÓŁPRACA
Często mówimy:
II.1.
Źle się Komunikat RELACJE
zachowujesz. typu TY
II.2.
KOMUNIKACJA
Zamiast tego lepiej powiedzieć: II.3.

Sprawiasz mi Komunikat PRZYWÓDZTWO
smutek typu JA
swoim II.4.
zachowaniem. MISJA
WSPÓŁPRACA
Oczywiście możemy również mówić, o przewidywanych
konsekwencjach faktów, ale pamiętajmy, że takie
przewidywania mają w sobie coś z opinii ponieważ zazwyczaj II.1.
nie są w 100% pewne. RELACJE
Kochanie, czułbym się lepiej, Własne emocje

II.2.
KOMUNIKACJA
pewniej i bezpieczniej,
gdybyś, zawsze prowadząc
samochód, zakładała
Sformowanie
oczekiwań
II.3.
PRZYWÓDZTWO
okulary,
ponieważ, w mojej opinii,
znacząco ograniczy to ryzyko
Przewidywana
konsekwencja
II.4.
MISJA
wypadku.
WSPÓŁPRACA
3. Jasno formułuj oczekiwania
II.1.
„Proszę, nie spóźniaj się więcej do pracy” – jasno RELACJE
i grzecznie powiedzmy o co nam chodzi. Dodanie słowa
proszę jest bardzo wskazane .
II.2.
KOMUNIKACJA
Bardzo często oczekujemy od innych, że się domyślą,
czego potrzebujemy i o co nam chodzi.
II.3.
PRZYWÓDZTWO
Może się domyślą, a może nie, dlatego warto bardzo jasno
sformować nasze oczekiwania oczywiście w otwartości, że
nasz rozmówca może mieć inne zdanie i inne oczekiwania
II.4.
-> dlatego warto zmotywować go do realizacji oczekiwań. MISJA
WSPÓŁPRACA
4. Zmotywuj do realizacji oczekiwanych
zachowań II.1.
RELACJE
Ostatnim elementem dobrej komunikacji jest zmotywowanie
naszego rozmówcy do postępowania zgodnie
z oczekiwaniami, np. poprzez wskazanie pozytywnych II.2.
skutków dla wszystkich stron: KOMUNIKACJA
- Kiedy nie będziesz spóźniał się do pracy

nasz zespół będzie lepiej pracował.
II.3.
PRZYWÓDZTWO
- Kiedy nie będziesz spóźniał się do pracy
będziesz miał większe szanse na II.4.
podwyżkę. MISJA
WSPÓŁPRACA
Oczywiście w tym miejscu również możemy odwołać
się do naszych emocji: II.1.
RELACJE
- Będę czuł się lepiej kiedy nie będziesz II.2.

spóźniał się do pracy. KOMUNIKACJA
- W naszym zespole będzie lepsza, bardziej

przyjacielska atmosfera, kiedy nie będziesz II.3.
spóźniał się do pracy. PRZYWÓDZTWO
II.4.
MISJA
WSPÓŁPRACA
Zasadniczo lepiej motywować w sposób pozytywny niż
negatywny, ponieważ jest to po prostu bardziej trwałe,
a motywacja negatywna jest skuteczna jedynie na
II.1.
krótką metę: RELACJE
II.2.
Jeśli będziesz spóźniał się do pracy, KOMUNIKACJA
prawdopodobnie zostaniesz zwolniony.
II.3.
Kiedy nie będziesz spóźniał się do pracy PRZYWÓDZTWO
będziesz miał większe szanse na

podwyżkę. II.4.
MISJA
WSPÓŁPRACA
Pamiętaj, że takie komunikaty są najskuteczniejsze,
jeśli naprawdę zależy nam na relacji z osobą, której
je przekazujemy. II.1.
RELACJE
Jeśli będziesz ich używać z myślą o dobru drugiej strony

komunikacji lub o wspólnym dobru Waszej wspólnoty MY, II.2.
to na pewno pomogą Wam w dogadywaniu się. KOMUNIKACJA
Jeśli jednak będziesz wykorzystywać je do osiągania swoich II.3.

celów kosztem innych i do manipulacji, to może początkowo PRZYWÓDZTWO
nawet Ci się to uda, ale z czasem takie podejście będzie
bardzo destrukcyjnie działać na Ciebie i na Waszą relację.
II.4.
MISJA
WSPÓŁPRACA
Dobra komunikacja to również mądre upominanie. Nie
jest w porządku milczeć, kiedy ktoś obok nas rani siebie
lub osoby wokół. Trzeba jednak upominać w sposób II.1.
mądry, czyli taki, który przyniesie zakładany skutek, RELACJE
a jednocześnie zachowa godność osoby upominanej.
II.2.
KOMUNIKACJA
Najważniejsza zasada takiego mądrego upominania brzmi:
II.3.
Nigdy nie upominaj,
PRZYWÓDZTWO
kiedy czujesz gniew! II.4.

MISJA
WSPÓŁPRACA
A doświadczenie pokazuje, że my upominamy innych
właściwe tylko wtedy, kiedy czujemy do nich gniew .
II.1.
RELACJE
Nie chodzi o to, żeby na siłę tłumić u siebie gniew,

ponieważ również doświadczanie tej emocji przekazuje II.2.
nam komunikat o rzeczywistości: coś jest nie tak! KOMUNIKACJA
Powinniśmy działać!
II.3.
Tak, powinniśmy działać, np. kiedy ktoś nam zagraża, zagraża PRZYWÓDZTWO
komuś innemu lub zagraża sobie samemu (a przecież w gruncie
rzeczy do tych trzech kategorii moglibyśmy sprowadzić wszystkie
przypadki, kiedy chcemy kogoś upominać.
II.4.
MISJA
WSPÓŁPRACA
Tylko, że upominanie innych w gniewie, w długofalowej
perspektywie jest zazwyczaj nieskuteczne.
II.1.
RELACJE
Może być skuteczne w perspektywie krótkofalowej, kiedy
np. dziecko przestraszy się naszego gniewu, ale kiedy
nas nie będzie w pobliżu dziecko może dalej wrócić do
II.2.
KOMUNIKACJA
nieakceptowanego zachowania.
A poza tym nie mówimy tutaj o budowaniu naszych relacji

II.3.
w perspektywie krótkofalowej. Cały kurs mówimy o tym jak PRZYWÓDZTWO
budować prawdziwe, a więc również trwałe i długofalowe
relacje. II.4.
MISJA
WSPÓŁPRACA
Pierwszym więc krokiem jest pamiętanie o tym, że
upominanie w gniewie jest długofalowo nieskuteczne.
II.1.
RELACJE
Jeśli więc chcemy kogoś upomnieć, a obecnie czujemy
do tej osoby gniew, to lepiej chwilę odczekać, zająć się
czymś innym (również z tą osobą, np. odrobić z dziećmi
II.2.
lekcje, zagrać w jakąś grę, itp.), a dopiero potem, na KOMUNIKACJA
spokojnie przystąpić do upominania.
II.3.
W ogóle mistrzostwo świata, to takie upominanie, w którym PRZYWÓDZTWO
przede wszystkim myślisz o dobru osoby, której upominasz.
Nie myśl o sobie, ani o nikim innym, tylko o osobie
upominanej. Czego potrzebuje? Czego jej brakuje?
II.4.
MISJA
WSPÓŁPRACA
Jak mądrze upominać?
Zawsze w pierwszej kolejności rozpoczynamy od rozmowy II.1.
w cztery oczy. Mówimy o: RELACJE
1. Faktach – opisujemy konkretne zachowania
2. Uczuciach, które owe zachowania wywołują II.2.
3. Zagrożeniach, które są z tym powiązane – bardzo ważne KOMUNIKACJA
jest podkreślenie tego, że każde złe zachowanie
związane jest z zagrożeniem dla:
II.3.
- osoby upominanej (z tego osoby bardzo PRZYWÓDZTWO
często nie zdają sobie sprawy)
- osoby upominającej
II.4.
- innych osób
MISJA
WSPÓŁPRACA
4. Korzyściach, które są powiązane z zaprzestaniem II.1.
zachowania, które jest przedmiotem upominania. RELACJE
Najlepiej podkreślać korzyści, które bezpośrednio
spotkają osobę, którą upominamy.
II.2.
KOMUNIKACJA
Zwrócenie uwagi na zagrożenia działa II.3.

motywująco, ale jeszcze bardziej motywująco PRZYWÓDZTWO
działa zwrócenie uwagi na korzyści!
II.4.
MISJA
WSPÓŁPRACA
Jak nie upominać?
II.1.
Nie mówimy o: RELACJE
1. Cechach, właściwościach człowieka
2. Nie generalizujemy. II.2.
3. Nie potępiamy człowieka, ale jego czyny, trzeba KOMUNIKACJA
to bardzo jasno oddzielić i podkreślić.
4. Nie obrażamy (to jest nie skuteczne). II.3.
5. Nie upokarzamy (to jest nie skuteczne). PRZYWÓDZTWO
II.4.
MISJA
WSPÓŁPRACA
II.1.
RELACJE
Zamiast mówić (wady): Powiedz (konkretne zachowania):
- jesteś pyszny powiedziałeś, że nie jestem tak mądry
jak Ty
II.2.
KOMUNIKACJA
- jesteś chciwy za dużo zażądałeś za tę pracę
- jesteś nieopanowany opowiedziałeś nieodpowiedni dowcip
II.3.
- jesteś obżartuchem zjadłeś 3 porcje obiadu
PRZYWÓDZTWO
- jesteś zazdrośnikiem nie pozwalasz mi spotykać się z nikim
- jesteś nieobliczalny uderzyłeś psa II.4.
- jesteś leniwy wstałeś dziś o 11:00 MISJA
WSPÓŁPRACA
Jak mądrze upominać?
II.1.
1. Zwróć uwagę na osobności. RELACJE
2. Kiedy zwrócenie uwagi na osobności nie zadziała poproś

jeszcze jedną osobę i spotkajcie się w 3 osoby. II.2.
3. Dopiero kiedy to nie działa zaangażuj szerszą grupę KOMUNIKACJA
rodzinę, przyjaciół, znajomych. Dopiero wtedy możesz
upomnieć osobę przy wszystkich. Jeśli zrobisz to
wcześniej, nic to nie da, a osoba upominana może
II.3.
przestać w ogóle Ciebie słuchać. PRZYWÓDZTWO
II.4.
MISJA
WSPÓŁPRACA
II.1.
Współpraca
RELACJE
II.2.
KOMUNIKACJA
II.3.
Przywództwo
PRZYWÓDZTWO
II.4.
MISJA
WSPÓŁPRACA
Przywództwo II.1.
RELACJE

KOMUNIKACJA
- Jak budować prawdziwy autorytet
- Jakie są dwa filary inspirowania ludzi II.3.

- Jak mądrze wymagać od innych PRZYWÓDZTWO
- Jak mądrze pomagać innym

II.4.
MISJA
WSPÓŁPRACA
Na początku tej części warto zauważyć, że w pewnym
sensie każdy z nas jest przywódcą, ponieważ każdy z nas
w jakiś sposób wpływa na innych, a zwłaszcza na tych,
II.1.
których mamy najbliżej. RELACJE
Nie możesz uciekać od roli przywódcy, zwłaszcza jeśli jesteś

II.2.
lub chcesz być: KOMUNIKACJA
- rodzicem
- nauczycielem i wychowawcą II.3.
PRZYWÓDZTWO
- liderem formalnym (np. organizacji)
- przełożonym
- pracodawcą
II.4.
MISJA
WSPÓŁPRACA
Każdy z nas ma pragnienie bycia lubianym, szanowanym
i docenianym, w skrócie być autorytetem. II.1.
RELACJE
Słowo autorytet kojarzy nam się z kimś kto, jest od nas

w jakimś sensie lepszy, ważniejszy, dalej od nas zaszedł,
II.2.
ma jakieś sukcesy, jest od nas mądrzejszy… KOMUNIKACJA
II.3.
…ale, autorytet, to też osoba, która ma w sobie coś, PRZYWÓDZTWO
co sprawia, że inni chcą za nią iść. Autorytet nie musi
nikogo zmuszać, nie musi wymagać posłuszeństwa,
autorytet po prostu pozytywnie pociąga. II.4.
MISJA
WSPÓŁPRACA
Tematy autorytetu (przywództwa)
i komunikacji są ze sobą połączone II.1.
RELACJE
Po pierwsze: prawdziwy autorytet jest wynikiem autentycznej

komunikacji, tj. słuchania i rozumienia oraz II.2.
odpowiadania na potrzeby innych ludzi KOMUNIKACJA
Po drugie: jeśli chcesz budować z innymi autentyczną

II.3.
komunikację, potrafić rozmawiać, inspirować PRZYWÓDZTWO
i motywować do podejmowania działania, to
nie możesz tego zrobić bez prawdziwego
autorytetu
II.4.
MISJA
WSPÓŁPRACA
Oczywiście możesz krzyczeć na swoje dzieci lub
swoich pracowników i prawdopodobnie oni
zrobią to, o co im w tym krzyku karzesz, ale czy
II.1.
właśnie tak chcesz budować swoje relacje? RELACJE
A poza tym nawet jeśli zmusisz kogoś do zrobienia

II.2.
czegoś, to tylko kiedy nadarzy się okazja i kiedy Ty nie KOMUNIKACJA
będziesz patrzeć, ten ktoś prawdopodobnie będzie
robił zupełnie inaczej.
II.3.
PRZYWÓDZTWO
W tej części kursu pokażę Ci, jak buduje się prawdziwy

autorytet, który nie potrzebuje krzyku, ani siły. II.4.
MISJA
WSPÓŁPRACA
Określenie autorytet kojarzy nam się z osobą, która jest
od nas w jakimś sensie lepsza, mądrzejsza i ma więcej
sukcesów. II.1.
RELACJE
Taka definicja może nas nieco odpychać, ponieważ

zazwyczaj chcemy być doceniani i szanowani, ale nie II.2.
chcemy się wywyższać ponad innych (a może chcemy, KOMUNIKACJA
tylko przed nikim się do tego nie przyznajemy ).
II.3.
Żeby dobrze zrozumieć tę kwestię przyjrzyjmy się dwóm PRZYWÓDZTWO
rodzajom celów (nazywanych również orientacjami) jakie
wyróżnia psychologia motywacji: II.4.
MISJA
WSPÓŁPRACA
Orientacja Orientacja
na poziom wykonania na mistrzostwo
(performance, ego-oriented) (mastery) II.1.
RELACJE
robię coś, żeby być lepszym robię coś, żeby być
od innych lepszym od samego siebie
nastawiam się do innych nie mam potrzeby rywalizacji II.2.
rywalizacyjnie z innymi KOMUNIKACJA
czasami robię coś, nie po to, robię coś, żeby osiągnąć

żeby osiągnąć sukces, ale
żeby uniknąć porażki (żeby
sukces i wiem, kiedy go
osiągnę
II.3.
nie być gorszym od innych) PRZYWÓDZTWO
to co robię nie koniecznie mi to co robię samo w sobie mi

się podoba i chcę być
w tym lepszym, tylko jeśli będę
się podoba i chcę być
w tym coraz lepszy
II.4.
MISJA
w tym lepszy od innych
porównuję się z moimi
porównuję się z innymi możliwościami
Źródło: Dweck C. (1986). Motivational processes affecting learning. American Psychologist, 41(10), s. 1040-1048. WSPÓŁPRACA
Budowanie swojego autorytetu w oparciu o nastawienia
na poziom wykonania, to tak jak sadzenie drzewa bez II.1.
korzenia. RELACJE
II.2.
Na zewnątrz wszystko KOMUNIKACJA
wygląda pięknie, ale
drzewo nie ma skąd
czerpać pożywienia, II.3.
a kiedy zwieje
PRZYWÓDZTWO
silniejszy wiatr może
się przewrócić.
II.4.
MISJA
WSPÓŁPRACA
Prawdziwy Autorytet buduje się w oparciu o orientację
na mistrzostwo, tzn. niezależnie od innych ludzi.
II.1.
RELACJE
Budując taki autorytet nie chcesz być lepszym od

innych, ale chcesz być lepszy od samego siebie. II.2.
KOMUNIKACJA
Bardziej dbasz o korzenie swojego drzewa, a korona

niejako zadba o siebie sama, ponieważ będzie
II.3.
miała skąd czerpać pożywienie. PRZYWÓDZTWO
II.4.
MISJA
WSPÓŁPRACA
Twój Autorytet
To, co widać na zewnątrz:

II.1.
RELACJE
- jak odnosisz się do innych
- dobre maniery
II.2.
- grzeczność
KOMUNIKACJA
II.3.
PRZYWÓDZTWO
To co stanowi Twój korzeń:

- co naprawdę myślisz II.4.
o innych MISJA
- co robisz dla innych,
kiedy nikt nie patrzy
WSPÓŁPRACA
Wracając do naszej definicji:
II.1.
RELACJE
Autorytet, to ktoś, kto jest coraz lepszy,

mądrzejszy i ma więcej sukcesów w II.2.
KOMUNIKACJA
odniesieniu do samego siebie, czyli ktoś,
kto ciągle pracuje nad sobą.
II.3.
PRZYWÓDZTWO
Inni ludzie to dostrzegają i również chcą tacy być.

II.4.
MISJA
WSPÓŁPRACA
Jak więc zbudować taki autorytet?
Pracuj nad trzema przestrzeniami: II.1.

RELACJE
II.2.
KOMUNIKACJA
II.3.
PRZYWÓDZTWO
II.4.
MISJA
Tak zakorzeniony autorytet będzie bardzo trwały.

WSPÓŁPRACA
Nie może zabraknąć żadnego elementu
II.1.
PRAWDZIWY RELACJE
AUTORYTET
PRZYKŁAD Jesteś osobą
Jesteś osobą
charyzmatyczną
i ludzie chcą być tacy II.2.
charyzmatyczną, jak Ty, ale nie słuchają
KOMUNIKACJA
ludzie patrzą na Ciebie Ciebie, bo Ty nie
i w niektórych słuchasz ich. Ludzie
aspektach chcą być
tacy jak Ty, ale nie
wokół Ciebie mogą
mieć wrażenie, że się II.3.
pociągniesz ich do wywyższasz i nie
PRZYWÓDZTWO
przodu, bo nie masz bierzesz ich zdania
odpowiedniej wiedzy pod uwagę.
o tym, czym się
zajmujesz. II.4.
MISJA
Ludzie Cię lubią, bo się z nimi dogadujesz i ich
rozumiesz, i widzą, że znasz się na tym, co robisz, ale nie
idą za Tobą, bo może nad sobą nie pracujesz, nie
potrafisz ich przekonać, nie motywujesz ich. WSPÓŁPRACA
Jak być przykładem?
Przykład to ktoś kto inspiruje, motywuje, pociąga: II.1.
1. Wymagaj najpierw od siebie. RELACJE
2. Zawsze bądź obiektywny i sprawiedliwy, nie daj sterować

sobą przez emocje i sympatie. II.2.
3. Pamiętaj, że agresja i przekrzykiwanie innych jest wynikiem KOMUNIKACJA
słabości. Bądź stanowczy, ale zawsze miły.
4. Trzymaj się zasad, nie rób dla siebie wyjątków. II.3.
5. Bądź słowny, konsekwentny i punktualny. PRZYWÓDZTWO
6. Pamiętaj! Przykład buduje się zarówno w sprawach wielkich,

jak i w sprawach małych. II.4.
MISJA
WSPÓŁPRACA
II.1.
RELACJE
CZY WIESZ, ŻE…?
Jan Paweł II mówił o swoim ojcu (który również nazwał się II.2.
Karol Wojtyła):
KOMUNIKACJA
„Ojciec, który umiał sam od siebie wymagać,

w pewnym sensie nie musiał już wymagać od syna.” II.3.
PRZYWÓDZTWO
II.4.
MISJA
WSPÓŁPRACA
Jak być przyjacielem?
Przyjaciel to ktoś kto rozumie, docenia i wspiera: II.1.
1. Buduj relacje indywidualne, używaj imion (nie nazwisk lub RELACJE
przezwisk).
2. Staraj się rozumieć, bądź wyrozumiały, życzliwy, buduj dobrą II.2.
komunikację, patrz w oczy. KOMUNIKACJA
3. Doceniaj innych, dziękuj, wzmacniaj dobre zachowania,
celebruj sukcesy ludzi wokół Ciebie (możesz użyć Kart
Uznania). II.3.
PRZYWÓDZTWO
4. Pozwalaj ludziom wokół Ciebie na zaistnienie, tak rozdzielaj
zadania, żeby każdy był zaangażowany i mógł realizować
siebie. II.4.
5. Okazuj poczucie humoru. Miej dystans do siebie. MISJA
6. Stosuj inne wskazówki z tego kursu dotyczące dobrej

komunikacji.
WSPÓŁPRACA
Pamiętaj, zawsze warto zwracać się do ludzi po imieniu.
Zwracanie się po nazwisku buduje dystans, a używanie
przezwisk może być dla osoby raniące, etykietujące II.1.
i wpływać na samopoczucie, nawet jeśli osoba temu RELACJE
zaprzecza (np. „łysy”, może się kojarzyć z „głupi”, albo
„biedny”).
II.2.
KOMUNIKACJA
Twojemu rozmówcy zrobi się milej, kiedy zamiast
powiedzieć: Cześć! powiesz: Cześć Mikołaj!
II.3.
PRZYWÓDZTWO
To działa nawet w wiadomościach tekstowych!

II.4.
MISJA
WSPÓŁPRACA
CZY WIESZ, ŻE…?
Psychologia percepcji opisuje bardzo ciekawe zjawisko zwane „cocktail

II.1.
party effect”. Polega ono na tym, że w trakcie głośnego przyjęcia, kiedy RELACJE
każdy z każdym rozmawia i ogólnie jest harmider, kiedy ktoś, nawet na
drugim końcu sali, wypowie przypadkowo Twoje imię, Twój system
poznawczy natychmiast „wyłapuje” to słowo i kieruje Twoją uwagę na II.2.
osobę, która je wypowiedziała.). KOMUNIKACJA
Zjawisko to pokazuje nam dwie sprawy:

- Nasze imię to bardzo ważna dla nas informacja, która przyciąga naszą II.3.
uwagę. PRZYWÓDZTWO
- Nigdy nikogo nie obgaduj, bo może Cię usłyszeć
Źródło:
II.4.
Bronkhorst A. (2000). The Cocktail Party Phenomenon: A Review on Speech Intelligibility in Multiple-Talker MISJA
Conditions. Acta Acustica united with Acustica. 86: 117-128.
WSPÓŁPRACA
Jak być ekspertem?
Może się zastanawiasz, jak to, czy jesteś w czymś II.1.
ekspertem, czy nie, ma znaczenie dla tego, czy RELACJE
jesteś dla kogoś autorytetem?
ma…
II.2.
KOMUNIKACJA
Ekspert, to osoba, która się czymś interesuje, z którą

można o czymś ciekawym porozmawiać. II.3.
PRZYWÓDZTWO
Nawet jeśli na co dzień zajmujesz się czymś, co może

wydawać się czymś nieciekawym, to na pewno II.4.
można znaleźć w tym coś ciekawego. MISJA
WSPÓŁPRACA
Nie chodzi tu tylko o Twoje zajęcia zawodowe, ale
po prostu o to co robisz w życiu.
II.1.
RELACJE
Szanujemy ludzi, którzy się czymś interesują, którzy II.2.

mają jakieś pasje, z którymi można o czymś
KOMUNIKACJA
poważnym porozmawiać.
II.3.
Właśnie dlatego bycie ekspertem i specjalistą PRZYWÓDZTWO
w jakieś dziedzinie jest ważnym elementem
budowania autorytetu.
II.4.
MISJA
WSPÓŁPRACA
Jak być ekspertem?
Ekspert to ktoś, kto zna się na tym co robi: II.1.
1. Ciągle się ucz i rozwijaj. RELACJE
2. Staraj się być na bieżąco z nowymi trendami w swojej

dziedzinie. II.2.
3. Testuj nowe formy swojej pracy. KOMUNIKACJA
4. Ciągle staraj się samego siebie zaciekawiać -> w każdej

dziedzinie ludzkiej działalności jest coś ciekawego
i fascynującego.
II.3.
PRZYWÓDZTWO
5. Od czasu do czasu popatrz na swoją pracę lub dziedzinę
jakby z zewnątrz, z innej perspektywy, porozmawiaj o tym
z kimś spoza Twojej branży (np. z małżonkiem o swojej pracy). II.4.
MISJA
WSPÓŁPRACA
Być to znaczy działać!
II.1.
RELACJE
Najważniejszym wymiarem budowania Twojego
autorytetu i twojej pozycji przywódcy jest jednak nie
to jaki jesteś (że jesteś przykładem, przyjacielem,
II.2.
ekspertem), ale to co z tym robisz, czyli jak żyjesz. KOMUNIKACJA
I właśnie tutaj dochodzimy do kolejnego zagadnienia

II.3.
PRZYWÓDZTWO
skutecznego przywództwa: do tego, jak inspirować ludzi
wokół siebie.
II.4.
MISJA
WSPÓŁPRACA
Zanim zaczniemy mówić o tym, jak inspirować
innych zastanówmy się, co oznacza słowo II.1.
„inspirować”. RELACJE
Jest ono jakoś zbliżone do słowa „motywować”, II.2.

ale na pewno nie oznacza tego samego… KOMUNIKACJA
ponieważ motywować ludzi możemy przy użyciu II.3.

motywatorów zewnętrznych, np. pieniędzy, kar, PRZYWÓDZTWO
gróźb. Natomiast inspirowanie w ogóle nie
odnosi się do tego typu motywatorów.
II.4.
MISJA
WSPÓŁPRACA
Termin inspirować mówi nam o tym, że kogoś
pozytywnie pociągamy, ale w taki sposób, że on
chce za nami iść, a nie czuje się do tego zmuszony. II.1.
RELACJE
Albo nawet niekoniecznie za nami, ale po prostu

chce coś robić, bo przecież inspirować może również II.2.
muzyka, marzenia, obraz… KOMUNIKACJA
Inspirowanie to stworzenie (otwarcie) przestrzeni do II.3.

działania i do rozwoju, która pozytywnie pociąga. PRZYWÓDZTWO
Dlatego pokażę Ci teraz dwa filary tak rozumianej

II.4.
inspiracji… MISJA
WSPÓŁPRACA
Dwa filary inspiracji
II.1.
1 2
RELACJE
II.2.
KOMUNIKACJA
II.3.
PRZYWÓDZTWO
II.4.
Pokaż wizję Pozwól na MISJA
realizację siebie
WSPÓŁPRACA
1 Pokaż wizję
II.1.
Pokaż wizję, czyli kierunek, cel, do którego idziemy. RELACJE
Jeśli takiej wizji nie masz (nie macie) to stwórz ją, albo II.2.
pomóż stworzyć… KOMUNIKACJA
Jeśli chcesz inspirować swojego małżonka, wspólnie

stwórzcie wizję na Waszą rodzinę, odpowiedzcie sobie na
II.3.
pytanie o Wasz wspólny cel. PRZYWÓDZTWO
Jeśli chcesz inspirować swoją organizację, to zrób to samo. II.4.

MISJA
Jeśli chcesz inspirować swoje dziecko lub kogokolwiek

innego to pomóż mu stworzyć taką wizję.
WSPÓŁPRACA
Pamiętasz, co mówiliśmy wcześniej o mocy pytania
DLACZEGO?. Twoja (Wasza) wizja, powinna wynikać
z odpowiedzi na to fundamentalne pytanie:
II.1.
RELACJE
DLACZEGO? II.2.
KOMUNIKACJA
- dlaczego robisz w życiu to co robisz?

II.3.
- dlaczego pracujesz tam, gdzie pracujesz? PRZYWÓDZTWO
- dlaczego wychowujesz swoje dzieci, tak jak je wychowujesz?
- dlaczego budujesz swoje relacje w taki, a nie inny sposób? II.4.
- dlaczego nasza organizacja robi to, co robi? MISJA
WSPÓŁPRACA
Simon Sinek (2013) wpisuje te trzy pytania w tzw. „złoty krąg”
i zaważa, że większość z nas zaczyna komunikację z innymi od
zewnątrz koła. II.1.
RELACJE
Zazwyczaj Dlaczego?
II.2.
kierunek naszej KOMUNIKACJA
Jak?
komunikacji
przebiega w tę Co?
II.3.
stronę: PRZYWÓDZTWO
od zewnątrz do
środka
II.4.
MISJA
Źródło: Sinek S. (2013). Zaczynaj od dlaczego. Jak wielcy liderzy inspirują innych do działania. Gliwice: Onepress.
WSPÓŁPRACA
Na przykład:
Rodzic mówi do dziecka:

II.1.
RELACJE
Posprzątaj zabawki w pokoju. CO?
II.2.
Czasami jeszcze dodaje: KOMUNIKACJA
Posprzątaj tak, żebyś wiedziała,
gdzie co schowałaś. JAK? II.3.
PRZYWÓDZTWO
A już bardzo rzadko:
Utrzymywanie porządku w pokoju to
bardzo ważna rzecz, ponieważ uczy DLACZEGO?
II.4.
MISJA
Cię obowiązkowości, która jest
bardzo ważna w dorosłym życiu.
WSPÓŁPRACA
Inny przykład:
Szef mówi do pracownika:

II.1.
RELACJE
Zaplanuj w nowym projekcie samochodu CO?
więcej poduszek powietrznych.
II.2.
W nowym modelu mają być
innowacyjne poduszki, reagujące JAK? II.3.
bardzo szybko.
PRZYWÓDZTWO
Zrób to dobrze, ponieważ II.4.
samochody, które robi nasza firma DLACZEGO? MISJA
ratują życie.
WSPÓŁPRACA
Jeszcze inny przykład:
Producent komunikuje się z klientem:

II.1.
RELACJE
Kup nasz proszek do prania. CO?
II.2.
Nasze proszki do prania posiadają
innowacyjną formułę JAK? II.3.
mikrogranulek.
PRZYWÓDZTWO

Robimy proszki do prania, które
II.4.
sprawiają, że ludzie czują się lepiej DLACZEGO? MISJA
w swoich ubraniach.
WSPÓŁPRACA
Natomiast najbardziej inspirujący ludzie i organizacje
rozpoczynają swoją komunikację do DLACZEGO?:
II.1.
RELACJE
Najbardziej
inspirujące
Dlaczego?
II.2.
KOMUNIKACJA
osoby Jak?
rozpoczynają
komunikację Co?
II.3.
PRZYWÓDZTWO
od środka,
zaczynając od II.4.
DLACZEGO? MISJA
WSPÓŁPRACA
Na przykład:
Rodzic mówi do dziecka:

II.1.
RELACJE
Pamiętasz jak mi kiedyś mówiłeś, że DLACZEGO?
twoim marzeniem jest być w przyszłości
lekarzem i leczyć ludzi?
II.2.
KOMUNIKACJA
Potem dodaje:
A wiesz, że lekarz, to osoba, która
JAK?
II.3.
bardzo dużo wie i dużo się uczy. PRZYWÓDZTWO
I już nawet nie musi dodawać:

II.4.
W takim razie odrób dzisiejszą pracę
CO?
MISJA
domową.
WSPÓŁPRACA
Inny przykład:
Szef mówi do pracownika:

II.1.
RELACJE
Wiesz, że misją naszej firmy jest DLACZEGO?
produkowanie puszek, które sprawiają,
że żywność w nich przechowywana jest
II.2.
zdrowa i smaczna. KOMUNIKACJA
Potem dodaje:
II.3.
I żeby to dobrze robić zawsze
utrzymujemy porządek w naszym JAK? PRZYWÓDZTWO
zakładzie produkcyjnym.
II.4.
I już nawet nie musi dodawać: MISJA
Więc proszę Cię o dbanie o porządek
na swoim stanowisku pracy. CO?
WSPÓŁPRACA
Jeszcze inny przykład:
Producent komunikuje się z klientem:

II.1.
RELACJE
Nasza firma produkuje sprzęt DLACZEGO?
elektroniczny, który sprawia, że ludzie
mogą być bliżej siebie.
II.2.
KOMUNIKACJA
Potem dodaje:
Nasz najnowszy model telefonu II.3.
robi świetne zdjęcia, które możesz JAK? PRZYWÓDZTWO
udostępniać swoim znajomym.
II.4.
I już nawet nie musi dodawać: MISJA
Kup nasz produkt. CO?

WSPÓŁPRACA
Zwróć uwagę, że my jednak bardzo często uciekamy
od odpowiedzi na pytanie DLACZEGO?
II.1.
RELACJE
Nie lubimy rozmawiać o swoich wartościach, o tym co

uważamy za najważniejsze, ponieważ boimy się, o to
co inni o nas pomyślą i czy inny nas zaakceptują.
II.2.
KOMUNIKACJA
Zwróć uwagę, że najwięksi liderzy, ludzie, którzy byli II.3.

dla innych prawdziwą inspiracją, mówili właściwie PRZYWÓDZTWO
tylko o swoich wartościach, oni wprost mówili
DLACZEGO robią to co robią.
II.4.
MISJA
WSPÓŁPRACA
Na pewno znasz przykłady takich ludzi. Jeśli
chcesz naprawdę inspirować innych to musisz
sobie odpowiedzieć na pytanie DLACZEGO i nie II.1.
bać się mówić o tym innym. RELACJE
DLACZEGO, czyli DLA CZEGO, inaczej ku czemu,

II.2.
KOMUNIKACJA
to pytanie wprost odnosi się do Twojej wizji, którą
chcesz pokazać innym.
II.3.
PRZYWÓDZTWO
Dlatego tak bardzo ważna jest Twoja
samoświadomość, czyli znajomość siebie: swoich
wartości, życiowych dążeń, marzeń, ale również II.4.
mocnych i słabych stron. MISJA
WSPÓŁPRACA
Pamiętaj!
II.1.
RELACJE
Najbardziej inspirujące osoby, to takie,
które wiedzą dokąd idą, wiedzą II.2.
dlaczego tam idą i potrafią pokazać to KOMUNIKACJA
innym. Nie tylko, przez mówienie o tym,

ale przez życie tym. II.3.
PRZYWÓDZTWO
Jeśli Ty (lub Twoja organizacja) będziesz tylko mówić, a nie

II.4.
robić, to tak jakbyś po prostu kłamał. Ludzie wokół bardzo MISJA
szybko zorientują się, że coś jest nie tak i stracisz zaufanie.
WSPÓŁPRACA
2 Pozwól na realizację siebie
II.1.
RELACJE
Drugim filarem prawdziwego inspirowania innych jest
umożliwienie im pełnej realizacji siebie.
II.2.
KOMUNIKACJA
W pierwszym filarze inspiracji mówiliśmy o tym, że Twoja
wizja, do której chcesz inspirować innych ma wynikać
z Twojego DLACZEGO, czyli z Twoich wartości, dążeń,
marzeń – tematy te dotyczyły więc Twojego realizowania
II.3.
PRZYWÓDZTWO
siebie.
Ale jeśli chcesz inspirować nie tylko siebie, ale

II.4.
MISJA
również ludzi wokół Ciebie, powinieneś również
umożliwić to innym…
WSPÓŁPRACA
Pełna realizacja siebie to 3 proste punkty.
Życie zgodnie z tymi trzema punktami, to również

II.1.
RELACJE
pełna motywacja wewnętrzna, inaczej
autodeterminacja.
II.2.
KOMUNIKACJA
Jeśli będziesz w stanie zapewnić sobie i ludziom wokół
Ciebie zaspokojenie tych 3 punktów nigdy nie
będziecie mieć problemów z motywacją. II.3.
PRZYWÓDZTWO
Te trzy punkty zostały opisane w ramach

najpopularniejszej obecnie w psychologii motywacji II.4.
koncepcji autodeterminacji Ryana i Deci’ego.
MISJA
Źródło: Ryan R, Deci E. (2000). Self-determination theory and the facilitation of intrinsic motivation, social
development, and well-being. American Psychologist., 55(1), s. 68-78.
WSPÓŁPRACA
3 elementy skutecznej autodeterminacji
(motywacji): II.1.
RELACJE
1) Autonomia II.2.
KOMUNIKACJA
II.3.
2) Kompetencja PRZYWÓDZTWO
II.4.
3) Sens MISJA
WSPÓŁPRACA
1) Autonomia
II.1.
Pierwszy element to autonomia. Bardzo nie lubimy RELACJE
być kontrolowani, zmuszani, ponaglani.
II.2.
O wiele bardziej wolimy pracować sami dla siebie, KOMUNIKACJA
zgodnie z swoim rytmem, swoimi sposobami. Lubimy
sami kontrolować rzeczywistość wokół siebie.
II.3.
PRZYWÓDZTWO
Oczywiście autonomia to nie to samo co
niezależność.
II.4.
Człowiek bardzo często podejmuje autonomiczną MISJA
decyzję, że chce być od czegoś zależny, np. od
przepisów ruchu drogowego, ponieważ wie, że
one służą wszystkim, w tym jemu samemu.
WSPÓŁPRACA
Jeśli więc chcesz stworzyć innym prawdziwą przestrzeń
do realizacji siebie, pozwól ludziom na autonomię.
II.1.
RELACJE
Daj ludziom możliwość kontrolowania jakiegoś fragmentu
rzeczywistości, czy to będzie np. sposób układania ubranek
w dziecięcej szafie, czy może np. godziny pracy II.2.
pracowników. KOMUNIKACJA
Nie chciej kontrolować wszystkiego. Bo po pierwsze nie

jesteś w stanie, a po drugie totalna kontrola prowadzi
II.3.
do buntu i oporu. PRZYWÓDZTWO
Ludzie bardzo lubią mieć wpływ – po prostu im to II.4.

szczerze umożliw, a zdziwisz się jak dużo są w stanie sami MISJA
zrobić – bez Twojej kontroli.
WSPÓŁPRACA
CZY WIESZ, ŻE…?
Belgijscy badacze sprawdzili kto będzie bardziej zmotywowany do

uczenia się nowego rodzaju sportu w czasie zajęć wychowania
II.1.
fizycznego. RELACJE
Dwie grupy studentów brały udział w zajęciach. W jednej z tych grup do

zachęcania do angażowania się w zajęcia używano zwrotów II.2.
wskazujących na kontrolę: „musicie, się tego nauczyć”, „jesteście KOMUNIKACJA
zobligowani”, itp. Natomiast w drugiej grupie używano zwrotów
podkreślających autonomię studentów: „możecie wziąć udział w tych
zajęciach”, „prosimy was”, itp. II.3.
Po kilku zajęciach niezależni obserwatorzy, którzy nie wiedzieli do której PRZYWÓDZTWO
grupy należeli uczestnicy, oceniali ich poziom zaangażowania
i okazało się, że więcej nauczyły się osoby należące do grupy, w której
wspierano autonomię. II.4.
MISJA
Źródło:
Vansteenkiste M., Simons J., Soenens B., & Lens W. (2004). How to become a persevering exerciser? Providing
a clear, future intrinsic goal in an autonomy supportive way. Journal of Sport & Exercise Psychology, 26, 232-249.
WSPÓŁPRACA
CZY WIESZ, ŻE…?
Jeszcze ciekawsze badanie przeprowadzono w pewnym domu spokojnej

starości w USA. W badaniu brały udział dwie grupy seniorów
II.1.
zamieszkujących dom na różnych piętrach: RELACJE
- 47 seniorów (8 mężczyzn i 39 kobiet) mieszkających na czwartym

piętrze poinformowano, że mają dużą autonomię w kwestii
organizacji siebie, swojego czasu, mogą wedle uznania
II.2.
zaaranżować swój pokój i że w związku z tym są odpowiedzialni za KOMUNIKACJA
podlewanie kwiatków; powiedziano im: „To jest wasza
odpowiedzialność, żeby być dumnymi z tego domu i szczęśliwymi
tutaj” II.3.
- 44 seniorów (9 mężczyzn i 35 kobiet) mieszkających na piętrze PRZYWÓDZTWO
drugim poinformowano, że wszystko już zostało dla nich
przygotowane, że nie muszą o nic dbać i niczym się martwić,
a kwiaty będą podlewane przez pielęgniarki; powiedziano im: II.4.
„Odpowiedzialność za to, żebyście byli dumni i szczęśliwi z pobytu MISJA
tutaj, spoczywa na obsłudze domu”
WSPÓŁPRACA
CZY WIESZ, ŻE…?
Po trzech tygodniach okazało się, że grupa której powierzono autonomię

i odpowiedzialność oceniała siebie jako bardziej szczęśliwa (5,44
II.1.
w porównaniu do 4,78 na skali 0-8) i aktywna (4,27 vs. 2,62), a ich stan RELACJE
w ocenie pielęgniarek bardzo się poprawił, częściej odwiedzali innych
pacjentów i rozmawiali z obsługą.
Co jednak najciekawsze, badacze powrócili do tego miejsca po 18
II.2.
miesiącach i okazało się, że spośród seniorów z grupy w której wspierano KOMUNIKACJA
autonomię od czasu eksperymentu zmarło 15% osób (7 z 47), a z grupy
drugiej aż 30% (13 z 44).
II.3.
PRZYWÓDZTWO
Źródło:
II.4.
Langer E., Rodin J. (1976). The effects of choice and enhanced personal re-sponsibility for the aged: a field MISJA
experiment in an institutional setting. Journal of Personality and Social Psychology; 34(2): 191–198.
Langer E., Rodin J. (1977). Long-Term Effects of a Control-Relevant Intervention with the Institutionalized Aged.
Journal of Personality and Social Psychology; 35(12), 897-902.
WSPÓŁPRACA
2) Kompetencja
II.1.
Drugi element to kompetencja, czyli inaczej RELACJE
potrzeba mistrzostwa.
II.2.
KOMUNIKACJA
My po prostu chcemy robić dobrze to co robimy.
Chcemy być w tym coraz lepsi.
II.3.
PRZYWÓDZTWO
Pozwól ludziom wokół siebie odkryć swoje talenty, to
w czym są dobrzy i pozwól im to wykorzystywać.
II.4.
MISJA
WSPÓŁPRACA
Tak rozdzielaj zadania wśród swoich pracowników, żeby
mogli w pełni realizować swoje kompetencje.
II.1.
RELACJE
Pozwalaj swoim dzieciom na osiągniecie sukcesu, na
doświadczenie, że coś potrafią i że mogą te umiejętności
rozwijać. II.2.
KOMUNIKACJA
Doceniaj talenty, a jeszcze bardziej trud wkładany w ich
realizację.
II.3.
PRZYWÓDZTWO
Pomóż ludziom wokół siebie odkryć to, w czym są
dobrzy i w czym mają potencjał mistrzowski.
II.4.
MISJA
Do wspierania potrzeby kompetencji i nastawienia na
mistrzostwo możesz użyć dwóch metod dołączonych do
kursu: Kart Wdzięczności i Kart Uznania.
WSPÓŁPRACA
Jeśli pracujesz z zespołem, na pewno zdarzyło Ci się, że
musiałeś rozdzielić zadania do wykonania pomiędzy
członków zespołu. Można to zrobić na dwa sposoby II.1.
i każdy z nich ma swoje plusy i minusy: RELACJE
1) Zacząć do zadań (sposób popularniejszy) – II.2.

przyglądasz się liście zadań i przyporządkowujesz KOMUNIKACJA
każdemu z nich pracownika, który wykona je
najlepiej
II.3.
PRZYWÓDZTWO
2) Zacząć do członków zespołu – przyglądasz się
osobom i każdemu z nich przyporządkowujesz
zadanie, które zrobi najlepiej II.4.
MISJA
WSPÓŁPRACA
Jeśli rozpoczniesz od zadań:
-
-
zadania będą wykonane najlepiej, na ile potrafi Twój zespół
wykonanie zadań może być dłuższe i droższe (bo ci sami
II.1.
RELACJE
pracownicy mogą być zaangażowaniu przy kilku zadaniach)
- niektórzy pracownicy mogą być zbyt obciążeni, a inni będą
się nudzić II.2.
KOMUNIKACJA
Jeśli rozpoczniesz od ludzi:

- zadania mogą nie zostać wykonane na najwyższym możliwym przez II.3.
Twój zespół poziomie, ponieważ może zdarzyć się sytuacja, że dla PRZYWÓDZTWO
pracownika A zadanie 1. jest najtrafniejsze, a dla pracownika B
zadanie 2., natomiast zadanie 1 i tak byłoby lepiej wykonane przez
pracownika B. II.4.
- wykonanie zadań może być szybsze i tańsze MISJA
- każdy pracownik otrzymuje odpowiednie dla siebie zadanie i nie

powinno być zbytniego obciążenia, ani nudy
WSPÓŁPRACA
Kiedy rozpoczynać rozdzielanie zadań od zadań?
- kiedy zależy nam na jakości wykonania II.1.
- kiedy mamy wystarczająco dużo zasobów i czasu RELACJE
- kiedy zadania są trudne i wymagające dużych kompetencji

II.2.
KOMUNIKACJA
Kiedy rozpoczynać rozdzielanie zadań od pracowników? II.3.

- kiedy zależy nam na niskich kosztach lub szybkości wykonania PRZYWÓDZTWO
- kiedy zadania są łatwe i powtarzalne

- kiedy priorytetem jest rozwój osób (np. w szkole) II.4.
MISJA
WSPÓŁPRACA
Oczywiście powyższe rozróżnienie jest pewnego rodzaju
uproszczeniem, ale chciałem pokazać je po to, żeby
o nim pamiętać i zdawać sobie sprawę z tego, jak II.1.
podchodzi się do pracy z swoim zespołem. RELACJE
Szczególnie ważne jest to w sytuacjach, kiedy ważniejszy II.2.

niż jakość wykonania danego zadania, jest rozwój ludzi. KOMUNIKACJA
Typowym przykładem takiej sytuacji jest projekt realizowany II.3.

w szkole. Tutaj najważniejszym priorytetem jest aspekt
PRZYWÓDZTWO
edukacyjny. Dlatego w sytuacjach edukacyjnych powinno
się rozdzielanie zadań zaczynać od ludzi, a nie od zadań.
II.4.
MISJA
WSPÓŁPRACA
CZY WIESZ, ŻE…?
Poprzednio wspomnieliśmy o dwóch rodzajach nastawień: na poziom

wykonania i na mistrzostwo.
II.1.
RELACJE
Psychologowie zauważyli (np. Ames 1992, Nichols 1989), że orientacja na
mistrzostwo sprzyja wytrwałości w działaniu nawet pomimo przeszkód
i porażek oraz zaangażowaniu w podejmowane działania. II.2.
KOMUNIKACJA
Natomiast orientacja na poziom wykonania może być powiązana
z wystąpieniem efektów negatywnych: rezygnowaniu w momencie
niepowodzenia, czy trudności oraz ze spadkiem motywacji wewnętrznej
(Elliot i Marcy Church, 1997).
II.3.
PRZYWÓDZTWO
Źródło:
Ames C. (1992). Acheivement goals, motivational climate, and motivationl processes. W: G. Roberts (red.).
Motivation in sports and exercise. s. 161-176. Champaign: Human Kinetics Books.
Elliot A., Church M. (1997). A hierarchical model of approach and avoidance acheivement motivation. Journal of
II.4.
Personality and Social Psychlogy, 72, s. 218-232.
MISJA
Nichols J. (1989). The competentive ethos and democratic education. Cambridge: Harvard University Press.
WSPÓŁPRACA
3) Sens
II.1.
Sens odpowiada na naszą potrzebę RELACJE
przynależności. Ludzie chcą przynależeć do
innych ludzi i do czegoś większego niż oni sami. II.2.
KOMUNIKACJA
Lubimy robić rzeczy, które nie tylko wiemy, że są
konstruktywne, tzn. coś budują, coś tworzą, do
czegoś dążą, ale również takie, które pomagają II.3.
innym i zmieniają świat. PRZYWÓDZTWO
Może to brzmi górnolotnie, ale ludzie naprawdę

chcą zmieniać świat wokół siebie.
II.4.
MISJA
Ludzie chcą, żeby to co robią, nie było tylko

ciągiem bezsensownych czynności.
WSPÓŁPRACA
Dlatego tak bardzo ważne dla prawdziwego
przywódcy jest komunikowanie się z innymi na
poziomie DLACZEGO?
II.1.
RELACJE
Mów ludziom DLACZEGO? robisz to co robisz.

II.2.
KOMUNIKACJA
Pracujesz dlatego, żeby zarabiać pieniądze, czy, żeby
dawać ludziom wartość?
II.3.
Twoja firma funkcjonuje po to, żebyś Ty mógł PRZYWÓDZTWO
zarabiać pieniądze, czy żeby dawać ludziom
wartość?
II.4.
Gdzie będziesz bardziej zmotywowany do pracy: w firmie, MISJA
o której wiesz, że służy tylko zyskowi właścicieli, czy
w firmie, o której wiesz, że daje ludziom wartość?
WSPÓŁPRACA
CZY WIESZ, ŻE…?
Naukowcy przeprowadzili bardzo ciekawe badanie pokazujące, że realizacja

celów służących innym może nas bardziej motywować niż tylko realizacja II.1.
celów służących nam samym. RELACJE
Trzy grupy studentów poznawały wiedzę dotyczącą wtórnego przetwarzania

odpadów. Pierwszej z tych grup zwrócono uwagę, na to że warto przetwarzać
odpady, ponieważ pozwala to na zaoszczędzenie ich własnych pieniędzy (bo
II.2.
wtedy np. mogą mniej wydawać na wywóz śmieci), drugiej grupie zwrócono KOMUNIKACJA
uwagę, na to, że przetwarzanie odpadów służy środowisku i planecie,
natomiast trzecia grupa czytała o obydwu rodzajach korzyści wynikających
z przetwarzania odpadów (korzyści dla siebie i dla innych). II.3.
PRZYWÓDZTWO
Co ciekawe najwięcej zachowań świadczących o przyswojeniu informacji
dotyczących przetwarzania odpadów podjęły osoby, którym zwrócono
uwagę na korzyści dla środowiska i planety: aż 73% z nich podjęło aktywności
związane z przetwarzaniem. W grupie, której zwrócono uwagę tylko na korzyści II.4.
dla nich samych, tych osób było: 43%, natomiast w grupie, która czytała MISJA
o korzyściach obydwu rodzajów: 62%.
Źródło:
Vansteenkiste M., Simons J., Lens W., Soenens B., Matos L., & Lacante M. (2004). Less is sometimes more: Goal-
content matters. Journal of Educational Psychology, 96, 755-764.
WSPÓŁPRACA
Kiedy złożysz, te 3 elementy razem otrzymasz
naprawdę dobrą przestrzeń do rozwoju silnej
motywacji wewnętrznej i realizacji siebie dla ludzi
II.1.
wokół Ciebie. RELACJE
A Ty staniesz się prawdziwym autorytetem II.2.

i inspiratorem dla ludzi wokół Ciebie. KOMUNIKACJA
Pamiętaj: II.3.
PRZYWÓDZTWO
Najlepszą drogą motywowania ludzi jest, nie
popychanie i ciąganie ludzi, ale stwarzanie II.4.
im przestrzeni, w której odnajdą siebie MISJA
zaangażowanymi i w której odnajdą
prawdziwą radość.
WSPÓŁPRACA
Mądre wymagania
II.1.
Budowanie dobrych relacji i prawdziwego RELACJE
przywództwa, to także stawianie mądrych
wymagań.
II.2.
KOMUNIKACJA
Prawdziwe kogoś kochasz i doceniasz, kiedy nie tylko jest Ci
z nim dobrze i lubisz z nim spędzać, ale także wtedy, kiedy
stawiasz mu wymagania. W ogóle stawianie wymagań jest
bardzo doceniające. Stawiając wymagania przede
II.3.
PRZYWÓDZTWO
wszystkim sobie, swoim najbliższym, swojej wspólnocie,
dajemy im do zrozumienia, że ich doceniamy, że wierzymy
w ich odpowiedzialność, dobre serce, umiejętności. II.4.
MISJA
WSPÓŁPRACA
Nasza cywilizacja zdaje się jakby mieć problem
z stawianiem wymagań: II.1.
- przestaliśmy stawiać sobie wymagania jakby z lęku o utratę RELACJE
miłości
- uniwersytety nie wymagają już tyle od studentów z obawy, że ci II.2.
nie będą chcieli na nich studiować
KOMUNIKACJA
- politycy nie wymagają od obywateli, z obawy, że ci na nich
powtórnie nie zagłosują
- nauczyciele i rodzice nie wymagają od swoich dzieci z obawy
II.3.
PRZYWÓDZTWO
przed złym zachowaniem
- nawet czasami w różnego rodzaju dobrowolnych
stowarzyszeniach przestajemy od siebie wymagać z obawy, że II.4.
ludzie on nas odejdą MISJA
WSPÓŁPRACA
Na pierwszy rzut oka, lubimy takie sytuacje, kiedy nikt od nas nic
nie wymaga, ale prawda jest taka, że ludzie denerwują się,
albo nawet buntują się, kiedy nie są stawiane im wymagania. II.1.
RELACJE
Niestawianie wymagań to jakby komunikat:

„uważam, że jesteś nikim”
II.2.
KOMUNIKACJA
„nie jesteś nic wart”
„nic nie potrafisz”
II.3.
PRZYWÓDZTWO
Natomiast stawiając innym rozsądne
wymagania przekazujemy im komunikat:
„doceniam Cię i Twoje kompetencje”
II.4.
MISJA
„wierzę w Ciebie”
„dasz radę”
WSPÓŁPRACA
Jak mądrze stawiać wymagania?
1. Rozpoznaj predyspozycje osoby, której chcesz postawić
II.1.
wymagania RELACJE
Chodzi tutaj o szeroko rozumiane predyspozycje, to na

czym osoba się zna, ale też to, co dana osoba lubi robić.
II.2.
KOMUNIKACJA
To wymaga od nas nieco wysiłku, bo musimy poświęcić

trochę czasu i energii na przyjrzenie się drugiej osobie
II.3.
i poznanie jej, ale naprawdę warto. PRZYWÓDZTWO
A może ludzie wokół Ciebie mają jakieś II.4.

predyspozycje, o których jeszcze nie wiesz? MISJA
WSPÓŁPRACA
2. Nie nadużywaj dobroci i odpowiedzialności innych
Może masz w swoim zespole lub wśród swoich dzieci kogoś,

II.1.
RELACJE
na kim zawsze możesz polegać i wiesz, że ta osoba na
pewno zrobi to o co ją prosisz, ale czy jeśli ciągle prosisz o
coś jedną tylko osobę, to czy ona w końcu się nie poczuje II.2.
wykorzystywana?
KOMUNIKACJA
Albo czy osoby wokół, które to widzą, nie poczują

się niedoceniane?
II.3.
PRZYWÓDZTWO
Może warto czasami poprosić o coś kogoś innego niż

zawsze, nawet jeśli nie wiemy, czy ta osoba zrobi to tak II.4.
dobrze, jak osoba, na której zawsze możemy polegać. MISJA
WSPÓŁPRACA
3. Nie bój się inwestować. Wierz w ludzi
No właśnie, może wokół Ciebie są osoby o ukrytych II.1.

predyspozycjach, a konkretnie to ukrytych dla Ciebie? Ukrytych RELACJE
właśnie dlatego, że np. jako lider zespołu, albo rodzic (o jakże
jest to częsty błąd rodziców), nie dostrzegamy (nie chcemy
dostrzegać?) potencjałów ludzi wokół nas? II.2.
KOMUNIKACJA
Na pewno jest mnóstwo spraw, które Ty robisz najlepiej,
ale może właśnie warto o którą z tych spraw poprosić
kogoś wokół Ciebie? Może okazać się, że ta osoba,
II.3.
doceniona przez Twoją prośbę, „rozkwitnie” ją realizując, PRZYWÓDZTWO
czyli pokaże Tobie (a może też samej sobie), że potrafi, że
da radę.
II.4.
MISJA
WSPÓŁPRACA
To szczególnie ważne jest w relacjach z ludźmi
młodymi, dla których zwłaszcza takie kompetencyjne II.1.
formy doceniania są bardzo ważne. RELACJE
Są ważne, ponieważ dają im komunikat: „potrafisz to II.2.

zrobić”, a takie przekonanie o sobie, to ogromny KOMUNIKACJA
kapitał, który młody człowiek wnosi w dorosłość.
II.3.
PRZYWÓDZTWO
II.4.
MISJA
WSPÓŁPRACA
4. Znajdź złoty środek, ale…
Oczywiście jak w każdym aspekcie budowania

naszych relacji z innymi ważne jest znajdywanie
II.1.
RELACJE
złotego środka, czyli takiej przestrzeni, która nie
popada w żaden rodzaj skrajności (no może za
wyjątkiem miłości, w której, kiedy tylko ją dobrze II.2.
rozumiemy, nie da się przesadzić).
KOMUNIKACJA
W tym o czym mówimy będzie to przestrzeń

pomiędzy brakiem wymagań a ich II.3.
nadmiarem, w której dana osoba będzie czuła PRZYWÓDZTWO
się dobrze, a jednocześnie będzie się rozwijała.
No właśnie: stawianie wymagań rozwija, więc

II.4.
MISJA
może lepiej jest jednak postawić te wymagania
nieco za duże, niż nieco za małe, po przecież
lepiej się rozwijać, niż się zwijać .
WSPÓŁPRACA
Mądre wymagania stawiane wobec innych, ale również wobec
samego siebie, wyprowadzają nas z strefy komfortu, ale nie
wprowadzają w sferę paniki i zagrożenia. II.1.
RELACJE
STREFA ZAGROŻENIA I PANIKI

II.2.
STREFA WYZWANIA KOMUNIKACJA
STREFA KOMFORTU
II.3.
Jeśli tkwisz i pozwalasz innym tkwić w sferze PRZYWÓDZTWO
komfortu, to się nie rozwijasz i nie pozwalasz
na rozwój innych.
II.4.
MISJA
Najlepiej koncentrować się na tym,
co jest bliżej tej krawędzi niż środka
tego koła.
WSPÓŁPRACA
Mądre pomaganie
Budowanie prawdziwych relacji i bycie prawdziwym przywódcą II.1.
to nie tylko wymaganie, to także mądre pomaganie. RELACJE
Najlepsze relacje buduje się w sposób pozytywny,

pomagając innym w realizacji ich marzeń. II.2.
KOMUNIKACJA
Pamiętasz rozróżnienie na marzenia i zachcianki,
które przytoczyliśmy już wcześniej?
Marzenia to sprawy, których NAPRAWDĘ chcemy.

II.3.
PRZYWÓDZTWO
Sprawy, które są spójne z naszymi wartościami
i najgłębszymi odpowiedziami na pytanie
DLACZEGO? II.4.
MISJA
Natomiast zachcianki to coś co nas też w jakiś sposób
przyciąga, ale bardziej skoncentrowane jest na tu i teraz
i może odciągać nas od naszych marzeń.
WSPÓŁPRACA
Tak więc:
II.1.
pomaganie RELACJE
mądre
pomaganie = w realizacji
marzeń
II.2.
KOMUNIKACJA
II.3.
pomaganie
głupie
=
PRZYWÓDZTWO
w realizacji
pomaganie zachcianek II.4.
MISJA
WSPÓŁPRACA
3 poziomy mądrego pomagania
II.1.
Ale nawet pomaganie w realizacji marzeń trzeba robić mądrze. RELACJE
Możemy powiedzieć, że mądre pomaganie ma takie trzy
etapy, w zależności od tego, w jakiej sytuacji znajduje się
osoba, której pomagamy: II.2.
KOMUNIKACJA
1. Dawanie ryby II.3.

PRZYWÓDZTWO
2. Dawanie wędki
3. Uczenie mentalności rybaka
II.4.
MISJA
WSPÓŁPRACA
1. Dawanie ryby
II.1.
Niektórzy twierdzą, że nie należy dawać ryby, tylko od RELACJE
razu wędkę, tak, żeby osoba sama mogła złapać dla
siebie ryby. Generalnie tak jest, ale może być tak, że
osoba: II.2.
- jest zbyt głodna, żeby mieć siłę na łowienie KOMUNIKACJA
- nie potrafi łowić ryb i nawet jakby dostała wędkę, to

nie skorzystałaby z niej II.3.
PRZYWÓDZTWO
W tych dwóch sytuacjach dobrze jest więc dawać
rybę, czyli przychodzić z doraźną pomocą. II.4.
MISJA
WSPÓŁPRACA
Takie sytuacje będą miały miejsce na przykład:
- w trakcie klęski żywiołowej II.1.
- w sytuacjach kryzysowych RELACJE
- w relacjach z bardzo małymi dziećmi

- w relacjach z osobami o bardzo utrudnionym II.2.
funkcjonowaniu (np. na skutek choroby) KOMUNIKACJA
Pamiętaj jednak, że to pierwszy krok. II.3.

PRZYWÓDZTWO
Danie komuś ryby ma mu pozwolić wstać na

nogi. Wtedy dopiero możemy dać mu wędkę. II.4.
MISJA
WSPÓŁPRACA
Jeśli zbyt długo chcemy dawać komuś tylko rybę, to tak
naprawdę wyrządzamy mu krzywdę.
II.1.
RELACJE
Na przykład robią tak:
- nadopiekuńczy rodzice, którzy we wszystkim wyręczają swoje
dzieci – przecież takie dzieci nigdy nie nauczą się radzić sobie
II.2.
KOMUNIKACJA
z wyzwaniami życia
- nadopiekuńcze państwo, które zapewnia ludziom opiekę

socjalną za „nic nierobienie” – ludzie się wtedy do tego II.3.
przyzwyczajają i nie chcą pracować PRZYWÓDZTWO
II.4.
MISJA
WSPÓŁPRACA
2. Dawanie wędki
II.1.
Kiedy osoba naje się już rybą (bądź może w ogóle nie jest RELACJE
głodna i jej nie potrzebuję) warto pomoc jej, dając jej wędkę.
Danie komuś wędki to stworzenie możliwości samodzielnego
połowu ryb, a więc: II.2.
- edukacja i wychowanie KOMUNIKACJA
- pożyczenie komuś przedmiotu, którego sam nie posiada

- przyjacielska rozmowa, w której wspólnie szukamy II.3.
rozwiązania problemów, a nie dajemy prostych rad PRZYWÓDZTWO
- może pożyczka finansowa

II.4.
MISJA
WSPÓŁPRACA
Z mądrym dawaniem wędki jest również tak, że dajesz ją tylko
wtedy, kiedy osoba wykorzystała już wszystkie swoje możliwości.
Pomagasz tylko wtedy i tylko w tym, czego ta osoba sama nie II.1.
może zrobić. Możemy to narysować w ten sposób. RELACJE
Wyobraź sobie, że chcesz

pomóc dziecku w odrobieniu
pomagasz tylko w tym
obszarze, czyli tam,
w tym obszarze
ABSOLUTNIE NIE II.2.
pracy domowej: gdzie dziecko sobie nie pomagasz, gdyż KOMUNIKACJA
radzi samo tutaj dziecko może
zrobić to samo
zakres Twoich
kompetencji
II.3.
warto zdawać PRZYWÓDZTWO
zakres kompetencji sobie sprawę
potrzebnych do odrobienia
pracy domowej
również z tego, że
jest taki obszar II.4.
spraw, które MISJA
zakres kompetencji dziecko potrafi
dziecka zrobić, a Ty nie
WSPÓŁPRACA
Jeśli pomagasz w obszarze, które leży w przestrzeni
kompetencji dziecka, czyli tam, gdzie może ono sobie II.1.
z tym samo poradzić, to wyręczasz je, a w konsekwencji RELACJE
bardzo mu szkodzisz.
II.2.
Jeśli nie pomagasz dziecku w obszarze, które leży poza KOMUNIKACJA
jego kompetencjami to również mu szkodzisz, ponieważ
nie pozwalasz mu na poszerzenie jego kompetencji.
II.3.
PRZYWÓDZTWO
Jeśli pomagasz dziecku w obszarze, które leży poza jego
kompetencjami i jednocześnie nie pomagasz w tym
obszarze, które leży w jego kompetencjach, to umożliwiasz II.4.
mu wykorzystywanie jego talentów, a w konsekwencji MISJA
rozwój.
WSPÓŁPRACA
3. Uczenie mentalności rybaka
II.1.
Trzecim, najwyższym poziomem pomagania, jest RELACJE
uczenie mentalności rybaka, czyli takiego
podchodzenia do swojego życia, które pozwala na
samodzielne konstruowanie wędki albo i nawet
II.2.
KOMUNIKACJA
wymyślanie efektywniejszych sposobów połowu.
II.3.
Na tym poziomie, Twoje pomaganie się już PRZYWÓDZTWO
właściwe kończy, ponieważ osoba radzi sobie
sama.
II.4.
MISJA
WSPÓŁPRACA
Jak uczyć mentalności rybaka?
1. Pokaż i wytłumacz omawiane tutaj 3 poziomy pomagania.
II.1.
RELACJE
2. Nie dawaj prostych rad i rozwiązań.
3. Zadawaj pytania, które doprowadzą osobę, której pomagasz II.2.

do samodzielnych odpowiedzi. KOMUNIKACJA
4. Ucz zadawania sobie pytań i szukania odpowiedzi: jak coś

działa? dlaczego tak jest? po co? II.3.
PRZYWÓDZTWO
5. Ucz odpowiedzialności, podejmowania wyzwań,
pomysłowości i proaktywności.
6. Ucz mądrego proszenia o pomoc, czyli proszenia tylko

II.4.
w takich sprawach, z którymi samemu nie da się sobie MISJA
poradzić (nie da się samodzielnie wnieść lodówki na 4 piętro
i nie jest niczym złym prosić o pomoc w tej sprawie).
WSPÓŁPRACA
Tym sposobem omówiliśmy najważniejsze zagadnienia
dotyczące zaangażowanego przywództwa. Pozostało nam II.1.
jeszcze jedno: MISJA i tym zajmiemy się teraz. RELACJE
II.2.
KOMUNIKACJA
II.3.
PRZYWÓDZTWO
II.4.
MISJA
WSPÓŁPRACA
II.1.
Współpraca
RELACJE
II.2.
KOMUNIKACJA
II.3.
Misja
PRZYWÓDZTWO
II.4.
MISJA
WSPÓŁPRACA
Misja II.1.
RELACJE

KOMUNIKACJA
- Dlaczego ludzie poszukują sensu i jak go odnaleźć
- Jakie są dwa proste kroki do prawdziwej radości i jak je wykonać II.3.

- Dlaczego dawanie ludziom wartości jest ważnym wymiarem PRZYWÓDZTWO
skuteczności
- Jak i dlaczego warto kształtować przywiązanie

II.4.
MISJA
- Jak mądrze budować relacje pomiędzy społecznościami
- Dlaczego warto się uśmiechać

WSPÓŁPRACA
Prawdziwa skuteczność i maksymalna efektywność zarówno
osobista, jak i organizacyjna (np. w biznesie) możliwa jest
tylko wtedy, kiedy zdamy sobie sprawę, że zarówno Ty, jak
II.1.
i Twoja organizacja jest częścią większej całości. RELACJE
Bycie częścią większej całości to przywilej, ale także

II.2.
zobowiązanie. KOMUNIKACJA
Nikt nie może żyć bez innych, dlatego ludzie żyją w grupach
II.3.
i społecznościach (organizacjach), dzielą się pracą, a dzięki PRZYWÓDZTWO
temu mogą się specjalizować i wykonywać ją lepiej.
II.4.
MISJA
WSPÓŁPRACA
Z tego też powodu ludzie wymyślili pieniądze. Pieniądze
służą niczemu innemu, jak tylko wymianie pracy, bo
przecież wszystko mamy z Ziemi (szerzej z kosmosu).
II.1.
RELACJE
Ludzie zapłacą Ci za Twoją pracę tylko i wyłącznie wtedy,

kiedy będzie im służyła, kiedy będzie dawała im wartość.
II.2.
KOMUNIKACJA
pieniądze = praca = wartość dla innych II.3.

PRZYWÓDZTWO
Moim zdaniem bardzo dużo ludzi popełnia

bardzo poważny błąd, przez który są sfrustrowani,
II.4.
MISJA
mają poczucie niespełnienia, ciągle brakuje im
pieniędzy (nawet, jeśli mają ich dużo)…
WSPÓŁPRACA
Ten błąd polega na tym, że w swojej pracy koncentrują się
nie na samej pracy, ani na wartości, która ma ona komuś
dać, a właśnie na pieniądzach. Najgorsze co możesz dla
II.1.
siebie zrobić, to pracować dla pieniędzy. RELACJE
Prawdziwe spełnienie i w gruncie rzeczy prawdziwe

II.2.
pieniądze masz dopiero wtedy, kiedy nie koncentrujesz KOMUNIKACJA
się na nich, ale na wartości, którą Twoja praca daje
innym.
II.3.
PRZYWÓDZTWO
II.4.
MISJA
WSPÓŁPRACA
Czym jest wartość, którą dajesz odbiorcom swojej pracy łatwo
zrozumieć posługując się przykładami:
II.1.
- ludzie nie idą do fryzjera, ludzie idą do fryzjera, żeby RELACJE
żeby ściąć włosy pięknie wyglądać i czuć się
pewnie
II.2.
- ludzie nie chodzą do ludzie chodzą do kawiarni, żeby
KOMUNIKACJA
kawiarni, żeby kupić kawę radośnie spędzić czas w dobrym
towarzystwie
- ludzie nie kupują książek ludzie kupują przyjemność

II.3.
czytania lub rozwiązania, jakie PRZYWÓDZTWO
zawierają te książki
- Twój pracodawca nie płaci on płaci Ci za rozwiązywanie

II.4.
Ci za bezsensowne ciągi jego problemów lub za zyski, MISJA
czynności jakie mu Twoja praca przynosi
WSPÓŁPRACA
I co z tego wynika dla Ciebie?
II.1.
- jeśli jesteś fryzjerem pracuj tak, żeby Twoi klienci czuli się pięknie RELACJE
i pewnie, a nie tylko po to, żeby mieli ścięte włosy
- jeśli prowadzisz kawiarnię, to stwarzaj takie warunki, żeby ludzie
chcieli spędzać tam czas, nie tylko napić się kawy
II.2.
KOMUNIKACJA
- jeśli piszesz lub sprzedajesz książki, to rób to tak, żeby ludzie
z niecierpliwością oczekiwali na to co, będzie w środku, a nie
jaka będzie okładka i jak ją sprzedasz II.3.
- jeśli pracujesz dla kogoś, to rób to tak, żeby rozwiązywać PRZYWÓDZTWO
problemy Twojemu pracodawcy i żeby miał on jak największe
zyski
II.4.
MISJA
WSPÓŁPRACA
Ktoś może zapytać: ale po co?
II.1.
- jeśli będąc fryzjerem będziesz sprawiał żeby Twoi klienci czuli się RELACJE
pięknie i pewnie, to będziesz miał mnóstwo klientów i będziesz
mógł podnosić ceny
- jeśli ludzie będą z radością przychodzić do Twojej kawiarni, to
II.2.
będziesz mógł oferować więcej i droższych produktów KOMUNIKACJA
- jeśli ludzie z niecierpliwością będą oczekiwali na Twoje książki, to

nie będziesz miał problemów ze sprzedażą II.3.
- jeśli będziesz rozwiązywał problemy pracodawcy i przynosił mu PRZYWÓDZTWO
zyski to masz podstawy do proszenia o podwyżkę (a jak
pracodawca Ci nie da, to z taką postawą z łatwością znajdziesz
lepszą pracę). II.4.
MISJA
W skrócie: będziesz więcej zarabiać.

WSPÓŁPRACA
A kiedy pracujesz dla pieniędzy, może spotkać Cię to:
II.1.
Teraz więc – tak mówi Pan Zastępów: Rozważcie RELACJE
tylko, jak się wam wiedzie! Siejecie wiele, lecz plon
macie lichy; przyjmujecie pokarm, lecz nie ma go do
sytości; pijecie, lecz nie gasicie pragnienia; okrywacie II.2.
się, lecz się nie rozgrzewacie; ten, kto pracuje, aby KOMUNIKACJA
zarobić, pracuje [odkładając] do dziurawego
mieszka! (Ag 1, 5-6)
II.3.
PRZYWÓDZTWO
II.4.
MISJA
WSPÓŁPRACA
Jak to zrobić? Jak tworzyć i dawać wartość, a przy tym
czerpać z tego prawdziwą radość?
II.1.
RELACJE
Zapraszam Cię do wykonania dwóch prostych kroków:
II.2.
KOMUNIKACJA
II.3.
PRZYWÓDZTWO
II.4.
MISJA
WSPÓŁPRACA
Czy czasami nie jest tak, że ludzie robią tylko jeden z tych kroków,
albo nawet żadnego?
1. Zatrzymują siebie dla siebie (robią tylko krok 1. bez kroku 2.) –
II.1.
RELACJE
bardzo dużo zarabiają, odnoszą sukces w swojej dziedzinie, są
szanowani, ale ich relacje kuleją, nie dzielą się niczym z
innymi, a jak już się dzielą to tylko z myślą o swojej korzyści II.2.
2. Chcą się dzielić sobą, ale nie mają czym (robią tylko krok 2. KOMUNIKACJA
bez kroku 1.) – tacy ludzie chcą żyć dla innych, ale nie mają
co im dać, wypalają się jak lampa, w której zabrakło oliwy,
przez to budują związki oparte na „wysysaniu innych”, II.3.
sztucznym kreowaniu siebie na potrzebnego PRZYWÓDZTWO
3. Nie robią ani kroku 1. ani 2. - nie rozwijają się i nie budują
żadnych relacji II.4.
MISJA
WSPÓŁPRACA
Kim jestem?
- Jakie są moje talenty?
- Co lubię i chcę robić?
I II.1.
RELACJE
KROK
- Co mi wychodzi bardzo dobrze? II.2.
KOMUNIKACJA
Dla kogo jestem?

II.3.
- Kto tego wszystkiego potrzebuje?
- Komu przyniesie radość moja
praca i mój trud?
II PRZYWÓDZTWO
II.4.
- Kto na mnie liczy?
KROK MISJA
WSPÓŁPRACA
Te dwa kroki możesz wykonać zarówno w odniesieniu do siebie,
jak i swojej organizacji.
II.1.
RELACJE
I to niezależnie od tego, czy pod pojęciem organizacji
kryje się: rodzina, biznes, społeczność, NGO, a nawet
państwo. II.2.
KOMUNIKACJA
Spisanie tych dwóch kroków to określenie wartości
jakie Twoje życie, Twoja praca i praca Twojej
organizacji ma dawać innym. II.3.
PRZYWÓDZTWO
Spisanie tych dwóch kroków to właśnie MISJA.

II.4.
MISJA
WSPÓŁPRACA
Jak to zrobić? Jak spisać MISJĘ?
II.1.
Dokładnie przeanalizuj wszystko to, co powiedzieliśmy wcześniej RELACJE
o budowaniu samoświadomości, a następnie zastanów się,
komu i w jakiej formie to wszystko co masz w sobie (lub swojej
organizacji) może być potrzebne i jak możesz do tych ludzi
II.2.
dotrzeć. KOMUNIKACJA
Przez ten proces przeprowadzą

II.3.
PRZYWÓDZTWO
Cię ćwiczenia zebrane w zbiorze
Do Czego Jestem Stworzony?
II.4.
MISJA
WSPÓŁPRACA
CZY WIESZ, ŻE…?
Kilka ciekawostek o uśmiechu: II.1.

- Potrafimy rozpoznawać uśmiech z odległości kilkudziesięciu metrów, RELACJE
prawdopodobnie żadnego innego wyrazu twarzy nie rozpoznamy
z takiej odległości.
- Już dla noworodków uśmiech i ludzka twarz są bardziej interesujące, niż

II.2.
KOMUNIKACJA
cokolwiek innego.
- Potrafimy dostrzegać uśmiech

w zbiorze bezsensownych II.3.
kształtów. PRZYWÓDZTWO
II.4.
Źródło: MISJA
Gerhardsson A., Högman L., Fischer H. (2015). Viewing distance matter to perceived intensity of facial
expressions. Frontiers of Psychology. 6:944.
WSPÓŁPRACA
CZY WIESZ, ŻE…?
- Potrafimy rozpoznawać uśmiech niezależnie od kultury. Indianie z Papui

Nowej Gwinei, którzy nigdy nie widzieli nikogo spoza swojego plemienia
II.1.
RELACJE
bez problemu rozpoznawali uśmiech u Amerykanów. Podobnie
Amerykanie rozpoznawali uśmiech Indian
- Potrafimy rozpoznawać uśmiech przez telefon, nawet jeśli ktoś mówi II.2.
szeptem i nawet jeśli wypowiada ciągi bezsensownych sylab KOMUNIKACJA
- Czasami uśmiech potrafi zahamować wrogość. Amerykańscy żołnierze

w czasie wojny w Wietnamie relacjonowali sytuacje, w których
uśmiechając się do Wietnamczyków ratowali swoje życie.
II.3.
PRZYWÓDZTWO
Źródło:
Ekman P., Friesen W.V (1971). Constants across cultures in the face of emotion. Journal of Personality and Social
Psychology, 17, 124-129.
Szarota P. (2012). Uśmiech. Instrukcja obsługi. Gdańsk: GWP.
II.4.
MISJA
Eibl-Eibesfeldt I. (1987). Miłość i nienawiść. Warszawa PWN.
WSPÓŁPRACA
Co z tego wynika?
- Warto się często uśmiechać.
II.1.
RELACJE
- Warto uśmiechać się kiedy rozmawiamy z kimś przez telefon.
- Uśmiech to najlepszy makijaż. II.2.
- Kiedy widzimy, że ktoś się do nas uśmiecha, również chcemy KOMUNIKACJA
się uśmiechnąć.
- Najlepszy uśmiech to uśmiech szczery, a nie udawany,
a żeby Twój uśmiech był szczery, polecam stosowanie
II.3.
wiedzy zawartej w tym kursie. Wtedy Twój uśmiech będzie PRZYWÓDZTWO
szczery, bo Twoje działanie będzie skuteczne, Twoje życie
będzie pełne, a relacje będą szczere i prawdziwe.
II.4.
MISJA
WSPÓŁPRACA
Filar III III.1.
CIĄGŁY
ROZWÓJ
III.2.
Aktywność
PRÓBUJ I UCZ SIĘ
III.3.
NASTAWIENIE
III.4.
ZAANGAŻOWANIE
AKTYWNOŚĆ
III.1.
Aktywność
CIĄGŁY
ROZWÓJ
III.2.
PRÓBUJ I UCZ SIĘ
III.3.
Ciągły rozwój
NASTAWIENIE
III.4.
ZAANGAŻOWANIE
AKTYWNOŚĆ
Ciągły rozwój III.1.
CIĄGŁY
ROZWÓJ
W tej części dowiesz się: III.2.

PRÓBUJ I UCZ SIĘ
- Dlaczego ciągły rozwój jest niezbędny
- W jakich przestrzeniach warto planować rozwój III.3.
- Jak wykorzystywać na rozwój tzw. luki czasowe NASTAWIENIE
III.4.
ZAANGAŻOWANIE
AKTYWNOŚĆ
Kolejny filar skutecznego działania to Aktywność. Rzeczywistość
skonstruowana jest w taki sposób, że jeśli stoisz w miejscu, to tak III.1.
naprawdę się cofasz, bo wszystko idzie do przodu. CIĄGŁY
ROZWÓJ
Nie chodzi tutaj tylko o postęp technologiczny, czy III.2.

zmiany społeczne lub ekonomiczne. PRÓBUJ I UCZ SIĘ
Ciągłość zmian wpisana jest w naszą biologię. Organizmy żywe III.3.

żyją właśnie dlatego, że ciągle się zmieniają. NASTAWIENIE
Skuteczne działanie musi więc uwzględniać zmienność III.4.

rzeczywistości, a w związku z tym aktywność. ZAANGAŻOWANIE
AKTYWNOŚĆ
CZY WIESZ, ŻE…?
Brytyski biolog Daniel Nettle zauważa, że ludzie posiadają ewolucyjnie

wykształcony jakby niedobór zadowolenia z życia, czyli przekonanie, że mogą
III.1.
być bardziej szczęśliwi niż są obecnie i są przekonani, że tacy będą CIĄGŁY
w przyszłości (co okazuje się jednak nieprawdą). ROZWÓJ
Badacz obrazuje to przykładem pierwotnego plemienia, któremu tego typu III.2.

mechanizm ewolucyjny każe wyobrażać sobie, że trawa po drugiej stronie gór PRÓBUJ I UCZ SIĘ
może być jeszcze bardziej zielona, a w związku z tym warto podejmować
działania, żeby się tam dostać.
III.3.
Chociaż oczywiście okazuje się, że trawa po drugiej stronie gór nie jest bardziej
NASTAWIENIE
zielona (ale jednak w ogóle jest, a ta po naszej może być już zjedzona), to ten
biologiczny mechanizm sprawia, że ludzie motywowani są do poszukiwania
coraz nowych przestrzeni życia (dawniej bardziej w sensie fizycznym, dziś
w sensie aktywności), dzięki temu są lepiej przystosowani i skuteczniej
III.4.
zdobywają pożywienie. ZAANGAŻOWANIE
Źródło:
Nettle D. (2005). Szczęście naukowym sposobem wyłożone. Warszawa: Prószyński i S-ka.
AKTYWNOŚĆ
Pierwszym elementem aktywności jest ciągły rozwój. Jeśli
chcesz być skutecznym po prostu musisz być na bieżąco, III.1.
a nawet wyprzedzać innych. CIĄGŁY
ROZWÓJ
Wyprzedzać innych, nie oznacza być od nich lepszych.

Chodzi o coś na rodzaj „myślenia przed innymi”. Ubiegania
III.2.
PRÓBUJ I UCZ SIĘ
ich w myślach. Przewidywania trendów.
Wbrew pozorom to nie jest takie trudne, bo czasami wystarczy III.3.

tylko po prostu myśleć o tym, co innym może być potrzebne. NASTAWIENIE
To trochę jak w grze w szachy: jesteś skuteczny, kiedy III.4.

bardziej myślisz o drugim graczu, niż w przód. ZAANGAŻOWANIE
AKTYWNOŚĆ
U wielu ludzi uważanych za ekspertów bardzo często możemy
zauważyć postawę „wszystko już wiem”. III.1.
CIĄGŁY
ROZWÓJ
Przyjrzyj się sobie: czy obserwujesz to u siebie? czy czasami
myślisz, że wszystko już wiesz? III.2.
PRÓBUJ I UCZ SIĘ
Jedno jest stuprocentowo pewne: na pewno nie wiesz
wszystkiego! To, że wiesz dużo, nigdy nie oznacza, że wiesz
wszystko. III.3.
NASTAWIENIE
Ale w gruncie rzeczy nie chodzi o to, żebyś wiedział

wszystko, ale żebyś wiedział wystarczająco. III.4.
ZAANGAŻOWANIE
A wiedzieć wystarczająco to przede wszystkim być na bieżąco.
AKTYWNOŚĆ
Pamiętasz co w pierwszej części mówiliśmy o celach
dotyczących rozwoju? III.1.
CIĄGŁY
ROZWÓJ
Przedstawiłem wtedy koncepcje 4R, czyli czterech
obszarów, które składają się na pełne, całościowe III.2.
funkcjonowanie człowieka. PRÓBUJ I UCZ SIĘ
R1. Rozwój duchowy III.3.

R2. Rozwój psychiczny NASTAWIENIE
R3. Rozwój intelektualny III.4.

ZAANGAŻOWANIE
R4. Rozwój fizyczny
AKTYWNOŚĆ
Zaniedbanie którejkolwiek z tych przestrzeni to tak jakby
siadanie na krześle, które ma jedną z nóg krótszą od III.1.
pozostałych. CIĄGŁY
ROZWÓJ
Nadmierne rozwijanie jednej z nich, z zaniedbywaniem

pozostałych również prowadzi do tego, że na Twoim krześle
III.2.
nie będzie się dało siedzieć. PRÓBUJ I UCZ SIĘ
III.3.
NASTAWIENIE
III.4.
ZAANGAŻOWANIE
AKTYWNOŚĆ
Dlatego zachęcam Cię, żeby co najmniej raz w tygodniu
(a najlepiej codziennie*) zaplanować przynajmniej mały III.1.
element rozwoju każdego R. Na przykład: CIĄGŁY
ROZWÓJ
R1. Rozwój duchowy 15 minut lektury Pisma Świętego III.2.

PRÓBUJ I UCZ SIĘ
R2. Rozwój psychiczny wstawanie o 6:00 rano, uśmiechanie
się do osoby, której nie lubię
R3. Rozwój intelektualny 30 minut z aplikacją do nauki języka

III.3.
NASTAWIENIE
R4. Rozwój fizyczny basen dwa razy w tygodniu

III.4.
ZAANGAŻOWANIE
* skuteczniejsze są małe działania częściej, niż duże rzadziej
AKTYWNOŚĆ
Nie mam czasu na rozwój, bo mam za dużo pracy! Jeśli
przychodzą Ci do głowy takie myśli, to uświadom sobie, że
Twoja osoba, jest Twoim głównym narzędziem pracy,
III.1.
CIĄGŁY
a przecież narzędzia swojej pracy trzeba udoskonalać . ROZWÓJ
Jeśli jednak nie masz mało czasu na rozwój, możesz

III.2.
wykorzystać tak zwane „luki czasowe”, czyli „przestrzenie PRÓBUJ I UCZ SIĘ
czasowe” pomiędzy innymi czynnościami lub
wykonywane w trakcie trwania innych.
III.3.
NASTAWIENIE
Właściwie „luki czasowe” najlepiej wykorzystać właśnie
na rozwój, ponieważ inne działania (np. wymagające
kreatywności lub dużego skupienia) mogą być III.4.
niemożliwe do realizacji w sytuacjach „luk czasowych”. ZAANGAŻOWANIE
AKTYWNOŚĆ
Luki czasowe
III.1.
…czyli wykorzystuj czas, który i tak jest już wykorzystywany: CIĄGŁY
ROZWÓJ
1. Czytaj, gdzie tylko się da (w autobusie, w pociągu, w kolejce,
w poczekalni u dentysty, kiedy mechanik naprawia Twój
samochód, itp.) – zawsze warto mieć przy sobie książkę lub III.2.
e-booka na smartfonie PRÓBUJ I UCZ SIĘ
2. Słuchaj, gdzie tylko się da (oczywiście wszędzie tam, gdzie możesz

słuchać, ale także np. podczas prowadzenia samochodu,
chodząc, podczas sprzątania, itp.)
III.3.
NASTAWIENIE
 podcasty inspirujących autorów


lekcje języka obcego
audiobooki
III.4.
ZAANGAŻOWANIE
 teksty nagrane przez samego siebie, np. treści, których uczysz się na
pamięć, konspekty wystąpień, itp.
AKTYWNOŚĆ
Gdzie jednak nie warto słuchać: III.1.
- nie polecam słuchać w czasie lekcji, ani wykładów – bo nie korzystasz ani CIĄGŁY
ROZWÓJ
z tego, ani z tego, a jest to też okazanie braku szacunku
- generalnie w łazience może lepiej też nie, bo może to np. przedłużyć Twój
pobyt tam (co oczywiście będzie denerwować Twoich domowników i może
III.2.
zwiększyć zużycie wody) PRÓBUJ I UCZ SIĘ
- w przerwie od pracy lub nauki – wtedy lepiej odpocznij
- kiedy biegasz, spacerujesz lub jeździsz na rowerze rekreacyjnie – jednak

III.3.
słuchanie to pewna forma wysiłku a bieganie lub spacerowanie raczej NASTAWIENIE
wykonujemy, żeby się zrelaksować, dlatego skoro relaks to relaks, a jak
mobilizacja to mobilizacja (chyba, że słuchasz jakiegoś inspirującego
podcastu, który Cię mobilizuje do treningu )
III.4.
ZAANGAŻOWANIE
- kiedy jesteś zmęczony, siedzisz w fotelu po ciężkim dniu lub kładziesz się do
łóżka – patrz uwaga powyżej - lepiej oddzielić relaks i odpoczynek od nauki
AKTYWNOŚĆ
3. Aplikacje mobilne - Czasami nie opłaca się wyciągać telefonu
i rozplątywać słuchawek lub wyciągać książki, bo wiemy, że
mamy maksymalnie 5-10 minut, np. w kolejce do kasy w
supermarkecie lub w poczekalni, itp.
III.1.
CIĄGŁY
ROZWÓJ
Warto wtedy mieć jakąś ciekawą aplikację na telefonie, którą możemy
uruchomić i zrobić coś konstruktywnego, niezależnie od tego ile mamy
czasu, np. nauczyć się kilku słówek lub zrobić kilka ćwiczeń III.2.
utrwalających język obcy.
PRÓBUJ I UCZ SIĘ
4. Codzienne oprogramowanie w języku obcym - Bardzo przyjemną

i prawie bezwysiłkową (przy pewnym poziomie) metodą nauki III.3.
języków obcych, jest używanie obcojęzycznych codziennych
NASTAWIENIE
programów komputerowych i interfejsu urządzeń mobilnych.
Większość obecnie dostępnych systemów operacyjnych oraz
codziennego oprogramowania (np. pakiety biurowe), zarówno na
III.4.
komputerach, jak i urządzeniach mobilnych, pozwala na zmianę ZAANGAŻOWANIE
interfejsu programu w trakcie jego używania (chcąc zmienić język, nie
trzeba na nowo instalować), i co najważniejsze nie utrudnia to pracy, bo
jest to niezależne od języka, w którym wprowadzasz teksty i sprawdzasz
pisownię. AKTYWNOŚĆ
Podsumowując, brak czasu nie jest i nie może być
usprawiedliwieniem dla braku rozwoju.
III.1.
CIĄGŁY
Maksymalne wykorzystywanie „luk czasowych” jest ROZWÓJ
bardzo dobrą drogą prowadzącą to tzw. overlearning
(czy można to przetłumaczyć jako przeuczenie?), czyli III.2.
ćwiczenia swojej wiedzy i umiejętności daleko poza PRÓBUJ I UCZ SIĘ
granicę płynności.
Jeśli chcesz być w czymś ekspertem, swoją pracę powinieneś III.3.

potrafić wykonywać niejako automatycznie (nie oznacza to, NASTAWIENIE
że masz nie myśleć), z wprawą i łatwością, a właśnie do tego
prowadzi ciągłe powtarzanie czynności oraz utrwalanie
wiedzy.
III.4.
ZAANGAŻOWANIE
AKTYWNOŚĆ
III.1.
Aktywność
CIĄGŁY
ROZWÓJ
III.2.
PRÓBUJ I UCZ SIĘ
III.3.
Próbuj i ucz się
NASTAWIENIE
III.4.
ZAANGAŻOWANIE
AKTYWNOŚĆ
Próbuj i ucz się III.1.
CIĄGŁY
ROZWÓJ

PRÓBUJ I UCZ SIĘ
- Na czym polega tzw. koło Deminga i jak je wykorzystać w swoim
działaniu
III.3.
- Na czym polega model biznesowy minimalnie funkcjonalnego NASTAWIENIE
produktu i dlaczego mówi nam on dużo o skutecznym działaniu
- Co to jest krąg zainteresowań i krąg wpływu III.4.

ZAANGAŻOWANIE
AKTYWNOŚĆ
Następnym elementem filaru Aktywność jest podejście, które
można streścić w dwóch słowach: próbuj i ucz się (test and
learn).
III.1.
CIĄGŁY
ROZWÓJ
To nie jest samo bezmyślne: „próbuj” podkreślające upór

w podejmowaniu działania. „Próbuj” bez wyciągania III.2.
wniosków i wdrażania zmian jest prawie tak samo PRÓBUJ I UCZ SIĘ
nieskuteczne jak niepróbowanie.
III.3.
Każde zarówno udane, jak i nieudane przedsięwzięcie to
NASTAWIENIE
okazja do nauki i ulepszenia swojego działania.
III.4.
ZAANGAŻOWANIE
AKTYWNOŚĆ
CZY WIESZ, ŻE…?
III.1.
CIĄGŁY
ROZWÓJ
Jednym z najbardziej znanych modeli zarządzania służącym ciągłej
III.2.
poprawie jakości jest tzw. Koło Deminga. W. E. Deming był amerykańskim
specjalistą wdrażającym w przedsiębiorstwach zarządzanie procesami. Po
drugiej wojnie światowej, w wyniku ogromnego boomu gospodarczego,
PRÓBUJ I UCZ SIĘ
w USA nikt nie chciał go słuchać, bo ludzie i tak kupowali ogromne ilości
wszystkiego.
Deming wyjechał więc do Japonii, która po wojnie była w poważnym III.3.
kryzysie i tam pomagał wdrażać swoje pomysły (na pewno słyszałeś
NASTAWIENIE
o filozofii małych kroków ciągłego ulepszania Kaizen) budując tym
samym rozwój gospodarczy tego kraju.
III.4.
ZAANGAŻOWANIE
AKTYWNOŚĆ
Myślenie „próbuj i ucz” się możemy ująć w 4 krokach
opisanych przez Koło Deminga:
III.1.
CIĄGŁY
ROZWÓJ
ZAPLANUJ
III.2.
PRÓBUJ I UCZ SIĘ
POPRAW WYKONAJ
III.3.
NASTAWIENIE
III.4.
ZAANGAŻOWANIE
SPRAWDŹ
AKTYWNOŚĆ
przyjrzyj się, co idzie nie tak, zaproponuj lepsze
Zaplanuj rozwiązanie III.1.
CIĄGŁY
ROZWÓJ
spróbuj wdrożyć nowe rozwiązanie,
Zrób zrób próbę, zobacz, jak działa III.2.
PRÓBUJ I UCZ SIĘ
przeanalizuj rezultaty (czy nowy pomysł jest
Sprawdź skuteczny?) porozmawiaj z współpracownikami
III.3.
i odbiorcami procesu
NASTAWIENIE
Popraw jeśli rozwiązanie działa, wdróż je na stałe III.4.

ZAANGAŻOWANIE
AKTYWNOŚĆ
Praktyczne rady dotyczące stosowania podejścia próbuj i ucz się:
1. Jeśli masz zamiar zorganizować jakieś wydarzenie zorientuj się III.1.

najpierw, czy ktoś będzie chciał wziąć w nim udział. CIĄGŁY
ROZWÓJ
2. Jeśli chcesz wyprodukować jakiś produkt zorientuj się najpierw,
czy ktoś będzie chciał go kupić. III.2.
3. Jeśli coś robisz i nie przynosi to rezultatów -> zrób to inaczej. PRÓBUJ I UCZ SIĘ
4. Jeśli zauważysz, że coś Ci się nie udaje przez jakieś Twoje wady
-> pracuj nad nimi. III.3.
NASTAWIENIE
5. Jeśli nie możesz się z kimś dogadać -> spróbuj zagadać
inaczej.
III.4.
6. Pamiętaj, że lepiej coś zrobić, niż nic nie robić czekając na ZAANGAŻOWANIE
idealny moment, lepszy czas, perfekcyjny plan, itp.
7. Nie bój się ubrudzić rąk.

AKTYWNOŚĆ
CZY WIESZ, ŻE…?
Być może znasz bardzo popularny cytat Edisona: „Aby coś wynaleźć III.1.
wystarczy odrobina wyobraźni i sterta złomu”. W oryginale brzmi on: „To CIĄGŁY
invent, you need a good imagination and a pile of junk”. ROZWÓJ
Moim zdaniem słowo „junk” lepiej przetłumaczyć jako „śmieci”, dlatego,

że słowo „złom” to raczej coś, to ma jeszcze jakąś wartość (np. można go III.2.
sprzedać), a śmieci raczej nie (choć na śmieciach można zrobić niezły PRÓBUJ I UCZ SIĘ
biznes, np. paląc je w elektrowni lub robiąc z nich polary).
I właśnie może o to chodzi, że tak naprawdę sukces to mnóstwo
wyobraźni i sterta śmieci, a ludzie go nie osiągają tylko dlatego, że nie III.3.
chcą brudzić rąk grzebiąc w śmieciach, rozumianych dosłownie (wiesz ile NASTAWIENIE
ciekawych rzeczy można znaleźć na śmietniku), ale także niedosłownie,
III.4.
jako wszystko co masz w głowie, czego uczyłeś się w szkole, z książek,
których nie chciało Ci się czytać, czy od ludzi, których nie chciało Ci się
słuchać (np. rodziców czy nauczycieli). Weź tam pogrzeb, a na pewno ZAANGAŻOWANIE
znajdziesz coś ciekawego. I nie bój się ubrudzić rąk.
Źródło: Arkin R. (1998). Behavior-Based Robotics. s. 8.
AKTYWNOŚĆ
CZY WIESZ, ŻE…?
Tego typu sposób myślenia stoi też za modelem biznesowym opartym na III.1.
tzw. minimalnie funkcjonalnym produkcie (minimum viable product, CIĄGŁY
MVP). MVP to produkt, który ma minimalną możliwą funkcjonalność, na ROZWÓJ
tyle, że może być sprzedawany.
Jeśli chcesz sprzedawać piwo, to nie zaczynaj od budowy browaru, ale

III.2.
kup piwo w pobliskiej hurtowni i sprawdź, czy ktoś je od Ciebie kupi, PRÓBUJ I UCZ SIĘ
a dopiero potem, metodą małych kroków i ciągłego ulepszania,
III.3.
poprawiaj produkt i zwiększaj zasięgi, aż dojdziesz do wniosku (opracujesz
super produkt, zbudujesz markę, zbierzesz kapitał, itp.), że warto budować
browar.
NASTAWIENIE
Bardzo często nie zaczynamy biznesów w ogóle, bo myślimy, że to od razu

trzeba budować browar, a do tego trzeba pieniędzy, wiedzy, itp. Lepiej
zacznij biznes od tego co masz tu i teraz, bo inaczej możesz go w ogóle
III.4.
ZAANGAŻOWANIE
nie zrobić.
AKTYWNOŚĆ
Zdaję sobie sprawę, że czasami wdrażanie podejścia „próbuj
i ucz się” może być trudne, ponieważ wiążę się np. trudnymi
relacjami z innymi lub trudnymi emocjami. Jest na to proste
III.1.
CIĄGŁY
rozwiązanie: zrób wszystko co możesz i nic więcej. ROZWÓJ
Bardzo ważne jest to „nic więcej”, ponieważ my

czasami nadmiernie martwimy się tym co od nas
III.2.
PRÓBUJ I UCZ SIĘ
kompletnie nie zależy, np.:
- humorami szefa
- koniunkturą na rynku
III.3.
NASTAWIENIE
- pogodą
Jeśli coś od Ciebie nie zależy, to się tym nie zajmuj. Pamiętaj
III.4.
jednak, że naprawdę bardzo dużo do Ciebie zależy i poprzez ZAANGAŻOWANIE
małe kroki i małe działania możesz powiększać swój krąg
wpływu.
AKTYWNOŚĆ
Ten prosty algorytm działania wygląda tak:
III.1.
CIĄGŁY
ROZWÓJ
CZY MASZ PROBLEM?
TAK III.2.
PRÓBUJ I UCZ SIĘ
CZY MOŻESZ COŚ NIE

Z TYM ZROBIĆ? III.3.
NIE NASTAWIENIE
TAK
III.4.
ZRÓB TO NIE MARTW SIĘ ZAANGAŻOWANIE
AKTYWNOŚĆ
Każdy z nas funkcjonuje w takich dwóch kręgach:
III.1.
CIĄGŁY
KRĄG ZAINTERESOWAŃ ROZWÓJ
sprawy, które Cię interesują, ale
na które nie masz wpływu, np. III.2.
pogoda, koniunktura, duża PRÓBUJ I UCZ SIĘ
część zachowania innych
III.3.
NASTAWIENIE
KRĄG WPŁYWU
sprawy, na które masz wpływ,
np. Twoje reakcje i zachowania
III.4.
ZAANGAŻOWANIE

AKTYWNOŚĆ
Małe kroki i małe działania powiększają nasz krąg wpływu:
III.1.
Nie masz wpływu na pogodę, CIĄGŁY
ale masz wpływ na to, jak się ROZWÓJ
ubierzesz, czy weźmiesz parasol
i o czym będziesz myślał. III.2.
PRÓBUJ I UCZ SIĘ
Nie masz wpływu na politykę,

ale możesz iść głosować,
protestować, podpisywać
III.3.
petycję. NASTAWIENIE
Nie masz wpływu na humory

III.4.
Twojego szefa, ale masz wpływ ZAANGAŻOWANIE
na Twoje reakcje na jego
zachowania.
AKTYWNOŚĆ
Właśnie to, że masz wpływ jest jednym z ważniejszych
nastawień warunkujących skuteczne działanie.
III.1.
CIĄGŁY
Oczywiście to, że mamy wpływ, nie oznacza, że możemy ROZWÓJ
wszystko. Możemy bardzo, bardzo dużo, ale nie wszystko.
III.2.
MAM WPŁYW ≠ MOGĘ WSZYSTKO PRÓBUJ I UCZ SIĘ
Warto o tym wspomnieć chociażby dlatego, żeby nie

popadać w pułapkę, tzw. „pozytywnego myślenia”, czyli III.3.
przekonania, że „wszystko jestem w stanie osiągnąć, NASTAWIENIE
a wystarczy tylko chcieć.
Będziesz o wiele skuteczniejszy, kiedy będziesz myślał

III.4.
ZAANGAŻOWANIE
o sobie: „Mogę bardzo, bardzo dużo, ale nie jestem
wszechmogący”. Takie podejście może ustrzec Cię,
przed niepotrzebnymi frustracjami i zniechęceniami.
AKTYWNOŚĆ
III.1.
Aktywność
CIĄGŁY
ROZWÓJ
III.2.
PRÓBUJ I UCZ SIĘ
III.3.
Nastawienie
NASTAWIENIE
III.4.
ZAANGAŻOWANIE
AKTYWNOŚĆ
Nastawienie III.1.
CIĄGŁY
ROZWÓJ

PRÓBUJ I UCZ SIĘ
- Jak nasze nastawienia wpływają na nasze działanie
- Jak radzić sobie z emocjami i nastrojami III.3.
NASTAWIENIE
III.4.
ZAANGAŻOWANIE
AKTYWNOŚĆ
Bardzo ważnym spostrzeżeniem o sobie wpływającym
na naszą skuteczność jest przekonanie, że jedną
z ważniejszych spraw na jaką mamy wpływ są właśnie
III.1.
CIĄGŁY
nasze przekonania i nastawienia, a w konsekwencji ROZWÓJ
także nasze reakcje i emocje.
III.2.
Zwierzęta skonstruowane są w taki sposób, że każdy PRÓBUJ I UCZ SIĘ
bodziec uruchamia u nich reakcję:
III.3.
NASTAWIENIE
BODZIEC REAKCJA
III.4.
ZAANGAŻOWANIE
AKTYWNOŚĆ
BODZIEC REAKCJA
III.1.
CIĄGŁY
ROZWÓJ
Głód Poszukiwanie pożywienia
III.2.
PRÓBUJ I UCZ SIĘ
Atak Kontratak
Zbliżanie się do niego

III.3.
Widok pożywienia NASTAWIENIE
Widok drapieżnika Ucieczka III.4.

ZAANGAŻOWANIE
AKTYWNOŚĆ
A czy czasami my też tak bezmyślnie nie reagujemy?
III.1.
CIĄGŁY
Ktoś Cię obraził Obrażasz jego ROZWÓJ
III.2.
Widzisz ciastko Natychmiast je zjadasz PRÓBUJ I UCZ SIĘ
Ktoś na Ciebie krzyczy Krzyczysz na niego III.3.

NASTAWIENIE
Ktoś Cię denerwuje Dajesz się zdenerwować

III.4.
ZAANGAŻOWANIE
Nie chce Ci się Nie robisz
AKTYWNOŚĆ
U człowieka jest coś pomiędzy bodźcem a reakcją: jest
osąd, myślenie, wola, możliwość podjęcia decyzji,
przestrzeń wolności, JESTEŚ TY.
III.1.
CIĄGŁY
ROZWÓJ
BODZIEC JA REAKCJA III.2.

PRÓBUJ I UCZ SIĘ
Zauważ, że:
- to nie ktoś sprawił, że go obrażasz, to Ty go obrażasz
III.3.
NASTAWIENIE
- to nie pączek chciał być zjedzony, on nie zmusił Ciebie do
-
zjedzenia, to Ty je zjadłeś
to nie ktoś sprawił, że na niego krzyczysz, to Ty krzyczysz
III.4.
ZAANGAŻOWANIE
- to nie ktoś Cię zdenerwował, to Ty się zdenerwowałeś
- to nie Tobie się nie chce, to Ty nie chcesz
AKTYWNOŚĆ
W szczególności warto zauważyć subtelna różnice
pomiędzy: nie chcę mi się, a nie chcę
III.1.
CIĄGŁY
nie chcę mi się – pochodzi jakby gdzieś z zewnątrz, mówiąc tak ROZWÓJ
odpychasz od siebie odpowiedzialność, to nie zależy od Ciebie
III.2.
nie chcę – pochodzi z wewnątrz Ciebie, mówiąc tak PRÓBUJ I UCZ SIĘ
przyjmujesz odpowiedzialność, to zależy od Ciebie
Jeśli chcesz odpowiedzialnie podchodzić do swojego życia, to

III.3.
NASTAWIENIE
zamiast mówić nie chcę mi się, mów nie chcę. To podkreśla Twoją
decyzję, a nie to, że jakieś zewnętrzne czynniki wpływają na Ciebie.
III.4.
Kiedy jesteś na przykład zmęczony, a ktoś proponuję Ci ZAANGAŻOWANIE
wyjście na imprezę, to zamiast odpowiadać nie chcę mi

się, powiedz po prostu nie chcę, ponieważ chcę
odpocząć. AKTYWNOŚĆ
Ludzie różnią się wielkością tej przestrzeni pomiędzy
bodźcem, a rekcją. Na przykład u dzieci lub osób
chorych jest ona mniejsza.
III.1.
CIĄGŁY
ROZWÓJ
Zwróć uwagę, że niektórych ludzi łatwiej
zdenerwować, a innych mniej. Niektórzy są bardziej III.2.
podatni na wpływy zewnętrzne, inni mniej. Niektórzy PRÓBUJ I UCZ SIĘ
bardziej ulegają swoim zachciankom, inni mniej.
Jedną z najważniejszych rzeczy jest to, że tę przestrzeń

III.3.
można powiększać. Na tym właśnie polega coś co NASTAWIENIE
nazywamy pracą nad sobą lub pracą nad swoim
charakterem. III.4.
ZAANGAŻOWANIE
AKTYWNOŚĆ
CZY WIESZ, ŻE…?
Jeden z największych światowych autorytetów w kwestii skuteczności III.1.

Stephen Covey osobistej nawyk związany z dostrzeżeniem CIĄGŁY
i powiększaniem przestrzeni pomiędzy bodźcem a reakcją nazywa ROZWÓJ
proaktywnością (w odróżnieniu od reaktywności) i wymienia jako pierwszy
i najważniejszy nawyk skutecznego działania. III.2.
Pomyśl o kimś, kogo nazwałbyś Wielkim Człowiekiem. Czy to nie będzie PRÓBUJ I UCZ SIĘ
właśnie osoba, która ma bardzo dużą przestrzeń pomiędzy bodźcem
III.3.
a reakcją? Osoba, która potrafi wznosić się poza swoje ograniczenia, nie
podlegać wpływom, być heroiczna?
Źródło: Covey S. (1996). 7 nawyków skutecznego działania. Warszawa: Medium. NASTAWIENIE
III.4.
ZAANGAŻOWANIE
AKTYWNOŚĆ
Jak kształtować u siebie postawę
proaktywności? III.1.
czyli jak powiększać przestrzeń wolności pomiędzy bodźcem a reakcją? CIĄGŁY
ROZWÓJ
1. Pracuj nad sobą i nie poddawaj się w małych, codziennych
sprawach (np. ścieleniu łóżka).
III.2.
2. Kiedy ktoś Cię zdenerwuje, przypomnij sobie, że potrafisz PRÓBUJ I UCZ SIĘ
kontrolować swoje reakcje.
3. Wymagaj od siebie, nawet jeśli nikogo to nie obchodzi.
III.3.
4. Stawiaj sobie postanowienia i realizuj je (zaczynaj od małych). NASTAWIENIE
5. Podchodź do swojego życia jak do wyzwania i przygody, a nie
nudnej rutyny, czy splotu niesprzyjających okoliczności z Tobą jako
główną ofiarą.
III.4.
ZAANGAŻOWANIE
6. Miej poczucie kontroli nad tym co robisz. Dobrze jest zdawać sobie
sprawę z tego co jesteś w stanie kontrolować, a co nie.
7. Bądź zaangażowany. Niech Ci zależy nawet, jak innym nie zależy. AKTYWNOŚĆ
CZY WIESZ, ŻE…?
Thomas Corley przez 5 lat badał czym różni się nastawienie, przekonania
i sposób myślenia osób bogatych (które zarabiają rocznie 160 tys. III.1.
dolarów lub więcej) od osób biednych (zarabiają rocznie 35 tys. dolarów CIĄGŁY
lub mniej). Oto wyniki jego badań: ROZWÓJ
„W odniesieniu finansowego sukcesu

bardzo ważne są relacje” 17%
88%
III.2.
„W odniesieniu finansowego sukcesu 85% PRÓBUJ I UCZ SIĘ
bardzo ważne jest zdrowie” 13%
III.3.
68%
„Kocham poznawać nowych ludzi” 11%
85% Bogaci
„Kocham swoją pracę" 2%
Biedni NASTAWIENIE
88%
III.4.
„Oszczędzanie jest ważne” 52%
10%
„Wierzę w przeznaczenie” 90%
ZAANGAŻOWANIE
„W biznesie przynajmniej raz poniosłem 27%
porażkę" 2%
Źródło: Corley T. (2010). Rich Habits - The Daily Success Habits of Wealthy Individuals. Langdon Street Press.
AKTYWNOŚĆ
Co powiększa postawę reaktywności?
czyli czego unikać, żeby nie pomniejszyła się przestrzeń wolności
pomiędzy bodźcem a reakcją?
III.1.
CIĄGŁY
1. Wszelkiego rodzaju „uzależniacze”: używki, telewizja, gry ROZWÓJ
komputerowe, a nawet kawa
2. Brak wizji i mądrego planowania, bo wtedy żyjesz pod reżimem
III.2.
spraw pilnych PRÓBUJ I UCZ SIĘ
3. Uzależnianie swojej opinii o sobie od opinii innych osób i uleganie

wpływom innych, bo wtedy każda opinia innych bardzo na Ciebie III.3.
wpływa NASTAWIENIE
4. Uleganie swoim humorom, zachciankom i nastrojom
5. Przywiązania, przyzwyczajenia i schematy, które Cię ograniczają III.4.
(„Ja to zawsze tak robię i nie da się inaczej”.) ZAANGAŻOWANIE
6. Przesądy i zabobony
AKTYWNOŚĆ
CZY WIESZ, ŻE…?
Nasze nastawienie ma związek z zdrowiem i odpornością na III.1.

zachorowania. CIĄGŁY
ROZWÓJ
Suzanne Kobasa przeprowadziła badanie, w którym porównała jakimi
psychologicznymi charakterystykami różną się osoby, które pomimo
licznych stresów nie chorują, od tych, którzy są bardziej podatni na
III.2.
choroby. PRÓBUJ I UCZ SIĘ
III.3.
W badaniu przeprowadzonym wśród menażerów (czyli ludzi
doświadczających wielu stresów) okazało się, że ci bardziej podatni na
choroby różnili się od tych mniej podatnych trzema nastawieniami:
NASTAWIENIE
zaangażowaniem, traktowaniem swojej aktywności jako wyzwania,
posiadaniem poczucia kontroli. Badaczka te trzy cechy określiła mianem
twardości psychologicznej (ang. hardiness). III.4.
ZAANGAŻOWANIE
Źródło: Kobasa S.C. (1979). Stressful Life Events, Personality, and Health: An Inquiry Into Hardiness. Journal of
Personality and Social Psychology. Nr 1(37).
AKTYWNOŚĆ
Zdaję sobie jednak sprawę, że czasami wcale nie jest
tak łatwo kontrolować swojego nastawienia,
a w szczególności, kiedy do głosu dochodzą emocje.
III.1.
CIĄGŁY
ROZWÓJ
Nasze emocje są generalnie bardzo pomocne
(ponieważ przystosowane są do tego, żeby ratować
nam życie), ale czasami zbyt duże ich nasilenie działa
III.2.
PRÓBUJ I UCZ SIĘ
na nas bardzo destrukcyjnie.
III.3.
Właśnie dlatego nie lubimy stresu, relacji NASTAWIENIE
powodujących gniew, lęk lub smutek, lęku o przyszłość,
itp.
III.4.
Dlatego przy okazji mówienia o nastawieniu ZAANGAŻOWANIE
wspomnimy o tym jak radzić sobie z emocjami.
AKTYWNOŚĆ
W bardzo dużym praktycznym, uproszczeniu, nasze
doświadczenie emocjonalne możemy podzielić na
takie dwie grupy:
III.1.
CIĄGŁY
ROZWÓJ
III.2.
I Emocje „w naszej głowie” PRÓBUJ I UCZ SIĘ
czyli emocje związane z działaniem naszej wyobraźni, np. lęk, smutek

dotyczą wspomnień i wyobrażanej przyszłości
III.3.
NASTAWIENIE
III.4.
II Emocje „tu i teraz”
czyli emocje związane tym, co widzimy
i słyszymy, dzieją się tu i teraz
np. strach, gniew
ZAANGAŻOWANIE
AKTYWNOŚĆ
Emocje „w naszej głowie”
1. Często jest tak, że wiele z naszych emocji, np. lęku, zamartwiania
III.1.
CIĄGŁY
się, itp., dotyczy sytuacji, które nie są obecne tu i teraz, ale ROZWÓJ
wydarzyły się w przeszłość lub, które przewidujemy, że wydarzą się
w przyszłości.
2. Najlepszą strategią radzenia sobie z emocjami jest zadaniowe,
III.2.
PRÓBUJ I UCZ SIĘ
aktywne podejście do ich przyczyn, czyli po prostu podjęcie
działania mającego na celu redukcję problemu wywołującego te
emocje.
III.3.
3. Już sama myśl o działaniu (a nie o emocjach) i sformowanie planu NASTAWIENIE
działania redukuje nieprzyjemne doświadczenia emocjonalne.
4. Pamiętaj o tym, że emocje są nam potrzebne! Są dla nas
informacją o tym czy coś idzie dobrze lub źle, a także dają nam
III.4.
ZAANGAŻOWANIE
energię niezbędną do uruchamiania działań!
AKTYWNOŚĆ
5. Bardzo obniża negatywne emocje zmiana naszych przekonań
i oczekiwań. Pamiętaj że:
III.1.
- Twoje relacje zależą od Ciebie CIĄGŁY
ROZWÓJ
- w każdej sytuacji da się osiągnąć takie rozwiązanie, które
przyniesie korzyść wszystkim zainteresowanym, nawet jeśli
wymaga to od nas trudu
III.2.
PRÓBUJ I UCZ SIĘ
- to nie ludzie są problemem, ale problem jest coś, z czym
możemy się wspólnie zmagać
- rozwiązania siłowe prowadzą tylko do eskalacji problemu
III.3.
NASTAWIENIE
- nie należy generalizować, każdy jest inny i każda sytuacja ma
swoje uwarunkowania
III.4.
ZAANGAŻOWANIE
AKTYWNOŚĆ
6. Może zdarzyć się również sytuacja, że emocje będą tak silne, że nie
będziemy w stanie podjąć racjonalnego myślenia, a tym bardziej III.1.
działania mającego na celu redukcję przyczyn problemu (np. CIĄGŁY
konflikt). ROZWÓJ
Wtedy strategia zadaniowa będzie musiała zaczekać, my

w pierwszej kolejności powinniśmy dążyć do obniżenia emocji, tak,
III.2.
żeby można było myśleć -> wtedy możemy zastosować strategię PRÓBUJ I UCZ SIĘ
odsunięcia myślenia o problemie:
 robienie czegoś innego, spacer, kąpiel, czytanie III.3.
 rozmowa z przyjacielem, napisanie listu NASTAWIENIE
III.4.
Pamiętajmy jednak, że tego typu strategie nie rozwiązują problemu, ZAANGAŻOWANIE
a jedynie obniżają emocję, po to, żebyśmy mogli podjąć działanie
i rozwiązać przyczynę problemu.
AKTYWNOŚĆ
Strategia ucieczkowa dobra jest na krótką metę, w celu obniżenia
emocji i podjęcia działania.
III.1.
CIĄGŁY
ROZWÓJ
Obniża poziom emocji, Emocje są mniejsze
żebyśmy mogli podjąć
działanie
i nie paraliżują naszego
działania III.2.
PRÓBUJ I UCZ SIĘ
Strategia Strategia
ucieczki od rozwiązania III.3.
problemu problemu NASTAWIENIE
Obniża emocje, Rozwiązuje problem,
ale nie rozwiązuje
problemu
a przez to usuwa (zmniejsza)
przyczyny emocji III.4.
KRÓTKOTRWAŁA DŁUGOTRWAŁA ZAANGAŻOWANIE
AKTYWNOŚĆ
Emocje „tu i teraz”
1. Radzenie sobie z emocjami, które są „tylko w naszej głowie” jest
III.1.
CIĄGŁY
o wiele łatwiejsze, ponieważ obiekt (sytuacja) je wywołujący nie ROZWÓJ
jest bezpośrednio przy nas i nasz system emocjonalny nie
„postrzega” go jako bezpośredniego zagrożenia, a w związku z tym
emocje te zazwyczaj mają niższe natężenie i możemy przemyśleć III.2.
i podjąć plan działania. Natomiast emocje, które są „tu i teraz” PRÓBUJ I UCZ SIĘ
mogą być o wiele silniejsze i o wiele trudniejsze do opanowania.
2. Oczywiście lepiej zapobiegać niż leczyć, dlatego starajmy się tak
podchodzić do naszych relacji z innymi i naszego życia, żeby nawet III.3.
nie pojawiały się okazje do agresji, strachu czy płaczu. To wymaga NASTAWIENIE
zaplanowanego, przemyślanego działania, a nie działania ad hoc.
III.4.
ZAANGAŻOWANIE
AKTYWNOŚĆ
3. Jak sobie radzić z emocjami, które są tu i teraz, kiedy mamy
wrażenie, że zaraz możemy wybuchnąć i nie wytrzymać, np. kiedy
rozmawiamy z kimś, kto celowo nas denerwuje i mamy problem III.1.
z powstrzymaniem się przed wybuchem agresji lub płaczu: CIĄGŁY
ROZWÓJ
 staraj się za wszelką cenę panować nad sobą – nasze
nastawienie ma bardzo duże znaczenie III.2.
 nie podnoś głosu PRÓBUJ I UCZ SIĘ
 staraj się ze spokojem patrzyć w oczy i uspokajać

 staraj się uśmiechać (nasze ciało „wysyła” widomość umysłowi,
III.3.
że ma być spokojny) NASTAWIENIE
 pomyśl o swoim ciele, spróbuj rozluźnić napięte mięśnie,

poruszać językiem, rozluźnić dłonie, itp. III.4.
ZAANGAŻOWANIE
 staraj się pomyśleć o czyś przyjemnym: to zaraz minie, w domu
czeka na mnie smaczna kolacja…
AKTYWNOŚĆ
CZY WIESZ, ŻE…?
III.1.
Trochę o radzeniu sobie z emocjami mówią nam również badania nad nastrojem.
Dawniej sądzono, że nastrój ma naturę dwuwymiarową:
- pobudzenie CIĄGŁY
- ton hedonistyczny (w uproszczeniu wymiar przyjemne-nieprzyjemne) ROZWÓJ
W związku z tym nasze codzienne „samopoczucia” możemy wpisać w taką macierz:
wysokie pobudzenie Model ten sięga historią lat `60. i tzw. III.2.
dwuczynnikowej teorii emocji PRÓBUJ I UCZ SIĘ
Shachtera i Singera.
niepokój ekscytacja Zwróć uwagę, że czasami kiedy

wypijesz kawę (wymiar pobudzenia), III.3.
nieprzyjemne
przyjemne
intensywniej doświadczasz zarówno
NASTAWIENIE
radości (kiedy pijesz ją w dobrym
towarzystwie), jak i lęku (kiedy
apatia, relaks,
wypijesz ją
wystąpieniem)…
przed stresującym
III.4.
smutek błogość Źródło:
ZAANGAŻOWANIE
Schachter S, Singer, J. (1962). Cognitive, social, and
physiological determinants of emotional state.
Psychological Review, 69(5), 379-399.
niskie pobudzenie
AKTYWNOŚĆ
CZY WIESZ, ŻE…?
Nowsze badania pokazują jednak, że nastrój można lepiej opisać poprzez trzy
wymiary: III.1.
- ton hedonistyczny (w uproszczeniu wymiar przyjemne-nieprzyjemne) CIĄGŁY
- pobudzenie energetyczne (jest raczej przyjemne i pojawia się np. po aktywności ROZWÓJ
fizycznej)
- pobudzenie napięciowe (jest raczej nieprzyjemne i pojawia się np. po obejrzeniu
horroru, wypiciu napoju energetyzującego lub nawet zjedzeniu czekoladki) III.2.
PRÓBUJ I UCZ SIĘ
Badania pokazały, że intensywny 10-minutowy spacer powoduje wyraźny wzrost
energii i obniżenie napięcia. Natomiast np. zjedzenie czekoladowego batonika
III.3.
prowadziło do wzrostu zarówno energii (choć krótszego, niż tego spowodowanego
spacerem), jak i napięcia.
Jaki z tego wniosek? NASTAWIENIE

O wiele lepiej na nasze samopoczucie wpływa aktywność fizyczna, niż np. kawa,
napoje energetyczne lub słodycze.
Źródło:
III.4.
Matthews G., Jones D., Chamberlain A. (1990). Refining the Measurement of Mood: The UWIST ZAANGAŻOWANIE
Mood Adjective Checklist. British Journal of Psychology, 81, 17-42.
Thayer R. (1987). Energy, tiredness, and tension effects of a sugar snack versus moderate exercise.
Journal of Personality and Social Psychology, 52(1), Jan 1987, 119-125.
AKTYWNOŚĆ
III.1.
Aktywność
CIĄGŁY
ROZWÓJ
III.2.
PRÓBUJ I UCZ SIĘ
III.3.
Zaangażowanie
NASTAWIENIE
III.4.
ZAANGAŻOWANIE
AKTYWNOŚĆ
Zaangażowanie III.1.
CIĄGŁY
ROZWÓJ

PRÓBUJ I UCZ SIĘ
- Na czym polega prawdziwe zaangażowanie
- Co to są atrybucje i jak wypływają one na nasze zaangażowanie III.3.

NASTAWIENIE
- Na czym polega mentalność pierwszego rzędu
- Jak kształtować u siebie i innych postawę zaangażowania III.4.

ZAANGAŻOWANIE
AKTYWNOŚĆ
Przed chwilą wspomnieliśmy o Twoim nastawieniu.
Przypomnij sobie swoją ostatnią rozmowę z kimś bliskim.
Jakich pytań i określeń częściej używaliście Ty i Twój
III.1.
CIĄGŁY
rozmówca: ROZWÓJ
Takich? Czy może takich? III.2.

PRÓBUJ I UCZ SIĘ
- Co Cię spotkało? - Co zrobiłeś?

- Kto miał na Ciebie wpływ? - Na kogo miałeś wpływ? III.3.
NASTAWIENIE
- Kto sprawił Ci radość, a kto - Komu sprawiłeś radość lub
Cię zdenerwował? kogo zdenerwowałeś?
- Jakie problemy Cię spotkały? - Jak radziłeś sobie III.4.
z wyzwaniami? ZAANGAŻOWANIE
AKTYWNOŚĆ
Pytania z pierwszej
kolumny
podkreślają wpływ
III.1.
CIĄGŁY
jaki rzeczywistość ROZWÓJ
ma na Ciebie.
Robią z Ciebie
jakby ofiarę
III.2.
wydarzeń, które PRÓBUJ I UCZ SIĘ
dzieją się wokół
Ciebie. Twoje życie
jest wynikiem III.3.
odbijania się od NASTAWIENIE
tych wydarzeń.
Płyniesz tam, gdzie
powieje wiatr.
III.4.
Doświadczasz ZAANGAŻOWANIE
problemów
i trudności.
AKTYWNOŚĆ
Pytania z drugiej
kolumny
podkreślają Twoją
III.1.
CIĄGŁY
sprawczość. Jesteś ROZWÓJ
bohaterem
wydarzeń. Ty
wpływasz na
III.2.
rzeczywistość. PRÓBUJ I UCZ SIĘ
Wydarzania nie tyle
Cię spotykają, co Ty
je spotykasz lub III.3.
tworzysz. Masz wizję NASTAWIENIE
i ją realizujesz. Na
swojej drodze
spotykasz
III.4.
wyzwania, które ZAANGAŻOWANIE
Cię rozwijają.
AKTYWNOŚĆ
Takie dwa podejścia to oczywiście uproszczenie
i przerysowanie i żadna z tych skrajności nie jest dobra,
choć oczywiście bardziej skuteczna będzie osoba
III.1.
CIĄGŁY
posiadająca więcej cech bohatera niż ofiary. ROZWÓJ
Chciałem Ci tylko pokazać, że bardzo często nasz III.2.

język i język naszych rozmówców kreuje nasze PRÓBUJ I UCZ SIĘ
nastawienia, a nasze nastawienia kreują nasz język.
To ważne jak postrzegasz sam swoje życie, ale także jak III.3.
zadajesz pytania innym. Nikt raczej nie pyta dawno nie NASTAWIENIE
widzianego przyjaciela: „Jakich tym razem problemów
doświadczasz?” Raczej przecież zapytasz: „Co dobrego
u Ciebie?” III.4.
ZAANGAŻOWANIE
To jak myślisz o sobie i ludziach wokół Ciebie
warunkuje to, jakie przyczyny przypisujesz
zachowaniom.
AKTYWNOŚĆ
Przypisanie przyczyn określonego zachowania lub
wydarzenia to tak zwana atrybucja. Jeśli dowiesz się, że nie
zdałeś jakiegoś egzaminu, to jak sam sobie to tłumaczysz?
III.1.
CIĄGŁY
ROZWÓJ
Atrybucja wewnętrzna stała – przyczyna jest we
- Jestem głupi.
mnie, a nie w otoczeniu, i nie można tego zmienić III.2.
- Poświęciłem nauce Atrybucja wewnętrzna zmienna – przyczyna jest PRÓBUJ I UCZ SIĘ
zbyt mało czasu. we mnie, a nie w otoczeniu, ale mogę to zmienić
- Ten wykładowca
zawsze daje takie
Atrybucja zewnętrzna stała – przyczyna jest
w otoczeniu, a nie we mnie, i nie można tego
III.3.
trudne pytania. zmienić NASTAWIENIE
- Na sali w czasie
pisania było strasznie
Atrybucja zewnętrzna zmienna – przyczyna jest
w otoczeniu, a nie we mnie, ale można to zmienić III.4.
gorąco i nie mogłem ZAANGAŻOWANIE
się skupić.
AKTYWNOŚĆ
CZY WIESZ, ŻE…?
Ludzie najczęściej przypisują swoim sukcesom atrybucje wewnętrzne

(„Zdałem egzamin bo się dużo uczyłem”), natomiast swoim porażkom
III.1.
CIĄGŁY
atrybucje zewnętrzne („Nie zdałem egzaminu, bo był trudny”). ROZWÓJ
Natomiast zupełnie odwrotnie oceniamy innych ludzi: porażkom innych

przypisujemy atrybucje wewnętrzne („Marcin nie zdał egzaminu bo się nie III.2.
przyłożył do nauki”), natomiast sukcesom innych przypisujemy atrybycje PRÓBUJ I UCZ SIĘ
zewnętrzne („Marcin zdał egzamin, bo my się trafiły łatwe pytania”).
Tak zwany podstawowy błąd atrybucji polega na tym, że wyjaśniamy

zachowania innych raczej poprzez stałe cechy niż przez zmienne warunku
III.3.
zewnętrzne. W pewnym badaniu nauczyciele matematyki zostali NASTAWIENIE
poproszeni o ocenę, co wpływa na oceny uczniów. Nauczyciele
największą wagę przypisali zdolnościom (50%), mniejszą wysiłkowi
wkładanemu w naukę (30%), natomiast prawie w ogóle nie uwzględniono
III.4.
czynników zewnętrznych jak, np. warunki do nauki w domu. ZAANGAŻOWANIE
Źródło: Meyer W., Butzkamm A. (1975). Assessing causal factors in arithmetic grades: I. Teacher's explanations.
Zeitschrift für Entwicklungspsychologie und Pädagogische Psychologie, 7(1), 53-66.
AKTYWNOŚĆ
Wspominam o tym, dlatego, że bardzo ważne jest zdanie
sobie sprawy z tego jakie przyczyny przypisujemy różnym
wydarzeniom, które nas spotykają, ponieważ ma to III.1.
konsekwencje dla naszego zaangażowania. CIĄGŁY
ROZWÓJ
III.2.
Jeśli przypisujesz wydarzeniom, które Cię spotykają atrybucje
zewnętrzne, to prawdopodobnie będziesz wkładał w swoje
działania mniejszy wysiłek i będziesz robił je z mniejszym
PRÓBUJ I UCZ SIĘ
zaangażowaniem („To nie zależy ode mnie, to po co się wysilać”.).
Jeśli przypisujesz im atrybucje wewnętrzne stałe, to również III.3.

prawdopodobnie będziesz wkładał w swoje działania mniejszy
NASTAWIENIE
wysiłek („Jestem jaki jestem, to po co się wysilać”.).
III.4.
Jeśli przypisujesz im atrybucje wewnętrzne zmienne, to
ZAANGAŻOWANIE
prawdopodobnie będziesz wkładał w swoje działania większy
wysiłek i zaangażowanie („Mój sukces zależy od mojego wysiłku,
więc warto się starać”.).
AKTYWNOŚĆ
Zobacz, że Twoje postrzeganie przyczyn zachowania
innych ludzi, będzie również wpływało na Twoje
nastawienie wobec nich i emocje jakie wobec nich III.1.
CIĄGŁY
czujesz.
ROZWÓJ
Dlatego, jeśli nie wiemy jakie są prawdziwe przyczyny

czyjegoś zachowania, lepiej przypisywać my atrybucje
III.2.
zmienne -> wtedy jest mniejsza szansa, że kogoś PRÓBUJ I UCZ SIĘ
niesprawiedliwie ocenimy.
III.3.
NASTAWIENIE
III.4.
ZAANGAŻOWANIE
AKTYWNOŚĆ
Tym sposobem doszliśmy do bardzo ważnej kompetencji
skutecznego działania jaką jest zaangażowanie.
III.1.
CIĄGŁY
ROZWÓJ
Pamiętaj, że Twoje zaangażowanie zależne jest do Ciebie.
III.2.
Możesz nie mieć wpływu na skutki zewnętrzne Twojego PRÓBUJ I UCZ SIĘ
zaangażowania, ale na pewno masz wpływ na to, czy
jesteś zaangażowany, czy się starasz, czy wkładasz w
działanie wysiłek, czy nie. III.3.
NASTAWIENIE
III.4.
ZAANGAŻOWANIE
AKTYWNOŚĆ
Zaangażowanie pozwala na wyciąganie maksymalnych
korzyści z tego co robisz. Bardzo dobrze można
zobrazować to pojęciem tzw. mentalności pierwszego III.1.
CIĄGŁY
rzędu.
ROZWÓJ
Wyobraź sobie, że wchodzisz do sali wykładowej, w której III.2.

za chwilę odbędzie się bardzo ciekawe spotkanie. Gdzie PRÓBUJ I UCZ SIĘ
siadasz?
Jeśli naprawdę Cię to interesuje, to usiądziesz w pierwszym

III.3.
rzędzie, tak, żeby móc lepiej słyszeć i zadawać pytania. NASTAWIENIE
Jeśli Cię temat spotkania Cię nie interesuje i masz ochotę

III.4.
siąść z tyłu, to zadaj sobie pytanie: po co w ogóle tu ZAANGAŻOWANIE
przyszedłem?
AKTYWNOŚĆ
Jak już gdzieś jesteś, to bądź tam na 100% procent.
Przecież jest tyle ciekawych miejsc, w których mógłbyś
być. Jeśli nie chcesz tutaj być na 100% to po co w ogóle III.1.
CIĄGŁY
jesteś?
ROZWÓJ
Ktoś pewnie zaraz powie: no bo szef mi każe, bo chcę III.2.

skończyć studia lub wskaże jakąś przyczynę zewnętrzną. PRÓBUJ I UCZ SIĘ
Może tak być, ale zwróć wtedy uwagę, że podjąłeś

decyzję, że chcesz skończyć studia, albo, że chcesz
III.3.
słuchać szefa. Prawda? Jeśli nie podjąłeś takiej decyzji, to NASTAWIENIE
jeszcze raz pytam: po co tu jesteś? a jeśli podjąłeś to bądź
na 100%, bo tak naprawdę osobą, która najwięcej traci z III.4.
tego, że nie jesteś w 100% zaangażowany w to co robisz, ZAANGAŻOWANIE
jesteś Ty sam!
AKTYWNOŚĆ
CZY WIESZ, ŻE…?
Miałem kiedyś przyjemność prowadzić semestralny wykład z psychologii emocji
i motywacji dla studentów 1. roku. Studentów było 286 (tylu wzięło udział
w egzaminie). Zauważyłem, że zazwyczaj studenci siadali w sali mniej więcej na
III.1.
CIĄGŁY
tych samych miejscach, tzn. pewna grupa zawsze z przodu, inni w środku, a jeszcze ROZWÓJ
inni z tyłu. Oczywiście z przodu siadali Ci najbardziej aktywni i słuchający, a z tyłu
czasami ktoś siedział cały wykład z włączonym laptopem, a ktoś inny gadał.
Oczywiście zdarzały się również pytania i z końca sali, jednak były one nieco
rzadsze niż te z przodu sali.
III.2.
PRÓBUJ I UCZ SIĘ
Zastanowiło mnie, czy to, w którym rzędzie ktoś siada, ma wpływ na jego
zaangażowanie, a w konsekwencji na ocenę na egzaminie. Oczywiście potoczna
obserwacja zdaje się to potwierdzać, chciałem to jednak sprawdzić w sposób
naukowy. III.3.
Kiedy nadszedł czas egzaminu, na arkuszu egzaminacyjnym zawarłem pytanie NASTAWIENIE
o rząd w którym się obecnie siedzi. Egzamin mieliśmy w tej samej auli, w której
wykłady, a więc, jak się domyślasz skoro ktoś przez cały semestr siadał z przodu,
również na egzaminie siadł z przodu, a ci co siadali z tyłu, również na egzaminie
siadali z tyłu. I jak myślisz, czy ocena była skorelowana z numerem rzędu?
III.4.
ZAANGAŻOWANIE
Tak była! r = -0,191
Szersze omówienie, wykresy i krytyczną analizę tego badania znajdziesz tutaj:
https://jakdzialacskutecznie.pl/mentalnosc-pierwszego-rzedu
AKTYWNOŚĆ
Kompetencja zaangażowania podsumowuje
cały filar aktywności: III.1.
CIĄGŁY
- kiedy jesteś zaangażowany ciągle się rozwijasz ROZWÓJ
- kiedy jesteś zaangażowanych próbujesz nowych rzeczy i się

uczysz
III.2.
PRÓBUJ I UCZ SIĘ
- kiedy jesteś zaangażowany masz dobre nastawienie i chcesz
robić to co robisz
- kiedy jesteś zaangażowany ciągle chcesz więcej, potrafisz
III.3.
przekraczać siebie NASTAWIENIE
- kiedy jesteś zaangażowany jesteś pozytywnym liderem, który

nadaje innym kierunek
III.4.
ZAANGAŻOWANIE
- kiedy jesteś zaangażowany chce Ci się wychodzić z domu
AKTYWNOŚĆ
Jak kształtować u siebie postawę
zaangażowania? III.1.
CIĄGŁY
Wszystko o czym mówiliśmy w filarach Myślenie i Współpraca ROZWÓJ
prowadzi do postawy zaangażowania. Przypomnijmy:
III.2.
1. Samoświadomość: Przyjrzyj się sobie, w czym jesteś dobry i co jest PRÓBUJ I UCZ SIĘ
dla Ciebie ważne.
2. Miej wizję i plan: kiedy wiesz co chcesz zrobić, bardziej będziesz
chciał to zrobić.
III.3.
NASTAWIENIE
3. Bądź pomysłowy: używaj swojego rozumu, analizuj, przyglądaj się
krytycznie.
4. Używaj zdrowego rozsądku: pamiętaj, że każde zachowanie ma
III.4.
ZAANGAŻOWANIE
swoje konsekwencje.
AKTYWNOŚĆ
Dalej:
III.1.
5. Buduj dobre relacje: Żyj wobec innych tak, jak chcesz, żeby oni CIĄGŁY
ROZWÓJ
żyli wobec Ciebie.
6. Komunikuj się: Najpierw słuchaj, a potem mów.
III.2.
7. Bądź przywódcą: Nawet jeśli nie jesteś formalnym liderem, bądź PRÓBUJ I UCZ SIĘ
dla ludzi wokół autorytetem i inspiracją.
8. Żyj misją: Prawdziwe zaangażowanie odnajdziesz tylko wtedy,
kiedy będziesz żył dla czegoś większego niż Ty sam. III.3.
NASTAWIENIE
ale najważniejszą sprawą, od której zależy to, czy jesteś III.4.

zaangażowany, czy nie, jest… ZAANGAŻOWANIE
AKTYWNOŚĆ
III.1.
CIĄGŁY
ROZWÓJ
Twoja decyzja!
III.2.
PRÓBUJ I UCZ SIĘ
To, czy jesteś zaangażowany, czy III.3.

nie, zależy od Ciebie! NASTAWIENIE
III.4.
ZAANGAŻOWANIE
AKTYWNOŚĆ
CZY WIESZ, ŻE…?
Jedną z podstawowych zasad jednego z największych zakonów na świecie
Towarzystwa Jezusowego, czyli jezuitów, jest łacińskie słowo: magis, które oznacza:
więcej. Dzięki budowaniu zaangażowania na podejściu: ciągle chcieć więcej,
III.1.
CIĄGŁY
jezuici zbudowali ogromną organizację z własnym szkolnictwem, uniwersytetami,
ROZWÓJ
biznesami i ogromnym wpływem na ludzi.
III.2.
Chris Lowney, w książce Heroiczne Przywództwo analizuje 4 filary sukcesu
indywidualnego i organizacyjnego tego zakonu, które mogą być dla nas świetną
podpowiedzią o tym, jak działać skutecznie:
PRÓBUJ I UCZ SIĘ
- samoświadomość (wiesz w czym jesteś dobry i to wykorzystujesz, ale też wiesz,
w czym jesteś słaby i nad tym pracujesz)
- pomysłowość (rozumiana jako zdolność do wprowadzania innowacji, ale
również adaptacji do otoczenia rozumianej nawet jako swoistego rodzaju III.3.
obojętność wobec tego co trzeba robić i gdzie: „cały świat jest naszym NASTAWIENIE
domem”, po prostu trzeba zrobić to, co trzeba niezależnie od tego, czy masz
kilka miesięcy iść przez pustynię, czy nauczyć Indian biznesu),
- miłość (to właśnie to, czego uczył nas Jezus: rób wszystko z miłością, z miłością
odnoś się do kolegów, przełożonych, podwładnych, klientów, itp.: „więcej
III.4.
ZAANGAŻOWANIE
miłości, niż bojaźni”)
- heroizm (trzeba mieć wielkie plany i marzenia i ciągle chcieć więcej: „magis”)
Źródło: Chris L. (2011). Heroiczne przywództwo. Tajemnice sukcesu firmy istniejącej ponad 450 lat.
Kraków: Wydawnictwo WAM. AKTYWNOŚĆ
Filar IV IV.1.
MAŁE KROKI
IV.2.
Wytrwałość
ORGANIZACJA
IV.3.
NAWYKI
IV.4.
ODPOCZYNEK
WYTRWAŁOŚĆ
IV.1.
Wytrwałość
MAŁE KROKI
IV.2.
ORGANIZACJA
IV.3.
Małe kroki
NAWYKI
IV.4.
ODPOCZYNEK
WYTRWAŁOŚĆ
Małe kroki IV.1.
MAŁE KROKI
W tej części dowiesz się: IV.2.

ORGANIZACJA
- Co to znaczy pokochać proces, dlaczego warto i jak to zrobić
- Jak uczyć dzieci i młodzież pracowitości IV.3.

NAWYKI
- Dlaczego uczenie się na pamięć nie jest przestarzałą metodą
edukacyjną
- Jak metodą małych kroków rozwinąć biznes

IV.4.
ODPOCZYNEK
WYTRWAŁOŚĆ
W pewnym sensie trzy omówione już filary nadają kierunek
naszemu działaniu, pokazują nam dlaczego, jak i co
mamy robić. IV.1.
MAŁE KROKI
Natomiast filar Wytrwałość dotyczy bardziej tego, żeby to

po prostu systematycznie robić. IV.2.
ORGANIZACJA
Co z tego, że wiesz, co masz robić, gdy tego nie robisz?

Właśnie dlatego wytrwałość jest niezbędnym filarem
skutecznego działania.
IV.3.
NAWYKI
IV.4.
ODPOCZYNEK
WYTRWAŁOŚĆ
Podstawą filaru wytrwałości jest to, że jeśli chcesz
osiągnąć jakieś efekty, to paradoksalnie nie możesz się na
nich koncentrować. IV.1.
MAŁE KROKI
Spodziewane efekty, cele, wizja są bardzo ważne, ale

kiedy je już przyjmiesz, nie na nich się koncentrujesz. IV.2.
Koncentrujesz się na procesie, czyli na dochodzeniu do ORGANIZACJA
nich.
Jeśli ciągle koncentrujesz się na spodziewanych efektach,

IV.3.
możesz zapomnieć o drodze dochodzenia do nich, NAWYKI
oczekując ich zbyt szybko. Bardzo ważne jest więc
zanurzenie się w procesie. IV.4.
ODPOCZYNEK
WYTRWAŁOŚĆ
Pokochaj proces
Co to znaczy i w ogóle po co to? Pokochać proces to znaczy IV.1.
bardziej skupiać się na procesie, a nie na wyniku. Oczywiście wynik MAŁE KROKI
też jest ważny, ale on jedynie (a może „aż”) nadaje nam kierunek,
a prawdziwe życie to właściwie proces - oczywiście łączony chwilami
realizacji celów, ale jednak proces.
IV.2.
ORGANIZACJA
IV.3.
NAWYKI
osiągane cele
proces
IV.4.
ODPOCZYNEK
W związku z tym, jeśli będziesz skupiać się tylko na celach, to życie
może Ci przepłynąć przez place. Lepiej skup się na procesie.
WYTRWAŁOŚĆ
Jak pokochać proces?
1. Już o tym mówiliśmy, że dwóch bardzo wpływowych psychologów IV.1.
zajmujących się motywacją opisało trzy potrzeby jakie muszą być spełnione, MAŁE KROKI
żeby człowiek maksymalnie „zanurzył się” w działanie. Oni nazywają to
IV.2.
autodeterminacją, czyli działaniem powodowanym czymś maksymalnie
„Twoim” (inaczej: Rób to co kochasz):
 Autonomia – niech to co robisz będzie maksymalnie zależne od Ciebie, ORGANIZACJA
nie uciekaj od odpowiedzialności, bo będziesz się tylko frustrował, ale
IV.3.
dbaj o dużą autonomię swoich działań
 Kompetencja – co to robisz niech będzie maksymalnie związane z tym na
czym się znasz i co lubisz, staraj się ciągle dążyć do mistrzostwa NAWYKI
w Twojej dziedzinie, nie przestawaj się uczyć
 Sens – pamiętaj, że wszystko co robisz ma wpływ na innych, czy tego
chcesz, czy nie, każde Twoje działanie może służyć innym, ale może też
IV.4.
im szkodzić, dąż do maksymalnej sensowności Twoich działań, tak, żeby ODPOCZYNEK
maksymalnie służyły one innym
Źródło: Ryan R.M., Deci E.L. (2000). Self-determination theory and the facilitation of intrinsic motivation, social
development, and well-being. American Psychologist. Nr 55(1). s. 68-78. WYTRWAŁOŚĆ
2. Wyobraź sobie, że wracasz do domu bardzo późno totalnie zmęczony,
masz mnóstwo niezałatwionych spraw na głowie, tyle rzeczy, które już
dawno powinny być załatwione, a ciągle pojawiają się nowe…
IV.1.
MAŁE KROKI
A gdyby tak, zamiast myśleć o tym co nie załatwione, przypomnieć sobie
co Ci się dziś udało, nawet jeśli to były bardzo małe sprawy, może miałeś
dobrą rozmowę z szefem, udało Ci się coś sprzedać, byłeś na bardzo
ciekawym wykładzie, masz gdzie mieszkać.
IV.2.
ORGANIZACJA
Takie podejście do życia to nic innego, jak wdzięczność. Wdzięczność daje
bardzo dużą motywację, bo przypomina nam, że coś nam się udaje,
małymi krokami, powoli, ale jednak idziemy do przodu. Poświęć 5 minut
codziennie wieczorem i podziękuj Bogu, współmałżonkowi, przyjacielowi,
IV.3.
napisz wiadomość z podziękowaniem dla współpracownika (nawet nie NAWYKI
wiesz jak się zdziwi), podziękuj samemu sobie.
Praktykowanie wdzięczności nie żaden magiczny rytuał, ani płytka
psychologiczna technika, to naprawdę bardzo dobra metoda na
IV.4.
podtrzymywanie swojej codziennej motywacji i jedno z najlepszych narzędzi ODPOCZYNEK
pomagające nam pokochać proces.
WYTRWAŁOŚĆ
CZY WIESZ, ŻE…?
Na pewno słyszałeś mnóstwo historii o znaczeniu wytrwałości
i systematyczności, obrazowanych np. przez słynne zdanie Tomasa Edisona
IV.1.
MAŁE KROKI
(który wynalazł żarówkę dopiero po kilku tysiącach prób): Genius is 1%
inspiration, 99% per cent perspiration.
Pamiętaj, że ludzie, którzy osiągnęli sukces, zrobili to właśnie dlatego, że często

IV.2.
kontynuowali swoje systematyczne działanie nawet kiedy im się po prostu nie ORGANIZACJA
chciało. Wytrwałość ma większe znaczenie niż inteligencja.
Wśród inwestorów venture capital (finansujących m.in. start-upy) krąży IV.3.

powiedzenie: „Twój pomysł, jest wart dolara”. Nawet rewelacyjny pomysł, bez NAWYKI
ciężkiej pracy, to tylko pomysł. Lepszy małoambitny pomysł, ale zrealizowany.
Dlatego nie ma co czekać na idealny pomysł, okoliczność, idealne
dopracowanie, świetnych ludzi, ale lepiej zacząć działać i w trakcie
poprawiać swoje działanie („Done is better than perfect!” - kiedyś widziałem
IV.4.
taki napis na konferencji organizowanej przez Facebooka). ODPOCZYNEK
WYTRWAŁOŚĆ
3. Nie oczekuj szybkich rezultatów. Nie myśl o szybkich rezultatach, ale
skup się na pracy. Bądź cierpliwy. Bo jak będziesz się za bardzo skupiać
na oczekiwanych rezultatach, a te szybko się nie pojawią, możesz się IV.1.
łatwo zniechęcić. MAŁE KROKI
Najskuteczniejszym sposobem osiągania celów odległych, dużych

IV.2.
i trudnych jest nie dokładne ich postawienie i sprecyzowanie ORGANIZACJA
(które ma dawać kierunek), ale proces dochodzenia do nich.
IV.3.
NAWYKI
IV.4.
ODPOCZYNEK
WYTRWAŁOŚĆ
…niż stawiać sobie smartowy cel,
Lepiej umówić się ze sobą, na to:
w stylu: IV.1.
Wydam książkę o skuteczności osobistej, MAŁE KROKI
Codziennie do poniedziałku do piątku będę
która będzie miała 500 stron do
2 godziny poświęcał na pisanie książki.
31.03.2019.
Co miesiąc będę odkładał 10% swoich Do końca czerwca kupię sobie

IV.2.
zarobków na samochód. Mercedesa. ORGANIZACJA
Codziennie będę 1 godzinę poświęcał na

analizę sytuacji na giełdzie.
W przeciągu dwóch lat będę zarabiał 10k
grając na giełdzie. IV.3.
NAWYKI
Raz w tygodniu będę biegać minimum 30
Do 21.03.2019 będę ważyła 62,5 kg.
minut i będę jeść słodycze tylko w niedzielę.
IV.4.
PROCES CEL ODPOCZYNEK
TYLKO NADAJE KIERUNEK MOJEMU

DZIAŁAM TU I TERAZ
DZIAŁANIU
WYTRWAŁOŚĆ
4. Dobrze zorganizuj swoją pracę (o tym będzie za chwilę).
5. Pracuj nad swoimi nawykami, bo wtedy Twoje działanie będzie

IV.1.
bardziej systematyczne (o tym też będzie więcej za chwilę). MAŁE KROKI
6. Znajduj czas na mądry odpoczynek (o tym też za chwilę), bo to też

składnik procesu.
IV.2.
ORGANIZACJA
7. Pamiętaj, że czasami „osiąganie” daje więcej radości i spełnienia niż

„osiągnięcie”. IV.3.
NAWYKI
IV.4.
ODPOCZYNEK
WYTRWAŁOŚĆ
8. Planuj wiele rzeczy, ale przy samej realizacji skupiaj się tylko na jednej.
IV.1.
Nie uciekaj w marzenia, ale żyj tu i teraz. Żyj tu i teraz w perspektywie
MAŁE KROKI
przyszłości. Tu i teraz podejmujesz decyzje o tym, jak będzie wyglądała
Twoja przyszłość. Nie chodzi mi tutaj tylko o takie uciekanie w marzenia,
w przyszłość, życie poglądem: „kiedyś będę bardziej szczęśliwy”
(chociaż to przekonanie jest powszechne i co w ogóle bardzo ciekawe
IV.2.
jest ono biologicznie uzasadnione), ale takie zwyczajne bycie myślami, ORGANIZACJA
tak, gdzie jest się fizycznie.
IV.3.
Uciekanie myślami od tu i teraz jest po prostu przeciwskuteczne, NAWYKI
bo np. nie pozwala skupić mi się na pracy i dobrze jej wykonywać,
a może być też po prostu niegrzeczne, kiedy np. w czasie
rozmowy ucieka się myślami od tego, o czym rozmawiamy IV.4.
i myślimy o czymś innym. ODPOCZYNEK
WYTRWAŁOŚĆ
CZY WIESZ, ŻE…?
Umiejętność czekania związana jest bardzo przydatną kompetencją, jaką
jest umiejętność odraczania gratyfikacji.
IV.1.
MAŁE KROKI
Chyba najbardziej znane badania nad tą umiejętnością przeprowadził
Walter Mischel z Uniwersytetu Stanford. Badanie było bardzo proste: dzieci
zapraszano do gabinetu, w którym kładziono przed nimi coś słodkiego IV.2.
(w różnych wersjach eksperymentu były to różne rodzaje słodyczy, ale to ORGANIZACJA
nie ma żadnego znaczenia) i poproszono, żeby nie zjadały tego do póki ich
opiekun nie wróci, a wtedy mogą dostać więcej słodyczy. Niektóre dzieci
wytrzymywały tę swoistego rodzaju pokusę, a inne nie i od razu zjadały
smakołyk.
IV.3.
NAWYKI
Kiedy dzieci biorące udział w badaniach Michela przebadano ponownie
w wieku 18 lat okazało się, że dzieci, które potrafiły odroczyć gratyfikacje
i kontrolować swoje impulsy (czyli, te które czekały ze zjedzeniem
IV.4.
smakołyka), różniły się od tych, które tego nie potrafiły zrobić… ODPOCZYNEK
Źródło: Mischel W., Shoda, Y., Rodriguez M.L. (1989). Delay of gratification in children. Science.
244(4907), s. 933-938.
WYTRWAŁOŚĆ
CZY WIESZ, ŻE…?
Dzieci, które kontrolowały impulsy Dzieci, które działały impulsywnie IV.1.

MAŁE KROKI
Zachowywały się asertywnie Były niezdecydowane
Dobrze dawały sobie radę z frustracją
Były godne zaufania

Reagowały silnie na frustrację
Były uparte
IV.2.
ORGANIZACJA
Pracowały dobrze, znajdując się pod
Nie potrafiły opanować stresu
presją
Były samodzielne i godne zaufania Miały niższą samoocenę
IV.3.
Można było na nich polegać Nie można było na nich polegać NAWYKI
Uczyły się wytrwale Ulegały huśtawce nastrojów
Lepiej się uczyły Gorzej się uczyły IV.4.

Wytrwale realizowały swoje plany Poddawały się w obliczu niepowodzeń ODPOCZYNEK
Źródło: Zimbardo P.G., Boyd J. (2012). Paradoks Czasu. Warszawa: PWN.
WYTRWAŁOŚĆ
Kwintesencją zasady małych kroków jest prosty biznesowy przykład.
Wyobraź sobie, że prowadzisz sklep (może być tradycyjny lub IV.1.
internetowy). Na obrót Twojego sklepu składają się trzy elementy: MAŁE KROKI
1. Ilu klientów wejdzie do sklepu? IV.2.

ORGANIZACJA
2. Ilu klientów kupi?
IV.3.
3. Ile kupi poszczególny klient? NAWYKI
IV.4.
ODPOCZYNEK
WYTRWAŁOŚĆ
Tak więc, żeby zwiększyć obrót Twojego sklepu możesz rozpisać
proste, małe kroki, które zwiększą poszczególne elementy: IV.1.
MAŁE KROKI
1. Jak zrobić, żeby więcej np. baner przed drzwiami, ulotki

klientów wchodziło do sklepu? w miejscach, gdzie są potencjalni
klienci, reklama w Internecie…
IV.2.
ORGANIZACJA
np. nastrojowa muzyka i przyjemny

2. Jak zrobić, żeby więcej
klientów kupowało? zapach w sklepie, miła i kompetentna IV.3.
obsługa, gratisy, łatwiejszy interfejs
NAWYKI
w sklepie internetowym…
3. Jak zrobić, żeby np. sprzedaż w pakietach, zniżki na

następne produkty, programy
IV.4.
poszczególny klient kupował ODPOCZYNEK
lojalnościowe…
więcej?
WYTRWAŁOŚĆ
I teraz wyobraź sobie, że w każdej z tych przestrzeni zwiększasz
obrót o jedyne 15%. 15% to naprawdę bardzo niewiele i możesz
to zrobić dzięki kilku prostym działaniom.
IV.1.
MAŁE KROKI
Może sobie pomyślisz, że dla 15% to nie opłaca się nic

robić, bo to właśnie bardzo mało? Ok, ale zwróć
IV.2.
uwagę, że my mówimy o zwiększeniu obrotu o 15% ORGANIZACJA
w każdej z tych przestrzeni, co da łącznie:
IV.3.
1,15 x 1,15 x 1,15 = 1,520875 NAWYKI
czyli ponad 50% wzrost obrotu, a to już bardzo dużo. Właśnie tak
IV.4.
małe kroki doprowadzają nasz do dużych zmian. Tak samo jest ODPOCZYNEK
w naszym życiu. Na kolejnych planszach pokażę jak to wdrożyć
w praktykę.
WYTRWAŁOŚĆ
IV.1.
Wytrwałość
MAŁE KROKI
IV.2.
ORGANIZACJA
IV.3.
Organizacja
NAWYKI
IV.4.
ODPOCZYNEK
WYTRWAŁOŚĆ
Organizacja IV.1.
MAŁE KROKI
W tej części dowiesz się:

IV.2.
- Jaka jest najważniejsza sprawa w zarządzaniu czasem ORGANIZACJA
(ważniejsza nawet od tego, czy powinno się mówić: „zarządzanie
czasem" czy „zarządzanie sobą w czasie”)
IV.3.
- Poznasz 14 trików zarządzania czasem NAWYKI
- Poznasz dwie bardzo skuteczne strategie organizacji pracy
- Zastanowimy się dlaczego ważne jest utrzymywanie porządku

IV.4.
i jak to robić ODPOCZYNEK
- Przyjrzymy się temu po co i jak spisywać procedury, które wcale

nie utrudniają, ale ułatwiają nasze działanie WYTRWAŁOŚĆ
Czy zastanawiałeś się kiedyś, po co my w ogóle zajmujemy
się czymś takim, jak organizacja i zarządzanie czasem?
IV.1.
(niektórzy twierdzą, że powinno się mówić: „zarządzanie MAŁE KROKI
sobą w czasie”, ale wydaję mi się, że jeśli będziemy
traktować czas, tak jak inne nasze zasoby, np. pieniądze,
narzędzia, informacje, to spokojnie możemy mówić, że IV.2.
zarządzamy czasem, a nawet jeśli czas ma inny charakter ORGANIZACJA
niż wspomniane zasoby, to i tak czy my będziemy nazywać
ten proces „zarządzanie czasem”, czy „zarządzanie sobą
w czasie”, nie ma to żadnego praktycznego znaczenia) IV.3.
NAWYKI
Zajmujemy się tym, ponieważ chcemy efektywnie go

wykorzystywać. Efektywnie to znaczy: przy najmniejszych IV.4.
nakładach osiągnąć największe rezultaty. To tak jak z każdym ODPOCZYNEK
innym zasobem: ograniczamy koszt i maksymalizujemy
korzyści.
WYTRWAŁOŚĆ
Tak więc jednym z celów zarządzania czasem jest
ograniczenie jego marnowania. Ale przecież czas cały
czas płynie, a wiec czy cały czas się marnuje? IV.1.
MAŁE KROKI
Nie. Mówimy, że czas marnuje się, wtedy, kiedy nie jest
produktywnie wykorzystywany. I tutaj właśnie dochodzimy
do owego istotnego szczegółu: żeby dobrze zarządzać IV.2.
czasem musimy zdawać sobie sprawę z tego, kiedy czas ORGANIZACJA
jest marnowany, a kiedy nie, bo moim zdaniem nie
koniecznie ma to związek z produktywnością.
Czy kiedy siedzisz w wygodnym fotelu i czytasz ulubionego

IV.3.
NAWYKI
autora popijając ulubioną herbatę, to marnujesz czas, czy
nie? Oczywiście, że nie. Ale czy ten czas jest produktywny.
No nie. IV.4.
Oczywiście to forma odpoczynku, która może zapewnić ODPOCZYNEK
nam produktywność, ale nie musi (przecież, nie każdy kto
czyta książki jest produktywny, a nie każdy kto jest
produktywny czyta książki). WYTRWAŁOŚĆ
W odpowiedzi na pytanie, czy marnujemy czas, czy nie,
moim zdaniem lepiej posłużyć się pytaniem:
IV.1.
MAŁE KROKI
Na co NAPRAWDĘ chcę przeznaczyć ten czas?
IV.2.
Z wyraźnym podkreśleniem słowa NAPRAWDĘ. ORGANIZACJA
Osobiście jestem zdania (i wiem, że może ono być nieco

kontrowersyjne), że jeśli NAPRAWDĘ wiesz, czego chcesz to
IV.3.
NAWYKI
nie musisz zarządzać swoim czasem.
Oczywiście jest to pewne uproszczenie myślowe, ponieważ IV.4.

jakoś tam siłą rzeczy tym czasem i tak zarządzamy, ale nie ODPOCZYNEK
musimy się wtedy tak nad tym koncentrować. Jest to tak
jakby wtórne.
WYTRWAŁOŚĆ
Żeby zrozumieć o co mi chodzi, pozwól, że posłużę się przykładami:
- jeśli NAPRAWDĘ chcesz to znajdziesz na to czas pomimo wielu IV.1.

pisać bloga o skuteczności codziennych obowiązków MAŁE KROKI
i pełnoetatowej pracy
- jeśli NAPRAWDĘ chcesz to znajdziesz na to czas, pomimo IV.2.

skończyć pracę pracy i studenckich imprez ORGANIZACJA
magisterską
- jeśli NAPRAWDĘ podoba to znajdziesz czas, żeby się z nią spotkać,

IV.3.
Ci się ta dziewczyna nawet jeśli codziennie masz treningi NAWYKI
- jeśli NAPRAWDĘ chcesz to go sfinalizujesz, to nawet jak kolega z pracy poprosi się
o przysługę, to nawet jeśli spełnienie jego prośby zajmie Ci
IV.4.
sfinalizować jakiś projekt trochę czasu (i to prawdopodobnie niezależnie, od tego, ODPOCZYNEK
w pracy czy przysługa, o którą Cię prosi Twój kolega zajmie Ci 3
minuty, czy 4 godziny początkowo będziesz na niego tak
samo zdenerwowany, że odrywa Cię od Twojej ważnej
pracy)
WYTRWAŁOŚĆ
Sprawa którą naprawdę chcesz zrobić, nadaje Twojej
organizacji czasu pewną strukturę i to niezależnie od tego,
czy jest to dominujący czasowo element życia (jakim IV.1.
niewątpliwie jest 8-godzinna codzienna praca), czy jest to MAŁE KROKI
coś nad czym pracujemy po godzinach.
IV.2.
Tak więc moim zdaniem cała problematyka zarządzania
ORGANIZACJA
czasem jest moim daniem wtórna wobec odpowiedzi na
pytanie: Co tak NAPRAWDĘ chcę?
IV.3.
Zwróć uwagę, że podkreślam tutaj słowo „naprawdę”, NAWYKI
ponieważ niestety jest tak, że od tego co NAPRAWDĘ
chcemy bardzo często odciąga nas to co chcemy.
Pamiętasz nasze rozróżnienie na MARZENIA I ZACHCINKI? To
IV.4.
właśnie, o to chodzi. ODPOCZYNEK
WYTRWAŁOŚĆ
Jeśli już jednak odpowiemy sobie na to pytanie warto
stosować w życiu kilka trików i rozwiązań, które sprawią, że
nasz czas będzie efektywniej wykorzystywany w celu IV.1.
osiągnięcia tego, czego NAPRAWDĘ chcemy. MAŁE KROKI
Dlatego przedstawię Ci teraz 14 trików zarządzania IV.2.

czasem, a po nich omówimy 2 naprawdę skuteczne ORGANIZACJA
strategie organizacji pracy, które są podsumowaniem tych
trików.
IV.3.
NAWYKI
IV.4.
ODPOCZYNEK
WYTRWAŁOŚĆ
Triki zarządzania czasem
czyli jak zrobić tak, żeby zachcianki nie odciągały nas od marzeń: IV.1.
MAŁE KROKI
1. Zaczynaj od najważniejszego. Temu trikowi poświeciliśmy bardzo
dużo miejsca w części o planowaniu. Generalnie myśl jest taka, że
warto wszystkie nasze zadania, czy to duże, czy małe, należy IV.2.
rangować według ważności i potem zgodnie z tą ważnością je ORGANIZACJA
wykonywać. Pamiętaj, że nie ma dwóch równie ważnych zadań
(a nawet jak są, to to trudniejsze jest ważniejsze).
IV.3.
2. Na każdy dzień planuj jedną rzecz, która koniecznie chcesz NAWYKI
zrobić tego dnia. To jest ciekawa porada połączona z tą
poprzednią. Generalnie dzień może być bardziej produktywny,
jeśli zrobisz w ciągu niego jedną sfinalizowaną rzecz, niż IV.4.
rozpoczniesz 10. ODPOCZYNEK
WYTRWAŁOŚĆ
3. Jedna rzecz na raz. Rób jedną rzecz na raz. Jak coś piszesz, to pisz.
Jak dzwonisz, to skup się na rozmowie. Jak sprawdzasz pocztę, to
sprawdzaj. IV.1.
Uwaga, w niektórych sytuacjach warto robić jeszcze drugą rzecz na raz, ale MAŁE KROKI
tylko wtedy, kiedy ta pierwsza jest mało angażująca, niewymagająca
dużego skupienia lub automatyczna (np. czekanie, podróżowanie
autobusem) – mówiliśmy o tym w części dotyczącej ciągłego rozwoju. IV.2.
ORGANIZACJA
4. Nie bój się pracować wolno i ze skupieniem.
Czasami mamy taką pokusę, żeby sprawy załatwiać szybko. Raz, dwa, trzy,
załatwione. Ja sam przyłapuje się nad tym, że czasami popadam w IV.3.
nadmierny pospiech bez żadnego powodu. To często widać na ulicach NAWYKI
dużych miast. Ludzie tam biegają zamiast chodzić i bardzo często ma się
wrażenie, że nie ma ku temu żadnego szczególnego powodu. Po prostu
chcemy zrobić dużo w krótkim czasie. Ale czasami naprawdę warto zwolnić, IV.4.
skupić się na swojej pracy, wgłębić się w szczegóły. Wtedy okaże się, że
ODPOCZYNEK
naszą pracę nie tylko wykonamy lepiej albo może i nawet szybciej, niż
gdybyśmy się spieszyli, ale przede wszystkim będziemy mieć z niej większą
satysfakcję, tak jak malarz, który ze spokojem i skupieniem dopieszcza każdy
szczegół swojego dzieła. WYTRWAŁOŚĆ
5. Twórz ciągi nieprzerwanej pracy. Ta porada połączona jest
z poprzednią. Nieprzerwane ciągi pracy, których się sztywno
trzymamy są bardzo produktywne. Podobnie można planować
również kilka spotkań na raz, a nie rozdzielać pracy spotkaniami.
IV.1.
MAŁE KROKI
Warto planować sobie takie ciągi na 90 minut, po czym zrobić przerwę
i znów wracać do pracy. Traktuj taki plan na pracę przez 90 minut jako
umowę z samym sobą i nie kończ przed upływem tego czasu – to tzw. IV.2.
blokach czasowych powiemy jeszcze za chwilę. ORGANIZACJA
6. Nie bój się odmawiać, kiedy naprawdę nie możesz, ale też nie bój
się pomagać, kiedy tylko wydaje Ci się, że nie możesz. IV.3.
Zauważam też, że czasami bez sensu nadmiernie popadam w takie ciągi NAWYKI
pracy i ciężko mnie od nich oderwać, dlatego do jakiegoś czasu pracuję
nad tym, żeby kiedy jakiś współpracownik zwróci się do mnie z prośbą
o wsparcie, jednak przerwać moją pracę. Jeśli to, o co mnie prosi zajmie mi IV.4.
mniej niż kilka minut (np. przesłanie jakiegoś pliku, udzielenie krótkiej
ODPOCZYNEK
informacji, jakaś porada), to wtedy spełniam prośbę, a jeśli dłużej to zerkam
w kalendarz i planuję kiedy mogę to zrobić lub planujemy wspólne spotkanie
na ten temat. Po tym mogę z czystym sumieniem wrócić do pracy, a mój
współpracownik jest zadowolony i wiem, że będę mógł na niego liczyć. WYTRWAŁOŚĆ
7. Zasada 2 minut. W nawiązaniu do poprzedniego triku. Jeśli coś
zajmie Ci mniej niż 2 minuty zrób to od razu, a jeśli dłużej, IV.1.
zaplanuj. MAŁE KROKI
2 minuty to na tyle krótko, żeby się oderwać do jakiejś ważnej

czynności i do niej bez problemu wrócić, a jednocześnie na IV.2.
tyle długo, żeby zrobić coś, czego nie opłaca się nawet ORGANIZACJA
planować (zapisywać).
Praktyka pokazuje, że wiele niedokończonych takich małych IV.3.

2-minutowych spraw może „zaśmiecać” naszą głowę, NAWYKI
a w konsekwencji utrudniać działanie.
IV.4.
ODPOCZYNEK
WYTRWAŁOŚĆ
8. Jeśli coś Cię rozprasza zapisz to. Znowu w nawiązaniu do
poprzedniego punktu. Czasami, w trakcie pracy coś nas IV.1.
rozprasza, przypomną się jakaś inna sprawa do zrobienia, jakiś MAŁE KROKI
ciekawy film do obejrzenia, telefon do wykonania, itp. Czasami
lepiej przerwać na chwilę pracę i zapisać to co nas rozprasza,
żeby potem do tego wrócić, niż pozwalać swojemu umysłowi IV.2.
na krążenie wokół tej sprawy, ponieważ może to odciągać go ORGANIZACJA
(czyli umysł) od sprawy, nad którą pracujemy.
Zazwyczaj pracując przed komputerem cały czas mam IV.3.

otwarty plik z planem operacyjnym. W tym pliku mam pole do NAWYKI
zapisywania zarówno spraw pilnych, jak i tych mniej pilnych
oraz takich w ogóle nie pilnych, ale inspirujących, o których
chciałbym pamiętać. Zapisuje i szybko wracam do pracy. IV.4.
ODPOCZYNEK
Tutaj możesz pobrać formularz planu operacyjnego, z którego korzystam:
https://jakdzialacskutecznie.pl/trzy-rodzaje-celow-planow
WYTRWAŁOŚĆ
CZY WIESZ, ŻE…?
Zapisywanie uspokaja. Jest tak ponieważ, informacja zapisana nie musi

być już „przetrzymywana” w systemie poznawczym (nie potrzebujemy
IV.1.
energii na jej przetrzymywanie). Jedną z bardzo ważnych funkcji tego MAŁE KROKI
systemu poznawczo-emocjonalnego, jest utrzymanie w systemie
poznawczym gotowości do realizacji zamierzeń kiedy ich fizyczna
realizacja nie jest możliwa. Kiedy coś zapiszesz nasz system poznawczy IV.2.
"wie", że nie musi tego „utrzymywać”. ORGANIZACJA
Dlatego jeśli chcesz być spokojniejszy zapisuj od razu (bo możesz

zapomnieć, a bardzo nie lubimy sytuacji, kiedy pamiętamy, że mieliśmy
coś pamiętać, ale nie pamiętamy co) plany, sprawy do załatwienia,
IV.3.
inspiracje i zawsze miej przy sobie notatnik lub aplikację do notowania. NAWYKI
IV.4.
Podobnie, kiedy masz wrażenie, że masz na głowie milion spraw i niczego
nie ogarniasz: 1) usiądź i spisz to, 2) nadaj priorytety, 3) zacznij działać –
zobaczysz, że od razu będziesz spokojniejszy.
ODPOCZYNEK
Szersze omówienie tego zagadnienia znajdziesz tutaj:
https://jakdzialacskutecznie.pl/dlaczego-zapisywanie-uspokaja
WYTRWAŁOŚĆ
9. Wyznaczaj terminy na wszystko
IV.1.
Wyznaczanie terminów związane jest z tym, że bardzo nie MAŁE KROKI
lubimy spraw niedokończonych, ponieważ obciążają one nasz
układ poznawczy (pisałem o tym więcej tutaj). Kiedy się wiec
z kimś umawiasz, albo nawet z samym sobą, bardzo dobrym IV.2.
pomysłem jest konkretne ustalenie kiedy (lub do kiedy, ale ja ORGANIZACJA
wolę ustalać kiedy) coś zrobimy (zrobię). Umawianie się z kimś,
że zrobimy coś „później”, „kiedyś” lub „w najbliższym czasie”
jest zazwyczaj nie skuteczne. IV.3.
NAWYKI
IV.4.
ODPOCZYNEK
WYTRWAŁOŚĆ
10. Ustal plan spotkania i godzinę zakończenia
Powyższa zasada ma również bardzo dobre zastosowanie jeśli IV.1.

chodzi o ustalanie terminów zakończenia spotkania. Ile to razy MAŁE KROKI
umawiałeś się z kimś na jakieś robocze spotkanie, które później
niepotrzebnie i nieproduktywnie przedłużało się
w nieskończoność. Zwłaszcza jeśli umawiamy się na spotkania IV.2.
z bliskimi współpracownikami (których i tak zazwyczaj widzimy ORGANIZACJA
codziennie), poza oczywiście ustaleniem godziny rozpoczęcia
spotkania, koniecznie należy ustalać godzinę zakończenia,
a w ogóle najlepiej cały plan spotkania, czyli konkretne IV.3.
sprawy, które chcemy w trakcie tego spotkania opracować. NAWYKI
Jeśli pracujecie nad jakimś ważnym projektem i nie zdążyliście

zrobić wszystkiego co chcieliście, a czas spotkania już minął, to IV.4.
może o wiele efektywniej będzie, jeśli na dziś to już skończycie, ODPOCZYNEK
a do sprawy powrócicie jutro?
WYTRWAŁOŚĆ
11. Mail i Facebook tylko w wyznaczonych godzinach
Albo nawet nie chodzi o konkretne wyznaczone godziny, ale IV.1.

raczej o to, żeby to robić w drugiej kolejności wobec spraw MAŁE KROKI
ważniejszych. Po prostu nie ma sensu zaczynać dnia od
sprawdzenia poczty, bo może nas przywalić tyle spraw, że
będziemy na nie odpowiadać, przez pół dnia. Lepiej zacząć IV.2.
dzień od czegoś ważnego, co mieliśmy zaplanowane dzień ORGANIZACJA
wcześniej. Skończyć to, sprawdzić maila, jeśli sprawa jest
szybka i prosta odpowiedzieć, a jeśli nie, to zaplanować
działanie np. na jutro rano, kiedy będziemy wypoczęci. IV.3.
NAWYKI
W tym triku chodzi również o to, żeby ciągle nie siedzieć i klikać
„odśwież”, z myślą że ktoś coś do mnie napisał, albo że przez
ostanie 15 minut na Facebooku pojawiło się coś kluczowego. IV.4.
Odnośnie samego Facebooka to warto również zaplanować ODPOCZYNEK
sobie czas na korzystanie z niego z wyraźnym planem
zakończenia, bo jak pewnie wiesz skrolowanie potrafi
wciągać. Moim zdaniem 15 minut dziennie wystarczy
WYTRWAŁOŚĆ
CZY WIESZ, ŻE…?
Pewnie wiesz o tym, że Facebook bardzo obcina zasięg organiczny.

Oznacza to, że jeśli jesteś jednym z tysięcy fanów jakiejś wartościowej
IV.1.
strony, to prawdopodobnie rzadko w Twoim feedzie (nie wiem, czy jest MAŁE KROKI
na to jakieś polskie słowo?) wyświetla się informacja z tej strony.
Dlatego polecam ustawienie sobie IV.2.

fanpage, które w szczególności Cię ORGANIZACJA
interesują (a mam nadzieję, że
takim jest fanpage mojego bloga),
tak, żeby w pierwszej kolejności
pojawiały się w Twoim feedzie.
IV.3.
NAWYKI
Na fanpagu klikasz Obserwowanie
-> Wyświetlaj najpierw. Sprawdzasz
tym sposobem najważniejsze dla IV.4.
Ciebie sprawy i już nie musisz ODPOCZYNEK
skrolować.
WYTRWAŁOŚĆ
12. Mail i Facebook tylko na komputerze
Jest to akurat bardzo ważne zwłaszcza kiedy używasz tych IV.1.

dwóch narzędzi w pracy. Czasami sprawdzanie maila MAŁE KROKI
i Facebooka w telefonie niestety skutkuje to tym, że bardzo
często wiele ważnych spraw umyka. Kiedy sprawdzamy te
narzędzia na komputerze, wtedy od razu możemy zająć się IV.2.
daną sprawą: odesłać komuś plik, zaplanować jakieś spotkanie ORGANIZACJA
lub działanie i wpisać je w kalendarz.
Warto jednak pomyśleć również o tym, że ciągłe sięganie po IV.3.

telefon bywa irytujące dla rozmówców, zwłaszcza kiedy NAWYKI
jesteśmy na ważnym spotkaniu, z rodziną lub na randce (nie
mówiąc już o tym, że może być po prostu niehigieniczne, kiedy
z przyzwyczajenia mamy pokusę, żeby sięgnąć po telefon w IV.4.
toalecie). Lepiej więc starać się w ogóle ograniczać ciągłe ODPOCZYNEK
sprawdzanie co nowego za pomocą telefonu.
WYTRWAŁOŚĆ
13. Wykorzystuj luki czasowe
Szczegółowo mówiliśmy o tym, przy okazji tematu dotyczącego

IV.1.
MAŁE KROKI
ciągłego rozwoju. Chodzi o to, żeby robić coś innego w czasie
wykonywania prostych lub automatycznych czynności lub
czekając (np. słuchać audiobooków, czytać książki w IV.2.
autobusie, itp.). ORGANIZACJA
14. Dłuższa praca nie oznacza zrobienia więcej IV.3.

NAWYKI
No właśnie. Nie zawsze jest tak, że czternasta godzinna Twojej
pracy wniesie coś sensownego. Może o wiele lepiej będzie
zakończyć na dziś i wrócić do tego jutro. Dobre zarządzanie IV.4.
czasem to również planowanie czasu na odpoczynek
ODPOCZYNEK
i budowanie relacji z najbliższymi.
WYTRWAŁOŚĆ
Powiedzieliśmy o prostych zasadach zarządzania czasem. Teraz
zapraszam Cię do poznania wynikających z nich dwóch bardzo
mocnych strategiach działania i organizacji swojej pracy i czasu. IV.1.
Te dwie strategie to: MAŁE KROKI
1. Strategia bloków czasowych – stosuj ją, jeśli sprawa, nad którą

pracujesz to Twoje główne zajęcie życiowe (np. projekt w pracy,
IV.2.
własny biznes, pisanie pracy magisterskiej w drugiej połowie 5. roku ORGANIZACJA
studiów)
2. Strategia małych kroków – ją zastosuj, jeśli sprawa nad którą

IV.3.
pracujesz nie jest Twoim głównym życiowym zajęciem (np. uczenie NAWYKI
się języka, hobbystyczne pisanie bloga, pisanie książki)
Ja stosuje je obie, w zależności od rodzaju sprawy, nad którą pracuję.

IV.4.
ODPOCZYNEK
WYTRWAŁOŚĆ
Bloki czasowe
IV.1.
MAŁE KROKI
To idealny pomysł na organizację
swojego czasu kiedy możesz cały dzień
(lub co najmniej kilka godzin) przeznaczyć
IV.2.
ORGANIZACJA
na działanie. Wtedy swoją pracę najlepiej
zaplanować układając je w regularne
bloki nieprzerwanej pracy. IV.3.
NAWYKI
IV.4.
Najlepiej już poprzedniego dnia rozrysuj sobie taki plan ODPOCZYNEK
pracy…
WYTRWAŁOŚĆ
9:00 10:30 10:45 12:15 12:30 14:00 14:30 15:30 15:45 16:45 17:00 18:00
IV.1.
MAŁE KROKI
IV.2.
ORGANIZACJA
Energetyczna Przerwa Mobilizująca
Co robić? Czego nie robić? IV.3.

- przekąska, ale nie z dużą ilością cukrów - myśleć o pracy (i tak będziesz myślał, NAWYKI
- wysiłek fizyczny (możesz się nawet bo informacje będą się „układać”)
nieco zmęczyć)
- dużo oddechu i świeżego powietrza
- pić za dużo kawy i napojów
energetycznych IV.4.
- myśleć intensywnie o czymś innym niż ODPOCZYNEK
praca (raczej spróbuj o niczym nie
myśleć – wiadomo, że się nie da, ale
skup się na Twoim tu i teraz)
WYTRWAŁOŚĆ
Zasady tworzenia i korzystania z bloków czasowych:
IV.1.
1. Zaplanuj bloki wcześniej. MAŁE KROKI
2. Trzymaj się bloków nawet jeśli Ci się nie chce. Po prostu się
zmuś i nawet jak nic Ci nie wychodzi. Siedź wtedy nad tym nad IV.2.
czym pracujesz i po postu tu przeglądaj – nawet taki bierny
ORGANIZACJA
kontakt z sprawą przynosi efekt i jesteś w porządku wobec
umowy z samym sobą
3. Na początku dnia zaplanuj bloki dłuższe, a pod koniec krótsze IV.3.
4. Znajdź optymalną dla siebie długość bloku, ale kiedy już ja NAWYKI
znajdziesz trzymaj się jej. Eksperymentowanie rozpocznij od 90
minut (chociaż np. w tzw. technice Pomodoro doradzane jest
25 minut, ale moim zdaniem to trochę mało).
IV.4.
ODPOCZYNEK
5. Pomiędzy blokami planuj krótkie przerwy i intensywnie je
wykorzystuj na podniesienie poziomu swojej energii.
WYTRWAŁOŚĆ
6. Poinformuj kolegów z pracy lub domowników jeśli korzystasz
z tej strategii w domu i o rozkładzie czasowym swoich bloków
i poproś, żeby rozmawiali z Tobą tylko w czasie przerw. IV.1.
7. W czasie bloku nie korzystaj z zegarka. Nie patrz na zegarek, MAŁE KROKI
tylko nastaw sobie budzik.
8. Absolutnie nie korzystaj z Facebooka i z telefonu. IV.2.
ORGANIZACJA
CZY WIESZ, ŻE…?
Jeśli rozpraszasz się w czasie pracy i ciągle myślisz o czymś innym, możesz IV.3.
zastosować technikę, niemieckiego psychologa sportowego Beckmana: NAWYKI
zapisz wszystko o czym myślisz, a następnie kartkę schowaj do szuflady
lub specjalnej szkatułki. Twój mózg się wtedy uspokaja, ponieważ „wie”
że nie musi Ci ciągle przypominać o tych sprawach, gdyż są zapisane
(nie uciekną) i zajmiesz się nimi po meczu (tzn. po pracy).
IV.4.
ODPOCZYNEK
Źródło: Klinger E. (2009). Daydreaming and Fantasizing: Thought Flow and Motivation. W: K.D. Markman, W.M.P.
Klein, J.A.Suhr (red.). Handbook of Imagination and Mental Stimulation. s. 225-239. New York: Taylor & Francis
Group, LLC.
WYTRWAŁOŚĆ
Strategia bloków czasowych ma jeszcze jedną bardzo dobrą
zaletę -> pomaga nam redukować największe pożeracze czasu:
- Facebooka
IV.1.
MAŁE KROKI
- pogadanki z kolegami o niczym (oczywiście budowanie relacji
z współpracownikami jest ważne, ale możesz to robić w czasie
przerwy) IV.2.
ORGANIZACJA
- niepotrzebne rozmowy telefoniczne
CZY WIESZ, ŻE…?

IV.3.
NAWYKI
Badania pokazują, że 57% pracowników w pracy marnuje aż jedną
godzinę dziennie. Myślisz, że jedna godzina w ciągu dnia to niewiele?
To wyobraź sobie, że w tym miesiącu dostaniesz pensję o 1/8 mniejszą
niż zwykle.
IV.4.
ODPOCZYNEK
Źródło: Conner C. (2015). Wasting Time At Work: The Epidemic Continues.
https://www.forbes.com/sites/cherylsnappconner/2015/07/31/wasting-time-at-work-the-epidemic-
continues/#54adc8561d94 [dostęp: 2018-11-05]
WYTRWAŁOŚĆ
Małe kroki
IV.1.
MAŁE KROKI
Drugim bardzo skutecznym sposobem
działania jest metoda małych kroków.
IV.2.
ORGANIZACJA
Metoda ta, polega na tym, że umawiasz
się z samym sobą, że codziennie,
przynajmniej na 15 minut zajmiesz się IV.3.
swoim celem. NAWYKI
Powiedz sobie: to tylko 15 minut dam radę! IV.4.

ODPOCZYNEK
WYTRWAŁOŚĆ
Zasady tworzenia i korzystania z metody małych
kroków: IV.1.
MAŁE KROKI
1. Zaplanuj sobie orientacyjnie kiedy codziennie zrobisz ten
mały krok. Nie musi to być plan dotyczący konkretnej
godziny, ale np. sytuacji: zawsze po przyjściu do domu, coś IV.2.
zjadam, a następnie siadam do pracy. ORGANIZACJA
2. Motywuj się tym, że to tylko 15 minut (pewnie nawet więcej
czasu spędzasz codziennie w łazience). Dasz radę! To tylko
tyle. IV.3.
NAWYKI
3. Bardzo ważnym elementem tej metody jest to, że
w przeciwieństwie do bloków czasowych tutaj pozwalasz
sobie na przedłużenie tych 15 minut. Bloki czasowe są
sztywne i powinniśmy je kończyć zgodnie z zaplanowanym
IV.4.
ODPOCZYNEK
czasem, nawet jeśli mamy ochotę kontynuować pracę,
natomiast małe kroki możemy i nawet jest to pożądane,
przedłużać…
WYTRWAŁOŚĆ
…ponieważ właśnie bardzo często działa tutaj tak zwana reguła
5 minut: jeśli coś już rozpoczniesz robić (to jest najtrudniejsze)
i będziesz to robił przez jedynie 5 minut, to istnieje duże IV.1.
prawdopodobieństwo, że wkręcisz się w to działanie i będziesz MAŁE KROKI
chciał je robić dalej.
4. Dlatego, kiedy już rozpoczniesz te „tylko 15 minut” prawdopodobnie

IV.2.
ORGANIZACJA
będziesz chciał je przedłużyć. Na pewno zdarzyły Ci się w życiu
sytuację, że siadałeś do czegoś popołudniu i kończyłeś tą czynność,
dopiero wtedy kiedy orientowałeś się, że już wstaje słońce. IV.3.
5. Uwaga: w tej metodzie ważna jest systematyczność: jeśli jesteś mega NAWYKI
zmęczony i już Ci się nie chce, np. wróciłeś z imprezy a jeszcze nie
zrobiłeś tych 15 minut, po prostu się zmuś i to zrób, nawet jeśli miałby
by wyglądać tak, że będziesz bez zrozumienia czytać notatki, czy IV.4.
podręcznik lub tylko otworzysz plik z książką, którą piszesz. Swoich 15 ODPOCZYNEK
minut możesz nie robić tylko w niedzielę.
WYTRWAŁOŚĆ
6. W metodzie małych kroków bardzo ważne znaczenia ma fakt,
że nie powinieneś spodziewać się szybkich efektów. Języka
obcego nie nauczysz się przez 15 minut, ale przez 91 godzin już
IV.1.
na tyle, że się dogadasz (15 minut dziennie przez rok to ponad MAŁE KROKI
91 godzin).
IV.2.
ORGANIZACJA
IV.3.
NAWYKI
IV.4.
ODPOCZYNEK
WYTRWAŁOŚĆ
Jak skutecznie dbać o porządek?
IV.1.
Równie ważnym aspektem dobrej organizacji jest utrzymywanie MAŁE KROKI
porządku w miejscu pracy, w domu i w komputerze.
IV.2.
1. Pozbądź się rzeczy, których nie potrzebujesz. ORGANIZACJA
Pamiętasz, co mówiliśmy w części 1. na temat majątku? Każdy
Twój majątek, który nie sprzyja realizacji Twoich celów, to tylko
koszt i kłopot. IV.3.
NAWYKI
2. Rzeczy, które potrzebujesz trzymaj w ustalonych miejscach

Możesz spisać sobie miejsca, w których trzymasz swoje rzeczy, bo
IV.4.
przecież nasza pamięć jest zawodna. Dobrym pomysłem są ODPOCZYNEK
również opisane pojemniki/pudełka/słoiki.
WYTRWAŁOŚĆ
CZY WIESZ, ŻE…? IV.1.
MAŁE KROKI
Jeśli nie masz czasu na porządkowanie przedmiotów, odkładanie ich
w określonych (zawsze tych samych) miejscach lub spisywanie miejsc,
w które je odkładasz (lub po prostu nie chce Ci się tego robić), to
naprawdę zastanów się, czy ich potrzebujesz i od razu je wyrzuć.
IV.2.
ORGANIZACJA
Istnieje duże prawdopodobieństwo, że po prostu zapomnisz, że daną
rzecz w ogóle posiadasz, a jeszcze większe, że zapomnisz, gdzie ona się
znajduje. To samo tyczy się plików na komputerze. IV.3.
NAWYKI
Bałagan bardzo negatywnie wpływa na
skuteczność działań!
IV.4.
ODPOCZYNEK
WYTRWAŁOŚĆ
3. Pudełko, na rzeczy, którymi mam się zająć.
Czy czasami nie zdarza Ci się tak, że masz w domu lub w pracy IV.1.
mnóstwo różnych drobnych (i nie tylko drobnych) przedmiotów, MAŁE KROKI
które przenoszone są z miejsca na miejsce i nie chcesz ich
wyrzucać, ale też nie masz głowy żeby je gdzieś sensownie
umieścić? IV.2.
Oczywiście te przedmioty mogą być różne w zależności od Twojej ORGANIZACJA
pracy, czy stylu życia, np. u mnie są to takie przedmioty jak:
spinacze biurowe, kartki z notatkami, obrazki, znalezione drobiazgi,
książki, kupony na różne usługi, które dostałem na jakiejś promocji,
IV.3.
pocztówki, długopisy, teczki, ulotki, smycze z konferencji, a nawet NAWYKI
jakieś śrubki, gwoździe i druty (oczywiście nie wszystko na raz). Nie
chcę się tego pozbywać, ale nie mam też głowy do tego, żeby
codzienne zajmować się takimi sprawami. Wymyśliłem więc taki
IV.4.
pomysł, że umieszczam te przedmioty w pudełku po butach ODPOCZYNEK
i kiedy mam więcej czasu lub przy okazji sprzątania umieszczam
wszystko na swoim miejscu.
WYTRWAŁOŚĆ
4. Dbaj o porządek w miejscu pracy
Porządek na biurku nie tylko świadczy o Tobie, ale jest po prostu
praktyczny, bo różne leżące tam przedmioty nie dają Ci spokoju,
IV.1.
MAŁE KROKI
przypominając, że jeszcze tyle spraw jest do zrobienia. Lepiej
zajmować się tylko jedną sprawą na raz, dlatego poukładaj
wszystko na swoje miejsca, a na biurku połóż tylko to, nad czym
pracujesz.
IV.2.
ORGANIZACJA
Te technikę można stosować również odwrotnie: zawsze na

biurku kładę przedmioty przypominające mi, że mam coś zrobić
IV.3.
– nie schowam tego, dopóki tego nie zrobię. Jest to bardzo NAWYKI
skuteczna technika, dzięki której nie zapominam o różnych
drobnych sprawach, ale żeby ją stosować musisz bardzo dbać
o porządek na biurku.
IV.4.
ODPOCZYNEK
WYTRWAŁOŚĆ
5. Dbaj o porządek w komputerze
Powyższe 4 punkty stosuj także, do zarządzania plikami na swoim
komputerze i smartfonie:
IV.1.
MAŁE KROKI
- usuń wszystko, co jest Ci niepotrzebne
- to co potrzebne, umieść w znanych sobie miejscach IV.2.
- przygotuj folder na pliki, którymi zajmiesz się, kiedy przyjdzie ORGANIZACJA
czas na sprzątanie – tylko niech to nie będzie pulpit
- na pulpicie trzymaj tylko to, nad czym obecnie pracujesz lub
o czym nie chcesz zapomnieć IV.3.
NAWYKI
- ja stosuję jeszcze jedną poradę: pulpit komputera oraz tło
ekranu głównego smartfona mam w kolorze czarnym, dzięki
temu urządzenia te zużywają mniej energii, a mnie nic nie IV.4.
rozprasza w trakcie pracy
ODPOCZYNEK
Pokaż mi swoje biuro i pulpit swojego komputera,

a powiem Ci co masz w głowie.
WYTRWAŁOŚĆ
Dlaczego procedury są bardzo ważnym
elementem skutecznego działania? IV.1.
i dlaczego ich nie lubimy? MAŁE KROKI
Nie lubimy procedur (ani ich przygotowywać, a nie IV.2.

postępować zgodnie z nimi), bo wydaje nam się, że wszystko ORGANIZACJA
wiemy (pamiętamy) i nie mamy potrzeby tego zapisywać, ani
czytać co, ktoś inny napisał („zawszę robię/robimy tak samo,
to po co to zapisywać”). Z tego też powodu nie lubimy czytać IV.3.
instrukcji obsługi. NAWYKI
Ale, uwierz mi, wcale tak nie jest: pamiętanie wszystkiego jest
bardzo trudne i obciąża nasz umysł - o wiele łatwiej to
IV.4.
zapisać, a potem sprawdzać niczym checklistę – niż ODPOCZYNEK
o wszystkim pamiętać.
WYTRWAŁOŚĆ
Procedura spełnia taką samą funkcję jak plan, z tym, że ma
zastosowanie do czynności powtarzalnych. Pamiętasz jak pisaliśmy
o tym, dlaczego warto spisywać plany i co one dają. Właśnie IV.1.
z tego samego powodu warto spisywać procedury, nawet jeśli MAŁE KROKI
dotyczą one tylko i wyłącznie czynności, które Ty wykonujesz
i takich, które wydają się proste.
IV.2.
Dlaczego warto spisywać procedury? ORGANIZACJA
1. Nasza pamięć jest zawodna i zawsze coś może nam

ulecieć z głowy, a zwłaszcza jeśli spraw jest dużo. IV.3.
2. Procedura określa kolejność wykonywania działań, która NAWYKI
w niektórych przypadkach też jest bardzo ważna.
3. Procedura powinna uwzględniać różne nieprzewidziane
przypadki. Robisz coś 100 razy i wychodzi dobrze, ale za
IV.4.
ODPOCZYNEK
101. coś poszło nie tak. Dzięki spisanej procedurze - wiesz
co.
WYTRWAŁOŚĆ
4. Jeśli robimy coś w zespole, procedura pozwala pamiętać,
kto jest za co odpowiedzialny.
IV.1.
5. Spisana procedura pozwala na łatwiejsze i szybsze MAŁE KROKI
wdrożenie nowej osoby do wykonywania danych
czynności.
6. Procedura może uwzględniać również czas, w jakim
IV.2.
poszczególne elementy mają być wykonane – dzięki temu ORGANIZACJA
wiesz, czy realizujesz działania w terminie.
7. Procedura powinna być elastyczna i żywa. Pamiętaj, że to IV.3.
nie Ty jesteś dla procedury, ale procedura dla Ciebie – NAWYKI
uzupełniaj ja, rozbudowuj i poprawiaj – testuj i ucz się.
8. Procedura jest bardzo pomocna, kiedy czynności
wykonujemy regularnie, ale rzadko, np. raz na miesiąc, IV.4.
albo raz na kwartał – wtedy za każdym razem nie musisz ODPOCZYNEK
sobie przypominać, co i jak trzeba było zrobić.
9. Procedura zapewnia bezpieczeństwo i uspokaja.
WYTRWAŁOŚĆ
Jak spisać procedurę?
W najprostszej wersja procedury, to po prostu lista czynności
wykonywanych po kolei. IV.1.
MAŁE KROKI
W bardziej rozbudowanej wersji, do przygotowania
procedury możesz posłużyć się formularzem zbliżonym do
formularza planu przedstawionego w 1. części kursu.
IV.2.
ORGANIZACJA
Żeby spisać taką procedurę możesz posłużyć się tabelą z 4. kolumnami:

- Zadanie główne (obszar zadań) IV.3.
- Zadanie szczegółowe (np. konkretna czynność) NAWYKI
- Termin wykonania (np. czas, w jakim ma to być wykonane od chwili

zakończenia poprzedniej czynności) IV.4.
- Sprawdzenie (w tej kolumnie zaznaczasz, czy wszystko poszło zgodnie ODPOCZYNEK
z planem – tym sposobem Twoja procedura stała się praktyczną checklistą)
(- jeśli pracujesz w zespole dodaj jako przedostatnią kolumnę: Osoba
odpowiedzialna)
WYTRWAŁOŚĆ
Przydatną, graficzną formą spisania procedury jest również tzw.
diagram Gantta obrazujący rozłożenie czynności w czasie.
IV.1.
Taki wykres z łatwością możesz zrobić w arkuszu MAŁE KROKI
kalkulacyjnym.
Dzień 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 IV.2.
Zadanie 1. ORGANIZACJA
Zadanie 2.
Zadanie 3.
Zadanie 4.
IV.3.
NAWYKI
Jeśli pracujesz w zespole, możesz dodać kolumnę
dotyczącą tego, kto ma dane zadanie wykonywać. IV.4.
Jak widzisz poszczególne zadania czasowo na siebie ODPOCZYNEK
nachodzą i bardzo często w naszych działaniach jest
tak, że możemy (Ty lub ktoś z kim pracujesz) robić już
kolejny etap, nawet, jeśli pierwszy nie jest skończony. WYTRWAŁOŚĆ
CZY WIESZ, ŻE…?
Podam Ci dwa przykłady sytuacji, w których stosuje spisane procedury:
IV.1.
1. Co miesiąc przygotowuje raport sprzedaży online. Żeby to zrobić MAŁE KROKI
potrzebuję wykonać ciąg skomplikowanych czynności polegających
na kompilacji informacji z eksportu bazy MySQL, 3 platform
sprzedażowych, wystawionych faktur, banku i operatora płatności IV.2.
online. Bez spisanej procedury zawierającej m.in. polecenia SQL ORGANIZACJA
i sposoby eksportowania plików CSV w Excel, wykonanie tej czynności
zajęłoby mi o wiele dłużej niż obecnie i nie muszę sobie co miesiąc
przypominać wszystkich czynności.
IV.3.
2. Drugi przykład pochodzi jeszcze z czasów moich studiów NAWYKI
psychologicznych, w czasie których uczyliśmy się obsługi
skomplikowanego oprogramowania statystycznego. Wspólnie
z przyjaciółmi zrobiliśmy sobie poradniki z zrzutami z ekranu komputera, IV.4.
zawierające informacje, co krok po kroku trzeba zrobić, żeby wykonać ODPOCZYNEK
skomplikowane obliczenia analizy wariancji, analizy regresji, analizy
korelacji kanonicznych i innych obliczeń statystycznych.
WYTRWAŁOŚĆ
IV.1.
Wytrwałość
MAŁE KROKI
IV.2.
ORGANIZACJA
IV.3.
Nawyki
NAWYKI
IV.4.
ODPOCZYNEK
WYTRWAŁOŚĆ
Nawyki IV.1.
MAŁE KROKI

ORGANIZACJA
- Dlaczego warto mieć dobre nawyki i jak wpływają one na nasze
życie
IV.3.
- Jak kształtować nawyki, które są nam przydatne i jak pozbywać NAWYKI
się tych, których nie potrzebujemy
IV.4.
ODPOCZYNEK
WYTRWAŁOŚĆ
Jak pewnie zauważyłeś opisane Wytrwałość to
w dużej mierze systematyczność. Skuteczniej robić coś
regularnie codziennie krócej, niż raz na miesiąc dłużej. IV.1.
MAŁE KROKI
W związku z tym, w skutecznym działaniu bardzo ważne

jest kształtowanie pozytywnych nawyków, które IV.2.
ułatwiają nasze działanie, ponieważ w pewnym sensie ORGANIZACJA
je „automatyzują”. Po prostu sprawiają, że pewne
czynności wykonuje się nam łatwiej.
IV.3.
NAWYKI
Ważne jest zdawać sobie sprawę również z tego, że
nawyki to w pewien sposób nasz naturalny sposób
funkcjonowania i kiedy sobie z tego nie zdajemy sprawy IV.4.
i nad nimi nie pracujemy, górę mogą wziąć nawyki ODPOCZYNEK
negatywne, które niestety nie ułatwiają naszego
działania.
WYTRWAŁOŚĆ
CZY WIESZ, ŻE…?
W przywołanych już badaniach Thomasa Corleya dotyczących różnic
pomiędzy osobami bogatymi i biednymi, badane były również IV.1.
codzienne nawyki tych osób. Oto jakimi nawykami różnią się bogaci od MAŁE KROKI
biednych:
Robią więcej, niż ktoś od nich wymaga 17%

81%
IV.2.
63%
Słuchają audiobooków, jadąc do pracy ORGANIZACJA
5%
IV.3.
86%
Kochają czytać 26%
67% Bogaci
Nie oglądają TV 23%
Biedni NAWYKI
81%
Prowadzą listy spraw do zrobienia
IV.4.
19%
6%
Grają na loterii 77%
ODPOCZYNEK
62%
Używają nici dentystycznej 16%
Źródło: Corley T. (2010). Rich Habits - The Daily Success Habits of Wealthy Individuals. Langdon Street Press.
WYTRWAŁOŚĆ
Jak kształtować nawyki?
Dobre nawyki to podstawa działania w oparciu o zasadę małych kroków IV.1.
i zanurzenie w procesie i właśnie dlatego warto kształtować nawyki. MAŁE KROKI
Przyjrzyjmy się temu, jak to robić:
IV.2.
1. Określ po co kształtujesz dany nawyk ORGANIZACJA
Trochę mało motywujące może być kształtowanie nawyku, dla

samego nawyku, np. ranne wstawanie dla samego rannego
wstawania albo uczenie się słówek dla samego uczenia. Ważne
IV.3.
NAWYKI
jest powiedzenie sobie: po co to robię?
I to nawet nie na takim poziomie: uczę się słówek, żeby mówić
w obcym języku. Trzeba zrobić to głębiej i odpowiedzieć sobie na IV.4.
pytanie po co uczysz się danego języka. Po co chcesz schudnąć? ODPOCZYNEK
Po co chcesz napisać książkę? Po co Ci pieniądze, które będziesz
miał z tego projektu, nad którym pracujesz od dwóch lat.
WYTRWAŁOŚĆ
2. Ćwicz wolę w bardzo małych sprawach
IV.1.
Ćwiczenie woli to sposób zaczerpnięty wprost z edukacji klasycznej MAŁE KROKI
i polega na tym, żeby codziennie robić coś trochę wbrew swojej
woli (konkretniej wbrew zachciankom, a nie marzeniom).
IV.2.
Ćwiczenie woli może w ogóle nie dotyczyć nawyku, który ORGANIZACJA
kształtujesz lub chcesz kształtować. Ono ma za zadanie ćwiczyć
Twoją wolę, a wtedy będzie Ci łatwiej ukształtować każdy nawyk.
Ćwiczenie woli to kształcenie umiejętności odraczania gratyfikacji. IV.3.
NAWYKI
IV.4.
ODPOCZYNEK
WYTRWAŁOŚĆ
Przykłady prostych ćwiczeń woli:
- Na stole widzisz ciastko, normalnie byś je zjadł, a ćwiczenie woli IV.1.

polega właśnie na tym, żeby go nie zjeść.
MAŁE KROKI
- Siedzisz w pracy i jesteś bardzo zajęty ważnym projektem, podchodzi
do Ciebie współpracownik i prosi o jakąś beznadziejnie głupią
pomoc, którą sam jest w stanie zrobić, normalnie być się na niego
IV.2.
ORGANIZACJA
zdenerwował i powiedział co o nim sądzisz, a ćwiczenie woli polega
właśnie na tym, żeby z uśmiechem mu pomóc.
- Dzwoni do Ciebie koleżanka której nie znosisz, normalnie zawsze

IV.3.
starasz się ją jak najszybciej zbyć, a ćwiczenie woli polega właśnie na NAWYKI
tym, że z uśmiechem rozmawiasz z nią przez pół godziny (pamiętaj, że
ludzie potrafią rozpoznawać uśmiech przez telefon).
IV.4.
ODPOCZYNEK
WYTRWAŁOŚĆ
3. Zacznij od BARDZO małych kroków
Zrób dziś jedną pompkę. Po prostu wstań i zrób ją teraz. Jutro zrobisz IV.1.
dwie, a pojutrze 3. Naprawdę warto kształtować nawyki MAŁE KROKI
ekstremalnie małymi krokami (nawet śmiesznie małymi). To jest
o wiele skuteczniejsze niż, plan, że dziś zrobisz od razu 50 pompek.
Dziś pewnie zrobisz i może jutro też, ale za kilka dni będzie Ci o wiele
IV.2.
trudniej. ORGANIZACJA
intensyw- IV.3.
ność NAWYKI
nawyku
IV.4.
ODPOCZYNEK
czas czas
WYTRWAŁOŚĆ
W materiałach znajdziesz formularz Arkusz
Rozwoju, który pomoże Ci pamiętać
o wykonywaniu małych kroków w pracy IV.1.
nad celem związanym z Twoim rozwojem. MAŁE KROKI
Opis wykorzystania arkusza znajdziesz

w części 1.1. Myślenie – Samoświadomość
IV.2.
ORGANIZACJA
- przy okazji opisu sposobu walki z wadami.
Jeśli chcesz wykorzystywać ten arkusz do IV.3.

kształtowania nawyków dotyczących NAWYKI
spraw wpisujących się w 4 filary
skuteczności, możesz go zatytułować
również Arkusz Budowania Filarów IV.4.
Skuteczności, a jeśli chcesz wykorzystywać ODPOCZYNEK
go do pracy nad swoimi wadami nazwij
go: Arkusz Pracy nad Sobą.
WYTRWAŁOŚĆ
4. Powiąż z już istniejącym nawykiem
IV.1.
Dobrą metodą kształtowania nowego nawyku jest połączenie go MAŁE KROKI
z już istniejącym. Na przykład na pewno codziennie rano myjesz
zęby. Dlaczego by nie wykorzystać tego jako bodźca i zawsze po
myciu zębów zrobić kilka ćwiczeń. Przyjrzyj się swojemu ciągowi IV.2.
nawyków, który wykonujesz codziennie rano oraz codziennie po ORGANIZACJA
przyjściu do domu z pracy lub szkoły. Spisz go.
IV.3.
NAWYKI
IV.4.
ODPOCZYNEK
WYTRWAŁOŚĆ
Twój ciąg nawykowych czynności może na przykład wyglądać tak:
- wchodzę do domu IV.1.
- zdejmuję kurtkę i buty MAŁE KROKI
- myję ręce (swoją drogą mycie rąk po każdym przyjściu do domu to

bardzo dobry nawyk, ponieważ na dłoniach przenosi się bardzo IV.2.
dużo bakterii, przypomnij sobie ile razy dotknąłeś dziś klamek ORGANIZACJA
i innych przedmiotów dotykanych przez setki ludzi)
- włączam radio
IV.3.
- idę do kuchni i coś zjadam
NAWYKI
- zaczynam oglądać telewizję (może zamiast tego lepiej było by
robić: siadam do komputera pisać bloga)
IV.4.
ODPOCZYNEK
WYTRWAŁOŚĆ
Zastanów się, gdzie w tym ciągu czynności możesz włączyć
nowy nawyk. Na przykład może od razu po zjedzeniu czegoś, IV.1.
kiedy nasz organizm się trochę zregeneruje warto włączyć jakiś
MAŁE KROKI
rozwojowy nawyk, np. naukę, pisanie magisterki, pisanie książki,
itp.
IV.2.
ORGANIZACJA
Takie ciągi nawyków, to również nasze rytuały. Zobacz jak
często nasze zachowania wyglądają bardzo podobnie nie
tylko w codziennych nawykach, ale także np.
cotygodniowych (spokojna kawa po niedzielnym obiedzie –
IV.3.
NAWYKI
może warto wtedy dodać nawyk telefonu do przyjaciela,
z którym się dawno nie rozmawiało), comiesięcznych (np.
w dniu wypłaty), czy corocznych (np. dotyczących
obchodów świąt, czy wakacji – można się zastanawiać, czy tu
IV.4.
ODPOCZYNEK
jeszcze możemy mówić o nawykach, ale jeśli są
systematyczne, powtarzane co roku, to w gruncie rzeczy
czemu nie).
WYTRWAŁOŚĆ
CZY WIESZ, ŻE…?
Trochę w nawiązaniu do tej metody istnieje pewien bardzo ciekawy
sposób na nauczenie siebie rannego wstawania, szczególnie jeśli masz IV.1.
z tym problem i codziennie rano „walczysz” z budzikiem. MAŁE KROKI
Pomysł ten opiera się na warunkowaniu klasycznym i polega nauczeniu
siebie automatycznego skojarzenia dwóch faktów: słyszę budzik -> idę
do łazienki i myję twarz (bez czasu na zastanowienie się, bo jak pozwolisz
IV.2.
sobie na zastanowienie, to może Ci przyjść do głowy myśl, że może ORGANIZACJA
jednak jeszcze trochę pospać, a jak już umyjesz twarz to jest mniejsze
prawdopodobieństwo pojawienia się takiej myśli, ponieważ jesteś
bardziej rozbudzony). IV.3.
NAWYKI
Metoda ta polega na tym, że wieczorem, kładąc się już do łóżka
nastawiasz budzik, tak, żeby zadzwonił za 5 minut. Budzik dzwoni,
wyłączasz go i idziesz do łazienki umyć twarz. Nie powinno być z tym
problemów, ponieważ prawdopodobnie nawet nie zdążysz zasnąć.
IV.4.
Znowu się kładziesz i nastawiasz budzin na 10 min. Powtarzasz. Na 15 min. ODPOCZYNEK
Powtarzasz. I tak kilka razy. Może to wyglądać śmiesznie, ale kiedy rano
usłyszysz budzik prawdopodobnie od razu wstaniesz i pójdziesz do łazienki
umyć twarz.
WYTRWAŁOŚĆ
5. Podmień nawyk
W pewnym sensie nawyk możemy rozumieć jako reakcję
instrumentalną:
IV.1.
MAŁE KROKI
bodziec -> reakcja -> nagroda IV.2.

ORGANIZACJA
Dotyczy to zwłaszcza nawyków, które określamy jako nawyki
negatywne, czyli takie, z których nie jesteśmy zadowoleni i z którymi
chcemy walczyć. Wtedy nagroda ma charakter redukcji jakiegoś IV.3.
nieprzyjemnego doznania, np. stresu. Pamiętajcie, że nawykowe NAWYKI
działania wykonywane w celu redukcji napięcia wewnętrznego
(czyli w skrócie poprawiania sobie nastroju) mogą prowadzić do
uzależnień. Warto dobrze przyjrzeć się bodźcom, które wyzwalają IV.4.
w nasz określone zachowania, np. w przypadku palenia ODPOCZYNEK
papierosów może to nie być stres, ale po prostu widok palących
kolegów lub paczka w kieszeni.
WYTRWAŁOŚĆ
Na przykład może wyglądać to tak:
IV.1.
MAŁE KROKI
IV.2.
ORGANIZACJA
IV.3.
NAWYKI
IV.4.
ODPOCZYNEK
WYTRWAŁOŚĆ
W takiej sytuacji najlepszym sposobem pozbycia się starego
nawyku, będzie zamienienie go na nowy. Zawsze, kiedy pojawi się
bodziec i poczujesz ochotę na negatywne zachowanie IV.1.
nawykowe, po prostu wykonaj ustaloną wcześniej czynność, która MAŁE KROKI
doprowadzi do podobnej nagrody (np. odczucia). Na przykład:
IV.2.
ORGANIZACJA
IV.3.
NAWYKI
IV.4.
ODPOCZYNEK
Na początku oczywiście będzie to bardzo ciężkie, ale powoli,

małymi krokami, da się to zrobić.
WYTRWAŁOŚĆ
6. Usuwaj przeszkody
Trochę w nawiązaniu do poprzedniego punktu bardzo ważną sprawą
jest ułatwianie sobie wykonywania tych nawyków. Chodzi o to, żeby IV.1.
wykonanie danej czynności było dla nas maksymalnie łatwe. Na MAŁE KROKI
przykład:
- chcesz się codziennie uczyć słówek? -> użyj do tego specjalnej aplikacji, która będzie
Ci przypominała
IV.2.
ORGANIZACJA
- chcesz wykształcić nawyk czytania? -> połóż książkę w widocznym miejscu blisko
miejsca, w którym możesz czytać, np. kanapy, fotela, łóżka lub może wanny. To że
książka leży w zasięgu ręki sprawia, że nie tylko jest Ci łatwiej po nią sięgnąć, ale ona
po prostu Ci przypomina (a może nawet powoduje wyrzut sumienia?), że masz czytać.
IV.3.
NAWYKI
- chcesz regularnie biegać? -> kup sobie buty do biegania i trzymaj na wierzchu (sam
fakt wydania pieniędzy, na zasadzie reguły zaangażowania/konsekwencji, będzie Cię
niejako „przymuszał” do biegania. To trochę tak jak z takim podejściem, że jak już za
coś zapłaciłem, to szkoda nie wykorzystać. Kupiłem bilety do kina, ale kompletnie nie
IV.4.
chcę mi się tam dziś iść. Pójdę tylko dlatego, żeby nie stracić tych pieniędzy. Jakbym ODPOCZYNEK
te bilety dostał za darmo, to bym tam wcale nie poszedł. Tak niestety bardzo często
nie doceniamy darmowych szkoleń. Jak mamy zapłacić chociaż 10 zł, to wzrasta
prawdopodobieństwo niezrezygnowania przed samym szkoleniem.)
WYTRWAŁOŚĆ
Patrząc na te właściwość ludzkiej motywacji (czyli w skrócie lenistwo)
z odwrotnej strony, możemy ją również wykorzystać do walki
z nawykami negatywnymi: IV.1.
MAŁE KROKI
- chcesz zrezygnować z palenia? -> wyrzuć papierosy
- chcesz zrezygnować z telewizora? -> wyrzuć go na śmietnik lub przynajmniej

IV.2.
schowaj do szafy ORGANIZACJA
- chcesz nie podjadać słodyczy? -> schowaj je na najwyższej półce, albo na

szafie, tak, żeby tak sięgnąć trzeba było wspinać się po drabinie. Jak najdzie IV.3.
Cię ochota na cos słodkiego i pomyślisz sobie, że masz wyciągać drabinę,
NAWYKI
włazić po niej, ściągać jakieś kartony, z powrotem je wkładać itp. to albo
odejdzie Ci ochota na coś słodkiego, ewentualnie robiąc te wszystkie czynności
spalisz ekwiwalentną liczbę kalorii.
IV.4.
ODPOCZYNEK
WYTRWAŁOŚĆ
7. Czy się nagradzać?
Niektórzy proponują nam, żeby po każdym sukcesie w kształtowaniu
nawyku siebie nagradzać, ale z tym nagradzaniem, to może być IV.1.
bardzo różnie: MAŁE KROKI
- Po pierwsze właśnie nagroda może mieć skutek odwrotny do zamierzonego przez
kształtowany nawyk (tak jak właśnie zjedzenie czegoś słodkiego jako nagroda za
wykonanie ćwiczeń w celu odchudzania się.
IV.2.
ORGANIZACJA
- Po drugie nagrody mają również tę właściwość, że mogą obniżać motywację
wewnętrzną – jeśli na początku robimy coś, bo po prostu chcemy, albo to lubimy, to
stosowanie nagród może sprawić, że będziemy robić to z myślą o tej właśnie
nagrodzie. Oczywiście nie zawsze to tak działa, ale warto o tym pamiętać.
IV.3.
NAWYKI
Czasami warto wprowadzić jakiś element nagrodzenia siebie za

czynność wykonaną zgodnie z umową z samym sobą. Ważne jednak, IV.4.
żeby nagroda ta miała charakter bardziej informacyjny niż kontrolujący, ODPOCZYNEK
to znaczy, żeby informowała nas, że robimy coś dobrze, idziemy w dobrą
stronę, a nie przejmowała kontrolę nad zachowaniem, kiedy to robimy
coś tylko po to, żeby się nagrodzić.
WYTRWAŁOŚĆ
CZY WIESZ, ŻE…?
IV.1.
Być może spotkałeś się z informacją, że na ukształtowanie nawyku potrzeba
jedynie 21 dni. Wydaje się, że jest to kolejny bezmyślnie cytowany i powtarzany
psychologiczny mit. Spostrzeżenie, że na ukształtowanie nawyku potrzeba nam 21
dni pochodzi od Maxwella Maltza amerykańskiego chirurga plastycznego, który MAŁE KROKI
stwierdził, że minimum tyle czasu zajmuje pacjentom przyzwyczajenie się do
noszenia protezy. Czy jednak na podstawie obserwacji dotyczącej
przyzwyczajenia się do noszenia protezy możemy wnioskować o nawykach? IV.2.
Pogląd ten, za sprawą różnych guru rozwoju osobistego przeniknął jednak dalej.
ORGANIZACJA
O wiele bardziej rzetelną informację o czasie potrzebnym na ukształtowanie
IV.3.
nawyku możemy znaleźć w wynikach badaniach zespołu Phillippe Lally z University
College London. W tym badaniu badani stwierdzali, że automatycznie
(nawykowo) wykonywali daną czynność od 18 do nawet 254 dni od początku
badania (średnia 66 dni). Oczywiście rodzi się nam pytanie, czy subiektywne NAWYKI
stwierdzenie, że daną czynności wykonujemy automatycznie (co to w ogóle
IV.4.
znaczy: bezwysiłkowo? bezmyślnie?) jest równoznaczne z stwierdzeniem, że
nawyk został ukształtowany.
Szerszą analizę tego zagadnienia zajdziesz na moim blogu: ODPOCZYNEK

https://jakdzialacskutecznie.pl/jak-ksztaltowac-nawyki
Źródło: Lally P., van Jaarsveld C., Potts H., Wardle J. (2010). How are habits formed: Modelling habit formation in
the real world. European Journal of Social Psychology, 40, s. 998-1009.
WYTRWAŁOŚĆ
Podsumowując zagadnienie kształtowania nawyków warto
zauważyć, że:
IV.1.
1. Małymi krokami możesz budować NAPRAWDĘ MAŁE KROKI
Wielkie Dzieła.
IV.2.
ORGANIZACJA
2. Dobrze ukształtowane nawyki to świetna
pomoc w wykonywaniu tych małych kroków.
IV.3.
NAWYKI
3. Nawyki nigdy nie zwalniają nas z wysiłku
i myślenia (a my chyba niestety czasami sobie IV.4.
tak wyobrażamy)! ODPOCZYNEK
WYTRWAŁOŚĆ
IV.1.
Wytrwałość
MAŁE KROKI
IV.2.
ORGANIZACJA
IV.3.
Odpoczynek
NAWYKI
IV.4.
ODPOCZYNEK
WYTRWAŁOŚĆ
Odpoczynek IV.1.
MAŁE KROKI

ORGANIZACJA
- Na czym polega mądry odpoczynek, który prawdziwie uspokaja
- Jak się wysypiać, czyli jak spać skutecznie IV.3.

NAWYKI
- Dlaczego dla odpoczynku ważna jest aktywność fizyczna
IV.4.
ODPOCZYNEK
WYTRWAŁOŚĆ
Bardzo ważnym elementem bycia skutecznym, a zwłaszcza
bycia wytrwałym, jest mądry odpoczynek.
IV.1.
MAŁE KROKI
Mądry odpoczynek, nie jest celem samym w sobie, ale służy
regeneracji, albo może nawet lepiej powiedzieć rekreacji
(re-kreacji), co można zrozumieć jak: powtórne stworzenie. IV.2.
ORGANIZACJA
Bardzo złą jest sytuacja, kiedy odpoczynek staje się celem

samy w sobie, ponieważ wtedy pracujesz po to, żeby nie
pracować. To jest bez sensu, bo ani nie pracujesz, ani
IV.3.
NAWYKI
prawdziwe nie odpoczywasz.
Prawdziwy odpoczynek możliwy jest dopiero po dobrze

IV.4.
zrobionej, ciężkiej pracy. ODPOCZYNEK
WYTRWAŁOŚĆ
Bardzo ważne w mądrym odpoczywaniu jest przede
wszystkim niemyślenie o pracy.
IV.1.
MAŁE KROKI
Wbrew pozorom, a zwłaszcza jeśli stosujesz wiedzę zawartą
w tym kursie i kochasz swoją pracę, jest to dosyć trudne.
IV.2.
ORGANIZACJA
Bardzo dobrym rozwiązaniem jest tutaj coś na rodzaj
znalezienia sobie konkretnego „celu” w odpoczywaniu.
IV.3.
NAWYKI
Napisałem słowo cel w cudzysłowie, ponieważ nie chodzi
mi o taki cel, o jakim mówiliśmy w poprzednich częściach.
Chodzi o coś, co zajmie Twój umysł na czas wolnego. IV.4.
ODPOCZYNEK
WYTRWAŁOŚĆ
Czym możesz zająć umysł w czasie wolnym, tak, żeby nie myśleć
o pracy:
1. Hobby – ogródek, modelarstwo, majsterkowanie, itp.
IV.1.
MAŁE KROKI
2. Gotowaniem – ugotowanie sobie czegoś zdrowego to bardzo dobry
pomysł, a też przypomina nam o dbałości o jedzenie
3. Czytaniem książek, ale koniecznie o czymś kompletnie nie związanym
IV.2.
z pracą ORGANIZACJA
4. Bezcelowym chodzeniem po lesie i podziwianiem przyrody

5. Sport i ruch IV.3.
6. Budowaniem relacji – bardzo dobrze, jak do tego wszystkiego powyżej NAWYKI
zaprosić swoich najbliższych, nic tak nie buduje relacji
z współmałżonkiem i dziećmi, jak np. wspólne hobby, wspólne
wycieczki, uprawianie sportu, a nawet siedzenie w jednym pokoju IV.4.
i czytanie różnych książek ODPOCZYNEK
7. Znajdź coś swojego - jeśli nie masz czegoś takiego proponuje włożyć
trochę pracy w znalezienie tego – bo później odpoczywanie będzie
skuteczniejsze WYTRWAŁOŚĆ
Bardzo ważnym zagadnieniem mądrego odpoczywania
jest również sen.
IV.1.
MAŁE KROKI
Sen to pierwsza i najważniejsza forma odpoczynku i nie
można jej zaniedbywać.
IV.2.
ORGANIZACJA
Pewnie słyszałeś o bardzo produktywnych ludziach,
którzy sypiali bardzo krótko (np. Napoleon), a przez to
mieli więcej czasu na działanie. Ale czy tak naprawdę o
to chodzi? Czy jeśli będziesz mieć więcej czasu, ale
IV.3.
NAWYKI
będziesz niewyspany, zrobisz więcej?
Warto spać minimum 7,5 godz., choć tak naprawdę nie IV.4.
sama długość snu jest najważniejsza, ale jego ODPOCZYNEK
prawidłowa higiena, która sprawi, że nawet jeśli
będziemy spali nieco krócej, będziemy wyspani.
WYTRWAŁOŚĆ
Jak spać, żeby się wyspać?
1. Ustal swój rytuał, czyli ciąg czynności, dzięki któremu będziesz IV.1.
dawał znać swojemu organizmowi znać, że zbliża się czas na MAŁE KROKI
sen, np. krótkie ćwiczenia, przygotowanie łóżka, kąpiel, ubranie
w piżamę.
IV.2.
2. Kiedy już rozpoczniesz ten ciąg czynności nie rób czegoś, co
ORGANIZACJA
może Cię niepotrzebnie pobudzić, tj. nie pij kawy, nie myśl
o pracy, nie graj na komputerze, itp.
3. Zawsze ściel łóżko rano i przygotowuj je do spania dopiero IV.3.
wieczorem. NAWYKI
4. Kiedy leżysz już w łóżku pomyśl o czymś przyjemnym, np. dziękuj,

za dobre rzeczy, które Cię dziś spotkały. IV.4.
5. Reaguj na budzik od razu. Najlepiej wstań nie dając swojemu ODPOCZYNEK
umysłowi czasu na zastanawianie się. „jeszcze 5 minut” jest
przyjemne, ale sprawia, że później może być jeszcze trudniej
wstać. WYTRWAŁOŚĆ
Kolejnym ważnym elementem odpoczynku, ale też
generalnie dbałości o siebie, jest ruch fizyczny.
IV.1.
Nasz mózg bardzo lubi ćwiczenia fizyczne, ponieważ MAŁE KROKI
dzięki temu lepiej funkcjonuje.
Jedną z ważniejszych struktur mózgowych odpowiedzialnych za

IV.2.
ORGANIZACJA
pamięć (a szczególnie długotrwałą) jest hipokamp (ta struktura
nazywa się tak, ponieważ kształtem zbliżona jest nieco do
hippocampusa, czyli konika morskiego). IV.3.
NAWYKI
Badania pokazują, że u osób, które regularnie wykonują
ćwiczenia fizyczne struktura ta się powiększa. Naukowcy
z Uniwersytetu Iowa podsumowali różne badania na ten
temat i co ciekawe zauważono taką właściwość również
IV.4.
ODPOCZYNEK
u zwierząt.
Źródło:
Voss M., Vivar C., Kramer A., van Praag H. (2013). Bridging animal and human models of exercise-induced brain
plasticity. Trends Cogn Sci. Październik, 17(10). WYTRWAŁOŚĆ
CZY WIESZ, ŻE…?
Ciekawe badania przeprowadzili badacze z Holandii wśród dzieci szkolnych.
Dzieci podzielono losowo na 3 grupy:
- pierwsza grupa uczyła się cały czas na siedząco
IV.1.
- druga grupa po ok. 90 minutach nauki wzięła udział w intensywnym 20- MAŁE KROKI
minutowym treningu
IV.2.
- trzecia grupa wzięła udział w dwóch takich intensywnych 20-minutowych
treningach
Jak myślisz, dzieciaki z której grupy, uzyskały najlepsze wyniki w teście
koncentracji? Te z grupy trzeciej. ORGANIZACJA
Podobne wyniki uzyskano w Stanach Zjednoczonych, gdzie 221 dzieci wzięło

udział w intensywnym 9-miesięcznym badaniu, w czasie którego część z nich brała
udział w regularnych pozalekcyjnych zajęciach fizycznych, a część nie. Dzieci,
IV.3.
które brały udział w zajęciach fizycznych potrafiły się lepiej koncentrować, mniej NAWYKI
się rozpraszały i potrafiły dłużej utrzymywać informacje w pamięci operacyjnej.
Źródło:
Altenburg T., Chinapaw M., Singh A. (2016). Effects of one versus two bouts of moderate intensity physical activity
on selective attention during a school morning in Dutch primary schoolchildren: A randomized controlled trial.
IV.4.
J Sci Med Sport. Październik, 19(10). ODPOCZYNEK
Hillman C., Pontifex M., Castelli D., Khan N., Raine L., Scudder M., Drollette E., Moore R., Wu C., Kamijo K. (2014).
Effects of the FITKids randomized controlled trial on executive control and brain function. Pediatrics. Październik,
134(4).
WYTRWAŁOŚĆ
Dlaczego nasz mózg lubi ćwiczenia fizyczne?
1. Mózg lubi tlen – ćwiczenia sprawiają, że szybciej i głębiej oddychamy,
a nasze serce szybciej bije i krew szybciej krąży, a co za tym idzie do
IV.1.
mózgu razem z krwią dopływa więcej tlenu. MAŁE KROKI
IV.2.
2. Ćwiczenia powodują wydzielanie naturalnych endorfin, dzięki czemu
czujemy się lepiej (endorfiny odpowiedzialne są za doznania
przyjemności).
ORGANIZACJA
3. Ćwiczenia są też formą odpoczynku, wtedy pracuje twoje ciało,
IV.3.
a mózg może odpocząć (oczywiście to tylko pewna metafora,
ponieważ mózg pracuje cały czas, ale właśnie wtedy wiedza może się
strukturyzować, czyli po prostu układać). NAWYKI
4. Oderwanie nas od czegoś na chwilę bardzo często sprawia, że
chcemy do tej sprawy wrócić i będziemy się lepiej koncentrować niż
przed przerwą. IV.4.
5. Takie oderwanie się od danej sprawy może również poprawić naszą ODPOCZYNEK
kreatywność, a w czasie spacer lub aktywności może nam przyjść do
głowy coś nad czym się głowimy i nie możemy rozwiązać – niektórzy
nazywają to intuicją.
WYTRWAŁOŚĆ
Jak to zastosować w praktyce?
1. Zanim usiądziesz do pracy lub nauki oraz w jej tracie rób sobie krótkie, ale
intensywne 10-20 minutowe sesje ćwiczeń, najlepiej przy otwartym oknie,
IV.1.
albo na zewnątrz. Co to znaczy intensywne: ważne, żeby się nieco MAŁE KROKI
zmęczyć, czyli odczuć wzrost szybkości bicia serca i oddechu.
2. Opracuj swój własny zestaw ćwiczeń, jako przerywnik, np.: IV.2.
- 10 pompek – wzmacniają mięśnie klatki piersiowej i ramion ORGANIZACJA
- 10 brzuszków – mięsnie brzucha
- 10 pajacyków – ogólne ćwiczenie pogłębiające oddech
- 15 wymachów wyprostowanymi rękami do tyłu – również mięśnie
IV.3.
klatki piersiowej, ale także prostowanie kręgosłupa NAWYKI
- 10 mostków – mięsnie kręgosłupa, to jest ważne zwłaszcza jeśli

dużo siedzimy
- 10 przysiadów – mięsnie nóg (pamiętaj o prostych plecach)
IV.4.
ODPOCZYNEK
- krótka przerwa i znowu to samo, tylko po 20

- jeśli zestaw jest intensywny pamiętaj o rozgrzewce, rozciąganiu
i zaczynaniu od kilku prostych ćwiczeń, a nie od razu serii po 50, czy 100 WYTRWAŁOŚĆ
3. Naucz się żonglować – oczywiście żonglowanie nie jest aż tak bardzo
IV.1.
intensywną aktywnością fizyczną, ale na pewno pozwoli Ci się na MAŁE KROKI
chwilę oderwać od nauki i zająć czymś poprawiającym koncentrację.
IV.2.
4. Regularnie uprawiaj aktywność fizyczną, nie musi to być od razu sport, ORGANIZACJA
ale warto regularnie jeździć na rowerze (nawet tylko po mieście),
biegać, chodzić na siłownie, czasami pograć z przyjaciółmi w piłkę,
pamiętaj, że w zdrowym ciele zdrowy duch, który łatwiej, szybciej IV.3.
i lepiej się pracuje i uczy (a poza tym wolniej starzeje) NAWYKI
IV.4.
ODPOCZYNEK
WYTRWAŁOŚĆ
Dziękuję Ci za wzięcie udziału w kursie!
Mam nadzieję, że masz już dość siedzenia nad tym kursem przed komputerem,
czy smartfonem, wstaniesz i będziesz robił Wielkie Dzieła. Do tego Cię
zachęcam.
Zachęcam również do zaglądania na mojego bloga, a jeśli masz jakieś pytania,

uwagi, komentarze, zapraszam Cię do kontaktu ze mną.
Pozdrawiam Serdecznie
dr Michał Czakon
michalczakon@jakdzialacskutecznie.pl


4 Filary Skutecznosci PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

4 Filary Skutecznosci PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

MICHAŁ CZAKON

4 Filary Skuteczności - JakDzialacSkutecznie.pl 1

Jeśli natomiast nie miałeś takiego szczęścia, to prawdopodobnie możesz mieć

4 Filary Skuteczności - JakDzialacSkutecznie.pl 2

Na podstawie mojego doświadczenia w pracy edukacyjnej (od prawie 10 lat

4 Filary Skuteczności - JakDzialacSkutecznie.pl 3

Przygotowałem ten kurs w formie plansz z tekstem i grafikami. Zdaje sobie

4 Filary Skuteczności - JakDzialacSkutecznie.pl 4

s. 9 s. 172 s. 413 s. 484

s. 57 s. 256 s. 428 s. 502

s. 131 s. 317 s. 442 s. 543

s. 160 s. 396 s. 465 s. 564

4 Filary Skuteczności - JakDzialacSkutecznie.pl 5

Grafiki z książki znajdują się w tym kursie, dzięki

W razie pytań i uwag jestem do Twojej dyspozycji:

4 Filary Skuteczności - JakDzialacSkutecznie.pl 6

4 Filary Skuteczności - JakDzialacSkutecznie.pl 7

4 Filary Skuteczności - JakDzialacSkutecznie.pl 8

W tej części dowiesz się: I.2.

- Na czym polega ciągłe zadawanie sobie pytania DLACZEGO? I.3.

- Jak odpowiedzieć sobie na pytania: Czego chcę? Do czego

- Dlaczego warto i jak pracować nad wadami

Zobacz, że bardzo wiele spraw, zamierzeń, zmartwień,

W czasie całego kursu będziemy mówić o tym jak działać

W określeniu „wiedzieć czego chcę” nawet nie do końca I.3.

- dlaczego pracujesz tam, gdzie pracujesz?

Większość ludzi na świecie CO? I.1.

Część ludzi odpowiada - jak to robię?

A tylko nieliczni DLACZEGO? I.4.

Jeśli często zastanawiasz się nad Twoim DLACZEGO? to znaczy, że

Dwoje sług pomnożyło swoje talenty (czym zasłużyli na

I właśnie dzięki tej przypowieści, słowo talent zaczęło

Jeśli każdy z nas ma uzdolnienia inne niż wszyscy inni, to I.2.

Oczywiście nad wadami, trzeba pracować, ale jeśli

Natomiast jeśli skupimy się za zaletach, nasz obraz będzie

Co więcej można powiedzieć, że każda osoba, która

To zadanie jeśli jesteś osobą, która ma podwładnych i nie I.2.

A poza tym, tak naprawdę, pewnie sam wiesz, że nie ma

O tym jak pracować nad wadami opowiemy sobie pod

Każda nasza wiedza i umiejętność nabywana w życiu jest naszym

Każda ta wiedza lub umiejętność jest Twoim talentem

• pracowitością, cierpliwością, wytrwałością,

Ale co ciekawe i ważne, nie tylko pozytywne cechy (czyli

Skoro ta wada najbardziej nas i ludzi wokół nas denerwuje, to I.2.

Rodzice mieli możliwość obserwacji jak zachowywała się dziewczynka

osoba, która dobrze znosi nudę (np. ma predyspozycje do pracy

Brian Little (1983) zaproponował pojęcie osobistego projektu na opisanie

Pojęcie to odnosi się do gry w golfa (ale używane jest

Stan ten jest połączeniem pobudzenie

niski POZIOM WYZWANIA wysoki

Znajdując się w tym stanie czas

Tytułowy sposób na Alcybiadesa, czyli nauczyciela historii, polega na

Oczywiście u każdego z nas te dwa rodzaje marzeń są

wysokie nasilenie marzeń realistycznych

Żyjący teraźniejszością Przyszłościowi

niskie nasilenie marzeń ucieczkowych

Przy zastanawianiu się nad naszymi talentami warto je

• Jakie motywy leżą u ich I.3.

• Co jest w nich realnego i co I.4.

Jeśli chcesz bardziej zgłębić kwestię samoświadomości

- Co byś zrobił, gdybyś się nie bał? I.3.

Prawie wszyscy ludzie na świecie żyją i pracują w organizacjach,

Pod pojęciem organizacji będziemy rozumieli zarówno