Shape

Magazyn koncernu Sapa • Nr 2 2010

WYBÓR
PROJEKTANTÓW
DLACZEGO HISZPAŃSCY PROJEKTANCI
MEBLI WYBIERAJĄ ALUMINIUM
›
10›
WSCHODZĄCY RYNEK ENERGII
SŁONECZNEJ

› SAPA THERMAL MANAGEMENT

ZDOBYWA PRZYCZÓŁEK
W INDIACH
STRONA

› BOLZANO GOTOWE DO
WDROŻENIA INDYWIDUALNYCH
ROZWIĄZAŃ

› SAPA BUDUJE DOMY PO TRAGEDII

Koncern Sapa
kontynuuje
strategię ekspansji ´´ NUMERU 2
ZAWARTOSC

W
ciągu kilku ostatnich lat ogólna strategia koncernu Rezygnacja z drewna na rzecz aluminium to
Sapa opierała się na wyborze drogi „w kierunku jedna z cech wyraźnego trendu w hiszpańskim
rozwiązań”. W coraz większym stopniu zapewniamy przemyśle meblowym. Firmy Intra
naszym klientom wartość dodaną w zakresie innowacyjności, i Andreu World to producenci mebli,

10
projektowania, wytwarzania, wsparcia oraz obsługi. W okresie którzy wyznaczają kierunek. Kluczowymi
globalnego kryzysu w latach 2008/2009 wzmocniliśmy nasze zaletami są wykończenie, wszechstronność
zasoby w zakresie badań i rozwoju oraz sprzedaży, aby zapewnić, i niewielki wpływ na środowisko.
że nadal pozostajemy mocno skoncentrowani na rozwiązaniach.
Obecnie, kiedy na rynkach widoczne są oznaki poprawy, Indie to jedna z najszybciej rozwijających się
z zadowoleniem obserwujemy, że ta inwestycja przynosi efekty. gospodarek na świecie. Hemanth Prasad
Koncern Sapa zwiększa swój udział na rynkach w Europie reprezentujący Sapa Thermal Management
i Ameryce Północnej, a fakt, że coraz więcej klientów wybiera twierdzi, że firma Sapa cieszy się wyjątkową
nasze produkty, utwierdza nas w przekonaniu, że wybraliśmy popularnością na indyjskim rynku. - Mamy

14
właściwą drogę. Nasze wysiłki, aby dostarczać naszym klientom umiejętności i technologię, dzięki którym
innowacyjne rozwiązania, zostały docenione w maju, gdy firma droga od pomysłu do produktu końcowego
Sapa Heat Transfer otrzymała nagrodę od japońskiego koncernu odbywa się pod jednym dachem.
Denso Corporation za nasz wkład w globalny rozwój firmy
Denso oraz współpracę w wielu regionach. Zakład firmy Sapa w Trzciance jest pierwszą
Aby móc służyć naszym globalnym i międzynarodowym w branży fabryką, gdzie wykorzystywana jest

17
klientom jeszcze bardziej efektywnie, koncern Sapa planuje technologia impulsu elektromagnetycznego,
rozszerzać geograficzny zakres swojej działalności. W 2009 która umożliwia łączenie profili stalowych
roku przejęliśmy firmę Indalex, która jest obecnie w pełni i aluminiowych w zupełnie nowy sposób.
zintegrowana z firmą Sapa Profiles North America. Dzięki temu
przejęciu koncern Sapa uzyskał pozycję lidera w branży profili Podczas odnowy Słowackiego Uniwersytetu
wyciskanych w regionie. Technicznego w Bratysławie firma Sapa
Następnym etapem naszej strategii ekspansji jest rozszerzenie

22
została wybrana dostawcą. Decydującymi
działalności w Azji i na Bliskim Wschodzie. We wrześniu czynnikami okazały się rozwiązania
sfinalizowaliśmy nabycie większości udziałów w wietnamskiej techniczne, cena i możliwości firmy.
firmie Vijalco zajmującej się produkcją profili wyciskanych. Innym
ważnym krokiem jest porozumienie o współpracy w sprawie Na stadionie Lansdowne Road w Dublinie
utworzenia spółki joint venture z firmą Chinalco, największym mecze piłki nożnej i rugby rozgrywane są od
producentem aluminium w Chinach, w celu zogranizowania roku 1872. W tym roku otwarto całkowicie
produkcji obsługującej szybko rozwijający się chiński rynek przebudowany stadion Aviva Stadium.

24
materiałów walcowanych. Otwieramy także zakład produkcyjny Firma Sapa Profiles z Belgii dostarczyła
w Indiach, na bardzo interesującym rynku, gdzie firma Sapa profile aluminiowe zastosowane na
Building Systems stworzyła silną strukturę sprzedaży. zewnątrz.
Rozszerzamy nasze działania rozpoczęte
w Chinach, a we wrześniu w Szanghaju
miało miejsce oficjalne otwarcie nowej Sapa jest międzynarodowym Redaktor naczelny:
Shape
Magazyn koncernu Sapa • # 2 2010

walcowni zimnej i gorącej firmy Sapa koncernem przemysłowym Eva Ekselius

zajmującym się projektowaniem, Redaktor: Carl Hjelm
Heat Transfer Shanghai. produkcją i sprzedażą uszlachet- Projekt graficzny: Markus Koba
Te nowe przełomowe wydarzenia to nionych profili aluminiowych, Produkcja: OTW Communication
dopiero początek ekspansji koncernu systemów i części opartych na Druk: Strokirk-Landströms,
profilach oraz aluminiowych Lidköping
Sapa, nasza podróż „w kierunku taśm do wymienników ciepła. W przypadku zmiany adresu:
rozwiązań” trwa nadal! WYBÓR
PROJEKTANTÓW
Koncern Sapa zatrudnia około Klienci proszeni są o powiado-
DLACZEGO HISZPAŃSCY PROJEKTANCI
MEBLI WYBIERAJĄ ALUMINIUM
13 000 pracowników na terenie mienie odpowiedniej osoby kon-
›
10› całej Europy, Ameryki Północnej taktowej w Sapa, a pracownicy
WSCHODZĄCY RYNEK ENERGII
SŁONECZNEJ

› SAPA THERMAL MANAGEMENT

ZDOBYWA PRZYCZÓŁEK

›
W INDIACH

BOLZANO GOTOWE DO
WDROŻENIA INDYWIDUALNYCH
STRONA
i Środkowej oraz w Chinach, swojego działu płac; pozostałe
a jego obrót wynosi około 25,1
ROZWIĄZAŃ

› SAPA BUDUJE DOMY PO TRAGEDII

osoby prosimy o kontakt z dzia-
miliarda koron szwedzkich. łem komunikacji pod numerem
Shape jest magazynem dla klien- +46 (0) 8 459 59 00.
tów koncernu Sapa, wydawanym
w czternastu językach dwa razy
do roku. Magazyn Shape jest
również dostępny pod adresem
Tim Stubbs, www.sapagroup.com Kształtujemy przyszłość
Prezes i Dyrektor Generalny koncernu

2 SHAPE • # 2 2010

EKOLOGICZNE
POCIĄGI
dla metra w Oslo
Gdy metro w Oslo złożyło zamówienie na dziesięć
pociągów, oznaczało to nie tylko przedłużenie najdłuższego
kontraktu firmy Sapa. Oznaczało to również konieczność
zaprojektowania nowych, ekologicznych pociągów
ze współczynnikiem odzysku na poziomie 94,7%.
FIRMA SAPA NIEDAWNO przedłużyła kontrakt z firmą
Siemens, która produkuje pociągi dla metra
w Oslo. Kontrakt z firmą Siemens to jedna
z najdłużej obowiązujących umów, została
podpisana jeszcze w roku 2003. Pierwsze zamó-
wienie objęło 33 pociągi. Drugie, na 30 pocią-
gów, zostało złożone w roku 2006, a trzecie, na
kolejne 20 pociągów w roku 2009. Najnowsze
zamówienie to 10 pociągów po 3 wagony, które
mają zostać dostarczone pod koniec roku 2011.
Firma Sapa dostarcza profile do paneli bocz-
nych, dachów i zakończeń, które używane są do
konstrukcji aluminiowych karoserii wagonów.
Każdy pociąg składa się z trzech wagonów
i może przewozić 678 pasażerów: są 124 miejsca
siedzące i 554 miejsca stojące. Prace projektowe
koordynowane były przez firmę Porsche Design
Studio w Austrii.
Projekt wagonów powstał na podstawie
projektu o nazwie Rubin Nürnberg, który
wdrożono w roku 2001. Był to pierwszy pociąg
automatyczny wyprodukowany przez firmę
Siemens.
Przed rozpoczęciem produkcji na pełną skalę
w Norwegii przeprowadzono program pilo-
tażowy obejmujący gruntowne próby, który
dowiódł, że pociągi poradzą sobie w trudnych,
zimowych warunkach. Po zakończeniu prób
rozpoczęto realizację zamówienia, dostarczając
dwa pociągi miesięcznie.
SZCZYT TECHNIKI
NOWE WAGONY METRA w Oslo wyprodukowano
z dużych, wyciskanych profili aluminiowych, a ich
wnętrza wykonano przy użyciu tworzywa sztucz-
nego wzmocnionego włóknem szklanym (frp),
szkła, stali nierdzewnej, plastiku, części elektro-
nicznych i aluminium.
Wszystkie materiały wybrano z myślą o uzyska-
niu jak najmniejszego wpływu na środowisko
i jak największych możliwości recyklingu. Zgodnie
z programem mającym na celu umożliwienie
recyklingu i utylizacji odpadów w przyszłości,
pociągi metra uzyskały współczynnik odzysku na
poziomie 94,7% . Mieści się w nim 84,7% odzy-
skanych materiałów i 10% odzyskanego ciepła.
 TEKST Henrik Emilson
# 2 2010 SHAPE • 3
 ’
OD sRODKA: ENERGIA SlONECZNA
−

Rynek energii słonecznej rozwija się prężnie w wielu

częściach świata. W miarę dojrzewania rynku w rozwiązaniach
wykorzystujących energię słoneczną stosuje się coraz więcej
aluminium. Dla firmy Sapa trend ten oznacza cenne możliwości
dostarczania profili, które można wykorzystać jako obramowania
i w systemach montażowych.

Rosnący rynek
źródła energii przyszłości
N
iemcy to największy rynek energii sło-
necznej, który obejmuje prawie połowę
wszystkich instalacji paneli słonecznych.
Popularność tego ekologicznego źródła energii
rośnie jednak również we Francji, Włoszech,
Czechach, Stanach Zjednoczonych i niektórych
krajach Azji – włącznie z Chinami i Indiami.
„Ponieważ korzystanie z technologii nie jest
jeszcze opłacalne, wzrost rynków krajowych
należy stymulować dopłatami. Rynek niemiec-
ki rośnie stale od około dziesięciu lat właśnie
dzięki wprowadzeniu dopłat” – twierdzi David
Gerson, specjalista ds. marketingu i rozwoju
w obszarze rynku energii słonecznej w firmie
Sapa Profiles.
Istnieją trzy główne technologie lub zestawy
technologii, które znajdują zastosowanie
w wykorzystywaniu energii słonecznej:
E Ogniwa fotowoltaiczne (panele słoneczne),
które bezpośrednio przetwarzają światło słonecz-
ne na prąd.
E Kolektory termiczne, które podgrzewają
wodę, dzięki czemu mogą być używane do
zapewnienia gorącej wody w domach.
E Skoncentrowana energia słoneczna (csp),
która polega na przetwarzaniu energii słonecznej
na prąd za pomocą dużych zestawów luster,
które ogniskują światło słoneczne na niewiel-
kiej powierzchni. Skupiona energia słoneczna
używana jest zazwyczaj do podnoszenia tempe-
ratury czynników pośredniczących, takich jak
roztwór soli, które z kolei podgrzewają wodę
w celu produkowania pary. Para napędza tur-
binę i generator. Technologia csp znajduje naj-
szersze zastosowanie w klimatach pustynnych,
ponieważ wymaga stałej pogody i wielu godzin
nasłonecznienia.
PRZEMIENNIKI STANOWIĄ dla firmy Sapa coraz
istotniejszą część rynku energii słonecznej.
Przemiennik przetwarza stały prąd elektryczny
wytwarzany przez panele słoneczne na prąd
zmienny o wymaganym napięciu. Energia elek-
tryczna może być później wprowadzona do sieci
lub wykorzystywana bezpośrednio w budynku.
Części elektroniczne wewnątrz przemiennika
chłodzone są pasywnie, często z wykorzysta-
niem aluminiowego wymiennika ciepła.
Firma Power­One z Valdarno należy do naj-
większych producentów przemienników we
Włoszech. Nawiązała ona kontakt z firmą Sapa
we Włoszech kilka lat temu poszukując nowego
dostawcy profili aluminiowych do wymienni-
ków ciepła.
Wcześniej firma Power­One współpracowała
z wieloma dostawcami w zależności od przezna-
czenia profili. Władze firmy postanowiły jednak
znaleźć dostawcę, w którego ofercie znajdowały-
by się wszystkie potrzebne typy profili.
W wyniku uzgodnień firma Sapa produkuje
profile we Włoszech, a następnie są one wykań-
czane przez podwykonawcę, którego fabryka
znajduje się blisko siedziby firmy Power-One.
„To zapewnia elastyczność i umożliwia szyb-
kie dostarczanie gotowych profili o różnych
rozmiarach do sklepów firmy Power-One. Dla
firmy Power-One jest to rozwiązanie opłacalne
i dopasowane do jej potrzeb, Ta współpraca
stanowi dobry przykład relacji, które firma Sapa
chce budować” – twierdzi David Gerson.
Współpraca z firmą Power­One na małą skalę
rozpoczęła się w roku 2008. Od tego czasu,

4 SHAPE • # 2 2010

wraz ze wzrostem popytu na produkty firmy
Power-One, wzrosło jej zaufanie do firmy Sapa.
W tym roku firma Sapa dostarczy kilkaset ton
profili do wymienników ciepła.
„Wiele nauczyliśmy się dzięki współpracy.
Oczywiście, efektywne partnerstwo jest dla
innych firm pozytywnym sygnałem dotyczą-
cym naszych możliwości” – przewiduje David
Gerson.
CHRISTMAS VALLEY W stanie Oregon to kolej-
ny przykład, który pokazuje, jak firma Sapa
uzyskuje pozycję dostawcy na rynku energii
słonecznej. Znajduje się tam największa
instalacja słoneczna w całym stanie Oregon.
Producentem zamontowanych na powierzchni
„Specjaliści z ziemi i na dachach budynku instalacji słonecz-
nych jest firma Sun Storage.
W wyniku współpracy z firmą Sapa firma
firmy Sapa szybko Sun Storage zastąpiła stalowe części instalacji
częściami aluminiowymi. Nowy materiał gwa-
przekazują nam rantuje wyższy poziom wytrzymałości, natural-
ną ochronę przed korozją, nie wymaga malo-
cenne uwagi
wania i dzięki niewielkiej wadze jest łatwiejszy i
tańszy w montażu.
Aluminium jest także łatwiejsze w kształto-
i kosztorysy waniu niż stal.
„Zaprojektowaliśmy profile tak, by były
dotyczące nowych
prototypów”.
Firma Power-One to wiodący producent
przemienników, które używane są do
przechwytywania energii słonecznej. Firma
Sapa dostarcza profile do wymienników
ciepła stosowanych w przemiennikach.
W Christmas Valley znajdują się największe
instalacje solarne w stanie Oregon. Do
budowy paneli słonecznych firma Sun Storage
wykorzystuje teraz profile aluminiowe firmy Sapa
zamiast profili stalowych.
łatwe w obróbce i kształtowaniu, a jednocześnie
pozwalały obniżyć koszty materiałów” – wyja-
śnia Ray Goody, Kierownik Produktu w firmie
Sapa Extrusions w stanie Oregon.
Jak dotąd firma Sapa dostarczyła około 46 ton
profili aluminiowych. Zgodnie z obecnymi pla-
nami instalacje solarne w Christmas Valley będą
jeszcze od dwóch do pięciu razy rozbudowywane.
Porozumienie to jest cenne dla firmy Sapa
w kontekście sytuacji na rynku amerykańskim.
„Udział energii słonecznej będzie rósł wraz ze
spadkiem kosztów. Wierzymy, że montaż paneli
fotowoltaicznych na budynkach ma przed sobą
świetlaną przyszłość. Kreatywne wykorzystanie
aluminium odegra istotną rolę w zmniejszaniu
kosztów i przyczyni się do nadania budynkom
architektonicznego uroku” – mówi Jonathan
Monschke, właściciel firmy Sun Storage.
Poszukując dostawcy, Jonathan uznał, że
firma Sapa rozumiała aspekty techniczne lepiej
niż konkurencja.
„Serwis jest bardzo ważny ponieważ produ-
kujemy wiele prototypów. Specjaliści z firmy
Sapa szybko przekazują nam cenne uwagi
i kosztorysy dotyczące nowych prototypów.
Ich produkty są też atrakcyjne cenowo”– dodaje
Jonathan Monschke.
TEKST thomas ÖSTBERG
# 2 2010 SHAPE • 5
W SKRÓCIE

Genialny
pomysł
> Steffen W. Loth, założyciel firmy Empreson – niemieckiego producenta z
branży architektury tekstylnej – nie pozwoli zmarnować dobrego pomy-
słu. Pomysł na jego najnowszy produkt – pionowy stojak na baner reklamowy
Vertikise® – narodził się w słoneczny, ale wietrzny dzień, kiedy jego dziewczy-
na zażartowała, że powinien zaprojektować ruchomą osłonę od wiatru. Tak
powstał zgłoszony do opatentowania stojak Vertikise® – modułowa konstruk-
cja z aluminiową podstawą umożliwiająca pomieszczenie do 11 metrów kwa-

Maszty olimpijskie
dratowych zwijanego baneru tekstylnego, która może służyć jako:
E wszechstronny skalowalny system ekspozycyjny,
E ogranicznik kolejki z dużą powierzchnią reklamową,
E osłona przed wiatrem dla restauracji i organizatorów imprez,
E a przede wszystkim — zupełnie nowe miejskie narzędzie reklamowe.
w centrum uwagi
Empreson wyznacza najwyższe standardy w zakresie jakości, funkcjonal-
ności i wyglądu tego nowego produktu. Wybór padł na aluminium nie tylko
ze względu na jego niewielką wagę i odporność na korozję, ale także dzięki
doskonałemu wykończeniu powierzchni i możliwości elastycznego projekto-
wania. Podczas całego procesu opracowywania produktu znacznym wkładem
> Podczas ceremonii otwarcia ostatnich zimowych igrzysk olimpijskich
na stadionie BC Place Stadium w Vancouver nie dało się nie zauważyć
dwóch flag olimpijskich powiewających nad stadionem. Flaga z pięcioma
merytorycznym wykazała się firma Sapa. kołami powiewała dumnie i radośnie nawet podczas bezwietrznej pogody.
W górnej części 15-metrowych masztów dostarczonych przez firmę Sapa
znajdowało się kilka otworów wylotowych, a same maszty zostały zamon-

Czy wiesz, że około 8% skorupy towane na wentylatorze, dzięki czemu flaga olimpijska mogła nieustannie
powiewać z gracją. Dwa maszty olimpijskie zostały specjalnie wyproduko-
wane w holenderskim zakładzie Sapa Pole Products dla angielskiej firmy

Ziemi składa się z aluminium Harrison Flagpoles.

w postaci różnych minerałów?

Innowacje dla klientów
> Słuchanie klientów i wypatrywanie wczesnych oznak zmian popytu często prowadzi
do sukcesu. SweTherm, szwedzka firma produkująca węzły cieplne stanowi dobry
przykład.
Produkowane przez nią obudowy węzłów cieplnych z przesuwanymi drzwiami, których
nowatorski projekt wykorzystuje aluminium, są zarówno praktyczne, jak i estetyczne, dzięki
czemu zdobywają serca właścicieli domów. Firma Sapa wspomagała rozwój produktu od
Firma Sapa
samego początku.
wspomagała
„Właściciele domów inwestują dużo pieniędzy w atrakcyjne, zaawansowane wyposa- rozwój szafki
żenie pomieszczeń gospodarczych i nie chcą psuć dobrego wrażenia węzłem cieplnym węzła cieplnego
w stylu lat 50” – mówi Hans Sträng, Dyrektor Generalny firmy SweTherm, pomysłodawca z przesuwanymi
nowego produktu. Za sprawą nowych szafek z przesuwanymi drzwiami firmy SweTherm drzwiami firmy
blaszane drzwiczki i panele to już przeszłość. Szafki te mogą być używane nawet z węzłami SweTherm od
cieplnymi wyprodukowanymi przez konkurencyjne firmy. samego początku.

6 SHAPE • # 2 2010
 TECHNOLOGIA DZIs’

Według nowego raportu aluminium to najskuteczniejszy metal,

jeśli chodzi o redukcję wpływu samochodów na środowisko.
W porównaniu na przykład ze stalą, zastosowanie aluminium może
przyczynić się do zredukowania emisji gazów cieplarnianych o 20%.

Aluminium
to czystsze samochody
W
raz ze wzrostem świa-
domości ekologicznej
zmieniają się nie tylko
paliwa, którymi napędzane są nasze
samochody. Dziś producenci anali-
zują również materiały używane do
produkcji samochodów.
Części stalowe, magnezowe i alu-
miniowe porównano w najnowszym
raporcie z badań prowadzonych
przez Stany Zjednoczone, Kanadę
i Chiny w ramach wspólnego projek-
tu Magnesium Front End Research
and Development Project (mferd).
Wyniki pokazują, że w porównaniu
ze stalą aluminium zapewnia 20%
oszczędności energii w ciągu całego
łańcucha cyklu życiowego, od pro-
która pozwala ograniczyć zużycie
paliwa i emisję bardziej niż inne
metale. Aluminium umożliwia
również pełny recykling” – twierdzi
Zoltán Précsényi z Europejskiego
Stowarzyszenia Wytwórców
Aluminium.
RAPORT DOWODZI RÓWNIEŻ, że użycie alu-
minium do produkcji samochodów
nie tylko ogranicza ich wpływ na
środowisko. Czyni je także bezpiecz-
niejszymi i wygodniejszymi.
„To, że lżejsze samochody są mniej
bezpieczne, to często spotykane
błędne mniemanie. Kolejnym jest
twierdzenie, że samochody o niższej
emisji muszą być mniejsze, a zatem
mniej wygodne. Jeśli chodzi o bezpie-
dowych, zwłaszcza przy zderzeniach
czołowych” – mówi Zoltán Précsényi.
STOSUNEK WYTRZYMAŁOŚCI DO MASY
sprawia, że nie są konieczne zmiany
w projektach samochodów. Mogą
one być lżejsze, choć nie muszą być
mniejsze.
Zdaniem Zoltána Précsényi wyni-
ki projektu mferd – które dowodzą
ekologicznej przewagi magnezu
i aluminium nad stalą – pozwalają
przypuszczać, że wkrótce zobaczymy
więcej samochodów, w których stal
zastąpiona zostanie metalami alterna-
tywnymi.
„Z punktu widzenia producentów
aluminium jest wciąż droższe niż
stal, a obecna sytuacja ekonomiczna
nie pozwala klientom na poniesienie
wyższych kosztów, co oznacza, że
aluminium będzie używane głównie
w segmencie produktów najwyższej
jakości. Niemniej jednak europejskie
wymogi dotyczące redukcji emisji
gazów cieplarnianych mogą wpłynąć
na producentów samochodów
i zachęcić ich do stosowania lekkich
materiałów, ponieważ jest to najsku-
teczniejsza metoda obniżania pozio-
mu emisji dwutlenku węgla. Każdy
kilogram aluminium obniża emisję
dwutlenku węgla o 20 kg w ciągu
cyklu życiowego samochodu” –
dodaje Zoltán Précsényi.
TEksT Henrik emilson

dukcji aż po recykling. Co więcej, czeństwo, aluminium świetnie absor-

„Każdy kilogram aluminium obniża

użycie aluminium umożliwia ogra-
niczenie emisji gazów cieplarnianych
o 20%.
„Najważniejszym powodem
jest niewielka masa aluminium,
buje energię, więc jest idealne do
budowy lżejszych i bezpieczniejszych
systemów zabezpieczeń, które zna-
cząco ograniczają ilość rannych i ofiar
śmiertelnych wypadków samocho- emisję dwutlenku węgla o 20 kg w
ciągu cyklu życiowego samochodu”.

# 2 2010 SHAPE • 7
 ´ ·
OD sRODKA: ZRÓWNOWAzONY ROZWÓJ

ELEMENTY
ZRÓWNOWAŻONEGO
ROZWOJU
Prowadzenie działalności gospodarczej w sposób społecznie
odpowiedzialny oraz zapewnienie firmie zrównoważonego
rozwoju staje się coraz bardziej istotne dla postępowych
firm, pośród których Sapa nie jest wyjątkiem.

F
irma Sapa Heat Transfer opracowała
politykę csr (ang. Corporate Social
Responsibility, Korporacyjna
Odpowiedzialność Społeczna), która
obejmuje takie zagadnienia, jak środo-
wisko naturalne, społeczność oraz ekonomię,
uwzględniając klientów, pracowników i dostaw-
ców. Wdrażanie wspomnianej polityki jest już na
etapie zaawansowanym.
„Chcemy, aby z naszej firmy każdy mógł być
dumny. Chcemy, aby prowadzona przez nas dzia-
łalność rozwijała się we właściwym kierunku,
z zachowaniem zrównoważonego podejścia
w każdym z obszarów, jakimi się zajmuje-
my”, mówi Malin Spångberg, Kierownik ds.
Środowiska w firmie Sapa Heat Transfer. „Nasi
klienci powinni mieć poczucie, że jesteśmy
firmą, z którą warto współpracować. Powinni też
wiedzieć, że możemy również im pomóc w utrzy-
maniu ich własnych celów w zakresie zrówno-
ważonego rozwoju. Naszą ambicją jest wspólne
odnoszenie sukcesów”.
Polityka csr firmy Sapa Heat Transfer opiera
się na jej najważniejszych wartościach, do któ-
rych należy spełnianie wymagań udziałowców,
ograniczanie do minimum wpływu na środowi-
sko naturalne i wspomaganie zrównoważonego
rozwoju społecznego.
Celem polityki csr jest dostarczanie klientom
produktów i usług bardziej przyjaznych środowi-
sku. Polityka ta dotyczy też pracy nad zrównowa-
żonym rozwojem produktów i ich cyklem życia
(np. sposobem obchodzenia się z wymiennikami
ciepła w samochodach, gdy ich przydatność
dobiegnie końca). Spångberg wskazuje, że firma
Sapa Heat Transfer inicjuje te starania w chwili
obecnej, jeszcze przed wejściem w życie ściślej-
szych przepisów i wymogów. „Wraz z wejściem
w życie nowych przepisów dotyczących samo-
chodów wymagania zaostrzą się. Chcemy być
na to przygotowani. Zależy nam też na tym, aby
móc pomagać naszym klientom w tym zakresie.
Planujemy zorganizowanie dla naszych klien-
tów warsztatów w tym roku. Liczymy na więcej
kontaktów z klientami naszych klientów w celu
omówienia sposobów zapewnienia pomocy
w zakresie rozwiązań zapewniających zrównowa-
żenie w ciągu całego łańcucha cyklu życiowego”.
KOLEJNYM PRIORYTETEM jest ocena wpływu dostaw-
ców na środowisko i społeczeństwo oraz zachęce-
nie ich do wdrażania odpowiedzialnych praktyk.
Wszyscy istniejący dostawcy surowców posiadają
certyfikaty iso 14001 oraz działają zgodnie
z przepisami Unii Europejskiej w zakresie chemi-
kaliów i ich bezpiecznego stosowania. Dostawcy
aluminium pochodzącego z odzysku są proszeni
o dostawy pozbawione materiałów radioaktyw-
nych lub ropy.
Firma Sapa Heat Transfer posiada certyfikat iso
14001 od roku 2000. Trwają starania o poprawę
wydajności w obszarze wykorzystania zasobów,
w tym energii, wody, opakowań i innych
surowców. W ostatnim czasie wdrożono System
Zarządzania Energią, co ma na celu bardziej usys-
tematyzowane podejście do oszczędzania energii.
Firma uczestniczy również w rządowym progra-
mie wydajnego korzystania z energii.
„Zwiększająca się świadomość pracowników
w odniesieniu do zrównoważonego rozwoju rów-
nież ma swoje znaczenie”, dodaje Spångberg.
„Liczy się indywidualny wkład każdego pracow-
nika, nawet takie drobne czynności, jak wyłącza-
nie komputerów i maszyn, które aktualnie nie są
używane. Pracujemy nad podwyższeniem jakości,
minimalizacją ilości odpadów i zmianą nawyków
w obszarze wykorzystywania energii”.
Dbałość o zrównoważenie dotyczy również
zapewnienia pracownikom bezpiecznego i kom-
fortowego środowiska pracy, dlatego firma Sapa
wdrożyła przepisy bhp w przypadku wszystkich
operacji. Celem jest stworzenie ulepszonego śro-
dowiska pracy, między innymi poprzez zapew-
nienie elastycznych godzin i miejsc pracy, jak
również dbałość o samorozwój pracowników.
Sapa Heat Transfer wspiera społeczności lokalne
poprzez działania na rzecz organizacji i stowarzy-
szeń charytatywnych. „Wspieramy wysiłki, które
mają na celu propagowanie wśród dzieci wiedzy
na temat zasad ruchu ulicznego i współpracuje-
my z organizacją pomagającą osobom karanym,

„Chcemy, aby prowadzona pomagając im w rozpoczęciu nowego życia”,

mówi Spångberg, przytaczając kilka aktualnych

przez nas działalność rozwijała przykładów działań zgodnych z polityką csr.

Zapytana o to, gdzie widzi firmę za 10 lat,
odpowiada: „Chcemy tak prowadzić działalność
się we właściwym kierunku, z gospodarczą, która nie ograniczy przyszłym
pokoleniom możliwości spełniania własnych

zachowaniem zrównoważonego potrzeb. Żywimy przekonanie, że jeżeli będziemy

dziś podejmować dobre decyzje, zarówno w spra-

podejścia w każdym z obszarów,

wach mniej, jak i bardziej ważnych, to za 10 lat
będziemy nadal istnieć i prowadzić działalność,
którą będzie cechować zrównoważony rozwój”.
jakimi się zajmujemy”. Tekst cari simmons

MALIN SPÅNGBERG, KIEROWNIK DS. ŚRODOWISKA, SAPA HEAT TRANSFER.

8 SHAPE • # 2 2010
Więcej informacji na temat działań firmy Sapa Heat Transfer, zgodnych z polityką CSR, można znaleźć w Raporcie na temat zrównoważonego rozwoju.
# 2 2010 SHAPE • 9
MOŻLIWOŚĆ
KSZTAŁTOWANIA
E
stetyka, oryginalność, stylistyka
i jakość to czynniki, które decydują
o wyborze materiałów przez projek-

I FUNKCJONALNOŚĆ
tantów oraz producentów mebli.
Aluminium dysponuje także szeregiem
praktycznych zalet, takich jak odporność,
wytrzymałość, niewielka waga, minimalne

W CENTRUM wymagania konserwacyjne i łatwość kształto-

wania.
„Użycie wyciskanego aluminium do pro-

UWAGI
Aluminium wciąż znajduje nowe zastosowania.
W hiszpańskim przemyśle meblowym można zaobserwować
wyraźny trend — projektanci odkrywają zalety metalu i zastępują
nim drewno. Firma Sapa jest zadowolona z tej tendencji i wierzy,
że przemysł ma wielki potencjał.
dukcji mebli, gdzie tak wiele zależy od pro-
jektu, okazało się właściwym rozwiązaniem”
– twierdzi Raquel Fernandez, Specjalistka ds.
Marketingu w firmie Sapa Profiles w Hiszpanii.
Jej zdaniem dzisiejszy rynek mebli wymaga
nie tylko wysokiej jakości wykonania, ale też
dobrego projektu. Meble muszą być nowator-
skie i powinny charakteryzować się cechami
artystycznymi.
Oprócz tego klienci i władze coraz częściej
chcą, by meble można było poddać recyklingo-
wi, a ich produkcja miała tak mały wpływ na
środowisko, jak to możliwe. Wszystkie te czyn-
niki działają na korzyść aluminium.
Niewielka waga i wysoka wytrzymałość spra-
wiają, że aluminium to doskonały materiał do

10 SHAPE • # 2 2010

produkcji krzeseł, sof, stołów i łóżek. Wśród
szwedzkich firm warto wymienić Hästens,
firmę produkującą łóżka, która dzięki pomocy
firmy Sapa zastąpiła części stalowe i drewniane
aluminiowymi.
CORAZ WIĘCEJ hiszpańskich producentów mebli
odkrywa zalety aluminium.
„W tym obszarze możemy uzupełnić wiedzę
klientów o wszystko, co wiemy o aluminium.
W przyszłości chcielibyśmy znajdować się na
początku łańcucha wartości i oferować pomoc
w projektowaniu, obróbce i wykańczaniu profili
firmom z całego świata. Pozwoli to klientom
skoncentrować się na sednie ich działalności,
czyli projektowaniu mebli”– dodaje Raquel
Fernandez.
Jeśli mebel został uważnie zaprojektowany
Design
„Jego niewielka waga i wysoka
wytrzymałość sprawiają, że jest
ono doskonałym materiałem do
produkcji krzeseł, sof, stołów
i łóżek”.
z myślą o zastosowaniu aluminium
zamiast drewna, koszty produkcji mogą
spaść nawet o 50%. Ostatecznie umożli-
wi to osiągnięcie większych zysków i/lub
zapewni większej ilości klientów dostęp do
dobrze zaprojektowanych mebli.
Zalety ekonomiczne i ekologiczne, a także
możliwość uzyskiwania różnych wykończeń
powierzchni i łączenia aluminium z innymi
materiałami sprawiają, że firma Sapa dostrzega
›
wspaniałe perspektywy dla przemysłu meblo-
wego
„Wiemy, że praktyczność jest coraz ważniej-
sza. Dziś dla ludzi ważny jest także styl i zdobie-
nia. Aluminium pozwala tworzyć zaawansowa-
ne, futurystyczne projekty, które wyjdą naprze-
ciw tym wymogom” – mówi Raquel Fernandez.
Tekst Thomas ÖSTBERG
# 2 2010 SHAPE • 11
design

Classic to jedna

„Aluminium zdobywa z wielu kolekcji mebli

w katalogu firmy Intra,
które stworzono

wciąż nowe obszary” w oparciu o aluminiowe

elementy.

W Hiszpanii aluminium uważane było za zimny materiał, który „Większa wiedza i uproszczone procesy pro-
z uwagi na swoją odporność na trudne warunki atmosferyczne dukcyjne pozwolą nam, producentom zapropo-
nować naszym klientom jeszcze lepiej zaprojek-
i korozję najlepiej sprawdza się na zewnątrz. Jednak w przemyśle towane produkty w niższej cenie” – twierdzi.
meblowym coraz powszechniejsze jest inne podejście. Oczywiście droga do wiedzy będzie krótsza
i szybsza dzięki pomocy partnera, który jest
INTRA JEST JEDNĄ z wielu hiszpańskich firm produ- produktów i dowolne ich wykańczanie. Dzięki doskonale zaznajomiony z aluminium.
kujących meble, które stosują aluminium w wielu zastosowaniu aluminium nasze produkty znalazły „Aby osiągnąć nasze cele na rynku, potrze-
swoich produktach. We współpracy z firmą Sapa się w sektorze produktów najwyższej jakości” – bujemy dostawców, którzy mogą zagwaran-
zaprojektowała ona nogi stołowe, listwy boczne mówi Francisco Marco, Właściciel i Kierownik tować jakość i niezawodność. Jako dostawca,
i ramy z aluminium. Produktu firmy Intra. firma Sapa wnosi znaczący wkład na każdym
„Aluminium zdobywa ciągle nowe obszary Francisco wierzy, że pogłębianie wiedzy etapie procesu produkcyjnego, który zaczyna
hiszpańskiego rynku. Wszechstronność tego i doświadczenia w stosowaniu aluminium przy- się od projektowania naszych profili” – dodaje
materiału umożliwiła nam tworzenie nowych niesie dalsze sukcesy w przyszłości. Francisco Marco.

12 SHAPE • # 2 2010
 „Środowisko
Seria stołów Dual
firmy Andreu World
zdobyła szeroki,
międzynarodowy
rozgłos dzięki
różnorodności
ma kluczowe
dostępnych
rozmiarów znaczenie”
i wysokości.
Według przedstawicieli firmy
Andreu World, o atrakcyjności alu-
minium stanowi dowolność pro-
jektowania i wykańczania, na
którą pozwala. Niemniej jednak
w wyborze materiału kluczową
rolę odgrywa troska o środowisko.
WYTRZYMAŁOŚĆ I LEKKOŚĆ aluminium również czyni
je idealnym materiałem przy produkcji drewnia-
nych mebli. Przykładem sukcesu jest seria stołów
Dual. Stoły te mają okrągłe lub kwadratowe blaty
i są dostępne w różnych rozmiarach oraz wyso-
kościach. Wykonana z owalnego aluminiowego
profilu środkowa noga harmonijnie łączy się
z odlewaną, aluminiową podstawą.
„Dzięki szerokiej palecie wykończeń, wysokości
i średnic, seria Dual zdobyła szeroką akceptację
i międzynarodowe uznanie. W rzeczywistości
stoły te są tak wszechstronne, że można je używać
zarówno w domu, jak i w miejscu publicznym” –
twierdzi Cristina Salavert, przedstawicielka firmy
Andreu World.
Troska o środowisko również jest dla firmy
Andreu World ważnym argumentem w doborze
nowych materiałów.
„To, że podczas tworzenia produktów zawsze
mamy na uwadze środowisko, jest częścią polityki
firmy. Aluminium jest oczywiście bardzo wytrzy-
małe i podlega pełnemu recyklingowi.”
Cristina Salavert opisuje firmę Sapa jako warto-
ściowe źródło wiedzy technicznej, dzięki któremu
praca nad wieloma projektami przebiegała szybciej
i bardziej wydajnie. O tym, że firma Sapa została
dostawcą, w znacznym stopniu zadecydował fakt,
że wcześniej brała udział w projektowaniu mebli
wysokiej klasy.

# 2 2010 SHAPE • 13
PROFIL

Gorący rynek
wymienników ciepła
Indie należą do najszybciej rozwijających się gospodarek świata,
a możliwości dla takiej firmy jak Sapa są ogromne. Hemanth Prasad
reprezentujący Sapa Thermal Management twierdzi, że światowy
zasięg firmy Sapa i wszechstronność jej oferty
są w Indiach wyjątkowe.

Hemanth Prasad
Urodzony: 1980 w Maisurze, „kulturalnej
stolicy” indyjskiego stanu Karnataka.
Rodzina: Mieszka z żoną i rodzicami.
Kariera: Przez ostatnie dwa lata pracował
w firmie Hidalco będącej największym
indyjskim producentem aluminium. Wcześniej
pracował w amerykańskiej firmie produkującej
windy i schody ruchome.
Hobby: „Moje dwa najważniejsze
zainteresowania to spacery w dżungli i
robienie zdjęć, zwłaszcza dzikim zwierzętom.”
›
Jego biuro znajduje się w Banga-
lore, siedmiomilionowym mieście,
które często jest nazywane indyjską
Doliną Krzemową, ponieważ tam
znajdują się siedziby najważniej-
szych firm informatycznych, takich jak Infosys.
Niemniej jednak jako Dyrektor ds. Kluczowych
Klientów w firmie Sapa Thermal Management,
Hemanth Prasad nie wierzy, że dobre interesy
można prowadzić zza biurka.
„Nie ma drugiej szansy, by wywołać pierwsze
wrażenie. Zawsze staram się spotykać z poten-
cjalnymi klientami osobiście. To najlepszy
sposób, by porozmawiać o firmie Sapa Thermal
Management i jej ofercie”.
TAKIE PODEJŚCIE nieuchronnie wiąże się z licznymi
spotkaniami z klientami i podróżami po całych
Indiach, przede wszystkim do dużych obsza-
rów przemysłowych i okolic Bombaju, Delhi,
Madrasu i Hajdarabadu.
„W podróży spędzam co najmniej 10 do 12
dni miesięcznie. Często podróżuję samolota-
mi, ale także pociągami i autobusami. Jeśli nie
odwiedzam klientów, typowy dzień roboczy spę-
dzam zgłębiając rozwiązania problemów, które
możemy zaproponować potencjalnym klientom.
Zawsze staram się dociec, dlaczego potencjalni
klienci wybierają ofertę konkurencji firmy Sapa.
To nie zawsze kwestia ceny, są także inne czyn-
niki”.
JEDEN Z CZYNNIKÓW to fakt, że przedsiębiorstwa
i instytucje państwowe w Indiach wolą wybierać
spośród krajowych dostawców towarów i usług.
„To typowa postawa przedsiębiorstw państwo-
wych. Nie ma praw ani przepisów, które stano-
wiłyby, że tak musi być, a ludzie unikają rozmów
na ten temat. Przez to jednak sytuację trudno
zmienić”.
Jak na każdym rynku, cena odgrywa istotną
rolę. Hemanth Prasad wierzy jednak, że w sekto-

14 SHAPE • # 2 2010
rze prywatnym jest wiele firm, które dojrzały do
wzięcia ceny pod uwagę na równi z innymi czyn-
nikami, takimi jak jakość i gwarancja realizacji.
„Nie chcemy rozpocząć wojny cenowej ponie-
waż nie bylibyśmy w stanie jej wygrać. Sapa to
firma z najwyższej półki, która oferuje produkty
klasy najwyższej jakości. Indie nakładają obecnie
wysokie cła na profile importowane z zakładów
Sapa Profiles w Chinach i w Europie. Mam
nadzieję, że wkrótce otworzymy zakład produk-
cyjny w Bangalore i w ten sposób pokonamy tę
przeszkodę. Mam również nadzieję, że w przy-
szłości będziemy w stanie wyciskać profile na
miejscu”.
INDIE NALEŻĄ DO najszybciej rozwijających się gospo-
darek świata. W ciągu ostatnich 20 lat wzrost
gospodarczy wynosił ponad 5% rocznie. Biorąc
pod uwagę liczbę ludności, równą sumie ludno-
ści Stanów Zjednoczonych, Europy i Rosji, są
one ogromnym rynkiem do zdobycia.
„Największym wyzwaniem jest rozpoznawal-
ność. Nawet we własnej branży firma Sapa jest
marką stosunkowo nieznaną i musi dokładać
ogromnych starań, by stać się bardziej rozpo-
znawalną i zaistnieć w publicznej świadomości.
Jednym ze sposobów jest udział w targach bran-
żowych i podobnych przedsięwzięciach. Nasz
udział w zeszłorocznych targach India Telecom,
podczas których ściśle współpracowaliśmy ze
Szwedzką Radą ds. Eksportu, to przykład suk-
cesu”.
Według Hemantha Prasada, Sapa Thermal
Management na rynku indyjskim ma jeden
wielki atut.
„Jesteśmy dostawcą kompletnym. Lokalne
firmy konkurencyjne mogą obsługiwać tylko
pojedyncze części procesu. My mamy umie-
jętności i technologię, dzięki którym droga od
pomysłu do produktu końcowego odbywa się
pod jednym dachem”.
Tekst Dag Enander
O Sapa Thermal Management
EC
 elem Sapa Thermal Management jest zapewnie-
nie klientom atrakcyjnych cenowo rozwiązań, które
poprawią jakość ich produktów końcowych.
ES  apa Thermal Management osiąga cel poprzez
zrozumienie procesów stosowanych przez każde-
go klienta i tworzenie rozwiązań dopasowanych do
indywidualnych potrzeb.
E Oferta Sapa Thermal Management obejmuje
radiatory, urządzenia chłodzące cieczą i kompo-
nenty wyprodukowane w oparciu o wyciskane
profile aluminiowe.
# 2 2010 SHAPE • 15
W SKRÓCIE

Peerless
– ekspresowy
czas produkcji Latarnia Elliot firmy Prisma Light

> „W tym przypadku potrzebowali- korzysta z technologii LED.

śmy możliwości z zakresu obróbki
maszynowej, jakich nie mógł zapewnić
nasz standardowy dostawca profili alu-
miniowych” – wspomina Xiaoping Wu,
Kierownik ds. Technicznych w firmie
Peerless Lighting należącej do przed-
siębiorstwa Acuity Brands Inc. — ame-
rykańskiego lidera w branży oświetlenia
architektonicznego. „Firma Sapa dyspo-
nowała takimi możliwościami w swoim
zakładzie w Delhi i dlatego po raz pierw-
szy podjęliśmy współpracę”.
Jednak problem stanowiły nie tylko
możliwości techniczne, ale także czas.
Klient firmy Peerless chciał jak najszybciej
certyfikować nowe rozwiązanie oświe-
tleniowe tej firmy dla ratusza w mieście
Chandler (stan Arizona). „Już nie pamię-
tam, czy to trwało dwa czy trzy tygodnie,
ale Sapa dotrzymała ustalonego terminu.
Pierwszy uchwyt próbny był gotowy
w momencie otrzymania wyciśniętej obu-
dowy. Dostarczyliśmy go na czas i zdo-
byliśmy to zlecenie” – mówi Wu. Firma
Sapa jest już gotowa do produkcji tego
elementu. „Firma Peerless Lighting słynie
z nowoczesnych rozwiązań i oświetlenia
wyjątkowej jakości. Jest to także bardzo
znana firma. Wspólnie możemy opraco-
wywać doskonałe produkty”.
Zabezpieczenia na
wypadek kraksy
Inteligentne oświetlenie uliczne
Wzdłuż niezbyt ruchliwej drogi stoją latarnie. Emitują bardzo mało > W świecie doskonałym wszystkie
słupy oświetleniowe usytuowane
>
światła, mimo że jest noc. Nagle, pozornie bez powodu, zaczynają
stopniowo generować coraz więcej światła i nie jest już ciemno. Po
kilku sekundach przejeżdża rowerzysta, a po chwili latarnie przy pustej
wzdłuż dróg miałyby certyfikat 100NE
3. Dlaczego? Ponieważ zderzenie
samochodu z takim słupem kończy
drodze znowu się przyciemniają. się źle dla słupa, ale nie dla kie-
Scena z przyszłości? W żadnym wypadku. Inteligentne, oszczę- rowcy i pasażerów pojazdu. 100NE
dzające prąd systemy tego typu są obecnie instalowane na terytorium 3 to najwyższy standard dla słupów
całej Szwecji. pasywnie bezpiecznych — skrót EN
– Nie sprzedajemy źródeł światła, oferujemy inteligentny system oznacza „Non-Energy absorbing” (brak
oświetlenia – mówi Pelle Bäckrud, Dyrektor Generalny firmy Prisma pochłaniania energii): auto nie rozbija
Light, która niedawno wypuściła na rynek nową, opartą na technologii się na słupie, tylko go przewraca, dzięki
LED, latarnię Elliot. czemu kierowca i pasażerowie nie
Dioda LED może świecić przez około 50 000 godzin, co w szwedz- odnoszą poważniejszych obrażeń. Słup
kich warunkach oznacza średnio ponad 12 lat, czyli o 10 lat dłużej pęka bez względu na to, jaki jest kieru-
niż dzisiejsze lampy. Wymogiem jest jednak, by temperatura robocza nek uderzenia. Dobrym przykładem jest
oprawy oświetleniowej nie przekroczyła niedawny wypadek, jaki miał miejsce
pewnego poziomu. Firma Sapa pomo- w Almere w Holandii. Na skutek robót
gła firmie Prisma Light zaprojektować drogowych nawierzchnia drogi była
rozpraszający ciepło profil z wyciskane- śliska, co spowodowało poślizg auta i
go aluminium, który odbiera nadmiar uderzenie w słup oświetleniowy wypro-
ciepła i zapewnia utrzymanie idealnych dukowany przez firmę Sapa zgodnie
warunków pracy. z wymogami standardu 100NE 3.
Kierowca nie musiał nawet jechać do
szpitala, ale kontynuował podróż – i to
własnym autem.

Wszystkie światła na autostradę Supersur

> Jako że 22 z 36 kilometrów autostrady Supersur ma biec tunelami, poprawi ona znacznie sytuację
na drogach otaczających Bilbao i przyspieszy transport towarów w tej ruchliwej zatoce na północy
Hiszpanii. Projekt autostrady zakłada wybudowanie 14 tuneli, z których jeden ma mieć ponad 4,5 kilometra
długości, a ich oświetlenie ma zapewnić firma Socelec SA.
Firma Socelec wchodząca w skład Schreder Group nie jest nowa na rynku. Projekt M30 w Madrycie
i Eurotunel to tylko dwa spośród wielu projektów, w których brali udział pracownicy tej firmy, i gdzie wyko-
rzystano jej produkty. Firma Sapa dostarczyła ponad 40 ton wyciskanych profili aluminiowych wykorzysta-
ZDJĘCIE: Socelec/ Grupo Schreder

nych przez firmę Socelec do wyprodukowania 8592 opraw oświetleniowych, które zostaną umieszczone
wzdłuż tuneli autostrady Supersur.

16 SHAPE • # 2 2010
 TECHNOLOGIA DZIś

INTELIGENTNE
Technologia impulsu elek-
tro-magnetycznego umożli-
wia łączenie profili stalowych
i aluminiowych na nowe sposoby.
Zakład firmy Sapa w Trzciance
jest pierwszą fabryką w branży,
która zastosowała tę technologię
w hali produkcyjnej.
„Możliwości są nieograniczo-
ne” – twierdzi Piotr Wieliński,
Dyrektor Operacyjny Sapa
Aluminium w Polsce.
ŁĄCZENIE
badawczej specjalistów z pstproducts” – mówi
Piotr Wieliński.
Piotr Wieliński nadzoruje próby w zakładzie
Sapa w Trzciance, gdzie od momentu wdrożenia
systemu pod koniec maja testowane są różne
możliwości i zastosowania.
„Zazwyczaj trudno połączyć aluminium
ze stalą, plastikiem lub innymi materiałami.
Można wybrać pomiędzy klejeniem, a spawa-
niem. Technologia empt otwiera zupełnie nowe
możliwości i ograniczenie stanowi jedynie nasza
wyobraźnia. Jestem pewien, że z czasem pojawią
się nowe zastosowania”.
PRÓBY ZOSTAŁY ROZPOCZĘTE w przemyśle samo-
chodowym, który zainteresowany jest między
innymi łączeniem ram siedzeń samochodowych
Technologia impulsu
elektromagnetycznego
E Technologia impulsu elektromagnetycznego
umożliwia łączenie i kształtowanie różnych
metali.
E Poprzez wystawianie części, np. profili
aluminiowych, na działanie krótkich,
lecz bardzo intensywnych impulsów
elektrycznych wytworzonych przez cewki
elektromagnetyczne, można zwiększyć lub
zmniejszyć średnicę profili.
E Metale, o dobrej przewodności elektrycznej,
np. aluminium, miedź i stal, są szczególnie
odpowiednie dla technologii impulsu
elektromagnetycznego.

Z
astosowanie technologii impulsu elek-
tromagnetycznego (empt) do łączenia
różnych materiałów to nowość, ale impuls
elektromagnetyczny z całą pewnością nie jest
nowym zjawiskiem. Podczas pierwszych prób-
nych detonacji bomb nuklearnych w latach 40
ubiegłego wieku badacze odkryli, że udało im
się wytworzyć także potężne impulsy magne-
tyczne. Teraz firmie Sapa i niemieckiej firma
pstproducts udało się wykorzystać impulsy tego
typu do celów o wiele szlachetniejszych.
„Pracowaliśmy nad systemem razem i odnie-
śliśmy duży sukces dzięki dokładnej pracy
za pomocą technologii impulsu elektromagne-
Przed połączeniem:
tycznego.
Piotr Wieliński podkreśla, że nowy system
został stworzony z myślą o zastosowaniu
w całym koncernie Sapa.
Po połączeniu:
„Każdy obszar biznesowy i jego klienci mają
dostęp do systemu empt za pośrednictwem
naszego centrum rozwoju, które nazywamy
Protoshopem. Naszym celem jest nie tylko
możliwość zaoferowania rozwiązania klientom,
ale też tworzenie prawdziwych prototypów pro-
duktów, które są im potrzebne”.
Tekst Dag Enander

# 2 2010 SHAPE • 17
 ‘
OD SRODKA: bolzano

Klienci zakładu firmy Sapa w Bolzano pochodzą z różnych

branż: producentów ratraków i wyciągów narciarskich, sektorów
obronnego, kolejowego, samochodowego i transportowego
i producentów pojazdów przemysłowych.

Firma Sapa dokonuje pokaźnych

Aż pięć milionów euro zostanie wydanych na zmodernizowanie
75-letniego zakładu we włoskim Bolzano. Ta inwestycja to wyraz
dążenia firmy Sapa do przekształcenia Bolzano w wiodącego
producenta niestandardowych półproduktów i produktów
z twardych stopów aluminiowych.

P
rofile aluminiowe były produkowane
w Bolzano, stolicy południowego Tyrolu,
od 1936 roku, kiedy to otwarto tu pierw-
szą fabrykę. Kolejne lata przyniosły rozwój
zakładu, który stopniowo powiększał się o wyta-
pialnię, walcownię i wyciskarnię; przybyło mu
także wielu właścicieli. Wytapialnia i walcownia
zostały już dawno zamknięte, a w 2007 firma
Sapa przejęła wyciskarnię.
„Bolzano to jedyny europejski zakład firmy
Sapa, który oferuje produkty wykonane z nie-
zwykle wytrzymałych stopów aluminiowych”,
mówi Karl Forster, Wiceprezes Centrum
Technologicznego firmy Sapa i Dyrektor
Zarządzający tego zakładu. „Zwykle naszymi
klientami są hurtownie prętów i drągów, ale
coraz częściej kupują od nas także użytkow-
nicy końcowi rozwiązań niestandardowych
wykonanych z wysokowytrzymałych stopów
aluminiowych. Obecnie możemy także zaofe-
rować naszym firmom siostrzanym profile,
które uzupełniają zakres oferowanych przez nie
produktów”.
ZAKŁAD W BOLZANO może się pochwalić roczną
wydajnością produkcyjną wynoszącą 20 000
ton i produkcją 46 typów stopów dostosowa-
nych do potrzeb klientów. Główne rynki to
Włochy (46 procent) i Niemcy (28 procent).
Reszta produkcji trafia do innych klientów
w Europie.
Zakład na północy Włoch jest wyposażony
w dwie prasy (3 500 i 5 000 ton) pracujące
w trybie pośrednim i bezpośrednim i umożli-
wiające produkowanie rur bezszwowych
z wykorzystaniem trzpieni. Zakład zaopatruje
szeroki zakres klientów, takich jak producenci
ratraków i wyciągów narciarskich, sektory
obronny, kolejowy, samochodowy i transporto-
wy, producenci pojazdów przemysłowych oraz
firmy korzystające z materiałów kuźniczych.
„OBECNIE FIRMA SAPA INWESTUJE pięć milionów euro
w zakład w Bolzano ze względów strategicznych
i w celu poszerzenia oferty produktów przezna-
czonych na rynek europejski”, mówi Forster.
„Ta inwestycja jest niezwykle ważna dla
Bolzano, ponieważ znacznie zwiększa konku-

18 SHAPE • # 2 2010
inwestycji w Bolzano
rencyjność zakładu i umożliwia zaspokojenie
przyszłych wymogów jakościowych. Zastrzyk
finansowy pozwoli nam usprawnić stosowane
procesy, a tym samym przyczyni się do popra-
wienia jakości produktów dla naszych klien-
tów”, dodaje.
Inwestycje dotyczą kilku obszarów. Po pierw-
sze: usprawnienie obsługi materiałów pozwoli
przyspieszyć obróbkę stopów i usprawnić odzy-
skiwanie metalu. Dzięki tej inwestycji będzie
także można zainstalować zaawansowany piec
przemysłowy wykorzystujący technologię nad-
przewodzącego pola magnetycznego.
„Ten nowy piec przemysłowy umożliwi
sterowanie temperaturą na niespotykanym
dotąd poziomie”, mówi Forster. „Dzięki temu
osiągniemy korzyści zarówno z perspektywy
produkcyjnej, jak i jakościowej.”
Długość kęsa wzrośnie o 30 procent, umożli-
wiając produkcję dłuższych profili. Wymienimy
także cały system komputerowy i system auto-
matyzacji.
Aby obie prasy mogły pracować w trybie
bezpośrednim, pośrednim i w trybie wybijania
otworów, zmodyfikujemy całkowicie jedną
prasę (5 000 ton). Jedynie cylinder główny,
płyta dociskowa i niektóre pompy hydrauliczne
pozostaną niezmienione.
„Musimy być przemysłowym partnerem
naszych klientów i oferować niestandardowe
stopy do zaawansowanych rozwiązań, a także
spełniać wymogi dotyczące szybkiej realizacji
zamówień”, dodaje Forster.
„Ta inwestycja pomoże nam w osiągnię-
ciu tego celu. Kolejny obszar, który wymaga
modernizacji, to specjalistyczne urządzenie do
odlewania kęsów.
Oprócz inwestycji technologicznych wzmoc-
niono także struktury sprzedaży i marketingu,
aby spełniały wymogi klientów firmy Sapa
przyzwyczajonych do produktów i usług wyso-
kiej jakości.”
Tekst Henrik Emilson
Sapa Bolzano
Rok założenia: 1936
Liczba zatrudnionych: 130
Wydajność produkcyjna: 20 000 ton
Produkty: Przesycane pręty i drągi,
wyciskane profile aluminiowe z nisko –
i wysokowytrzymałych stopów
Rynki: Włochy, Niemcy i inne kraje
europejskie.
# 2 2010 SHAPE • 19
Pomoc prosto z serca dla

Haiti
Po dramatycznym trzęsieniu ziemi, jakie
nawiedziło Haiti w styczniu 2010 roku,
firma Sapa podjęła decyzję o wsparciu
zniszczonego kraju poprzez budowę
domów dla najciężej poszkodowanych.

H
aiti już wcześniej zmagało się z
biedą i szerzącymi się chorobami,
gdy trzęsienie ziemi o sile 7,0
stopni w skali Richtera pozbawiło
domostw tysiące ludzi. Personel
firmy Sapa przedyskutował spo-
soby niesienia pomocy dla kraju
dotkniętego zniszczeniem. Kevin
Stuban, Dyrektor ds. Skuteczności Operacyjnej
w północnoamerykańskim oddziale firmy Sapa,
przedstawił prezentację, która dała początek pro-
jektowi Sapa Village.
Projekt polega na przekazywaniu środków
finansowych i materiałów oraz zapewnianiu
płatnych urlopów pracownikom, którzy jako
ochotnicy budują domy w Haiti. „Zespół wyko-
nawczy nie chciał jedynie pomóc, przekazując
czek. Ludzie chcieli zrobić coś konkretnego dla
poszkodowanych”, mówi Stuban, który wraz
ze swoją córką Jordan był jednym z pierwszych „Ludzie boją się teraz mieszkać w budynkach
ochotników, jacy wyjechali na Haiti. betonowych, pamiętając, jak wiele betonowych
Trwa budowa pięćdziesięciu domów, które sufitów zawaliło się podczas katastrofy. Nowe
dadzą schronienie ponad 500 Haitańczykom. domy stanowią raczej proste schronienie pod-
Zlokalizowane są na wiejskich terenach Petit czas snu. Nie są tym, do czego przywykliśmy
Goave, ok. 64 km od stolicy kraju, Port-au-Prince. w Europie czy Ameryce, jednak z całą pew-
nością są to budowle o 300 procent bardziej
Każdy z dwupokojowych domów (w tym działka) stabilne i trwałe od tego, co posiadała część
kosztuje 2500 dolarów. Domy budowane są Haitańczyków przed trzęsieniem ziemi”.
z gotowych konstrukcji drewnianych i kryte
dachem z blachy falistej, który jest wzmacniany JORDAN STUBAN, KTÓRA właśnie wróciła z Haiti
aluminium. „Klienci podarowali elementy wypo- mówi, że wielu mieszkańców wyspy ogarnia
sażenia domu, okna i drzwi, a firma Sapa – pro- frustracja, ponieważ od czasu katastrofy ich
file aluminiowe i elementy wzmacniające dach i jedynym schronieniem są namioty. „Ponieważ
strukturę budowli, co jest szalenie istotne w przy- rozpoczęła się już pora deszczowa, te namioty
padku budynków stawianych w rejonach zagro- nie wystarczą”, twierdzi dodając, że firma Sapa
żonych trzęsieniem ziemi”, podkreśla Stuban. Jordan Stuban i Jej ojciec Kevin Stuban. jest jedną z pierwszych, które pojawiły się na

20 SHAPE • # 2 2010
miejscu i rozpoczęły stawianie trwałych budyn-
ków mieszkalnych. „Haitańczycy są zachwyceni
perspektywą otrzymania stałego domu, który
chę pobyt na kampingu: nie ma bieżącej wody,
łazienki, elektryczność jest dostępna tylko przez
kilka godzin dziennie, gdy jest włączony genera-
„Nowe domy (...) są to
nie tylko pozwoli im przetrwać porę deszczową,
ale najprawdopodobniej posłuży im na całe
tor”, opowiada Stuban.
„Dostosowanie się do panujących tam budowle 300% bardziej
życie”.

LOSOWO wybrano rodziny, które otrzymają domy.

warunków nie sprawiło mi trudności. Życie
było bardzo proste. Najtrudniejszy okazał się
powrót do domu, do wszystkich wygód, takich
stabilne i trwałe od tego,
Udział w losowaniu zarezerwowano dla osób,
które wskutek trzęsienia ziemi dotknęło kalec-
jak możliwość umycia zębów pod bieżącą
wodą, włączenie tv, słuchanie muzyki z iPoda.
co posiadała część
two lub którzy odnieśli poważne obrażenia.
Rodziny tych osób stawiają domy razem
z ochotnikami, pomagając ręcznie kopać
Dopiero powrót do domu uświadamia, iloma
dobrodziejstwami nas obdarowano. Nawet naj-
biedniejszy Europejczyk czy Amerykanin żyje
Haitańczyków przed
doły pod fundamenty ich nowych domów.
„Praca ochotnika na Haiti przypomina tro-
jak król w porównaniu z mieszkańcami Haiti”.
Tekst Cari Simmons
trzęsieniem ziemi”.
# 2 2010 SHAPE • 21

Słowacki Uniwersytet Techniczny
zostaje odnowiony
Słowacki Uniwersytet Techniczny w Bratysławie przechodzi
odnowę. 24-piętrowy budynek w Bratysławie otrzymuje nową
fasadę ze szkła i aluminium. Projekt jest realizowany przez
firmę Sapa we współpracy z firmą budowlaną Ingsteel.
F
asada budynku w stolicy, Bratysławie,
gdzie mieści się Wydział Inżynierii
Lądowej i Wodnej, jest okrywana
systemem oszklenia o bardzo dobrych wła-
ściwościach izolacyjnych. Pakiety szybowe
produkowane są w całości i można je przy-
mocować do struktury budynku od razu po
dotarciu na miejsce.
Dopasowane do indywidualnych wymo-
gów systemy oszklenia są najczęściej pro-
dukowane w Polsce. Opierają się na dwóch
różnych systemach oszklenia firmy Sapa.
„System powstał tuż przed zawarciem
kontraktu. Odnaleźliśmy niszę na rynku
i postanowiliśmy zaproponować coś inne-
go, dlatego też we współpracy z firmą
Ingsteel stworzyliśmy ten system” – mówi
Albert Lapka, Dyrektor Zarządzający Sapa
Building Systems w Słowacji.
Południowa ściana budynku uniwer-
sytetu jest pokrywana dwuwarstwowym
systemem oszklenia. Warstwę wewnętrzną
tworzy system dwuszybowy z izolacją i
17-centymetrowym otworem wentylacyj-
nym, który zapobiega utracie ciepła
22 SHAPE • # 2 2010
Południowa ściana 24-piętrowego
budynku Słowackiego Uniwersytetu
Technicznego jest pokrywana
dwuwarstwowym systemem
oszklenia. Warstwę wewnętrzną
tworzy dwuszybowy system
z izolacją i 17-centymetrowym
otworem wentylacyjnym.
w zimie i nagrzewaniu się wnętrza w lecie.
Pierwsza dostawa miała miejsce w kwiet-
niu, a renowacja fasady ma zostać ukończo-
na w październiku.
Oferta firmy Sapa okazała się lepsza
niż oferty trzech konkurencyjnych firm.
Wśród decydujących czynników znalazło się
rozwiązanie techniczne, cena i możliwość
realizacji dużych zamówień w wyznaczonych
terminach.
To najbardziej złożony projekt, jaki dotąd
był realizowany na Słowacji, a przed zatwier-
dzeniem system musiał przejść wiele nieza-
leżnych testów.
Mamy nadzieję, że sukces umożliwi
realizację kolejnych przedsięwzięć na rynku
słowackim.
„Wykonanie tego typu zadania dla
uniwersytetu technicznego to coś, z czego
można być dumnym. To rozpoznawalne
przedsięwzięcie, które przyciągnie uwagę
wielu inżynierów” – twierdzi Albert Lapka.
Wartość kontraktu ze stu to dla firmy
Sapa około 830 000 euro.
Tekst THOMAS ÖSTBERG
 W SKRÓCIE
Gwarancja produkcji
pomimo pożaru
Kiedy pożar zniszczył walcow- Czy wiesz, że
recykling
nię zimną Sapa Heat Transfer
w szwedzkim Finspång, kluczową
kwestią było uzupełnienie strat
w produkcji w celu utrzymania
realizacji zamówień klientów. aluminium
„To naturalne, że przerwy
występują, gdy wydarzy się coś
tak nieprzewidzianego. Zrobiliśmy
wymaga jedynie
jednak wszystko co w naszej mocy,
by nasi klienci otrzymali to, czego
5% energii, która
potrzebują” – mówi Anna Stenlund,
Dyrektor ds. Komunikacji w Sapa
Heat Transfer.
została zużyta do Mniej spawania
Aby uzyskać niezbędne możliwości produkcyjne na czas blisko
jego produkcji? – więcej oszczędności
trzymiesięcznej odbudowy walcowni w Finspång, firma szukała
pomocy u innych producentów w całej Europie.
„Powinniśmy być wdzięczni, że nikomu nic się nie stało podczas
pożaru, i że pomimo zniszczeń byliśmy w stanie zrealizować najważ-
> Norweska firma Sea & Industry Aluminium
AS to dostawca rozwiązań dla branży
okrętowej, budowlanej i hodowli ryb. Obecnie
niejsze zamówienia naszych klientów” – mówi Anna Stenlund. firma udostępnia trzecią generację swojego
popularnego modułu aluminiowego do tworze-
nia silosów (o wysokości do siedmiu metrów),
w których hodowcy ryb mogą przechowywać

Przekaż nam swoje opinie

karmę dla ryb. Dzięki specjalnie zaprojekto-
wanym profilom aluminiowym nowe moduły
są łatwiejsze w produkcji, a więc i tańsze. „Do
i wygraj bon podarunkowy! niedawna w fabryce i zakładzie trzeba było
wykonywać dużo skomplikowanych, czaso-
Shape
Magazyn koncernu

Chcemy poznać opinie czytelników, które pomogą nam uczynić magazyn

Sapa • # 2 2010

chłonnych i kosztownych prac spawalniczych.

Shape lepszym. Spośród wszystkich, którzy przyślą swoje odpowiedzi,
Obecnie korzystamy z profili, których konstruk-
pięciu czytelników otrzyma bon podarunkowy o wartości 100 dolarów,
cja umożliwia proste łączenie, co zapewnia
który można będzie wykorzystać w serwisie Amazon.
także lepszą izolację cieplną” – mówi Jostein
Økland, Kierownik Projektów w firmie SI
Aby wziąć udział, należy odpowiedzieć na pytania pod adresem: WYBÓR Aluminium. Podsumowując, mówi: „Mieliśmy
www.sapagroup.com/survey › WSCHODZĄCY
RYNEK ENERGII
PROJEKTANTÓW
DLACZEGO HISZPA
MEBLI WYBIER AJĄ
ŃSCY PROJEKTANCI
ALUMINIUM pomysł i przedstawiliśmy go firmie Sapa. Oni
10›
SŁONECZNEJ

›SAPA THERMAL
MANAGEMENT

wprowadzili niezbędne poprawki pozwalające

ZDOBYWA PRZYCZÓŁ
EK
W INDIACH

›BOLZANO GOTOWE

ROZWIĄZAŃ
DO
WDROŻENIA INDYWIDU
ALNYCH
STRONA

›
przekształcić pomysł w produkt”.
SAPA BUDUJE DOMY
PO TRAGEDII

Zielono i efektownie
>
Projektując nową barierę dźwiękoszczelną używaną wzdłuż ulic i podczas
robót drogowych, ośrodek ds. zastosowań Sapa we Włoszech wykroczył
znacznie poza europejskie standardy.
Ekologiczna bariera dźwiękoszczelna nie tylko jest zgodna z obowiązującymi
wymogami akustycznymi i mechanicznymi, ale także ma wyjątkowy wygląd i jest
przyjazna środowisku.
Ekobariery mają powłokę fotokatalityczną zapobiegającą zanieczyszczaniu
powietrza oraz pochłaniającą i neutralizującą toksyczne substancje emitowane
przez pojazdy. Na barierach można drukować, co umożliwia architektom miejskim
i operatorom autostrad dostosowanie ich wyglądu do krajobrazu. Ekologiczna
bariera dźwiękoszczelna została opracowana we współpracy ze szwedzkim
Centrum Innowacji Sapa i firmą Celenit — włoskim dostawcą biokompatybilnych
paneli akustycznych.

# 2 2010 SHAPE • 23
Firma Sapa RC Profiles współpracowała z firmą Williaam Cox z Irlandii nad
stworzeniem nowej fasady Aviva Stadium w Dublinie. Wspólnie udało się rozwiązać
skomplikowane problemy w zakresie geometrii oraz konstrukcji, dziękiTILL SISTnology
czemu fani rugby i futbolu mogą cieszyć się nowym, przestronnym budynkiem.

ROZPOCZĘCIE PRAC NAD

STADIONEM AVIVA
L
ansdowne Road jest w Irlandii miejscem
utożsamianym z rugby i futbolem.
Od czasu inauguracji w 1872 roku
na tym powszechnie znanym stadionie
rozegrano wiele pasjonujących meczów.
W roku 2007 dano sygnał do rozpoczęcia prze-
budowy stadionu, który miał pomieścić 50 000
widzów. Prace zostały zakończone w tym roku
wraz z otwarciem budynku Aviva Stadium.
Firma Williaam Cox Ltd. specjalizuje się
w metodach wykorzystywania naturalnego świa-
tła dziennego i rozwiązaniach wentylacyjnych,
stosowanych w budynkach. Dzięki ogromnemu
doświadczeniu irlandzkiej firmy wybrano ją do
budowy nowej fasady i dachu stadionu, które
zaprojektowano tak, aby maksymalnie wyko-
rzystać naturalne światło i ograniczyć zużycie
energii. Irlandczycy zaangażowali firmę Sapa rc
Profiles z Belgii jako fachowego partnera, współ-
pracującego podczas rozwiązywania problemów
projektowych.
CAŁA KONSTRUKCJA NOŚNA stadionu powstała w opar-
ciu o gięte, łączone profile aluminiowe, wybrane
ze względu na ich lekkość i wytrzymałość. Na
Sweeney, Dyrektor ds. Sprzedaży w firmie
Williaam Cox Ltd.
„Fasada nowego stadionu Aviva stawiała przed
nami szczególne wyzwania, zwłaszcza w zakresie
skomplikowanej geometrii i wymaganego pozio-
mu tolerancji, np. w zakresie możliwości przy-
łączania różnych elementów konstrukcyjnych”,
wyjaśnił.
Każda płatew miała nieco inny promień.
Znaczyło to, że żaden z zaprojektowanych profili
nie miał tych samych wymiarów. Potrzebne były
profile o różnych długościach na różnych eta-
pach projektu budowy. Oznaczało to, że profile,
których długość niekiedy wynosiła ponad 10
metrów, nie mogły być wyprodukowane
w ramach jednej partii.
Williaam Cox Ltd. co tydzień przekazywała
wymiary profili do firmy Sapa. Wówczas profile
te musiały być wytłaczane, gięte lub wyśrod-
kowywane, a następnie nawiercane pod kątem
dalszych mocowań. Firma Sapa dostarczyła dla
potrzeb projektu 400 ton aluminium.
Ze względu na złożoność projektu fasady
z niektórymi wyzwaniami trzeba było zmagać
się podczas całej serii spotkań roboczych, odby-
przedstawiciel techniczny firmy Sapa uczestni-
czył we wszystkich spotkaniach.
„Wyzwania, jakie przed nami stanęły, nie były
jednak problemem dla firmy Sapa rc Profiles,
która ściśle współpracowała z inżynierami z
Williaam Cox”, mówi Sweeney i dodaje, że obie
firmy wiele nauczyły się od siebie, zacieśniając
w toku prac silne partnerskie więzy.
„Wymagania w zakresie tolerancji w przy-
padku konstrukcji stadionu Aviva były daleko
bardziej złożone niż podczas typowych prac
budowlanych”, twierdzi Sweeney.
„Wymóg w zakresie tolerancji rozmiaru
belek musiał być przestrzegany z uwagi na
dużą liczbę blach mocowanych na konstrukcji.
Wymaganiom tym należało sprostać, pracując
pod ogromną presją czasu, wymuszaną z kolei
przez napięty program prac i termin oddania
stadionu do użytku. Firma Sapa rc Profiles
z Belgii udowodniła, że jest rzetelnym i nieza-
wodnym partnerem. W ciągu 4–5 tygodni od
otrzymania wstępnych szkiców Sapa opracowała
matryce i wytłoczyła pierwsze profile”.
Tekst Cari Simmons

aluminium zdecydowano się również z uwagi
na możliwość anodyzacji, jak mówi Martin
wających się w czasie realizacji projektu. Podczas
pierwszych pięciu miesięcy fazy projektowania
Nowy budynek stadionu Aviva zdobył
nagrodę dla Najlepszego Projektu i
Innowacji w tegorocznym konkursie
organizowanym przez stowarzyszenie
EPSE.

24 SHAPE • # 2 2010