Druk NR 818

Druk nr 818
Warszawa, 7 lutego 2008 r.

SEJM
RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
VI kadencja
Pan
Bronisław Komorowski
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej Polskiej
Na podstawie art. 118 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia

2 kwietnia 1997 r. i na podstawie art. 32 ust. 2 regulaminu Sejmu niżej podpisani
posłowie wnoszą projekt ustawy:
-o uprawnieniach kombatantów,
uczestników walki cywilnej lat 1914-
1945, działaczy opozycji wobec
dyktatury komunistycznej oraz
niektórych ofiar represji systemów
totalitarnych.
Do reprezentowania wnioskodawców w pracach nad projektem ustawy
upoważniamy pana posła Waldemara Andzela.
(-) Iwona Arent; (-) Marek Ast; (-) Zbigniew Babalski; (-) Piotr Babinetz;
(-) Barbara Bartuś; (-) Dariusz Bąk; (-) Andrzej Bętkowski; (-) Mariusz
Błaszczak; (-) Antoni Błądek; (-) Jan Bury s. Antoniego; (-) Zbigniew
Chmielowiec; (-) Piotr Cybulski; (-) Witold Czarnecki; (-) Edward Czesak;
(-) Andrzej Mikołaj Dera; (-) Marzenna Drab; (-) Jan Dziedziczak; (-) Jacek
Falfus; (-) Adam Gawęda; (-) Grażyna Gęsicka; (-) Marian Tomasz Goliński;
(-) Kazimierz Gołojuch; (-) Jerzy Gosiewski; (-) Artur Górski; (-) Krystyna
Grabicka; (-) Kazimierz Gwiazdowski; (-) Krzysztof Jurgiel; (-) Mariusz
Kamiński; (-) Sławomir Kłosowski; (-) Zbigniew Kozak; (-) Marek Kwitek;
(-) Tomasz Latos; (-) Marek Łatas; (-) Marzena Machałek; (-) Ewa Malik;
(-) Barbara Marianowska; (-) Mirosława Masłowska; (-) Marek Matuszewski;
(-) Beata Mazurek; (-) Krzysztof Michałkiewicz; (-) Kazimierz Moskal;
(-) Jacek Osuch; (-) Stanisław Ożóg; (-) Bolesław Grzegorz Piecha;
(-) Stanisław Pięta; (-) Marek Polak; (-) Piotr Polak; (-) Krzysztof Popiołek;
(-) Jan Religa; (-) Zbigniew Religa; (-) Jerzy Rębek; (-) Józef Rojek;
(-) Nelli Rokita-Arnold; (-) Jarosław Rusiecki; (-) Anna Sikora;
(-) Krzysztof Sońta; (-) Andrzej Sośnierz; (-) Lech Sprawka; (-) Piotr
Stanke; (-) Jarosław Stawiarski; (-) Marek Suski; (-) Andrzej Szlachta;
(-) Stanisław Szwed; (-) Robert Telus; (-) Ryszard Terlecki; (-) Andrzej
Walkowiak; (-) Teresa Wargocka; (-) Zbigniew Wassermann; (-) Waldemar
Wiązowski; (-) Elżbieta Witek; (-) Michał Wojtkiewicz; (-) Tadeusz
Woźniak; (-) Waldemar Wrona; (-) Stanisław Zając; (-) Anna Zalewska;
(-) Sławomir Zawiślak; (-) Jarosław Zieliński; (-) Maria Zuba; (-) Wojciech
Żukowski.
Projekt
USTAWA
z dnia ........
o uprawnieniach kombatantów, uczestników walki cywilnej lat 1914 – 1945, działaczy

opozycji wobec dyktatury komunistycznej oraz niektórych ofiar represji systemów
totalitarnych 1)
Sejm Rzeczypospolitej Polskiej uznaje szczególne zasługi dla Polski tych wszystkich
obywateli polskich, którzy walczyli o suwerenność i niepodległość Ojczyzny, nie szczędząc
życia i zdrowia na polach walki zbrojnej - w formacjach Wojska Polskiego, armii
sojuszniczych, a także w podziemnych organizacjach niepodległościowych, w działalności
cywilnej i opozycyjnej - z narażeniem na represje.
Sejm stwierdza, że władze III Rzeszy Niemieckiej, Związku Socjalistycznych
Republik Radzieckich i komunistyczny aparat władzy w Polsce są winne cierpień zadanych
wielu obywatelom Państwa Polskiego ze względów narodowościowych, politycznych i
religijnych. Spowodowały one śmierć wielu milionów, a dla wielu stały się przyczyną trwałej
utraty zdrowia.
Uczestnikom walk o suwerenność i niepodległość Polski oraz ofiarom represji
systemów totalitarnych należy się głęboki szacunek wszystkich rodaków oraz szczególna
troska i opieka ze strony instytucji państwowych, jednostek samorządu terytorialnego i
organizacji społecznych.
Dla oddania należnej czci, szacunku i sprawiedliwości wszystkim tym pokoleniom,
które walczyły i działały na rzecz wolnej i suwerennej Polski w czasie I i II wojny światowej
oraz w okresie sprawowania w Polsce władzy przez komunistów, przyczyniając się do
odzyskania przez nasz Kraj niepodległości;
oddając hołd wszystkim tym, którzy na różnych frontach walczyli o wolną Polskę,
a którzy po zakończeniu wojny, wierni swym ideałom, pozostali na obczyźnie nie mogąc
powrócić do zniewolonej Ojczyzny;
oddając hołd żołnierzom polskim, którzy po zakończeniu wojny pozostali na ziemiach
należących w przeszłości do Państwa Polskiego, by dalej służyć sprawie Narodu Polskiego;
1)
Niniejszą ustawą zmienia się ustawę z dnia 29 maja 1974 r. o zaopatrzeniu inwalidów wojennych
i wojskowych oraz ich rodzin, ustawę z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników, ustawę
z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za
działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego, ustawę z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku
dochodowym od osób fizycznych, ustawę z dnia 20 czerwca 1992 r. o uprawnieniach do ulgowych przejazdów
środkami publicznego transportu zbiorowego, ustawę z dnia 4 września 1998 r. o działach administracji
rządowej, ustawę z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych,
ustawę z dnia 24 lipca 1999 r. o szczególnych zasadach, warunkach i trybie mianowania na wyższe stopnie
wojskowe żołnierzy uczestniczących w walkach o wolność i niepodległość Polski podczas II wojny światowej
i w okresie powojennym, ustawę z dnia 21 czerwca 2001 r. o dodatkach mieszkaniowych, ustawę z dnia
28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych, ustawę z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki
zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, ustawę z dnia 3 czerwca 2005 r. o wyłączeniu
bezprawności posiadania bez wymaganego pozwolenia lub rejestracji broni lub amunicji przez osoby walczące
o suwerenność i niepodległość Polski, ustawę z dnia 13 lipca 2006 r. o dokumentach paszportowych, ustawę z
dnia 16 listopada 2006 r. o świadczeniu pieniężnym i uprawnieniach przysługujących cywilnym niewidomym
ofiarom działań wojennych.
1
uznając, że bohaterska walka zbrojna i cywilna Polaków o wolność podczas II wojny
światowej miała swoją kontynuację w szerokim oporze społecznym wobec dyktatury
komunistycznej, bohaterskich wystąpieniach wolnościowych w latach 1956, 1968, 1970,
1976 i 1980, szczególnie zaś w działalności opozycyjnej, mającej swe uwieńczenie w ruchu
„Solidarność”, który doprowadził ostatecznie do odzyskania przez Polskę niepodległości,
przyczyniając się do upadku komunizmu w Europie i na świecie;
uznając, że wyżej wymienione formy działalności były realizacją Testamentu Polski
Walczącej;
uznając za symboliczne objęcie jednym aktem prawnym zaangażowanych w walkę
o niepodległość Ojczyzny oraz ofiar represji systemów totalitarnych,
Sejm uchwala, co następuje:
Rozdział 1
Przepisy ogólne
Art. 1. Ustawa reguluje zasady przyznawania uprawnień:

1) kombatantom;
2) uczestnikom walki cywilnej lat 1914 – 1945, działaczom opozycji wobec
dyktatury komunistycznej oraz ofiarom represji systemów totalitarnych , zwanymi
dalej „innymi osobami uprawnionymi”
- jeżeli posiadają obywatelstwo polskie lub posiadały je w okresie prowadzenia
działalności kombatanckiej, walki cywilnej, działalności opozycyjnej, bądź w okresie
podlegania represjom systemów totalitarnych.
2. Uprawnienia przysługujące kombatantom i innym osobom uprawnionym obejmują:
1) uprawnienia pracownicze;
2) uprawnienia emerytalne;
3) pomoc socjalną i inne uprawnienia.
3. Uprawnienia nie przysługują osobie, która:
1) w okresie wojny 1939-1945 kolaborowała z hitlerowskim okupantem;
2) pełniła służbę w armii niemieckiej lub zadeklarowała odstępstwo od narodowości
polskiej, jeżeli do końca wojny nie brała udziału w walce o niepodległość Polski;
3) w latach 1939-1941 kolaborowała z radzieckimi władzami okupacyjnymi;
4) w okresie od września 1939 r. do końca 1956 r. służyła w NKWD lub jego formacjach
albo w innych organach represji ZSRR działających przeciwko Narodowi i Państwu
Polskiemu;
5) w latach 1944-1956:
a) była zatrudniona, pełniła służbę lub funkcję w strukturach Urzędów Bezpieczeństwa,
Służby Bezpieczeństwa i Informacji Wojskowej, a także nadzorujących je
komórkach jednostek zwierzchnich związanych ze stosowaniem represji wobec osób
działających na rzecz suwerenności i niepodległości Państwa Polskiego, chyba, że
przedłoży dowody, że do wymienionych organów została skierowana przez
organizacje niepodległościowe lub była przez te organizacje zwerbowana w celu
udzielenia im pomocy,
b) była zatrudniona, pełniła służbę lub funkcję w jednostkach organizacyjnych lub na
stanowiskach związanych ze stosowaniem represji wobec osób podejrzanych lub
skazanych za działalność podjętą na rzecz suwerenności i niepodległości Państwa
Polskiego:
- w organach prokuratury i prokuraturze wojskowej,
- w sądownictwie powszechnym lub wojskowym,
2
- w służbie więziennej,
chyba, że przedłoży dowody, że do wymienionych służb i organów została
skierowana przez organizacje niepodległościowe lub była przez te organizacje
zwerbowana w celu udzielenia im pomocy,
c) była zatrudniona, pełniła służbę lub funkcję w aparacie bezpieczeństwa publicznego
poza strukturami Urzędów Bezpieczeństwa, Służby Bezpieczeństwa lub Informacji
Wojskowej, jeżeli podczas i w związku z tą działalnością wykonywała zadania
śledcze lub operacyjne związane bezpośrednio ze zwalczaniem organizacji oraz osób
działających na rzecz suwerenności i niepodległości Państwa Polskiego,
d) była funkcjonariuszem organów bądź jednostek organizacyjnych Polskiej Partii
Robotniczej lub Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, do których właściwości
rzeczowej, terenowej i centralnej, należał nadzór nad instytucjami, o których mowa
w lit. a i b, bądź nad zadaniami, o których mowa w lit. c;
6) uchybiła godności obywatela polskiego, wykorzystując władzę otrzymaną od instytucji
stosujących represje do ciemiężenia współwięźniów;
7) uchybiła godności obywatela polskiego, donosząc władzom komunistycznym
o żołnierzach podziemia, legionistach, organizacjach podziemnych, partyzanckich, a
także osobom, o których mowa w art. 3, 5 i 6;
8) dopuściła się zabójstwa lub innej zbrodni wobec osób cywilnych w okresie do dnia 31
grudnia 1956 r., w związku z działalnością kombatancką, za co została skazana
prawomocnym wyrokiem sądu;
9) pełniąc w latach 1944 – 1956 służbę wojskową brała udział w zwalczaniu organizacji
oraz osób działających na rzecz suwerenności i niepodległości Państwa Polskiego;
10) dopuściła się zbrodni, określonych w art. 2 i 3 ustawy z dnia 18 grudnia 1998 r.
o Instytucie Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi
Polskiemu (Dz. U. z 2007 r. Nr 63, poz. 424, Nr 83, poz. 561 i Nr 85, poz. 571);
11) była współpracownikiem organów bezpieczeństwa państwa w rozumieniu przepisów
ustawy z dnia 18 października 2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów
bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów
(Dz. U. z 2007 r. Nr 63, poz. 425, Nr 83, poz. 561 i Nr 85, poz. 571).
Art. 2. 1. Kombatantami są osoby, które prowadziły działalność kombatancką

polegającą na:
1) pełnieniu służby wojskowej w Wojsku Polskim, w polskich formacjach wojskowych
przy armiach sojuszniczych lub przy Armii Czerwonej podczas działań wojennych
prowadzonych na wszystkich frontach II wojny światowej;
2) uczestniczeniu, w ramach polskich formacji i organizacji wojskowych w I wojnie
światowej, w powstaniach narodowych i walkach o odzyskanie lub utrzymanie
terytoriów Państwa Polskiego;
3) pełnieniu w okresie wojny 1939-1945, służby w polskich podziemnych formacjach i
organizacjach, w tym w działających w ramach tych organizacji oddziałach
partyzanckich, których cele nie były wymierzone w suwerenność, niepodległość
i integralność terytorialną Państwa Polskiego;
4) pełnieniu w okresie wojny 1939-1945, służby wojskowej w armiach sojuszniczych, a
także w innych niż polskie formacjach i organizacjach antyhitlerowskiego ruchu oporu
które nie prowadziły działań przeciwko ludności polskiej i polskim podziemnym
formacjom wojskowym lub organizacjom niepodległościowym;
5) pełnieniu służby w polskich podziemnych formacjach wojskowych lub organizacjach
niepodległościowych na terytorium Państwa Polskiego w jego granicach sprzed dnia 1
września 1939 r. oraz w granicach powojennych w okresie od wkroczenia armii
Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich (ZSRR) do końca 1956 r., jeżeli były
3
to formacje lub organizacje stawiające sobie za cel niepodległość i suwerenność
Państwa Polskiego;
6) uczestniczeniu w walkach, w ramach służby w Wojsku Polskim lub Służbie Ochrony
Kolei, z oddziałami Ukraińskiej Powstańczej Armii oraz grupami Wehrwolfu;
7) uczestniczeniu w latach 1944-1945 w obronie ludności polskiej przed ukraińskimi
nacjonalistami w ramach tzw. Niszczycielskich Batalionach („Istriebitielnych
Batalionach") na dawnych ziemiach Państwa Polskiego w województwach: lwowskim,
stanisławowskim, tarnopolskim i wołyńskim;
8) zaokrętowaniu w charakterze członków załóg na statku bandery polskiej lub bandery
sojuszniczej, przeznaczonym do działań wojennych w okresie wojny 1939-1945 ;
9) uczestniczeniu we wrześniu 1939 r. w walkach o zachowanie suwerenności
i niepodległości Państwa Polskiego w zmilitaryzowanych służbach państwowych;
10) zbrojnym uczestniczeniu w walkach z oddziałami wojska i funkcjonariuszami aparatu
bezpieczeństwa, w trakcie wystąpienia o wolność i suwerenność Państwa Polskiego w
Poznaniu w czerwcu 1956 r., skutkującym zatrzymaniem przez organy
bezpieczeństwa.
Art. 3. Uczestnikami walki cywilnej lat 1914 – 1945, zwanymi dalej „uczestnikami
walki cywilnej”, są osoby, które prowadziły działalność polegającą na:
1) pełnieniu funkcji cywilnych we władzach powstań narodowych oraz w administracji
podziemnego Państwa Polskiego w okresie wojny 1939-1945;
2) prowadzeniu w okresie wojny 1939-1945 zorganizowanego i profesjonalnego tajnego
nauczania dzieci i młodzieży;
3) dawaniu schronienia osobom narodowości żydowskiej lub innym osobom, za których
ukrywanie w okresie wojny 1939-1945, ze względu na ich narodowość lub działalność na
rzecz suwerenności i niepodległości Państwa Polskiego - groziła kara śmierci;
4) uczestniczeniu w latach 1914-1945 w walkach o polskość i wolność narodową
Śląska, Wielkopolski, Ziemi Lubuskiej, Gdańska, Pomorza i Ziemi Kaszubskiej oraz Warmii
i Mazur, a także innych ziem zagarniętych przez zaborców.
Art. 4. 1. Do okresów działalności kombatanckiej, o której mowa w art. 2, lub walki

cywilnej, o której mowa w art. 3, zalicza się również okres przebywania:
1) w niewoli lub obozach internowanych oraz w obozach podległych Głównemu
Zarządowi do Spraw Jeńców Wojennych i Internowanych (GUPWI) Ludowego Komisariatu
Spraw Wewnętrznych Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich (NKWD), a od
marca 1946 r. Ministerstwu Spraw Wewnętrznych (MWD) Związku Socjalistycznych
Republik Radzieckich (ZSRR) i obozach podległych Wydziałowi Obozów Kontrolno-
Filtracyjnych NKWD, a od marca 1946 r. MWD ZSRR, spowodowanego działalnością
kombatancką, o której mowa w art. 2;
2) w hitlerowskich więzieniach, obozach koncentracyjnych i ośrodkach zagłady oraz
w innych miejscach odosobnienia, w których warunki pobytu nie różniły się od warunków w
obozach koncentracyjnych, a osoby tam osadzone pozostawały w dyspozycji hitlerowskich
władz bezpieczeństwa, a także w więzieniach i poprawczych obozach pracy oraz
poprawczych koloniach pracy podległych Głównemu Zarządowi Obozów i Kolonii
Poprawczych (GUŁag) NKWD, a od marca 1946 r. MWD ZSRR, a także w więzieniach lub
innych miejscach odosobnienia na terytorium Polski - spowodowanego działalnością,
o której mowa w art. 2 i 3.
2. Prezes Rady Ministrów określi, w drodze rozporządzenia, po zasięgnięciu opinii
Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi
Polskiemu oraz Kierownika Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych,
miejsca odosobnienia, w których warunki pobytu nie różniły się od warunków w obozach
4
koncentracyjnych, a osoby tam osadzone pozostawały w dyspozycji hitlerowskich władz
bezpieczeństwa, a także więzienia, poprawcze obozy pracy, poprawcze kolonie pracy i obozy
NKWD lub będące pod nadzorem NKWD, w których były osadzone osoby narodowości
polskiej lub obywatele polscy innych narodowości mając na uwadze rzetelne sporządzenie
wykazu tych miejsc.
Art. 5. 1. Działaczami opozycji wobec dyktatury komunistycznej, zwanymi dalej

„działaczami opozycji”, są:
1) osoby będące przez co najmniej 12 miesięcy aktywnymi członkami nielegalnych
organizacji istniejących w okresie od dnia 31 grudnia 1956 r. do dnia 4 czerwca 1989 r.,
których cele zmierzały do odzyskania niepodległości, suwerenności i respektowania praw
człowieka;
2) osoby, które w okresie od dnia 22 lipca 1944 r. do dnia 4 czerwca 1989 r. prowadziły
w sposób zorganizowany, systematyczną, inną niż kombatancka, trwającą co najmniej 12
miesięcy, zagrożoną odpowiedzialnością karną, działalność na rzecz odzyskania
niepodległości, suwerenności i respektowania praw człowieka.
2. Za organizacje, o których mowa w ust. 1 pkt 1, nie uznaje się organizacji niezależnego
ruchu związkowego i niezależnego ruchu studenckiego w okresie od dnia 31 sierpnia 1980 r.
do dnia ich rejestracji przed dniem 13 grudnia 1981 r.
3. Prezes Rady Ministrów określi, w drodze rozporządzenia, po zasięgnięciu opinii
Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi
Polskiemu oraz Kierownika Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych
organizacje istniejące w okresie od dnia 31 grudnia 1956 r. do dnia 4 czerwca 1989 r., których
cele zmierzały do odzyskania niepodległości, suwerenności i respektowania praw człowieka,
mając na uwadze rzetelne sporządzenie wykazu tych organizacji.
Art. 6. 1. Za ofiary represji systemów totalitarnych uznaje się:

1) osoby, które w okresie wojny 1939 – 1945 i w okresie powojennym przebywały:
a) z przyczyn politycznych, narodowościowych, religijnych i rasowych:
- w hitlerowskich więzieniach, obozach koncentracyjnych i ośrodkach zagłady,
- w innych miejscach odosobnienia, w których warunki pobytu nie różniły się od
warunków w obozach koncentracyjnych, a osoby tam osadzone pozostawały w
dyspozycji hitlerowskich władz bezpieczeństwa,
- w innych miejscach odosobnienia, w których pobyt dzieci do lat 14 miał charakter
eksterminacyjny, a osoby tam osadzone pozostawały w dyspozycji hitlerowskich
władz bezpieczeństwa,
b) z przyczyn narodowościowych i rasowych w gettach,
c) z przyczyn politycznych, religijnych i narodowościowych:
- w więzieniach oraz poprawczych obozach pracy i poprawczych koloniach pracy
podległych Głównemu Zarządowi Obozów i Kolonii Poprawczych (Gułag) NKWD,
a od marca 1946 r. MWD ZSRR,
- na przymusowych zesłaniach i deportacji w ZSRR,
d) w więzieniach lub innych miejscach odosobnienia na terytorium Państwa Polskiego na
mocy wyroków wydanych w latach 1944-1989, na podstawie przepisów wydanych
przez władze polskie, przez sądy powszechne, wojskowe i specjalne albo w latach
1944-1989 bez wyroku, jednorazowo na okres dłuższy niż 48 godzin - za działalność
polityczną bądź religijną, inną niż kombatancka, związaną z walką o suwerenność,
niepodległość i respektowanie praw człowieka,
e) w ośrodkach internowania na podstawie art. 42 dekretu z dnia 12 grudnia 1981 r.
o stanie wojennym (Dz. U. Nr 29, poz. 154, z 1982 r. Nr 3, poz. 18 oraz z 1989 r.
5
Nr 34, poz. 178) za działalność związkową lub polityczną związaną z walką
o niepodległość i suwerenność;
2) osoby, które jako dzieci zostały odebrane rodzicom, w celu poddania eksterminacji lub
w celu przymusowego wynarodowienia;
3) osoby, które brały udział w latach 1956 – 1989 w zbiorowych wystąpieniach
wolnościowych na rzecz odzyskania przez Państwo Polskie suwerenności,
niepodległości i respektowania praw człowieka i w związku z tym, na skutek działania
wojska, milicji i innych funkcjonariuszy aparatu bezpieczeństwa, poniosły śmierć,
doznały uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia na okres dłuższy niż siedem dni;
4) żołnierzy zastępczej służby wojskowej, którzy w latach 1949-1959 byli przymusowo
zatrudniani w kopalniach węgla, kamieniołomach oraz w zakładach pozyskiwania i
wzbogacania rud uranowych;
5) żołnierzy z poboru w 1949 r., którzy byli wcieleni do ponadkontyngentowych brygad
„Służba Polsce" i przymusowo zatrudnianych w kopalniach węgla i kamieniołomach;
6) żołnierzy przymusowo zatrudnianych w batalionach budowlanych w latach 1949-1959;
7) osoby, które w latach 1956 – 1989 brały udział w zbiorowych wystąpieniach
wolnościowych na rzecz odzyskania przez Polskę suwerenności, niepodległości i
respektowania praw człowieka i w związku z tym zostały zwolnione dyscyplinarnie z
pracy.
2. Za ofiary represji systemów totalitarnych nie uważa się żołnierzy Korpusu
Bezpieczeństwa Wewnętrznego i Wojsk Ochrony Pogranicza odkomenderowanych w 1956
roku do kopalń węgla bez selekcjonowania politycznego określonego kategorią zastępczej
służby wojskowej oraz żołnierzy, którzy w ramach werbunku ochotniczego zawarli umowę o
pracę w górnictwie węglowym.
3. Prezes Rady Ministrów określi, w drodze rozporządzenia, po zasięgnięciu opinii Prezesa
Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu
oraz Kierownika Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych:
1) miejsca odosobnienia, w których warunki pobytu nie różniły się od warunków w
obozach koncentracyjnych, a osoby tam osadzone pozostawały w dyspozycji
hitlerowskich władz bezpieczeństwa;
2) miejsca odosobnienia, w których pobyt dzieci do lat 14 miał charakter eksterminacyjny,
a osoby tam osadzone pozostawały w dyspozycji hitlerowskich władz bezpieczeństwa;
3) więzienia, poprawcze obozy pracy i poprawcze kolonie pracy podległe Głównemu
Zarządowi Obozów i Kolonii Poprawczych NKWD, a od marca 1946 r. MWD ZSRR,
mając na uwadze rzetelne sporządzenie wykazu tych miejsc.
Art. 7. Okresy prowadzenia działalności i podlegania represjom, o których mowa w art.

2 – 5, oraz art. 6 ust. 1, ustala się w miesiącach. W przypadku braku danych do ustalenia
takiego okresu, przyjmuje się okres w wymiarze 1 miesiąca.
Rozdział 2
Uprawnienia pracownicze
Art. 8. 1. Okresy prowadzenia działalności i podlegania represjom, o których mowa w

art. 2 - 5, oraz w art. 6 ust. 1 pkt 1, 3-7 zalicza się, na wniosek kombatanta i innej osoby
uprawnionej, do okresu zatrudnienia, od którego zależy przyznanie lub wysokość świadczeń
przysługujących pracownikom od pracodawcy.
2. W razie zbiegu okresów prowadzenia działalności i podlegania represjom z innymi
okresami, które na mocy odrębnych przepisów umożliwiają przyznanie lub wpływają na
6
wysokość świadczeń przysługujących pracownikom od pracodawcy, zaliczeniu podlega
tylko jeden okres, dłuższy lub wybrany przez kombatanta lub inną osobę uprawnioną.
Art. 9. 1. Pozostającym w zatrudnieniu kombatantom i innym osobom uprawnionym

zwiększa się przysługujący im urlop wypoczynkowy o 5 dni roboczych.
2. Zwiększenie to nie przysługuje, jeżeli kombatant lub inna osoba uprawniona
korzysta z urlopu w wymiarze przekraczającym 26 dni roboczych w ciągu roku.
Art. 10. 1. Rozwiązanie stosunku pracy z kombatantem i inną osobą uprawnioną w

okresie 2 lat przed osiągnięciem wieku uprawniającego do wcześniejszego przejścia na
emeryturę, o którym mowa w art. 13, może nastąpić po uprzednim uzyskaniu zgody
starosty.
2. Nie jest wymagana zgoda starosty w przypadku kombatantów i innych osób
uprawnionych:
1) zajmujących kierownicze stanowiska obsadzane w drodze powołania;
2) które spełniają warunki wymagane do uzyskania emerytury;
3) z którymi zostaje rozwiązany stosunku pracy bez wypowiedzenia z winy
pracownika.
Rozdział 3
Uprawnienia emerytalne
Art. 11. 1. Ofiarom represji systemów totalitarnych, które stały się niezdolne do pracy
w związku z pobytem w miejscach, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1, przysługują
świadczenia pieniężne i inne uprawnienia przewidziane w przepisach ustawy z dnia 29 maja
1974 r. o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych i ich rodzin (Dz. U. z 2002 r. Nr
9, poz. 87, z późn. zm.2)), z wyłączeniem uprawnienia określonego w art. 23b tej ustawy.
2. Uprawnienia określone w Rozdziale 3 ustawy, o której mowa w ust. 1, na zasadach
określonych w tej ustawie, przysługują członkom rodzin pozostałym po osobach, o których
mowa w ust. 1, pobierających w chwili śmierci rentę z tytułu niezdolności do pracy.
3. Świadczenia pieniężne i inne uprawnienia przewidziane w przepisach ustawy,
o której mowa w ust. 1, na zasadach określonych w tej ustawie przysługują, również
żołnierzom, którzy stali się niezdolni do pracy w związku z zatrudnieniem, o którym mowa
w art. 6 ust. 1 pkt 4-6.
4. Za niezdolność do pracy pozostającą w związku z pobytem w miejscach, o których
mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1, lub zatrudnieniem, o którym mowa w art. 6 ust. 1 pkt 4-6, uważa
się niezdolność do pracy będącą następstwem zranień, kontuzji bądź innych obrażeń lub
chorób powstałych w związku z tym pobytem lub zatrudnieniem.
5. Związek zranień, kontuzji bądź innych obrażeń lub chorób z pobytem w miejscach,
o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1, a także związek niezdolności do pracy z takim
pobytem, ustala lekarz orzecznik Zakładu Ubezpieczeń Społecznych lub komisja lekarska
Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.
6. Związek zranień, kontuzji bądź innych obrażeń lub chorób z zatrudnieniem w
miejscach, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 4-6, ustala wojskowa komisja lekarska.
2)
Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2002 r. Nr 181, poz. 1515,
z 2003 r. Nr 56, poz. 498 i Nr 210, poz. 2036, z 2004 r. Nr 121, poz. 1264, Nr 191, poz. 1954, Nr 210, poz. 2135
i Nr 281, poz. 2779, z 2005 r. Nr 10, poz. 65 oraz z 2007 r. Nr 82, poz. 559.
7
7. Stopnień niezdolności do pracy, datę jej powstania oraz związek niezdolności do
pracy z zatrudnieniem w miejscach, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 4-6, ustala lekarz
orzecznik Zakładu Ubezpieczeń Społecznych lub komisja lekarska Zakładu Ubezpieczeń
Społecznych, na podstawie orzeczenia wojskowej komisji lekarskiej.
8. Dokumentem potwierdzającym uprawnienia do świadczeń pieniężnych i innych
uprawnień, o których mowa w ust. 1 i 3, jest legitymacja osoby represjonowanej wystawiona
przez organ rentowy.
9. Legitymacja osoby represjonowanej podlega z dniem śmierci ofiary represji
systemów totalitarnych anulowaniu przez organ rentowy.
10. Minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego określi, w drodze
rozporządzenia, tryb wydawania i anulowania legitymacji osoby represjonowanej,
dokumenty wymagane do wydania legitymacji osoby represjonowanej oraz wzór
legitymacji osoby represjonowanej, kierując się koniecznością zapewnienia sprawnego
postępowania przy wydawaniu legitymacji osób represjonowanych.
Art. 12. Okresy prowadzenia działalności i podlegania represjom, o których mowa w

art. 2 – 5 oraz w art. 6 ust. 1, zalicza się w wymiarze podwójnym do okresu, od którego
zależy przyznanie emerytury lub renty, na zasadach określonych w przepisach ustawy z dnia
17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z
2004 r. Nr 39, poz. 353, z późn. zm.3)).
Art. 13. 1. Kombatanci i inne osoby uprawnione mogą, na swój wniosek, przejść na
emeryturę po osiągnięciu 55 lat przez kobietę i 60 lat przez mężczyznę, jeżeli mają okres
składkowy i nieskładkowy wymagany do uzyskania emerytury.
2. Przepis stosuje się odpowiednio do osób, o których mowa w ust. 1, nabywających
prawo do emerytury z innych tytułów niż zatrudnienie.
3. Przepisy ust. 1 i 2 stosuje się do osób urodzonych przed dniem 1 stycznia 1949 r.
Art. 14. 1. Kombatantom, uczestnikom walki cywilnej oraz ofiarom represji systemów
totalitarnych, z wyłączeniem osób, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 7, pobierającym
emeryturę lub rentę albo uposażenie w stanie spoczynku bądź uposażenie rodzinne,
przysługuje dodatek kombatancki, w wysokości 153,19 zł miesięcznie.
2. Dodatek kombatancki przysługuje również kombatantom, uczestnikom walki
cywilnej oraz ofiarom represji systemów totalitarnych, z wyłączeniem osób, o których
mowa w art. 6 ust. 1 pkt 7, którzy łącznie spełniają następujące warunki:
1) nie posiadają prawa do świadczeń rentowych lub emerytalnych ani prawa do
uposażenia w stanie spoczynku albo uposażenia rodzinnego;
2) nie osiągają dochodów z tytułu pracy, pozarolniczej działalności gospodarczej
podlegającej ubezpieczeniu społecznemu lub z tytułu rolniczej działalności
podlegającej obowiązkowemu ubezpieczeniu rolników;
3) osiągnęły wiek 55 lat kobiety i 60 lat mężczyźni.
3. W razie zbiegu prawa do kilku świadczeń o charakterze emerytalno-rentowym,
przysługuje tylko jeden dodatek kombatancki.
4. W razie zbiegu prawa do uposażenia w stanie spoczynku albo uposażenia
rodzinnego z prawem do świadczeń o charakterze emerytalnym lub rentowym, ust. 3 stosuje
się odpowiednio.
3)
Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2004 r. Nr 64, poz. 593, Nr 99,
poz. 1001, Nr 120, poz. 1252, Nr 121, poz. 1264, Nr 144, poz. 1530, Nr 191, poz. 1954, Nr 210, poz. 2135 i Nr
236, poz. 2355, z 2005 r. Nr 167, poz. 1397 i Nr 169, poz. 1412 i 1421, z 2006 r. Nr 104, poz. 708 i 711, Nr 208,
poz. 1534 oraz z 2007 r. Nr 17, poz. 95 i Nr 82, poz. 558.
8
5. Osobie uprawnionej jednocześnie do dodatku kombatanckiego, dodatku z tytułu
tajnego nauczania na podstawie odrębnych przepisów, a także dodatku z tytułu pracy
przymusowej po dniu 1 września 1939 r., określonego w przepisach ustawy z dnia 20
grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz.U. z 1998 r. Nr 7, poz. 25, z
późn. zm.4)), przysługuje tylko jeden z tych dodatków - wyższy lub wybrany przez
zainteresowanego.
6. Kwota dodatku kombatanckiego ulega podwyższeniu przy zastosowaniu wskaźnika
waloryzacji emerytur i rent - od miesiąca, w którym jest przeprowadzona waloryzacja.
7. Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych ogłasza, w formie komunikatu, w
Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej Monitor Polski", co najmniej na 12 dni
roboczych przed najbliższym terminem waloryzacji, należną od tego terminu kwotę dodatku
kombatanckiego.
totalitarnych z wyłączeniem osób, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 7, którzy nie mają
prawa do emerytury lub renty i nie posiadają niezbędnych środków utrzymania, może być
przyznana w drodze wyjątku:
1) emerytura, jeżeli osiągnęli wiek: 55 lat kobieta i 60 lat mężczyzna;
2) renta z tytułu niezdolności do pracy, jeżeli została stwierdzona u nich całkowita
niezdolność do pracy.
2. Przepis ust. 1, stosuje się odpowiednio do członków rodzin pozostałych po
kombatantach, uczestnikach walki cywilnej oraz ofiarach represji systemów totalitarnych, z
wyłączeniem osób, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 7, jeżeli spełniają warunki wymagane
do uzyskania renty rodzinnej.
3. Emerytury i renty, o których mowa w ust. 1 i 2, przyznaje się odpowiednio w
wysokości najniższej emerytury, renty z tytułu niezdolności do pracy lub renty rodzinnej,
określonej w ustawie z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych.
4. Do emerytur i rent, o których mowa:
1) w ust. 1 - przysługuje dodatek pielęgnacyjny i dodatek kombatancki;
2) w ust. 2 - przysługuje dodatek pielęgnacyjny i dodatek dla sieroty zupełnej, na
zasadach określonych w przepisach ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o
emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
5. W razie śmierci osób, o których mowa w ust. 1 i 2, przysługuje zasiłek pogrzebowy.
6. Świadczenia, o których mowa w ust. 1 i 2, przyznaje Prezes Zakładu Ubezpieczeń
Społecznych.
Art. 16. 1. Do ustalania wysokości świadczeń, o których mowa w art. 14 i 15, oraz w
innych sprawach nieuregulowanych w ustawie, mają odpowiednio zastosowanie przepisy
ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń
Społecznych.
2. Minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego określi, w drodze
rozporządzenia, tryb postępowania w sprawach, o których mowa w art. 14 i 15, mając na
uwadze prawidłowość postępowania przy ustalaniu prawa do dodatku kombatanckiego oraz
przyznawanych w drodze wyjątku świadczeń emerytalno-rentowych.
4)
Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 1998 r. Nr 106, poz. 668 i Nr
117, poz. 756, z 1999 r. Nr 60, poz. 636, z 2001 r. Nr 73, poz. 764, z 2002 r. Nr 113, poz. 984, z 2003 r. Nr 45,
poz. 391, Nr 228, poz. 2255 i Nr 229, poz. 2273, z 2004 r. Nr 91, poz. 873, Nr 146, poz. 1546 i Nr 236, poz.
2355, z 2005 r. Nr 94, poz. 788, Nr 132, poz. 1110, Nr 150, poz. 1248 i Nr 163, poz. 1362, z 2006 r. Nr 75, poz.
519, Nr 170, poz. 1217 i Nr 195, poz. 1437 oraz z 2007 r. Nr 64, poz. 427, Nr 115, poz. 791 i Nr 115, poz. 791.
9
Rozdział 4
Pomoc socjalna i inne uprawnienia
Art. 17. Kombatanci i inne osoby uprawnione, z wyłączeniem osób, o których mowa w
art. 6 ust. 1 pkt 7, korzystają z pierwszeństwa do opieki środowiskowej w miejscu
zamieszkania, w uzyskaniu miejsc w domach pomocy społecznej, w szczególności w
domach przeznaczonych dla kombatantów.
Art. 18. 1. Kombatantom i innym osobom uprawnionym, znajdującym się w trudnej

sytuacji materialnej oraz w związku z zaistnieniem zdarzeń losowych może być przyznana
pomoc pieniężna.
2. Pomoc pieniężna może być również przyznana na częściowe pokrycie kosztów
zakupu wózka inwalidzkiego, sprzętu rehabilitacyjnego, przedmiotów ortopedycznych,
środków pomocniczych, dostosowanie pomieszczeń mieszkalnych do rodzaju inwalidztwa
oraz opłacanie pomocy pielęgnacyjnej.
3. Pomoc pieniężną w pierwszej kolejności przyznaje się osobom, wymagającym takiej
pomocy, które ukończyły siedemdziesiąt lat.
4. Pomoc pieniężna przysługuje również wdowom lub wdowcom - emerytom,
rencistom lub inwalidom, pozostałym po kombatantach, uczestnikach walki cywilnej oraz
ofiarach represji systemów totalitarnych.
5. Pomoc pieniężna może być przyznana, jeżeli:
1) dochód osoby samotnie gospodarującej, nie przekracza kwoty odpowiadającej 250
% kryterium dochodowego, określonego w art. 8 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o
pomocy społecznej (Dz. U. z 2004 r. Nr 64, poz. 593, z późn. zm.1)), zwanej dalej ustawą o
pomocy społecznej;
2) dochód na osobę w rodzinie nie przekracza kwoty odpowiadającej 250 % kryterium
dochodowego, określonego w art. 8 ust. 1 pkt 2 ustawy o pomocy społecznej;
3) zachodzi konieczność zakupu sprzętu rehabilitacyjnego ułatwiającego życie osobie
całkowicie niezdolnej do pracy i do samodzielnej egzystencji - 400% kryterium
dochodowego, określonego w art. 8 ust. 1 pkt 1 ustawy o pomocy społecznej;
4) osoba pobiera rentę z tytułu inwalidztwa wojennego - 400% kryterium
dochodowego, określonego w art. 8 ust. 1 pkt 1 ustawy o pomocy społecznej.
6. Pomoc pieniężna jest przyznawana w formie:
1) pomocy doraźnej - jednorazowej:
a) w przypadku trudnej sytuacji materialnej, także w razie zaistnienia zdarzeń
losowych - do wysokości 200 % kryterium dochodowego, określonego w art. 8 ust. 1 pkt 1
ustawy o pomocy społecznej,
b) na częściowe pokrycie kosztów zakupu sprzętu rehabilitacyjnego, przedmiotów
ortopedycznych i środków pomocniczych ułatwiających pracę i życie - do wysokości 400%
kryterium dochodowego, określonego w art. 8 ust. 1 pkt 1 ustawy o pomocy społecznej,
2) pomocy okresowej - do wysokości 150% kryterium dochodowego, określonego
w art. 8 ust. 1 pkt 1 ustawy o pomocy społecznej, miesięcznie, w szczególności na:
a) zaspokojenie potrzeb bytowych i ochronę zdrowia w przypadku długotrwałej
choroby powodującej wzrost kosztów utrzymania, zakupu leków, środków opatrunkowych
oraz dojazdów do zakładów opieki zdrowotnej na zabiegi medyczne i rehabilitacyjne,
1)
Zmiany wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2004 r. Nr 99, poz. 1001 i Nr 273, poz. 2703,
z 2005 r. Nr 64, poz. 565, Nr 94, poz. 788, Nr 164, poz. 1366, Nr 179, poz. 1487 i Nr 180, poz. 1493, z 2006 r.
Nr 144, poz. 1043, Nr 249, poz. 1831 i Nr 251, poz. 1844 oraz z 2007 r. Nr 35, poz. 219, Nr 36, poz. 226, Nr 48,
poz. 320 i Nr 120, poz. 818.
10
b) usługi pielęgnacyjne niezbędne ze względu na wiek i stan zdrowia,
c) opłacenie lektora dla ociemniałych kombatantów będących inwalidami wojennymi,
którzy wykonują pracę zawodową lub społeczną.
7. Okresową pomoc pieniężną wypłaca się do czasu ustania przyczyn, które stanowiły
podstawę jej przyznania, jednak nie dłużej niż do końca terminu określonego w decyzji
przyznającej tą pomoc.
Art. 19. 1. Pomoc pieniężna, o której mowa w art. 18 ust. 1 i 2, może być przyznana na
wniosek kombatanta, innej osoby uprawnionej, wdowy lub wdowca - emeryta, rencisty lub
inwalidy, pozostałym po kombatantach, uczestnikach walki cywilnej oraz ofiarach represji
systemów totalitarnych ich przedstawiciela ustawowego lub innej osoby, za ich zgodą.
2. Wniosek o przyznanie pomocy pieniężnej składa się u kierownika ośrodka pomocy
społecznej działającego z upoważnienia rady gminy, właściwego ze względu na miejsce
zamieszkania osób, o których mowa w art. 18 ust. 1 i 4. W przypadkach osób pobierających
rentę inwalidy wojennego wniosek składa się w Związku Inwalidów Wojennych RP lub
Związku Ociemniałych Żołnierzy RP.
3. Wniosek powinien wskazywać cel, na który pomoc pieniężna będzie przeznaczona.
4. Do wniosku dołącza się:
1) kserokopię zaświadczenia o przyznaniu uprawnień kombatanckich lub
zaświadczenia o uprawnieniach wdowy lub wdowca pozostającego po kombatancie
uczestniku walki cywilnej oraz ofierze represji systemów totalitarnych;
2) zgodę osoby, o której mowa w ust. 1;
3) dokumenty potwierdzające sytuację rodzinną i materialną oraz stan zdrowia, a w
szczególności:
1) kserokopię orzeczenia o inwalidztwie, o niezdolności do pracy lub o
niepełnosprawności albo stopniu niepełnosprawności;
2) dowód wypłaty emerytury lub renty;
3) kserokopię nakazu płatniczego podatku rolnego oraz zaświadczenie z urzędu
gminy o ogólnej wielkości gospodarstwa rolnego w hektarach przeliczeniowych;
4) zaświadczenie o uczęszczaniu do szkoły lub szkoły wyższej oraz o
otrzymywanym stypendium;
5) zaświadczenie pracodawcy o wysokości wynagrodzenia za pracę;
6) zaświadczenie powiatowego urzędu pracy o braku możliwości zatrudnienia,
wysokości pobieranego zasiłku lub o braku uprawnień do zasiłku;
7) oświadczenie o wysokości dochodu z pozarolniczej działalności gospodarczej.
5. Kserokopie potwierdza za zgodność z oryginałem notariusz, instytucja, która wydała
dokument lub przyjmujący wniosek, pracownik ośrodka pomocy społecznej lub związków, o
których mowa w ust. 2.
6. Do postępowania w sprawie pomocy pieniężnej stosuje się przepisy ustawy z dnia 14
czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego(Dz. U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071, z
późn. zm.2)).
Art. 20. 1. Działaczom opozycji oraz osobom, które w latach 1956 – 1989 brały udział w
zbiorowych wystąpieniach wolnościowych na rzecz odzyskania przez Polskę suwerenności,
niepodległości i respektowania praw człowieka i w związku z tym zostały zwolnione
2)
Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2001 r. Nr 49, poz. 509, z
2002 r. Nr 113, poz. 984, Nr 153, poz. 1271 i Nr 169, poz. 1387, z 2003 r. Nr 130, poz. 1188 i Nr 170, poz.
1660, z 2004 r. Nr 162, poz. 1692 oraz z 2005 r. Nr 64, poz. 565, Nr 78, poz. 682 i Nr 181, poz. 1524.
11
dyscyplinarnie z pracy przysługuje świadczenie specjalne, w wysokości 400 zł miesięcznie,
jeżeli:
1) dochód osoby samotnie gospodarującej, nie przekracza kwoty odpowiadającej 150 %
kryterium dochodowego, określonego w art. 8 ust. 1 pkt 1 ustawy o pomocy społecznej;
2) dochód na osobę w rodzinie nie przekracza kwoty odpowiadającej 150 % kryterium
dochodowego, określonego w art. 8 ust. 1 pkt 2 ustawy o pomocy społecznej.
2. Świadczenie specjalne jest przyznawane na wniosek osoby, o której mowa w ust. 1, jej
przedstawiciela ustawowego lub innej osoby, za zgodą tej osoby składany w ośrodku pomocy
społecznej właściwym ze względu na miejsce zamieszkania tej osoby.
3. Do wniosku dołącza się kserokopię zaświadczenia Kierownika Urzędu,
potwierdzające prowadzenie działalności opozycyjnej lub zwolnienie z pracy z przyczyn
politycznych, o których mowa w art. 5 i art. 6 ust. 1 pkt 7. Przepis art. 19 ust. 5 stosuje się
odpowiednio.
4. Świadczenie specjalne przyznawane jest na okres 12 miesięcy, począwszy od
miesiąca, w którym został złożony wniosek.
5. Kwota świadczenia specjalnego ulega podwyższeniu przy zastosowaniu wskaźnika
6. Do postępowania w sprawie świadczenia specjalnego stosuje się przepisy ustawy z dnia
14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego.
Art. 21. Do spraw związanych z przyznawaniem pomocy pieniężnej, na zasadach o

których mowa w art. 18 oraz świadczenia specjalnego, stosuje się odpowiednio przepisy art. 6
pkt 3, 10, 14, 16, art. 8 ust. 3 – 13, art. 10 ust. 1, art. 11 ust. 1, art. 12 – 13, art. 100, art. 101
ust. 2, 3, 6 i 7, art. 104, art. 105, art. 107, art. 109, art. 110 ust. 7 i 8 ustawy, z dnia 12 marca
2004 r. o pomocy społecznej.
Art. 22. 1. Kombatantom, innym osobom uprawnionym oraz wdowom lub wdowcom -
emerytom, rencistom lub inwalidom, pozostałym po kombatantach, uczestnikach walki
cywilnej oraz ofiarach represji systemów totalitarnych, na ich wniosek, w szczególnie
uzasadnionych przypadkach Kierownik Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób
Represjonowanych, zwany dalej „Kierownikiem Urzędu” może przyznać pomoc pieniężną
na innych warunkach, niż określone w art. 18 ust. 5 i 6.
2. Do wniosku o przyznanie pomocy pieniężnej dołącza się stanowisko kierownika
ośrodka pomocy społecznej, właściwego ze względu na miejsce zamieszkania osób, o
których mowa w ust. 1, zwanego dalej "kierownikiem".
3. Stanowisko kierownika powinno zawierać informacje o sytuacji rodzinnej,
materialnej oraz o pomocy udzielanej osobom, o których mowa w ust. 1, przez ośrodek
pomocy społecznej, a także opinię co do zasadności przyznania pomocy pieniężnej.
4. W przypadku złożenia wniosku bez stanowiska, Kierownik Urzędu występuje do
kierownika o jego przesłanie.
5. Kierownik jest zobowiązany przekazać stanowisko Kierownikowi Urzędu
w terminie 30 dni od dnia otrzymania wystąpienia.
6. O przyznaniu pomocy pieniężnej Kierownik Urzędu informuje kierownika.
7. Przepisów ust. 2-6 nie stosuje się do wniosków składanych przez osoby zamieszkałe
poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej.
8. Do postępowania w sprawie pomocy stosuje się przepisy ustawy z dnia 14 czerwca
1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego.
12
Art. 23. 1. Ofiarom represji systemów totalitarnych, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt
4, przymusowo zatrudnianym w zakładach pozyskiwania i wzbogacania rud uranowych
przysługuje jednorazowo odszkodowanie w wysokości:
1) 22.200 zł - jeżeli orzeczono na stałe inwalidztwo I grupy lub całkowitą niezdolność do
pracy oraz do samodzielnej egzystencji;
2) 15.850 zł - jeżeli orzeczono na stałe inwalidztwo II grupy lub całkowitą niezdolność do
pracy;
3) 9.510 zł - w pozostałych przypadkach.
2. Jednorazowe odszkodowanie przyznaje i wypłaca na wniosek ofiary represji systemów
totalitarnych Biuro Roszczeń Byłych Pracowników Zakładów Produkcji Rud Uranu
Państwowej Agencji Atomistyki.
potwierdzające rodzaj i okres przymusowego zatrudnienia w ramach zastępczej służby
wojskowej, w latach 1949 – 1959, w kopalniach węgla, kamieniołomach oraz w zakładach
pozyskiwania i wzbogacania rud uranowych. Przepis art. 19 ust. 5 stosuje się odpowiednio.
totalitarnych, z wyłączeniem osób, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 7, przysługuje ulga
taryfowa w wysokości 50% przy przejazdach środkami komunikacji miejskiej.
2. Kombatantom, uczestnikom walki cywilnej oraz ofiarom represji systemów
totalitarnych, z wyłączeniem osób, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 7, będącymi
emerytami, rencistami, osobami niezdolnymi do pracy lub pobierającymi uposażenie w stanie
spoczynku albo uposażenie rodzinne przysługuje:
1)ulga w wysokości 49% w komunikacji krajowej przy przejazdach środkami publicznego
transportu zbiorowego kolejowego w:
a) 1 i 2 klasie pociągów osobowych i pospiesznych oraz transportu autobusowego w
komunikacji zwykłej i przyspieszonej - na podstawie biletów jednorazowych,
b) 2 klasie pociągów innych niż osobowe i pospieszne - na podstawie biletów
jednorazowych;
2)dodatek kompensacyjny w wysokości 15% dodatku kombatanckiego miesięcznie;
3)ryczałt energetyczny w wysokości 111,48 zł. miesięcznie;
3. Kombatantom, uczestnikom walki cywilnej oraz ofiarom represji systemów
totalitarnych, z wyłączeniem osób, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 7, które łącznie
spełniają następujące warunki:
1) nie posiadają prawa do żadnych świadczeń rentowych lub emerytalnych ani prawa do
uposażenia w stanie spoczynku albo uposażenia rodzinnego,
2) nie osiągają dochodów z tytułu pracy, pozarolniczej działalności gospodarczej
podlegającej ubezpieczeniu społecznemu lub z tytułu rolniczej działalności
gospodarczej podlegającej obowiązkowemu ubezpieczeniu rolników,
3) osiągnęły wiek 55 lat kobiety i 60 lat mężczyźni,
przysługują świadczenia, o których mowa w ust. 2.
4. Działaczom opozycji oraz osobom, które w latach 1956 – 1989 brały udział w
zbiorowych wystąpieniach wolnościowych na rzecz odzyskania przez Polskę suwerenności,
niepodległości i respektowania praw człowieka i w związku z tym zostały zwolnione
dyscyplinarnie z pracy pobierającym świadczenie specjalne przysługuje:
1) ulga taryfowa w wysokości 50% przy przejazdach środkami komunikacji miejskiej;
2) ulga w wysokości 49% w komunikacji krajowej przy przejazdach środkami publicznego
13
jednorazowych.
5. Wdowom lub wdowcom pozostałym po kombatantach, uczestnikach walki cywilnej
oraz ofiarach represji systemów totalitarnych, z wyłączeniem osób, o których mowa w art. 6
ust. 1 pkt 7, którzy są emerytami, rencistami lub pobierają uposażenie w stanie spoczynku
albo uposażenie rodzinne przysługuje:
1) ulga w wysokości 37% w komunikacji krajowej przy przejazdach środkami publicznego
jednorazowych;
2) dodatek kompensacyjny w wysokości 15% dodatku kombatanckiego miesięcznie;
3) ryczałt energetyczny w wysokości 111,48 zł. Miesięcznie.
6. Kwota ryczałtu energetycznego ulega podwyższeniu przy zastosowaniu wskaźnika
7. Osoba uprawniona do ulgowego przejazdu w 2 klasie pociągów innych niż osobowe i
pospieszne - na podstawie biletów jednorazowych korzystająca z przejazdu w klasie 1,
zobowiązana jest do uiszczenia dopłaty w wysokości stanowiącej różnicę między
należnością za pełnopłatny przejazd w klasie 1, a należnością za pełnopłatny przejazd w
klasie 2.
8. W przypadku zbiegu prawa do więcej niż jednego świadczenia emerytalnego lub
rentowego przysługuje jeden dodatek kompensacyjny i jeden ryczałt energetyczny.
9. Minister właściwy do spraw transportu określi, w drodze rozporządzenia, rodzaje
dokumentów poświadczających uprawnienia do korzystania z ulgowych przejazdów w
komunikacji krajowej środkami publicznego transportu zbiorowego kolejowego, mając na
uwadze sprawną i rzetelną weryfikację uprawnień do korzystania ze zniżek
komunikacyjnych.
Art. 25. 1. Dodatek kombatancki, ryczałt energetyczny oraz dodatek kompensacyjny

osobom, o których mowa w art. 14 ust. 2 wypłaca, na ich wniosek, kwartalnie w trzecim
miesiącu kwartału terenowa jednostka organizacyjna Zakładu Ubezpieczeń Społecznych
właściwa ze względu na miejsce zamieszkania tych osób.
2. Wniosek powinien zawierać:
1) imię i nazwisko,
2) datę urodzenia,
3) adres zamieszkania,
4) numer ewidencyjny PESEL w przypadku osoby posiadającej obywatelstwo polskie,
5) adres lub konto bankowe, na które ma być doręczana lub dokonywana wypłata,
6) oświadczenie o niepobieraniu z innego organu emerytalno-rentowego lub z innej
terenowej jednostki organizacyjnej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych:
a) emerytury lub renty,
b) dodatku kompensacyjnego oraz ryczałtu energetycznego,
c) świadczenia pieniężnego przysługującego na podstawie odrębnych przepisów z tytułu
pracy przymusowej lub innych represji,
7) oświadczenie o nieosiąganiu dochodów z tytułu pracy, pozarolniczej działalności
gospodarczej podlegającej ubezpieczeniu społecznemu lub z tytułu rolniczej działalności
podlegającej obowiązkowemu ubezpieczeniu rolników.
potwierdzające nabycie prawa do dodatku kombatanckiego, ryczałtu energetycznego oraz
dodatku kompensacyjnego. Przepis art. 19 ust. 5 stosuje się odpowiednio.
14
Art. 26. 1. Wnioski o nadanie odznaczeń upamiętniających:
1) działalność na rzecz niepodległości i suwerenności Państwa Polskiego;
2) zasługi osób, które z narażeniem życia, zdrowia lub wolności ukrywały i ratowały
osoby ścigane przez okupacyjne władze niemieckie lub sowieckie, a także przez
polskie władze okresu powojennego do 1989 r. z powodu ich działalności na rzecz
suwerenności i niepodległości Polski oraz z przyczyn narodowościowych, religijnych
i rasowych;
3) zasługi osób, które brały udział we wszelkich formach oporu społecznego wobec
dyktatury komunistycznej, także innych niż działalność określona w art. 6,
przedstawia Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej, z własnej inicjatywy lub na wniosek
stowarzyszeń zrzeszających kombatantów, uczestników walki cywilnej, działaczy opozycji i
ofiar represji systemów totalitarnych Minister Obrony Narodowej lub Kierownik Urzędu na
zasadach określonych w obowiązujących przepisach.
2. Przepis ust. 1 nie narusza uprawnień ministra właściwego do spraw zagranicznych
do przedstawiania wniosków o nadanie tych odznaczeń.
Art. 27. Dzień 1 września jest Dniem Weterana.
Rozdział 5
Podmioty realizujące zadania
Art. 28. Zadania określone w ustawie realizują:

1) Kierownik Urzędu przy pomocy Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób
Represjonowanych;
2) wojewoda;
3) powiat;
4) gmina;
5) Zakład Ubezpieczeń Społecznych oraz inne organy emerytalno – rentowe;
6) Związek Inwalidów Wojennych RP oraz Związek Ociemniałych Żołnierzy RP.
Art. 29. 1. Kierownik Urzędu jest centralnym organem administracji rządowej.

2. Nadzór nad kierownikiem Urzędu sprawuje minister właściwy do spraw
zabezpieczenia społecznego.
3. Kierownika Urzędu powołuje Prezes Rady Ministrów, spośród osób należących do
państwowego zasobu kadrowego, na wniosek ministra właściwego do spraw zabezpieczenia
społecznego. Prezes Rady Ministrów odwołuje kierownika urzędu.
4. Prezes Rady Ministrów, w drodze rozporządzenia, określi organizację Urzędu do
Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych, mając na uwadze konieczność zapewnienia
sprawnej i kompetentnej realizacji zadań na rzecz kombatantów i innych osób
uprawnionych.
Art. 30.1. Przy Kierowniku Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych

działa Rada do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych, zwana dalej "Radą", jako
organ opiniodawczo-doradczy w sprawach objętych działaniem Kierownika Urzędu.
2. Członkowie Rady są powoływani przez Kierownika Urzędu spośród kandydatów
przedstawionych przez stowarzyszenia i organizacje kombatantów, uczestników walki
cywilnej, działaczy opozycji oraz ofiar represji systemów totalitarnych.
3. Kadencja Rady trwa 4 lata.
15
4. Kierownik Urzędu może odwołać członka Rady w trakcie trwania kadencji po
zasięgnięciu opinii Rady.
5. W przypadku odwołania bądź śmierci członka Rady, Kierownik Urzędu, w trybie
określonym w ust. 2, powołuje na jego miejsce nowego członka Rady.
6. W skład Rady wchodzi 16 członków, którzy pełnią swoją funkcję społecznie.
7. Kierownik Urzędu określi, w drodze zarządzenia, organizację i tryb pracy Rady.
Art. 31. Do zadań Kierownika Urzędu należy w szczególności:

1) współdziałanie z organami administracji rządowej i organami samorządu terytorialnego,
organizacjami społecznymi, stowarzyszeniami kombatantów i osób represjonowanych w celu
organizowania pomocy socjalnej oraz opieki zdrowotnej dla kombatantów i innych osób
uprawnionych oraz członków ich rodzin;
2) organizowanie współpracy zagranicznej z rządowymi organami do spraw kombatantów i
ofiar wojny, organizacjami kombatanckimi za granicą oraz uczestniczenie w pracach
międzynarodowych organizacji kombatanckich;
3) prowadzenie badań socjologicznych w środowiskach kombatanckich;
4) podejmowanie inicjatyw związanych z kultywowaniem i upowszechnianiem tradycji walk
o niepodległość i suwerenność Państwa Polskiego oraz pamięci o ofiarach wojny i okresu
powojennego;
5) ustalanie i weryfikacja uprawnień oraz wydawanie odpowiednich zaświadczeń osobom,
którym przyznane zostały uprawnienia;
6) współuczestniczenie w przygotowywaniu projektów aktów normatywnych w sprawach
dotyczących kombatantów i innych osób uprawnionych;
7) podział środków na pomoc pieniężną.
Art. 32. 1. Do zadań wojewody należy w szczególności realizacja działań

zmierzających do integracji środowisk kombatantów i innych osób uprawnionych i
koordynacji ich działań.
2. Wojewoda współdziała przy realizacji swoich zadań z organizacjami społecznymi
oraz stowarzyszeniami zrzeszającymi kombatantów i inne osoby uprawnione.
3. Do wypełniania zadań określonych w ust. 1 wojewoda może, w porozumieniu z
Kierownikiem Urzędu, powołać pełnomocnika lub radę złożoną z przedstawicieli
wojewódzkich środowisk kombatanckich.
Art. 33. 1. Do zadań zleconych z zakresu administracji rządowej realizowanych przez

powiaty należy:
1) realizacja zadań w zakresie opieki zdrowotnej i usług opiekuńczych dla kombatantów,
uczestników walki cywilnej i ofiar represji systemów totalitarnych, z wyłączeniem
osób, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 7;
2) organizacja na terenie powiatu obchodu rocznic w celu upamiętnienia walki
o niepodległość Państwa Polskiego oraz uczczenia pamięci ofiar wojny i okresu
powojennego,
3) pomoc w przygotowywaniu wniosków o przyznanie w drodze wyjątku emerytur i rent,
8) analiza sytuacji życiowej kombatantów i innych osób uprawnionych oraz
podejmowanie w tym zakresie stosownych inicjatyw.
2. Powiat współdziała przy realizacji swoich zadań z organizacjami społecznymi oraz
stowarzyszeniami zrzeszającymi kombatantów i inne osoby uprawnione.
Art. 34. Do zadań zleconych z zakresu administracji rządowej realizowanych przez

gminy należy ustalanie prawa oraz wypłata pomocy pieniężnej, o której mowa w art. 18 oraz
świadczenia specjalnego, o którym mowa w art. 20.
16
Art. 35. Do zadań Zakładu Ubezpieczeń Społecznych oraz innych organów emerytalno –
rentowych należy ustalenie prawa i wypłata dodatku kombatanckiego, ryczałtu
energetycznego oraz dodatku kompensacyjnego.
Art. 36. Do zadań Związku Inwalidów Wojennych RP oraz Związku Ociemniałych

Żołnierzy RP należy ustalanie prawa oraz wypłata pomocy pieniężnej, o której mowa w art.
18, osobom pobierającym rentę inwalidy wojennego.
Art. 37. Na wniosek osoby zainteresowanej:

1) prezes sądu okręgowego potwierdza okoliczność, o której mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1
lit. d;
2) Prezes Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi
Polskiemu potwierdza okoliczności, o których mowa:
a) w art. 6 ust. 1 pkt 1 lit. d, w przypadku osadzenia bez wyroku w więzieniu lub innym
miejscu odosobnienia na terytorium Polski jednorazowo na okres dłuższy niż
48 godzin,
b) w art. 5 ust. 1,
c) w art. 6 ust. 1 pkt 2 i 7.
Rozdział 6
Zasady orzekania o uprawnieniach
Art. 38. Uprawnienia określone w ustawie przysługują kombatantowi i innej osobie

uprawnionej, która uzyska decyzję potwierdzającą działalność określoną w art. 2 i 3 lub
okoliczności, o których mowa w art. 4-6.
2. Wniosek o potwierdzenie działalności lub okoliczności, o których mowa w ust. 1,
składa się u Kierownika Urzędu.
3. Do wniosku dołącza się opinię stowarzyszenia właściwego dla określonego rodzaju
działalności lub represji.
4. Stowarzyszenie zobowiązane jest wydać opinię bez względu na fakt członkowstwa
kombatanta lub innej osoby uprawnionej w tym stowarzyszeniu.
5. Kierownik Urzędu po potwierdzeniu działalności lub okoliczności, o których mowa
w ust. 1, wydaje odpowiednie zaświadczenie.
6. Opinia nie jest wymagana w przypadku gdy wydawane są decyzje i zaświadczenia
potwierdzające uprawnienia wdów lub wdowców - emerytów, rencistów lub inwalidów,
pozostałych po kombatantach, uczestnikach walki cywilnej oraz ofiarach represji systemów
totalitarnych a zmarły małżonek (małżonka) posiadał potwierdzone uprawnienia.
7. W postępowaniu w sprawach osób, o których mowa w ust. 6, Kierownik Urzędu nie
jest związany rozstrzygnięciem w sprawie małżonka lub małżonki tej osoby.
8. Do postępowania stosuje się przepisy ustawy - Kodeks postępowania
administracyjnego.
9. W przypadku, kiedy wyjdą na jaw istotne dla sprawy nowe okoliczności faktyczne
lub nowe dowody istniejące w dniu wydania decyzji, nieznane Kierownikowi Urzędu, nie
mają zastosowania terminy określone w przepisie art. 146 § 1 ustawy- Kodeks postępowania
administracyjnego.
Rozdział 7
17
Źródła i sposób finansowania niektórych świadczeń
Art. 39. 1. Wydatki na:

1) pomoc pieniężną oraz świadczenie specjalne, wraz z kosztami ich obsługi, które mogą
wynosić do 5 % otrzymanej dotacji na te świadczenia;
2) dodatek kombatancki, ryczałt energetyczny, dodatek kompensacyjny, wraz z
odsetkami za opóźnienie w ustaleniu prawa do nich lub ich wypłaty oraz koszty
obsługi;
3) upamiętnianie i popularyzowanie historii walki o niepodległość i suwerenność, a także
represji wojennych oraz okresu powojennego, w tym na działalność dokumentacyjną i
wydawniczą
są realizowane ze środków budżetu państwa.
2. Środki przeznaczone na pomoc pieniężną realizowaną przez kierownika ośrodka
pomocy społecznej, Kierownik Urzędu przekazuje na rachunki budżetów gmin. Pierwsza
rata jest przekazywana do dnia 15 lutego każdego roku.
3. Środki na upamiętnianie i popularyzowanie historii walk o niepodległość i
suwerenność, a także represji wojennych oraz okresu powojennego, przez działalność
dokumentacyjną i wydawniczą, mogą otrzymywać także, na podstawie umów zawartych z
dysponentem części budżetowej - Kierownikiem Urzędu - podmioty inne niż określone w art.
3 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o
wolontariacie (Dz. U. Nr 96, poz. 873, z późn. zm.3) ).
4. Do wyłaniania podmiotów, o których mowa w ust. 3, stosuje się odpowiednio
przepisy działu II rozdziału 2 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku
publicznego i o wolontariacie.
5. Rada Ministrów określi, w drodze rozporządzenia:
1) tryb przekazywania środków finansowych na wypłatę świadczenia specjalnego i pomocy
pieniężnej;
2) sposób sporządzania sprawozdań rzeczowo-finansowych o zadaniach z zakresu
świadczeń specjalnych zrealizowanych ze środków budżetu państwa, uwzględniając w
szczególności terminy i sposoby ich przedstawiania oraz wzory tych sprawozdań.
Art. 40. Dodatek kombatancki, ryczałt energetyczny, dodatek kompensacyjny

przysługujące osobom otrzymującym uposażenie w stanie spoczynku albo uposażenie
rodzinne, wypłacają ze środków budżetu państwa jednostki wypłacające te uposażenia. Jeżeli
jednak osoby te są uprawnione także do pobierania świadczenia o charakterze rentowym,
świadczenia wypłaca właściwy organ rentowy.
Rozdział 8
Przepisy zmieniające, przejściowe i końcowe
3)
Zmiany wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2004 r. Nr 64, poz. 593, Nr 116, poz. 1203 i Nr
210, poz. 2135, z 2005 r. Nr 155, poz. 1298, Nr 169, poz. 1420, Nr 175, poz. 1462 i Nr 249, poz. 2104 oraz z
2006 r. Nr 94, poz. 651
18
Art. 41. W ustawie z dnia 29 maja 1974 r. o zaopatrzeniu inwalidów wojennych
i wojskowych oraz ich rodzin (Dz. U. z 2002 r. Nr 9, poz. 87 z późn. zm.4)) wprowadza się
następujące zmiany:
1) po art. 6 dodaje się art. 6a w brzmieniu:
„Art. 6a. Inwalidą wojennym jest również osoba, która została zaliczona do jednej
z grup inwalidów wskutek inwalidztwa powstałego w związku z działaniami wojennymi
lub mającymi charakter wojennych, w czasie pełnienia służby w polskich podziemnych
formacjach wojskowych lub organizacjach niepodległościowych na terytorium Państwa
Polskiego, w jego granicach sprzed dnia 1 września 1939 r. oraz w granicach
powojennych, w okresie od wkroczenia armii Związku Socjalistycznych Republik
Radzieckich do końca 1956 r., jeżeli były to formacje lub organizacje stawiające sobie za
cel niepodległość i suwerenność Państwa Polskiego.”;
2) w art. 7 pkt 5 otrzymuje brzmienie:

„5) w związku z udziałem w ruchu podziemnym lub partyzanckim oraz pobytem
w niewoli, w obozach koncentracyjnych, na zesłaniach i deportacjach lub w więzieniach
za udział w tym ruchu.”;
3) w art. 20 ust. 2 otrzymuje brzmienie:

„2. Do okresów zatrudnienia, od których zależy przyznanie lub wysokość wszelkich
świadczeń przysługujących pracownikom od pracodawcy, zalicza się również okresy
służby i działalności, o których mowa w art. 6a i 8.”;
4) w art. 24 w ust. 1 pkt 1 otrzymuje brzmienie:

„1) osobach służących w formacjach i organizacjach wymienionych w art. 6 i 6a, którzy
polegli w walce z wrogiem lub zmarli wskutek następstw zranień, kontuzji i innych
obrażeń lub chorób doznanych w okolicznościach określonych w art. 7,”.
Art. 42. W ustawie z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników

(Dz. U z 1998 r. Nr 7, poz. 25, z późn. zm.5 )) wprowadza się następujące zmiany:
1) w art. 25 w ust. 2a pkt 2 otrzymuje brzmienie:

„2) działalności kombatanckiej, opozycyjnej, uczestnictwa w walce cywilnej i podlegania
represjom, o których mowa w ustawie z dnia o uprawnieniach kombatantów,
uczestników walki cywilnej lat 1914 – 1945, działaczy opozycji wobec dyktatury
komunistycznej oraz niektórych ofiar represji systemów totalitarnych (Dz. U. Nr…,
poz… ),”;
4)
2003 r. Nr 56, poz. 498 i Nr 210, poz. 2036, z 2004 r. Nr 121, poz. 1264, Nr 191, poz. 1954, Nr 210, poz. 2135 i
Nr 281, poz. 2779, z 2005 r. Nr 10, poz. 65 oraz z 2007 r. Nr 82, poz. 559.
5)
117, poz. 756, z 1999 r. Nr 60, poz. 636, z 2001 r. Nr 73, poz. 764, z 2002 r. Nr 113, poz. 984, z 2003 r. Nr 45,
poz. 391, Nr 228, poz. 2255 i Nr 229, poz. 2273, z 2004 r. Nr 91, poz. 873, Nr 146, poz. 1546 i Nr 236, poz.
2355, z 2005 r. Nr 94, poz. 788, Nr 132, poz. 1110, Nr 150, poz. 1248 i Nr 163, poz. 1362, z 2006 r. Nr 75, poz.
519, Nr 170, poz. 1217 i Nr 195, poz. poz. 1437 oraz z 2007 r. Nr 64, poz. 427 i Nr 115, poz. 791.
19
2) w art. 33 ust. 4 pkt 2 otrzymuje brzmienie:
„2) renty z tytułu niezdolności do pracy spowodowanej pobytem w miejscach, o których
mowa w art. 4 i 6 ust. 1 pkt 1 i 4-6 ustawy z dnia o uprawnieniach kombatantów,
komunistycznej oraz niektórych ofiar represji systemów totalitarnych(Dz. U. Nr…,
poz… ),”.
Art. 43. W ustawie z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych
wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego
(Dz. U. Nr 34, poz. 149, z późn. zm.6 )) w art. 8 ust. 2a otrzymuje brzmienie:
„2a.Uprawnienia określone w ust. 1 przysługują również osobom represjonowanym przez

radzieckie organy ścigania i wymiaru sprawiedliwości lub organy pozasądowe, działające na
obecnym terytorium Polski w okresie od dnia 1 lipca 1944 r. do dnia 31 grudnia 1956 r. oraz
na terytorium Polski w granicach ustalonych w Traktacie Ryskim, w okresie od dnia
1 stycznia 1944 r. do dnia 31 grudnia 1956 r., za działalność na rzecz niepodległego bytu
Państwa Polskiego lub z powodu takiej działalności. Żądanie odszkodowania
i zadośćuczynienia należy zgłosić w sądzie okręgowym, w którego okręgu zamieszkuje osoba
składająca żądanie, a w przypadku, gdy osoba składająca żądanie nie zamieszkuje na
terytorium Rzeczpospolitej Polskiej, żądanie należy zgłosić w Sądzie Okręgowym w
Warszawie; sądy te są właściwe do rozpoznania sprawy. Przepis art. 1 ust. 3 stosuje się
odpowiednio, zaś przepisy art. 9-11 nie mają zastosowania.”.
Art. 44. W ustawie z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych
(Dz. U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176, z późn. zm.7) ) wprowadza się następujące zmiany:
1) w art. 5a w pkt 22 kropkę zastępuje się przecinkiem i dodaje się pkt 23 w brzmieniu:
„23) ustawie o kombatantach - rozumie się przez to ustawę z dnia..... o uprawnieniach
kombatantów, uczestników walki cywilnej lat 1914 – 1945, działaczy opozycji wobec
dyktatury komunistycznej oraz niektórych ofiar represji systemów totalitarnych
(Dz. U. Nr..., poz…).”;
2) w art. 21 w ust. 1:
a) pkt 25 otrzymuje brzmienie:
6)
Zmiany wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 1993 r. Nr 36, poz. 159, z 1995 r. Nr 28, poz. 143,
z 1998 r. Nr 97, poz. 604, z 2002 r. Nr 240, poz. 2055 oraz z 2005 r. Nr 273, poz. 2703.
7)
poz. 703, Nr 70, poz. 816, Nr 104, poz. 1104, Nr 117, poz. 1228 i Nr 122, poz. 1324, z 2001 r. Nr 4, poz. 27, Nr
8, poz. 64, Nr 52, poz. 539, Nr 73, poz. 764, Nr 74, poz. 784, Nr 88, poz. 961, Nr 89, poz. 968, Nr 102, poz.
1117, Nr 106, poz. 1150, Nr 110, poz. 1190, Nr 125, poz. 1363 i 1370 i Nr 134, poz. 1509, z 2002 r. Nr 19, poz.
199, Nr 25, poz. 253, Nr 74, poz. 676, Nr 78, poz. 715, Nr 89, poz. 804, Nr 135, poz. 1146, Nr 141, poz. 1182,
Nr 169, poz. 1384, Nr 181, poz. 1515, Nr 200, poz. 1679 i Nr 240, poz. 2058, z 2003 r. Nr 7, poz. 79, Nr 45, poz.
391, Nr 65, poz. 595, Nr 84, poz. 774, Nr 90, poz. 844, Nr 96, poz. 874, Nr 122, poz. 1143, Nr 135, poz. 1268,
Nr 137, poz. 1302, Nr 166, poz. 1608, Nr 202, poz. 1956, Nr 222, poz. 2201, Nr 223, poz. 2217 i Nr 228, poz.
2255, z 2004 r. Nr 29, poz. 257, Nr 54, poz. 535, Nr 93, poz. 894, Nr 99, poz. 1001, Nr 109, poz. 1163, Nr 116,
poz. 1203, 1205 i 1207, Nr 120, poz. 1252, Nr 123, poz. 1291, Nr 162, poz. 1691, Nr 210, poz. 2135, Nr 263,
poz. 2619 i Nr 281, poz. 2779 i 2781, z 2005 r. Nr 25, poz. 202, Nr 30, poz. 262, Nr 85, poz. 725, Nr 86, poz.
732, Nr 90, poz. 757, Nr 102, poz. 852, Nr 143, poz. 1199 i 1202, Nr 155, poz. 1298, Nr 164, poz. 1365 i 1366,
Nr 169, poz. 1418 i 1420, Nr 177, poz. 1468, Nr 179, poz. 1484, Nr 180, poz. 1495 i Nr 183, poz. 1538,
z 2006 r. Nr 46, poz. 328, Nr 104, poz. 708 i 711, Nr 107, poz. 723, Nr 136, poz. 970, Nr 157, poz. 1119, Nr
183, poz. 1353 i 1354, Nr 217, poz. 1588, Nr 226, poz. 1657 i Nr 249, poz. 1824 oraz z 2007 r. Nr 35, poz. 219,
Nr 99, poz. 658 i Nr 115, poz. 791 i 793.
20
„25) ryczałt energetyczny przyznany na podstawie przepisów ustawy
o kombatantach,”,
b) pkt 25a otrzymuje brzmienie:
„25a) dodatek kompensacyjny przyznany na podstawie przepisów ustawy
o kombatantach,”,
c) po pkt 25b dodaje się pkt 25c w brzmieniu:
„25c) świadczenie specjalne przyznane na podstawie przepisów ustawy
o kombatantach,”,
d) w pkt 27 uchyla się lit. b),
e) po pkt 27 dodaje się pkt 27a w brzmieniu:
„27a) pieniężną przyznaną na podstawie przepisów ustawy o kombatantach,”,
f) uchyla się pkt 63.
Art. 45. W ustawie z dnia 20 czerwca 1992 r. o uprawnieniach do ulgowych przejazdów

środkami publicznego transportu zbiorowego (Dz. U. z 2002 r. Nr 175, poz. 1440,
z późn. zm.8)) w art. 7 w ust. 2 pkt 2 otrzymuje brzmienie:
„2) ustawa z dnia o uprawnieniach kombatantów, uczestników walki cywilnej lat 1914 –
1945, działaczy opozycji wobec dyktatury komunistycznej oraz niektórych ofiar represji
systemów totalitarnych (Dz. U. Nr…, poz… ),”.
Art. 46. W ustawie z dnia 4 września 1998 r. o działach administracji rządowej (Dz. U.
z 2007 r. Nr 65, poz. 437) w art. 31 ust. 3 otrzymuje brzmienie:
„3. Minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego sprawuje nadzór nad

Kierownikiem Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych.”.
Art. 47. W ustawie z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu

Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353, z późn. zm.9 )) wprowadza się
następujące zmiany:

„1) działalności kombatanckiej, opozycyjnej, uczestnictwa w walce cywilnej
i podlegania represjom, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 5,”;
„5) działalności kombatanckiej, opozycyjnej, uczestnictwa w walce cywilnej
i podlegania represjom, o których mowa w przepisach ustawy z dnia....... o
uprawnieniach kombatantów, uczestników walki cywilnej lat 1914 – 1945,
działaczy opozycji wobec dyktatury komunistycznej oraz niektórych ofiar represji
systemów totalitarnych,(Dz.U. Nr…, poz…)”;
3) w art. 30 pkt 1 otrzymuje brzmienie:
12)
Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2003 r. Nr 137, poz. 1304, Nr
149, poz. 1452 i Nr 203, poz. 1966, z 2005 r. Nr 90, poz. 756 i Nr 180, poz. 1497, z 2006 r. Nr 141, poz. 1011,
Nr 249, poz. 1824 oraz z 2007 r. Nr 82, poz. 558.
9)
poz. 1001, Nr 120, poz. 1252, Nr 121, poz. 1264, Nr 191, poz. 1954, Nr 210, poz. 2135 i Nr 236, poz. 2355, z
2005 r. Nr 167, poz. 1397 i Nr 169, poz. 1412 i 1421, z 2006 r. Nr 104, poz. 708 i 711, Nr 208, poz. 1534 oraz z
2007 r. Nr 17, poz. 95.
21
„1) inwalidami wojennymi i wojskowymi, a także kombatantami, uczestnikami
walki cywilnej, działaczami opozycji wobec dyktatury komunistycznej lub
niektórymi ofiarami represji systemów totalitarnych;”;
„2) renty z tytułu niezdolności do pracy spowodowanej pobytem w miejscach,
o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1 i ust. 3 ustawy z dnia o uprawnieniach
kombatantów, uczestników walki cywilnej lat 1914 – 1945, działaczy opozycji
wobec dyktatury komunistycznej oraz niektórych ofiar represji systemów
totalitarnych;”;
5) w art. 117 ust. 4 otrzymuje brzmienie:
„4. Okresy, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 10 i art. 7 pkt 4, mogą być
udowodnione dokumentami lub zeznaniami świadków. Oceny tych dokumentów
i zeznań dokonuje, w drodze decyzji, Kierownik Urzędu do Spraw Kombatantów
i Osób Represjonowanych zgodnie z przepisami ustawy o uprawnieniach
kombatantów, uczestników walki cywilnej lat 1914 – 1945, działaczy opozycji
wobec dyktatury komunistycznej oraz niektórych ofiar represji systemów
totalitarnych.”.
Art. 48. W ustawie z dnia 24 lipca 1999 r. o szczególnych zasadach, warunkach i trybie
mianowania na wyższe stopnie wojskowe żołnierzy uczestniczących w walkach o wolność
i niepodległość Polski podczas II wojny światowej i w okresie powojennym (Dz. U. Nr 72,
poz. 804) w art. 2 ust. 2 pkt 2 otrzymuje brzmienie:
„2) osoby wymienione w art. 1 ust. 3 ustawy z dnia o uprawnieniach kombatantów,

komunistycznej oraz niektórych ofiar represji systemów totalitarnych (Dz. U. Nr…,
poz…),”.
Art. 49. W ustawie z dnia 21 czerwca 2001 r. o dodatkach mieszkaniowych (Dz. U. Nr

71, poz. 734, z późn. zm.10 )) w art. 3 ust. 3 otrzymuje brzmienie:
„3. Za dochód uważa się wszelkie przychody po odliczeniu kosztów ich uzyskania oraz po
odliczeniu składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe oraz na ubezpieczenie
chorobowe, określonych w przepisach o systemie ubezpieczeń społecznych, chyba że
zostały już zaliczone do kosztów uzyskania przychodu. Do dochodu nie wlicza się
świadczeń pomocy materialnej dla uczniów, dodatków dla sierot zupełnych, jednorazowych
zapomóg z tytułu urodzenia się dziecka, dodatku z tytułu urodzenia dziecka, pomocy w
zakresie dożywiania, zasiłków pielęgnacyjnych, zasiłków okresowych z pomocy społecznej,
jednorazowych świadczeń pieniężnych i świadczeń w naturze z pomocy społecznej,
dodatku mieszkaniowego oraz dodatku pieniężnego, o którym mowa w przepisach o
dodatku pieniężnym dla niektórych emerytów, rencistów i osób pobierających świadczenie
przedemerytalne albo zasiłek przedemerytalny, a także specjalnego świadczenia socjalnego,
o którym mowa w art. 21 ustawy z dnia o uprawnieniach kombatantów, uczestników
10)
Zmiany wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2002 r. Nr 216, poz. 1826, z 2003 r. Nr 203, poz.
1966, z 2004 r. Nr 240, poz. 2406, z 2006 r. Nr 64, poz. 447, Nr 84, poz. 587, Nr 208, poz. 1535 oraz z 2007 r.
Nr 35, poz. 219.
22
walki cywilnej lat 1914 – 1945, działaczy opozycji wobec dyktatury komunistycznej oraz
niektórych ofiar represji systemów totalitarnych (Dz.U. ).
Art. 50. W ustawie z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz.U.

z 2006 r. Nr 139, poz. 992, z późn. zm.11 )) w art. 3:
1) w pkt 1 w lit. c:
– tiret trzecie uchyla się,
– tiret czwarte otrzymuje brzmienie:
"- dodatek kombatancki, ryczałt energetyczny, dodatek kompensacyjny i świadczenie
specjalne określone w ustawie z dnia o uprawnieniach kombatantów, uczestników
walki cywilnej lat 1914 – 1945, działaczy opozycji wobec dyktatury komunistycznej
oraz niektórych ofiar represji systemów totalitarnych (Dz.U. Nr…, poz…),",
2) pkt 5 otrzymuje brzmienie:
„5) emeryturach i rentach - oznacza to emerytury i renty inwalidzkie oraz renty z
tytułu niezdolności do pracy, w tym renty szkoleniowe określone w przepisach o
emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, o ubezpieczeniu
społecznym rolników, o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji
Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu
Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura
Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży
Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin, o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy
zawodowych oraz ich rodzin, o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych
oraz ich rodzin, o uprawnieniach kombatantów, uczestników walki cywilnej lat 1914
– 1945, działaczy opozycji wobec dyktatury komunistycznej oraz niektórych ofiar
represji systemów totalitarnych, a także uposażenia w stanie spoczynku określone w
przepisach prawa o ustroju sądów powszechnych, przepisach o prokuraturze oraz w
przepisach o Sądzie Najwyższym, a także renty szkoleniowe i renty z tytułu
niezdolności do pracy określone w przepisach o ubezpieczeniu społecznym z tytułu
wypadków przy pracy i chorób zawodowych, renty z tytułu niezdolności do pracy
określone w przepisach o zaopatrzeniu z tytułu wypadków lub chorób zawodowych
powstałych w szczególnych okolicznościach, a także renty strukturalne określone w
przepisach o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich ze środków pochodzących z
Sekcji Gwarancji Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej oraz w
przepisach o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich z udziałem środków
Europejskiego Funduszu Rolnego na Rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich;”.
Art. 51. W ustawie z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej

finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. Nr 210, poz. 2135, z późn. zm.12)) w art. 5:
„7) kombatant - osobę, o której mowa w art. 2, 3 i 6 ust. 1 pkt 1-6 ustawy z dnia o
uprawnieniach kombatantów, uczestników walki cywilnej lat 1914 – 1945, działaczy
totalitarnych (Dz. U. Nr…, poz…),”,
11)
222, poz. 1630 oraz z 2007 r. Nr 64, poz. 427, Nr 105, poz. 720 i Nr 109, poz. 747.
12)
Zmiany wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2005 r. Nr 94, poz. 788, Nr 132, poz. 1110, Nr
138, poz. 1154, Nr 157, poz. 1314, Nr 164, poz. 1366, Nr 169, poz. 1411 i Nr 179, poz. 1485 oraz z 2006 r. Nr
75, poz. 519, Nr 104, poz. 708 i 711, Nr 143, poz. 1030, Nr 170, poz. 1217, Nr 191, poz. 1410, Nr 227, poz.
1658, Nr 249, poz. 1824 i Nr 64, poz. 427 oraz z 2007 r. Nr 64, poz. 433, Nr 82, poz. 559 i Nr 115, poz. 793.
23
„22) osoba represjonowana - osobę, o której mowa w art. 11 ust. 1 i 3 ustawy z dnia
o uprawnieniach kombatantów, uczestników walki cywilnej lat 1914 – 1945,
działaczy opozycji wobec dyktatury komunistycznej oraz niektórych ofiar represji
systemów totalitarnych,”;
Art. 52. W ustawie z dnia 3 czerwca 2005 r. o wyłączeniu bezprawności posiadania bez
wymaganego pozwolenia lub rejestracji broni lub amunicji przez osoby walczące
o suwerenność i niepodległość Polski (Dz. U. Nr 143, poz. 1198) w art. 1:
1) ust. 1 otrzymuje brzmienie:
„Ustawę stosuje się do osób, które weszły w posiadanie broni lub amunicji w
związku ze swoim udziałem w walce o suwerenność i niepodległość Polski, jeżeli
udział ten jest określony jako podstawa do nabycia uprawnień kombatanckich
w rozumieniu przepisów ustawy z dnia o uprawnieniach kombatantów, uczestników
walki cywilnej lat 1914 – 1945, działaczy opozycji wobec dyktatury komunistycznej
oraz niektórych ofiar represji systemów totalitarnych (Dz. U. Nr…, poz…),”,
2) ust. 3 otrzymuje brzmienie:
„Ustawy nie stosuje się do osób, które dopuściły się któregokolwiek z czynów
określonych w art. 1 ust. 3 ustawy z dnia o uprawnieniach kombatantów,
komunistycznej oraz niektórych ofiar represji systemów totalitarnych.”.
Art. 53. W ustawie z dnia 13 lipca 2006 r. o dokumentach paszportowych (Dz. U.

Nr 143, poz. 1027) w art. 8 w ust. 1 pkt 3 otrzymuje brzmienie:
„3) kombatantom i innym osobom, do których stosuje się przepisy ustawy z dnia o
totalitarnych,”.
Art. 54. W ustawie z dnia 16 listopada 2006 r. o świadczeniu pieniężnym

i uprawnieniach przysługujących cywilnym niewidomym ofiarom działań wojennych (Dz. U.
Nr 249, poz. 1824) w art. 8:
„1) dodatku kombatanckiego określonego w przepisach ustawy z dnia o
totalitarnych(Dz. U. Nr…, poz…),”,
2) uchyla się pkt 4.
Art. 55. 1. Osoby, które uzyskały uprawnienia kombatanckie na podstawie

dotychczasowych przepisów, zachowują te uprawnienia, z wyjątkiem osób:
1) wymienionych w art. 1 w ust. 3;
2) które na mocy dotychczasowych przepisów uzyskały uprawnienia kombatanckie
wyłącznie z tytułu działalności w latach 1944-1956 w charakterze „uczestników walk o
ustanowienie i utrwalenie władzy ludowej" lub innych tytułów niż wymienione w art. 2 - 3
oraz w art. 6 ust. 1 pkt 1-6.
2. Decyzje w sprawie pozbawienia uprawnień są wydawane z urzędu lub na wniosek
stowarzyszeń kombatanckich, Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania
Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu albo ministrów właściwych do spraw:
sprawiedliwości, obrony narodowej lub wewnętrznych, a także w wyniku weryfikacji.
3. O decyzji, o której mowa w ust. 2, Kierownik Urzędu zawiadamia niezwłocznie
właściwy organ rentowy.
24
4. Do postępowania stosuje się przepisy ustawy - Kodeks postępowania
administracyjnego, z zastrzeżeniem art. 38 ust. 9 niniejszej ustawy.
Art. 56. 1. Tracą moc zaświadczenia i legitymacje o uprawnieniach kombatanckich

wystawione przez podmioty inne niż Kierownik Urzędu lub w okresie od 24 stycznia 1991 r.
do 1 sierpnia 1991 r. Minister Pracy i Polityki Socjalnej.
2. Uprawnienia nadane przez Związek Bojowników o Wolność i Demokrację oraz
uprawnienia nadane po dniu 31 grudnia 1998 r. przez Związek Kombatantów
Rzeczypospolitej Polskiej podlegają weryfikacji.
3. Osoby pobierające do dnia wejścia w życie ustawy dodatek kombatancki lub
dodatek kompensacyjny, na podstawie innych dokumentów niż wydane przez:
1) Kierownika Urzędu;
2) Ministra Pracy i Polityki Socjalnej, w okresie od dnia 24 stycznia 1991 r. do dnia 1
sierpnia 1991 r., zobowiązane są, w terminie 6 miesięcy od wejścia w życie niniejszej
ustawy, przedstawić we właściwym organie rentowym zaświadczenie o uprawnieniach
wydane przez Kierownika Urzędu.
4. Osobom, które nie dopełnią obowiązku, o którym mowa w ust. 2, zawiesza się
wypłatę świadczeń, chyba, że przed upływem terminu określonego w ust. 2, złożą w Urzędzie
do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych wniosek o wydanie zaświadczenia o
uprawnieniach.
5. W przypadku złożenia w Urzędzie wniosku o wydanie zaświadczenia o
uprawnieniach, wypłatę zawieszonych świadczeń wznawia się, z wyrównaniem za okres
zawieszenia.
6. O złożeniu wniosków, o których mowa w ust. 4 i 5, Kierownik Urzędu zawiadamia
niezwłocznie właściwy organ rentowy.
Art. 57. Osoby pozbawione uprawnień kombatanckich, tracą uprawnienia wynikające z

ustawy, z wyjątkiem uprawnień, o których mowa w art. 11, z tym, że osobom, które w dniu
wejścia w życie ustawy pobierały emerytury, renty z tytułu niezdolności do pracy lub renty
rodzinne, zamiast tych świadczeń przyznaje się:
1) świadczenia na zasadach ogólnych, określonych w przepisach o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych lub w innych przepisach o zaopatrzeniu
emerytalnym;
2) świadczenia w kwocie najniższej, jeżeli nie spełniają warunków do przyznania
świadczeń, o których mowa w pkt 1; przepisy o emeryturach i rentach z Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych stosuje się odpowiednio.
Art. 58. Odszkodowanie, o którym mowa w art. 23, nie przysługuje osobom, które
uzyskały odszkodowanie na podstawie przepisów o świadczeniu pieniężnym i uprawnieniach
przysługujących żołnierzom zastępczej służby wojskowej przymusowo zatrudnianym w
kopalniach węgla, kamieniołomach, zakładach rud uranu i batalionach budowlanych.
Art. 59. 1. Osobom, które do dnia wejścia w życie ustawy pobierały świadczenie
pieniężne, o którym mowa w ustawie z dnia 2 września 1994 r. o świadczeniu pieniężnym i
uprawnieniach przysługujących żołnierzom zastępczej służby wojskowej przymusowo
zatrudnianym w kopalniach węgla, kamieniołomach, zakładach rud uranu i batalionach
budowlanych (Dz. U. z 2001 r. Nr 60, poz. 622, z późn. zm.13) ) organy rentowe wypłacające
13)
154, poz. 1788, z 2004 r. Nr 121, poz. 1264 oraz z 2005 r. Nr 85, poz. 725.
25
im dotychczas to świadczenie, przyznają i wypłacają od dnia wejścia w życie niniejszej
ustawy dodatek kombatancki.
2. Osobom, które do dnia wejścia w życie ustawy pobierały ryczałt energetyczny na
podstawie ustawy, o której mowa w ust. 1, organy rentowe, wypłacające im dotychczas to
świadczenie, przyznają i wypłacają, od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy, ryczałt
energetyczny i dodatek kompensacyjny.
3. Świadczenia, o których mowa w ust. 1 i 2, wypłaca się:
1) osobie pobierającej emeryturę lub rentę – wraz z emerytura lub rentą;
2) osobie:
a) mającej ustalone prawo do emerytury lub renty, których wypłata została
zawieszona,
b) niemającej ustalonego prawa do emerytury lub renty,
c) pobierającej świadczenie o charakterze rentowym z instytucji zagranicznych,
- kwartalnie, w trzecim miesiącu kwartału.
4. Osobom, które do dnia wejścia w życie niniejszej ustawy pobierały świadczenie w
wysokości dodatku kombatanckiego, przyznaje się i wypłaca od dnia wejścia w życie
niniejszej ustawy dodatek kombatancki.
5. Kierownik Urzędu wszczyna z urzędu postępowanie wyjaśniające w sprawie
ustalenia, czy w stosunku do osób, o których mowa w ust. 1 lub w stosunku do zmarłych
małżonków tych osób pobierających ryczałt energetyczny, nie zachodzą okoliczności, o
których mowa w art. 1 ust. 3.
6. Do postępowania wyjaśniającego stosuje się odpowiednio przepisy art. 55 ust. 1 pkt 1
i ust. 3.
7. Organ rentowy wypłacający świadczenie pieniężne lub ryczałt energetyczny na
podstawie ustawy, o której mowa w ust. 1, przekaże Kierownikowi Urzędu, w terminie 60 dni
od wejścia w życie ustawy, informacje dotyczące osób, którym wypłaca świadczenia.
8. Informacje, o których mowa w ust. 7, powinny zawierać:
1) w przypadku osób pobierających przed wejściem w życie ustawy świadczenie
pieniężne i ryczałt energetyczny: imię i nazwisko, datę urodzenia, numer PESEL,
adres zamieszkania tej osoby;
2) w przypadku osób pobierających przed wejściem w życie ustawy tylko ryczałt
energetyczny:
a) imię i nazwisko, datę urodzenia, numer PESEL, adres zamieszkania tej osoby,
b) imię i nazwisko, datę urodzenia, numer PESEL osoby, będącej ofiarą represji
systemów totalitarnych, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 4 – 6.
Art. 60. Osoby, które do dnia wejścia w życie niniejszej ustawy nabyły prawo do
urlopu wypoczynkowego w wymiarze określonym w art. 10 ustawy, o której mowa w art. 65,
zachowują to prawo.
Art. 61. 1. Osobom, którym od dnia 15 listopada 2002 r. do dnia wejścia w życie
niniejszej ustawy wydano legitymację osoby represjonowanej, o której mowa w art. 12 ust.5
ustawy, o której mowa w art. 65, a które spełniają warunki określone w art. 6 - 8 ustawy o
zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych, organy rentowe, w terminie 6 miesięcy od
wejścia w życie niniejszej ustawy, z urzędu wydają książki inwalidów wojennych.
2. Podstawą przyznania renty inwalidy wojennego dla osób, o których mowa w ust. 1,
jest orzeczenie wydane do dnia wejścia w życie niniejszej ustawy na podstawie art. 12 ust. 4
ustawy, o której mowa w art. 65.
26
Art. 62. Sprawy wszczęte na podstawie dotychczasowych przepisów, a niezakończone
do dnia wejścia w życie niniejszej ustawy, podlegają rozpatrzeniu zgodnie z przepisami tej
ustawy.
Art. 63. Dotychczasowe przepisy wykonawcze, wydane na podstawie art. 7 ust. 4, art.
9 ust. 2, art. 12 ust. 7, art. 17 ust. 2, art. 19 ust. 5, art. 20 ust. 5a, art. 201 ust. 3 oraz art. 25 ust.
6 ustawy z dnia 24 stycznia 1991 r. o kombatantach oraz niektórych osobach będących
ofiarami represji wojennych i okresu powojennego (Dz. U. z 2002 r. Nr 42, poz. 371, z późn.
zm.18)), zachowują moc do czasu wejścia w życie nowych przepisów wykonawczych
wydanych na podstawie art. 4 ust. 2, art. 5 ust. 3, art. 6 ust. 3, art. 11 ust. 10, art. 16 ust. 2, art.
24 ust. 9, art. 29 ust. 4 oraz art. 39 ust. 5 niniejszej ustawy, jednak nie dłużej niż przez okres
12 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy.
Art. 64. Ilekroć przepisy odrębnych ustaw odwołują się do przepisów lub ustawy
wymienionej w art. 65, należy przez to rozumieć odpowiednio przepisy niniejszej ustawy lub
niniejszą ustawę.
Art. 65. Traci moc ustawa z dnia 24 stycznia 1991 r. o kombatantach oraz niektórych
osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego.
Art. 66. Traci moc ustawa z dnia 2 września 1994 r. o świadczeniu pieniężnym
i uprawnieniach przysługujących żołnierzom zastępczej służby wojskowej przymusowo
zatrudnianym w kopalniach węgla, kamieniołomach, zakładach rud uranu i batalionach
budowlanych.
Art. 67. Ustawa wchodzi w życie po upływie 30 dni od dnia ogłoszenia.
18)
2004 r. Nr 281, poz. 2779, z 2005 r. Nr 163, poz. 1362, z 2006 r. Nr 170, poz. 1217 oraz z 2007 r. Nr 99, poz.
658.
27
UZASADNIENIE
Projekt ustawy o uprawnieniach kombatantów, uczestników walki cywilnej lat 1914

– 1945, działaczy opozycji wobec dyktatury komunistycznej oraz niektórych ofiar represji
systemów totalitarnych został opracowany na bazie ustawy z dnia 24 stycznia 1991 r. o
kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu
powojennego. Liczne zmiany dokonane w obecnie funkcjonujących przepisach nie pozwalają
ograniczyć się jedynie do nowelizacji obowiązującej ustawy: zmienia się jej tytuł, preambuła
oraz wprowadzane są istotne zmiany w zakresie podmiotowym i przedmiotowym.
Przedkładany projekt zmierza do osiągnięcia kilku celów.
Przede wszystkim zakłada znaczne poszerzenie kręgu beneficjentów w stosunku do
obecnie obowiązującej ustawy o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami
represji wojennych i okresu powojennego, poprzez objęcie przepisami nowej ustawy osób
walczących o niepodległość i suwerenność Polski oraz represjonowanych z powodów
politycznych w latach 1939 - 1989.
Ponadto celem projektu ustawy jest oczyszczenie prawa kombatanckiego
z przepisów pozwalających zachować honorowe przywileje kombatanckie osobom
zaangażowanym w tłumienie niepodległościowych aspiracji Narodu Polskiego.
Projekt wprowadza jednoznaczne pojęcia: kombatantów, uczestników walki cywilnej
lat 1914-1945, ofiar represji systemów totalitarnych oraz działaczy opozycji wobec dyktatury
komunistycznej.
Istniejącą w obecnie obowiązującej ustawie grupę kombatantów proponuje się
poszerzyć o osoby, które z bronią w ręku walczyły z komunistami w Poznaniu w 1956 r.
i w związku z tym zostały zatrzymane (aresztowane) przez organy bezpieczeństwa. Poza tym,
za kombatantów proponuje się uznać marynarzy służących na statkach przeznaczonych do
działań wojennych (obecnie działalność taka określana jest jako „równorzędna
z kombatancką”).
Modyfikacja niektórych przepisów obecnego art. 1 ustawy kombatanckiej ma
doprowadzić również do sytuacji, w której osoba służąca wyłącznie w Armii Czerwonej lub
polskiej organizacji podziemnej, której cele były wymierzone w suwerenność, niepodległość
i integralność RP, nie będzie mogła uzyskać statusu kombatanta. Taka bowiem działalność –
niezwiązana z walką o niepodległość Polski – nie powinna być honorowana specjalnymi
przywilejami.
Jednak osoby, które uzyskały uprawnienia na mocy przepisów art. 1 ustawy
kombatanckiej w jego dotychczasowym brzmieniu, zachowają prawo do pobieranych
dotychczas świadczeń i przywilejów.
Jako uczestników walki cywilnej lat 1914 – 1945 proponuje się uznać osoby, które
walkę o niepodległość realizowały w formach cywilnych. Do tej kategorii wchodziłyby
osoby, które prowadziły działalność określoną w obowiązującej ustawie kombatanckiej jako
„równorzędna z kombatancką”.
Grupę więźniów reżimów nazistowskiego i komunistycznego, określaną obecnie
w ustawie kombatanckiej jako „osoby represjonowane” proponuje się określić jako „ofiary
represji systemów totalitarnych”. Oprócz tych, którzy dzisiaj są uznawani za osoby
represjonowane w rozumieniu ustawy kombatanckiej, za ofiary represji systemów
totalitarnych byłyby uznane: osoby przebywające w więzieniach i innych miejscach
odosobnienia w latach 1957 – 1989 r. (przy czym za represję w rozumieniu ustawy nie byłoby
uznane zatrzymanie na czas do 48 godzin), osoby internowane w stanie wojennym oraz
osoby, które na skutek udziału w wystąpieniach wolnościowych lat 1957 – 1989 poniosły
śmierć lub doznały rozstroju zdrowia na czas powyżej 7 dni (obecnie podobny przepis
obejmuje tylko wystąpienia w czerwcu 1956 w Poznaniu oraz w grudniu 1970 r. na
Wybrzeżu).
Do ofiar represji systemów totalitarnych proponuje się zaliczyć też tzw. żołnierzy-
górników (osoby pracujące przymusowo w kopalniach węgla, kamieniołomach i zakładach
wydobywających rudy uranowe), przymusowo pracujących żołnierzy batalionów
budowlanych i osoby wcielone do ponadkontyngentowych brygad Służby Polsce. Obecnie
osoby te są beneficjentami ustawy z dnia 2 września 1994 r. o świadczeniu pieniężnym
i uprawnieniach przysługującym żołnierzom zastępczej służby wojskowej przymusowo
zatrudnionym w kopalniach węgla, kamieniołomach, zakładach rud uranu i batalionach
budowlanych (Dz. U. z 2001 r. Nr 60, poz. 622, z późn. zm.). Ponieważ uznano, iż ich
represje miały charakter polityczny, zatem niewskazane jest różnicowanie ich w prawach
z innymi osobami represjonowanymi po 1944 r. z powodów politycznych.
Ofiary represji systemów totalitarnych korzystałyby z tych samych przywilejów,
z których korzystają dzisiaj. Również z takich przywilejów korzystaliby nowi beneficjenci
ustawy zaliczeni do tej kategorii, z wyłączeniem osób zwolnionych z pracy za udział
w zbiorowych wystąpieniach wolnościowych na rzecz odzyskania przez Polskę suwerenności,
2
niepodległości i respektowania praw człowieka. Osoby te zaliczone zostałyby do ofiar represji
systemów totalitarnych, jednak miałyby mniejsze uprawnienia niż inne osoby z tej grupy. Ich
uprawnienia byłyby analogiczne jak działaczy opozycji.
Nową kategorią beneficjentów projektowanej ustawy są działacze opozycji wobec
dyktatury komunistycznej.
Za takich uznani byliby członkowie nielegalnych organizacji z lat 1956 – 1989, które
zmierzały do odzyskania niepodległości, suwerenności i respektowania praw człowieka. Do
działaczy opozycji nie byłyby jednak zaliczane osoby działające w Solidarności czy NZS od
momentu powstania tych organizacji do grudnia 1981 r. (mimo, że przez część tego okresu –
do czasu ich zarejestrowania - były to organizacje formalnie nielegalne).
Działaczami opozycji będą również osoby, które w latach 1944 – 1989 prowadziły
w sposób zorganizowany, systematyczną, inną niż kombatancka, zagrożoną
odpowiedzialnością karną działalność na rzecz odzyskania przez Polskę niepodległości,
suwerenności i respektowania praw człowieka.
Fakt prowadzenia takiej działalności, a także fakt braku współpracy takich osób
z organami bezpieczeństwa, stwierdzałby Prezes IPN, co stanowiłoby podstawę do wydania
stosownej decyzji przez Kierownika UdSKiOR. Okres takiej działalności powinien wynosić
co najmniej 12 miesięcy.
Działacze opozycji wobec dyktatury komunistycznej korzystaliby z uprawnień
niepieniężnych w takim zakresie, jaki dzisiaj przysługuje innym beneficjentom ustawy
kombatanckiej. Do nich, a także do ofiar represji w postaci zwolnienia z pracy, kierowane jest
tzw. świadczenie specjalne. Jednak z tego świadczenia osoby te będą mogły korzystać tylko
wówczas, kiedy ich dochody będą niższe niż 526,50 zł na osobę w rodzinie (715,50 zł
w przypadku osób samotnie gospodarujących; wartości te stanowią 150% odpowiednich
kryteriów z pomocy społecznej).
Nowa ustawa w stosunku do obowiązującej ustawy wprowadza do przepisów
o uprawnieniach pracowniczych, emerytalno - rentowych, dotyczących ochrony zdrowia,
pomocy socjalnej i innych uprawnień, następujące zmiany:
1. Proponuje się zmniejszenie dodatkowego wymiaru urlopu wypoczynkowego dla osób
uprawnionych z 10 dni do 5. Przepis ten, w odniesieniu do obecnych beneficjentów ustawy
kombatanckiej, jest w dużej mierze martwy. Pozostawienie go w dotychczasowym kształcie,
wobec rozszerzenia katalogu adresatów ustawy o nowe kategorie beneficjentów, będących
jeszcze aktywnych zawodowo, mogłoby być zbyt dużym obciążeniem dla pracodawców.
3
Jednak osoby wciąż aktywne zawodowo, które nabyły prawo do zwiększenia urlopu o 10 dni
na mocy obecnych przepisów, zachowają to prawo.
2. Nowe rozwiązania umożliwią uzyskanie uprawnień przysługujących inwalidom
wojennym przez osoby, które w wyniku pobytu z powodów politycznych w więzieniach
i w innych miejscach odosobnienia w latach 1957 – 1989 zostały inwalidami (takie prawo
mają obecnie tylko osoby więzione z powodów politycznych do 1956 r.).
3. Nowe rozwiązania usuwają lukę prawną pozwalającą pobierać zarówno dodatek
kombatancki, jak i dodatek za pracę przymusową w czasie II wojny światowej przyznawany
na podstawie ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników. Tymczasem w innych aktach
prawnych przyznającym ofiarom represji wojennych lub powojennych, a także cywilnym
niewidomym ofiarom wojny specjalne dodatki, jest zasadą, że nie można ich łączyć
z dodatkiem przyznawanym na podstawie ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu
społecznym rolników.
4. Wprowadza się nowe świadczenie, które umożliwi działaczom opozycji i ofiarom
represji w postaci zwolnienia z pracy z przyczyn politycznych, których dochody są poniżej
150 % kryterium dochodowego określonego w ustawie z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy
społecznej (Dz. U z 2004 r. Nr 64, poz. 593, z późn. zm.), uzyskanie specjalnego świadczenia
pieniężnego. Przepis ten jest bezpośrednią realizacją uchwały Sejmu z dnia 6 kwietnia 2006 r.
Świadczenie to będzie przyznawane na jeden rok przez organy gminy w wysokości 400 zł
miesięcznie. Przy przyznawaniu świadczenia zastosowanie będą miały przepisy ustawy
o pomocy społecznej.
5. Proponuje się podwyższenie kombatantom zniżki na przejazdy publicznym transportem
zbiorowym kolejowym i autobusowym z 37 % do 49 %. Natomiast bez zmian pozostaje
wysokość ulg dla inwalidów wojennych i wojskowych, którym – zgodnie z ustawą z dnia
29 maja 1974 r. o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych i ich rodzin - przysługuje
ulga w komunikacji krajowej przy przejazdach środkami publicznego transportu zbiorowego
w wysokości 37%. Projektowane rozwiązanie jednakże nie będzie kolidowało jednakże ze
wskazanymi przepisami o ustawy zaopatrzeniu inwalidów wojennych [...], ponieważ każdy
inwalida wojenny jest kombatantem, a tym samym będzie mógł korzystać ze zniżki dla
kombatantów w wysokości 49 %. Jednocześnie należy podkreślić, że kombatanci uprawnieni
byli do 50 % ulgi do 2002 r.
Projekt zakłada, że osoby, które w ramach służby wojskowej lub służby w
formacjach bezpieczeństwa (KBW) zwalczały organizacje oraz osoby działające na rzecz
suwerenności i niepodległości RP nie będą posiadały uprawnień przewidzianych w ustawie.
4
Uprawnień tych nie będą mogły posiadać również osoby, które dopuściły się zbrodni
komunistycznej przewidzianej w ustawie o IPN oraz tajni współpracownicy aparatu
bezpieczeństwa. Te przepisy nie miałyby jednak zastosowania do osób, które przeszły już
proces weryfikacji uprawnień w latach 1991 – 2006 (ochrona praw nabytych).
Dodatkowo Kierownikowi Urzędu przyznaje się prawo pozbawiania uprawnień
kombatanckich osób, w przypadku których pojawią się nowe dowody świadczące
o zbrodniczej działalności danej osoby, np. w komunistycznym aparacie bezpieczeństwa,
w sytuacji gdy upłynął już 5 letni okres od wydania decyzji w kwestii uprawnień (dotychczas
upływ tego terminu uniemożliwiał pozbawienie takich osób uprawnień).
Decyzję Kierownika osoba zainteresowana ma prawo zaskarżyć do sądu, przy czym
projekt zakłada odejście od obowiązujących dotychczas wyjątkowych w prawie rozwiązań,
pozwalających odebrać uprawnienia kombatanckie dopiero po uprawomocnieniu się decyzji.
Proponuje się uregulowanie tej kwestii na zasadach powszechnie obowiązujących.
Unieważnienie legitymacji i zaświadczeń o uprawnieniach kombatanckich innych

niż te wydane przez UdSKiOR zapobiegnie wyłudzaniu różnych świadczeń przez osoby,
które nie zwróciły legitymacji po pozbawieniu ich uprawnień.
Zmiany w ustawie z dnia 29 maja 1974 r. o zaopatrzeniu inwalidów wojennych

i wojskowych oraz ich rodzin (Dz. U. z 2002 r. Nr 9, poz. 87, z późn. zm.) zakładają
bezpośrednie ujęcie w niej „żołnierzy drugiej konspiracji”, którzy zostali inwalidami
w wyniku walki z wrogiem lub wskutek pobytu w więzieniu. Rozwiązanie to wykluczy
możliwość niekorzystnej dla tej grupy osób interpretacji przepisów, skutkującej
odmawianiem im statusu inwalidy wojennego.
Zmiany w ustawie z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników
wynikają z proponowanej w projekcie ustawy zmiany nazwy oraz podmiotów uprawnionych.
Zmiany w ustawie z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń
wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa
Polskiego (Dz. U. Nr 34, poz. 149, z późn. zm.) umożliwią członkom rodzin pozostałych po
kombatantach zamęczonych w sowieckich łagrach uzyskanie stosownych odszkodowań.
Dotychczasowe przepisy, które eliminują z grona beneficjentów ustawy członków rodzin
kombatantów zamęczonych w sowieckich łagrach, w sytuacji gdy odszkodowanie mogą
otrzymać członkowie rodzin kombatantów, którym łagry udało się przeżyć – jest głęboko
niesprawiedliwa i sprzeczna z celem ustawy.
5
Zmiany w ustawie z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób
fizycznych są dostosowane do zakresu podmiotowego i przedmiotowego projektowanej
ustawy. Proponowane w projekcie ustawy świadczenie specjalne powinno być, podobnie jak
jest to ze wszystkimi świadczeniami socjalnymi, których przyznanie jest uzależnione od
osiąganego dochodu, zwolnione z podatku dochodowego od osób fizycznych. Dotyczy to m.
in. świadczeń rodzinnych, świadczeń z pomocy społecznej, dodatków mieszkaniowych,
a także dotychczas realizowanej pomocy na rzecz kombatantów.
Na podstawie zmian w ustawie z dnia 21 czerwca 2001 r. o dodatkach
mieszkaniowych specjalne świadczenie socjalne nie jest wliczane do dochodu w rozumieniu
przepisów ustawy o dodatkach mieszkaniowych.
Zmiany w ustawie z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej
finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. Nr 210, poz. 2135, z późn. zm.) zakładają
dostosowanie zawartych w ustawie definicji kombatanta i osoby represjonowanej.
Zmiany w ustawach:
- z dnia 20 czerwca 1992 r. o uprawnieniach do ulgowych przejazdów środkami
publicznego transportu zbiorowego;
- -z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych;
- z dnia 4 września 1998 r. o działach administracji rządowej;
- -z dnia 24 lipca 1999 r. o szczególnych zasadach, warunkach i trybie mianowania na
wyższe stopnie wojskowe żołnierzy uczestniczących w walkach o wolność
i niepodległość Polski podczas II wojny światowej i w okresie powojennym;
- z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych;
- z dnia 3 czerwca 2005 r. o wyłączeniu bezprawności posiadania bez wymaganego
pozwolenia lub rejestracji broni lub amunicji przez osoby walczące o suwerenność
i niepodległość Polski;
- z dnia 13 lipca 2006 r. o dokumentach paszportowych;
- z dnia 16 listopada 2006 r. o świadczeniu pieniężnym i uprawnieniach przysługujących
cywilnym niewidomym ofiarom działań wojennych
mają na celu dostosowanie obowiązujących przepisów do nowych regulacji. Zmiany te mają
charakter głównie redakcyjny.
Przepisy art. 59 projektu ustawy przewidują, że osoby pobierające do dnia wejścia

w życie ustawy świadczenia płacone przez organy rentowe na podstawie uchylanej ustawy
o świadczeniu pieniężnym i uprawnieniach przysługujących żołnierzom zastępczej służby
6
wojskowej przymusowo zatrudnianym w kopalniach węgla, kamieniołomach, zakładach rud
uranu i batalionach budowlanych będą „automatycznie” otrzymywać świadczenia
przewidziane dla nich w ustawie kombatanckiej. Równolegle Kierownik Urzędu będzie badał,
czy w stosunku do takich osób nie zachodzą – określone w art. 1 ust. 3 projektu ustawy -
przesłanki uniemożliwiające im posiadanie statusu beneficjenta ustawy.
Z kolei przepisy art. 56 projektu ustawy umożliwiają zawieszanie wypłacania
świadczeń dla osób, których uprawnienia kombatanckie – nadane w PRL - nie zostały
zweryfikowane po 1991 r., jeżeli nie zgłoszą się w sprawie weryfikacji w terminie 6 miesięcy
od dnia wejścia w życie ustawy. W sytuacji, kiedy osoba zgłosi się do Urzędu, umożliwiając
przeprowadzenie weryfikacji jej uprawnień – nastąpi natychmiastowe wznowienie
wypłacania świadczeń.
Przepis art. 61 umożliwi wydanie książki inwalidy wojennego tym wszystkim,
którzy spełniają warunki do uznania ich za inwalidów wojennych, a którym dotychczas
wydano tzw. legitymacje osoby represjonowanej. Takie osoby nie będą musiały więc stawać
przed wojskową komisja lekarską, a podstawą przyznania im rent inwalidzkich o symbolu
WZIW będzie orzeczenie lekarza ZUS. Wymiany tych legitymacji ZUS powinien dokonać
w terminie 6 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy.
Proponowane w projekcie ustawy rozwiązania będą miały pozytywny efekt

społeczny - przyczynią się do poczucia sprawiedliwości społecznej.
Proponuje się, aby projektowana ustawa weszła w życie po upływie 30 dni od dnia
ogłoszenia. Jednocześnie proponuje się, aby akty wykonawcze, wydane na podstawie ustawy
z dnia 24 stycznia 1991 r. o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami
represji wojennych i okresu powojennego, niesprzeczne z projektowanymi przepisami,
zachowały swoją ważność do dnia wydania nowych, ale nie dłużej niż przez rok od dnia
wejścia w życie ustawy.
Rozwiązania obciążające budżet:

a) zaliczenie do ofiar represji systemów totalitarnych osób internowanych w stanie
wojennym.
Internowanych było 9736 osób, z czego ok. 10 % wyemigrowało, a ok. 5 % zostało
tajnymi współpracownikami SB. Biorąc pod uwagę również śmiertelność, należy
zakładać liczbę ewentualnych uprawnionych na ok. 8 tys.
7
Maksymalne obciążenie budżetu państwa z tytułu wypłat dodatku kombatanckiego,
ryczałtu energetycznego i dodatku kompensacyjnego - 27 mln zł. Suma ta będzie jednak
niższa (zwłaszcza w pierwszych latach ustawy), gdyż:
- część osób internowanych (należy założyć, że jest to znaczna część) jest jeszcze
aktywna zawodowo, a wspomniane wyżej świadczenia mogą otrzymywać tylko
emeryci lub renciści,
- część internowanych (przypuszczalnie niezbyt znaczna) zmarła i ich prawa
przejdą na wdowy – jednak nie wszystkie z nich są obecnie emerytkami lub
rencistkami;
b) zaliczenie do ofiar innych więźniów politycznych z lat 1957 – 1989.
Wg szacunków IPN w Polsce w latach 1957 – 1989 wydano 30.000 orzeczeń
w sprawach politycznych. Jednak część z nich była uniewinniających lub wymierzano
kary w zawieszeniu. Dlatego liczbę beneficjentów tego rozwiązania należy szacować
na maksymalnie 20.000 osób, co obciąży budżet kwotą ok. 67 mln zł;
c) zaliczenie do ofiar represji systemów totalitarnych żołnierzy-górników, żołnierzy
batalionów budowlanych i brygad ponadkontygentowych Służby Polsce.
Zrównanie świadczeń dla tych osób, do poziomu świadczeń przysługujących osobom
represjonowanym, oznacza wydatek ok. 33,2 mln zł;
d) koszty świadczenia specjalnego dla osób zaangażowanych w działalność
niepodległościową w latach 1944 – 1989 lub osób represjonowanych przez zwolnienie
z pracy w wyniku wystąpień wolnościowych (które znajdują się obecnie w bardzo
trudnych warunkach materialnych).
Potencjalna liczba beneficjentów – ok. 45 % z ok.75.000 osób, czyli ok. 34 tys. osób.
Roczne wydatki związane z wypłatą tego świadczenia nie będą wyższe niż
ok. 162 mln zł;
e) koszt przyznania świadczeń osobom kontuzjowanym w wystąpieniach
wolnościowych (Czerwiec 76, stan wojenny – Kopalnia „Wujek”, Lubin 1982) –
ok. 1 mln zł (300 osób);
f) koszt zwiększonej z 37% do 49% ulgi na PKP dla beneficjentów ustawy-
ok. 11 mln zł;
g) szacuje się, że wydatki Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych
z tytułu składek na ubezpieczenie zdrowotne kombatantów wzrosną o około 3 tys. zł
w skali roku (będzie to dotyczyło ok. 10 osób).Obecnie wydatki na powyższy cel
wynoszą około 10 tys. zł rocznie;
8
h) szacuje się, że liczba inwalidów wojennych wzrośnie o około 600 osób. Objęcie
uprawnieniami tej grupy osób spowoduje wzrost wydatków o:
- około 2.140 tys. zł na refundację leków dla inwalidów wojennych ze środków NFZ,
- około 4.440 tys. zł ze środków będących w dyspozycji ZUS (renta);
i) zwolnienie korzystających z opłat radiowo-telewizyjnych spowoduje spadek
przychodów odpowiednich instytucji (Telewizja Polska S.A., Polskie Radio S.A.)
o około 120 tys. zł rocznie;
j) rozszerzenie kręgu osób, którym może być na wniosek przyznana doraźna lub
okresowa pomoc pieniężna, nie będzie miało skutków finansowych dla budżetu
państwa. Co roku w budżecie państwa wydzielana jest pula pieniędzy przeznaczona
na ten cel – wysokość pomocy nadal będzie zależeć od liczby złożonych wniosków;
k) brak jest możliwości oszacowania kosztów, jakie poniesie budżet państwa w związku
z nadaniem uprawnień osobistych (niepieniężnych) osobom zaliczonym do działaczy
opozycji wobec dyktatury komunistycznej;
l) skutki finansowe wynikające z proponowanego w art. 25 rozszerzenia kręgu osób
uprawnionych do ulg na przejazdy kolejowe zostały uwzględnione w kwocie 11 mln
zł (punkt 3 tabeli). Natomiast brak jest możliwości oszacowania skutków finansowych
zwiększenia ulg biletowych w komunikacji autobusowej zwykłej i przyśpieszonej
ze względu na brak zagregowanych w skali kraju informacji na temat korzystania
z ulg w przejazdach autobusowych;
m) brak jest możliwości oszacowania skutków finansowych dla NFZ z tytułu
finansowania bezpłatnego zaopatrzenia w wyroby medyczne będące przedmiotami
ortopedycznymi i w środki pomocnicze przeznaczone dla rozszerzonego kręgu osób
będących inwalidami wojennymi ze względu na brak informacji o liczbie osób, które
spełniałyby warunki przyznania takiej pomocy;
n) w kwocie 2.140 tys. (punkt 5 tabeli) zostały uwzględnione skutki finansowe dla NFZ
wynikające z rozszerzenia kręgu posiadających uprawnienia inwalidów wojennych
(bezpłatne leki);
o) w kwocie 128.200 tys. (punkt 1 tabeli) zostały uwzględnione skutki finansowe dla
organów emerytalno- rentowych z tytułu uprawnień dla wdów po osobach
zaliczonych do rozszerzonej grupy beneficjentów objętych uprawnieniami
kombatanckimi (dodatek kombatancki, dodatek kompensacyjny, ryczałt
energetyczny);
9
p) do oszacowania skutków finansowych wejścia w życie nowelizacji ustawy o uznaniu
za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na
rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego byłyby niezbędne dane na temat liczby
osób niezamieszkujących na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, które dodatkowo
uzyskają prawo do odszkodowania. Osoby te, nie będąc uprawnionymi do
odszkodowania na gruncie obecnie obowiązującej ustawy, w dużej części w ogóle nie
kierowały spraw do sądów. Łączna kwota odszkodowań w 2006 r. zasądzonych na
rzecz 511 osób wynosiła 12.910.833,00 zł. Oznacza to, że średnia wysokość
zasądzonego odszkodowania w 2006 r. wynosiła około 25.266,00 zł. Można więc
przyjąć, iż średnia liczba w skali kraju wynosiła 40 oddalonych powództw, co
w przybliżeniu daje łączną kwotę niezasądzonych odszkodowań na poziomie
1.010.640 zł (40x25.266,00 zł). Wobec braku nawet prognozowanej liczby osób, które
dodatkowo uzyskają prawo do odszkodowania, taką kwotę należy przyjąć jako
minimalne skutki finansowe nowelizowanej ustawy o uznaniu za nieważne [...].
Szczegółowa kalkulacja zidentyfikowanych skutków finansowych projektu zmian

do ustawy o kombatantach została przedstawiona w tabeli.
Rozwiązania generujące oszczędności budżetowe:

Pozbawienie uprawnień ok. 1000 osób (500 kombatantów i 500 wdów), które uniknęły
weryfikacji po 1991 roku – 2,5 mln zł.
Szczegółową kalkulację zidentyfikowanych dodatkowych (w stosunku do obecnie
ponoszonych) skutków finansowych dla poszczególnych podmiotów realizujących ustawę,
przedstawia poniższa tabela:
Szacunek dodatkowych wydatków (w tysiącach złotych)

ZUS KRUS inne organy budżety NFZ Urząd do budżet budżet Razem
Rodzaje emerytalno- wojewodów Spraw ministra Ministra
rentowe Kombata właściwe- Sprawiedli
ntów i go do wości
Osób spraw
Represjo transpor-
nowa- tu
nych
1. Uprawnienia
kombatanckie dla
rozszerzonej grupy
beneficjentów 101000 23 100 4 100 128 200
(walczący w Poznaniu
w 1956 r., ofiary
represji)¹
10
2. Świadczenie
specjalne (działalność
niepodległościowa, 162 000 162 000
zwolnieni z pracy)²
3. Zwiększenie ulgi na
przejazdy kolejowe(z 11 000
37% na 49%) dla 11 000
kombatantów
4. Uprawnienia
inwalidów wojennych 4 440 2140 6 580
dla rozszerzonej grupy
5. Ulga paszportowa 53
dla rozszerzonej grupy (zmniejsz-
korzystającej z nie
uprawnień dochodów)
kombatanckich
6. Opłacanie składki na
ubezpieczenie
zdrowotne dla 3 3
rozszerzonego kręgu
osób uprawnionych
7. Prawo do 1.010,640 1.010,640
odszkodowań dla
członków rodzin
pozostałych po
kombatantach
zamęczonych w
sowieckich łagrach
7. Koszty 1 800 1 800
administracyjne³
RAZEM 105440 23 100 4 100 162 000 2140 1 803 11000 1.010,640 310.593,640
1
szacunek na podstawie danych zawartych w Założeniach nowelizacji prawa kombatanckiego oraz struktury
wypłacanych emerytur i rent w poszczególnych organach emerytalno rentowych. W powyższym wierszu do
rozszerzonej grupy beneficjentów objętych uprawnieniami kombatanckimi (dodatek kombatancki, dodatek
kompensacyjny, ryczałt energetyczny) zaliczono:
− osoby internowane w stanie wojennym (ok. 8 tys. beneficjentów, roczne wydatki ok. 27 mln zł);
− inni więźniowie polityczni z lat 1957-1989 będący ofiarami represji (ok. 20 tys. beneficjentów, roczne
wydatki ok. 67 mln zł);
− osoby kontuzjowane w wystąpieniach wolnościowych- Czerwiec 76, stan wojenny- Kopalnia „Wujek”,
Lubin 1982 (ok. 300 beneficjentów, roczne wydatki ok. 1 mln zł);
− żołnierzy-górników, żołnierzy batalionów budowlanych i SP (zamiana świadczenia pieniężnego dla
żołnierzy-górników na dodatek kombatancki, dodatek kompensacyjny), ok. 36 tys. beneficjentów,
roczne wydatki ok. 33,2 mln zł oraz
wdowy po wymienionych grupach osób.
2
szacunek na podstawie danych badania budżetów gospodarstw domowych w zakresie grup dochodowych oraz
danych zawartych w Założeniach nowelizacji prawa kombatanckiego (75 tys. nowych uprawnionych).
Oszacowano, że z grupy 75 tys. nowych uprawnionych ok. 34 tys. może spełnić 150% kryterium dochodowego
z ustawy o pomocy społecznej). W powyższym wierszu do grupy beneficjentów objętych uprawnieniem do
świadczenia specjalnego zaliczono:
− osoby zaangażowane w działalności niepodległościową w latach 1944-1989;
− zwolnieni z pracy w wyniku wystąpień niepodległościowych.
3
założono, iż nowe zadania będą wymagać zwiększenia zatrudnienia o 30 etatów.
Koszty wynagrodzenia brutto:
30 etatów x 2 850 zł = 85 500 zł (miesięcznie) x 12 m-cy = 1 026 000 zł (rocznie)
Pochodne od wynagrodzeń:
85 500 zł x 18,69 % = 15 980 zł (miesięcznie) x 12 m-cy = 191 760 zł (rocznie)
Wydatki bieżące pozapłacowe:
Średni koszt na 1 zatrudnionego 15 200 zł x 30 osób = 456 000 zł
Wydatki majątkowe:
11
Zakup 30 zestawów komputerowych x 3 600 zł = 108 000 zł
Razem koszty zwiększenia zatrudnienia o 30 etatów – 1 781 760 zł (w skali roku)
Koszty przedstawionych wyżej propozycji szacuje się łącznie na ok. 310 mln zł.
Przedmiot regulacji niniejszej ustawy jest zgodny z prawem Unii Europejskiej.
12
BAS-WAEM-343/08
Pan
Marszałek Sejmu
Opinia prawna
w sprawie zgodności z prawem Unii Europejskiej poselskiego projektu
ustawy o uprawnieniach kombatantów, uczestników walki cywilnej lat
1914-1945, działaczy opozycji wobec dyktatury komunistycznej oraz
niektórych ofiar represji systemów totalitarnych (przedstawiciel
wnioskodawców: poseł Krzysztof Michałkiewicz)
Na podstawie art. 34 ust. 9 uchwały Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 30 lipca

1992 roku – Regulamin Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej (tekst jednolity: Monitor Polski z
2002 r., Nr 23, poz. 398, ze zmianami) sporządza się następującą opinię:
1. Przedmiot projektu ustawy

Przedstawiony poselski projekt ustawy określa zasady przyznawania
uprawnień kombatantom oraz uczestnikom walki cywilnej lat 1914-1945,
działaczom opozycji wobec dyktatury komunistycznej oraz ofiarom represji
systemów totalitarnych. Warunkiem przyznania uprawnień jest posiadanie
obywatelstwa polskiego obecnie lub w okresie prowadzenia działalności
kombatanckiej, walki cywilnej, działalności opozycyjnej, czy w okresie
podlegania represjom. Osobom wskazanym w proponowanej ustawie mają
przysługiwać w szczególności: uprawnienia pracownicze, uprawnienia
emerytalne, pomoc socjalna. Proponowana ustawa ma zastąpić ustawę z dnia 24
stycznia 1991 r. o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami
represji wojennych i okresu powojennego (Dz. U. z 2002 r. Nr 42, poz. 371, ze
zmianami) oraz ustawę z dnia 2 września 1994 r. o świadczeniu pieniężnym i
uprawnieniach przysługujących żołnierzom zastępczej służby wojskowej
przymusowo zatrudnianym w kopalniach węgla, kamieniołomach, zakładach rud
uranu i batalionach budowlanych (Dz. U. z 2001 r. Nr 60, poz. 622, ze
zmianami). Projekt zakłada poszerzenie – w stosunku do obowiązujących
regulacji – kręgu podmiotów uprawnionych do świadczeń o charakterze
kombatanckim oraz pozbawienie uprawnień niektórych osób. Uprawnienia będą
przysługiwały m.in. osobom walczącym o niepodległość i suwerenność Polski
oraz represjonowanym z powodów politycznych w latach 1939-1989. Projekt
wskazuje podmioty realizujące zadania określone w proponowanej ustawie,
2
zawiera przepisy odnoszące się do ustalania i weryfikacji uprawnień, określa

źródła i sposób finansowania świadczeń.
Projekt przewiduje zmiany ustaw: z dnia 29 maja 1974 r. o zaopatrzeniu
inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin (Dz. U. z 2002 r. Nr 9, poz.
87, ze zmianami), z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym
rolników (Dz. U. z 1998 r. Nr 7, poz. 25, ze zmianami), z dnia 23 lutego 1991 r.
o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za
działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (Dz. U. Nr 34, poz.
149, ze zmianami), z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób
fizycznym (Dz. U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176, ze zmianami), z dnia 20 czerwca
1992 r. o uprawnieniach do ulgowych przejazdów środkami publicznego
transportu zbiorowego (Dz. U. z 2002 r. Nr 175, poz. 1440, ze zmianami), z dnia
4 września 1998 r. o działach administracji rządowej (Dz. U. z 2007 r. Nr 65,
poz. 437, ze zmianami), z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z
Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353, ze
zmianami), z dnia 24 lipca 1999 r. o szczególnych zasadach, warunkach i trybie
mianowania na wyższe stopnie wojskowe żołnierzy uczestniczących w walkach
o wolność i niepodległość Polski podczas II wojny światowej i w okresie
powojennym (Dz. U. Nr 72, poz. 804), z dnia 21 czerwca 2001 r. o dodatkach
mieszkaniowych (Dz. U. Nr 71, poz. 734, ze zmianami), z dnia 28 listopada
2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. z 2006 r. Nr 139, poz. 992, ze
zmianami), z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej
finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. Nr 210, poz. 2135, ze
zmianami), z dnia 13 lipca 2006 r. o dokumentach paszportowych (Dz. U. Nr
143, poz. 1027) oraz z dnia 16 listopada 2006 r. o świadczeniu pieniężnym i
uprawnieniach przysługujących cywilnym niewidomym ofiarom działań
wojennych (Dz. U. Nr 249, poz. 1824). Przewidziana w art. 52 projektu zmiana
ustawy z dnia 3 czerwca 2005 r. o wyłączeniu bezprawności posiadania bez
wymaganego pozwolenia lub rejestracji broni lub amunicji przez osoby
walczące o suwerenność i niepodległość Polski (Dz. U. Nr 143, poz. 1198) jest
bezprzedmiotowa, ponieważ ustawa ta wygasła z dniem 3 września 2007 r.
Projekt przewiduje, że ustawa wejdzie w życie po upływie 30 dni od
dnia ogłoszenia.
2. Stan prawa Unii Europejskiej w materii objętej projektem ustawy

Regulacje zaproponowane w projekcie wymagają oceny z punktu
widzenia zgodności z prawem Unii Europejskiej w odniesieniu do zasad
wolności, demokracji, poszanowania praw człowieka i podstawowych wolności
oraz państwa prawnego. Zgodnie z art. 6 ust. 1 Traktatu o Unii Europejskiej
(TUE) Unia opiera się na zasadach wolności, demokracji, poszanowania praw
człowieka i podstawowych wolności oraz państwa prawnego, które są wspólne
dla państw członkowskich. Unia szanuje prawa podstawowe zagwarantowane w
3
europejskiej Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności,

podpisanej w Rzymie 4 listopada 1950 roku1, oraz wynikające z tradycji
konstytucyjnych wspólnych dla państw członkowskich, jako zasady ogólne
prawa wspólnotowego (art. 6 ust. 2 TUE). Prawa człowieka i podstawowe
wolności zostały określone także w Karcie praw podstawowych Unii
Europejskiej, proklamowanej w Nicei w dniu 7 grudnia 2000 r. (Dz. Urz. WE C
364 z 18 grudnia 2000 r. str. 1). Dokument ten nie stanowi samodzielnego,
wiążącego źródła prawa w Unii Europejskiej.
Jednocześnie należy stwierdzić, że zgodnie z postanowieniami
wprowadzonymi do TUE na mocy Traktatu z Amsterdamu i Traktatu z Nicei,
działania państw członkowskich mogą być przedmiotem oceny politycznej, w
kontekście zasad wymienionych w art. 6 ust. 1 TUE, dokonywanej przez Radę
Unii Europejskiej i Parlament Europejski w trybie art. 7 TUE. W przypadku
stwierdzenia w ramach tej procedury wyraźnego ryzyka poważnego naruszenia
tych zasad w jednym z państw członkowskich, Rada może skierować do tego
państwa stosowne zalecenia. W przypadku zaś stwierdzenia poważnego i stałego
naruszenia tych zasad, Rada może zdecydować o zawieszeniu niektórych praw
tego państwa wynikających ze stosowania Traktatu, łącznie z prawem do
głosowania przedstawiciela rządu tego państwa w Radzie. Analogiczny przepis
zawiera także Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską (TWE) w art. 309.
3. Analiza przepisów projektu pod kątem ustalonego stanu prawa

Unii Europejskiej
Artykuł 1 ust. 3 projektu przewiduje, że uprawnienia nie będą
przysługiwały określonym w tym przepisie osobom. Chodzi na przykład o
osoby, które w latach 1944-1956 były zatrudnione: (a) w strukturach Urzędów
Bezpieczeństwa, Służby Bezpieczeństwa i Informacji Wojskowej, a także
nadzorujących je komórkach jednostek zwierzchnich związanych ze
stosowaniem represji wobec osób działających na rzecz suwerenności i
niepodległości Państwa Polskiego, (b) w jednostkach organizacyjnych
związanych ze stosowaniem represji wobec osób podejrzanych lub skazanych za
działalność podjętą na rzecz suwerenności i niepodległości Państwa Polskiego:
w organach prokuratury i prokuraturze wojskowej, w sądownictwie
powszechnym lub wojskowym, w służbie więziennej (art. 1 ust. 3 pkt 5 lit. a i
b). Z powołanych przepisów wynika, że pozbawione uprawnień będą m.in.
osoby zatrudnione na stanowiskach niezwiązanych w jakikolwiek sposób ze
stosowaniem represji (np. pracownicy gospodarczy).
1
Polska ratyfikowała europejską Konwencję o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności w dniu 19
stycznia 1993 r. Tekst konwencji został opublikowany w Dz. U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284, ze zmianami.
4
Osoby wymienione w art. 1 ust. 3 projektu oraz osoby, które uzyskały

uprawnienia kombatanckie wyłącznie z tytułu działalności w charakterze
„uczestników walk o ustanowienie władzy ludowej” lub z innych tytułów niż
wskazane w proponowanej ustawie mają utracić uprawnienia na podstawie
decyzji wydanej z urzędu lub na wniosek określonych podmiotów albo w
wyniku weryfikacji (art. 55 ust. 1 i 2 projektu). Projekt nie wskazuje wprost
organu wydającego decyzję, można jedynie domniemywać, że jest nim
Kierownik Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych (art. 55
ust. 2 i 3 w związku z art. 31 pkt 5 projektu). Projekt nie zawiera regulacji
określających tryb przeprowadzania weryfikacji i nie jest jasne, czy weryfikacja
będzie miała zastosowanie wyłącznie w odniesieniu do uprawnień nadanych
przez Związek Bojowników o Wolność i Demokrację oraz uprawnień nadanych
po dniu 31 grudnia 1998 r. przez Związek Kombatantów Rzeczypospolitej
Polskiej (art. 55 ust. 2 i art. 56 ust. 2).
Artykuł 56 ust. 4 stanowi, że osobom które nie dopełnią obowiązku, o
którym mowa w ust. 2, zawiesza się wypłatę świadczeń. Artykuł 56 ust. 2 nie
nakłada na te osoby żadnego obowiązku. Można domyślać się, że
projektodawcom chodzi o obowiązek przedstawienia zaświadczenia o
uprawnieniach, o którym mowa w art. 56 ust. 3 pkt 2. Jednak przepis
uzależniający uprawnienie od spełnienia obowiązku powinien określać jego
treść w sposób nie budzący wątpliwości.
Proponowane regulacje pozbawią niektórych kombatantów
dotychczasowych uprawnień. Ze względu na sformułowane wyżej zastrzeżenia
odnoszące się do zaproponowanych rozwiązań proceduralnych, projekt może
być rozpatrywany w kontekście ochrony praw podstawowych.
Kwestia celu i zakresu proponowanych zmian może być analizowana w
kontekście zarówno postanowień Konstytucji RP, jak i aktów prawa
międzynarodowego, dotyczących praw i wolności osoby oraz zasad
demokratycznego państwa prawnego. Analiza taka wychodzi poza ramy
niniejszej opinii. W kontekście wskazanego problemu przedstawić jednak należy
relacje między prawem krajowym a prawem UE.
Zgodnie z orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości Wspólnot
Europejskich, prawa podstawowe muszą być przestrzegane przez państwa
członkowskie podczas wprowadzania w życie i stosowania postanowień prawa
wspólnotowego2. Trybunał Sprawiedliwości nie jest jednak uprawniony do
badania zgodności prawa krajowego państw członkowskich z prawami
2
Wyrok Trybunału z 24 marca 1994 r. w sprawie Bostock, C–2/92, ECR 1994, str. I–955, pkt 16, oraz wyrok
Trybunału z 27 czerwca 2006 r. w sprawie Parlament Europejski przeciwko Radzie UE, C–540/03, Zbiory
orzecznictwa TE 2006, str. I–5769, pkt 105.
5
podstawowymi bez związku z prawem wspólnotowym3. Kompetencję w tym

przypadku posiada Europejski Trybunał Praw Człowieka.
Przyjęcie proponowanej ustawy nie będzie stanowiło wykonania prawa
UE, a działania państwa podejmowane na jej podstawie nie będą aktem
stosowania prawa UE. Działania te nie będą podlegały – także z punktu
widzenia zasady poszanowania praw podstawowych – kontroli sądowej
sprawowanej przez Trybunał Sprawiedliwości.
Jednocześnie należy zauważyć, że jeśli przyjęcie projektu i
wykonywanie nowych przepisów prowadziłoby, w ocenie instytucji UE, do
poważnego i stałego naruszenia zasad wolności, demokracji, poszanowania praw
człowieka i podstawowych wolności oraz państwa prawnego, instytucje te
mogłyby podjąć działania, mające charakter sankcji politycznych. Stosownie do
art. 7 TUE i art. 309 TWE Rada UE mogłaby więc zdecydować o zawieszeniu
niektórych praw Polski wynikających ze stosowania TUE lub TWE, łącznie z
prawem do głosowania przedstawiciela rządu naszego państwa w Radzie.
4. Konkluzja
Przedmiot projektu ustawy o uprawnieniach kombatantów, uczestników
walki cywilnej lat 1914-1945, działaczy opozycji wobec dyktatury
komunistycznej oraz niektórych ofiar represji systemów totalitarnych nie jest
objęty zakresem prawa Unii Europejskiej.
Sporządził: Zespół Prawa Europejskiego

Akceptował: Dyrektor Biura Analiz Sejmowych
Michał Królikowski
Deskryptory Bazy REX: kombatanci, emerytury i renty, obywatelstwo, projekt ustawy, prawa
człowieka, represjonowani, Unia Europejska
3
Wyrok Trybunału z 29 maja 1997 r. w sprawie Kremzow przeciwko Republice Austrii, C–299/95, ECR 1997,
str. I–2629, pkt 14–16, oraz postanowienie Trybunału z 6 października 2005 r. w sprawie Attili Vajnai, C–
328/04, pkt 13, ECR 2005, str. I–8577.
BAS-WAEM-344/08
Pan
Marszałek Sejmu
Opinia prawna
w sprawie stwierdzenia – w trybie art. 95a ust. 3 Regulaminu Sejmu – czy
poselski projekt ustawy o uprawnieniach kombatantów, uczestników walki
cywilnej lat 1914-1945, działaczy opozycji wobec dyktatury komunistycznej
oraz niektórych ofiar represji systemów totalitarnych (przedstawiciel
wnioskodawców: poseł Krzysztof Michałkiewicz) jest projektem ustawy
wykonującej prawo Unii Europejskiej
Przedstawiony poselski projekt ustawy określa zasady przyznawania

uprawnień kombatantom oraz uczestnikom walki cywilnej lat 1914-1945,
działaczom opozycji wobec dyktatury komunistycznej oraz ofiarom represji
systemów totalitarnych. Warunkiem przyznania uprawnień jest posiadanie
obywatelstwa polskiego obecnie lub w okresie prowadzenia działalności
kombatanckiej, walki cywilnej, działalności opozycyjnej, czy w okresie
podlegania represjom. Osobom wskazanym w proponowanej ustawie mają
przysługiwać w szczególności: uprawnienia pracownicze, uprawnienia
emerytalne, pomoc socjalna. Proponowana ustawa ma zastąpić ustawę z dnia 24
stycznia 1991 r. o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami
represji wojennych i okresu powojennego (Dz. U. z 2002 r. Nr 42, poz. 371, ze
zmianami) oraz ustawę z dnia 2 września 1994 r. o świadczeniu pieniężnym i
uprawnieniach przysługujących żołnierzom zastępczej służby wojskowej
przymusowo zatrudnianym w kopalniach węgla, kamieniołomach, zakładach
rud uranu i batalionach budowlanych (Dz. U. z 2001 r. Nr 60, poz. 622, ze
zmianami). Projekt zakłada poszerzenie – w stosunku do obowiązujących
regulacji – kręgu podmiotów uprawnionych do świadczeń o charakterze
kombatanckim oraz pozbawienie uprawnień niektórych osób. Uprawnienia będą
przysługiwały m.in. osobom walczącym o niepodległość i suwerenność Polski
oraz represjonowanym z powodów politycznych w latach 1939-1989. Projekt
wskazuje podmioty realizujące zadania określone w proponowanej ustawie,
zawiera przepisy odnoszące się do ustalania i weryfikacji uprawnień, określa
źródła i sposób finansowania świadczeń. Projekt przewiduje zmiany niektórych
ustaw.
Przedmiot projektu ustawy nie jest objęty prawem Unii Europejskiej.
2
Projekt ustawy o uprawnieniach kombatantów, uczestników walki

cywilnej lat 1914-1945, działaczy opozycji wobec dyktatury komunistycznej
oraz niektórych ofiar represji systemów totalitarnych nie jest projektem
ustawy wykonującej prawo Unii Europejskiej.
Sporządził: Zespół Prawa Europejskiego

Akceptował: Dyrektor Biura Analiz Sejmowych
Michał Królikowski
Deskryptory Bazy REX: kombatanci, emerytury i renty, obywatelstwo, projekt ustawy, prawa
człowieka, represjonowani, Unia Europejska
Klub Parlamentarny „Prawo i Sprawiedliwość”
Warszawa, dnia 28 marca 2008 roku
Krzysztof Michałkiewicz
Poseł na Sejm
Rzeczpospolitej Polskiej
Szanowny Pan
Marszałek Sejmu
Jako reprezentant wnioskodawców poselskiego projektu ustawy

o uprawnieniach kombatantów, uczestników walki cywilnej lat 1914 – 1945,
działaczy opozycji wobec dyktatury komunistycznej oraz niektórych ofiar
represji systemów totalitarnych do dalszych prac nad projektem upoważniam
Pana posła Waldemara Andzela.
Krzysztof Michałkiewicz
Poseł na Sejm RP
Założenia do rozporządzeń do o ustawy o uprawnieniach kombatantów, uczestników
walki cywilnej lat 1914 – 1945, działaczy opozycji wobec dyktatury komunistycznej oraz
niektórych ofiar represji systemów totalitarnych
1) Na podstawie art. 4 ust. 2 Prezes Rady Ministrów, po zasięgnięciu opinii Prezesa

Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi
Polskiemu oraz Kierownika Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób
Represjonowanych, określi miejsca odosobnienia, w których warunki pobytu nie
różniły się od warunków w obozach koncentracyjnych, a osoby tam osadzone
pozostawały w dyspozycji hitlerowskich władz bezpieczeństwa, a także więzienia,
poprawcze obozy pracy, poprawcze kolonie pracy i obozy NKWD lub będące pod
nadzorem NKWD, w których były osadzone osoby narodowości polskiej lub
obywatele polscy innych narodowości mając na uwadze rzetelne sporządzenie wykazu
tych miejsc, biorąc szczególnie pod uwagę stopień okrucieństwa jakiego dopuszczano
się względem przetrzymywanych tam osób oraz sposób ich traktowania.

Represjonowanych określi organizacje istniejące w okresie od dnia 31 grudnia 1956 r.
do dnia 4 czerwca 1989 r., których cele zmierzały do odzyskania niepodległości,
suwerenności i respektowania praw człowieka, mając na uwadze rzetelne
sporządzenie wykazu tych organizacji, biorąc szczególnie pod uwagę cele tych
organizacji, sposób ich realizacji oraz ich niezależność od ówczesnej władzy.

Represjonowanych określi:
a) miejsca odosobnienia, w których warunki pobytu nie różniły się od warunków w
obozach koncentracyjnych, a osoby tam osadzone pozostawały w dyspozycji
hitlerowskich władz bezpieczeństwa;
b) miejsca odosobnienia, w których pobyt dzieci do lat 14 miał charakter
eksterminacyjny, a osoby tam osadzone pozostawały w dyspozycji hitlerowskich
władz bezpieczeństwa;
c) więzienia, poprawcze obozy pracy i poprawcze kolonie pracy podległe
Głównemu Zarządowi Obozów i Kolonii Poprawczych NKWD, a od marca 1946 r.
MWD ZSRR,
mając na uwadze rzetelne sporządzenie wykazu tych miejsc, biorąc szczególnie pod
uwagę stopień okrucieństwa jakiego dopuszczano się względem przetrzymywanych
tam osób oraz sposób ich traktowania.
4) Na podstawie art. 11 ust. 10 minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego

określi tryb wydawania i anulowania legitymacji osoby represjonowanej, dokumenty
wymagane do wydania legitymacji osoby represjonowanej oraz wzór legitymacji
osoby represjonowanej, szczególnie kierując się koniecznością zapewnienia
sprawnego postępowania przy wydawaniu legitymacji osób represjonowanych oraz
szczególnie biorąc pod uwagę zawarcie wszystkich niezbędnych danych osobowych
osób, którym one przysługują oraz przejrzystość samego dokumentu.
5) Na podstawie art. 16 ust. 2 minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego
określi tryb postępowania w sprawach, o których mowa w art. 14 i 15 ustawy o ustawy
totalitarnych, mając na uwadze prawidłowość postępowania przy ustalaniu prawa do
dodatku kombatanckiego oraz przyznawanych w drodze wyjątku świadczeń
emerytalno-rentowych.
6) Na podstawie art. 24 ust. 9 minister właściwy do spraw transportu określi rodzaje

dokumentów poświadczających uprawnienia do korzystania z ulgowych przejazdów w
komunikacji krajowej środkami publicznego transportu zbiorowego kolejowego,
biorąc szczególnie pod uwagę sprawną i rzetelną weryfikację uprawnień do
korzystania ze zniżek komunikacyjnych.
7) Na podstawie art. 29 ust. 4 Prezes Rady Ministrów określi organizację Urzędu do

Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych, mając na uwadze konieczność
zapewnienia sprawnej i kompetentnej realizacji zadań na rzecz kombatantów i innych
osób uprawnionych.
8) Na podstawie art. 39 ust. 5 Rada Ministrów określi:

a) tryb przekazywania środków finansowych na wypłatę świadczenia specjalnego
i pomocy pieniężnej;
b) sposób sporządzania sprawozdań rzeczowo-finansowych o zadaniach z zakresu
świadczeń specjalnych zrealizowanych ze środków budżetu państwa,
uwzględniając w szczególności terminy i sposoby ich przedstawiania oraz wzory tych
sprawozdań.

Druk NR 818

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Druk NR 818

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Druk nr 818

Warszawa, 7 lutego 2008 r.

Na podstawie art. 118 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia

o uprawnieniach kombatantów, uczestników walki cywilnej lat 1914 – 1945, działaczy

Art. 1. Ustawa reguluje zasady przyznawania uprawnień:

Art. 2. 1. Kombatantami są osoby, które prowadziły działalność kombatancką

Art. 4. 1. Do okresów działalności kombatanckiej, o której mowa w art. 2, lub walki

Art. 5. 1. Działaczami opozycji wobec dyktatury komunistycznej, zwanymi dalej

Art. 6. 1. Za ofiary represji systemów totalitarnych uznaje się:

Art. 7. Okresy prowadzenia działalności i podlegania represjom, o których mowa w art.

Art. 8. 1. Okresy prowadzenia działalności i podlegania represjom, o których mowa w

Art. 9. 1. Pozostającym w zatrudnieniu kombatantom i innym osobom uprawnionym

Art. 10. 1. Rozwiązanie stosunku pracy z kombatantem i inną osobą uprawnioną w

Art. 12. Okresy prowadzenia działalności i podlegania represjom, o których mowa w

Pomoc socjalna i inne uprawnienia

Art. 18. 1. Kombatantom i innym osobom uprawnionym, znajdującym się w trudnej

Art. 21. Do spraw związanych z przyznawaniem pomocy pieniężnej, na zasadach o

Art. 25. 1. Dodatek kombatancki, ryczałt energetyczny oraz dodatek kompensacyjny

Art. 27. Dzień 1 września jest Dniem Weterana.

Podmioty realizujące zadania

Art. 28. Zadania określone w ustawie realizują:

Art. 29. 1. Kierownik Urzędu jest centralnym organem administracji rządowej.

Art. 30.1. Przy Kierowniku Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych

Art. 31. Do zadań Kierownika Urzędu należy w szczególności:

Art. 32. 1. Do zadań wojewody należy w szczególności realizacja działań

Art. 33. 1. Do zadań zleconych z zakresu administracji rządowej realizowanych przez

Art. 34. Do zadań zleconych z zakresu administracji rządowej realizowanych przez

Art. 36. Do zadań Związku Inwalidów Wojennych RP oraz Związku Ociemniałych

Art. 37. Na wniosek osoby zainteresowanej:

Zasady orzekania o uprawnieniach

Art. 38. Uprawnienia określone w ustawie przysługują kombatantowi i innej osobie

Art. 39. 1. Wydatki na:

Art. 40. Dodatek kombatancki, ryczałt energetyczny, dodatek kompensacyjny

Przepisy zmieniające, przejściowe i końcowe

1) po art. 6 dodaje się art. 6a w brzmieniu:

2) w art. 7 pkt 5 otrzymuje brzmienie:

3) w art. 20 ust. 2 otrzymuje brzmienie:

4) w art. 24 w ust. 1 pkt 1 otrzymuje brzmienie:

Art. 42. W ustawie z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników

1) w art. 25 w ust. 2a pkt 2 otrzymuje brzmienie:

„2a.Uprawnienia określone w ust. 1 przysługują również osobom represjonowanym przez

Art. 45. W ustawie z dnia 20 czerwca 1992 r. o uprawnieniach do ulgowych przejazdów

„3. Minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego sprawuje nadzór nad

Art. 47. W ustawie z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu

1) w art. 5 w ust. 3 pkt 1 otrzymuje brzmienie:

„2) osoby wymienione w art. 1 ust. 3 ustawy z dnia o uprawnieniach kombatantów,

Art. 49. W ustawie z dnia 21 czerwca 2001 r. o dodatkach mieszkaniowych (Dz. U. Nr

Art. 50. W ustawie z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz.U.

Art. 51. W ustawie z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej

2) pkt 22 otrzymuje brzmienie:

Art. 53. W ustawie z dnia 13 lipca 2006 r. o dokumentach paszportowych (Dz. U.

Art. 54. W ustawie z dnia 16 listopada 2006 r. o świadczeniu pieniężnym

Art. 55. 1. Osoby, które uzyskały uprawnienia kombatanckie na podstawie

Art. 56. 1. Tracą moc zaświadczenia i legitymacje o uprawnieniach kombatanckich

Art. 57. Osoby pozbawione uprawnień kombatanckich, tracą uprawnienia wynikające z

Art. 67. Ustawa wchodzi w życie po upływie 30 dni od dnia ogłoszenia.

Projekt ustawy o uprawnieniach kombatantów, uczestników walki cywilnej lat 1914

Unieważnienie legitymacji i zaświadczeń o uprawnieniach kombatanckich innych

Zmiany w ustawie z dnia 29 maja 1974 r. o zaopatrzeniu inwalidów wojennych

Przepisy art. 59 projektu ustawy przewidują, że osoby pobierające do dnia wejścia

Proponowane w projekcie ustawy rozwiązania będą miały pozytywny efekt

Rozwiązania obciążające budżet:

Szczegółowa kalkulacja zidentyfikowanych skutków finansowych projektu zmian