URK = urazy rdzenia kręgowego

Klasyfikacja urazów kręgosłupa

• bez uszkodzenia struktur nerwowych = w wyniku zadziałania siły o małej lub
umiarkowanej wartości (zazwyczaj są to złamania stabilne, które nie powodują
trwałych uszkodzeń).
• z uszkodzeniem rdzenia kręgowego = w wyniku zadziałania znacznej siły –
uszkodzenie, przemieszczenie tylnych lub środkowych i tylnych elementów
stabilizujących kręgosłup. Przemieszczające się fragmenty kostne powodują
uszkodzenie struktur neurologicznych – głównie rdzenia kręgowego (wymagają
natychmiastowej interwencji chirurgicznej mającej na celu odbarczenie rdzenia i
ustabilizowanie kręgosłupa).
Objawy uszkodzenia rdzenia:
• widoczne obrażenia kręgów
• opasujący ból lub przymusowe ułożenie głowy
• krwiaki, otarcia, stłuczenia na ciele (głównie w miejscu działania siły)
• ból uciskowy wyrostków kolczystych oraz zmiana odstępu między wyrostkami
kolczystymi objawiająca się uskokami i garbami
• niedowłady: niedowład poprzeczny (paraperesis), wszystkich kończyn (tetraparesis)
• zaburzenia czucia
• zaburzenia świadomości
• niewydolność oddechowa (w przypadku zaburzeń pracy mięśnie międzyżebrowch lub
przepony, do których dochodzi w przypadku uszkodzenia kręgosłupa na różnej
wysokości)
• zaburzenia termoregulacji i zaburzenia czynności pęcherza moczowego oraz jelita
grubego
Mechanizm urazu :
a. zgięciowy
b. wyprostny
c. kompresyjny (rzadziej doprowadza do powikłań ze strony rdzenia lub korzeni)
d. rotacyjny: uszkodzenie, stłuczenie, ucisk, uszkodzenie naczyniowe, zranienie,
przecięcie.
Stopnie uszkodzenia rdzenia
I. Całkowite uszkodzenie rdzenia kręgowego / syndrom Bastiana:
zniesienie wszystkich rodzajów czucia ( bólu, dotyku, temperatury, położenia w przestrzeni).
Porażeniu ulegają wszystkie grupy mięśniowe, unerwiane przez segmenty rdzenia znajdujące
się poniżej porażenia.
II. Częściowe uszkodzenie rdzenia kręgowego:
(np. zespół Browna-Sequarda, zespół centralny, zespół tętnicy rdzeniowej przedniej,
stłuczenie tylnej części rdzenia kręgowego, zespół wstrząśnienia rdzenia kręgowego,
Typ A: Porażenie ruchowe, zniesienie czucia powierzchniowego, śladowe czucie
głębokie w stopach.
Typ B: Niedowłady znacznego stopnia uniemożliwiające celowe ruchy kończyn.
Typ C: Niedowłady mniejszego stopnia, utrudniają ruchy celowe, lecz nie
uniemożliwiają ich.
Im wyższy poziom uszkodzenia rdzenia kręgowego, tym bardziej upośledzona zostaje
sprawność ruchowa i czuciowa.
Osoby z uszkodzeniem rdzenia można zaklasyfikować do dwóch głównych grup
czynnościowych, w zależności od obecności paraplegii (porażenie poprzeczne) lub tetraplegii
(kwadryplegia, porażenie czterokończynowe).

Okresy uszkodzenia :
1) ostry (wstrząsu rdzeniowego )  3-6 tyg.
2) cofania ( regeneracyjno-kompensacyjny )  3-4 miesięcy
3) utrwalenia ( stabilizacji )  6-24 miesięcy
4) adaptacji  końca życia.
Zaburzenia funkcji po niestabilnym urazie kręgosłupa
• uszkodzenie dolnego odc. C (C3 - C7) = porażenie ruchowe i czuciowego kończyn
dolnych, górnych oraz tułowia,
• uszkodzenie odc. Th = porażenie czuciowe i ruchowe tułowia i kończyn dolnych,
czynności kończyn górnych są zachowane.
• uszkodzenie odc. L-S = porażenie kończyn dolnych (im niższy poziom uszkodzenia
tym większe możliwości ruchowe pacjenta).

Rehabilitacja chorych z uszkodzeniem rdzenia kręgowego

I. Etap szpitalny - pacjent w pozycji leżącej, głównie działanie profilaktyczne, opierające się
na zapobieganiu zmianom wtórnym, istotną rolę pełni profilaktyka przeciwodleżynowa i
przeciwprzykurczowa; stosuje się ćwiczenia:
• oddechowe = zapobiegają wystąpieniu powikłań płucnych: zalegań śluzu, nacieków
bądź w najgorszych przypadkach ciężkiej niewydolności oddechowej i gruźlicy płuc
 sprężynowanie
 oklepywanie
 pozycje ułatwiające odpływ
 inhalacje
 naukę efektywnego kaszlu

2
  ćwiczenia oddechowe różnymi torami
• bierne = zmniejszają spastyczność, zapobiegają powstawaniu przykurczów,
doprowadzają bodźce do receptorów położonych głęboko jak i powierzchownych
• czynne mięśni nieporażonych = utrzymują w pełnej sprawności zdrowe kończyny
• kontralateralne = druga kończyna ćwiczona z oporem max. (z grupy
ćwiczeń synergistycznych)
• zmiany pozycji ułożeniowych
• naukę stymulacji zewnętrznej mogącej wywołać odruch
wypróżnienia (kichniecie, kaszel, uruchomienie tłoczni brzusznej,
uciskanie)
• masaż limfatyczny
• solux
• magnetostymulacja
• elektrostymulacja FES
• ćwiczenia izometryczne.
II. Etap po uzyskaniu pełnej stabilizacji uszkodzonego odcinka kręgosłupa; stosuje się
ćwiczenia:
• oddechowe = pomagające utrzymać optymalną wydolność układu oddechowego.
• bierne = zapobiegające powstawaniu przykurczów oraz pobudzające receptory
• czynne = pozwalające zwiększać siłę osłabionych niedowładem mięśni
• pionizację = możliwie jak najwcześniej, zależy od metody leczenia
• kondycyjne = poprawiające ogólną wydolność ustroju oraz zwiększające siłę mięśni
tułowia i obręczy barkowej
• samodzielną zmianę pozycji w łóżku
• samoobsługi i lokomocji = przygotowujące pacjenta do samodzielnego życia oraz
poprawiają komfort życia
• nauka chodzenia krokiem kangurowym = przy uszkodzeniu odcinka
lędźwiowego.
Pomocny sprzęt:
 wysoki balkonik z podpasznikami przy niedowładzie i
upośledzeniu funkcji chwytnej rak.
 teleskopowy aparat stabilizujący „LEKTOR” – aparat stabilizujący
stopy i stawy kolanowe.
 aparat ParaWalker, Walkerbout i inne ortezy typu RGO, ARGO –
umożliwiają czynną pionizację oraz naukę chodzenia osób z
wysokim uszkodzeniem rdzenia.
 wózek z napędem elektrycznym z indywidualnie dopasowanym
mechanizmem sterującym – przy urazie odcinka szyjnego
 wózek z dość wysokim podparciem pleców – przy urazie odcinka
szyjno-piersiowego
 wózek z niskim oparciem – uraz odcinka piersiowego.
III. Etap po okresie hospitalizacji = w momencie wypisania ze szpitala – podtrzymywanie
uzyskanych efektów i rozwiązywanie problemów społeczno-
zawodowych.

Należy starać się jak najwcześniej zaspakajać potrzeby pacjentów poprzez uzupełnienie
monotonnego postępowania leczniczego – intensywnym treningiem:
• celowo dobranych, prostych dyscyplin sportowo-rekreacyjnych (tenis stołowy,
łucznictwo, pływanie, narty, siłownia),
• czynności samoobsługowych dnia codziennego,

3
 • celowanej nauki techniki poruszania się na wózku.
Na poprawę stanu psycho-fizycznego pacjentów z URK, mają wpływ dyscypliny sportowe
(wybrane i zalecane przez SAR – Stowarzyszenie Aktywnej Rehabilitacji). Są to powszechne
i proste, a przy tym utylitarne metody pomocne w przywracaniu sprawności u chorych
poruszających się na wózku inwalidzkim:
• siłownia – wspomaga technikę jazdy i na równi z nią wyrabia siłę, szybkość,
sprawność, wydolność,
• pływanie – odciąża tkanki narażone na odleżyny, odbarcza kręgosłup, mobilizuje do
aktywności słabsze aktony mięśniowe, rozluźnia napięte tkanki, zwiększa zakresy
ruchów, a także umożliwia obcowanie z innymi jak "równy z równym", z dala od
wózka i jest środkiem do osiągnięcia samodzielności w samoobsłudze. Trzeba
pamiętać, że aby wejść do basenu trzeba się rozebrać, przesiąść pod prysznic,
wykąpać, dostać się do wody, wyjść z niej, ponownie wykąpać, przebrać się i parę
razy dostać się na wózek,
• łucznictwo, ping-pong – powszechne, niedrogie formy rekreacyjne pomagają
wyćwiczyć koordynację, równowagę ciała, stabilną pozycję, a wszystko w atmosferze
towarzyskiej, nieszkodliwej rywalizacji.

Dyscypliny te dają poczucie poszerzenia przestrzeni życiowej.

Nowa metoda leczenia uszkodzeń rdzenia kręgowego (Imperial College London)

Magnetyczna stymulacja mózgu zastosowana w leczeniu osób z częściowym
uszkodzeniem rdzenia kręgowego (brak czucia oraz zdolności poruszania kończynami, które
znajdują się poniżej miejsca uszkodzenia).
Polega ona na umieszczeniu na czaszce elektromagnesu, który generuje krótkie impulsy
magnetyczne o sile zbliżonej do impulsów rezonansu magnetycznego. Działanie
elektromagnesu stymuluje pracę kory mózgowej. Stymulacja pomaga wzmocnić informację
wychodzącą z mózgu, która przekazywana jest dalej przez nieuszkodzone neurony.
Terapię przetestowano na czwórce pacjentów, odnotowując poprawę w ruchach mięśni i
kończyn oraz poprawę czucia.
Działanie metody z zasady podobne jest do tradycyjnej fizjoterapii, jednak zamiast
powtarzania tych samych ruchów – pobudzane są nerwy, które jeszcze działają (wzmocnienie
ich połączeń).
Pacjenci, którzy zostali zakwalifikowani do przetestowania nowej terapii, odnieśli
obrażenia w wypadkach, które wydarzyły się co najmniej 1,5 roku wcześniej. Leczeni byli w
sposób konwencjonalny. Ich stan oceniany był jako stabilny (nie odnotowywano już żadnej
poprawy ich staniu zdrowia).
Pacjenci poddawani byli stymulacji przez pięć dni, codziennie po godzinie. W wyniku
leczenia zanotowano poprawę o 37,5 proc. w przepływie informacji przez rdzeń kręgowy, w
porównaniu z pacjentami, którzy poddani zostali tradycyjnej fizjoterapii. Zauważalna była
jednocześnie poprawa funkcji motorycznych i sensorycznych. Efekty terapii utrzymywały się
przez około trzy tygodnie po zakończeniu kuracji.
Badania zostały przeprowadzone na małej liczbie chorych, a zatem wyciąganie daleko
posuniętych wniosków byłoby przedwczesne. Koniecznym będzie przeprowadzenie
dodatkowych badań, na większej grupie pacjentów. Nie wiadomo także, czy efekty terapii
mogą utrzymywać się przez dłuższy czas.
Wyżej wymieniona metoda stymulacji magnetycznej, do tej pory stosowana była w
leczeniu zaburzeń psychicznych (głównie niektórych objawów schizofrenii).

Bibliografia:

4
http://www.fizjoterapeutom.pl
http://www.niepelnosprawni.pl
http://www.rehabilitacja.pl
S.Sosnowski, M.Kurczewski, M.Kaładyńska, K.Zakrzewska; Proces aktywnej rehabilitacji
chorych po urazach rdzenia kręgowego; „Ortopedia, traumatologia, rehabilitacja” Nr 1/2000