ŁACIŃSKA TERMINOLOGIA PRAWNICZA

1. ABROGATA LEGE ABROGANTE NON REVIVISCIT LEX ABROGATA

UCHYLENIE USTAWY UCHYLAJĄCEJ USTAWĘ NIE PRZYWRACA OBOWIĄZYWALNOŚCI TEJ
USTAWY

2. ABSOLUTA SENTENTA EXPOSITIORE NON INDIGET/ CLARA NON SUNT

INTERPRETANDA
JASNE WYRAŻENIA NIE WYMAGAJĄ INTERPRETACJI

3. AD EA QUAE FREQUENTIS ACCIDUNT, IURA ADAPTANTUR

PRAWA DOSTOSOWUJĄ SIĘ DO TYCH PRZYPADKÓW, KTÓRE ZDARZAJĄ SIĘ BARDZO CZĘSTO

4. AEQUITAS NON FACIT IUS, SED IURI AUXILIATUR

SŁUSZNOŚC NIE STANOWI PRAWA LECZ PRAWO WSPOMAGA

IUS RSPICIT AEQUITATEM

PRAWO MA NA WZGLĘDZIE SŁUSZNOŚC

AEQUITAS SEQUITUR LEGEM

SŁUSZNOŚC PODĄŻA ZA USTAWĄ

5. AMEMUS PATRIAM, PAREAMUS LEGIBUS

KOCHAJMY OJCZYZNĘ, PRZESTRZEGAJMY PRAW

6. APICES IURIS NON SUNT IURA

SZTUCZKI PRAWNE NIE STANOWIĄ PRAWA

7. APPLICATIO EST VITA REGULAE

STOSOWANIE [PRAWA] JEST ŻYCIEM NORMY PRAWNEJ

8. AUCTORITAS, NON VERITAS FACIT LEGEM

NIE PRAWDA, LECZ WŁADZA PAŃSTWOWA STANOWI PRAWO

9. AUDIATUR ET ALTERA PARS

NIECH BĘDZIE WYSŁUCHANA I DRUGA STRONA

10. A VERBIS LEGIS NON EST RECEDENDUM

NALEŻY TRZYMAC SIĘ SŁÓW USTAWY

VERBIS LEGIS TENACITER INHAERENDUM

NALEŻY MOCNO TRZYMAC SIĘ SŁÓW USTAWY

11. BENIGNIUS LEGES INTERPRETENDAE SUNT, QUO VOLUNTAS EARUM

CONSERVETUR
USTAWY WTEDY SĄ WŁAŚCIWIEJ INTERPRETOWANE, GDY ZACHOWUJE SIĘ ICH DUCHA

12. BONUM EX MALO NON FIT

DOBRO NIE RODZI SIĘ ZE ZŁA

13. CESSANTE RATIONE LEGIS CESSAT IPSA LEX

GDY USTAJE PRZYCZYNA WYDANIA USTAWY, TRACI MOC I SAMA USTAWA
14. CONSUETUDO CERTA ESSE DEBET
ZWYCZAJ POWINIEN BYĆ TRWAŁY
15.CONTRA LEGEM FACIT, QUI ID FACIT QUOD LEX PROHIBET: IN FRAUDEM VERO,
QUI SALUIS VERBIS LEGIS SENTENTIAM EIUS CIRCUMVENIT
WBREW USTAWIE POSTĘPUJE TEN, KTO CZYNI TO, CZEGO USTAWA ZABRANIA: Z
OMINIĘCIEM USTAWY DZIAŁA ZAŚ TEN, KTO NIE NARUSZAJĄC JEJ SŁÓW OBCHODZI JEJ
TREŚĆ

16. CORUPTISSIMA (lub: PREDITISSIMA) RE PUBLICA PLURIMAE LEGES

IM WIĘKSZE ZEPSUCIE PAŃSTWA, TYM LICZNIEJSZE USTAWY

17. CUIUS EST CONDERE, EIUS EST ABROGARE

KTO MOŻE STANOWIĆ [PRAWO] TEN MOŻE [JE] UCHYLIĆ

LEX LEGE TOLLITUR

USTAWA UCHYLA USTAWĘ

18. CUIUS REGIO, EIUS RELIGIO

CZYJ KRAJ TEGO RELIGIA

19. DE MAIORE ET MINORE NON VARIANT IURA

PRAWA NIE ZMIENIAJĄ SIĘ W ZALEŻNOŚCI OD WIĘKSZEGO LUB MNIEJSZEGO ZNACZENIA
OSOBY

QUAESTINO FIT DE LEGIBUS, NON DE PERSONIS

RZECZ W TYM, JAKIE SĄ PRAWA A NIE KIM SĄ OSOBY

20. DE MINIMIS NON CURAT LEX

USTAWA NIE TROSZCZY SIĘ O DROBIAZGI

21. DE SIMILIBUS IDEM EST IUDICIUM

W PODOBNYCH SPRAWACH POWINNO ZAPADAĆ PODOBNE ROZSTRZYGNIĘCIE

22. DIUIDE ET IMPERA

DZIEL I RZĄDŹ

23. DORMUNT ALIQUANDO LEGES, NUMQUAM MORIUNTUR

USTAWY NIEKIEDY DRZEMIĄ ALE NIGDY NIE PRZESTAJĄ OBOWIĄZYWAC

24. DURA LEX SED LEX

SUROWE PRAWO LECZ PRAWO

DURUM EST SED ITA LEX SCRIPTA EST

SUROWO ALE TAK ZOSTAŁA NAPISANA USTAWA

25. EI INCUMBIT PROBATIO, QUI DICIT, NON QUI NEGAT

CIĘŻAR DOWODU SPOCZYWA NA TYM KTO TWIERDZI A NIE NA TYM KTO PRZECZY

26. EIUS EST INTERPRETARI LEGES, CUIUS EST CONDERE

DO INTERPRETACJI PRAWA UPOWAŻNIONY JEST TEN KTO JE STANOWI

27. ENTA NON SUNT MULTIPLICANDA PRAETER NECESSITATEM

BYTÓW NIE NALEŻY MNOŻYĆ PONAD KONIECZNOŚĆ

28. ERUBESCIMUS, CUM SINE LEGE LOQUIMUR

RUMIENIMY SIĘ, KIEDY MÓWIMY BEZ USTAWY
29. EXCEPTIO EST STRICTISSIMAE INTERPRETATIONS
WYJĄTEK POWINIEN BYĆ INTERPRETOWANY ŚCIŚLE

INTERPRETATIO DECLARATIVA – wykładnia literalna, dosłowna, wykładnia przepisu

INTERPRETATIO EXTENSIVA – wykładnia o charakterze rozszerzającym
INTERPRETATIO RESTRICTIVA – wykładnia zawężająca

W odniesieniu do powyższej sentencji powinno się stosować wyłącznie wykładnie 1 i 3.

30. EXCLUSA CENSENTUR OMNIA QUAE LEX ENUMERANDO NON INCLUSIT

NALEŻY UZNAĆ ZA WYŁĄCZONE WSZYSTKO TO, CZEGO USTAWA WYLICZAJĄC, NIE
WŁĄCZYŁA

31. EXERCENDAE SUNT LEGES

PRAWA NALEŻY STOSOWAĆ

32. EX INIURIA IUS NON ORITUR

Z BEZPRAWIA NIE RODZI SIĘ PRAWO

33. EXPRESSIO SPECIALIS OMNEM IMPEDIT EXTENSIONEM

DOKŁADNE WYRAŻENIE WYKLUCZA WYKŁADNIĘ ROZSZERZAJĄCĄ

34. FACTA PROBANTUR, IURA NOVIT CURIA

FAKTY WYMAGAJĄ UDOWODNIENIA, PRAWO ZNA SĄD

35. FIAT IUSTITIA, PEREAT MUNDUS

NIECH SIĘ STANIE SPRAWIEDLIWOŚĆ, CHOĆBY MIAŁ ZGINĄĆ ŚWIAT

36. FICTIO NON OPERATUR ULTRA CASUM FICTIUM

FIKCJA NIE WYWIERA SKUTKÓW PRAWNYCH POZA PRZYPADKIEM DLA KTÓREGO ZOSTAŁA
USTANOWIONA

37. HOMINIUM CAUSA OMNE IUS CONSTITUTUM SIT

WSZELKIE PRAWO POWINNO BYĆ STANOWIONE ZE WZGLĘDU NA CZŁOWIEKA

38. IGNORANTIA IURIS NOCET, IGNORANTIA FACTI NON NOCET

NIEZNAJOMOŚĆ PRAWA SZKODZI, NIEZNAJOMOŚĆ FAKTU NIE SZKODZI

IGNORANTIA LEGIS NEMINEM EXCUSAT

NIEZNAJOMOŚĆ USTAWY NIKOGO NIE USPRAWIEDLIWIA

39. IN LEGIBUS MAGIS SIMPLICITAS QUAM DIFFICULTAS PLACET

W USTAWACH LEPSZA JEST PROSTOTA NIŻ ZAWIŁOŚĆ

40. INCIVILE EST NISI TOTA LEGE PERSPECTA UNA ALIQUA PARTICULA EUS
PROPOSITA IUDICCARE VEL RESPONDERE
NIEPRAWIDŁOWE JEST WYDAWANIE WYROKU LUB OPINII PRAWNEJ BEZ UWZGLĘDNIENIA
CAŁOŚCI USTAWY NA PODSTAWIE JEDNEGO JEJ FRAGMENTU

41. INIURIA EX EO DICTA EST QUOD NON IURE FIAT; OMNE ENIM QUOD NON IURE
FIT, INIURIA FIERI DICITUR
BEZPRAWIE STĄD BIERZE SWĄ NAZWĘ, ŻE DZIEJE SIĘ COŚ NIEZGODNE Z PRAWEM; MÓWI
SIĘ BOWIEM, IŻ WSZYSTKO CO DZIEJE SIĘ NIEZGODNIE Z PRAWEM STAJE SIĘ BEZPRAWIEM
42. INIURIA NON EXCUSAT INIURIAM
BEZPRAWIE NIE USPRAWIEDLIWIA BEZPRAWIA

43.IUDEX EST LEX LOQUENS

SĘDZIA JEST MÓWIĄCĄ USTAWĄ

IUDICIS IUS DICERE NON DARE

RZECZĄ SĘDZIEGO JEST ORZEKAĆ, NIE STANOWIĆ PRAWO

44. IURA NON IN SINGULAS PERSONAS, SED GENERALITER CONSTITUUNTUR

PRAWA SĄ STANOWIONE NIE ZE WZGLĘDU NA KONKRETNE OSOBY, LECZ DLA WSZYSTKICH

45. IURIS PRACEPTA SUNT HAEC: HONESTE VIVERE, ALTERUM NON LEDERE, SUUM
CUNIQUE TRIBUERE
NAKAZY PRAWA SĄ NASTĘPUJĄCE: UCZCIWIE ŻYĆ, NIE SZKODZIĆ DRUGIEMU, ODDAWAĆ
KAŻDEMU TO, CO MU SIĘ NALEŻY

46. IURIS PRUDENTA EST DIVINARUM ATQUE HUMANARUM RERUM NOTITIA, IUSTI
ATQUE INIUSTI SCIENTIA
MĄDROŚĆ PRAWNICZA JEST ZNAJOMOŚCIĄ PRAW BOSKICH I LUDZKICH, WIEDZĄ O TYM,
CO SPRAWIEDLIWE I NIESPRAWIEDLIWE

47. IUS EST ARS BONI ET AEQUI

PRAWO JEST SZTUKĄ (UMIEJĘTNOŚCIĄ) STOSOWANIA TEGO, CO DOBRE I SŁUSZNE

48. IUS GENTIUM EST, QUO GENTES HUMANAE UTUNTUR

PRAWO NARODÓW JEST TO PRAWO KTÓRYM POSŁUGUJE SIĘ RODZAJ LUDZKI

49. IUS NATURALE EST, QUOD NATURA OMNIA ANIMALIA DOCUIT: NAM IUS ISTUD
NON HUMANI GENERIS PROPRIUM, SED OMNIUM ANIMALIUM
PRAWEM NATURALNYM JEST TO PRAWO, KTÓREGO SAMA NATURA NAUCZYŁA WSZYSTKIE
STWORZENIA: PRAWO BOWIEM JEST WŁAŚCIWE NIE TYLKO RODZAJOWI LUDZKIEMU LECZ
WSZYSTKIM STWORZENIOM

50. IUS SINGULARE EST, QUOD CONTRA TENOREM RATIONIS PROPTER ALIQUAM
UTILITATEM AUCTORITATE CONSTITUENTIUM INTRODUCTUM EST
PRAWEM WYJĄTKOWYM (SZCZEGÓLNYM) JEST TAKIE, KTÓRE POWAGĄ PRAWODAWCY, Z
UWAGI NA PEWNĄ KORZYŚĆ, WPROWADZONE ZOSTAŁO WBREW ZASADZIE

51. INSTITIA EST CONSTANS ET PERPETUA VOLUNTAS IUS SUUM CUIQUE

TRIBUENDI
SPRAWIEDLIWOŚĆ JEST NIEZMIENNĄ I TRWAŁĄ WOLĄ ODDAWANIA KAŻDEMU, CO MU SIĘ
NALEŻY

52. IUSTITIA EST FUNDAMENTUM REGNORUM

SPRAWIEDLIWOŚĆ JEST PODSTAWĄ KRÓLESTW

IN LEGIBUS FUNDAMNETUM REI PUBLICAE)

W PRAWACH PODSTAWA RZECZYPOSPOLITEJ

53. IUSTITIA NON DEBET CLAUDICARE

SPRAWIEDLIWOŚĆ NIE POWINNA KULEĆ

54. IUSTITAS VESTRAS IUDICABO

OSĄDZĄ NASZĄ SPRAWIEDLIWOŚĆ
55. LEGEM BONAM A MALA NULLA ALIA NISI NATURAE NORMA DIVIDERE
POSSUMUS
DOBRE PRAWO OD ZŁEGO MOŻEMY ODRÓŻNIĆ MIARĄ PRAWA NATURY

56. LEGE NON DISTINGUENTE NEC NOSTRUM EST DISTINGUERE

TAM, GDZIE USTAWA NIE ROZRÓŻNIA NIE NASZĄ RZECZĄ JEST WPROWADZAĆ
ROZRÓŻNIENIA

57. LEGEM BREVEM ESSE OPORTET

USTAWA POWINNA BYĆ ZWIĘZŁA

58. LEGES AB OMNIBUS INTELEGI DEBENT

USTAWY POWINNY BYĆ ZROZUMIALE DLA WSZYSTKICH

59. LEGES BONAE EX MALIS MORIBUS PROCREANTUR

DOBRE USTAWY RODZĄ SIĘ ZE ZŁYCH OBYCZAJÓW

60. LEX EST EXERCITUS IUDICIUM TUTISSIMUS DUCTOR

USTAWA JEST NAJPEWNIEJSZYM PRZEWODNIKIEM W PRACY SĘDZIEGO

61. LEX INIUSTA NON EST LEX

USTAWA (PRAWO) NIESPRAWIEDLIWA NIE JEST USTAWĄ (PRAWEM)

62. LEX NECESSITATIS EST LEX TEMPORIS

USTAWA (WYDANA W CHWILI) KONIECZNOŚCI JEST PRAWEM CHWILI

63. LEX NON OBLIGAT NISI PROMULGATA

USTAWA NIE OBOWIĄZUJE JEŻELI NIE JEST OGŁOSZONA

64. LEX POSTERIOR DEROGAT LEGI PRIORI

USTAWA PÓŹNIEJSZA ZNOSI WCZEŚNIEJSZĄ

65. LEX SPECIALIS DEROGAT LEGI GENERALI

USTAWA SZCZEGÓLNA UCHYLA USTAWĘ OGÓLNĄ

66. LEX SUPERIOR DEROGAT LEGI INTERIORI

USTAWA WYŻSZA UCHYLA USTAWĘ NIŻSZĄ

67. LEX POSTERIOR GENERALI NON DEROGAT LEGI PRIORI SPECIALI

USTAWA PÓŹNIEJSZA OGÓLNA NIE UCHYLA WCZEŚNIEJSZEJ SZCZEGÓLNEJ

68. LEX RETRO NON AGIT/ LEX PROSCIPIT, NON RESCIPIT

PRAWO NIE DZIAŁA WSTECZ/ USTAWA PATRZY DO PRZODU, NIE WSTECZ

69. MAGISTRATUM LEX ESSE LOQUENTEM, LEGEM AUTEM MUTUM MAGISTRATUM

URZĘDNIK JEST MÓWIĄCYM PRAWEM, PRAWO ZAŚ NIEMYM URZĘDNIKIEM

70. MELIOR ALIQUA QUAM NULLA LEX (z drugiej strony: MELIUS EST IUS DEFICIENSIS
QUAM IUS INCERTUM)
LEPSZE JEST JAKIEŚ PRAWO NIŻ ŻADNE.

71. MINIME SUNT MUTANDA, QUAE INTERPRETATIONEM CERTAM SEMPER

HABUERUNT
JAK NAJMNIEJ NALEŻY ZMIENIAĆ, TO, CO ZAWSZE MIAŁO JEDNOZNACZNĄ INTERPRETACJĘ
72. MISERE EST VITA, UBI IUS EST VAGUM AUT INCERTUM
MARNE JEST ŻYCIE TAM, GDZIE PRAWO JEST CHWIEJNE

73. NEMO EST IUDEX IN PROPRIA CAUSA

NIKT NIE MOŻE BYĆ SĘDZIĄ WE WŁASNEJ SPRAWIE

74. NON EX REGULA IUS SUMATUR, SED EX IURE QUOD EST REGULA FIAT
REGUŁY NIE TWORZĄ PRAWA, LECZ SIĘ Z NIEGO WYWODZĄ

75. NON EXEMPLIS, SED LEGIBUS INDICANDUM EST

NALEŻY ORZEKAĆ NA PODSTAWIE USTAW, A NIE NAŚLADOWAĆ WCZEŚNIEJSZE
ROZSTRZYGNIĘCIA

76. NON OMNE QUOD LICET HONESTUM EST

NIE WSZYSTKO CO DOZWOLONE JEST UCZCIWE

77. OPTIMA EST LEGUM INTERPRES CONSUETUDO

ZWYCZAJ JEST NAJLEPSZĄ WYKŁADNIĄ USTAWY

78. OPTIMA EST LEX QUAE MINIMUM RELINQIT ARBITRIO IUDICIS; OPTIMUS
IUDEX, QUI MINIMUM SIBI
NAJLEPSZA JEST USTAWA, KTÓRA NAJMNIEJ ZOSTAWIŁA SWOBODNEJ OCENIE SĘDZIEGO;
NALEPSZYM JEST SĘDZIA, KTÓRY NAJMNIEJ ZOSTAWIA WŁASNEJ OCENIE

79. PACTA SUNT SERVANDA; PACTUS STANDUM EST

UMÓW NALEŻY DOTRZYMYWAĆ

80. PLACUIT IN OMNIBUS REBUS PRAECIPUAM ESSE IUSTITIAE, AEQUITATISQUE

QUAM SRICTI IURIS RATIONEM
WE WSZYSTKICH SPRAWACH ZASADA SPRAWIEDLIWOŚCI I SŁUSZNOŚCI POWINNA MIEĆ
PIERWSZEŃSTWO NAD ZASADĄ ŚCISŁEGO PRAWA

81. POLITIA LEGIBUS, NON LEGES POLITIAE ADAPTANDAE

POLITYKA POWINNA DOPASOWYWAĆ SIĘ DO USTAW A NIE USTAWY DO POLITYKI

82. PUBLICUM IUS EST, QUOD AD STATUM REI ROMANAE SPECTAT; PRIVATUM
QUOD AD SINGULORUM ULTIMATEM
PUBLICZNYM PRAWEM JEST TO, KTÓRE MA NA WZGLĘDZIE DOBRO PAŃSTWA
RZYMSKIEGO; PRYWATNYM [KTÓRE MA NA WZGLĘDZIE] DOBRO JEDNOSTEK

83. QUID EST ENIM CIVITAS NISI IURIS SOCIETAS CIVIUM

CZYM JEST BOWIEM PAŃSTWO JEŚLI NIE OPARTYM NA PRAWIE ZWIĄZKIEM OBYWATELI

84. QUID LEGES SINE MORIBUS VANAE PROFICIUNT

CÓŻ ZA KORZYŚĆ Z MARTWYCH PRAW, KIEDY NIE MA MORALNOŚCI

85. QUOD CUSTODIET IPSOS CUSTODES

KTO UPILNUJE SAMYCH STRAŻNIKÓW

86. QUOD AD IUS NATURALE ATTINET, OMNES HOMINES AEQUALES SUNT

ZGODNIE Z PRAWEM NATURALNYM WSZYSCY LUDZIE SĄ WOLNI

87. ROMA LOCUTA, CAUSA FINITA

RZYM PRZEMÓWIŁ, SPRAWA SKOŃCZONA
88. SALUS POPULI (PUBLICA, REI PUBLICAE) SUPREMA LEX ESTO
DOBRO LUDU (PUBLICZNE, PAŃSTWOWE) NIECHAJ BĘDZIE NAJWYŻSZĄ USTAWĄ (PRAWEM)

89. SANCTIONES VOCAMUS LEGUM EAS PARTES, QUIBUS POENAE CONSTITUUNTUR

SANKCJAMI NAZYWAMY TE CZĘŚCI USTAW, W KTÓRYCH USTANOWIONE SĄ KARY

90. SCIRE LEGES NON HOC EST VERBA EARUM TENERE, SED VIM AC POTESTATEM
ZNAWSTWO USTAW NIE POLEGA NA PRZYSWOJENIU SOBIE ICH SŁÓW, ALE ICH TREŚCI I
MOCY PRAWNEJ

91. SENTENTIA FACIT IUS (INTER PARTES)

WYROK TWORZY PRAWO (POMIĘDZY STRONAMI)

92. SERVI LEGUM SUMUS, UT LIBERI ESSE POSSIMUS

JESTEŚMY SŁUGAMI PRAWA, ABYŚMY MOGLI BYĆ WOLNI

93. SILENT LEGES INTER ARMA

POŚRÓD ORĘŻA (W CZASIE WOJNY) MILCZĄ USTAWY

94. SIMPLICITAS LEGIBUS AMICA

PROSTOTA JEST PRZYJACIÓŁKĄ USTAW

95. SI VIS PACEM, COLE IUSTITIAM

JEŚLI CHCESZ POKOJU PIELĘGNUJ SPRAWIEDLIWOŚĆ

96. SUMMUM IUS SUMMA INIURE

NAJWYŻSZE PRAWO BYWA NAJWYŻSZYM BEZPRAWIEM

97. UBI EADEM LEGIS RATIO, IBI EADEM LEGIS DISPOSITIO

W TAKICH SAMYCH OKOLICZNOŚCIACH NALEŻY STOSOWAĆ TAKIE SAME ROZWIĄZANIA
PRAWNE

98. UBI IUS, IBI REMEDIUM

GDZIE PRAWO, TAM I ŚRODEK DO JEGO REALIZACJI

99. UBI SOCIETAS, IBI CIVITAS IBI IUS

GDZIE SPOŁECZEŃSTWO TAM TEŻ PAŃSTWO, TAM TEŻ PRAWO

100. VERBA CUM EFFECTU ACCIPIENDA

SŁOWA NALEŻY ROZUMIEĆ ZGODNIE Z ICH ZNACZENIEM
 PRAWO CYWILNE

1. CONTRACTUS AB INITIO VOLUNTATIS EST, EX POST PACTIO NECESSITATIS

ZAWARCIE KONTRAKTU JEST DOBROWOLNE, ALE WYKONANIE PRZYMUSOWE

2. EMPTIO TOCUIT COCATUM

ZAKUP ZNOSI NAJEM

3. ET NON FACERE FACERE EST

POWSTRZYMANIE SIĘ OD DZIAŁANIA JEST DZIAŁANIEM

4. FACTUM EXECUTORS FACTUM PARTIS

CZYNNOŚĆ PRZEDSTAWICIELA JEST CZYNNOŚCIĄ STRONY

5. GENERA NON PERIT

GATUNKI NIE GINĄ

6. ID QUOD INTEREST, NON SOLUM EX DAMNO DATO, SED ETIAM EX CUCRO

CESSANTE
PRZY ODSZKODAOWANIU BIERZE SIĘ POD UWAGĘ NIE TYLKO WYRZĄDZONĄ SZKODĘ ALE
TAKŻE UTRACONY ZYSK

7. IN CONVENTIONIBOS CONTRAHENTIUM VOLUNTAS POTIUS QUAM VERBA

SPECTANDA SUNT
PRZY ZAWIERANIU UMÓW UZWGLĘDNIA SIĘ BARDZIEJ WOLĘ STRON NIŻ ICH SŁOWA

8. INDIGNO AUFERTUR HERENDITAS

NIEGODNEMU ODBIERA SIĘ SPADEK

9. INTELLEERE QUOD OMNES

10. MATER SEMPER CERTA EST PATER EST QUEM NUPTIAE DEMONSTRANT
MATKA JEST ZAWSZE PEWNA, OJCEM JEST TEN, NA KOGO WSKAZUJE MAŁŻEŃSTWO

11. MALE ENIM NOSTRO IURE UTI NON DEBEMUS

NIE POWINNIŚMY KORZYSTAĆ ŹLE Z NASZEGO PRAWA

12. NASCITURUS PRO IAM NATO HABETUR QUOTIENS DE COMMODO EIUS

QUAERITUR

13. NEMO PLUS IURIS AD ALIUM TRANSFERRE POTEST, QUAM IPSE HABET
NIKT NIE WIE MOŻE PRZENIEŚĆ NA DRUGIEGO WIĘCEJ PRAWA NIŻ SAM MA

14. NULLI RES SUA SERVIT

NIE MOŻNA MIEĆ SŁUSZNOŚCI NA WŁASNEJ RZECZY

15. AB INITIO NULLUM SEMPER NULLUM

TO CO JEST OD POCZĄTKU NIEWAŻNE, JEST ZAWSZE NIEWAŻNE

AD SOLEMNITATEM
AD PROBATIONEM
AD ERECTUM
16. ACCESSIO CEDIT PRINCIPALI
PRZYSROST RZYPADA RZECZY GŁÓWNEJ

ACTA PUBLICA PROBANT SE IPSA

17. ACTOR SEQUITUR FORUM REI

POWÓD IDZIE ZA POZWANYM WŁAŚCIWY DO ROZPATRZENIA JEST SĄD POZWANEGO

18. ADOPTIO NATURAM IMITATUR

PRZYSPOSOBIENIE NAŚLADUJE NATURE

19. AFFINES SUNT VIRI ET UXORIS COGNATI

POWINOWATYMI SĄ KREWNI MĘŻA ŻONY

20. BIS DE EADEM RE AGERE NON LICET

NIE WOLNO SIĘ PROCESOWAĆ DWA RAZY W TEJ SAMEJ SPRAWIE

21. CASUS EST MAIOR VIS CUI HUMANA INFIRMITAS RESISTERE NON POTEST
SIŁĄ WYŻSZĄ JEST ZDARZENIE KTÓREMU SŁABOŚĆ LUDZKA NIE MOŻE SIĘ OPRZEĆ

22. CONFUSIONE EXTINGUITUR OBLIGATIO

ZJEDNOCZENIE DŁUGU I WIERZYTELNOŚCI POWODUJE WYGAŚNIĘCIE ZOBOWIĄZANIA

23. OBLIGATIO IMPOSSIBILIUM NULLA EST

ZOBOWIĄZANIE DO ŚWIADCZENIA NIEMOŻLIWEGO NIE ISTNIEJE

24. OBLIGATIO EST IURIS VINCULUM QUO NECESSITATE ADSTRINGIMUR ALICUIUS

SOLVENDAE REI SECUNDUM NOSTRAE CIVITATIS IURA
ZOBOWIĄZANIE JEST WĘZŁEM PRAWNYM KTÓRY ZMUSZA NAS DO ŚWIADCZENIA PEWNEJ
RZECZY

25. PERICULUM EST EMPTORIS

RYZYKO PONOSI NABYWCA

26. PRIOR TEMPORE PTIOR IURE

KTO LEPSZY CO DO CZASU TEN LEPSZY CO DO PRAWA

27. REBUS SIC STANTIBUS OMNIS PROMISSIO INTELLEGITUR

KAŻDE PRZYRZECZENIE POJMOWANE JEST JAKO OBOWIĄZUJĄCE W OZNACZONYCH
WARUNKACH

28. SEPARATA ESSE DEBET POSSESSIO A PROPRIETATE

POWINNO SIĘ ODDZIELAĆ POSIADANIE OD WŁASNOŚCI

IUS POSSIDENDI
IUS UTENDI
IUS TRUENDI
IUS OPUTENDI
29. SINE PRETIO NULLA VENDITIO
BEZ CENY NIE MA SPRZEDAŻY

ESSENTIALIA NEGOTII – ELEMENTY W UMOWIE MAJĄ CHARAKTER KONIECZNY

ACCIDENTALIA NEGOTII – ELEMENTY DODATKOWE

30. SI UNUS SOLVAT, OMNES LIBERANTUR

JEŚLI JEDEN SPEŁNI ŚWIADCZENIE WSZYSCY SĄ ZWOLNIENI

31. SUPERFICIES SOLO CEDIT

TO, CO ZNAJDUJE SIĘ NA GRUNCIE PRZYPADA GRUNTOWI

32. TRES FACIUNT COLLEGIUM

TRZECH TWORZY ZWIĄZEK

33. VIM ENIM VI DEFENDERE OMNES LEGES OMNIAQUAE IURA PERMITTUNT

WSZYSTKIE USTAWY I PRAWA POZWALAJĄ BRONIĆ SIĘ SIŁĄ PRZY UŻYCIU SIŁY

34. VITIA APERTA NON PRAESTANTUR

NIE MA PORĘCZENIA ZA WADY WIDOCZNE
 PRAWO KARNE

1. ABSENTEM IN CRIMINIBUS DAMNARI NON OPORTET

NIEOBECNEGO NIE NALEŻY SKAZYWAC ZA PRZESTĘPSTWO (PROCES KARNY)

Art. 374 § 1. Obecnośc oskarżonego na rozprawie głównej jest obowiązkowa, jeżeli ustawa nie stanowi
inaczej.
1. Kodeks karny (prawo materialne)
2. Kodeks postępowania karnego (prawo procesowe)
3. Kodeks karny wykonawczy

2. ACCUSARE NEMO SE DEBET (NISI CORAM DEO)

NIKT NIE MUSI OSKARŻAĆ SAMEGO SIEBIE (CHYBA ŻE PRZED BOGIEM)

Art 74 § 1. Oskarżony nie ma obowiązku dowodzenia swej niewinności ani obowiązku dostarczania
dowodów na swoją niekorzyść.

3. AFFECTUS PUNITUR, ETSI NON SEQUATUR EFFECTUS

ZAMIAR JEST KARALNY NAWET WTEDY, GDY ZAMIERZONY SKUTEK NIE NASTĄPIŁ.

Art. 13 § 1. Odpowiada za usiłowanie, kto w zamiarze popełnienia czynu zabronionego swoim

zachowaniem bezpośrednio zmierza do jego dokonania, które jednak nie następuje.

4. APPELATIONE EXTINGUITUR IUDICATUM

APELACJA ZNOSI WYROK.

Art. 444. KPK Od wyroku sądu pierwszej instancji stronom, podmiotowi określonemu w art. 416 a
pokrzywdzonemu od wyroku warunkowo umarzającego postępowanie wydanego na posiedzeniu
przysługuje apelacja chyba że ustawa stanowi inaczej.

5. BIS DE EADEM NE SIT ACTIO

NIE PROCESUJE SIĘ DWA RAZY W TEJ SAMEJ SPRAWIE

NE BIS IN IDEM – nigdy dwa razy w tej samej sprawie

RES IUDICATA – rzecz osądzona
LIS PENDENS – zawisłość sądu

Art. 17 § 1 pkt 7. Nie wszczyna się postepowania a wszczęte umarza, gdy: postępowanie karne co do
tego samego czynu tej samej osoby zostało prawomocnie zakończone albo wczesniej wszczęte toczy się.

6. CONFESSIO EST REGINA PROBATIONUM

PRZYZNANIE SIĘ DO WINY JEST KRÓLOWĄ DOWODÓW (JEST NAJWAŻNIEJSZYM DOWODEM).

Art. 7. Organy postępowania kształtują swe przekonania na podstawie wszystkich przeprowadzonych

dowodów ocenianych swobodnie z uwzględnieniem zasad prawidłowego rozumowania oraz wskazań
wiedzy i doświadczenia życiowego.

7. CONNEXORUM IDEM EST IUDICIUM

SPRAWY POZOSTAJĄCE W ZWIĄZKU PRZYNALEŻĄ DO JEDNEGO PROCESU.

Art. 33 § 1. Jeżeli tę samą osobę oskarżono o kilka przestępstw a sprawy należą do właściwości różnych
sądów tego samego rzędu właściwy jest sąd w którego okręgu...

8. CRIMINA MORTE EXTINGUUNTUR

PRZESTĘPSTWA WYGASAJĄ WSKUTEK ŚMIERCI SPRAWCY.
Art. 17 § 1 pkt 5. Nie wszczyna się postępowania karnego a wszczęte umarza gdy oskarżony zmarł.

9. DEBET QUIS IURI SUBIACERE UBI DELIQUIT

PODLEGA SIĘ PRAWU MIEJSCA DOKONANIA PRZESTĘPSTWA.

10. EXPEDIT REI PUBLICAE, UT FINIS SIT LITIUM

DLA PAŃSTWA KORZYSTNE JEST, ABY SPORY NIE TRWAŁY ZBYT DŁUGO.

Kodeks postępowania karnego

Art. 2 § 1 pkt. 4. Przepisy niniejszego kodeksu mają na celu ukształtowanie postępowania karnego, aby:
rozstrzygnięcie sprawy nastąpiło w rozsądnym terminie.

11. EX SINGULIS CAUSIS SINGULAE POENAE IRROGANTUR

W POSZCZEGÓLNYCH PRZYPADKACH NAKŁADA SIĘ POSZCZEGÓLNE KARY.

Kodeks karny
Art. 55 Okoliczności wpływające na wymiar kary uwzględnia się tylko co do osoby, której dotyczą.

12. FACIENTES ET CONSENTIENTES PARI POENA PLECTUNTUR

NA SPRAWCÓW I WSPÓLNIKÓW NAKŁADA SIĘ RÓWNĄ KARĘ.

Kodeks karny
Art. 19 § 1. Sąd wymierza karę za podżeganie lub pomocnictwo w granicach zagrożenia przewidzianego
za sprawstwo.

13. FACULTAS PROBATIONUM NON EST ANGUSTANDA

MOŻLIWOŚĆ DOWODZENIA (PRZEPROWADZENIA DOWODÓW) NIE MOŻE BYC
OGRANICZANA.

14. FERE IN OMNIBUS POENALIBUS IUDICIIS ET AETATI ET IMPRUDENTIAE

SUCCURRITUR
PRAWIE WE WSZYSTKICH PROCESACH KARNYCH UWZGLĘDNIA SIĘ ZARÓWNO WIEK JAK I
BRAK DOŚWIADCZENIA.

15. GEMINAT PECCTAUM, QUEM DELICTI NON PUDET

KTO NIE WSTYDZI SIĘ SWOJEGO CZYNU, PODWAJA SWOJĄ WINĘ.

16. GRAVIORE CULPA GRAVIOR POENA

IM WIĘKSZA WINA, TYM SUROWSZA KARA.

Wina umyślna – zamiar bezpośredni, zamiar ewentualny

Wina nieumyślna – wina polegająca na lekkomyślności i niedbalstwie

17. IN CRIMINALIBUS PROBATIONES DEBENT ESSE LUCE CLARIORES

W SPRAWACH KARNYCH DOWODY MUSZĄ BYC JAŚNIEJSZE NIŻ ŚWIATŁO

Kodeks postępowania karnego

Art. 5 § 2. Nie dających się usunąc wątpliwości nie można rozstrzygac na niekorzyśc oskarżonego

IN DUBIO PRO REO

18. IN DUBIIS BENIGNIORA

W RAZIE WĄTPLIWOŚCI BARDZIEJ ŻYCZLIWIE
19. IUS ET FURI DICITUR
NAWET ZŁODZIEJOWI NALEŻY SIĘ SPRAWIEDLIWOŚĆ PRZED SĄDEM

Kodeks postępowania karnego

Art 5. Oskarżonemu przysługuje prawo do obrony w tym prawo do korzystania z pomocy obrońcy o
czym należy go pouczyć.

20. MINIOR IN DELICTIS MAIOR HABETUR

W PRZYPADKU PRZESTĘPSTW NIELETNI TRAKTOWANY JEST JAK DOROSŁY.

21. MULTIPLICATA TRANSGRESSIONE CRESCAT POENAE INFLICTIO

PRZY POWTÓRNYM ZŁAMANIU PRAWA NIECH WZRASTA WYMIAR KARY

22. NEMINEM CAPTIVABIMUS NISI IURE VICTUM

NIKOGO NIE BĘDZIEMY WIĘZILI, CHYBA ŻE SKAZANEGO PRAWOMOCNYM WYROKIEM.

NUMERUS CLAUSUS

23. NEMO IUDEX IN SUA CAUSA

NIKT NIE JEST SĘDZIĄ W SWOJEJ SPRAWIE.

24. NEMO PROHIBETUR PLURIBUS DEFENSIONIBUS UTI

NIKOMU NIE ZAKAZUJE SIĘ POSŁUGIWANIA WIELOMA ŚRODKAMI OBRONY.

25. NON SUFFICIT IUDEX SCIAT SED ORDINE IURISDICTIONIS SCIRE OPORTET
NIE WYSTARCZY BY SĘDZIA WIEDZIAŁ LECZ NABYŁ WIEDZĘ W DRODZE POSTĘPOWANIA
SĄDOWEGO.

Art 410. Podstawę wyroku może stanowić tylko całokształt okoliczności ujawnionych w toku rozprawy
głównej

26. NULLA POENA SINE CULPA

NIE MA KARY BEZ WINY.

Kodeks karny
Nie popełnia przestępstwa sprawca czynu zabronionego jeżeli nie mozna mu przypisac winy w czasie
czynu.

27. NULLUM CRIMINEN SINE LEGE

NIE MA PRZESTĘPSTWA BEZ USTAWY.

Odpowiedzialności karnej podlega tylko ten kto popełnia czyn zabroniony pod groźba kary przez ustawę
obowiązującą w czasie jego popełnienia

28. NULLUM CRIMEN SINE POENA

NIE MA PRZESTĘPSTWA BEZ KARY.

29. NULLUS DESCRIBATUR REUS PRIUSQUAM CONVINCATUR

NIKOGO NIE WOLNO UZNAWAĆ ZA WINNEGO PRZED SKAZANIEM
Art. 5 § 1. Oskarżonego uważa się za niewinnego dopóki jego wina nie zostanie udowodniona i
stwierdzona prawomocnym wyrokiem.

30. OCCIDIT, QUI NON SERVAT PERITURUM, UBI POTEST

ZABIJA KTO NIE UDZIELA POMOCY TAM GDZIE MOŻE.

31. SEMEL COMISSIA POENA NON EVANESCIT

RAZ WYMIERZONA KARA NIE POPADA W

32. TANTUM DEVOLUTUM QUANTUM APPELLATUM

SPRAWA W TAKIM ZAKRESIE PRZECHODZI DO SĄDU WYŻSZEJ INSTANCJI NA ILE ZOSTAŁO
TO OKREŚLONE W APELACJI

33. SUPPLICIUM ESSE MORTEM SOLAM INTERPRETAMUR

JAKO NAJWYŻSZĄ KARĘ ROZUMIEMY JEDYNIE KARĘ ŚMIERCI.