BIOFILMY

W JASKINIACH

A…M
Kat

Biotechnology
 Plan prezentacji
• Biofilm: podstawowe pojęcia
• Jaskinie:
- pochodzenie i typy
- osady jaskiniowe
- klimat jaskiń
• Mikroorganizmy w jaskiniach

Biofilm Jaskinia

Free Template from www.brainybetty.com 2

 Biofilm
• Błony biologiczne (biofilmy) stanowią
trójwymiarowe kolonie mikroorganizmów,
które zawarte są w macierzy
zewnatrzkomórkowych polimerów
(egzopolisacharydów).
• Drobnoustroje wykazują zdolność adhezji
do powierzchni stałych, jak również do
siebie nawzajem.
• Na procesy tworzenia się biofilmu składają
się:
- adhezja
- wiązanie
- kolonizacja

Staphylococcus aureus biofilm

Free Template from www.brainybetty.com 3

5 etapów powstawania biofilmu:
1. początkowe przywiązanie; 2. nieodwracalne przywiązanie;
3. dojrzewanie I; 4. dojrzewanie II; 5. rozproszenie.

Każdemu etapowi powstawania biofilmu na schemacie odpowiada mikrofotografia

powstającego biofilmu P. aeruginosa.
Wszystkie mikrofotografie są przedstawione w tej samej skali.

Free Template from www.brainybetty.com 4

Przykład bakterii morskich, które mają zdecydowaną
tendencję do przylegania do podłoża: powstanie
mikrokoloni i błon biologicznych.

Free Template from www.brainybetty.com 5

 Błona biologiczna składająca się z mieszaniny drobnoustrojów.

Duże znaczenie ekologiczne ma właściwość drobnoustrojów wodnych i glebowych do

przylegania do ciał stałych. Wykazują one tendencje do adsorpcji na granicy dwóch faz:
ciało stałe – ciecz
ciecz – gaz.
Zjawisko to określa się jako tigmotaksję.

Free Template from www.brainybetty.com 6

 Błony biologiczne są bardzo
złożonymi ekosystemami
biologicznymi mogącymi składać
się z :
Bacillus subtilis – konsorcjum bakterii, glonów, i
pobierających pokarm pierwotniaków
oraz grzybów.
Stanowią one często bardzo
niejednorodną mikroflorę i
Glony nitkowate mikrofaunę.
Drobnoustroje wchodzą w skład
biofilmu wypracowały sobie
specyficzne strategie przetrwania.

Candida spp.

Free Template from www.brainybetty.com 7

 W biofilmie można wyróżnić warstwy
(od podłoża do powierzchni):
• ciecz
• błona powierzchniowa
• podstawowa błona biologiczna
• podłoże.

Free Template from www.brainybetty.com 8

 Warunki, które mają wpływ na
wytworzenie się biofilmu:

– temperatura (otoczenia i panująca w

samej błonie);
– ustalone warunki hydrodynamiczne;
– dostępność pokarmu;
– charakterystyka podłoża;
– pH.

Free Template from www.brainybetty.com 9

 Jaskinie
• Jaskinia – naturalna pusta przestrzeń, rodzaj próżni,
w skale o rozmiarach umożliwiających jej penetrację
przez człowieka.
• Najliczniejsze są jaskinie:
– krasowe,
– grawitacyjne,
– tektoniczne,
– lodowcowe,
– wietrzeniowo-erozyjne,
– pseudokrasowe.
Jaskinia Niedźwiedzia w Kletnie

Free Template from www.brainybetty.com 10

 Jaskinia Ostrężnicka
Osady zwane namuliskiem zawierają cenny materiał
mineralny i organiczny np. kości zwierząt czy ślady
pobytu człowieka prehistorycznego.
Free Template from www.brainybetty.com 11
 • Osady organiczne powstają w następstwie
działalności organizmów żywych,
zamieszkujących jaskinie, wykorzystywania
jaskiń przez człowieka, a także przenoszenia
różnych pozostałości bezpośrednio do jaskiń.

• W jaskiniach panują specyficzne warunki

klimatyczne(mikroklimat).

Temperatura, wilgotność, ruch powietrza oraz

jego skład gazowy są zależne głównie od
morfologii jaskini.

Free Template from www.brainybetty.com 12

 Mikroorganizmy w jaskiniach
• Jaskinie stanowią osobliwe środowisko życia dla
organizmów. Przejawia się ono w braku światła,
stosunkowo ograniczonej przestrzeni życiowej oraz
stabilności warunków klimatycznych, a mimo to
jaskinie są nasycone życiem.
• Stanowią one nisze ekologiczna dla wielu gatunków
zwierząt.
Występują głównie:
– ryby,
– owady,
– rośliny,
– grzyby,
– wodorosty,
– bakterie.

Free Template from www.brainybetty.com 13

• Świat bakterii jest w jaskiniach słabo zbadany. Pewne jest, iż jest on bardzo różnorodny, a same
bakterie odgrywają dużą rolę we wszystkich procesach biochemicznych i geochemicznych.

• Jednak wiele bakterii jest przystosowanych do życia w górotworze, w którym tlen jest zazwyczaj
nieobecny (np. warunków beztlenowych). Te wykorzystują inne typy oddychania, najczęściej
redukcji azotanów lub utlenionych form żelaza i manganu lub siarczanów. Wszystkie te bakterie są
heterotrofami, czyli wymagają organicznego podłoża do oddychania, wzrost i podział komórek.
Inne bakterie , chemotroficzne, mogą uzyskać energię z utleniania związków nieorganicznych
substratów, takich jak siarkowodór i metan. Niektóre bakterie są autotroficzne, mające możliwość
konwersji nieorganicznych form węgla (takich jak dwutlenek węgla czy wodorowęglan
rozpuszczony w krasowych wodach podziemnych) do węgla organicznego, niezbędnego do
wzrostu komórek.

• Zakres środowiska naturalnego w jaskiniach dostępnego dla bakterii, jest ogromny. Ich działalność
została określona na głębokości kilkuset metrów, głęboko w osadach zbiorników wewnątrz jaskiń.

• Aktywność drobnoustrojów ma kluczowe znaczenie dla powstania i rozwoju większości jaskiń

wapiennych. Dwutlenek węgla, niszczący skały wapienne, pochodzi głównie z oddychanie
mikroorganizmów glebowych (i korzeni roślin). Atmosfera zawiera jedynie 0,035% CO2, Wpływ
bakterii glebowych w tym zakresie wynika z podziału największych fragmentów jaskini
wapiennych (w tropikach, gdzie cieplejsze gleby są bardziej wydajne) na zróżnicowane sezonowo
„partie” jaskiń krasowych, chemizm wiosennych wód strefy umiarkowanej, ze względu na różną
sezonową aktywność drobnoustrojów glebowych.

• W osadach jaskini, aktywność drobnoustrojów wykazano przy rozkładzie materii organicznej w

osadach detrytusowych, wymytych z systemu jaskiń . Organizmy te są podobne do występujących
w gruntach, jak również są to populacje bakterii prawdopodobnie wprowadzonych w osady
powierzchniowe z „zewnątrz” . Te mikroby są ważne z powodu ich zdolności do rozkładania
złożonych powierzchni na bazie materiałów organicznych w osadzie, a tym samym stanowią
podstawę podziemnych łańcuchów pokarmowych.

Free Template from www.brainybetty.com 14

• Redukcja i utlenianie azotu pochodzącego ze złóż azotanów w jaskiniach. Źródłem azotu
może być miejscowe guano lub jony amonu wypłukane przez perkolacje z poziomów
glebowych pokrywających jaskinie . Wykazano obecność bakterii, takich jak
Nitrosomonas spp., Nitrobacter spp.

• Żelazo i mangan najczęściej podlegają reakcjom redox w środowisku naturalnym, które

mogą być mikrobiologicznie pośredniczone. Większość żelaza i manganu znajdujacych
się w jaskiniach powstało w wyniku mikrobiologicznego utleniania rozpuszczalnych
form Mn (II) i Fe (II), napływających z wodą do osadu nierozpuszczalnych form Mn (IV)
i Fe (III) w wodorotlenkach. Mikroorganizmy, zdolne do takich reakcji, stwierdzono
również w złożach gliny w jaskiniach.

• System drobnoustrojów, który otrzymał największą uwagę w krasowych jaskiniach

stanowią redukujące i utleniające siarkę gatunki. Stabilne gatunki w warunkach
powierzchni ziemi wykorzystują siarczan, ale w warunkach beztlenowych szeroki
zakres drobnoustrojów jest w stanie uzyskać energię za pomocą siarczanu do utleniania
substancji organicznych (oddychanie beztlenowe), zwykle redukując siarczan do
siarkowodoru. Ten proces został udokumentowany dla jaskiń z kilku środowisk.
Większe zróżnicowanie badań opisuje utlenianie w strefie krasowej poziomów
wodonośnych, gdzie siarkowodór może być utleniony. Reakcja ta stanowi bardzo ważne
źródło energii i ponownie, wiele bakterii utleniających siarkę jest przystosowanych do
korzystania z niego. Oksydacyjna część tego cyklu ma również zdolność do wytwarzania
kwasów, które mogą być zaangażowane w rozwój znaczącej wtórnej porowatości
materiału skalnego i rozwój jaskini. Jednym z przykładów jest Cueva de Villa Luz,
Meksyk. Szczególnie ciekawym przypadkiem jest odkrycie wcześniej zamkniętego
systemu jaskiń w Rumunii Movile Cav, gdzie stworzył się cały ekosystem, w oparciu o
chemoautotrficzne drobnoustroje tworzące „maty”. Maty te zdobywają energię przez
utlenianie siarkowodoru z wód termalnych i mogą przyczynić się do wzrostu węgla
nieorganicznego. Ten ekosystem został całkowicie pod ziemią, jest całkowicie
niezależny od powierzchniowych produktów fotosyntezy materii organicznej.

Free Template from www.brainybetty.com 15

 • Snottites są koloniami jednokomórkowych
ekstremofilnych bakterii. Zwisają one ze ścian i
sufitów jaskiń i są podobne do małych
stalaktytów, jednak w konsystencji są bardziej
śluzowate.
• Bakterie czerpią energię z chemosyntezy
związków siarki, w tym H2S i ciepłego roztworu
wody kapiącej z góry, w celu produkcji kwasu
siarkowego. Z tego powodu kapiący z nich
roztwór jest bardzo kwaśny (pH zbliża = 0),
posiadający właściwości podobne do kwasu
akumulatorowego (kwasu siarkowego)
• Snottites oraz inne organizmy, niedawno
zwróciły uwagę naukowców badających
toksyczne środowisko siarkowych jaskiń Cueva
de Villa Luz Tabasco znajdujących się w
Meksyku.

Free Template from www.brainybetty.com 16

 Jaskinia Frasassi we Włoszech
• Biofilmy, które są określane jako “snottites” tworzą się w
wyjątkowo kwaśnym środowisku (pH 0-1), w jaskiniach bogatych
w siarkę. Formują się one, przede wszytskim, na ścianach jaskiń w
wyniku utleniania siarki, przez acidofile utylizujące H2S( g ),
znajdujący się w atmosferze jaskiń.

• Badanie próbek zebranych w jaskini pozwoliło ustalić, że jej

środowisko zdominowane jest przez Acidithiobacillus thiooxidans,
w mniejszym stopniu przez Thermoplasmatales i bakterie
Acidimicrobium.
Taksony rzadko obejmują grzyby pleśniowe czy też protisty.

• Analiza genomu Acidithiobacillus wykazała ich zdolność utleniania

siarki i ścieżkę zapisu węgla, jak również mechanizmy absorpcji
azotu i fosforu.
Szczepy wyizolowanych autotroficznych Acidithiobacillus ,
korzystających z tiosiarczanu i siarki elementarnej potwierdzają,
że gatunki te są producentami surowców, obniżających wartość
pH poniżej wartości 0,2, i wydalających zewnątrzkomórkowe
polimery.
Biofilm strumieni był zdominowany przez nitkowate γ-
proteobacteria z rodzaju Beggiatoa, jak i Thiothrix o podobnych
komórkach, zawierających liczne fragmenty siarki.

Free Template from www.brainybetty.com 17

Free Template from www.brainybetty.com 18
Free Template from www.brainybetty.com 19
 Jaskinia Blowing Cave

Free Template from www.brainybetty.com 20

 Próbka z nalotu wewnątrz Blowing Cave filtrowana przez
membranę 0,45 mikronów,
inkubowana przez 5 dni w temperaturze
20 stopni C.

Free Template from www.brainybetty.com 21

 Bakterie pigmentowe:
płytka z bliska, różowe kolonie na lewo i obok
zielonych kolonii glonów, które znajdują się w środku.

Free Template from www.brainybetty.com 22

 Płytka z bliska, jest to kolonia, która rozciąga się wokół glonów i
krawędzi płytki.

Widocznych jest wiele niepigmentujących bakterii, występujących na

przemian z glonami.

Free Template from www.brainybetty.com 23

 Jaskinia Meacham Cave

Free Template from www.brainybetty.com 24

Free Template from www.brainybetty.com 25
 Jaskinia Lechuguilla Cave

Free Template from www.brainybetty.com 26

Free Template from www.brainybetty.com 27
 Źródła
 Pulina M., Andejczuk W.: Wielka Encyklopedia Geografii
Świata ,t. XVII: Kras i jaskinie
 Szewczyk R.: Polska: fascynujący świat podziemi
 Ciężkowski W.: Jaskinia Niedźwiedzia w Kletnie
 (red) Zyska B., Żakowska Z.: Mikrobiologia materiałów
 Vlasceanu L., Sarbu S.: Acidic Cave-Wall Biofilms Located
in the Frasassi Gorge, Italy
 Meyer K.: Microbiology and Geochemistry of Acidic Cave
Biofilms in the Frasassi Caves, Italy
 Messer A.: Snottites, other biofilms hasten cave formation
 Northup D., Lavoie K.: MICROBES IN CAVES

Free Template from www.brainybetty.com 28

 Ilustracje
• Bacillus subtilis
http://micro.org.pl/lib/exe/detail.php/grupa8:life-bacillus-subtilis-
bg.jpg?id=grupa8%3Aindex&cache=cache
• Glony nitkowate
http://www.holendry.republika.pl/img/glony_nitkowate_m.jpg
• Candida spp.
http://www.doctorfungus.org/mycoses/images/koh_thrush_c_albicans.jpg
• Jaskinia Niedźwiedzia w Kletnie
http://www.stronie.pl/turystyka/jaskinia.jpeg
• Jaskinia Ostrężnicka
http://janow.pl/fotki/ostreznicka02.jpg
• Biofilm
http://www.pitt.edu/~biohome/Dept/Img/graphics/hatfull/biofilm.jpg
• Jaskinia
http://www.sktj.pl/epimenides/prv/fras1p.jpg
• Staphylococcus aureus biofilm
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/e4/Staphylococcus_aureus_
biofilm_01.jpg
• Catheter biofilm
http://webs.wichita.edu/mschneegurt/biol103/lecture22/catheter_biofilm.gif

Free Template from www.brainybetty.com 29

 Dziękujemy
za uwagę! 
Free Template from www.brainybetty.com 30