Ręczny karabin maszynowy

DP-27/28
(Diegtiariow Piechotnyj)
38
Ручной пулемёт Дегтярёвa Пехотный
er
th

Pomoce dla modelarzy replik

al
W

Opracował
Walther38*

* Copywrite opracowania: © Walther38 2010

-1-
 Wasilij Alieksiejewicz Diegtiariow (Василий Алексеевич Дегтярёв,
ur. 2 stycznia 1880, zm. 16 stycznia 1949) — Rosjanin, radziecki
konstruktor broni strzeleckiej.
Urodził się 2 stycznia 1880 (21 grudnia 1879 wg kalendarza
juliańskiego) w Tule. Od razu po ukończeniu szkoły podstawowej był
posłany do pracy w fabryce broni w Tule. W latach 1901-1906 służył w
wojsku carskim, w warsztatach rusznikarskich przy oficerskiej szkole w
Oranienbaumie. Po demobilizacji pracował w fabryce broni w
Siestrorecku, między innymi pod kierunkiem znanego już konstruktora
broni W. Fiodorowa, którego został pomocnikiem.
W 1916 Diegtiariow zaprojektował swoją pierwszą konstrukcję karabinu
automatycznego. W 1918 podjął pracę w zakładach zbrojeniowych w
Kowrowie. Wszedł w skład utworzonych tam doświadczalnych
warsztatów uzbrojenia, pod kierunkiem Fiodorowa, na bazie których

38
powołano w 1921 pierwsze w ZSRR biuro konstrukcyjne automatycznej broni strzeleckiej. W tym
okresie, asystentem i uczniem Diegtiariowa stał się Gieorgij Szpagin.
W 1923 Diegtiariow rozpoczął konstruowanie własnego ręcznego karabinu maszynowego,
który następnie przyjęto w 1927 na uzbrojenie Armii Czerwonej pod oznaczeniem DP (Diegtiariow
er
piechotnyj). Konstrukcja ta postawiła Diegtiariowa wśród czołowych radzieckich konstruktorów
broni strzeleckiej. DP, wyróżniający się charakterystycznym magazynkiem talerzowym, zwany
potocznie diegtariewem, był podstawowym rkm-em armii radzieckiej podczas II wojny światowej.
th

Na bazie rkm-u DP Diegtiariow opracował lotniczy karabin maszynowy DA z 1928 (dla strzelców-
obserwatorów), następnie w wariancie podwójnie sprzężonym DA-2. Znacznie szerzej
rozpowszechniony stał się czołgowy karabin maszynowy DT z 1929 roku (Diegtiariow tankowyj),
stanowiąc uzbrojenie radzieckich czołgów do lat powojennych.
al

Od 1929 Diegtiariow opracował kilka wzorów pistoletów maszynowych, z których względnie

udany PPD-34 został wprowadzzny w niewielkich ilościach na uzbrojenie Armii Czerwonej,
W

następnie w zmodernizowanych wariantach PPD-34/38 i PPD-40. Ten ostatni został po wybuchu

wojny wyparty przez bazujący na nim, lecz prostszy konstrukcyjnie pistolet maszynowy PPSz
Szpagina.
Diegtiariow opracował również wielkokalibrowy karabin maszynowy (wkm) DK kal. 12,7
mm, lecz początkowo konstrukcja ta nie zdobyła popularności z powodu niskiej szybkostrzelności,
wynikającej z małych magazynków 30-nabojowych. Dopiero po opracowaniu przez Szpagina
ulepszonego taśmowego układu zasilania w amunicję (taśma 50 nabojowa), wkm został przyjęty do
uzbrojenia Armii Czerwonej w 1939 i skierowany do masowej produkcji pod oznaczeniem DSzK
(Diegtiariowa-Szpagina Krupnokalibiernyj - Wielkokalibrowy Diegtariowa i Szpagina), następnie po
modernizacji DSzKM, stając się drugim co do popularności na świecie systemem wkm-u.
Po wybuchu II wojny światowej, w obliczu nagłej potrzeby masowego wprowadzenia broni
przeciwpancernej, Diegtiariow skonstruował prosty jednostrzałowy karabin przeciwpancerny PTRD
kal. 14,5 mm, wprowadzony w dużej ilości na wyposażenie armii.
W następnych latach Diegtiariow powrócił do ręcznych karabinów maszynowych,
modernizując rkm DP i tworząc przyjęte na uzbrojenie rkm-y DPM i RP-46. Ostatnim dużym
sukcesem Diegtiariowa był ręczny karabin maszynowy RPD, strzelający nowym nabojem pośrednim
wz.43 7,62 x 39 mm, będący na wyposażeniu Armii Radzieckiej do lat sześćdziesiątych XX wieku, a
na wyposażeniu wielu innych armii bloku wschodniego jeszcze dłużej, produkowany również w
Chinach na licencji jako rkm typ 56.

-2-
 W 1940 Diegtiariow uzyskał tytuł Bohatera Pracy Socjalistycznej. Czterokrotnie - w latach
1941, 1942, 1946 i 1949 (pośmiertnie) był nagradzany nagrodą państwową, trzykrotnie był
odznaczony orderem Lenina, orderem Suworowa 1. i 2. stopnia, orderem Czerwonej Gwiazdy i
innymi. Uzyskał stopień generał-majora służby inżynieryjno-artyleryjskiej w Armii Czerwonej.
W 1940 uzyskał stopień naukowy doktora nauk technicznych. Od 1941 był członkiem partii
komunistycznej KPZR. Zmarł 16 stycznia 1949 w Moskwie.

DP jest bronią zaliczaną do klasy lekkich karabinów maszynowych (podobnie jak niemiecki
MG-34 czy też angielski Bren) strzelającą nabojami karabinowymi z łuskami z wystającą kryzą typu
7,62x54mmR (używaną również w karabinach powtarzalnych Mosin) wprowadzoną na uzbrojenie
Związku Radzieckiego w 1928 roku.

38
Nabój 7,62x54mmR
er
Nabój 7.62x54mmR1
th

Nabój ten powstał w 1891 roku jako konstrukcja przeznaczona pierwotnie do powtarzalnych
karabinów Mosin-Nagant. Był używany od końców ery carskiej poprzez okres Związku
Radzieckiego do chwili obecnej w karabinach maszynowych (lekkich i ciężkich) i karabinach
al

(Mosin, SWT-40 czy też Dragunow). Nabój ten pozostaje jednym z kilku nielicznych standardowych
nabojów z wystającą kryzą nadal używanych w wojskach oraz myślistwie.2
W

Postawowe wymiary naboju 7,62x54mmR

1
http://en.wikipedia.org/wiki/7.62x54mmR
2
Barnes, Frank (2006). Skinner, Stan. ed. Cartridges of the World. 11th Edition. Cartridges of the World. Gun Digest
Books. p. 295. ISBN 978-0-89689-297-2

-3-
 Oryginalnie nabój 7,62x54mmR posiadał 13,7 gramowy tępogłowicowy pocisk płaszczowy
(full metal jacket - FMJ). W wyniku doświadczeń wojny Rosyjsko-Japońskiej został on zastąpiony
w 1908 roku 9,7 gramowym ostrogłowicowym pociskiem FMJ, pozostającym standardowym aż do
dzisiaj. W celu poprawienia celności współczesny Dragunow SWD używa wariantu 7N1, w którym
ładunek prochowy jest w postaci nitek a nie kulek a pociskiem jest 9,7 gramowy zagłębiony z tyłu
pocisk FMJ. Nowym wariantem naboju jest 7N14. Pocisk jest także płaszczowy lecz z rdzeniem
ołowianym i jest nieco cięższy. Szybkość początkowa oby typów jest taka sama (830 m/s) lecz drugi
jest celniejszy. 3
Dane dotyczące 12,0 g pocisków FMJ Match wykazują, że dysponując energią wylotową
ponad 4050 J na dystansie 914 pocisk posiada jeszcze powyżej 1000 J i porusza się z szybkością
naddźwiękową.

38
er
th
al
W

HPBT - Hollow Point Boat Tail - pocisk pełnopłaszczowy z otworem otwartym i ścięciem dennym

FMJ - Full Metal Jacket – pocisk otoczony wykonaną najczęściej z ciągliwej stali platerowanej
miedzią wierzchnią część (płaszczem) okrywającą stalowy lub ołowiany rdzeń

SP - Soft Point – tzw. Półpłaszczowy. Zbudowany jest z cienkiego metalowego płaszcza oraz
rdzenia ołowianego. Rdzeń, w tego typu pocisku, w części przedniej jest nieosłonięty płaszczem. Po
trafieniu w cel „grzybkuje”.

3
Russia's new 7.62x54mmR Sniper Load by David M. Fortier at www.snipersparadise.com

-4-
 DP był tani i łatwy w produkcji – wczesne modele zawierały mniej niż 80 części i mogły być
wykonywane nawet przez niewykwalifikowanych robotników. Było to m.in. przyczyną różnic w
szczegółach pomiędzy egzemplarzami pochodzącymi od różnych wytwórców.

Szczególnie znanym producentem rkm DP były zakłady zbrojeniowe w Kowrowie, w których

od 1918 roku pracował Diegtiariew. Znakiem firmowym tych zakładów był wydłużony owal z
pionową strzałką w środku.

38
er
th
al
W

Broń ta była znana z odporności na zanieczyszczenia. W testach była zanurzana w piasku i

błocie a następnie bez problemów oddawała co najmniej 500 wystrzałów. Głównym niedostatkiem
DP był słaby dwójnóg nie wytrzymujący ostrego się z nim obchodzenia co powodowało jego
złamania. Również magazynek talerzowy na 47 lub 49 nabojów, zasilający broń z góry miał zbyt
małą pojemność wymaganą do utrzymywania ognia ciągłego przez dłuższy czas w porównaniu do
zasilania taśmowego. Dodatkowo, zmiana magazynka była dosyć czasochłonna a szczególnie jego
ładowanie. Relatywnie niska szybkostrzelność miała swoje pozytywy – ryzyko przegrzewania lufy
było niższe. Mimo wszystko DP miał opinię efektywnej lekkiej broni wsparcia i był na
regulaminowym wyposażeniu wielu armii do lat 1950-tych, kiedy to został zastąpiony przez bardziej
nowoczesny RPD na amunicję pośrednią.

-5-
DANE TECHNICZNE RKM DP 27/28

Masa całkowita (z dwójnogiem i tłumikiem 8.4 kg

płomieni)
Masa dwójnogu 0.7 kg
Masa tłumika płomieni 0.2 kg
Masa całkowita 7.5 kg
Masa lufy 2.0 kg
Masa załadowanego magazynka 2.8 kg
Masa pustego magazynka 1.6 kg
Długość całkowita (z kolbą i tłumikiem płomieni) 1266 mm
Długość tłumika płomieni 125 mm
Kaliber 7.62 mm
Długość lufy wraz z komorą nabojową
Długość częśći gwintowanej lufy
Liczba bruzd gwintu lufy
Długość linii celowania
38 605 mm
532 mm
4
er
a) najdłuższa (nastawa szczerbinki 1) 616 mm
b) najkrótsza (nastawa szczerbinki 5) 610 mm
Normalna wysokość muszki od osi lufy 50 mm (± 0.12)
th

Szybkość początkowa (nabój wz. 1908) 840 m/sek

al
W

-6-
 Konstrukcja DP
Rkm DP jest bronią samoczynną przeznaczoną wyłącznie do prowadzenia ognia

38
automatycznego – krótkimi i długimi seriami. Posiada nieruchomą, wymienną lufę oraz zamek
ryglowany w czasie wystrzału przez rozchylane na boki dwa rygle wchodzące w odpowiednie
wycięcia komory zamkowej. Sterowanie procesem ryglowania/odryglowania jak również podawania
nabojów i wyrzucania łuski odbywa się poprzez współpracujące z zespołem zamka suwadło. Jest ono
er
napędzane podczas ruchu do przodu przez umieszczoną na żerdzi suwadła rozprężającą się sprężynę
powrotną a w ruchu do tyłu przez energię pobieranych z wykonanego z boku lufy i przechodzących
przez odpowiedni zawór części gazów prochowych pochodzących ze spalania ładunku prochowego
th

naboju.
Karabin składa się z kilku głównych części: - kolby z komorą spustową (1), komory
zamkowej (2), suwadła wraz z zamkiem i sprężyną powrotną (3), osłony lufy (chłodnicy) wraz z rurą
al

gazową (4), lufy z zaworem/regulatorem gazowym i tłumikiem płomieni (5), dwójnoga (6) a także
magazynka.
W

(5)

(2) + (4)

(3)

(1)

(6)

-7-
 Schematy budowy wewnętrznej4,5,6

38
er
th
al
W

4
Бабак Ф. К. © Полигон 2005 http://slovari.yandex.ru/dict/guns/article/guns/guns-074.htm
5
Maksymowicz R. Ręczny karabin maszynowy DP, Typy Broni i Uzbrojenia 11, Wydawnictwo MON, 1971
6
Благонравов А.А. Материальная часть стрелкового оружия кн.2 Альбом вкладок (1946): http://www.box.net/weaponbooks/1/45519772/456717298

-8-
 a

38
b c

er
d

th
e al f
W
Schemat działania układu ryglowania i uderzeniowego
(a – części ruchome w przednim położeniu; b, c – zamek zaryglowany; d – części ruchome w tylnym położeniu; e, f – zamek otwarty).
1 – tłok gazowy na żerdzi, 2 – rama suwadła, 3 – sprężyna powrotna, 4 – zamek, 5 – rygle zamkowe, 6 – skośne wyfrezowanie w ramie suwadła, 7 – występy rygli
zamkowych, 8 – bijnik/iglica

-9-
 38
er
Przekrój przez środkową część broni, zamek w tylnym położeniu; modyfikacja rysunku5
th
al
W

- 10 -
Działanie części karabinu5
Rysunki przedstawione na poprzednich stronach mogą być pomocne w poznaniu zasad
działania rkm DP chociaż nie przestawiono na nich położenia wzajemnego poszczególnych części w
różnych stadiach cyklu (przed ładowaniem, podczas ładowania, podczas strzelania czy też przy
wyrzucaniu łuski wystrzelonego naboju). Poniżej przedstawiono ich współdziałanie w sposób
opisowy.

Położenie części przed ładowaniem

Przed ładowaniem suwadło z tłokiem gazowym z nim połączonym oraz zamkiem znajduje się w
położeniu przednim a sprężyna powrotna jest w stanie najmniejszego napięcia. Tłok gazowy swoją
cześcią przednią (gniazdem) jest nasunięty na regulator gazowy, zamek zamyka komorę nabojową a
jego rygle rozsunięte są na boki i zachodzą za opory ryglowe znajdujące się w bocznych ściankach

38
komory zamkowej. Iglica znajduje się w przednim położeniu, a jej grot wystaje z czółka trzonu
zamkowego.
Wyrzutnik znajduje się w górnym położeniu a jego sprężyna jest ściśnięta.
Dźwignia spustowa urządzenia spustowego podniesiona jest swoją sprężyną do góry a język
spustowy podany jest do przodu i opiera się o opuszczony do dołu bezpiecznik.
er
Właz nabojowy w komorze zamkowej zamknięty jest zasuwką.

Działanie części rkm DP podczas ładowania

th

W celu załadowania ręcznego karabinu maszynowego przesuwa się zasuwkę do przodu, odciąga
rączkę suwadła do tyłu aż do jego zaskoczenia za zaczep dźwigni spustowej i dołącza się magazynek.
al

Podczas odciągania suwadła do tyłu tłok gazowy ściska na swoim trzonie sprężynę powrotną, której
drugi koniec opiera się o łącznik. Suwadło w swoim ruchu do tyłu odprowadza także połączoną z
nim iglicę. Zgrubienie iglicy wychodząc z zamka zwalnia rygle zamkowe, które pod działaniem
W

skosów gniazda na suwadle zsuwają się, wychodząc z opór ryglowych komory zamkowej i zwalniają
zamek. Zamek pod działaniem przedniej ścianki gniazda na suwadle odchodzi do tyłu. Dźwignia
spustowa pod naciskiem cofającego się suwadła opuszcza się, a gdy tylko suwadło dojdzie w
położenie tylne, ponownie się podnosi pod działaniem swojej sprężyny i swoim zaczepem zaskakuje
za ząb zaczepowy na suwadle. Suwadło wraz ze współpracującymi z nim częściami ruchomymi
zatrzymuje się w tylnym położeniu.
Po dołączeniu naładowanego nabojami magazynka nabój znajdujący się w jego donośniku zostaje
umieszczony przed częścią podajnikową przedniej części trzonu zamka. Ręczny karabin maszynowy
zostaje załadowany i jest gotowy do prowadzenia ognia.

Działanie części rkm DP podczas strzelania

Aby rozpocząć ogień, obejmuje się prawą dłonią szyjkę kolby, palcem wskazującym przyciska
bezpiecznik powodując jego ruch do góry i naciska na język spustowy. W tej sytuacji bezpiecznik
zwalnia język spustowy, który obracając się na swojej osi, naciska swoim zębem na dźwignię
spustową powodując wyprowadzenie jej zaczepu z kontaktu z zębem zaczepowym suwadła. Suwadło
wraz z iglicą i zamkiem pod działaniem sprężyny powrotnej posuwa się do przedu. Zgrubienie iglicy
opierając się o występy rygli zamkowych, zmusza zamek do posuwania się do przodu wraz z
suwadłem.

- 11 -
Przy ruchu zamka do przodu jego podajnik wypycha nabój z donośnika magazynka i podaje go do
komory nabojowej lufy. W chwili zbliżania się zamka do tylnego ścięcia lufy podajnik i wyciąg
zamka wchodzą w odpowiednie wycięcia na tylnym ścięciu lufy, a wyciąg swoim pazurem zaskakuje
za kryzę łuski.
W czasie dalszego posuwania się suwadła do przodu iglica, wchodząc głębiej do przewodu w trzonie
zamkowym, swoimi zgrubieniami powodując rozsunięcie rygli zamkowych. Rygle swoimi końcami
opierają się o opory ryglowe komory zamkowej, prze co przewód lufy zostaje zamknięty
zaryglowanym zamkiem. Suwadło wraz z iglicą posuwając się dalej do przodu, wysuwa grot iglicy
przez otwór grota w czółku zamka, grot zbija spłonkę naboju i następuje strzał.
W momencie gdy pocisk minie otwór gazowy w lufie, część gazów prochowych uchodzi przez ten
otwór do przewodu w komorze gazowej, następnie przez przewód osiowy regulatora gazowego
uderza w tłok gazowy i powoduje jego cofnięcie, a wraz z nim trzonu tłoka gazowego i suwadła.
W początkowym ruchu suwadła do tyłu zamek pozostaje w miejscu do chwili opuszczenia przez
pocisk przewodu lufy, w dalszym ciągu zamykając przewód lufy nie dopuszczając do przedostania

38
się gazów prochowych do komory zamkowej. Iglica równocześnie z ruchem suwadła zaczyna ruch
do tyłu i gdy tylko jej zgrubienie wyjdzie z zamka, rygle zamkowe zyskają możliwość schodzenia
się. Przy dalszym ruchu suwadła rygle zamkowe pod działaniem skosów gniazda na suwadle schodzą
się, wychodzą z opór ryglowych komory zamkowej i zwalniają zamek, który wraz z suwadłem
er
odchodzi do tyłu.
Pazur wyciągu wraz z odejściem zamka do tyłu wyciąga łuskę z komory nabojowej. Łuska
natknąwszy się kryzą na wyrzutnik, opuszczony do dołu pod działaniem swojej sprężyny, zostaje
th

wyrzucona w dół przez otwór wyrzutnicy w suwadle.

Jeśli w międzyczasie nie został zwolniony spust to suwadło nie zatrzyma się w swoim tylnym
al

położeniu lecz po dojściu do niego zacznie znowu ruch do przedu rozpoczynając następny cykl
wprowadzania nowego naboju do komory nabojowej, strzału i odrzutu powodującego odryglowanie
broni i wyrzucenie kolejnej łuski.
W

Po zwolnieniu języka spustowego ząb zaczepowy cofającego się suwadła zaskakuje za zaczep
podnoszącej się dźwigni spustowej i suwadło zatrzymuje w tylnym położeniu. W tym momencie
następuje przerwanie strzelania ale karabin maszynowy pozostaje załadowany.

- 12 -
 Demontaż karabinu7 (niemal całkowity)

Przed demontażem karabinu należy odłączyć

magazynek i upewnić się, że suwadło znajduje
się w tylnym położeniu

Przy pomocy odpowiedniego klucza (wchodzi

w skład przybornika) przekręcić lufę o 90o w
lewo. Nastąpi rozłączenie rygli mocujących lufę

38
z komorą zamkową …
er
th
al

i lufę wraz z zaworem-regulatorem gazowym

W

oraz tłumikiem płomienia można wysunąć z

chłodnicy

Występy ryglowe
lufy (sektorowe)

7
MeXaHHuK http://talks.guns.ru/forummessage/85/203965-10.html
- 13 -
 Po odkręceniu tłumika ognia pierwszy etap
demontażu jest zakończony

38
er
th
al

Przesunąć śrubę łączącą komorą zamkową z

W

zespołem kolby i komory spustowej w dół

a następnie wysunąć ją do góry

- 14 -
 Odłączyć komorę spustową z kolbą od komory
zamkowej

38
er
th
al

W celu odłączenia suwadła wraz z zamkiem,

sprężyną powrotną i tłokiem gazowym zwolnić
suwadło a następnie przekręcić łącznik przy
W

pomocy śrubokręta zaczepionego za jego wąs do

rozłączenia z zespołem komora zamkowa-
chłodnica

- 15 -
 Umożliwi to wysunięcie zespołu suwadło-zamek-
iglica do tyłu z odpowiednich prowadnic
wyfrezowanych w bocznych ściankach komory

38
zamkowej
er
th
al
W

Rozłączone od suwadła – rygle, trzon zamkowy

oraz bijnik-iglica

- 16 -
 Trzon zamka z wyciągiem i ryglami (widok od
dołu) oraz bijnik-iglica

38
er
th
al

Demontaż tłoka gazowego i sprężyny powrotnej:

W

- odciągnąć sprężynę odsuwając jęj końcówkę od

tłoka gazowego
- odkręcić tłok
- zdjąć sprężynę i łącznik

Zawór gazowy/regulator zamocowany na lufie

- 17 -
 Demontaż regulatora gazowego

38
Wyjąć zawleczkę blokującą
er
th
al
W

a następnie zdemontować zawór regulatora

gazowego

Zawór-regulator gazowy

- 18 -
 Demontaż muszki

38
er
th
al
W

Zdemontowana muszka

Demontaż sprężyny wyrzutnika

Odkręcić podstawę celownika z komory

zamkowej
I przy pomocy śrubokręta wysunąć z gniazda
sprężynę (do przodu)

- 19 -
 Części celownika, w tym podstawa z zatrzaskiem

38
magazynka
er
th
al

Elementy ramienia celownika

- ramię właściwe z podziałką
W

- sprężyna ramienia
- oś ramienia
- suwak ramienia
- elementy zatrzaskowe suwaka

Podstawa celownika ze sprężyną ramienia

- 20 -
Magazynek

38
er
th
al
W

- 21 -
 38
er
th
al
W

Przy naprawie – zęby wymienne

- 22 -
 W
al

- 23 -
th
er
38
 W
al

- 24 -
th
er
38
 W
al

- 25 -
th
er
38
Dwójnóg

38
er
th
al
W

- 26 -
 W
al

- 27 -
th
er
38
 W
al

- 28 -
th
er
38
 W
al

- 29 -
th
er
38
Osłona lufy - chłodnica

38
er
th
al
W

- 30 -
 W
al

- 31 -
th
er
38
 38
er
th
al
W
3,0

- 32 -
 Rysunki modelarskie w oparciu o które można wykonać replikę w
stylu „deko” zamieszczone są w drugiej (oddzielnej) części niniejszego
opracowania.

Powstały one w oparciu o dane dostępne w Internecie, pomiary

własne oraz nieocenioną pomoc Szlachetnych Kolegów z forum

38
modelarskiego www.jedendojednego.fora.pl

Szczególnie Szlachetni Panowie Kroll, Kuba Buda, Soviet i Zborek_p

er
swoimi materiałami byli pomocni w ich przygotowaniu.
th
al

Walther38
W

- 33 -