TORUŃ PONIEDZIAŁEK, 14 CZERWCA 2010 r.

NR 3/2010 (5)

PISMO STUDENTÓW INFORMACJI NAUKOWEJ I BIBLIOTEKOZNAWSTWA

Spis treści
Słowo wstępne ______________________________________ 2
Czego nie lubi książka?________________________________ 3
Miniatury wydawnicze ________________________________ 5
Wywiad z „Adasiem” _________________________________ 6
Listy z ostem: Przeczytaj, bo jak nie..._____________________ 8
„Płeć? Sprawdzam!” __________________________________ 9
Uroki brytyjskiej fantasy______________________________ 10
Tomasz Beksiński ___________________________________ 11
Zabij swoich idoli! __________________________________ 12
Recenzja: Spoon „Transference” _______________________ 15
Filmowa Top/Antylista _______________________________ 16

Nastąpił po 4, poprzedza 6
Kolejne nasze redakcyjne małe święto, a że Polak to taki typ człowieka, który
okazję do świętowania znajdzie zawsze, to i my ją oczywiście znaleźliśmy. Oto
piąty numer MIĘDZY REGAŁAMI, ten prawdziwie jubileuszowy. Zapewne myślisz
teraz szanowny Czytelniku: „oho, i zaczną się chwalić, podsumowywać”. Nic
bardziej mylnego. Dobrze, może powiemy tylko tyle, że z każdym nowym nume-
rem jesteśmy bogatsi w nowe doświadczenia (przeprawa przez biurokrację, prze-
ciwności techniczne, złośliwość rzeczy martwych, nasze własne słabości) – chwa-
limy sobie każde z nich.
W poniższym numerze krążymy wokół bliskich nam zagadnień. Trzeba
przyznać, że tym razem niezupełnie naukowych: znajdziecie tu nieco na temat
muzyki, kinematografii, literatury i badań niekoniecznie rozsądnych. Ponadto
przeczytacie wywiad z osobą, której żadnemu ze studentów inibi przedstawiać nie
trzeba – z panem Adamem, bliżej znanym jako Adaś. I chyba polubiliśmy zesta-
wienia, listy rankingowe – tym razem rzecz tyczy się filmów, które z jednej stro-
ny wywarły na nas ogromne wrażenie, a z drugiej – te, które rozczarowały.
Piątą rocznicę ślubu zwyczajowo przyjęto nazywać drewnianą. Jak to się
ma do naszej „rocznicy”? Nie wiem. Pałam tylko nadzieją, że nie nikt z Was, dro-
dzy Czytelnicy, nie pokusi się o stwierdzenie, że jesteśmy jak drewno – sztywni.

Głos w imieniu Redakcji zabrała – Asia Edwarczyk

MIĘDZY REGAŁAMI CZERWIEC 2010 (5)

Pismo Studentów Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa

Adres redakcji Opiekun redakcji:
87-100 Toruń, ul. Gagarina 13 a dr Dorota Degen
tel. 668 360 820
e-mail: pkn_umk@stud.umk.pl Korekta:
Milena Śliwińska
Zespół redakcyjny:
Joanna Edwarczyk, Paulina Kwiatkowska, Skład:
Piotr Rudera, Małgorzata Szymczyk, Anna Urbanek
Milena Śliwińska, Tomasz Tarazewicz,
Anna Urbanek Nakład 250 egz.
 NAUKA MIĘDZY REGAŁAMI
Czego nie lubi książka?
Dla czytelnika, oprócz zawartości merytorycznej kupowa-
nej książki, niemałe znaczenie ma jej szata graficzna oraz
jakość wykonania oprawy. Czy zastanawialiście się kiedyś
nad problemem nietrwałych opraw książkowych? Zapew-
ne większość zna z autopsji to uczucie, kiedy nowo kupio-
na książka nie wytrzymuje próby starcia z jej pierwszym
czytel(przeciw)nikiem. Samo doświadczenie tego nieprzy-
jemnego uczucia prawdopodobnie nie skłoniło Was do
przeprowadzenia eksperymentu nad czynnikami decydują-
cymi o nietrwałości danej książki, ale znaleźli się śmiałko-
wie, którzy dokonali badań eksperymentalnych, polegają-
cych na wyrywaniu arkusza z warstwy klejowej grzbietu
książki. Tak, tak – badacze z Zakładu Technologii Poli-
graficznych Instytutu Mechaniki i Poligrafii Politechniki
Warszawskiej – Georgij Petriaszwili oraz Yuriy Pyryev
w związku z występującymi różnicami w pomiarach na
różnych typach maszyn, postanowili przebadać wpływ
kąta otwarcia książki na wytrzymałość jej oprawy. Moim
celem jest przybliżenie metodologii oraz wyników oma-
wianych tu badań, które w zamyśle badaczy mogą przy-
czynić się do podniesienia wytrzymałości produkowanych
w drukarniach książek, łączonych przy pomocy kleju.
Jak piszą autorzy omawianego tu raportu ba-
dawczego – pośród różnych znanych w przemyśle poligra-
ficznym sposobów oprawiania, można wydzielić trzy
najbardziej rozpowszechnione: szycie wkładów nićmi,
drutem i łączenie klejowe. Proces szycia wkładów nićmi
wykorzystywany jest przy wytwarzaniu opraw o wysokiej
wytrzymałości, które przetrwają próbę kontaktu z czytel-
nikiem przez długi okres intensywnego użytkowania.
Oprawy takie charakteryzują się bardzo dobrą otwieralno-
ścią, ale koszt ich wytworzenia jest niestety dość wysoki.
Natomiast technologia szycia drutem spośród wymienio-
nych metod – jest najtańszą, jednak stosuje się ją przeważ-
nie przy produkcji cienkich broszur i folderów. Klejowego
wkładów książek jest obecnie najszerzej stosowaną tech-
nologią oprawiania w przemyśle poligraficznym. Niestety
– jak pokazuje doświadczenie każdego z nas, a także uzy-
skane wyniki badań – w odróżnieniu od wkładów szytych
nićmi, oprawy łączone klejowo charakteryzują się mniej-
szą wytrzymałością i gorszą otwieralnością.
Podstawy teoretyczne badania
Autorzy omawianego badania przytaczają argumenty
wskazujące na słuszność – wydawałoby się banalnej – ich
tezy, że na wytrzymałość oprawy wpływ ma kąt otwarcia
książki. Szczegółowo omawiają czynniki wpływające
na trwałość opraw klejonych, która – jak podają – „zależy
od wielu czynników: grubości i struktury papieru, typu
użytego kleju i jego lepkości podczas oprawiania, rodzaju
stosowanej okładki, parametrów obróbki grzbietów, wa-
runków suszenia oraz prasowania”. Zmienność parame-
trów w procesie oprawiania, obróbka wkładów składają-
cych się z różnych rodzajów papierów, szczególnie po-
MIĘDZY REGAŁAMI
wlekanych – jak podają autorzy – sprawdzają kwalifikacje
najlepszych operatorów maszyn. Oczywiście są pewne
opracowane zalecenia technologiczne, ale zdarzają się
przypadki, gdy dokładne przestrzeganie tych zaleceń nie
gwarantuje otrzymania opraw o wysokich parametrach
wytrzymałościowych. Wszystko to przemawia za tym, że
cały ciężar odpowiedzialności leży na operatorach maszyn
oprawiających. Wytwarzanie najwyższej jakości opraw
niejednokrotnie porównuje się z „dziełem sztuki”. Nowa
sytuacja na rynku wymaga dobrej współpracy i wzajemne-
go porozumienia się pomiędzy wydawcą a drukarzem.
Dotyczy to również porozumienia się na płaszczyźnie
wytrzymałości opraw łączonych klejowo. „Ocena wytrzy-
małości opraw jedynie w oparciu o brak reklamacji i do-
świadczenie, przy zastosowaniu „ręcznych” metod jest
całkowicie subiektywna, niepowtarzalna i nie stanowi
żadnej podstawy do jakichkolwiek porównań. Do ozna-
czeń za pomocą specjalistycznej aparatury pomiarowej
wytrzymałości opraw łączonych klejowo stosowane są
różne metody: sposób Pull Test, czyli wyrywania poje-
dynczej kartki oraz Flex Test – test na kartkowanie. Bada-
nie na wyrywanie kartki polega na określeniu wartości
siły obciążającej kartkę oprawy, przy której nastąpi wyry-
wanie kartki (Rys. 1)”.
Rys. 1. Schemat przeprowadzenia badania na wyrywanie kartki
metodą Pull Test
Za wynik ostateczny wytrzymałości na wyrywanie kartek
przyjmuje się średnią wytrzymałość z poszczególnych
prób w przeliczeniu na długość linii grzbietu, obliczoną
w N/cm.
Aby sprawdzić czy oprawa spełnia wymagania wytrzyma-
łościowe, uzyskane wartości porównuje się z wartościami
granicznymi. W Polsce, zgodnie z normą BN-89/7451-07,
zaproponowano podział opraw łączonych klejowo na czte-
ry grupy wytrzymałościowe:
I grupa – są to oprawy złożone, grubością od 3 do 30 mm
i okresie intensywnego użytkowania 3 lata; wytrzymałość
na wyrywanie powinna być nie mniejsza niż 9 N/cm,
a wytrzymałość na kartkowanie – nie mniej niż 2000 kart-
kowań.
II grupa – są to oprawy proste, grubością od 3 do 20 mm
3
 NAUKA MIĘDZY REGAŁAMI

Kadr z filmu „Harry Potter i kamień filozoficzny”.

Tak zareagowała społeczność książek na zaprezentowane badania.

i okresie intensywnego użytkowania nie mniej niż jeden
rok; wytrzymałość na wyrywanie powinna być nie mniej-
sza niż 7 N/cm, a wytrzymałość na kartkowanie – nie
mniej niż 1000 kartkowań.
III grupa – są to oprawy proste o okresie intensywnego
użytkowania poniżej jednego roku; wytrzymałość na wy-
rywanie powinna być nie mniejsza niż 5 N/cm, a wytrzy-
małość na kartkowanie - nie mniej niż 600 kartkowań.
IV grupa – są to oprawy proste druków jednorazowego
użytku; wytrzymałość na wyrywanie powinna być nie
mniejsza niż 4 N/cm, a wytrzymałość na kartkowanie –
nie mniej niż 200 kartkowań.
rowego zbudowanego z modułów elektronicznych produ-
kowanych przez firmę National Instruments (USA). Sy-
gnał pomiarowy był rejestrowany za pomocą programu
komputerowego LabView SignalExpress, a uzyskane dane
były opracowywane przez program DIAdem. Badania
wykonano w trzech niezależnych seriach badawczych.
W każdej serii, przy różnych kątach otwarcia książki, zba-
dano wytrzymałość 140 opraw wykonanych z różnych
rodzajów papieru i zaklejonych klejem termo topliwym.
Na poniższym wykresie zaprezentowano wpływ kąta
otwarcia na wytrzymałość klejowej oprawy.

Ponieważ do tej pory nie zostały ustalone międzynarodo-

we europejskie standardy określające wytrzymałość
opraw, w każdym kraju stosuje się inne normy. Obecnie
na rynku dostępne są różne urządzenia, przeznaczone do
oceny wytrzymałości opraw metodą Pull Test. Urządzenia
pomiarowe są niezwykle proste w obsłudze, pozwalają na
szybkie testowanie opraw w warunkach produkcyjnych.
Niestety, wszystkie urządzenia różnią się konstrukcyjnie
oraz parametrami testowania opraw, co skutkuje różnymi
wynikami badań wytrzymałości tych samych opraw zba-
danych na różnych aparatach testujących. Jednym z naj-
ważniejszych parametrów wpływających na wynik
wytrzymałości książki jest kąt otwarcia oprawy podczas
wykonania badania wyrywania arkusza. W dostępnych na
rynku aparatach testowych oprawa podczas badania może
być otwarta z różnymi kątami – od 80° do 180°, co wpły-
wa na końcowy wynik pomiaru. Celem autorów omawia-
nego badania było określenie wpływu kąta otwarcia opra-
wy na średni wynik wytrzymałości książki.
Rys. 5. Wpływ kąta otwarcia oprawy na wytrzymałość
klejowego połączenia przy badaniu Pull Test
Z powyżej zamieszczonego wykresu wynika, że kąt
otwarcia oprawy ma znaczny wpływ na wynik oceny wy-
trzymałości sklejonej książki. Uzyskane wyniki badań
eksperymentalnych umożliwiają uwzględnienie wpływu
kąta otwarcia oprawy na wytrzymałość opraw, podczas
badań na różnych maszynach testujących. Wyniki badań
eksperymentalnych potwierdziły wnioski z wyników
badań teoretycznych oceny wytrzymałości opraw, które ci
sami badacze przeprowadzili w 2008 roku.

Wyniki badań Sprawozdanie z raportu badawczego pt. Badania eksperymental-

Do wykonania badań eksperymentalnych autorzy wyko- ne wyrywania arkusza z warstwy klejowej grzbietu książki. Pełna
rzystali aparat Martini Tester, który posiadał zmodernizo- wersja raportu dostępna na stronie internetowej kwartalnika Acta
mechanica et automatic, w numerze 3/2009:
wany systemem mocowania opraw. Zmodernizowana http://www.actawm.pb.edu.pl/vol3no3/PETRIASZWILI_PYRYEV.pdf
konstrukcja stołu pomiarowego umożliwiła przeprowa-
dzenie badań wyrywania kartek z kątami otwarcia opraw Piotr Rudera
α = 60°, 80°, 100°, 120°, 140°, 160° i 180 °. W celu reje-
stracji przebiegu wyrywania kartki z grzbietu oprawy sys-
tem pomiarowy aparatu testowego został wyposażony
w czujniki podłączone do komputerowego układu pomia-

4 MIĘDZY REGAŁAMI
 NAUKA MIĘDZY REGAŁAMI
Miniatury wydawnicze
Rzecz o tym, czy rozmiar rzeczywiście ma znaczenie…
Wydawanie książek w niewielkim formacie nie jest zjawi-
skiem nowym, chociaż na polskim rynku wydawniczym,
powszechne stało się niecałe sto lat temu. Na innych ob-
szarach ich obecność – zgodnie z ustaleniami Mieczysła-
wa Więcławka – datowana jest już na czasy Cycerona,
który w swojej relacji twierdził, że widział „Iliadę” miesz-
czącą się w łupinie orzecha… Wydawałoby się, że to nie-
możliwe, ale jednak! Biorąc pod uwagę przeciętną średni-
cę orzecha włoskiego (zakładam, że taki miał na myśli
Cyceron), która wynosi ok. 2–3 cm, to niemożliwe staje
się niemal realne. Na dowód tego przytoczyć można roz-
miary najmniejszej książki, za którą uznaje się list Galile-
usza wydrukowany w 1896 roku w Padwie. Jego wymiary
liczą mniej więcej tyle, co średnica monety 50 gr (13,5
mm), a dokładnie list ten mierzy 16 × 11 mm.
Wydawanie książek w miniaturowych rozmia-
rach dowodziło opanowania sztuki rzemieślniczej przez
kopistów, introligatorów, drukarzy. Wykonanie niewiel-
kich rozmiarów książki było zadaniem, z którym musieli
się zmierzyć m.in. uczniowie na egzaminach cechowych,
ale znane są również przypadki wytwarzania ich na wła-
sne potrzeby przez bibliofilów. Wiele, z tak powstałych,
miniatur stanowi dziś unikatowe egzemplarze.
Przykładem świadczącym o popularności książek
w formacie „mini” jest kolekcja tzw. elzewirów. Nazwą tą
określane są przede wszystkim druki najmniejszych for-
matów, w których edycji i upowszechnianiu w Europie
specjalizowała się rodzina Elzewirów. Wśród znacznej
liczby wydanych przez nich publikacji, znajduje się,
szczególna dla rozważań nad formatem książek, seria wy-
dawnicza tzw. republik. W okresie od 1625–1649 roku
zostały wydane w tej serii 35 publikacje encyklopedyczne,
które dotyczyły m.in. historii, geografii, czy też sytuacji
społeczno-politycznej wielu państw europejskich, afry-
kańskich oraz azjatyckich.
Wydawanie miniatur w Europie w XX wieku,
przed II wojną światową, był stosunkowo sporadyczne.
Mimo wszystko na uwagę zasługuje przesy-
cona ideologicznym ciężarem publikacja
z 1924 roku, wydana w Związku Radziec-
kim przez Włodzimierza Majakowskiego
pt. Władimir Iljjicz Lenin, której wymiary
wynoszą 16 × 16 mm i niewiele ustępują
wymiarom książki uznawanej za najmniej-
szą z dotychczas wydanych. Na polskim
rynku wydawniczym w latach międzywo-
jennych miniaturowe wydania ukazały się
np. w serii „Biblioteczka Sapho”, która
opracowana została przez firmę edytorską
Sapho z Warszawy. Szereg miniatur ukazał
się w Wilnie, w którym działało wydawnic-
two Biblioteczka Miniatury. W okresie po-
wojennym na rynku wydawniczym, oma-
MIĘDZY REGAŁAMI
wianej formy książki, nastąpiła stagnacja, która oznaczała
małą liczebnie produkcję, nastawioną na wydawanie pu-
blikacji głównie o charakterze religijnym lub kalendarzo-
wym. Okres ożywienia w rynku miniatur nadszedł wraz
z rozpoczęciem ukazywania się serii „Poeci Polscy”
w 1959 roku przez wydawnictwo Czytelnik. Pod koniec
lat 70-tych popularność wśród małych form książkowych
znacznie się zwiększyła za sprawą Wydawnictw Arty-
stycznych i Filmowych, których nakładem ukazała się
seria składająca się z miniatur, w których publikowano
rozmaite gatunki literackie. Publikacje bardzo starannie
wydane , których wymiary oscylowały między 60–70
mm × 100–110 mm. Tylko w ramach tej serii ukazało się
99 książek! Z kolei opierając się na obliczeniach wcze-
śniej przywoływanego Więcławka, w latach 1959–1991
na polskim rynku wydanych zostało łącznie 261 publikacji
książkowych uznawanych za miniaturowe, w 34 wydaw-
nictwach. Poezja zdecydowanie dominuje w małoformato-
wych edycjach. Według szacunków Więcławka ten rodzaj
literacki stanowi połowę wydanych miniatur z literatury.
Tuż po niej są opracowania zaliczane do prozy, a w nich
krótkie opowiadania, mikropowieści, fraszki, czy afory-
zmy.
Wiele spośród istniejących w obiegu miniatur,
stanowi potencjalny przedmiot zainteresowania bibliofi-
lów, ale też czytelników, którzy oprócz treści książki,
dostrzegają także jej zewnętrzny aspekt – jakim jest opra-
wa, czy forma. Miniaturowe wydania z literatury, wcho-
dzące w skład homogenicznych pod względem szaty gra-
ficznej serii np. „Poeci Polscy” Czytelnika, czy
„Antologia Nowej Poezji Polskiej” Młodzieżowej Agencji
Wydawniczej, mogą spełniać rolę chociażby ciekawego
uzupełnienia domowej biblioteczki, których kolekcjono-
wanie gorąco polecam każdemu czytelnikowi.
Piotr Rudera
5
 ROZMOWY MIĘDZY REGAŁAMI
„Bo jecie te bułki z masłem! Z margaryną trzeba jeść”
Wywiad z „Adasiem”
Czas akcji:
trzynastego, nie w piątek, a w czwartek – deszczo-
wy czwartek, bo jakżeby inaczej miało być w to-
ruńskie juwenalia
Miejsce akcji:
Bar Adaś (na piśmie nigdzie nie potwierdzono
tych informacji, ale jest to niekwestionowanie
najczęściej odwiedzany bar przez studentów infor-
macji naukowej i bibliotekoznawstwa); trzeci sto-
lik po prawej, pod oknem
Osoby dramatu:
Pan Adam we własnej osobie z kubkiem kawy;
wysłanniczki MR – Ania i Asia (nieuzbrojone)
Informacje dodatkowe:
rozmowa mocno niekontrolowana, suto zakrapia-
na niekontrolowanymi wybuchami śmiechu,
szczerymi wybuchami…
A.E.: Jak Pan wpadł na pomysł otwarcia „Adasia”?
Pan Adam: Ten bar już tu istniał, generalnie. Z właści-
cielami była rotacja. Ostatecznie osoba przede mną
musiała go oddać, bo zwyczajnie nie miała klientów.
Bar nie był czynny w dogodnych godzinach. W menu
nie było tego, co by wszyscy chcieli. No i tak to się
skończyło.
A.U.: Nie było kanapek?
Pan Adam: Nie było. Kanapki były na żądanie. A u
mnie nie ma kanapek, jak ich nie ma.
A.E.: A jak długo już tu Pan pracuje?
Pan Adam: Osiem lat.
A.E.: No to ładnie.
A.U.: Załapałyśmy się...
A.E.: Dokładnie. To całe moje pięć lat studiów...
Pan Adam: No. Pięć i trzy. Z tamtych...
A.E.: Rozumiem.
Pan Adam: ...młodzieńczych.
6 MIĘDZY REGAŁAMI
A.E.: Okej.. Wiele osób prosiło, aby Pana zapytać o sekret
kanapek. Dlaczego idą one jak prawdziwe „ciepłe bułecz-
ki”.
Pan Adam: Aaa... Bo to jest sekret. Nie, to specjalnie
mi robią te kanapki... Nie, bułki. Bułki są robione spe-
cjalnie.
A.U.: Przez skrzaty?
A.E.: Normalnie chyba nie można kupić takich dużych
bułek?
Pan Adam: No można...
A.U.: Można, ale są takie napompowane i niesmaczne...
A.E.: Dobrze, a co się u Pana najlepiej sprzedaje? Co jest
najbardziej „chodliwym towarem”? Oprócz tych bułek,
kanapek.
Pan Adam: Praktycznie wszystko.
A.E.: Aha, czyli nie ma takich rzeczy...
Pan Adam: Nie, nie. Nawet jest tak, że jak czegoś nie
ma, to potrafią wyjść z kolejki. „Nie ma? To dziękuję”.
Próbowałem coś takiego zrobić, że na przykład w po-
niedziałek mielone, schabowe i coś tam, we wtorek
znów coś innego – dekadówkę taką. Nie wypalało. No,
może jakby było mniej ludzi, to tak. A, to ja jeszcze
proszę, jak to tam pójdzie na górę, o powiększenie tego
baru przede wszystkim.
A.E.: Dobra.
A.U.: Dobra.
Pan Adam: To ja proponuję tak: zlikwidować czytelnię
czasopism na parterze...
A.U.: Nie! Ja tam mam randki z panią Jolą!
Pan Adam: A co mnie to obchodzi? No... I na dole dla
vipów...
A.E.: Rozumiem… Zaskakuje Pan dobrą pamięcią, tym, że
najczęściej kojarzy Pan, co kto kupuje i nawet imiona Pan
pamięta...
Pan Adam: Nawet... Jak będziecie miały tyle lat, co ja,
to też będziecie pamiętały.
A.U.: Albo już nie. Ja jak będę miała tyle lat... Już teraz
muszę wszystko zapisywać.
 ROZMOWY MIĘDZY REGAŁAMI
A.E.: Bo nasze pokolenie się ogólnie szybciej starzeje.
Mamy gorszą pamięć...
Pan Adam: Bo jecie te bułki z masłem! Z margaryną
trzeba jeść.
A.E.: Ale Pan robi z masłem. To też jest sekret.
Pan Adam: Z masłem. No bo tak jest, że u mnie musi
być tak po niemiecku. Wszystko jednakowo. Niech to
będzie „piii!”, ale jednakowe. No i żeby to jakoś wyglą-
dało. Są bułki i bułki, są kanapki i kanapki, jest jedze-
nie i jest jedzenie. A pamięć? Pamięć... Mam taką pa-
mięć fotograficzną po prostu. Zobaczę, to zapamiętam.
A.E.: To jest fajne, bo nie czujemy się tutaj anonimowi. A
wracając jeszcze do Pana pamięci, ciekawa jestem, jakie
jest Pana zdanie o tych, których codziennie Pan widzi.
Jacy według Pana są studenci?
Pan Adam: Różni. Jak wszyscy ludzie.
A.E.: A bibliotekarze?
Pan Adam: Też różni. Bardzo różni.
A.E.: Bardziej różni niż studenci?
Pan Adam: Tak, bardzo...
A.E.: Okej... Ile osób z Panem współpracuje?
Pan Adam: Ze mną? Ze mną ile pracuje. Ja współpra-
cuję z żoną...
A.E.: Dobrze... To ile osób z Panem pracuje?
Pan Adam: Są tam jeszcze dwie-trzy kobitki. Dwie-
trzy, zależy jak potrzeba. Dobrze by było, jakby było
więcej, ale nie ma miejsca, żeby więcej ludzi przyjąć.
Można by tak zrobić, żeby jeszcze jedna osoba miała
dodatkowe miejsce pracy, ale takie są warunki, jakie
są.
A.E.: A w ogóle kto wymyślił, żeby bar nazywał się
„Adaś”? Abstrahując od imienia...
Pan Adam: No Adaś! Nie, ale poważnie. Kiedyś mia-
łem sklep i się nazywał „U Marcina”, z tego powodu,
że mój syn to Marcin. Ale teraz mówię: Nie, idę na
całość. Biorę to na siebie.
A.U.: Ale dzięki temu powstają nowe dowcipy studenc-
kie.
Pan Adam: Tak?
A.U.: Mhm. „Co chcesz z Adasia?” „Nereczki”.
Pan Adam: Może flaczki? Bo są.
A.U.: Takie wersje też były...
MIĘDZY REGAŁAMI
Pan Adam: Bo flaczki są... To znaczy na razie nie ma i
nie będzie. Za ciepło. Staramy się trochę to dopasowy-
wać, zrezygnujemy z czegoś jak się zrobi ciepło. Zoba-
czymy jak z zupami. Na razie zupy są. Schodzą, jest
okej. Bo to ciężko wyczuć. Tutaj to w ogóle... Dzisiaj
tak samo: Ile bułek? Tyle. Nie, za dużo. Za mało. Bie-
rzemy jak ostatnio.
A.E.: No właśnie. Jestem ciekawa, ile tak standardowo
zamawia Pan bułek?
Pan Adam: Powiem tak: sto i trochę. To różnie. Zależy
od dnia. W czwartki to jest tak, że czasami nawet zo-
stają bułki. Dzisiaj akurat nie, nie wiem czemu. Tutaj
to jest loteria. Albo do dziesiątej, do dwunastej, do
pierwszej, a czasami cały dzień. Nie ma reguły.
A.E.: Dobrze, z mojej strony chyba wszystko...
A.U.: Dlaczego kura przeszła przez drogę?
Pan Adam: No a gdzie miała iść?
A.U.: Rozumiem, okej.
A.E.: To my dziękujemy bardzo.
<Pytanie o autoryzację>
Pan Adam: Nie, to jest ciekawsze, jak się już czyta wy-
drukowane. Jak się to widzi nie wcześniej niż wyjdzie,
to lepiej. Więcej sprawia radości. Już mam jeden arty-
kuł, z „Nowości”.
A.E.: Ale też wywiad?
Pan Adam: Nie, ktoś zrobił za mnie wywiad. Ktoś
mnie opowiedział... A w ogóle czyj to pomysł? Pani
Degen?
A.E.: Nie.
A.U.: Nie, nie.
Pan Adam: Nie? Nie Dorotki? Oj, tam czuję nosa... Bo
ona coś tam redaguje też z wami, tak?
A.E.: Tak, jest opiekunką koła.
A.U.: Ale jak zobaczy, to się ucieszy...
Pan Adam: Na pewno. A tak na zakończenie powiem,
że bar trzeba pokochać. No nie tylko bar, bo swoją
pracę trzeba pokochać. Bo jak się nie kocha, to nic z
tego nie będzie.
A.E., A.U.: Dziękujemy serdecznie za rozmowę
Od Redakcji: wywiad jest literalnym przedrukiem z rozmowy
7
 ROZWAŻANIA MIĘDZY REGAŁAMI
Listy z ostem
Przeczytaj, bo jak nie...
Spotkałam się ostatnio, podczas moich niekończących się
wycieczek po internetowych zagajnikach (w dżungle
i tajgi się nie zapuszczam, za stara na to jestem), na cieka-
we stwierdzenie, które, mogę się założyć, miało na celu
zrujnowanie mojego, ciężko budowanego od lat, wizerun-
ku. Przeczytawszy je, zamknęłam przeglądarkę i sięgnę-
łam po paczkę chusteczek, nie usiłując nawet walczyć ze
łzami, zdradziecko zbierającymi się za mymi powiekami.
Poczułam, jakby cały świat i moje dobre mniemanie
o sobie nagle implodowały, a niebo spadło mi na głowę.
I jak tu się przygotowywać do sesji?
Straszliwe owo zdanie brzmiało: „Jeśli nie prze-
czytałeś tych książek, nie możesz się już więcej nazywać
molem książkowym” i towarzyszyło liście „1001 książek,
które musisz przeczytać przed śmiercią”. Sprawdziłam:
przeczytałam z nich dokładnie 56, w tym sporą część sta-
nowią powieści Jane Austen i inne XIX-wieczne. Z XXI
wieku - jedna, osamotniona „Pokuta” Iana McEwana. Na
Iluvatara, czy to oznacza, że jestem godną pożałowania
analfabetką? Czy pozostaje mi jedynie posypać głowę
popiołem i zakopać się pod kocem, by nadrobić zaległo-
ści? Wizja, pomijając część „kopciuszkową”, całkiem
kusząca, ale czy naprawdę jest sens przejmować się takimi
listami?
W tym przypadku wyboru pozycji dokonali angiel-
scy i amerykańscy „znani krytycy, wykładowcy akade-
miccy i dziennikarze”, im więc zawdzięczamy nieobec-
ność jakiegokolwiek (!) dramatu Szekspira. Zamiast tego
mamy moralny obowiązek zapoznania się z pełnym wyda-
niem „Księgi tysiąca i jednej nocy”, przesyconych eroty-
zmem i brutalnością, czy też z fascynującą i nieprzewidy-
walną jak fabuła dobranocki „Księżną de Cleves” Marii
de la Fayette. Nie chcę być jednak niesprawiedliwa - ta
lista jest jedną z lepszych, a proszę mi wierzyć, że zapo-
znałam się już z kilkudziesięcioma. Nawet Polska ma na
niej swoją reprezentację, co naprawdę rzadko się zdarza.
Ludzie całego świata powinni zatem spędzić kilka uro-
czych wieczorów, czytając „Quo vadis” i „Solaris”.
Przejdźmy jednak do innych zestawień, gdyż z całą
pewnością będzie to podróż niezwykle pouczająca. Pierw-
szy przystanek: „1000 powieści, które każdy musi prze-
czytać”, w tym „Władca much” i „Proces”. Wybory niby
oczywiste, dlaczego jednak pozycje te znalazły się w dzia-
le „Science fiction and fantasy”, twórcy jedyni raczą wie-
dzieć. Wiem jednak teraz, że nie mam prawa żyć bez od-
dania się uważnej lekturze „Przeminęło z wiatrem” czy
„Jane Eyre”. Ba, konia z rzędem temu, kto zaciągnie do
tychże książek przeciętnego studenta płci męskiej, który
też przecież musi je przeczytać! Nic to, dla niego zawsze
zostaje „Jurassic Park” i „Cassino Royale” (cała stadnina
to za mało dla osoby, która zdołałaby mnie do nich zmu-
sić).
8 MIĘDZY REGAŁAMI
Ciekawie wyglądają listy „krytyków, naukowców
i dziennikarzy” w porównaniu z wyborami czytelników.
BBC w 2004 roku przeprowadziła badania ankietowe
wśród Brytyjczyków, którzy mieli podać najlepsze, ich
zdaniem, powieści. Wynik? „Władca pierścieni”, wszyst-
kie dotychczas wydane tomy „Harry’ego Pottera”, „Kubuś
Puchatek”, „Mroczne materie” Pullmana, „Opowieści
z Narnii”, Dickens, Austen, Salinger, Carroll, Dahl... Mu-
szę przyznać, że ta lista budzi we mnie pozytywne emo-
cje: znam wszystkie wymienione na niej pozycje! Cóż,
widocznie mam plebejskie gusta i daleko mi do wyrafino-
wania elit literacko-krytycznych.
Nic jednak nie dorówna mojemu ulubionemu ze-
stawieniu, które w samych swoich założeniach jest tak
kuriozalne, że... Pozwolę sobie przedstawić: oto „1001
książek dziecięcych, które powinieneś przeczytać zanim
dorośniesz”. Jako osoba, której ten nakaz już nie dotyczy,
pozwolę sobie opuścić wymienianie tytułów, gdyż liczba
ich mówi sama za siebie. Może tylko jeden: „The Cat in
the Hat”. Tej książce zawdzięczam bowiem jedną z naj-
sympatyczniejszych scen w drugiej części filmowej
„Rodziny Addamsów”, choć wydaje mi się, że nie jest to
taka wizja książki, jakiej pragnąłby jej autor...
Inna lista poleca za to dwunastolatkom „Wichrowe
wzgórza” na zmianę z „Małymi kobietkami”, a ośmiolat-
kom prawdziwą wersję „Baśni” Grimmów (tak, tę, w któ-
rej Czerwony Kapturek zjada ciało Babci i pije jej krew)
oraz „Małą księżniczkę”. Czy tylko w mojej opinii coś tu
się nie zgadza? Choć może ktoś, kto w wieku lat dziesię-
ciu pochłaniał z wypiekami na twarzy i koszmarami po
nocach „Wiedźmina”, nie powinien wypowiadać się na
temat doboru lektur dla dzieci.
Jaki jest więc sens tworzenia tych list i w jakim
celu niektóre jednostki się nimi zaczytują? Cóż, muszę
przyznać, że przyjemnie jest móc „odhaczyć” kolejną po-
zycję i widzieć, z iloma ciekawymi historiami możemy się
jeszcze zapoznać. Cytując prof. Dunina, Jeśli przyjąć, że
pilny, tradycyjny czytelnik poznający dzieła od deski do
deski będzie czytał jedną książkę dziennie, to obliczono, że
gdyby czynił to regularnie od 15. do 75. roku życia, może
przeczytać ok. 22 000 tomów. A przed każdym z nas stoją
wielomilionowe księgozbiory.
Poza tym: co jest milszego niż krytykowanie
cudzych wyborów?
Anna Urbanek
P.S. „Księżna de Cleves” ma jednak pewien urok. Otóż
książę de Cleves, leżąc na łożu boleści, wytyka żonie jej
urojone zbrodnie (długa historia, nie będę opowiadać), po
czym: Chciał mówić dalej, ale niemoc odjęła mu głos.
Pani de Cleves przywołała lekarzy, znaleźli go niemal bez
życia. Kwękał mimo to jeszcze kilka dni, wreszcie umarł
z cudownym męstwem.
 KULTURA MIĘDZY REGAŁAMI

Kazali sprawdzić,
to sprawdziłam!
„Gender? Check!” – to anglojęzyczna wersja nazwy wy-
stawy, którą można było zobaczyć w Zachęcie Narodowej
Galerii Sztuki w Warszawie w dniach 20 marca-13 czerw-
ca. Jej pełny, polski tytuł brzmiał: „Płeć? Sprawdzam!
Kobiecość i męskość w sztuce Europy Wschodniej”. Nie
czytając nic wcześniej na jej temat, żeby nie wyrabiać
sobie już na początku opinii, budynek Zachęty opuściłam
z nieskrywanym dylematem – podobało się czy nie?
Pierwszy zawód miłosny
Stwierdzenie, że jestem fanką, to może za dużo, ale okre-
ślenie „lubię plakaty propagandowe”, zawiera dużą część
prawdy. I właśnie z racji na wspomniane plakaty wystawa
przede wszystkim mnie zachęciła (abstrahując od nazwy
galerii!). Już miałam przed oczyma słynne „kobiety na
traktory!”… Owszem, pojawiło się kilka obrazów w tym
stylu, m.in. Dalej, dziewczęta! (Mihalis Kornetskis, Ło-
twa), ale był to dla mnie zaledwie przedsmak, przystawka
– chciałam więcej. Okazało się, że gospodarz nie był przy-
gotowany na dokładkę. Trudno.
Był to dla mnie ten rodzaj wystawy, obok której
nie można przejść obojętnie. Budzi w odbiorcy wiele
emocji – czasem sprzecznych, ale zawsze emocji.
Trochę faktów po fakcie
Wystawa „Płeć? Sprawdzam! Kobiecość i męskość
w sztuce Europy Wschodniej” była pierwszym przeglą-
dem sztuki wschodnioeuropejskiej poświęconej problema-
tyce ról płciowych od lat 60-tych ubiegłego wieku. Jej
kuratorka – Bojana Pejić przygotowała dla zwiedzających
ekspozycję obejmującą, jak już wspomniałam, ponad 300
prac, 200 autorów (malarstwo, rzeźba, instalacje, fotogra-
fia, plakat, filmy i wideo). Całość wystawy podzielona
była na trzy części: Socjalistyczna ikonosfera, Negocjo-
wanie przestrzeni osobistych oraz Postkomunistyczne
obrazy płciowe. Jej głównym celem było prześledzenie
przemian, jakim ulegały w sztuce stereotypowe wyobraże-
nia na temat ról kobiet i mężczyzn.
Asia Edwarczyk

Drugi zawód miłosny

Mimo wszystko brnęłam dalej w zwiedzaniu/

oglądaniu (chociaż pani ochroniarz usilnie chciała
mnie zniechęcić, upominając, że według niej, pod-
chodzę za blisko!).
To, co określa się mianem sztuki współcze-
snej nigdy do mnie specjalnie nie przemawiało. Po-
wiem inaczej – ja tej sztuki najzwyczajniej w świecie
nie rozumiem. Nie ukrywam, że również i w Zachę-
cie znalazło się sporo takich dzieł, na które patrzyłam
i myślałam: ale o co chodzi? dlaczego? I nie piszę
tego w odniesieniu do przytłaczającej ilości nagich
piersi, penisów czy wagin we wszelakich kombina-
cjach i przeobrażeniach (czasem bardzo, bardzo do-
sadnych czy brutalnych). Nie! Niektóre prace były
dla mnie po prostu sztuką dla sztuki – i takie zapewne
było/jest ich przeznaczenie.

Nowa miłość lekarstwem na starą

Okazało się jednak, że wśród ponad 300 prac, znala-

zły się i takie, które skłoniły mnie do dłuższego za-
trzymania. Myślę, że to właśnie dzięki nim moje
uczucia odnośnie tej wystawy były tak mieszane.
W konfrontacji z dziełami, których nie rozumiałam,
one zachwycały swoją oczywistością, szokowały.
Wśród nich między innymi tryptyk Katarzyny Górnej
– Madonny czy łoże sułtana – położenie się na nim
było prawdziwym obcowaniem ze sztuką... miłosną.

MIĘDZY REGAŁAMI 9
 KULTURA MIĘDZY REGAŁAMI

Uroki brytyjskiej fantasy

- Czy mag może zabić za pomocą magii? - spytał Strange’a lord Wellington.
Strange zmarszczył brwi. Pytanie najwyraźniej nie przypadło mu do gustu.
- Mag zapewne może - przyznał - lecz dżentelmen z pewnością nie powinien.

Matematycznie można by zapisać to tak: się obywatelowi. Tak też, choć magia nie zniknęła,
a Uczone Towarzystwa Magów z chęcią, zapałem i pie-
, czołowitością zbierają składki członkowskie i wyprawiają
bankiety, sztuka rzucania czarów popadła w niełaskę.
Oczywiście o ile przyjmiemy, iż nie będziemy nadmierny-
Tym większym zaskoczeniem dla skostniałych środowisk
mi purystami w tej dziedzinie. Fascynujący ów zapis
magicznych był Gilbert Norrell, który nie tylko ośmielał
przedstawia nam ciekawą, choć może nieco kontrowersyj-
się korzystać z magii na co dzień, ale wręcz uznawał teo-
ną tezę: jeśli za k przyjmiemy książkę, za Lr - Literaturę
retyków za niegodnych tytułu maga! I szybko ich go po-
rozrywkową, zauważymy, iż możliwe jest istnienie książki
zbawił...
należącej do tego gatunku, spełniającej jego założenia
Gdy umiera narzeczona sir Pole’a, szanowanego
i będącej podobną do niego - lecz także stanowiącą coś
polityka, Norrell wskrzesza ją, wykorzystując magię co
więcej! Oto magia matematyki.
najmniej niebezpieczną i nieprzewidywalną - przywołuje
Bowiem magia, Czytelniku, jest pojęciem niezwy-
elfa. Pamiętasz wszak, Czytelniku, tę szlachetną rasę,
kle pojemnym i dobry pisarz potrafi wykrzesać z niej wie-
pełną dobroci, miłosierdzia i piękna? Rozmiłowaną
le więcej niż tylko kolejną Kulę ognia czy Lodową strza-
w muzyce, sztuce i wzdychaniu do księżyca? Dumną
łę. Nie mówię, że jest to łatwe czy powszechne, tym nie-
i nieco próżną? To teraz zapomnij o wszystkim oprócz
mniej od czasu do czasu udaje mi się natrafić na prozę
ostatniego zdania. Cóż, „nieco próżne” też możesz wyrzu-
oryginalną i świeżą. Przykładem takowej jest trzytomowa
cić z pamięci. Elfy u Clarke to stworzenia zupełnie nie-
powieść Susanny Clarke, ukryta pod niewinnym tytułem:
skomplikowane moralnie - po prostu nie mają moralności.
Jonathan Strange i pan Norrell. Jak stwierdziły już setki
W slangu gier RPG charakter taki zwykło się zwać cha-
czytelników, tytuł dobrano nieprzypadkowo - skutecznie
otycznym neutralnym, w języku ludzi normalnych - nie-
odstrasza on osoby niepowołane do sięgnięcia po po-
okiełznanym, nieopanowanym i nieobliczalnym.
wieść. Całkowicie słusznie - nie wyobrażam sobie nawet
Dlatego też Norrell, przywołując dżentelmena
pożyczenia komukolwiek mojego egzemplarza!
o włosach jak puch ostu, ściąga na siebie, ratowaną kobie-
Poznaj Gilberta Norrella - zamkniętego w sobie
tę i wiele osób postronnych spore kłopoty, z którymi trud-
mężczyznę w nieco już przywiędłym kwiecie wieku,
no będzie mu się uporać, nawet z pomocą drugiego maga.
„największego maga tej epoki”. Poznaj otaczający go
Przyjdzie im sięgnąć do najgłębszych rezerw angielskiej
świat - Anglię początków XIX wieku, imperialistycznie
magii, szukać odpowiedzi tam, gdzie nie zaprowadziłyby
zwalczającą równie imperialistyczne zamiary Napoleona.
ich nawet najgorsze koszmary i zgłębiać tajemnice, któ-
Poznaj wreszcie jego świat - długie rzędy ksiąg na pół-
rych w normalnych warunkach nie odważyliby się tknąć
kach własnej biblioteki i chorobliwą niechęć do jakichkol-
nawet za cenę połowy królestwa. W dodatku zmagać się
wiek innych adeptów sztuki taumaturgicznej. Jonathana
będą z złośliwymi pamfletami, niechęcią polityków, Na-
Strange’a jeszcze, Czytelniku, nie poznawaj, nie psuj so-
poleonem (choć nie osobiście) i sobą nawzajem. I to
bie niespodzianki...
wszystko bez zielonego pojęcia, z kim walczą!
Powieść można
Nie bój się jednak, Czytelniku, że tempo akcji Cię
zaliczyć do fantasy
przytłoczy, a wydarzenia będą sprintem zmierzać do me-
historycznej, o ile je-
ty. Nic bardziej mylnego! Będziesz smakował tę książkę
steśmy w stanie wy-
powoli, wracając kilkakrotnie do najlepszych momentów,
tworzyć sobie wystar-
zaczytywał się w przypisach, zmieniał kilkakrotnie opinię
czająco obszerną jej
na temat niemal każdego z bohaterów, irytował się nie-
definicję. W Anglii
zmiernie, że są czasami tak mało spostrzegawczy, tak
przetrwała bowiem
nieracjonalni, tak ludzcy. Urzeknie Cię precyzyjny, ma-
magia, która oficjalnie
giczno-realistyczny język, atmosfera przesiąknięta angiel-
pozostaje jednym
skim deszczem, zaczniesz dostrzegać litery na niebie,
z zajęć godnych dżen-
w układzie gałęzi i kamieni.
telmena. Cóż, przy-
Założymy się?
najmniej czytanie
o niej. Praktykowanie
Anna Urbanek
to już zupełnie co in-
nego, wszak „robienie
czegokolwiek” nie
przystoi szanującemu

10 MIĘDZY REGAŁAMI
 KULTURA MIĘDZY REGAŁAMI
Tomasz Beksiński (1958–1999)
Dziennikarz muzyczny, prezenter radiowy, tłumacz, syn znanego malarza Zdzisława Beksiń-
skiego. Charyzmatyczny i ekscentryczny. Minęło już ponad 10 lat od jego samobójczej śmierci,
a wciąż pozostaje w pamięci wielu słuchaczy.
Tomasz „Nosferatu” Beksiński urodził się w 1958 roku
w Sanoku. Już jako nastolatek interesował się muzyką,
prowadził szkolny radiowęzeł. Od wczesnej młodości
fascynowały go horrory i śmierć. Pierwszą nieudaną pró-
bę samobójczą podjął w wieku 16 lat łykając proszki na-
senne i odkręcając gaz. Dwa lata później rozwiesił w ro-
dzinnym Sanoku klepsydry z własnym imieniem i nazwi-
skiem oraz datą śmierci i pogrzebu, po to by obserwować
reakcje zszokowanych mieszkańców. Studiował anglisty-
kę na Uniwersytecie Śląskim w Katowicach, jednak nigdy
nie ukończył studiów. Pomimo to, został cenionym tłuma-
czem. Jego autorstwa są tłumaczenia list dialogowych
filmów o Jamesie Bondzie, znacznej części twórczości
grupy Monty Pythona, oraz obrazów takich jak Milczenie
Owiec, Czas Apokalipsy, Ptasiek, Zabójcza Broń, Szklana
pułapka i wielu, wielu innych.
W radiu zadebiutował w 1982 roku na antenie
Trójki, a od 1985 w Programie Drugim Polskiego Radia
prowadził swoją autorską audycję
„Romantycy Muzyki Rockowej”,
gdzie prezentował m.in. takich arty-
stów jak: Ultravox, Joy Division
czy Depeche Mode. W latach 90-
tych powrócił do Programu Trze-
ciego, a jego nocne audycje zyskały
miano kultowych. Przybliżał słu-
chaczom muzykę z gatunku new
romantic oraz progresywny i gotyc-
ki rock. Jako jeden z niewielu pre-
zenterów samodzielnie tłumaczył
teksty utworów. Współpracował
również z magazynem „Tylko
Rock”, dla którego pisał felietony
i recenzje.
Pomimo sukcesów zawo-
dowych, nigdy nie ułożył sobie
życia prywatnego. Wielokrotne
rozczarowania z powodu związków
z kobietami podsumował
w felietonie „Kobieta wąż”: Jedna
czytelniczka zarzuciła mi niedawno,
że widzę w kobiecie tylko tyłek
i cycki. To nie jest prawda. Przede
wszystkim widzę naczynie intere-
sownej podłości. Zawsze starałem
się szukać czegoś poza wymieniony-
mi wyżej atrybutami i nigdy nie
udało mi się trafić na nic warto-
ściowego. Prawie zawsze kończyło
MIĘDZY REGAŁAMI
się to bólem serca i wieloletnią rekonwalescencją pod
opieką Kruka z poematu Edgara Allana Poe, a także bó-
lem głowy od papierosowego smrodu - dama bowiem nie
wie, że z papierosem jest równie atrakcyjna jak z kapką
wiszącą z nosa. Zbrzydło mi to wszystko do cna!
W swoich felietonach z cyklu „Opowieści
z krypty” krytykował nie tylko kobiety, ale i całą otacza-
jącą rzeczywistość: tłumaczenia filmów, ludzi szeleszczą-
cych papierkami w kine, telewizję, hałasujących sąsia-
dów, fachowców remontujących mu mieszkanie, rap,
współczesny rock czy komputery i rozwój technologii.
W ostatnim z tekstów zatytułowanym Fin de siècle, wy-
mienił wszystko, dlaczego warto było żyć i zakończył
słowami: Wszystkie te chwile przepadną w czasie, jak łzy
w deszczu. Pora umierać. Z radiowymi słuchaczami poże-
gnał się słowami: To była ostatnia audycja w tym roku,
a może ostatnia w ogóle.
24 grudnia 1999 ostatni raz odwiedził ojca, wró-
cił do swojego mieszkania i za-
dzwonił do wieloletniej przyjaciółki
Anji Orthodox. Najprawdopodob-
niej to z nią rozmawiał jako ostat-
nią. Popełnił samobójstwo przyjmu-
jąc dużą ilość leków. W testamencie
przekazał swoją kolekcję płyt Pro-
gramowi III Polskiego Radia, a po-
siadane obrazy ojca Muzeum Histo-
rycznemu w Sanoku.
W 2009 roku zorganizowano
w Sanoku festiwal „Love Never
Dies, czyli dlaczego pamiętamy
Tomka Beksińskiego”, w ramach
którego odbyły się koncerty, projek-
cje tłumaczonych przez niego fil-
mów oraz wystawa. Do dziś pozo-
staje w pamięci wielu słuchaczy
jako jeden z najbardziej charyzma-
tycznych prezenterów radiowych.
Zamieszczone cytaty oraz zdjęcie po-
chodzą ze strony internetowej poświę-
conej Tomaszowi Beksińskiemu: kryp-
ta.whad.pl, gdzie znajdują się artykuły
jego autorstwa, natomiast zapisy audycji
można odnaleźć pod adresem:
tbmp3.prv.pl.
Paulina Kwiatkowska
11
 KULTURA MIĘDZY REGAŁAMI
ZABIJ swoich
Nowojorska scena n
Nowy Jork, rok 1967. Era buntów studenckich, dzieci
kwiatów, make love not war. Kiedy w świecie muzyki
Bitlesi byli bogami, to protegowani Andy’ego Warhola,
The Velvet Underground, chwycili swoje instrumenty,
weszli do studia i dokonali defloracji rock’n’rolla. Koniec
z pioseneczkami o romantycznej miłości, dość ukrywania
narkotyków pod subtelnymi metaforami. Lou Reed i jego
ekipa nie owijali w bawełnę: Venus in Furs była o sado-
masochizmie (Taste the whip, in love not given lightly),
I’m Waiting for the Man o czekaniu na dilera, a Heroin...
wiadomo o czym ('Cause it makes me feel like I'm a man /
When I put a spike into my vein). Muzycznie byli równie
radykalni: połączyli rocka z muzyką awangardową: dy-
sonanse, sprzężenia zwrotne, pierwotne rytmy,
dekadencja. Po nich nic nie było takie samo. Ale ta his-
toria nie jest o nich.
Rok 1978. Brytyjczyk Brian Eno (dla tych, któ-
rym to nazwisko jest obce, jedno słowo: ambient) bawił
wtedy w Nowym Jorku. Był świadkiem nowego zjawiska
w muzyce, o którym wiedział, że nie przetrwa długo i jeśli
się go nie udokumentuje, zostanie zapomniane. Zaprosił
do studia cztery grupy i z nagranego materiału sporządził
kompilację zatytułowaną No New York. To, co działo się
w małych klubach SoHo i East Village, ukazało się świa-
tu. No wave. Antymuzyka.
Ulice nędzy
Ale najpierw… trochę o ekonomii. O ile ruch hippisowski
wyrósł na niezadowoleniu z porządku społecznego i woj-
ny w Wietnamie (mniej więcej), to punk miał również
podłoże materialne. W latach 70-tych kraje takie jak Wiel-
ka Brytania i USA przeżywały poważny kryzys ekono-
miczny. Zamykano fabryki i kopalnie, mnóstwo ludzi
zostawało bez pracy. Brak perspektyw, no future, te spra-
wy. W tej atmosferze powstał punk (jako ideologia, ale
jeśli chodzi o muzykę, to sprawa jest nieco bardziej skom-
plikowana). Kryzys szczególnie dotknął Nowy Jork. Od-
cięcie od funduszy federalnych spowodowało finansowy
upadek miasta. Bezrobocie, ubóstwo i przestępczość –
z tym właśnie NY był kojarzony wśród mieszkańców
USA. Brudny i depresyjny obraz tej metropolii w Taksów-
karzu Martina Scorsese nie był licencją artystyczną, po
prostu tak to wyglądało. Dla przyjezdnych był to krajo-
braz wręcz postapokaliptyczny. Coś tak banalnego jak
punk nie oddawało nastroju epoki. I w tym momencie
wulgarne dziedzictwo The Velvet Underground dało
o sobie znać.
12
IDOLI
o wave
Wściekłość i wrzask
Jednym z zespołów przedstawionych na No New York
było założone w 1976 roku trio Teenage Jesus and the
Jerks w składzie: Lydia Lunch, Reck, Bradley Field
(mniej więcej, Lydia była jedynym stałym członkiem,
zespół rozpadł się w 1979 roku). Siedemnastoletnia
dziewczyna z gitarą i mikrofonem, dodatkowo basista
i perkusista – brzmi niegroźnie, prawda? Błąd: traktowa-
nie instrumentów przez sekcję rytmiczną podchodzi pod
maltretowanie: gitara skrzeczy, wyje i błaga o skrócenie
jej cierpień. I do tego jeszcze wokal, czyli nihilistyczne
tyrady w formie krzyków i skandowania. Czegoś takiego
jeszcze nie było. Lydia nie umiała grać i nigdy się nie
nauczyła. Zamiast kostki do gry na gitarze preferowała
butelki po piwie, gdyż szkło według niej dawało najlepszy
dźwięk. A jeśli ktoś myśli, że to jakieś dzieciaki, które po
prostu nie umiały grać, nie ma racji. Ci ludzie wiedzieli,
co chcą osiągnąć. Ich muzyka nie miała być przyjemna.
Miała za to, według słów Lydii, brzmieć jak ostry seks.
Koncerty Teenage Jesus rzadko trwały dłużej niż dziesięć
minut, a w tym czasie i tak mieściła się większość ich
repertuaru.
Czym był no wave? Trudno to nazwać gatunkiem,
gdyż poszczególnych wykonawców muzycznie łączyło
niewiele (głównie było to zainteresowanie hałasem i silne
zrytmizowanie utworów). Artyści, jak zwykle zresztą,
dystansowali się też od określenia „ruch”. No wave był…
zjawiskiem, fenomenem. No wave’owcy nie pisali mani-
festów, poza nihilizmem nie mieli ideologii, nie nawoły-
wali do niczego. Po co? I tak nic już nie miało znaczenia.
Cywilizacja upadła, a oni grzebali się wśród jej szcząt-
ków. Wszelka treść muzyczna, jak melodie i kompozycje,
miała drugorzędne znaczenie (zasadniczo granie czegoś,
chociaż zbliżonego do normalnego rocka, nie uważali za
no wave). Skupiali się raczej na formie, głównie nastroju,
tworzeniu atmosfery naładowanej negatywnymi emocja-
mi. W tym kontekście forma sama stała się treścią, prze-
kazując wszystkie uczucia, które żywili artyści: gniew,
frustrację, desperację. Cały swój nihilizm przekuwali
w dźwięk, traktując go jako żywioł, jako paliwo zasilające
ich muzykę. Nie byli szaleńcami pokroju G. G. Alina, co
to tarzają się w szkle i zjadają własne ekstrementy. Byli
antagonistyczni wobec całej muzyki rockowej, nawet pun-
ka. Lunch na przykład widziała siebie jako anty-Patti Smi-
th, swoją twórczością chciała ją zniszczyć. Krótko mó-
wiąc: wzięli w ręce instrumenty, na których dwadzieścia
lat wcześniej Buddy Holly nagrywał swoje przeboje,
i stworzyli coś potwornego.
MIĘDZY REGAŁAMI
 KULTURA MIĘDZY REGAŁAMI
Dada-rock
Pogardę Teenage Jesus dla słuchu i zdrowia psychicznego
słuchacza dzielili muzycy z Mars (zał. 1975, ostatni gig
odbył się w 1978), w składzie Sumner Crane (wokal),
Lucy Hamilton (gitara), Mark Cunningham (bas) i Nancy
Arlen (perkusja). Na fundamentach zdewastowanego pun-
ku tworzyli improwizowane, jazgotliwe jamy. Utwory
Teenage Jesus mogły być kakofonią, ale miewały jakieś
szczątki struktury. To, co Mars mieli do zaoferowania,
było czystym nonsensem, niczym duszny, surrealistyczny
koszmar. „Wokalista” nie śpiewał, raczej wyrzucał z sie-
bie przypadkowe fonemy, przypominające gaworzenie
albo bełkot szaleńca. Momentami hałas osiągał niezdrowy
poziom, jakby pragnęli krzywdy odbiorcy (poważnie, słu-
chanie takiego Outside Africa sprawia fizyczny ból).
Kolejnym niekonwencjonalnym zespołem było
DNA (Arto Lindsay, Ikue Mori i Robin Crutchfield, zastą-
piony później przez Tima Wrighta z Pere Ubu). Nie tak
agresywni jak wymienieni poprzednio, ale też potrafili
wywołać zawroty głowy. Skupiali się raczej na tworzeniu
nietypowych dźwięków i ich kombinacji. Atonalność,
brak śladu melodii, pokręcone rytmy. Ich muzyka przypo-
minała twórczość artystów dadaistycznych, penetrowali
jednak rejony, w które nawet Don Van Vliet się nie za-
puszczał. Lider zespołu, gitarzysta i wokalista Arto Lind-
say, był bardzo aktywną postacią na scenie: brał udział
w takich projektach jak The Ambitious Lovers (łączyli
noise z muzyką brazylijską) czy free-jazzowy Lounge
Lizards. DNA było jednym z dłużej działających zespo-
łów no wave (1978–82) i pozostawili po sobie spory doro-
bek (prawie trzy razy więcej utworów niż dwa poprzed-
nie).
Środowisko no wave. Na zdjęciu m. in. Lydia Lunch (na samochodzie),
James Chance (na prawo od niej) i Bradley Field (drugi od prawej).
MIĘDZY REGAŁAMI
Zatrzymajmy się na moment. Czy zauważyliście
dużą ilość imion kobiecych w składach zespołów? To nie
przypadek, gdyż no wave był jedną z najbardziej otwar-
tych pod tym względem scen muzycznych w historii. Nie
ważne było, jakiej jesteś płci, koloru czy orientacji. Nie
ważne było nawet, czy umiesz grać (podobno Ikue Mori
została przyjęta do DNA, gdyż według Arto pasowała do
zespołu pod względem estetycznym).
ourself!
Contort y
Hałas był obiektem zainteresowania wielu
artystów no wave, ale nie wszystkich. W rzeczywistości
nurt ten był niezwykle eklektyczny. Ważną figurą na sce-
nie był James Chance, wokalista i saksofonista owładnięty
pragnieniem zostania białą wersją Jamesa Browna. Był
współzałożycielem Teenage Jesus, ale wyleciał, gdy resz-
ta zespołu odmówiła grania jego kawałków (Lydia Lunch:
Teenage Jesus was cold, James was hot). Różnił się od
swoich współtowarzyszy choćby tym, że wymagał od
członków swoich grup faktycznych umiejętności muzycz-
nych. Występował z różnymi składami i pod różnymi na-
zwami, dwa najważniejsze to James Chance and the Con-
tortions i James White and the Blacks. Łączył free-
jazzową improwizację spod znaku Ornette’a Colemana
z funkowymi rytmami, wszystko to przefiltrowane przez
punkową estetykę. Śpiew Jamesa zdradzał silne wpływy
Browna, przepełniony energią, niemal orgazmiczny. Na
koncertach Chance był bardzo żywiołowy – aby rozruszać
sztywną publiczność wskakiwał w tłum, tańczył i wszczy-
nał bójki.
Suicide może nie należeli do tej samej sceny, ale
reprezentowali ten sam nihilizm, dekadencję oraz dekon-
struktywne podejście do tradycji. Duet ten, założony
13
 KULTURA MIĘDZY REGAŁAMI
w 1971 roku, stworzył nowy standard tego, co można na-
zwać zespołem: Martin Rev obsługiwał syntezator, a Alan
Vega śpiewał (i wszczynał rozróby, ale to tak na margine-
sie) – może to wydawać się nieprawdopodobne, ale ten
prosty i dzisiaj powszechny schemat stworzyli właśnie
oni. Na swoim debiucie z 1977 roku zaprezentowali swoje
zimne i futurystyczne brzmienie. Rev tworzył minimali-
styczne pejzaże podparte monotonnym syntetycznym bi-
tem, które stanowiły tło dla eterycznego wokalu Vegi,
zmysłowego i lubieżnego.
Trudno określić liczbę zespołów grających no
wave, nie tylko ze względu na brak homogeniczności zja-
wiska, ale także ze względu na to, że żywot większości
zespołów był krótszy niż muszki owocówki, niewiele też
po sobie pozostawiały, zwykle jeden singiel i tyle. Z cie-
kawszych, a mniej znanych wykonawców, można wspo-
mnieć jeszcze o kapeli The Del-Byzanteens, choćby
z tego względu, że jej wokalistą był Jim Jarmush, reżyser
filmowy znany z takich obrazów jak Poza prawem, Kawa
i papierosy czy Broken Flowers. Na uwagę zasługuje rów-
nież Lizzy Mercier Descloux, która była pionierką łącze-
nia muzyki tanecznej z world music.
Drastyczny klasycy
zm
W 1976 do Nowego Jorku przyjechał Glenn Branca, zna-
komity gitarzysta i awangardowy kompozytor. Początko-
wo jego praca miała ograniczać się do teatru, ale bardzo
szybko zapragnął stworzyć własny zespół. Stworzył dwa,
oba w 1977 roku: The Static i Theoretical Girls. Żaden z
nich nie pozostawił po sobie więcej niż pojedynczy sin-
giel, jednak ten drugi wylansował kilka osobistości no
wave oraz zaprezentował silnie repetetywną, atonalną
muzykę, której koncepcja miała zostać rozwinięta w solo-
wych pracach Branci. Wkrótce zaczął tworzyć muzykę dla
gitarowych ensemble (tzn. kilka gitar, czasem bas i perku-
sja do ustalenie rytmu, plus dyrygent). Jego kompozycje
łączyły osiągnięcia muzyki awangardowej, mikrotonowej
i minimalistycznej, skupiając się na rezonansach i skom-
plikowanych harmoniach (do osiągnięcia efektu wykorzy-
stywał zaawansowaną matematykę). Okazyjnie stosował
nietypowe instrumenty tworzone na specjalne zamówie-
nie. Jego dwie pierwsze solowe płyty, Lesson No.1 for
Electric Guitar (1980) i The Ascension (1981) to klasycz-
ne pozycje w dyskografii awangardowego rocka. Zaczął
on także komponować symfonie na całe orkiestry z gitar i
perkusji, z czasem rozszerzając instrumentarium o bar-
dziej klasyczny sprzęt. Nie zarzucił jednak nigdy gitary
elektrycznej, która zawsze stanowiła trzon jego kompozy-
cji. Jednym z jego ostatnich dzieł jest symfonia Hallucina-
tion City na 100 gitar z 2001 roku.
Z orkiestr i grup dyrygowanych przez Brancę
wyłoniło się wielu utalentowanych muzyków, których
nauczył nowatorskich technik operowania instrumentem.
Page Hamilton założył hardcore’owy zespół Helmet, kil-
ku innych uczniów w 1982 roku stworzyło Swans. Łabę-
dzie byli ważnym zespołem sceny nowojorskiej. Skład
mieli początkowo płynny, ale najlepiej pamiętane brzmie-
nie to miażdżący atak dwóch basów i dwóch zestawów
perkusyjnych, które waz z jazgoczącą gitarą oddawały
wrażenie wnętrza maszynerii przemysłowej. Na tym tle
Michale Gira, lider grupy, wygłaszał obrazoburcze tyrady
niczym szalony kaznodzieja. Po dołączeniu do grupy pio-
14
senkarki Jarboe, muzyka trochę złagodniała i powędrowa-
ła w rejony gotyckie. Branca wykształcił też dwóch wirtu-
ozów dysonansu: Thurstona Moore’a i Lee Ranaldo. Wraz
z Kim Gordon (obecnie Gordon-Moore) na basie i drugim
wokalu założyli w 1981 jeden z najważniejszych zespo-
łów rockowych w historii – Sonic Youth. W ich pierw-
szych nagraniach słychać ewidentne wpływy no wave,
choć włożone w nieco bardziej konwencjonalne struktury.
Z czasem stali się czołowymi przedstawicielami muzyki
alternatywnej, ich płyta Daydream Nation (1988) to abso-
lutny klasyk, a singiel Teenage Riot był hymnem pokole-
nia. Innym kompozytorem był Rhys Chatham, który wy-
stępował z Brancą w ramach grupy Guitar Trio w 1977
roku. Zasadniczo trudno napisać o nim cokolwiek, co nie
było powiedziane o Glennie, gdyż ich kariery były bardzo
podobne: od dyrygowania grupami gitarowymi do całych
symfonii. Ważniejsze dzieła to Two Gongs (1971 roku,
dwa rezonujące ze sobą gongi tworzące ponad 60-
minutowy drone) oraz gitarowe symfonie Die Donnerg-
ötter (1986), An Angel Moves Too Fast to See (1994) oraz
jego opus magnum, czyli minimalistyczny A Crimson
Grail skomponowany na 400 gitar, który udało mu się
wystawić w Nowym Jorku w sierpniu 2007 (choć w poło-
wie składu). Podobnie jak Branca, Chatham miał swoich
uczniów, którzy utworzyli noise-rockowy zespół Band of
Susans.
wiaty NYC
Duchy i k
No wave trwał krótko: początki sięgają 1975 roku, za ko-
niec uważa się okolice 1982 roku. Ten krótki okres da
podzielić się na dwie części: przed ukazaniem się No New
York, kiedy to ruch był wyłącznie undergroundowy i naj-
bardziej radykalny i po 1978, kiedy wypłynął na po-
wierzchnię, zaczął się wypalać, i wracać do bardziej kon-
wencjonalnych rozwiązań. Krótki żywot sceny wynikał z
tego, że no wave powstał w pełni rozwinięty – zaczął się
w punkcie, z którego dalsza ewolucja nie była już możli-
wa (niszczenie trwa krócej niż budowanie). Nie ulega
jednak wątpliwości, że ten nurt w znaczący sposób wpły-
nął na kształt dzisiejszej muzyki. Industrial, noise, post-
minimalizm, elektronika, nawet pop – wszystkie czerpały
inspiracje z no wave, choćby pośrednio. W ostatniej deka-
dzie dał się zauważyć niewielki powrót zainteresowania tą
sceną: wydawano kompilacje niepublikowanych materia-
łów, przez krótki czas popularny był dance-punk (np.
Liars, The Rapture), którego genealogia prowadzi wprost
do grup: Liquid Liquid czy Konk.
Na koniec trzeba powiedzieć, że no wave nie
istniał w próżni, gdyż dekonstrukcji rocka podejmowano
się wiele razy, przed nim i po nim. Frank Zappa, The Re-
sidents czy Captain Beefheart (to pionierzy, z później-
szych można wymienić Einstürzende Neubauten, Royal
Trux i The Avalanches) brali na warsztat muzykę popu-
larną, przeprowadzali na niej wiwisekcję i powstałe mon-
stra wysyłali w świat. Jednak do tej pory nikt nie pokusił
się o całkowitą anihilację tradycji. No wave, niczym ucie-
leśnienie entropii, wbił nóż w serce muzyki popularnej i
przekręcił go dwa razy. Pozostawił po sobie zgliszcza, na
bazie których mogły wykiełkować nowe gatunki i style
muzyczne. Był ewidentnie dzieckiem swoich czasów,
powtórki czy revivalu raczej nie będzie.
Tomasz Tarazewicz
MIĘDZY REGAŁAMI
 KULTURA MIĘDZY REGAŁAMI

Spoon, Transference
Merge, 2010
kiedy brzmienie, reprezentowane w ich muzyce, prze-
chodziło do lamusa, przez co ich pierwsze płyty prze-
szły raczej niezauważone. Wraz z trzecim longplay-
em zmodyfikowali swój styl – mniej agresywny, mi-
nimalistyczny, często polegający na instrumentach
akustycznych. Właśnie wtedy odnieśli sukces: Girls
Can Tell (2001) i Kill the Moonlight (2002), to małe
arcydzieła i jedne z najlepszych w swojej klasie.
Płyta zaczyna się od Before Destruction, w któ-
rym charakterystyczny bit perkusji połączony z kla-
wiszowymi pejzażami i odległym wokalem tworzą
melancholijny klimat, który udziela się słuchaczowi
przez resztę materiału. W The Mystery Zone zespół
serwuje nam urocze smaki, Who Makes Your Money
sprawia wrażenie flirtowania z trip-hopem, a w close-
rze Nobody Gets Me But You słychać inspirację eks-
perymentalnym post-punkiem z początku lat 80-tych.
Niestety, Transference to najsłabsza płyta zespołu.
Sprawia ono wrażenie kompilacji odrzutów z po-
przednich sesji, a nie pełnoprawnego longplaya.
Piosenki zdają się być niedopracowane, niedokończo-
ne lub wyraźnie nie tak dobre jak mogłyby być. Poza
tym, to kolejny raz, kiedy zespół nie proponuje nam
Kiedy pierwszy raz przeczytałem o Spoon, nie wzbudziło nic nowego. W skrócie: to samo, ale gorzej. Jednak nie
to mojego zainteresowania. Na papierze wyglądali na ze- jest to radykalnie zła płyta. O żadnym z utworów nie mo-
ro. Gitara, bas, perkusja, wokal, czasem klawiszowe gę powiedzieć, że jest kiepski czy nudny. Spoon mają
ozdobniki, nie dające nic więcej, jak tylko codzienny me- zbyt wiele talentu i doświadczenia, aby nagrać coś słabe-
lodyjny indie rock? Zejdźcie mi z oczu, nie marnujcie go. Transference jest po prostu nieistotny, niepotrzebny.
mojego czasu, są setki kapel robiących ciekawsze rzeczy. Piosenki są na tyle przyjemne i interesujące, że słuchanie
Pojedyncze przesłuchanie zdaje się to potwierdzać. Ale po ich trudno nazwać stratą czasu, ale jeśli chodzi o kupowa-
kilku kolejnych... Łyżka okazuje się być godnym spadko- nie płyty, to lepiej sięgnąć po ich inne, starsze nagrania.
biercą popowych zespołów z drugiej połowy lat 60-tych,
takich The Kinks, The Zombies czy (odważę się?) The Tomasz Tarazewicz
Beatles. Do perfekcji opanowali metodykę konstruowania
utworów, podnosząc ją do rangi rzemiosła.
Żaden element piosenki nie jest pozostawio-
ny przypadkowi, wszystko czemuś służy.
I choć większość kawałków to standardowe
zwrotka – refren – zwrotka. Jednak w trak-
cie trwania piosenki nieustannie podlegają
drobnym zmianom, tworząc efektywny
groove, a to już wyższa klasa songwritingu.
Dodatkowo muzyka Spoon naładowana jest
taką dawką pozytywnej energii, że trudno
sobie wyobrazić sytuację nielubienia ich.
Spoon to grupa z Austin w Teksasie
założona w 1994 roku. Zazwyczaj stanowią
kwartet, ale jedynymi stałymi członkami są
Britt Daniel (gitara i wokale) oraz Jim Eno
(perkusja), reszta członków jest zmienna.
Zaczynali jako podróba Pixies – nie, żeby to
było coś złego, bez nich nie byłoby indie
rocka z pierwszej połowy lat 90-tych (nawet
Smells Like Teen Spirit Nirvany). Spoon
jednak debiutowali dopiero w 1996 roku,
Członkowie zespołu Spoon między regałami...
MIĘDZY REGAŁAMI 15
 KULTURA MIĘDZY REGAŁAMI
P A N
T LISTA TY
O
Bezmiar sprawiedliwości (reż. Wiesław Saniewski)
Dramat sądowy o specyficznej konstrukcji fabuły,
która poprzez retrospekcje zmusza widza do uważne-
go śledzenia pojawiających się zwrotów akcji. Od-
grywający kluczowe role aktorzy, dodatkowo gwa-
rantują, że film ten może pretendować do grupy sku-
piającej ambitne produkcje, poruszających równie
poważne aspekty dotyczące poznania prawdy, kryzy-
su tożsamości jednostki. W filmie zobaczyć można
Jana Englerta, Roberta Gonerę, a także Artura Barci-
sia, których mistrzostwo podczas projekcji filmu nie-
mal wylewało się z ekranu. (P.R.)
Labirynt Fauna (reż. Guillermo del Toro)
Magiczna i mroczna historia, film wymykający się
gatunkowym klasyfikacjom (horror? fantasy? dra-
mat?), jeden z tych, które sprawiają, że widzowie
wychodzą z kina w milczeniu. (P.K.)
Matrix (reż. bracia Wachowscy)
Pierwszy film, do którego wielokrotnie odwoływa-
łam się pisząc eseje na języku polskim; naszpikowa-
ny do granic filozofią, literackimi toposami a nowa-
torskie, jak na tamte czasy, efekty specjalne to tylko
tło dla fabuły, która po 11 latach nadal zaskakuje.
Wybór pigułki – niebieska czy czerwona – jest nadal
aktualny. (A.E.)
Pozwól mi wejść (reż. Tomas Alfredson)
W 2008 roku na ekrany kin weszła nie jedna, ale
dwie adaptacje książek opowiadających o romantycz-
nym związku śmiertelnika i wampira. Jedna z nich to
pruderyjna parodia X-Men, głęboka i ekscytująca
niczym kałuża w rynsztoku. Druga natomiast to wy-
rafinowane cudeńko kinematografii rodem ze Szwe-
cji. Pozwól mi wejść ma wszystko to, czego brakuje
jego konkurentowi: styl, inteligencję, subtelność.
Atmosfera jest przygniatająca, zdjęcia urzekające,
a zgony soczyście krwawe. I mimo, iż bohaterowie
opowieści to dwunastoletnie dzieci (!), to czuć mię-
dzy nimi prawdziwą chemię. (T.T.)
Wszystko zostaje w rodzinie (reż. Niall Johnson)
Brytyjska czarna komedia o pastorze Walterze Za-
cnym oraz jego rodzinie. A także ich nowej gosposi...
Rewelacyjna obsada: genialny Rowan Atkinson
w roli głównej, Kristin Scott Thomas jako jego żona,
Patrick Swayze - jej kochanek i trener golfa oraz Ma-
ggie Smith - przeurocza pomoc domowa. Do tego
zaskakujące rozwiązania fabularne i cudny dowcip
słowny. I nagle słowa „I znowu będzie trzeba iść nad
staw” nabierają zupełnie innego wymiaru... (A.U.)
16
Antychryst (reż. Lars von Trier)
Von Trier próbuje swoich sił w artsploitation, wywra-
cając się na tym jak pies Pluto na skórce od banana.
Film jest ambitny, to trzeba przyznać, i świetny pod
względem technicznym. Jednak nic to przy budzącym
rozbawienie patosie (gadający lis?), wydumanej psy-
chologii, zdumiewającym mizoginizmie i nieudol-
nych próbach szokowania przemocą. Próba dociekań
o naturze zła staje się paradą fobii Duńczyka, wśród
których dominuje jedna: lęk von Triera przed kobieta-
mi. (T.T.)
Matrix Reaktywacja, Matrix Rewolucje
Przykład, jak komercja i pogoń za pieniądzem szko-
dzą, bardzo szkodzą; taki film jak Matrix nie powi-
nien mieć kontynuacji i dla mnie jej nie ma, a dzień,
w którym poszłam do kina na Reaktywację po prostu
nie nastąpił – wymazałam go bezpowrotnie z pamię-
ci. (A.E.)
Mgła (reż. Frank Darabont)
To jeden z tych horrorów, które zamiast straszyć –
śmieszą, niestety niezamierzenie. Po reżyserze
„Zielonej Mili” i „Skazanych na Shawshank” spo-
dziewałam się czegoś znacznie lepszego. Sytuacje
ratuje jedynie zakończenie, ale nawet dla niego nie
polecam tego filmu. (P.K.)
Piątek 13-tego (reż. Marcus Nispel)
Film, w którym nie zabrakło brutalnych scen i zaska-
kujących zwrotów akcji. Może właśnie dlatego rema-
ke filmu z 1980 roku o tym samym tytule nie może
się równać z obrazem sprzed 30 lat. Reżyser mimo
ciekawej koncepcji, wykorzystał zbyt wiele elemen-
tów na które dobry horror powinien się składać, co
ewidentnie popsuło efekt końcowy. Powtórzenie hi-
storii Jasona Voorheesa – głównego bohatera przed-
stawionej opowieści – zaskoczyć mogłoby chyba
tylko osoby, które klasyczne kino horrorów znają
tylko z nazwy, a biorąc pod uwagę postęp technolo-
giczny jaki się dokonał od pierwszej odsłony tego
filmu, prezentuje się on mizernie. (P.R.)
W świecie Jane Austen (serial telewizyjny)
Jako wielka miłośniczka prozy Austen, z Dumą
i uprzedzeniem na czele, mogę z czystym sercem po-
wiedzieć (i nikt mnie nie może oskarżyć o niechęć do
tematu), że serial jest w najlepszych momentach śred-
ni. Fabuła: dziewczę z XXI wieku, zakochane w Dar-
cym, zamienia się miejscami z Elżbietą Bennet i robi
zamieszanie. Czy ktoś ma wątpliwości, jak całość się
kończy? Choć przyznam, że kilka postaci zyskało na
głębi w tej opowieści. (A.U.)
MIĘDZY REGAŁAMI