Zesz yty

Naukowe nr 686 2005

Akademii Ekonomicznej w Krakowie

Tomasz Tylec
Katedra Mikroekonomii

Formy internacjonalizacji
dzia∏alnoÊci gospodarczej polskich
przedsi´biorstw na przyk∏adzie
spó∏ek debiutujàcych na GPW SA
w latach 2003–2004
1. Wprowadzenie

Jednym z wa˝niejszych procesów zachodzàcych we wspó∏czesnym Êwiecie

jest proces globalizacji gospodarki Êwiatowej oraz towarzyszàcy mu proces in-
ternacjonalizacji przedsi´biorstw, który obejmuje ró˝ne formy zaanga˝owania
przedsi´biorstwa na zagranicznych rynkach i charakteryzuje si´ ich fazowym
uk∏adem. Oznacza to, ˝e formy te, uj´te cz´sto w postaci modelowej, pozosta-
jà w quasi-przyczynowym zwiàzku, tzn. przyjmuje si´, ˝e osiàgni´cie jednej
formy warunkuje w pewnym stopniu przejÊcie do nast´pnej. W rzeczywistoÊci
przedsi´biorstwo nie musi przechodziç stopniowo przez wszystkie te formy1.
Przez poj´cie internacjonalizacji najcz´Êciej rozumie si´ ka˝dy rodzaj dzia-
∏alnoÊci podejmowanej przez przedsi´biorstwo za granicà2. To rozumienie in-
ternacjonalizacji mo˝na uto˝samiaç z poj´ciem zagranicznej ekspansji przed-
si´biorstwa. Niekiedy jednak internacjonalizacja traktowana jest szerzej –
zalicza si´ do niej zarówno aktywne, jak i bierne formy wspó∏pracy z partnera-
mi zagranicznymi, wyró˝niajàc odpowiednio internacjonalizacj´ czynnà (to
ekspansja zagraniczna w ró˝nych mo˝liwych formach) i internacjonalizacj´
biernà (to wchodzenie w ró˝ne zwiàzki gospodarcze z partnerami zagraniczny-

1 J. Rymarczyk, Internacjonalizacja przedsi´biorstwa, PWE, Warszawa 1996, s. 18.

2 Ibidem, s. 17.
32 Tomasz Tylec

mi bez wychodzenia z dzia∏alnoÊcià gospodarczà poza granice kraju lokaliza-

cji danej firmy)3.
Do g∏ównych form internacjonalizacji (biernej i czynnej) zalicza si´4:
– eksport i import,
– kooperacje z zagranicznymi partnerami w kraju i zagranicà (kooperacja
niekapita∏owa, kooperacja kapita∏owa, sojusze strategiczne),
– utworzenie filii lub oddzia∏ów jako efekt zagranicznych inwestycji bezpo-
Êrednich.
W artykule poj´cie internacjonalizacji odnosiç si´ b´dzie do internacjonali-
zacji czynnej, czyli do zagranicznej ekspansji przedsi´biorstw.
Poj´cie formy internacjonalizacji dotyczy zarówno sposobu wejÊcia, jak
i sposobu dzia∏ania na rynkach zagranicznych. Dlatego te˝ spotyka si´ poj´cia
szersze, takie jak strategia wejÊcia przedsi´biorstwa na rynki zagraniczne i je-
go rozwój lub strategia obs∏ugi rynku zagranicznego5.

2. Analiza przypadku

Analizie podano siedem spó∏ek debiutujàcych w latach 2003 i 2004 na Gie∏-

dzie Papierów WartoÊciowych SA w Warszawie. Analizowane sà przedsi´bior-
stwa, których podstawà wyodr´bnienia jest wi´kszoÊciowy udzia∏ kapita∏u pol-
skiego w strukturze w∏asnoÊci oraz podj´cie dzia∏alnoÊci na rynkach
zagranicznych. Na podstawie za∏o˝onych kryteriów wyodr´bniono spó∏ki de-
biutujàce na GPW w latach 2003–2004 (luty). Sà nimi: ATM Grupa SA, Hoop
SA, Impel SA, Redan SA, Ânie˝ka SA, Plast–Box SA, Betacom SA. Spó∏ki te
zosta∏y poddane opisowi w charakterze studium przypadku. Analizie poddano
formy i proces internacjonalizacji tych przedsi´biorstw w celu okreÊlenia jego
podstawowych cech. Szczególnie ciekawy i najbardziej zaawansowany wyda-
je si´ proces internacjonalizacji spó∏ek Hoop SA, Ânie˝ka SA i Plast-Box SA.
Rozpoznania sytuacji rynkowej przedsi´biorstw autor dokona∏ za pomocà ana-
lizy danych zawartych w publicznie og∏aszanych prospektach emisyjnych, pre-
zentacjach i raportach analitycznych6.

3 Strategie przedsi´biorstw w biznesie mi´dzynarodowym, K. Fonfara, M. Gorynia, E. Najlep-

szy, J. Schroeder, Akademia Ekonomiczna w Poznaniu, Poznaƒ, 2000, s. 16.

4 Ibidem, s. 50.
5 Ibidem, s. 50, za: International Market Entry and Development, S. Young, J. Hamilton,

C. Wheeler, J. R. Davies, Harvester Wheatsheaf, Prentice Hall, Englewood Cliffs 1989, s. 3.

6 ATM Grupa SA, Raport analityczny BDM, www.bdm.pkobp.pl; Duda SA, Raport analitycz-

ny BDM, www.bdm.pkobp.pl; Ekspansja Impela, „˚ycie Warszawy”, 28 lutego 2004; Hoop SA,
Raport analityczny BDM, www.bdm.pkobp.pl; Impel SA, Raport analityczny BDM,
www.bdm.pkobp.pl; Na celowniku Niemcy i Ukraina, „Rzeczpospolita”, 28 lutego 2004; Plast-Box
SA, Raport analityczny BDM, www.bdm.pkobp.pl; Prospekt emisyjny akcji – „ATM Grupa” Spó∏-
ka Akcyjna; Prospekt emisyjny akcji – „Duda” Spó∏ka Akcyjna; Prospekt emisyjny akcji – „Ho-
op” Spó∏ka Akcyjna; Prospekt emisyjny akcji – „Impel” Spó∏ka Akcyjna; Prospekt emisyjny akcji
„Plast-Box” Spó∏ka Akcyjna; Prospekt emisyjny akcji – „Redan” Spó∏ka Akcyjna; Prospekt
Formy internacjonalizacji dzia∏alnoÊci gospodarczej... 33

ATM Grupa SA. Podstawowym obszarem dzia∏alnoÊci spó∏ki jest produkcja

telewizyjna i filmowa. Spó∏ka realizuje sprzeda˝, prawie wy∏àcznie opierajàc
si´ na rynku krajowym. W 2002 r. rozpocz´to sprzeda˝ eksportowà, która wià-
za∏a si´ z us∏ugami realizatorskimi, wykonanymi poza granicami Polski (ok.
0,1% sprzeda˝y). Strategia spó∏ki zak∏ada ekspansj´ na rynki Europy Zachod-
niej. Celem emisji akcji jest, m.in. zdobycie kapita∏u na stworzenie filii zagra-
nicznych w Niemczech i Holandii (1 mln z∏) w celu wejÊcia z produkcjà na
rynki europejskie. Budowa filii zagranicznych obejmowaç b´dzie zakup lub
wynaj´cie powierzchni biurowych oraz zabezpieczenie Êrodków finansowych
na bie˝àcà dzia∏alnoÊç w poczàtkowym okresie funkcjonowania.
Hoop SA. Hoop SA koncentruje si´ na produkcji napojów gazowanych oraz
niegazowanych, a tak˝e wody mineralnej. W ca∏ym okresie dzia∏ania spó∏ki
99,7% wartoÊci sprzeda˝y pochodzi∏o z rynku krajowego, w którym udzia∏ ryn-
kowy w uj´ciu iloÊciowym wynosi ok. 13% (trzecie miejsce na rynku po Co-
ca-Coli i PepsiCo). Strategia spó∏ki zak∏ada ekspansj´ na rynki zagraniczne.
Eksport skierowany jest przede wszystkim do Szwecji. Cz´Êç produktów spó∏-
ki trafia równie˝ na rynki Niemiec, USA oraz Rosji. Firma prowadzi badania
nad mo˝liwoÊcià wejÊcia ze swoimi produktami na rynki paƒstw sàsiednich
(S∏owacji, Czech, i innych). Spó∏ka posiada certyfikat HACCP, który potwier-
dza jakoÊç produkowanych wyrobów zgodnà z normami europejskimi.
Przedsi´biorstwo od poczàtku swojej dzia∏alnoÊci (1997 r.) eksportowa∏o
swoje produkty na rynek rosyjski. Da∏o mu to mo˝liwoÊç zdobycia doÊwiad-
czenia oraz poznania potencja∏u tego rynku w zakresie produkcji oraz dystry-
bucji napojów. W wyniku niekorzystnych zmian przepisów celnych i rosnà-
cych kosztów transportowych, w drugiej po∏owie lat 90. eksport produktów
za∏ama∏ si´. W zwiàzku z tym spó∏ka rozpocz´∏a poszukiwanie innych mo˝li-
woÊci zaistnienia, m.in. na rynku rosyjskim. Pierwszym krokiem w tym kierun-
ku by∏o nabycie w czerwcu 2002 r. 50% udzia∏ów firmy Dom Handlowy Me-
gapak sp. z o.o. zajmujàcej si´ dystrybucjà napojów alkoholowych oraz
bezalkoholowych, a nast´pnie podj´cie wspó∏pracy z drugim udzia∏owcem DH
Megapak, firmà Megapak Sp. z o.o. Skala dzia∏alnoÊci DH Megapak w 2002 r.
by∏a niewielka i nie wp∏ywa∏a na wyniki osiàgane przez Hoop SA.
Celem nowej emisji spó∏ki (sierpieƒ 2003 r.) by∏o zgromadzenie Êrodków
finansowych (60–80 mln PLN) na planowane zagraniczne inwestycje bezpo-
Êrednie. Jednà z g∏ównych inwestycji ma byç zakup 50% udzia∏ów w spó∏ce
Megapak Sp. z o.o. z siedzibà w Widnoje (obwód moskiewski), której dzia∏al-
noÊç koncentruje si´ na us∏ugowej produkcji napojów bezalkoholowych na zle-
cenie takich koncernów, jak PepsiCo, oraz na produkcji napojów alkoholowych
na zlecenie m.in. Cors (pod markà Hooch).

emisyjny akcji – Systemy Komputerowe „Betacom” Spó∏ka Akcyjna; Prospekt emisyjny akcji –
„Ânie˝ka” Spó∏ka Akcyjna; Redan SA, Raport analityczny BDM, www.bdm.pkobp.pl; Ânie˝ka SA.
Prezentacja dla inwestorów. Listopad 2003; Ânie˝ka SA, Raport analityczny BDM,
www.bdm.pkobp.pl
34 Tomasz Tylec

Zaanga˝owanie kapita∏owe Hoop SA w Megapak Sp. z o.o. ma zapewniç

dost´p do wysoko wydajnych linii produkcyjnych oraz pozwoli na wi´kszà
kontrol´ dzia∏alnoÊci DH Megapak. To zaÊ powinno prze∏o˝yç si´ na zaktywi-
zowanie sprzeda˝y produktów spó∏ki na rynku rosyjskim.
Impel SA. Grupa kapita∏owa Impel jest grupà spó∏ek us∏ugowych, specjali-
zuje si´ w outsourcingu us∏ug dla przedsi´biorstw, instytucji finansowych,
s∏u˝by zdrowia i opieki spo∏ecznej oraz administracji publicznej.
Strategia rozwoju spó∏ki zak∏ada ekspansje na rynki krajów Europy Ârodko-
wowschodniej, a potem tak˝e Europy Zachodniej. Ekspansj´ zagranicznà,
w szczególnoÊci na rynkach krajów Europy Ârodkowowschodniej, spó∏ka chce
przeprowadziç przez przej´cie na rynkach zagranicznych podmiotów Êwiad-
czàcych us∏ugi z zakresu dzia∏alnoÊci spó∏ki. Majà to byç podmioty posiadajà-
ce znacznà pozycj´ na rynku i perspektywy rozwoju. Spó∏ka podj´∏a dzia∏ania
w tym kierunku i ze Êrodków z emisji we wrzeÊniu 2003 r. naby∏a wi´kszoÊcio-
we udzia∏y w ∏otewskiej firmie Serviks Riga, zajmujàcej si´ Êwiadczeniem
us∏ug w zakresie sprzàtania.
Redan SA. Redan SA jest dynamicznie rozwijajàcym si´ przedsi´biorstwem
zajmujàcym si´ projektowaniem odzie˝y, zlecaniem i kontrolà jej produkcji
(g∏ównie w Chinach i Indiach) oraz jej sprzeda˝à pod w∏asnymi markami han-
dlowymi poprzez detaliczne i hurtowe kana∏y dystrybucji zarówno w Polsce,
jak i na zagranicznych rynkach zbytu.
Wi´kszoÊç produkcji spó∏ka lokuje na rynku krajowym. Udzia∏ sprzeda˝y
eksportowej w ca∏oÊci sprzeda˝y w okresie 2000 – I pó∏rocze 2003 r. waha∏ si´
mi´dzy 6–12% w uj´ciu wartoÊciowym.
Sprzeda˝ eksportowa kierowana jest do Rosji (ok. 20% ca∏oÊci eksportu
w po∏owie 2003 r.), Czech (ok. 15%), na Litw´ (ok. 13%), Ukrain´ (ok. 10%),
do USA (ok. 17%), Wielkiej Brytanii (ok. 14%), na ¸otw´ (ok. 6%), S∏owacj´
(ok. 3%), do Estonii (ok. 1,5%), Rumunii, Mo∏dawii i na Bia∏oruÊ. W ostatnich
latach widoczne jest systematyczne zdobywanie nowych zagranicznych ryn-
ków zbytu. Redan SA stara si´ konsekwentnie rozbudowywaç struktur´ przed-
stawicieli zagranicznych na terenie krajów Europy Ârodkowowschodniej. Po-
czàwszy od 2004 r. planowane jest otwieranie sklepów Top Secret w takich
krajach, jak Litwa, ¸otwa, Estonia, Ukraina, Czechy, S∏owacja i Niemcy oraz
sklepów Textil Market na Litwie, Ukrainie, w Czechach i na S∏owacji. Ârodki
na sfinansowanie tych przedsi´wzi´ç spó∏ka pozyska∏a z emisji akcji w 2003 r.
Ânie˝ka SA. Ânie˝ka SA jest jednym z wiodàcych producentów farb i lakie-
rów w Polsce. Podstawowym rynkiem, na którym spó∏ka i jej grupa kapita∏o-
wa sprzedaje swoje wyroby, jest rynek polski.
Spó∏ka jest drugim producentem farb i lakierów w Polsce (15% w krajowym
rynku farb i lakierów w 2002 r. w uj´ciu iloÊciowym) oraz liderem (wraz z Po-
lifarbem Cieszyn Wroc∏aw) w segmencie farb emulsyjnych. D∏ugoterminowa
strategia rozwoju Ânie˝ki zak∏ada uzyskanie wiodàcej pozycji na rynku farb i la-
kierów w Europie Ârodkowowschodniej. Obecnie spó∏ka posiada bardzo silnà
pozycj´ na tych rynkach (Ukraina – ok. 15%, Bia∏oruÊ – ok. 10%). Eksport kon-
Formy internacjonalizacji dzia∏alnoÊci gospodarczej... 35

centruje si´ przede wszystkim na Europie Wschodniej (Ukraina – 80% sprzeda-

˝y eksportowej, a tak˝e Bia∏oruÊ, Litwa, Rosja, Mo∏dawia, Kazachstan). W cià-
gu trzech ostatnich lat odnotowany zosta∏ znaczny wzrost sprzeda˝y eksporto-
wej spó∏ki (z 10% do 17% w latach 2000–2002). Spó∏ka planuje wejÊcie na
rynek s∏owacki, w´gierski i rumuƒski, a tak˝e rynki krajów Unii Europejskiej.
DoÊwiadczenie w handlu z partnerami ukraiƒskimi za∏o˝yciele Ânie˝ki za-
cz´li zdobywaç od 1995 r. Wieloletnia i efektywna wspó∏praca handlowa z part-
nerami ukraiƒskimi (du˝ymi specjalistycznymi hurtowniami cechujàcymi si´
wiodàcà pozycjà na poszczególnych rynkach lokalnych, du˝ym doÊwiadcze-
niem rynkowym oraz w∏asnà siecià dystrybucji) sta∏a si´ podstawà do rozpocz´-
cia wspó∏pracy kapita∏owej. W zwiàzku z rosnàcym eksportem, a tym samym
z umacnianiem si´ pozycji spó∏ki na rynku ukraiƒskim, za∏o˝yciele Ânie˝ki
wraz ze swoimi ukraiƒskimi partnerami handlowymi utworzyli w 2001 r. spó∏-
k´ Ânie˝ka-Ukraina I, produkujàcà g∏ównie na rynek ukraiƒski. Spó∏ka ukraiƒ-
ska osiàgn´∏a silnà pozycj´ na rynku, co potwierdzi∏a wysokà dynamikà sprze-
da˝y oraz efektywnoÊcià prowadzonej dzia∏alnoÊci. Zauwa˝a si´ te˝ wzrost
rentownoÊci ca∏ej Grupy w szczególnoÊci przy uwzgl´dnieniu Ânie˝ki-Ukraina
I. Spó∏ka ta w 2003 r. zrealizowa∏a ok. 20% ca∏ego zysku grupy kapita∏owej.
Dystrybucja produktów Ânie˝ki-Ukraina I opiera si´ na wspó∏pracy z dys-
trybutorem ukraiƒskim, b´dàcym równoczeÊnie jej mniejszoÊciowym udzia-
∏owcem. Dzi´ki takiemu rozwiàzaniu produkty Spó∏ki sà dost´pne we wszyst-
kich regionach kraju, bez koniecznoÊci tworzenia w∏asnej sieci dystrybucji.
Pozytywne efekty oraz doÊwiadczenia z inwestycji na Ukrainie sà powielane
przy umacnianiu pozycji Ânie˝ki oraz pozyskiwaniu nowych rynków zagranicz-
nych. W tym celu na podobnych zasadach zosta∏y powo∏ane dwie kolejne spó∏-
ki – Ânie˝ka-Ukraina II oraz Ânie˝ka-Bia∏oruÊ (˚odino ko∏o Miƒska). Spó∏ka
planuje zasiliç dodatkowo te inwestycje Êrodkami pochodzàcymi z emisji akcji.
Nale˝y zaznaczyç, ˝e, podobnie jak przy poprzednich inwestycjach, udzia-
∏owcem spó∏ki Ânie˝ka-Bia∏oruÊ jest partner handlowy Ânie˝ki na rynku bia∏o-
ruskim. Nowo powsta∏a spó∏ka charakteryzuje si´ dynamicznie rosnàcymi
przychodami i zyskiem. Wysoka rentownoÊç tej spó∏ki wynika z ulgi podatko-
wej oraz bardzo z niskich kosztów jej funkcjonowania (mar˝a brutto na sprze-
da˝y wynosi ponad 50%).
Ânie˝ka planuje te˝ docelowo rozwój geograficzny poprzez adaptowanie
modelu ukraiƒskiego na nowych rynkach Rosji i Mo∏dawii (ma to stanowiç do-
skona∏y przyczó∏ek do wejÊcia na rynek rumuƒski). Zwraca uwag´ fakt, ˝e
ewentualny eksport do Rosji, realizowany przez spó∏ki ukraiƒskie, nie b´dzie
ob∏o˝ony c∏em po wejÊciu Polski do UE. Dzi´ki temu spó∏ka ograniczy obcià-
˝enia administracyjne i celne. Spó∏ka planuje przeznaczenie dodatkowych Êrod-
ków na rozwój spó∏ek zale˝nych na Ukrainie i Bia∏orusi oraz zasilenie kapita∏u
obrotowego, co jest konieczne ze wzgl´du na wysokà sezonowoÊç sprzeda˝y.
Plast-Box SA. Podstawowym rodzajem dzia∏alnoÊci Plast-Box SA jest pro-
dukcja nowoczesnych opakowaƒ z tworzyw sztucznych – wiader i skrzynek
plastikowych dla odbiorców z przemys∏u chemicznego (farb i lakierów) i spo-
36 Tomasz Tylec

˝ywczego. Spó∏ka produkuje przede wszystkim na rynek polski, mimo znacz-

nego i wcià˝ rosnàcego udzia∏u eksportu w ca∏kowitej sprzeda˝y. D∏ugotermi-
nowa strategia rozwoju spó∏ki zak∏ada utrzymanie dotychczasowej pozycji na
rynku produktów z tworzyw sztucznych. W tym celu przedsi´biorstwo planu-
je umacnianie swojej pozycji na rynku krajowym oraz ekspansj´ na rynku
ukraiƒskim, a tak˝e pozyskanie odbiorców z nowych segmentów bran˝owych.
Spó∏ka posiada certyfikat ISO 9001:2000 oraz certyfikat HACCP.
Produkty spó∏ki istniejà na rynkach: niemieckim (26,3% sprzeda˝y ekspor-
towej), ukraiƒskim (25,1%), francuskim (13,1%), litewskim (9,2%), czeskim
(7,6%), estoƒskim (6,3%), ∏otewskim (5,4%), mo∏dawskim (4,3%), a tak˝e ro-
syjskim, holenderskim, s∏owackim, USA, irlandzkim, angielskim, bia∏oruskim,
belgijskim i duƒskim. Spó∏ka sprzedaje tak˝e na rynkach Bia∏orusi, Armenii
i Azerbejd˝anu. Planowane jest wejÊcie na rynek USA.
Udzia∏ sprzeda˝y eksportowej w przychodach spó∏ki dynamicznie wzrasta∏
w ostatnich latach, osiàgajàc poziom 30% w 2003 r. Wysokà dynamikà wzro-
stu charakteryzowa∏a si´ sprzeda˝ na rynkach ukraiƒskim i niemieckim. W cià-
gu najbli˝szych 4–5 lat Plast-Box przewiduje wzrost wygenerowanej za grani-
cà wielkoÊci sprzeda˝y eksportowej w przychodach grupy kapita∏owej
przynajmniej do 50%.
Wi´ksza cz´Êç produkcji spó∏ki realizowana jest na podstawie d∏ugoletniej
wspó∏pracy handlowej oraz wykonywana jest pod konkretne potrzeby zama-
wiajàcego i sygnowana jego oznaczeniami. Spó∏ka korzysta z ró˝norodnych
kana∏ów dystrybucyjnych, a poza granicami kraju równie˝ z przedstawicieli
handlowych i firm partnerskich, kierujàc si´ zasadà, ˝e przedstawiciel nie ma
prawa sprzedawaç w ramach swojej sieci wyrobów konkurencyjnych. Spó∏ka
posiada sprawdzonych przedstawicieli w Czechach (obs∏uguje równie˝ rynek
s∏owacki), we Francji (pozyskujàcy równie˝ odbiorców na terenie Belgii, Ho-
landii, Danii), na Litwie, w Rosji i na Ukrainie.
Najbardziej znaczàcym partnerem ze strategicznego punktu widzenia i ska-
li obrotów jest Ukraina. Na Ukrainie spó∏ka musi si´ liczyç z konkurentami za-
granicznymi, którzy ju˝ sà obecni ze swoimi wyrobami i planujà tam swoje in-
westycje. W wi´kszoÊci sà to te same firmy, z którymi spó∏ka musi
konkurowaç na polskim rynku. Temu kierunkowi dzia∏ania sprzyjajà m.in. wy-
sokie c∏a importowe na Ukrainie, które wymuszajà na du˝ych producentach
podj´cie decyzji o ulokowaniu na tym terenie swoich zak∏adów produkcyjnych.
Bardzo dobra wspó∏praca spó∏ki Plast-Box z przedstawicielem ukraiƒskim
(trwa ona ju˝ od szeÊciu lat) oraz dobre wyniki i prognozy w eksporcie zaowo-
cowa∏y projektem uruchomienia z udzia∏em tego partnera zak∏adu produkcyj-
nego na Ukrainie. Wykorzystany do tego zostanie majàtek wycofywany jest
z Polski. Zgodnie z za∏o˝eniami spó∏ki, zak∏ad ukraiƒski ma obs∏ugiwaç doce-
lowo rynek ukraiƒski oraz realizowaç eksport do innych krajów by∏ego Zwiàz-
ku Radzieckiego (z wyjàtkiem krajów wst´pujàcych do Unii Europejskiej). Do
wymienionych krajów eksportowany b´dzie wy∏àcznie asortyment zaawanso-
wany technologicznie, który nie b´dzie produkowany na Ukrainie.
Formy internacjonalizacji dzia∏alnoÊci gospodarczej... 37

Spó∏ka przewiduje realizacj´ inwestycji i uruchomienie produkcji na Ukra-

inie w latach 2004–2005, a po 2005 r. uzyskanie pe∏nych zdolnoÊci produkcyj-
nych.
Betacom SA. Spó∏ka zajmuje si´ wdra˝aniem kompleksowych rozwiàzaƒ
z zakresu technologii informatycznych oraz integracjà systemów informatycz-
nych. Posiada autoryzacj´ najwi´kszych producentów sprz´tu i oprogramowa-
nia dzia∏ajàcych w Polsce. Strategicznymi odbiorcami produktów i us∏ug spó∏-
ki sà: sektor przemys∏owy, finansowy, telekomunikacyjny oraz jednostki
administracji centralnej i samorzàdowej. Spó∏ka prowadzi obecnie dzia∏alnoÊç
na rynku krajowym. Jednak dzia∏ e-Learning opracowa∏ i oferuje w∏asnà pol-
skà wersj´ systemu do zarzàdzania zasobami ludzkimi – Saba Learning Enter-
prise, czo∏owej firmy oferujàcej tego typu rozwiàzania – Saba Software i jest
jedynym przedstawicielem tej firmy na terenie Polski, Czech i W´gier.
W zwiàzku z tym spó∏ka planuje rozszerzenie rynków zbytu o Czechy i W´gry.

3. Podsumowanie i ocena procesu internacjonalizacji

Analizowane spó∏ki nale˝à do jednych z najbardziej dynamicznych i naj-

szybciej rozwijajàcych si´ przedsi´biorstw w ostatnim okresie. Wszystkie od-
nios∏y na rynku polskim stosunkowo du˝y sukces i osiàgn´∏y stosunkowo sta-
bilnà pozycj´. Jest to wynik dobrego zarzàdzania i umiej´tnoÊci oceny
pojawiajàcych si´ perspektyw.
W zagranicznej dzia∏alnoÊci gospodarczej przedsi´biorstw dominuje eks-
port, choç niektóre spó∏ki tak˝e poprzez inwestycje bezpoÊrednie ugruntowa∏y
swojà pozycj´ na rynkach zagranicznych, przede wszystkim Europy Ârodko-
wowschodniej. Mo˝na zauwa˝yç, ˝e przychody z eksportu w ca∏oÊci przycho-
dów majà w wi´kszoÊci przypadków stosunkowo niewielki udzia∏ (z wyjàtkiem
Plast-Box), a przychody z bezpoÊrednich inwestycji nie wp∏ywajà istotnie na
wyniki spó∏ek (wyjàtkiem jest Ânie˝ka).
Zestawienie spó∏ek i poziom ich zaanga˝owania w dzia∏alnoÊç mi´dzynaro-
dowà zawiera tabela 1. Cztery z siedmiu analizowanych spó∏ek wchodzà na
rynki zagraniczne w formie innej ni˝ eksport. W badanym okresie tylko Hoop
SA, Ânie˝ka SA, Plast-Box SA oraz Impel SA dokonujà zagranicznych inwe-
stycji bezpoÊrednich (ZIB).
Wymienione spó∏ki wi´kszoÊç swojego eksportu kierujà na rynki krajów
by∏ego ZSRR (tabela 2). Zwraca uwag´ fakt, ˝e tak˝e inwestycje bezpoÊrednie
koncentrujà si´ na rynkach tamtego regionu, a niestety, jeszcze ˝adna spó∏ka
nie podj´∏a tego typu inwestycji na rynkach Unii Europejskiej. Tylko ATM
Grupa SA planuje otwarcie filii w UE.
Eksport prawie zawsze poprzedza∏ bardziej zaawansowane formy zaanga-
˝owania w dzia∏alnoÊç na rynkach zagranicznych i stanowi∏ faz´ relatywnie
najbardziej d∏ugotrwa∏à w stosunku do czasu, w jakim realizowano inwestycje
bardziej zaawansowane pod wzgl´dem stopnia internacjonalizacji (Ânie˝ka,
 38 Tomasz Tylec

Plast-Box, Hoop). Cz´sto kierowany by∏ poczàtkowo na rynki najbli˝sze geo-

graficznie, przede wszystkim wschodnie, co niewàtpliwie mia∏o tak˝e zwiàzek
z pewnym podobieƒstwem tych rynków do rynku polskiego z poczàtku lat 90.
Mo˝na zauwa˝yç te˝, ˝e wraz ze wzrostem stopnia znajomoÊci rynku nast´po-
wa∏y coraz Êmielsze inwestycje bezpoÊrednie, anga˝ujàce przedsi´biorstwa
w coraz bardziej zawansowane formy internacjonalizacji. Dostrzega si´ tak˝e
przyspieszenie procesów internacjonalizacji po przekroczeniu pewnego pozio-
mu wiedzy o rynku i po ugruntowaniu pozycji na tym rynku (Ânie˝ka, Hoop).
Dotychczasowe badania internacjonalizacji polskich przedsi´biorstw potwier-
dzajà te obserwacje7.

Tabela 1. Eksport i inwestycje zagraniczne przedsi´biorstw w momencie debiutu

na GPW w latach 2003–2004

Spó∏ka

Interacjonalizacja ATM Plast- Be-

Hoop Impel Ânie˝ka Redan
Grupa -Box tacom
SA SA SA SA
SA SA SA
Eksport
– eksportuje + + + + +
– podj´to decyzj´ o ekspansji
– planuje eksport + +
Inwestycje bezpoÊrednie
– realizuje ZIB + +a + +
– planuje ZIB + + + +
– podj´to decyzj´ o ZIB + + +

a inwestycja zrealizowana we wrzeÊniu 2003 r. po emisji akcji i wejÊciu na GPW.

èród∏o: opracowanie w∏asne.

Interesujàcy wydaje si´ sam proces internacjonalizacji przedsi´biorstw ta-

kich jak Ânie˝ka, Plast-Box i Hoop. DoÊwiadczenie w dzia∏alnoÊci mi´dzynaro-
dowej oraz wiedz´ o rynkach zagranicznych spó∏ki te zdobywa∏y poczàtkowo
przez dzia∏alnoÊç eksportowà i d∏ugoletnià wspó∏prac´ z zagranicznymi partne-
rami handlowymi. Wspó∏praca ta zaowocowa∏a powstaniem zak∏adów produk-
cyjnych przy mniejszoÊciowym udziale miejscowych partnerów posiadajàcych
rozwini´tà sieç dystrybucji (Ânie˝ka, Plast-Box) lub przez nabycie udzia∏ów
w przedsi´biorstwach zajmujàcych si´ dystrybucjà napojów (Hoop). Rozwiàza-
nie polegajàce na wspó∏pracy z podmiotami posiadajàcymi dobrze rozwini´tà
sieç dystrybucji umo˝liwi∏o, a w wypadku nowo uruchamianych fabryk umo˝-

7 Por. M. Gorynia, Perspektywy internacjonalizacji polskich przedsi´biorstw w Êwietle przy-

stàpienia polski do Unii europejskiej, konferencja nt. „Handel zagraniczny i konkurencyjnoÊç pol-
skich przedsi´biorstw przed wejÊciem do Unii europejskiej”, PTE, Warszawa 2002, s. 85.
Formy internacjonalizacji dzia∏alnoÊci gospodarczej... 39

liwiç ma, obni˝enie kosztów wejÊcia na rynek, szybsze opanowanie rynku i uzy-
skanie na nim stabilnej pozycji oraz przede wszystkim ograniczenie ryzyka.
Cz´Êciowym potwierdzeniem tego jest znana hipoteza, ˝e jeÊli warunki dzia∏a-
nia w kraju goszczàcym ró˝nià si´ istotnie od warunków w kraju pochodzenia,
to inwestor na ogó∏ b´dzie zabiega∏ o udzia∏ partnera miejscowego8.

Tabela 2. Kierunki ekspansji przedsi´biorstw

Spó∏ka

Interacjonalizacja ATM Plast- Be-

Hoop Impel Ânie˝ka Redan
Grupa -Box tacom
SA SA SA SA
SA SA SA
Eksport
– rynki UE + + – – + + –
+a
– Europa Ârodkowowschodnia – + + + + –
Inwestycje bezpoÊrednie
– rynki UE +a – – –+ – – –
– Europa Ârodkowowschodnia +b
– + – + –

a planowane, b zrealizowawe we wrzeÊniu do 2003 r.

èród∏o: opracowanie w∏asne.

Pozosta∏e przedsi´biorstwa noszà si´ z zamiarem realizacji swych celów

i starajà si´ wychodziç poza rynek krajowy oraz konkretyzowaç swoje wcze-
Êniejsze zamierzenia inwestycyjne (Plast-Box SA, Impel SA, Redan SA). Na-
le˝y zaznaczyç, ˝e wejÊcie na zagraniczne rynki jest cz´Êcià ogólnej strategii
ka˝dej z opisywanych spó∏ek.
Ekspansja omawianych spó∏ek na rynki by∏ego ZSRR przebiega zazwyczaj
poprzez transfer know-how, wsparcie technologiczne, operacyjne i finansowe
zazwyczaj po∏àczone z rozwini´tà ju˝ siecià dystrybucji i znajomoÊcià rynku
przez partnera strategicznego. W najbli˝szej przysz∏oÊci model internacjonali-
zacji oparty na tych czynnikach mo˝e okazaç si´ rozwiàzaniem umo˝liwiajà-
cym zdobycie kolejnych, mniej rozwini´tych rynków, tym bardziej ˝e rynki
Europy Ârodkowowschodniej pod wzgl´dem ró˝nic kulturowych, politycz-
nych, prawnych, ekonomicznych i wymagaƒ technologicznych mogà byç ryn-
kami do siebie podobnymi, co przemawia za powieleniem sprawdzonego ju˝
modelu ekspansji.
Dope∏niajàc analizy form i procesu internacjonalizacji, mo˝na wskazaç pew-
ne wspólne bariery oraz czynniki przemawiajàce za wejÊciem analizowanych
spó∏ek na rynki zagraniczne w formie innej ni˝ eksport. Do determinant inter-
nacjonalizacji nale˝à: dobre wyniki w eksporcie, bardzo dobra wspó∏praca
z partnerem miejscowym, potencja∏ rozwoju rynku i jego znajomoÊç (rynki Eu-

8 J. Rymarczyk, op. cit., s. 150.

40 Tomasz Tylec

ropy Wschodniej pod wzgl´dem rozwoju sà rynkami porównywalnymi do pol-

skiego z poczàtku lat 90.), ∏atwoÊç wejÊcia na rynek i uzyskania tam znaczàcej
pozycji, ch´ç unikni´cia obcià˝eƒ z tytu∏u barier administracyjnych i celnych
oraz mo˝liwoÊç eksportu do Rosji bez barier, stosunkowo niewielka konkuren-
cja, ni˝sze koszty pracy, efektywna sieç sprzeda˝y, cz´sto ulgi podatkowe, wy-
soka jakoÊç wyrobów, mo˝liwoÊç wykorzystania starszej technologii, czy
wreszcie sprawdzony model biznesowy. Do barier zaliczyç mo˝na du˝e ryzyko
dzia∏alnoÊci (sk∏adajà si´ na nie niestabilny rozwój rynku, zmiennoÊç regulacji
prawnych, niestabilnoÊç sytuacji politycznej i zmiennoÊç polityki gospodarczej),
a tak˝e brak na rynkach wschodnich wystarczajàcych uregulowaƒ prawnych
oraz dobrych praktyk biznesowych. Zwraca uwag´ fakt, ˝e jednym z celów no-
wej emisji akcji w wypadku omawianych spó∏ek by∏o zgromadzenie Êrodków
finansowych na planowane inwestycje bezpoÊrednie na rynkach zagranicznych.
Wskazywaç to mo˝e na du˝y niedostatek kapita∏u inwestycyjnego i obrotowe-
go, potrzebnego do ekspansji zagranicznej. Budzi to niewàtpliwie niepokój,
gdy˝ mo˝e w znaczàcym stopniu blokowaç proces ekspansji polskich przedsi´-
biorstw przede wszystkim na rynki unijne.
Analiza wybranej grupy przedsi´biorstw pozwoli∏a przedstawiç podstawo-
we formy oraz zjawiska wyst´pujàce w procesie internacjonalizacji omawia-
nych przedsi´biorstw. Uda∏o si´ pokazaç fazowy proces internacjonalizacji
tych spó∏ek, bazujàcy g∏ównie na dwóch podstawowych formach internacjona-
lizacji, eksporcie i inwestycjach bezpoÊrednich typu joint ventures. Mo˝na
mieç nadziej´, ˝e przedsi´biorstwa polskie b´dà coraz Êmielej zdobywaç nowe
rynki, a wejÊcie Polski w maju 2004 r. w struktury Unii Europejskiej dodatko-
wo wymusi wi´kszà aktywnoÊç w zakresie mi´dzynarodowej dzia∏alnoÊci pol-
skich przedsi´biorstw na wszystkich rozwini´tych i liczàcych si´ rynkach.

Forms of Internationalisation of Economic Activities Practised

by Polish Enterprises, Based on the Example of Companies Debuting
on the Warsaw Stock Exchange in 2003 and 2004

The internationalisation of enterprises, including Polish companies, is linked to

globalisation. Research to date has revealed the relatively low involvement of Polish
enterprises in international activities. Further, it is assumed that if such involvement does
occur, then it usually takes the simplest and most basic form – export. Capital investments
by Polish enterprises are few, and this is particularly true on more developed markets. In
this article, the author verifies this assertion based on a selected group of enterprises. He
shows the basic forms and geographical area of internationalisation, as well as the
internationalisation process itself, for the presented group of enterprises.