Aromaterapia

Aromaterapia
i inne terapie naturalne
rea
Aromaterapia
i inne terapie naturalne
amm
Tytuł oryginału: Aromatherapy & Complementary Therapies
Przekład z języka angielskiego: Bogna Piotrowska
Projekt okładki: Joanna Plakiewicz
ISBN 83-7141-638-5
Wydano na licencji wydawnictwa

Geddes & Grosset
© (wydanie polskie) Wydawnictwo REA, 2006
Wydawnictwo REA s.j. I

01-217 Warszawa, ul. Kolejowa 9/11
tel./fax: 022 631-94-23, 022 632-21-15
e-mail: handlowy@rea-sj.pl
www.rea-sj.pl
Wszystkie prawa zastrzeżone.
Każda reprodukcja albo adaptacja całości lub części niniejszej publi-

kacji - bez względu na zastosowaną technikę reprodukcji - wymaga
pisemnej zgody wydawcy.
Skład i łamanie: Studio DeTePe, Paweł Rusiniak

Druk: Zakład Poligraficzno-Wydawniczy POZKAL, Inowrocław
Spis treści
Ostrzeżenie ..................................................................... 5
Czym jest aromaterapia?................................................. 7
Pozyskiwanie olejków eterycznych ...............................23
Działanie olejków eterycznych......................................26
Kompozycje olejków eterycznych .................................37
Przechowywanie olejków eterycznych
i ich kompozycji ........................................................49
Wybór i zastosowanie olejków bazowych......................52
ABC roślin i olejków eterycznych ................................56
Aromaterapia a ciąża...................................................160
Aromaterapia a dzieci .................................................163
Domowa apteczka ....................................................... 165
Masaż........................................................................... 168
Refłeksologia................................................................ 197
Siatsu ..........................................................................248
Akupresura .................................................................274
Reiki............................................................................279
3
Ostrzeżenie
Następujących olejków eterycznych o silnych właściwoś-

ciach toksycznych nie wolno stosować pod żadną postacią:
bylica boże drzewko kamfora żółta
bylica cytwar liść boldo
bylica piołun mięta polej
bylica pospolita potoślin jaborandi
chrzan ruta
gorczyca sasafras
gorzkie migdały tatarak
gruszyczka wrotycz pospolity
jałowiec sawina żywotnik, tuja
Przed podjęciem jakiejkolwiek terapii skonsultuj się z

lekarzem. Bez jego zgody nie odstawiaj żadnych z przepi-
sanych ci leków.
Nieodpowiednio stosowane, niektóre olejki eteryczne
mają właściwości toksyczne. Niektórych z nich nigdy nie
należy stosować w domowych kuracjach. Zanim więc
rozpoczniesz aromaterapię, poradź się specjalisty w tej
dziedzinie.
Bez konsultacji z aromaterapeutą olejków eterycznych
nie wolno stosować podczas ciąży, ani w leczeniu niemowlę
i małych dzieci.
Aromaterapia
W przypadku niektórych schorzeń stosowanie olejków

eterycznych do masażu jest niewskazane.
Olejków eterycznych nie stosuje się wewnętrznie.
Chroń oczy przed olejkami eterycznymi.
Z reguły nierozcieńczonych olejków eterycznych nie sto-
suje się bezpośrednio na skórę, chyba że tak zaleci terapeuta.
Stosując aromaterapię w połączeniu z homeopatią lub
kuracją ziołową, skonsultuj się z lekarzem homeopatą, zie-
larzem i aromaterapeutą.
Czym jest aromaterapia?
Aromaterapia to kuracja polegająca na wykorzystaniu olej-

ków eterycznych otrzymywanych z roślin aromatycznych.
Olejki takie, pozyskiwane w rozmaity sposób, są stosowane
w leczeniu różnych dolegliwości fizycznych i psychicz-
nych, a także w kosmetyce lub po prostu dla przyjemności.
Olejki eteryczne działają zarówno na nasz stan fizyczny, jak
i psychiczny. Stale prowadzi się badania nad ich wpływem
na organizm ludzki.
Aromaterapia znana jest od wieków. Niestety ostatnio czę-
sto bywa utożsamiana z nurtem New Age, przez co zyskała
sobie tyluż zwolenników, co zagorzałych przeciwników, dla
których New Age kojarzy się wyłącznie z brednią i zabobo-
nami. Sceptycy zapominają jednak, że w życiu codziennym
każdy z nas, świadomie lub nieświadomie, w ten czy inny
sposób stosuje aromaterapię.
Wykwalifikowany specjalista w dziedzinie aromatera-
pii musi posiadać dużą wiedzę i doświadczenie. Od jego
umiejętności bowiem zależy skuteczność terapii - także
wówczas, gdy stanowi ona środek wspomagający medy-
cyn? konwencjonalną. Aromaterapię zaleca się zarówno w
drobnych niedomogach organizmu, jak i w przypadku
poważnych schorzeń. W miarę rozwoju badań w tej dzie-
dzinie zakres jej zastosowania stale się rozszerza. Jest ona
taKże wykorzystywana w leczeniu paliatywnym - przynosi
7
Aromaterapia
pacjentowi ulgę, chociaż nie prowadzi do całkowitego wyle-

czenia.
W pewnym sensie każdy z nas zna się na aromaterapii i
praktykuje ją na co dzień. Bo czym innym jest dodawanie
do kąpieli ulubionych wonnych olejków? Niektóre sub-
stancje eteryczne łagodzą ból mięśni i działają odprężające)
na organizm. Mydło, płyny do kąpieli, szampony, balsamy
do ciała, wszystkie zawierają olejki eteryczne. Tak więc sto-
sując kosmetyki w pewnym sensie nieświadomie stajemy
się własnymi aromaterapeutami. Leczymy katar skrapia-
jąc chusteczkę do nosa kilkoma kropelkami olejku euka-
liptusowego, który pomaga udrożnić drogi oddechowe. Na
trądzik młodzieńczy nastolatki stosują napary z liści
herbacianych lub substancje zawierające olejek herbaciany
o działaniu przeciwzapalnym. Wszystko to należy do aro-
materapii. Wąchając kwiaty, wdychając żywiczne powietrze
sosnowego lasu, zrywając zioła przyprawowe i rozkoszując
się wonią ich roztartych liści praktykujemy aromaterapię.
Jak już wspomniano, aromaterapia jako dziedzina medy-
cyny znana jest od stuleci. Zanim powstała medycyna tra-
dycyjna, korzystająca z osiągnięć nowoczesnej chemii, w
leczeniu chorób, a także w obrzędach religijnych, ludzie na
całym świecie wykorzystywali wyciągi roślinne.
W miarę rozwoju medycyny poszły w zapomnienie leki
ziołowe, a na ich miejsce pojawiać się zaczęły ich sztuczne
substytuty. Mało kto pamięta, że nadal wiele popularnych
preparatów, takich jak Digoxin, powstaje na bazie wycią-
gów roślinnych. Mimo to do zielarstwa wielu z nas pod-
chodzi sceptycznie, a już ze szczególną podejrzliwością
traktuje aromaterapię, która jest przecież również formą
8
ziołolecznictwa. Przyczyn takiego stanu rzeczy jest wiele.

Nie bez znaczenia jest fakt, że aromaterapia jako gałąź
medycyny niekonwencjonalnej nie należy do przedmio-
tów nauczanych w akademiach medycznych, a ponadto
nie opiera się na leczeniu za pomocą gotowych, starannie
odmierzonych dawek leku, podawanych w pigułkach lub
W postaci zastrzyków. U przeciętnego człowieka rodzą się
też wątpliwości co do skuteczności środków stosowanych
zewnętrznie - a takimi jest większość olejków eterycznych
- w leczeniu dolegliwości wewnętrznych. Jednak każdy, kto
poznał tajniki aromaterapii i wypróbował na sobie jej dzia-
łanie, szybko przekonuje się do jej metod. Aromaterapia
jest znana jako skuteczna metoda leczenia od wieków I
nie ma nic wspólnego z New Age.
Podejście holistyczne
Aromaterapia jest holistyczną metodą leczenia. Doświad-
czony terapeuta zawsze rozpoczyna od przeprowadzenia
szczegółowego wywiadu, ponieważ jego celem jest leczenie
całego organizmu, a nie jedynie objawów choroby. Takie
podejście ma trzy dobre strony. Po pierwsze, dzięki temu
pacjent - czasem po raz pierwszy od lat - poznaje siebie
Samego, ma okazję zastanowić się nad własnym trybem
życia, nastrojami, podejściem do pracy i rodziny, napię-
ciami, z jakimi ma na co dzień do czynienia. Nazbyt często
"* dbamy o zdrowie i przypominamy sobie o nim dopiero
*teay> kiedy coś nam dolega. Natomiast taka autoanaliza
Pomaga nam nie tylko poznać objawy choroby, ale wnikać
w ich przyczyny i wpłynąć pozytywnie na własny stan
zny i psychiczny, a w konsekwencji zmobilizować włas-
ganizm do walki z chorobą.
9
Aromaterapia
Po drugie, wywiad dostarcza terapeucie informacji o

samym pacjencie, a nie wyłącznie o jego dolegliwościach.
W ten sposób może on dotrzeć do źródła choroby i skon-
centrować się na jej przyczynach, a nie na samych obja-
wach. Samo złagodzenie objawów grozi tym, że wcześniej
czy później choroba da o sobie znać ze zdwojoną siłą. leżeli
na przykład dolegliwości pacjenta mają związek ze stresem,
terapeuta powinien nie tylko zająć się objawami choroby,
ale i pomóc pacjentowi radzić sobie z samym stresem.
Przepisuje mu wówczas kurację relaksującą i udziela mu
odpowiednich wskazówek.
Po trzecie, podejście holistyczne jest skuteczne również
dlatego, że wymaga od terapeuty osobistego zaangażowa-
nia. Nie ma żadnych wątpliwości co do tego, że każdemu
choremu potrzebny jest ktoś, kto poświęci mu sporo czasu
i wysłucha go w skupieniu. Ma to szczególne znaczenie w
dzisiejszych czasach, kiedy życie pędzi na złamanie karku.
Aromaterapia nie zastąpi medycyny konwencjonalnej, o
czym wie dobrze każdy terapeuta. Olejki eteryczne
przynoszą doskonałe efekty w przypadku wielu schorzeń -
a przy tym ich możliwości w tym względzie nie zostały
jeszcze w pełni zbadane - ale żaden z nich nie jest sam w
sobie cudownym środkiem.
Aromaterapia jest natomiast kuracją, która poprawia
ogólny stan fizyczny i psychiczny, sprzyja równowadze
umysłowej i całego organizmu, dzięki której pacjent lepiej
radzi sobie z chorobą, stresem i zmęczeniem. Z dużym
powodzeniem stosuje się aromaterapię jako metodę wspo-
magającą medycynę konwencjonalną - pod warunkiem, że
lekarz i terapeuta ściśle ze sobą współpracują. W wielu
10
przypadkach aromaterapia stanowi alternatywę dla medy-

cyny konwencjonalnej - i to alternatywę przyjemną, a nie
grożącą skutkami ubocznymi.
Uwaga!
Odpowiedzialnie stosowana aromaterapia jest skuteczną
metodą leczenia wielu dolegliwości: bólu mięśni, przeziębień,
grypy, skaleczeń, zadrapań, wyprysków. Jednak diagnozę
i leczenie poważnych dolegliwości i chorób należy pozo-
stawić lekarzowi. Pamiętajmy, że eksperymenty nie poparte
wiedzą i doświadczeniem mogą źle się skończyć.
Zalety masażu
Podstawową metodą zastosowania olejków eterycznych w
aromaterapii jest masaż. Zwykle jest to masaż całego
ciała, w którym wykorzystuje się zalecane przez terapeutę
olejki, lub też masaż ze szczególnym uwzględnieniem
określonych części ciała. Podczas masażu olejki eteryczne
zmieszane z olejkami bazowymi wnikają w skórę pacjenta,
a jednocześnie pod wpływem wytwarzanego ciepła nastę-
puje uwolnienie zawartych w nich substancji lotnych, które
trafiają do organizmu przez drogi oddechowe.
Masaż oraz zastosowanie w nim olejków eterycznych
jest korzystny pod wieloma względami.
Od narodzenia znajdujemy ukojenie w bliskości drugie-
go człowieka, w jego dotyku. Każdej matce instynkt podpo-
wiada, że dla uspokojenia płaczącego niemowlęcia trzeba
je wziąć na ręce, utulić, pieścić i głaskać. Kiedy dziecko
przewróci się, podnosimy je i całujemy w stłuczone kola-
no, żeby się szybko „zagoiło". Z wiekiem dotyk, poklepanie
po ramieniu czy uścisk, pozostaje dla nas instynktownym
11
Aromaterapia
sposobem okazywania zainteresowania, troski, współczucia.

Czując ból mięśni, rozmasowujemy je. W ten sposób koimy
ból, a jednocześnie, rozgrzewając bolesne miejsce, przyczy-
niamy się do rozszerzenia naczyń krwionośnych i poprawy
krążenia (w niektórych przypadkach, na przykład ostrego
zapalenia, rozgrzewający masaż nie pomoże, ale wówczas
z powodu odczuwanego bólu niechętnie dotykamy bolące
miejsce). Masaż pobudza również układ limfatyczny, a tym
samym sprzyja wydalaniu substancji toksycznych.
Masaż jest bodaj najprzyjemniejszym zabiegiem lecz-
niczym. Odpręża ciało, koi duszę, działa uspokajająco na
cały organizm. Jest bezcennym orężem w walce ze stresem,
depresją i przemęczeniem, a jego efekty są szczególnie
odczuwalne przy zastosowaniu olejków eterycznych.
Wzajemny masaż zaleca się partnerom seksualnym jako
element gry miłosnej, ale nawet pozbawiony kontekstu ero-
tycznego jest zabiegiem miłym i przyjemnym.
Znaczenie masażu i dotyku docenia wielu lekarzy. Mło-
dym matkom zaleca się delikatne wcieranie olejku mig-
dałowego w plecy grymaszącego i często budzącego się
noworodka. Niemowlęta w inkubatorze rozwijają się o wie-
le lepiej, jeżeli od czasu do czasu głaszczemy je i dotykamy.
Lekarze domowi chętnie przepisują aromaterapię i masaż
jako środki przeciwdziałające stresowi. Do takiej terapii
często uciekają się także pielęgniarki.
Istnieje wiele różnych technik masażu, przynoszących
rozmaite efekty (patrz rozdział dotyczący masażu, str. 168).
O ile pacjent nie cierpi na schorzenie wykluczające zastoso-
wanie masażu, taki łagodny zabieg jest całkowicie bezpiecz-
ny i przyjemny i, poza skutkami leczniczymi, poprawia
12
nasze ogólne samopoczucie. W dzisiejszym pełnym napięć

i stresu świecie, w którym pracujemy coraz szybciej, ciężej,
dłużej, każdemu przyda się parę chwil odprężenia, zastano-
wienia się nad samym sobą, zadbania o siebie. Ktoś powie,
że masaż do czysty hedonizm. Ale czemu mielibyśmy sobie
odmawiać tej niewinnej przyjemności, skoro w przeciwień-
stwie do innych środków sprzyjających odprężeniu, takich
jak alkohol, narkotyki czy papierosy, masaż jest nieszkodli-
wy, dobrze działa na nasz organizm, poprawia nam nastrój,
zbliża ludzi do siebie? Masz pełne prawo znajdować w nim
przyjemność.
Dzieje aromaterapii
Proste środki z roślin wonnych - takie jak pietruszka lub
anyżek, które odświeżają oddech, lub lawenda i rozmaryn,
które koją nerwy - znane były już setki lat temu. Wykorzy-
stanie roślin aromatycznych w zielarstwie ma długą, dobrze
udokumentowaną historię. Aromaterapia, wywodząca się
z ziołolecznictwa, polega na wykorzystaniu wytwarzanych
i gromadzonych przez rośliny związków lotnych zwanych
olejkami eterycznymi. Takie olejki stosowano już wieki temu.
Ich właściwości doceniali starożytni Grecy, Rzymianie,
Chińczycy, Egipcjanie, Arabowie, Persowie; pierwotni
mieszkańcy Australii, Indii i Afryki wykorzystywali olejki
eteryczne jako wonności, leki i kadzidła.
Naszą wiedzę o starożytnym Egipcie zawdzięczamy w
dużym stopniu przedmiotom kultury materialnej i zabytkom
pisanym, odkrywanym w doskonale zachowanych,
Monumentalnych grobowcach faraonów i możnych. Prze-
trwały w nich także do naszych czasów szczątki zmarłych,
ocalałe dzięki zastosowaniu procesu balsamowania, w któ-
13
Aromaterapia
rym ogromną rolę odgrywały takie olejki eteryczne, jak

drewno cedrowe i mirra. Egipcjanie wykorzystywali olejki
eteryczne również do produkcji leków i pachnideł; zalety
perfum jako afrodyzjaku były dobrze znane nie tylko Kleo-
patrze.
Wiedza o antyseptycznych właściwościach olejków ete-
rycznych nieobca była także starożytnym Rzymianom i
Grekom. Ci ostatni, na przykład, gałązkami tymianku
okadzali pomieszczenia dla zapobiegania rozprzestrzenia-
niu się chorób zakaźnych. Na antypodach w podobny spo-
sób wykorzystywali antyseptyczne właściwości eukaliptusa
Aborygeni australijscy. W I w. n.e. grecki lekarz, Hipokra-
tes, zwany ojcem medycyny, jako autor wielu genialnych
dzieł z dziedziny medycyny i chirurgii, stosował w leczeniu
chorych olejki eteryczne i masaże. Podobnie jak Egipcjanie,
do produkcji pachnideł i balsamów wykorzystywali olejki
eteryczne starożytni Grecy i Rzymianie, Syryjczycy, Hindusi
i Arabowie.
Medycyna ajurwedyjska, którą mieszkańcy Indii prakty-
kują od przeszło trzech tysięcy lat, pod wieloma względami
przypomina dzisiejszą aromaterapię, jako że jej podstawo-
wą metodą jest masaż z wykorzystaniem olejków eterycz-
nych.
O mirrze wspominają liczne źródła - przede wszystkim
Biblia, w której napotykamy wiele wzmianek o olejkach i
balsamach. Jak wiemy z Nowego Testamentu, jeden z
trzech mędrców ze Wschodu przyniósł ją Dzieciątku w
darze. Mirrę ceniono w różnych cywilizacjach, nie tylko
jako pachnidło i składnik kadzideł, ale także jako środek
dezynfekujący i przyśpieszający gojenie.
14
Wśród darów złożonych Dzieciątku przez trzech męd-

rców ze Wschodu było także kadzidło (kadzidła Cartera,
oliban), równie ważny składnik kadzidła i olejków leczni-
czych, stosowane w wielu częściach świata, w tym w Arabii,
Chinach, starożytnym Rzymie i Egipcie.
Do roślin wykorzystywanych od setek lat w wielu cywi-
lizacjach należy również bazylia, a to dzięki jej właściwoś-
ciom antyseptycznym i trawiennym oraz pięknej woni.
Egipcjanie stosowali ją do balsamowania zwłok, obok mirry
i żywicy olibanowej. Olejek bazyliowy znany jest w medy-
cynie wschodniej od wieków. Starożytni Grecy i Rzymianie
dodawali go do kąpieli i stosowali jako środek antyseptycz-
ny. W Indiach natomiast bazylia ma znaczenie rytualne
jako roślina poświęcona bogu Krisznie.
Stopniowo, w miarę jak człowiek zaczął poznawać dotąd
nieznane części świata, wiedza o substancjach roślinnych
i ich zastosowaniu rozprzestrzeniała się, następowała
wymiana doświadczeń w tej dziedzinie. Sztukę wykorzysty-
wania roślin aromatycznych i destylacji w celu pozyskania
cennych olejków eterycznych udoskonalały ludy na całym
świecie. Wraz z odkrywaniem nowych, egzotycznych gatun-
ków roślin miała miejsce ich adaptacja w nowych środowi-
skach. Do rozwoju przemysłu perfumeryjnego w Europie
przyczyniły się w znacznym stopniu wyprawy krzyżowe
w XII w. Już w średniowieczu sprowadzano do Anglii spore
ilości perfum. W czasach, kiedy higiena osobista pozosta-
wiała wiele do życzenia, wielce ceniono egzotyczne, spro
wadzane z dalekich krajów pachnidła, którymi maskowano
uine, mniej przyjemne wonie. Doceniano również antysep-
15
Aromaterapia
tyczne zalety roślin aromatycznych, stosowanych podczas

epidemii tyfusu, cholery i dżumy.
Przez wieki rozwinęła się znajomość zielarstwa, a wraz
z nią wiedza o olejkach eterycznych otrzymywanych z roślin
aromatycznych. Zioła stanowiły podstawę medycyny. Olejki
eteryczne znajdowały zastosowanie w dwóch dziedzinach:
w medycynie i w perfumerii. W każdej z tych branż trwały
badania nad ich właściwościami i zastosowaniem. Rozwijał
się przemysł kosmetyczny i perfumeryjny. Chemicy opra-
cowujący nowe leki badali szczegółowo skład chemiczny
olejków, określali właściwości poszczególnych składników
i pracowali nad stworzeniem ich substytutów.
W tym kierunku od XVIII w. szedł rozwój medycyny.
Lekarze i farmaceuci coraz dalej odchodzili od medycyny
tradycyjnej, a jednocześnie coraz bardziej zaczynali polegać
na chemii. Stopniowo zielarstwo zostało zepchnięte w cień,
a jego miejsce zajęła tzw. nowoczesna medycyna, w której
prym wiedli nowi „szamani" - lekarz i badacz. Poszła w
zapomnienie wiedza ludowa przekazywana od stuleci z
pokolenia na pokolenie. Ziołolecznictwo wyszło z mody, a
nawet zaczęło być traktowane podejrzliwie.
Dzisiejsza aromaterapia wiele zawdzięcza Francuzom.
Jej pionierami byli Chamberland, Meunier i Cadeac, któ-
rzy pod koniec XIX w. prowadzili badania nad skutecznoś-
cią olejków eterycznych jako substancji antybakteryjnych.
Sam termin „aromaterapia" został po raz pierwszy użyty
pod koniec lat dwudziestych XX w. przez francuskiego
chemika Renę Gattefossea, który przypadkiem odkrył, że
olejek lawendowy działa kojąco na oparzenia. Pewnego
dnia pracując w laboratorium oparzył się w rękę; żeby uko-
16
ić ból, sięgnął po pierwszą lepszą substancję, którą okazał

się olejek lawendowy. Ręka wygoiła się wyjątkowo szybko,
a po oparzeniu została jedynie niewielka blizna. To skłoni-
ło go do przeprowadzenia prób z innymi olejkami i dopro-
wadziło do odkrycia ich właściwości przydatnych zarówno
w leczeniu, jak i w profilaktyce. Wniosek był jeden: olejka-
mi eterycznymi można wiele zdziałać - pod warunkiem, że
dobrze poznamy ich właściwości.
W latach czterdziestych XX w, pod wpływem odkryć
Gattefosse'a, tym samym problemem zajął się francuski
chirurg, Jean Valnet, który rozpoczął samodzielne badania
nad olejkami eterycznymi. Wcześniej, jako chirurg
wojskowy podczas drugiej wojny światowej, zwrócił on
uwagę na niezrównane właściwości antyseptyczne olejków
eterycznych w leczeniu ran. Doszedł także do przekona-
nia, że olejki te działają nie tylko na organizm, ale i na stan
psychiczny pacjentów, a więc mogą mieć zastosowanie w
leczeniu >niektórych chorób psychicznych. Wyniki swoich
późniejszych badań Valnet opublikował w latach sześć-
dziesiątych w książce noszącej tytuł Aromaterapia. Od tego
czasu Gattefossea i Valneta uważa się za ojców nowoczes-
nej aromaterapii.
Do popularyzacji aromaterapii w Europie przyczyniła się
współczesna Valnetowi austriacka chemiczka i kosmetycz-
ka, Marguerite Maury, która zajmowała się zastosowaniem
olejków eterycznych w kosmetyce i w medycynie, w szcze-
gólności w masażu.
Z czasem zainteresowanie aromaterapia wrosło. Nadal
jednak wiedza na temat naturalnych preparatów i esencji
roślinnych pozostawia wiele do życzenia, a większość z nas
17
Aromaterapią
stosuje wyłącznie przepisywane przez lekarza sztuczne

środki dostępne w drogeriach i aptekach. Mimo wszystko
substancje naturalne zyskują coraz większą popularność, i
to do tego stopnia, że produkcją i dystrybucją olejków ete-
rycznych i innych preparatów roślinnych zainteresowały
się nawet wielkie koncerny. W większości są to olejki rekla-
mowane jako produkty kosmetyczne, ale mając do dys-
pozycji literaturę na temat aromaterapii każdy z nas może
z powodzeniem wykorzystać je również w celach leczni-
czych. Na całym świecie specjaliści w dziedzinie aromate-
rapii tworzą własne organizacje, prowadzą kursy i szkolenia
zarówno dla zajmujących się aromaterapią zawodowo, jak
i dla innych zainteresowanych tym przedmiotem.
Wiele zawdzięczamy medycynie i farmakologii, w pełni
doceniamy ogromny postęp w tych dziedzinach, ale nie
zapominajmy też o korzyściach pradawnej alternatywnej
medycyny, w tym o aromaterapii. W ostatnich latach
wzajemne relacje pomiędzy medycyną konwencjonalną a
medycyną niekonwencjonalną są bliższe stanowi równo-
wagi. Ten drugi rodzaj terapii zyskuje coraz więcej zwolen-
ników, którzy dostrzegają jej walory zarówno w połączeniu
z medycyną konwencjonalną, jak i jako zdrowszą alternaty-
wę dla kuracji środkami farmakologicznymi.
Trwają badania nad skutkami stosowania poszczególnych
olejków eterycznych i ich szczegółowym składem. Wiąże się
z nimi wielkie nadzieje, a więc ich pełne poznanie i wyko-
rzystanie jest wciąż kwestią przyszłości.
Czym są olejki eteryczne?

Olejki eteryczne to wyciągi z żywych roślin hodowanych
lub dziko rosnących. To olejkom eterycznym rośli-
18
ny zawdzięczają swą woń, a w przypadku roślin jadalnych

również smak. Olejki eteryczne wytwarza się z rozmaitych
części roślin: na przykład z kwiatów w przypadku jaśminu,
lub liści w przypadku rozmarynu, a także z nasion, korzeni,
drewna i kory. Występują one także w źdźbłach niektórych
traw. Obecnie produkuje się olejki eteryczne z ponad 200
roślin, chociaż nie wszystkie z nich mają zastosowanie tera-
peutyczne.
Niektóre rośliny zawierają więcej substancji eterycznych,
inne jedynie ich śladowe ilości. Jedne olejki łatwo pozyskać,
inne znacznie trudnej. Z jaśminu, którego wonne kwiaty są
cennym surowcem dla przemysłu perfumeryjnego,
otrzymuje się niewielkie ilości olejku: dla wyprodukowa-
nia jednej uncji potrzeba tysiąc uncji kwiatów jaśmino-
wych. Tymczasem drzewa cytrusowe są źródłem aż trzech
różnych olejków - wytwarzanych z kwiatów, liści i skórek
owoców - przy czym najprostszą metodą jest ręczne lub
mechaniczne wytłaczanie go ze skórki i łupiny.
Roztarte w dłoni liście wielu roślin ogroddwych wydzie-
lają przyjemnie pachnące olejki eteryczne do atmosfery i
na skórę. Woń niektórych z nich, na przykład olejku
lawendowego, jest wyjątkowo trwała. Nasze babcie umiesz-
czały w komodach z bielizną saszetki wypełnione wysuszo-
nymi kwiatami lawendy.
Olejki eteryczne to mieszaniny różnych substancji lot-
nych, pod wpływem ciepła wydzielających się do atmosfe-
ry. Zawierają wiele różnych związków chemicznych, które
każdemu z nich nadają specyficzne właściwości. Na przy-
kład ważnym składnikiem olejków cytrusowych są terpeny.
To dzięki wysokiej zawartości terpenów olejki cytrusowe
19
Aromaterapia
utleniają się i rozkładają szybciej niż inne olejki eteryczne.

Większość olejków eterycznych charakteryzuje się wysoką
zawartość alkoholu, który ma ścisły związek z ich działa-
niem antyseptycznym. Z kolei olejki o dużej zawartości
estrów mają działanie uspokajające, a te o dużej zawarto-
ści fenoli - bakteriobójczo. Skład chemiczny poszczegól-
nych olejków zależy w dużym stopniu od miejsca hodowli
roślin, z których zostały wytworzone. Tak więc w zależno-
ści od środowiska i warunków z tej samej rośliny otrzymuje
się olejki o nieco odmiennym składzie.
Nie wszystkie olejki eteryczne mają właściwości lecz-
nicze, niektóre są wręcz niebezpieczne dla zdrowia. Co
ciekawe, do tej kategorii olejków o wysokiej zawartości
substancji toksycznych należą olejki roślin i ziół przy-
prawowych. Na przykład z gorczycy, szeroko stosowanej
w kuchni na całym świecie, otrzymuje się olejek eterycz-
ny, który jest substancją wysoce toksyczną, pozbawioną
jakichkolwiek właściwości terapeutycznych. Liście trybuły
ogrodowej stanowią doskonały dodatek do sałatek, a sok
ze świeżych liści tej rośliny jest stosowany w ziołoleczni-
ctwie ze względu na jego właściwości gojące. Natomiast
olejek eteryczny z trybuły jest substancją trującą, drażniącą
i prawdopodobnie rakotwórczą.
Niektóre olejki eteryczne mają postać rzadkich cieczy,
inne charakteryzują się lepką, gęstą konsystencją, wreszcie
są też i takie, które przybierają formę kryształów lub sub-
stancji półstałych, pod wpływem ciepła przechodzących w
stan ciekły. Olejki eteryczne łatwo rozpuszczają się w alko-
holu i rozpuszczalnikach tłuszczowych, ale nie w wodzie.
Ich lotność, tj. szybkie parowanie pod wpływem ciepła,
20
wykorzystuje się w procesie produkcji oraz w celach leczni-

czych.
Olejki eteryczne są substancjami silnie skoncentrowany-
mi. W postaci nierozcieńczonej lub w nazbyt silnym roz-
tworze często działają drażniąco, czasem wręcz toksycznie.
Ale przy zachowaniu odpowiedniego stężenia każdy z nich
charakteryzuje się określonymi właściwościami leczniczy-
mi, jest substancją całkowicie bezpieczną, dającą doskonałe
efekty w leczeniu rozmaitych schorzeń.
UWAGA!
• Nigdy nie stosuj olejków eterycznych w postaci nieroz-
cieńczonej bezpośrednio na skórę. Jedynym wyjątkiem
jest esencja herbaciana i olejek lawendowy.
• Olejki eteryczne są substancjami łatwopalnymi. Jeśli
chcesz olejek podgrzać na palniku, dodaj kilka kropel
olejku do wody - a nie olejku bazowego - i czekaj, aż
zapach parującego płynu przeniknie do powietrza.
• Czasami, choć bardzo rzadko, terapeuta może zalecić
doustne stosowanie olejków. Pamiętaj jednak o jednym:
bez fachowej porady olejki eteryczne wolno stosować
wyłącznie do użytku zewnętrznego. Zawsze zakładaj,
że olejek jest produktem nie nadającym się do spożycia,
bo też niektóre z nich należą do substancji w dużym stop-
niu toksycznych. Staraj się nie połykać płynów do higieny
jamy ustnej lub płukania gardła, mimo że zawierają one
jedynie bezpieczną ilość olejków.
• Przechowuj olejki eteryczne w bezpiecznym miejscu tak,
żeby nie trafiły do rąk dzieci.
21
Aromaterapia
• Zanim zaczniesz stosować olejki eteryczne podczas ciąży

lub dla niemowlęcia albo małego dziecka, poradź się spe-
cjalisty.
• Jeżeli stosujesz jednocześnie kurację homeopatyczną lub
ziołową, przed użyciem olejku eterycznego skonsultuj się
z homeopatą, zielarzem oraz specjalistą od aromaterapii.
• W przypadku niektórych schorzeń nie wolno stosować
olejków eterycznych ani masażu. Jeżeli coś ci dolega,
przed rozpoczęciem kuracji olejkami poradź się lekarza,
a następnie specjalisty od aromaterapii.
w
Pozyskiwanie olejków
eterycznych
Destylacja z parą wodną

Olejki eteryczne otrzymuje się z różnych części
roślin, najczęściej metodą destylacji z parą wodną.
W krajach, w których rozwinięta jest uprawa roślin
stanowiących źródło olejków eterycznych,
destylarnie znajdują się zwykle w bezpośrednim
sąsiedztwie plantacji, dzięki czemu rośliny
poddawane takiemu procesowi zachowują świeżość.
W pierwszym etapie produkcji odpowiednie części
roślin - nasiona, liście, łodygi lub kwiaty - są
ugniatane w kadziach, a następnie poddawane
działaniu pary wodnej. Wskutek tego wraz z parą
wodną olejki eteryczne unoszą się w górę i
przechodzą do kondensatora, gdzie następuje
skroplenie mieszanki. Z kondensatora mieszanka
zostaje przesłana do urządzenie chłodzącego, w
którym ulega schłodzeniu. Olejki eteryczne
oddzielają się od wody i wypływają na jej
powierzchnię. Ostatni etap to zbieranie olejku z
powierzchni wody.
Nie wszystkie olejki wytwarza się przez destylację,
ponieważ niektóre z nich, poddane działaniu
wysokiej temperatury, tracą zapach. Do takich
olejków należy olejek jaśminowy, a właściwie
absolut jaśminowy, otrzymywany w jeden z
poniższych sposobów.
23
Aromaterapia
Enfleurage albo maceracja tłuszczami

Pierwszy z nich to tzw. enfleurage, metoda stosowana nadal
w niektórych perfumeriach we Francji, czasem demonstro-
wana jedynie jako ciekawostka turystyczna, ale w innych
regionach świata należąca już do przeszłości. Enfleurage
jest procesem bardzo praco- i czasochłonnym, lecz otrzy-
mywany w jego wyniku absolut odznacza się idealną czy-
stością. Na szklanych tacach rozłożone ręcznie kwiaty
jaśminu macerują się przez jakiś czas w tłuszczu. Następnie
osaczone z tłuszczu kwiaty zostają wyjęte, a na ich miejsce
układa się następną porcję kwiatów. Cały proce powtarzany
jest tak długo, aż tłuszcze zostaną przesycone olejkami ete-
rycznymi. Nasycone tłuszcze, zwane pomadą, poddaje się
działaniu alkoholu i w ten sposób otrzymujemy absolut.
Resztki tłuszczu pozostałe z procesu maceracji zachowu-
ją zapach jaśminu, chociaż już nie tak intensywny, i wyko-
rzystywane są w produkcji mydła i innych kosmetyków.
Ekstrakcja rozpuszczalnikowa
Absolut jaśminowy, a także substancje zapachowe z niektó-
rych innych roślin, otrzymuje się także w procesie ekstrak-
cji rozpuszczalnikowej.
Proces ten polega na macerowaniu kwiatów lub innych
części roślin z rozpuszczalnikiem, na przykład z heksanem,
a następnie podgrzewaniu otrzymanego ekstraktu celem
odparowania rozpuszczalnika i wyodrębnienia tzw. konkre-
tu, produktu zapachowego zawierającego pół na pół olejek
eteryczny i wosk roślinny.
Schłodzony konkret zostaje poddany działaniu alkoholu,
w wyniku czego absolut oddziela się od wosku.
24
Pozyskiwanie olejków eterycznych
Metodą ekstrakcji rozpuszczalnikowej z żywic i produk-

tów żywicznych otrzymuje się także tzw. rezinoidy - nie-
które z nich, poddane działaniu alkoholu, również mogą
służyć jako surowiec do produkcji absolutu.
Ekstrakcja dwutlenkiem węgla

Ekstrakcja dwutlenkiem węgla jest metodą stosunkowo
nową, ale już dziś wiadomo, że przewyższa metodę ekstrak-
cji rozpuszczalnikowej przynajmniej pod jednym względem:
otrzymywany w ten sposób produkt - konkret lub absolut
-nie zawiera rozpuszczalnika, w przeciwieństwie do
produktu otrzymywanego metodą ekstrakcji
rozpuszczalnikowej, który zawiera minimalne ilości
rozpuszczalnika.
Działanie olejków eterycznych
Olejki eteryczne działają zarówno na psychikę, jaki i na stan

fizyczny organizmu.
Jakie są twoje ulubione zapachy? Co czujesz, kiedy doleci
cię jakaś woń? Niektóre zapachy budzą miłe wspomnienia
dawnych wydarzeń i ludzi, przenoszą cię do dzieciństwa,
do rodzinnej kuchni, przywodzą na myśl określone osoby,
na przykład matkę. Inne wywołują w twoim umyśle
skojarzenia z określoną porą roku, świeżością wiosny lub
skwarem upalnego lata. W wielu przypadkach nie potra-
fisz określić przyczyny, dla której jakiś zapach wydaje ci się
wyjątkowo miły i sprawia, że dobrze się czujesz. Wiadomo,
że sprzedający mieszkanie czasami uciekają się do prostej
sztuczki: przed wizytą potencjalnego nabywcy przygoto-
wują dzbanka mocnej kawy lub pieką ciasto, żeby wypeł-
nić mieszkanie miłym aromatem. Węch to silny, pierwotny
zmysł. Nie tylko ostrzega nas przed niebezpieczeństwem
(na przykład nieświeżego mięsa lub ulatniającego się gazu).
Potrafi także wywoływać wspomnienia, wpływa na nasz
nastrój, budzi uczucie zainteresowania, lub przeciwnie,
niechęci do określonych osób. Jak dowiodły ostatnio pro-
wadzone badania, w sferze seksu powonienie nadal odgry-
wa dla człowieka ważną rolę. Uroda, inteligencja, dowcip
to ważne atuty, ale jeśli chodzi o twoje potencjalne szanse
26
u partnera/partnerki, liczy się również twój indywidualny

zapach ciała.
Zapach wielu aromatycznych olejków eterycznych ma
często olbrzymi wpływ na naszą psychikę i nastrój. Stąd
znaczenie aromaterapii w leczeniu zaburzeń emocjonal-
nych, depresji, stanów lękowych, które uniemożliwiają
człowiekowi normalne funkcjonowanie. Niektóre olejki
działają zdecydowanie uspokajająco, inne natomiast pobu-
dzają zarówno umysł, jak i energię fizyczną. Niektóre olej-
ki, często stosowane w kadzidełkach zapalanych podczas
medytacji, pomagają nam skoncentrować się. Wreszcie są
też i takie, zwane afrodyzjakami, które działają na popęd
seksualny.
Nie do końca wiadomo, dlaczego zapach olejków eterycz-
nych działa tak silnie na nasze uczucia i nastroje. Ich woń
pobudza receptory w jamie nosowej, połączone nerwem
węchowym z układem limbicznym mózgu, a więc tą jego
częścią, która odpowiada za emocje i pamięć. Nie wiadomo,
czy na reakcje mózgu wpływa wyłącznie skład chemiczny
olejków, faktem jednak jest, że pod wpływem zapachu
mózg wydziela do krwi pewne substancje neurochemicz-
ne. Niektóre z tych substancji, na przykład serotonina, dają
W efekcie odprężenie i wywołują senność, inne natomiast
pobudzają organizm. Do związków produkowanych przez
organizm pod wpływem zapachu olejków eterycznych nale-
żą również endorfiny - substancje przypominające opium,
działające przeciwbólowo i poprawiające samopoczucie.
2 czysto fizjologicznego punktu widzenia ze względu na
swój skład chemiczny każdy olejek eteryczny inaczej
wpływa na funkcjonowanie organizmu.
27
Aromaterapia
Olejki eteryczne przenikają do organizmu na trzy różne

sposoby: przez układ oddechowy - za pośrednictwem
naczyń włosowatych, które przekazują ich cząsteczki do
narządów oddychania; przez skórę - jeśli stosuje się je do
kąpieli, masażu, a także kompresów i okładów; przez układ
trawienny - jeśli stosujemy je doustnie, chociaż w swej
zdecydowanej większości specjaliści od aromatera-pii są
przeciwni tej metodzie, zalecając zamiast niej masaż.
Doustne stosowanie olejków eterycznych może być bar-
dzo niebezpieczne i wymaga stałej kontroli specjalisty.
Duża grupa olejków eterycznych ma jedną wspólną
cechę, a jest nią zdolność pobudzania układu immunolo-
gicznego, a więc wspomaganie organizmu w zwalczaniu
chorób i ich objawów. Do takich wspólnych cech należą
także właściwości antyseptyczne i bakteriobójcze, szczegól-
nie w przypadku olejku eukaliptusowego i herbacianego.
Wiele olejków (w tym talcże olejek herbaciany) ma także
właściwości antywirusowe i przeciwgrzybiczne.
Od wielu lat w walce z wieloma chorobami nieocenioną
rolę odgrywają antybiotyki, pamiętać jednak warto o tym,
że ich nadużywanie doprowadziło do powstania nowych
szczepów bakterii odpornych na ich działanie. Do tego
antybiotyki zabijają także potrzebne organizmowi lub obo-
jętne dla zdrowia bakterie, przyczyniając się w ten sposób
do powstawania pleśniawek wywołanych przez drożdżaka
{Candida albicans) i innych niemiłych skutków uboczne.
Dlatego w przypadku niezbyt groźnej infekcji nie śpiesz się
z antybiotykami, a spróbuj najpierw kuracji olejkami ete-
rycznymi.
28
Masaż
Jvtasaż w aromaterapii to podstawowy zabieg, łączący zale-
ty zwykłego masażu z korzystnym działaniem wchłania-
nych przez skórę olejków eterycznych. Masaż pobudza cały
organizm, łącznie z krążeniem i drenażem limfatycznym,
a tym samym działa odprężająco na mięśnie. Jednocześnie
pod wpływem ciepła wytwarzanego przez dłonie masażysty,
przez skórę przedostają się do organizmu cząsteczki olej-
ków eterycznych, a dodatkowo pacjent cały czas oddycha
powietrzem przesyconym wonią tych olejków. Stosowanie
niektórych olejków wymaga dużego doświadczenia, dlatego
nie należy ich używać samodzielnie. Inne jednak są całkowi-
cie bezpiecznie i z powodzeniem można je wykorzystywać
do masażu w warunkach domowych. O technikach masa-
żu będzie mowa w dalszych rozdziałach tej książki (patrz
str. 168). Stosowany do masażu olejek eteryczny mieszamy
w odpowiednich proporcjach z olejkiem podstawowym;
możemy także tworzyć kompozycje kilku olejków eterycz-
nych zmieszanych z olejkiem podstawowym. Do olejków
podstawowych wykorzystywanych w aromaterapii należą:
olejki migdałowy, awokado, jojoba oraz olejek z kiełków
pszenicznych (patrz Wybór i zastosowanie olejków bazo-
wych, str. 52). Każdy człowiek ma swoje preferencje, pamię-
tać jednak warto o specyficznych właściwościach każdego 2
olejków bazowych, na przykład awokado zaleca się dla
osób o cerze suchej. Kupując olejki bazowe zawsze upewnij
S
*C> że wyprodukowano je przez tłoczenie na zimno z roślin
pochodzących z hodowli organicznej, co jest gwarancją czy-
stości produktu. Dla większości mieszanek do masażu opty-
malne proporcje to 1-3 jednostek olejku eterycznego na 100
29
Aromaterapia
jednostek olejku bazowego. W razie jakichkolwiek wątpli-

wości poradź się specjalisty od aromaterapii.
Inhalacje
Inhalacje parowe stosuje się w przypadku schorzeń dróg
oddechowych. Nalej do sporej miski bardzo gorącą wodę,
dodaj kilka kropel ulubionego olejku lub olejków. Ustaw
miskę na takiej wysokości, żebyś mógł wygodnie skłonić
nad nią głowę. Zakryj głowę ręcznikiem, pochyl się nad
miską i przez kilka minut wdychaj głęboko parę. Przerwij
zabieg, jeśli poczujesz, że jest ci za gorąco. Inhalacje parowe
działają na drogi oddechowe w dwojaki sposób. Po pierw-
sze, para nawilża drogi oddechowe, uwalnia śluz i odbloko-
wuje zatoki. Po drugie, opary olejków eterycznych szybciej
trafiają do krwiobiegu i wspomagają odkrztuszanie, a tym
samym przynoszą choremu ulgę.
U chorych na astmę inhalacje parowe mogą podrażniać
płuca, dlatego w takich przypadkach zaleca się inhalacje
na zimno z zastosowaniem niektórych olejków. Wystarczy
powąchać chusteczkę do nosa skropioną kilkoma kroplami
olejku eterycznego. Można także olejkiem skropić przed
snem poduszkę, uważając przy tym, żeby olejek nie dostał
się do oczu. Na zatkany nos stosuje się inhalacje na zimno
z olejku eukaliptusowego, natomiast kilka kropel olejku
lawendowego na poduszce pomaga nam zasnąć.
W przypadku tłustej cery po inhalacji parowej warto
przemyć twarz wodą różaną, która dobrze działa na skórę.
Inhalacji parowych nie powinny stosować osoby ze skłon-
nością do pękania naczynek krwionośnych lub cierpiące
na niektóre choroby skórne.
30
parowe oczyszczanie skóry

Parowe oczyszczanie skóry przygotowuje się mniej więcej
w taki sam sposób, jak inhalacje parowe. Jest to skuteczny
sposób otwierania porów, szczególnie zalecany dla cery
przetłuszczającej się z tendencją do wyprysków. Do takie-
go zabiegu zwykle stosujemy kilka olejków zapachowych,
a na zakończenie przemywamy twarz wodą różaną.
UWAGA!
Nie stosować parowego oczyszczania skóry dla skóry wraż-
liwej lub w przypadku pękających naczynek krwionośnych.
Kąpiele
Kąpiel z dodatkiem olejków aromatycznych jest przyjem-
na i zdrowa. Podczas kąpieli olejki przenikają do orga-
nizmu przez skórę, a także przez drogi oddechowe, kiedy
wdychamy ich cząsteczki unoszące się w parze wodnej. Ma
tę wyższość nad masażem, że nie wymaga obecności dru-
giej osoby.
Zamknij drzwi i okna łazienki, napełnij wannę wodą,
dodaj kilka kropel olejku (3 do 10 - w zależności od olej-
ku). Wymieszaj wodę, żeby równomiernie rozprowadzić
w niej cząsteczki olejku - nadmierne stężenie olejku może
podrażniać skórę. Pamiętaj, że częste stosowanie olejków
przez dłuższy okres czasu źle działa na niektóre powierzch-
nie, dlatego też po każdej kąpieli starannie wymyj wannę.
Zęby chronić skórę, a także wannę, przed dodaniem olejku
do wody rozcieńcz go w olejku bazowym lub w mleku.
Sprawdzaj działanie poszczególnych olejków i wybieraj
je w zależności od oczekiwanego skutku - na przykład sto-
Su
j olejek rozmarynowy dla poprawy nastroju, a rumian-
31
Aromaterapia
kowy przed snem. Połóż się wygodnie w wannie, oddychaj

głęboko, nie śpiesz się, rozluźnij się.
PAMIĘTAJ!
Nie używaj do kąpieli mydła, płynów do kąpieli, ani szam-
ponu. Wszelkie zabiegi toaletowe przeprowadź przed
zanurzeniem się w wonnej kąpieli. Równie dobre efekty
dają nasiadówki lub moczenie nóg w wodzie z dodatkiem
olejków eterycznych, które doskonale zastąpią kąpiel, jeśli
w domu nie masz wanny. Po długim, pracowitym dniu
pomoże ci szczególnie moczenie nóg lub nasiadów-ka w
wodzie z olejkiem lawendowym, z mięty pieprzowej lub
rozmarynu. Moczenia nóg pomaga również rozgrzać
zmarznięte stopy, a jednocześnie pobudza krwiobieg.
Niektóre olejki podrażniają skórę i błony śluzowe, nie
wolno więc ich stosować do kąpieli. Patrz ABC roślin i
olejków aromatycznych, str. 56.
Nasiadówki
Nasiadówki zaleca się w przypadku zaburzeń miesiącz-
kowania, pleśniawek, zapalenia pęcherza, hemoroidów i
zaparcia. Woda do kąpieli powinna mieć dość wysoką
temperaturę, za wyjątkiem przypadków hemoroidów i pleś-
niawek pochwowych, kiedy to jej temperatura nie powinna
być wyższa od temperatury ciała. Na pleśniawki szczegól-
nie skuteczny jest olejek herbaciany.
PAMIĘTAJ!
Nie wszystkie olejki eteryczne można stosować do nasiadó-
wek. Patrz ABC roślin i olejków eterycznych, str. 56.
32
Okłady
Na niektóre niedomagania doskonale robi kompres z ręcz-
nika namoczonego w gorącej lub lodowato zimnej wodzie
% dodatkiem olejków eterycznych. Zimne okłady stosuje
się na ból głowy, wysoką gorączkę, stłuczenia i naciągnięte
mięśnie. Okłady gorące pomagają na bóle menstruacyjne,
bóle mięśni i stawów, w tym także na bóle reumatyczne lub
artretyczne. Stosuje się je także w leczeniu czyraków.
Żeby przygotować kompres, nalej, w zależności od potrzeb,
gorącą lub zimną wodę do miski. Zanurz w wodzie złożo-
ny ręcznik, a następnie dobrze go wyżmij. Wlej do miski
3-4 krople olejku, dobrze wymieszaj. Rozłóż wilgotny ręcz-
nik na powierzchni wody, wyżmij jeszcze raz i przykładaj
na chore miejsce.
W przypadku okładu gorącego przed przyłożeniem go
na ciało zawiń ręcznik w plastikową folię, dzięki czemu
kompres dłużej zachowa wysoką temperaturę.
Przed przyłożeniem zimnego okładu na czoło, wyżmij
ręcznik szczególnie dokładnie, bacząc żeby woda z olejka-
mi eterycznymi nie skapywała i nie dostawała się do oczu.
Płukanie jamy ustnej

Niektóre olejki eteryczne dodane do ciepłej wody służą do
płukania jamy ustnej lub gardła, skutecznych zwłaszcza w
takich dolegliwościach, jak zapalenie dziąseł, nie-
przyjemny zapach z ust, pleśniawki oraz afty. Patrz ABC
roślin i olejków eterycznych, str. 56. Zanim dodasz ole-
jek do wody, wymieszaj go z niewielką ilością spirytusu
lub czystej wódki, na ogół w proporcji 2 krople olejku z 1
łyżeczkę wódki. Dodaj mieszankę do Vi szklanki wody,
33
Aromaterapia
dobrze zamieszaj. Jedynie olejek herbaciany nie wymaga

rozcieńczania w alkoholu.
UWAGA!
Płukanki do ust lub gardła nie należy połykać.
Pielęgnacja skóry
Olejki eteryczne bywają wykorzystywane w rozmaity spo-
sób w kosmetyce. Masaż twarzy z zastosowaniem olejku
eterycznego rozcieńczonego w olejku bazowym pobudza
krążenie, ujędrnia skórę, poprawia cerę, dlatego zalecany
jest w szczególności dla skóry suchej, starzejącej się. Skutki
takiego zabiegu będą szczególnie widoczne, jeżeli zastosu-
jesz odpowiedni olejek bazowy (patrz Wybór i zastosowa-
nie olejków bazowych, str. 52).
Parówka twarzy (patrz str. 31) to zabieg oczyszczający, zale-
cany w przypadku skóry tłustej, ze skłonnością do trądziku.
Olejki eteryczne dodaje się również do kremów i balsa-
mów, które nie zawierają innych substancji zapachowych.
Rozpuszczone w odrobinie spirytusu (alkohol izopropy-
lowy, dostępny w aptekach), są stosowane w miejscowym
leczeniu grzybicy lub opryszczki.
W zasadzie zawsze w pielęgnacji skóry stosuje się olejki
w roztworze. Jedynymi wyjątkami są olejki herbaciany oraz
lawendowy. Tym pierwszym smarujemy wypryski skórne,
natomiast drugi koi podrażnienia i przyśpiesza gojenie w
przypadku drobnych skaleczeń, oparzeń oraz ukąszeń
przez owady. Olejek cytrynowy zaleca się w leczeniu
brodawek i kurzajek, pamiętaj jednak o tym, żeby przed
zaaplikowaniem olejku starannie wysmarować skórę wokół
brodawki wazeliną.
pielęgnacja włosów
W pielęgnacji włosów wykorzystuje się kilka olejków -* W
zależności od efektów, jakie chcesz osiągnąć. Na łupież, na
przykład, pomaga olejek herbaciany. Na wzmocnienie . i
porost włosów zaleca się olejek rozmarynowy.
Podobnie jak w przypadku masażu, zmieszaj olejek ete-
ryczny z olejkiem bazowym i wcieraj w skórę głowy. Owiń
głowę ręcznikiem, a po godzinie spłucz i umyj włosy.
Spraye, nawilżacze, odświeżacze powietrza,

kadzidełka
Wszystkie wymienione wyżej urządzenia służą nasyceniu
powietrza miłymi woniami, przy tym niektóre olejki mają jed-
nocześnie działanie dezynfekujące pomieszczenia lub odstrę-
czające insekty (patrz ABC roślin i olejków eterycznych).
Urządzeń nawilżających i odświeżających powietrze jest
wiele, obecnie również z napędem elektrycznym. Do
najstarszych należą kadzidełka i kadzielnice (naczynia w
kształcie spodków, ustawiane nad płomieniem świecy).
Posługuj się nimi bardzo ostrożnie. Używaj wyłącznie świec
zalecanych w dołączonej do kadzidełka instrukcji, w prze-
ciwnym wypadku naczynko może ulec przegrzaniu. Nigdy
nie stosuj olejków w stanie nierozcieńczonym - zawsze
wlewaj je na wodę.
Na rynku dostępne są rozmaite elektryczne nawilżacze i
odświeżacze powietrza. Pamiętaj jednak, że nie we wszyst-
kich wolno stosować olejki eteryczne. W wielu sklepach
znajdziesz również odświeżacze powietrza w formie pier-
ścieni instalowanych nad palącą się żarówką.
Najprostszy sposób nasycenia powietrza zapachem olej-
ków eterycznych to wlać wrzątek do miseczki, dodać doń
35
Aromaterapia
olejek, ustawić miseczkę w pokoju i pozamykać na jakiś czas

wszystkie drzwi i okna. Miseczkę z wodą i olejkami eterycz-
nymi możesz także postawić na gorącym kaloryferze.
Za pomocą zwykłego rozpylacza łatwo nasycisz powie-
trze zapachami, rozpylając wodę z dodatkiem kilku kropel
olejków.
UWAGA!
Poza jednym lub dwoma wyjątkami nie wolno stosować nie-
rozcieńczonych olejków eterycznych bezpośrednio na skó-
rę. Do tych wyjątków należy olejek lawendowy, stosowany
jako środek antyseptyczny na skaleczenia i zadrapania, oraz
olejek herbaciany, stosowany w leczeniu wyprysków skór-
nych. Nierozcieńczony olejek cytrynowy daje dobre efekty
w przypadku brodawek i kurzajek, pod warunkiem, że skó-
rę wokół chorego miejsca zabezpieczymy warstwa wazeliny.
W przypadku wystąpienia podrażnień skóry wskutek uży-
cia olejku, natychmiast przerwij kurację. Bywa, że z czasem
uczulamy się na niektóre olejki, wcześniej stosowane bez
żadnych skutków ubocznych.
Przed zastosowaniem któregokolwiek olejku eterycz-
nego osoby o wrażliwej skórze powinny przeprowadzić
próbę plasterkową. W tym celu rozcieńcz olejek w olejku
bazowym tak jak do masażu i posmaruj mieszanką rękę po
wewnętrznej stronie przegubu. Jeżeli po kilku godzinach
zauważysz zaczerwienienie i podrażnienie, to znak, że
powinieneś unikać tego olejku.
Kompozycje olejków eterycznych
Jak już wspomniano, podczas konsultacji doświadczony

terapeuta przeprowadza z pacjentem szczegółowy wywiad
na temat jego trybu życia i przebytych chorób. Wszystko
ma znaczenie: nawyki żywieniowe, gimnastyka i ruch, sen,
poziom stresu, nastrój, regularność wypróżnień, cykl
miesiączkowy w przypadku kobiet. Wywiad, który nie kon-
centruje się wyłącznie na twoich dolegliwościach, pomaga
terapeucie poznać cię jako człowieka w sposób jak najpeł-
niejszy, a dzięki uzyskanym od ciebie informacje wybrać
najskuteczniejsze w twoim przypadku olejki.
Z rozdziału zatytułowanego ABC roślin i olejków ete-
rycznych dowiesz się, że niektóre olejki mają w zasadzie
takie same właściwości. Wiele z nich na przykład działa
relaksująco lub antydepresyjnie. Jednak po przeanalizo-
waniu wszystkich dotyczących indywidualnego pacjenta
czynników w każdej grupie olejków terapeuta znajdzie
tylko jeden lub dwa, które w danym przypadku okażą się
skuteczne. Depresja może objawiać się w rozmaity sposób.
Na depresję objawiającą się zdenerwowaniem i zaburzenia-
mi snu pomagają inne olejki niż na depresję objawiającą się
apatią i sennością.
Przepisując pacjentowi kurację, terapeuta bierze pod
uwagę wzajemne oddziaływanie na siebie różnych olejów
- zarówno pod względem zapachu, jak i skuteczności.
37
Aromaterapia
Prawidłowo skomponowana mieszanka olejków to tzw. mie-

szanka synergiczna. Kompozycje olejków zawierają na ogół
nie więcej niż siedem składników, a technika ich łączenia
wymaga sporej wprawy. Zanim sam zaczniesz produko-
wać wieloskładnikowe mieszanki, naucz się przygotowy-
wać proste kompozycje z dwóch do czterech składników.
Stopniowo będziesz rozszerzał swój repertuar, dodając
nowe olejki. Za każdym razem notuj wszystkie kolejne kro-
ki, żeby w przyszłości nie powtarzać tych samych błędów.
Stopniowo zwiększaj ilość składników, a dzięki cierpliwo-
ści, doświadczeniu i intuicji zdobędziesz wprawę. Pamiętaj,
że skuteczność kompozycji nie ma nic wspólnego z ilością
użytych składników. Często im mniej ich, tym lepiej.
Przygotowuj małe ilości mieszanki. Olejki eteryczne zmie-
szane z olejkiem bazowym mają ograniczony okres trwało-
ści. Lepiej sporządzać mieszankę częściej, ale w mniejszych
ilościach, bo nigdy nie wiadomo, czy wykorzystasz ją w
najbliższej przyszłości. Ponadto przygotowując mniejsze
ilości, mniej tracisz, jeżeli mieszanka się nie uda.
Dla otrzymania dwuprocentowego roztworu, wymieszaj
6 kropel olejku eterycznego w 1 łyżce olejku bazowego, lub
2 krople olejku eterycznego w 1 łyżeczce olejku bazowe-
go. Pamiętaj, że niektóre olejki bazowe charakteryzują się
określonymi właściwościami: mieszanka z zastosowaniem
migdałowego olejku bazowego, lekkiej, pozbawionej zapa-
chu substancji, będzie się różnić od mieszanki tego samego
olejku eterycznego z innym olejkiem bazowym.
Podstawowe kompozycje
Z czasem nabierzesz wprawy i zaczniesz sam tworzyć
ulubione mieszanki. Zanim to jednak nastąpi, skorzystaj
z poniższych rad. Wiadomo, że „swój ciągnie do swego", a

więc olejek przyprawowy sprawdza się najlepiej w mie-
szance z innymi olejkami przyprawowymi, a olejek drzew-
ny w mieszance z innymi olejkami drzewnymi, podobnie
jak olejki pochodzące z tej samej rośliny czy tej samej
rodziny roślin, na przykład z wargowych, do których nale-
żą bazylia, szałwia muszkatołowa i hyzop. Istnieją pewne
zasady, których należy się ściśle trzymać: na przykład
zapach olejków cytrusowych szybko się ulatnia, dlatego
dobrze jest mieszać takie olejki z olejkami drzewnymi, o
trwalszym zapachu - otrzymujemy w ten sposób kom-
pozycję, której aromat zmienia się wraz z upływem czasu.
Według producentów perfum, dobre perfumy mają nutę
górną, środkową i dolną. Nuta górna, najmniej trwała, jest
tym, co w perfumach działa na nas natychmiast. Nuta
dolna, najtrwalsza w kompozycji, najdłużej daje się wyczuć.
Nuta środkowa to podstawa, wokół której „buduje się" aro-
mat, czyli to, co w perfumach najistotniejsze. Podobnie
jest w aromaterapii: każdy ze składników ma swoje spe-
cyficzne cechy, razem tworzące aromatyczną kompozycję,
której zapach zmienia się i rozmaicie oddziałuje na różne
osoby. Dla kogoś nie obeznanego z przedmiotem może się
to wydać nieco skomplikowane, wystarczy więc zapamiętać,
ze w przygotowaniu kompozycji olejków liczy się nie tyl-
ko pierwsze wrażenie. Wypróbowując kompozycję po raz
pierwszy, poczekaj trochę. Zastanów się nad swoim pierw-
szym wrażeniem. Pomyśl, co czujesz po chwili, po godzinie
lub dwóch, jak zmienił się jej zapach.
Pamiętaj również, że stosowane w kompozycji olejki ete-
ryczne powinny się wzajemnie uzupełniać pod względem
39
Aromaterapia
właściwości leczniczych. Zawsze miej na uwadze cel, jaki

chcesz osiągnąć.
Przygotowując mieszankę do masażu lub kąpieli dla
kogoś innego, pamiętaj o tym, co ta osoba lubi, a czego
nie lubi. Nie ważne, co ty sądzisz o swoim produkcie, liczy
się zdanie użytkownika. Zabieg odniesie pozytywny skutek
tylko wtedy, kiedy zapach olejków będzie odpowiadał użyt-
kownikowi.
O aromaterapii napisano wiele książek zawierających opi-
sy kompozycji zalecanych w leczeniu niektórych schorzeń.
Są one niewątpliwie użyteczne o tyle, o ile dają ci podstawo-
we wskazówki, zanim sam zaczniesz komponować własne
mieszanki. Znajdziesz w nich również informacje na temat
łączenia różnych olejków dla celów leczniczych.
Z poniższej listy dowiesz się, które olejki dobrze się ze
sobą wzajemnie komponują. Proporcje poszczególnych
składników zależą od indywidualnych upodobań.
Anyż gwiazdkowy
cynamon, eukaliptus, lawenda, pomarańcza, rozmaryn,
róża, rumianek, sosna
Arcydzięgiel
cytrusy, szałwia muszkatołowa, paczuli, wetiwer
Bazylia
bergamota, cytronella, lawenda, trawa cytrynowa, limeta,
majeranek, mięta pieprzowa, geranium, róża, rumianek,
szałwia muszkatołowa
40
Benzoes
cyprys, czarny pieprz, jałowiec, jaśmin, kardamon, kmin,
kolendra, liść pomarańczy, mięta pieprzowa, mirra, oliban
Bergamota
bazylia, cyprys, geranium, jałowiec, jaśmin, kardamon,
kolendra, kwiat pomarańczy (neroli), lawenda, liść poma-
rańczy (petitgrain), melisa, mimoza, mirt, rumianek, san-
dałowiec, ylang ylang
Cajeput
drewno cedrowe, eukaliptus, lawenda, sosna
Cedr
benzoes, bergamota, cajeput, czarny pieprz, imbir, jaśmin,
jałowiec, lawenda, mirra, kwiat pomarańczy (neroli), oli-
ban, paczuli, sosna, rozmaryn, róża, sandałowiec, wetiwer,
ylang ylang
Cynamon (liście)
benzoes, cytryna, eukaliptus, mandarynka, oliban, poma-
rańcza
Cytronella
bergamota, cytryna, drewno cedrowe, mimoza, geranium,
pomarańcza, sosna
Cyprys
benzoes, bergamota, drewno cedrowe, cytryna, jałowiec,
Kardamon, lawenda, majeranek, mandarynka, oliban,
Pomarańcza, sandałowiec, szałwia muszkatołowa, wawrzyn
i
,
___________
Aromaterapia
Cytryna
arcydzięgiel, benzoes, cytronella, olejki cytrusowe, eukalip-
tus, imbir, jałowiec, jaśmin, koper włoski, lawenda, mięta
pieprzowa, geranium, czarny pieprz, kwiat pomarańczy
(neroli), wawrzyn, ylang ylang
Estragon
bazylia, sosna
Eukaliptus
anyż gwiazdkowy, cajeput, drewno cedrowe, cyprys, cytry-
na, drzewo herbaciane, lawenda, trawa cytrynowa, majera-
nek, mięta pieprzowa, rozmaryn, sosna, tymianek
Gałka muszkatołowa
cynamon, imbir, kmin, kolendra, limeta, mandarynka,
geranium, kwiat pomarańczy (petitgrain), szałwia muszka-
tołowa, wawrzyn
Geranium
bazylia, bergamota, cytryna, drzewo herbaciane, hyzop,
jaśmin, jałowiec, limeta, majeranek, mandarynka, paczuli,
pomarańcza, kwiat pomarańczy (neroli), liść pomarańczy
(petitgrain), róża, sandałowiec
Grejpfrut
bergamota i inne olejki cytrusowe, cyprys, imbir, karda-
mon, lawenda, palmarosa, geranium, kwiat pomarańczy
(neroli), rozmaryn
42
Herbaciane drzewo
cytryna, eukaliptus, gałka muszkatołowa, kmin, kolendra,
lawenda, majeranek, geranium, pieprz czarny, rozmaryn,
sosna, szałwia muszkatołowa, tymianek
Hyzop
lawenda, geranium, pomarańcza, rozmaryn, szałwia musz-
katołowa, wawrzyn
Jałowiec
cedr, cyprys, olejki cytrusowe, imbir, lawenda, geranium,
rozmaryn, sandałowiec, sosna, wetiwer
Jaśmin
bergamota i inne olejki cytrusowe, kolendra, lawenda, mię-
ta pieprzowa, mimoza, mirt, paczuli, geranium, liść poma-
rańczy (petitgrain), róża, rumianek, sandałowiec, szałwia
muszkatołowa, wetiwer, ylang ylang
Imbir
cedr, cytryna, grejpfrut, jałowiec, kolendra, mandarynka,
mirt, oliban, paczuli, palmarosa, pomarańcza, róża, drzewo
różane, wetiwer
Kardamon
bergamota, drewno cedrowe, kmin, kwiat pomarańczy
(neroli), pomarańcza, oliban, róża, sandałowiec, ylang ylang
Kmin
•ardamon, kolendra, lawenda, rozmaryn, drzewo różane
43
Aromaterapia
Kolendra
bergamota, cytronella, cyprys, imbir, jaśmin, marchew, oli-
ban, sandałowiec, sosna, szałwia muszkatołowa
Koper włoski
lawenda, majeranek, geranium, róża, sandałowiec. Wiele
osób woli sam olejek z kopru włoskiego ze względu na jego
wyjątkowy zapach.
Koperek
cytryna, mandarynka, mięta pieprzowa, pomarańcza, kwiat
pomarańczy (neroli)
Lawenda
bazylia, bergamota, cedr, cyprys, cytryna, eukaliptus, grejp-
frut, drzewo herbacianej hyzop, kardamon, kmin, trawa
cytrynowa, limeta, majeranek, mięta pieprzowa, mirt, gera-
nium, pomarańcza, kwiat pomarańczy (neroli), liść poma-
rańczy (petitgrain), rozmaryn, szałwia muszkatołowa
Limeta
bazylia, cytronella, olejki cytrusowe, gałka muszkatołowa,
lawenda, kwiat pomarańczy (neroli), rozmaryn, szałwia
muszkatołowa
Majeranek
bazylia, bergamota, cedr, cyprys, eukaliptus, drzewo herba-
ciane, lawenda, melisa, mięta pieprzowa, geranium, poma-
rańcza, rozmaryn, rumianek, tymianek
Mandarynka
bergamota i inne olejki cytrusowe, cynamon, gałka musz-
katołowa, jałowiec, kmin, kolendra, lawenda, geranium,
szałwia muszkatołowa
Marchew (nasiona)
drewno cedrowe, cytrusy (zwłaszcza pomarańcza), mimo-
za, geranium
Melisa
olejki cytrusowe, jaśmin, lawenda, majeranek, geranium,
rozmaryn, róża, rumianek, tymianek
Mięta pieprzowa
bazylia, benzoes, cytryna, eukaliptus, jaśmin, lawenda,
majeranek, rozmaryn, sosna, trawa cytrynowa
Mimoza
cytronella, olejki cytrusowe, jaśmin, kolendra, lawenda,
róża, sandałowiec, ylang ylang
Mirra
benzoes, cedr, cyprys, cytryna, jałowiec, lawenda, mięta
pieprzowa, oliban, paczuli, geranium, sosna, sandałowiec
Mirt
bergamota, hyzop, imbir, kardamon, lawenda, limeta, roz-
maryn, szałwia muszkatołowa, wawrzyn
45
Aromaterapia
Neroli (kwiat pomarańczy)

wszystkie olejki cytrusowe, jaśmin, lawenda, rozmaryn,
drzewo różane, szałwia muszkatołowa
Niaouli
eukaliptus, drzewo herbaciane, lawenda, rozmaryn
Ołiban
bazylia, drewno cedrowe, cynamon, imbir, mirra, olejki
cytrusowe, czarny pieprz, geranium, kwiat pomarańczy
(neroli), sandałowiec, sosna, wetiwer
Paczuli
arcydzięgiel, cedr, gałka muszkatołowa, geranium, poma-
rańcza, kwiat pomarańczy (neroli), róża, drzewo różane,
sandałowiec, szałwia muszkatołowa, ylang ylang
Pałmarosa
cedr, jaśmin, geranium, czarny pieprz, kwiat pomarańczy
(neroli), liść pomarańczy (petitgrain), róża, drzewo różane,
sandałowiec
Petitgrain (liść pomarańczy)

benzoes, bergamota, jaśmin, lawenda, pałmarosa, gera-
nium, pomarańcza, rozmaryn, szałwia muszkatołowa
Pieprz czarny
drewno cedrowe, cytryna, jałowiec, majeranek, ołiban, pał-
marosa, rozmaryn, sandałowiec
46
pomarańcza (słodka i gorzka)

cynamon, wszystkie olejki cytrusowe, gałka muszkatoło-
wa, hyzop, imbir, jaśmin, kmin, kolendra, lawenda, mirra,
kwiat pomarańczy (neroli), liść pomarańczy (petitgrain),
czarny pieprz, szałwia muszkatołowa
Rozmaryn
bazylia, drzewo herbaciane, hyzop, lawenda, czarny pieprz,
mięta pieprzowa, pomarańcza, liść pomarańczy (petitgra-
in), sosna, trawa cytrynowa
Róża
anyż gwiazdkowy, bazylia, benzoes, bergamota, jaśmin,
lawenda, paczuli, geranium, rumianek, sandałowiec, szał-
wia muszkatołowa, ylang ylang
Różane drzewo
wszystkie olejki cytrusowe, jaśmin, lawenda, paczuli, kwiat
pomarańczy (neroli), róża, sandałowiec, ylang ylang
Rumianek
anyż gwiazdkowy, bazylia, bergamota, jaśmin, lawenda,
majeranek, róża, szałwia muszkatołowa
Sandałowiec
hergamota, cedr, jaśmin, lawenda, mimoza, paczuli, palma-
rosa, geranium, różane drzewo, wetiwer, ylang ylang
47
Aromaterapia
Sosna
cajeput, cedr, cytryna, eukaliptus, drzewo herbaciane, jało-
wiec, lawenda, majeranek, mięta pieprzowa, niaouli, roz-
maryn
Szałwia muszkatołowa
arcydzięgiel, bazylia, drewno cedrowe, cytryna, jaśmin,
kardamon, kolendra, lawenda, mirt, oliban, geranium, liść
pomarańczy (petitgrain), róża, sandałowiec, wawrzyn,
ylang ylang
Trawa cytrynowa
bazylia, eukaliptus, kolendra, lawenda, mięta pieprzowa,
rozmaryn, tymianek, wetiwer
Tymianek |
bergamota, cytryna, eukaliptus, drzewo herbaciane, lawen-
da, majeranek, melisa, rozmaryn, sosna
Wawrzyn
cyprys, cytrusowy, hyzop, lawenda, mirt, rozmaryn, szałwia
muszkatołowa
Wetiwer )
arcydzięgiel, jaśmin, lawenda, paczuli, róża, sandałowiec,
szałwia muszkatołowa, ylang ylang
Ylang ylang
bergamota, cedr, cytryna, jaśmin, mimoza, paczuli, róża,
sandałowiec, szałwia muszkatołowa, wetiwer
Przechowywanie olejków
eterycznych i ich kompozycji
Kupuj olejki eteryczne w niewielkich ilościach. Duże opa-

kowanie olejku to pozorna oszczędność, ponieważ każde
otworzenie buteleczki i wystawienie olejku na działanie
powietrza obniża jego walory lecznicze, a więc olejek tra-
ci swoje właściwości, zanim zdążysz go zużyć. Właściwie
przechowywane olejki zachowają swoje właściwości przez
długi czas, zwykle do dwóch lat, za wyjątkiem niektórych,
takich jak olejki cytrusowe, których okres przydatności
jest krótszy.
Przechowuj kompozycje olejków w małych butelecz-
kach z kolorowego szkła, opatrując każdą z nich naklejką
z nazwą i składem kompozycji. Kompozycje olejków mają
krótszy okres przydatności niż czyste olejki - zwykle do 2-3
miesięcy - w zależności od wykorzystanych składników.
Olejki i ich mieszanki należy przechowywać w chłodnym,
ciemnym miejscu, najlepiej w lodówce lub, ze względu na
małe dzieci, w wysoko wiszącej szafce w nieogrzewanym
pomieszczeniu. W chłodnych warunkach niektóre olejki
gęstnieją, dlatego przed użyciem wyjmij olejek z lodówki 1
zostaw na jakiś czas w temperaturze pokojowej.
49
Aromaterapia
PAMIĘTAJ
W lodówce buteleczki z olejkami trzymaj w hermetycznie
zamykanym pojemniku. Przy każdorazowym otwieraniu
buteleczki i odlewaniu olejku niewielkie jego ilości pozo-
stają na szyjce butelki, wskutek czego wszystkie przecho-
wywane w lodówce produkty mogą przesiąknąć silnym
zapachem olejku. Nie każdy jest amatorem sera o zapachu
lawendy!
Kupowanie olejków eterycznych

Olejki eteryczne możesz kupić w niektórych aptekach, w
sklepach zielarskich i poradniach medycyny alternatywnej.
Można je także zamawiać listownie bezpośrednio od
dostawcy. Wybierz źródło, które chętnie udzieli ci szcze-
gółowych, godnych zaufania informacji na temat ich prze-
chowywania, zastosowania, metod rozcieńczania, środków
bezpieczeństwa.
Kupuj olejki w zapieczętowanych opakowaniach. Dłuższe
wystawianie olejku na działanie powietrza powoduje jego
utlenianie. Kupując olejek w zapieczętowanym opakowa-
niach zyskujesz pewność, że nikt przed tobą nie otwierał
buteleczki, żeby powąchać jej zawartość.
Podobnie jak z produktami spożywczymi, zwróć uwagę
na to, czy olejek został wyprodukowany organicznie.
Poważni dostawcy oferują zwykle szeroki asortyment olej-
ków organicznych. Sprawdź, czy na nalepce znajduje się
logo którejś z oficjalnie działających organizacji, zajmują-
cych się medycyną naturalną, lub informacja taka jak „pro-
dukt ekologiczny objęty systemem kontroli WE".
W sklepach znajdziesz wiele produktów, takich jak olej-
ki do kąpieli, kremy, balsamy, które rzekomo zaleca się
50
Przechowywanie olejków eterycznych i ich kompozycji
w aromaterapii. Pamiętaj, że niektóre z nich z aromaterapią

nie mają nic wspólnego: zawsze dokładnie sprawdzaj skład
produktu, żeby wykluczyć te, które zawierają sztuczne, syn-
tetyczne substytuty olejków eterycznych. Mają podobny,
ale nie taki sam, zapach jak produkty naturalne, ale pod
względem właściwości leczniczych niczym nie przypomina-
ją olejków eterycznych. Do tego jako olejki bazowe stosuje
się w nich zwykle, zamiast olei roślinnych, oleje mineralne,
które są zbyt ciężkie, żeby przenikać przez skórę.
Wreszcie przy zakupie sprawdzaj dokładnie, czy to, co
kupujesz, jest faktycznie olejkiem eterycznym, a nie mie-
szankę olejku eterycznego z olejkiem bazowym.
Wybór i zastosowanie olejków
bazowych
Jest wiele olejków, które w aromaterapii stosuje się jako olej-

ki bazowe, zwane także nośnymi. Wybór olejku bazowego
zależy od indywidualnych upodobań oraz od ich przezna-
czenia. Poniżej podajemy wykaz podstawowych olejków
bazowych wykorzystywanych w aromaterapii. Znajdziesz
na pewno wśród nich to, co ci najbardziej odpowiada i cze-
go ci potrzeba do masażu, kąpieli, czy pielęgnacji skóry.
Pamiętaj, że okres przydatności olejków bazowych jest
ograniczony - do jednego roku. Przechowuj je w chłod-
nym, ciemnym miejscu.
Olejek arachidowy
Z orzeszków ziemnych, bogaty w minerały i witaminy.
Pamiętaj jednak, że u niektórych może wywołać reakcję
uczuleniową. Ostrzeżenie: Przed zastosowaniem tego
olejku przeprowadź próbę plasterkową, żeby upewnić się,
czy pacjent nie jest uczulony na orzechy.
Olejek z awokado
Olejek z awokado charakteryzuje się dużą zawartością sub-
stancji odżywczych, zwłaszcza witaminy E, dzięki której ma
właściwości konserwujące, a więc mieszanki z jego zasto-
52
Wybór i zastosowanie olejków bazowych
sowaniem długo zachowują świeżość. Olejek awokado ma

barwę zieloną i jest bardzo ciężki, dlatego zwykle miesza się
go z innymi olejkami bazowymi w proporcji 1:10. Zalecany
jest dla cery suchej, natomiast osoby o cerze przetłuszczają-
cej się powinny go unikać.
Olejek brzoskwiniowy
Z jąder pestek brzoskwini; pod względem ciężaru i koloru
przypomina olejek morelowy i tak jak ten ostatni doskona-
le nadaje się do pielęgnacji cery.
Olejek grejpfrutowy
Jest lekki i w zasadzie pozbawiony zapachu. Stosowany
jest samodzielnie jako olejek bazowy lub jako podstawowy
olejek w połączeniu z innymi olejkami bazowymi (zwykle
nie więcej niż 10%) o cięższej, bogatszej konsystencji.
Olejek jojoba
Podobnie jak olejek kokosowy, przechowywany w tem-
peraturze pokojowej olejek jojoba jest gęsty i woskowaty,
ale łatwo przenika przez skórę. Działa przeciwzapalnie,
dlatego stosuje się go na podrażnioną skórę. Po podgrza-
niu bywa mieszany z innymi olejkami bazowymi w propor-
cji 1:10, co bardzo obniża jego koszt, ponieważ sam olejek
jojoba należy do najdroższych.
Olejek kokosowy
"lejek kokosowy zaleca się do pielęgnacji włosów (nadaje
etosom blask) i skóry czaszki. Działa kojąco i odżywczo s
** skórę suchą.
53
Aromaterapia
Olejek migdałowy
Ma wiele zalet jako olejek bazowy i nie powinno go nigdy
zabraknąć w twojej „apteczce". Jest stosunkowo tani, ma
łagodny zapach i ogólnie rzecz biorąc nie wywołuje alergii.
Olejek wyciskany na zimno zawiera ponadto wiele substan-
cji odżywczych. Nie wolno go stosować w niezwykle rzad-
kich przypadkach uczulenia na orzechy, ponieważ powoduje
silną reakcję skórną. Ostrzeżenie: Przed zastosowaniem
upewnij się, że twój pacjent nie jest uczulony na orzechy.
Olejek morelowy
Wytwarzany z jąder pestek moreli, jest wyjątkowo lekki,
stąd zaleca się go w kosmetyce twarzy. Nie ma wyraźnego
zapachu. Jest jednak stosunkowo drogi.
Olejek z kiełków pszenicznych

Olejek z kiełków pszenicznych jest gęsty, ciężki, o barwie
złocistej. Zawiera nawet więcej witaminy E niż olejek
awokado, a jak wiadomo witamina E pomaga olejkom ete-
rycznym zachować świeżość. Ponieważ jest ciężki i lepki,
najczęściej rozcieńcza się go innymi olejkami bazowymi
w proporcji 1:10. Ostrzeżenie: Stosuj ostrożnie w przy-
padku osób uczulonych na pszenicę. Przeprowadź próbę
plasterkową przez 24 godziny, żeby wykluczyć reakcję aler-
giczną.
Olej słonecznikowy
Olej słonecznikowy zawiera witaminy A, B, D i E i należy
do najtańszych olejków bazowych. Kupuj jedynie olej tło-
czony na zimno, a nie pierwszy lepszy olej sałatkowy. Naj-
lepszy z upraw ekologicznych.
54
Wybór i zastosowanie olejków bazowych
Oliwa z oliwek
Oliwę stosuje się w przypadku suchej skóry i podrażnień
skóry czaszki. Ma ona jednak wyraźny kolor i zapach, któ-
ry nie każdemu odpowiada, a do tego jest ciężka. Niektórzy
mieszają oliwę z innymi, lżejszymi olejkami bazowymi.
Nie kupuj taniej oliwy. Wybieraj zawsze oliwę z pierwsze-
go tłoczenia na zimno - jest wprawdzie dużo droższa, ale
jej jakość w pełni usprawiedliwia taki wydatek. Podobnie
jak w przypadku innych olejków, szukaj przede wszystkim
oliwy organicznej.
Olejki macerowane
Olejki macerowane lub wzbogacane to olejki bazowe z dodat-
kiem ziół. Zioła pozostawia się w nich na jakiś czas, tak aby
ich aromat nasączył olejki, a następnie usuwa. Takie olejki
można również wykorzystywać jako olejki nośne w mieszan-
kach z olejkami eterycznymi, których zapach i właściwości
zostają w ten sposób wzbogacone. Do olejków macerowa-
nych należą: nagietek (działanie kojące), marchew (działanie
przeciwzapalne) oraz żywokost (działanie gojące).
Rozcieńczanie olejków eterycznych do masażu

20 kropel olejku eterycznego = 1 ml 1
łyżka olejku eterycznego = 15 ml 1
łyżeczka olejku eterycznego = 5 ml
Stosunek olejku eterycznego do olejku bazowego w

mieszankach
roztwór 1 %: 3 krople na 1 łyżkę lub 1 kropla na 1 łyżeczkę
roztwór 2%: 6 kropel na 1 łyżkę lub 2 krople na 1 łyżeczkę
roztwór 3%: 9 kropel na 1 łyżkę lub 3 krople na 1 łyżeczkę
55
ABC roślin i olejków eterycznych
UWAGA!
Niektóre olejki wolno używać wyłącznie pod stałą kontrolą
specjalisty od aromaterapii. Są też takie, których nie nale-
ży stosować w przypadku pewnych schorzeń. Zapoznaj się
dobrze ze wszystkimi zawartymi poniżej informacjami. Bez
konsultacji ze specjalistą, postępuj wyjątkowo ostrożnie,
dokładnie czytaj wszystko to, co dotyczy przeciwwskazań.
W zasadzie każdy może stosować olejki aromatyczne dla
odprężenia, pozbycia się stresu, ukojenia bólu, ale leczenie
bardziej skomplikowanych przypadków lepiej pozostawić
specjalistom.
jeżeli leczysz się na jakiekolwiek dolegliwości w sposób
konwencjonalny lub stosujesz inną niż aromaterapia kura-
cję alternatywną, na przykład homeopatyczną lub ziołową,
skonsultuj się zarówno ze specjalistą z tej dziedziny, jak i
z aromaterapeutą. Tylko w ten sposób zyskasz pewność,
że obie kuracje współdziałają sobą. Upewnij się także, czy
w twoim przypadku nie ma żadnych przeciwwskazań jeśli
chodzi o masaże i inne sposoby wykorzystania olejków
eterycznych.
Stosuj wyłącznie olejki bezpieczne, nie wymagające szcze-
gółowej wiedzy, ściśle trzymaj się zaleceń. W przypadku
jakichkolwiek wątpliwości skonsultuj się z wykwalifikowa-
nym aromaterapeutą, a w razie poważnych objawów chro-
56
nicznych przed rozpoczęciem kuracji poradź się lekarza.

Diagnozę zostaw specjaliście. Jeśli masz delikatną skórę,
skłonność do chorób skórnych, szukaj rady u dermatologa,
a dopiero potem rozważaj możliwość zastosowania olejków
eterycznych. Kobiety ciężarne nie powinny używać olejków
eterycznych do masażu, o ile nie zaleci ich lekarz, który
określi również sposób ich wykorzystania.
AKACJA SREBRZYSTA - Acacia dealbata

Akacja srebrzysta, zwana czasami nieprawidłowo mimozą,
jest przedstawicielem rodziny czułkowatych {Mimosaceae)
i pochodzi z Australii. Jest to niewielkie drzewo o słodko
pachnących, białych kwiatach. Obecnie rośnie także w nie-
których częściach Europy i Afryki. Jej kora wykorzystywa-
na jest w garbarstwie. Drzewo cenione jest w zielarstwie,
zwłaszcza w leczeniu biegunki.
Olejek
Olejek z akacji srebrzystej wytwarza się przez działanie
rozpuszczalnikiem, w wyniku którego otrzymujemy
kryształy oraz gęsty absolut. Ten ostatni ma barwę żółto-
złocistą i jest lepki. Ma ciepły, kwiatowy zapach. Podsta-
wową zaletą tego olejku stosowanego do masażu jest jego
właściwość kojąca: poprawia nastrój, pomaga tym, którzy
cierpią z powodu stresu, niepokoju, napadów lękowych.
Olejek działa także lekko ściągająco i przeciwzapalnie, dla-
tego zalecany bywa w pielęgnacji skóry, zwłaszcza wrażliwej
i przetłuszczającej się. Jest jednak bardzo drogi.
> Olejek akacjowy znajduje szerokie zastosowanie w prze-
^TOyśle perfumeryjnym i kosmetycznym.
57
Aromaterapia
Zastosowanie
kąpiele, masaż, pielęgnacja skóry, odświeżacze i nawilżacze
powietrza
Przeciwwskazania
Brak. Olejek akacjowy jest nietoksyczny, nie drażni skóry, ;
ani nie wywołuje reakcji alergicznych.
ANYŻ, BIEDRZENIEC ANYŻ - Pimpinella anisum

Biedrzeniec anyż jest rośliną z rodziny selerowatych
(Apiaceae), dawniej baldaszkowatych (Umbelliferae), do któ-
rych należy kilka innych popularnych ziół, takich jak koper
ogrodowy i włoski. Pochodzi z ciepłych regionów, Egiptu
i Grecji, a obecnie hodowana jest także w innych częściach
świata, na przykład w Hiszpanii i Meksyku. Nasiona any-
żu mają przyjemny smak, stąd byWają wykorzystywany w
przemyśle cukierniczym, a także w pastylkach do ssania i
w syropach wykrztuśnych. Anyż stosowany jest także w
produkcji niektórych napojów alkoholowych, takich jak
pastis i pernod, a także jako przyprawa kuchenna.
Podobnie jak koper ogrodowy i włoski, anyż działa
korzystnie na układ trawienny, zapobiegając wzdęciom,
niestrawności i kolce. Ze względu na swój przyjemny
zapach stosowany jest we wszelkiego rodzaju produktach
odświeżających oddech. Już starożytni Rzymianie używali
anyż jako afrodyzjaku, środek antyseptyczny oraz środek
pobudzający laktację u karmiących matek. Anyż oczyszcza
górne drogi oddechowe.
______"
______J
ejek
)lejek anyżowy otrzymuje się przez destylację owoców
iedrzeńca z parą wodną. Jest on jasnożółty, o wyraźnym
liłodkawym zapachu. Wykorzystuje się go w przemyśle far-
itfjpaceutycznym, spożywczym i alkoholowym.
Stosowany jest w leczeniu schorzeń górnych dróg odde-
chowych i zaburzeń trawiennych, pamiętaj jednak, że zawiera
stosunkowo dużo substancji toksycznych. Wprawdzie .
gama roślina oraz jej owoce wykorzystywane są w przemyśle
farmaceutycznym oraz w kuchni, ale w warunkach domo-
wych nie zaleca się wykorzystywania olejku anyżowego.
Przeciwwskazania
W większych dawkach może wywoływać senność i zawroty
głowy. Jest substancją drażniącą, u niektórych wywołującą
problemy skórne, także zapalenie skóry. Ostrzeżenie: Sto-
sować pod ścisłą kontrolą doświadczonego specjalisty.
ANYŻ GWIAZDKOWY, BADIAN WŁAŚCIWY - lllicium

verum
Anyż gwiazdkowy to wiecznozielone drzewo osiągające
wysokość 12 metrów, pochodzące z Chin. Ma owoce o
gwiaździstym przekroju, zawierające od pięciu do trzynastu
mieszków nasiennych. Drzewo to, należącego rodziny
badianowatych (Illiciaceae), rośnie obecnie także w Indiach
i w Japonii, ale głównym producentem owoców i olejku
pozostają Chiny, z Indiami na drugim miejscu.
W chińskiej medycynie ludowej od tysięcy lat używany
jest jako lek wspomagający trawienie, środek antyseptyczny
oraz środek wykrztuśny.
59
Aromaterapia
Olejek
Olejek z anyżu gwiazdkowego produkuje się z owoców
przez destylację z parą wodną. Jest on przejrzysty, z lekkim
żółtawym zabarwieniem. Jego intensywnie słodki zapach
przypomina lukrecję. Skutecznie maskuje inne, mniej przy-
jemne zapachy i smak, dlatego przemysł farmaceutyczny
stosuje go jako aromat neutralizujący nieprzyjemny smak
niektórych leków. Wykorzystywany jest również jako śro-
dek zapachowy w przemyśle kosmetycznym, a także w prze-
myśle spożywczym, między innymi do produkcji napojów.
Olejek z anyżu gwiazdkowego jest olejkiem uspokajają-
cym o właściwościach odprężających, szczególnie cennym
do masażu oraz odświeżania powietrza.
Bardzo dobrze działa na układ trawienny, ponieważ
likwiduje takie objawy jak czkawka, wzdęcia, skurcze i kol-
ka żołądkowa, niestrawność. W takich przypadkach najle-
piej działa jako składnik olejku do masażu brzucha.
Stosowany do inhalacji, jest skutecznym środkiem
wykrztuśnym, usuwającym nadmiar śluzu z dróg oddecho-
wych. Działa także kojąco w przypadku napadów kaszlu
oraz zaziębienia.
Jako środek do masażu i okładów przeciwdziała skur-
czom mięśni, dobrze też działa na sztywne stawy i mięśnie
oraz bóle stawów.
Olejek z anyżu gwiazdkowego ma podobne właściwości
co olejek z anyżu biedrzeńca z jedną wszak różnicą: podczas
gdy ten drugi podrażnia skórę i nie jest zalecany do użytku
domowego, olejek z anyżu gwiazdkowego jest znacznie
bezpieczniejszy w użyciu, pod warunkiem, że zostanie
60
odpowiednio rozcieńczony. Mimo to nie należy stosować

go do kąpieli.
Przeciwwskazania
Ostrzeżenie: Stosować wyłącznie w roztworze nie mocniej-
szym niż dwuprocentowym, a nawet wówczas z umiarem,
ponieważ olejek z anyżu gwiazdkowego działa jak narko-
tyk. Osoby o wyjątkowo delikatnej, wrażliwej skórze mogą
odczuwać podrażnienie skóry. Poza tym olejek z anyżu
gwiazdkowego, po odpowiednim rozcieńczeniu, jest znacz-
nie bezpieczniejszy niż podobny do niego olejek z anyżu
biedrzeńca.
ARCYDZIĘGIEL LITWOR - Archangelica officinalis/

Angelica archangelica
Roślina z rodziny selerowatych {Apiaceae), dawniej nazy-
wanych baldaszkowatymi (Umbelliferae), do których należą
również koper ogrodowy i włoski oraz pietruszka ogro-
dowa. Pochodzi z Europy, jest uprawiany w Niemczech,
w Belgii i na Węgrzech. Jest rośliną dwuletnią, osiągającą
wysokość 1,5-2 metrów.
W ziołolecznictwie arcydzięgiel znany jest od setek lat.
W Chinach leczono nim choroby kobiece, natomiast w
Europie schorzenia układu moczowego i oddechowego.
Kandyzowane młode pędy i listki arcydzięgla to popu-
larny dodatek do ciast i słodyczy, zwłaszcza we Francji, w
Hiszpanii i we Włoszech.
Olejek
Olejek arcydzięglowy wytwarza się z kłączy i nasion pod-
dawanych procesowi destylacji z parą wodną.
61
Aromaterapia
Olejek arcydzięglowy ma barwę jasnożółtą i silny,

korzenny zapach. Wykorzystywany jest do produkcji per-
fum, mydeł i kosmetyków, a także jako esencja zapachowa
w przemyśle spożywczym i alkoholowym.
W lecznictwie ma wiele zastosowań, między innymi jako
dodatek do mieszanek do masażu i do kąpieli. Dobrze dzia-
ła na psychikę, dlatego zalecany jest w stanach niepokoju i
stresu, a także zmęczenia spowodowanego napięciem ner-
wowym.
Arcydzięgiel również korzystnie wpływa na układ tra-
wienny, przeciwdziała niestrawności i wzdęciom, pobudza
apetyt. Dobrze działa na krążenie jako środek pobudzający
i odtruwający. Jest także środkiem moczopędnym, często
zalecanym w przypadku zatrzymywania płynów przez
organizm.
Jego właściwości wykrztuśne wykorzystuje się w leczeniu
kataru, zaziębienia i grypy połączonej z podwyższoną tem-
peraturą.
W kosmetyce olejek arcydzięglowy używany jest w lecze-
niu matowej, pozbawionej życia skóry, w zapaleniu skóry
oraz łuszczycy (ma właściwość^ kojące).
Wykorzystanie
kąpiele, inhalacje, masaż, pielęgnacja skóry, nawilżacze i
odświeżacze powietrza
Przeciwwskazania
Ostrzeżenie: Nie stosować podczas ciąży, ani w przypadku
cukrzycy. Podczas kuracji tym olejkiem unikać promieni
słonecznych, bo arcydzięgiel ma działanie fotouczulające.
Poza tym jego użycie jest bezpieczne.
62
BAZYLIA OGRODOWA - Ocimum basilicum

Roślina z rodziny jasnotowatych (Lamiaceae), dawniej
zwanych wargowymi (Labiatae). Jej aromatyczne liście to
doskonała przypawa kuchenna do sałatek i sosów, znana w
całej Europie. Pierwotnie pochodzi z Afryki, ale jest sto-
sunkowo łatwa w uprawie. Hodowana głównie w krajach
śródziemnomorskich, adaptuje się też w chłodniejszym
środowisku - w dobrze nasłonecznionym ogrodzie lub w
skrzynkach na oknie. Spośród kilku odmian bazylii w
aromaterapii wykorzystywana jest tzw. odmiana francuska.
Dostępne na rynku olejki bazyliowe produkowane są
zwykle z bazylii pochodzącej z Egiptu.
Prawie każda gospodyni domowa docenia zapach bazylii
jako przyprawy kuchennej, nie każda jednak zdaje sobie
sprawę z jej korzystnego wpływu na organizm człowieka.
Bazylia działa rozkurczająco, a więc wspomaga trawienie.
W zielarstwie znana jest od setek lat jako środek stosowany
w gorączce i w niedomogach trawienia.
Olejek
Olejek bazyliowy otrzymuje się ze wszystkich części rośliny
w procesie destylacji z parą wodną. Jest niemal bezbarwny,
lekko żółtawy, o słodkawym zapachu. Wykorzystywany
jest jako aromat w przemyśle kosmetycznym i spożyw-
czym.
Olejek bazyliowy ma wiele właściwości leczniczych.
Rozcieńczony w olejku bazowym i używany do masażu,
poprawia nastrój, łagodzi zmęczenie i generalnie poprawia
samopoczucie zarówno fizyczne, jak i psychiczne. Taki
masaż zaleca się na stres po ciężkiej pracy i na poprawienie
63
Aromaterapia
krążenia. Równie korzystne skutki relaksujące powoduje

kąpiel z dodatkiem olejku bazyliowego. Natomiast inhala-
cje pomagają w schorzeniach dróg oddechowych; zostało
także udowodnione, że bazylia obniża gorączkę.
Rozcieńczony olejek bazyliowy koi podrażnienia skóry
spowodowane ukąszeniami owadów i działa odstręczająco
na insekty.
Wykorzystanie
kąpiele, inhalacje, masaż, nawilżacze i odświeżacze powietrza
Przeciwwskazania
Nie stosować w stanie nierozcieńczonym, żeby nie dopuścić
do podrażnienia skóry. Stosować oszczędnie. Ostrzeżenie:
Nie używać podczas ciąży.
BENZOES - Styrax benzoin

Benzoes jest żywicą otrzymywaną z drzewa styrak benzoe-
sowy (Styrax benzoin), spokrewnionym ze Styrax japonicus,
z rodziny styrakowatych (Styracaceae). Występuje na Bor-
neo, Jawie i w Malajach. Osiąga wysokość 15 metrów.
Wykorzystywaną do produkcji benzoesu żywicę ben-
zoesową otrzymuje się po zranieniu pnia i gałęzi drzewa.
Na Dalekim Wschodzie, ze względu na swój silny zapach,
benzoes wykorzystywany jest do produkcji trociczek, doce-
nia się też jego właściwości lecznicze, zwłaszcza w choro-
bach układu moczowego.
Olejek
Benzoes, zwany również balsamem sumatrzańskim, jest
ważnym składnikiem nalewki benzoesowej (Tinctura
64
Benzoes), od lat stosowanej w leczeniu zaziębienia i bron-

chitu. Olejek eteryczny, a właściwie rezinoid, benzoesowy
otrzymuje się przez ekstrakcję rozpuszczalnikiem. Ma on
gęstą, lepką konsystencję, czasem występuje w postaci
kryształków. Benzoes, często stosowany do inhalacji,
dobrze działa na drogi oddechowe, jest doskonałym środ-
kiem wykrztuśnym, zapobiega stanom zapalnym gardła.
Jako środek o właściwościach antyseptycznych zalecany
jest we wszelkich chorobach gardła. Jest przyjemny w uży-
ciu ze względu na swój waniliowy aromat.
Dodany do olejku bazowego i używany do masażu,
benzoes pomaga na stres, poprawia nastrój, działa kojąco
na nerwy, rozgrzewa mięśnie i stawy, a tym samym pomaga
na bóle reumatyczne i artretyczne i poprawia krążenie.
Jest łagodny dla skóry, dlatego bywa stosowany do jej
oczyszczania oraz w leczeniu suchej, spierzchniętej cery.
Wykorzystywany jest szeroko w przemyśle kosmetycznym
jako dodatek zapachowy do płynów do kąpieli,
szamponów i perfum.
Wykorzystanie
kąpiele, inhalacje, masaż, kosmetyka skóry, nawilżacze i
Przeciwwskazania
Nalewka benzoesowa czasem podrażnia delikatną skórę,
ale prawdopodobnie winę za to ponosi nie benzoes, ale
któryś z pozostałych jej składników. Przypadki uczulenia
na benzoes są rzadkie, chociaż nie należy ich lekceważyć.
65
Aromaterapia
BERGAMOTA, POMARAŃCZA BERGAMOTA - Citrus

bergamia
Bergamota jest wiecznie zielonym drzewem cytrusowym
z rodziny rutowatych {Rutaceae), do której należą również
cedrat, cytryna, limeta, pomarańcza i mandarynka. Jej owo-
ce, zwane słodkimi pomarańczami, mają kształt gruszki.
Pochodzi z Azji, jest nieodporna na morzy, dlatego hoduję
się ją jedynie w ciepłym klimacie.
Olejek
Olejek bergamotowy o ostrym, cierpkim zapachu otrzymu-
je się przede wszystkim z łupiny owoców poprzez wytłacza-
nie, kiedyś ręczne, a obecnie zwykle mechaniczne.
Jego właściwości lecznicze znane są w Europie od wielu
wieków, we Włoszech nadal bywa stosowany w leczeniu
gorączki i robaczycy. Olejek jest też dodawany do wielu
produktów spożywczych, takich jak herbata Earl Grey, nie
mówiąc o jego szerokim zastosowaniu w produkcji perfum i
innych kosmetyków, przede wszystkim wody koloń-skiej.
Olejek bergamotowy jest silnie działającym środkiem
antyseptycznym. Stosowany w odpowiednim stężeniu, oka-
zał się doskonałym środkiem w leczeniu przypadłości skór-
nych, takich jak egzemy, które nie zawsze udaje się wyleczyć
innymi sposobami. Na bóle głowy i zdenerwowanie wywo-
łane ogólnym stresem pomaga masaż głowy mieszanką
zawierającą olejek bergamotowy. Skutkiem takiego masażu
jest ogólna poprawa samopoczucia, przypływ energii, ustą-
pienie napięcia, ale bez jakichkolwiek objawów senności.
Odpowiednio rozcieńczony olejek bergamotowy doskonale
nadaje się także do nawilżaczy i odświeżaczy powietrza.
66
Olejek bergamotowy łagodzi kurcze żołądkowo-jelito-

we i zapobiega wzdęciom. Delikatny masaż brzucha przy
jego użyciu przynosi ulgę w przypadku zaparcia lub kolki.
Ponieważ olejek ma także działanie odtruwające, prawdo-
podobnie może być wykorzystywany w masażu w leczeniu
cellulitis. Dodany do kąpieli, łagodzi stany zapalne, swę-
dzenie w okolicy pochwy oraz objawy zapalenia pęcherza.
Stosowany w inhalacjach i do masażu, pomaga na infekcje
dróg oddechowych, ból gardła, anginę. Olejek bergamotowy
jest dodatkiem do płukanek do jamy ustnej, usuwających
przykry zapach lub łagodzących objawy zapalne ust i gardła.
Dobrze również działa w kuracji przeciwłupieżowej.
Wykorzystanie
kąpiele, pielęgnacja włosów, inhalacje, masaż, płukanki
do ust i gardła, pielęgnacja skóry, nawilżacze i odświeżacze
powietrza
Przeciwwskazania
Olejek bergamotowego zawiera substancje fotouczulające,
nie należy więc stosować go na skórę przed opalaniem się,
bo może powodować przebarwienia skóry. Kupuj zawsze
olejek bergamotowy nie zawierający bergaptenu: każdy
dostawca powinien mieć taki olejek na liście swoich pro-
duktów.
CAJEPUT - Melaleuca cajeputi

Cajeput to drzewo spokrewnione z drzewem herbacianym,
należące do rodziny mirtowatych (Myrtaceae). Rośnie w
Australii, Indonezji, Malezji i w Azji Południowo-
Wschodniej. Jest to bardzo wysokie drzewo wiecznie
67
Aromaterapia
zielone o białawej korze i białych kwiatach, znane w zio-

łolecznictwie zarówno na Wschodzie, jak i na Zachodzie -
w leczeniu gorączki, dolegliwości skórnych i chorób dróg
oddechowych.
Olejek
Olejek kajeputowy otrzymuje się z liści i młodych gałązek
drzewa poprzez destylację w parze wodnej. Ma kolor zie-
lonkawo-żółty i świeży, ożywczy zapach. Wykorzystywany
jest szeroko w przemyśle farmaceutycznym i dentystyce,
stanowi ważny składnik kosmetyków, detergentów oraz
leków na kaszel i zaziębienie.
Jest także skutecznym środkiem przeciwbólowym i jako
taki może służyć do przykładanych na twarz ciepłych kom-
presów pomagających na ból zęba, a także do okładów na
stłuczenia i bóle mięśni.
W pielęgnacji skóry roztwór olejku kajeputowego sto-
sowany jest jako środek kojący ukąszenia owadów, a także
w przypadku przetłuszczającej się skóry i trądziku.
Stosowany do masażu i inhalacji, olejek dobrze działa
na wszelkie dolegliwości związane z drogami odde-
chowymi. Jest środkiem wykrztuśnym i antyseptycznym.
Jednocześnie rozgrzewa ciało, co ma znaczenie w przy-
padku zaziębienia i grypy. Olejek kajeputowy jest jednym
z podstawowych składników preparatu Olbas, dostępnego
we wszystkich aptekach jako środek na katar i niedrożność
dróg oddechowych.
Dodany do kąpieli, pomaga w leczeniu cellulitis.
68
Wykorzystanie
kąpiele (w bardzo niskim stężeniu), okłady, inhalacje,
masaż, nawilżacze i odświeżacze powietrza
Przeciwwskazania
Stosuj w bardzo niskim stężeniu i niezbyt często, żeby unik-
nąć podrażnienia skóry. Ostrzeżenie: Nie używać w pierw-
szych trzech miesiącach ciąży.
CEDR ATLANTYCKI - Cedrus atlantica

Cedr atlantycki pochodzi z gór Atlas i rośnie głównie w
Maroku, skąd importuje się większość dostępnego w handlu
olejku cedrowego. Cedr należy do rodziny sosnowa-tych
(Pinaceae). Jest wysokim, potężnym drzewem. Popyt na
jego drewno, wykorzystywane w budownictwie okrętowym
i meblarstwie, doprowadził do przetrzebienia starych lasów
cedrowych w Libanie, niegdyś głównym dostawcy tego
olejku. Odmianę olejku cedrowego pozyskuje się także z
cedru czerwonego, zwanego także jałowcem wirginijskim
(Juniperus virginiana), występującego w Ameryce Północ-
nej. Samo drewno cedrowe jest niezwykle wonne.
Olejek
Olejek z drewna cedrowego ma intensywną, miodową bar-
wę i przyjemny, ciepły zapach drewna, lubiany zarówno
przez kobiety, jak i mężczyzn. Olejek uzyskuje się z trocin,
wiórów i innych odpadów drzewnych, poddawanych pro-
cesowi destylacji w parze wodnej.
Olejek cedrowy znany jest od wielu stuleci. Starożytni
Egipcjanie wykorzystywali go w kosmetyce, mumifi-kacji
zwłok oraz w kadzidle. Obecnie ze względu na swój
69
Aromaterapia
zapach dodawany jest do wiele stosowanych w gospodar-

stwie domowym produktów, a także w przemyśle kosme-
tycznym i perfumeryjnym, zwłaszcza jako składnik płynów
po goleniu. W aromaterapii wykorzystuje się go w leczeniu
chorób dróg oddechowych. Ma właściwości antyseptyczne,
jest skuteczny w leczeniu kaszlu, bronchitu, kataru. Doce-
nia się też jego właściwości w pielęgnacji skóry i włosów,
a także w zapobieganiu łupieżowi, egzemom i trądzikowi.
Dzięki swemu ciepłemu, miłemu zapachowi jest doskona-
łym składnikiem odświeżającym powietrze w pomieszcze-
niach. Olejek stosowany jest także w kuracjach mających
na celu zmniejszenie napięcia i stresu.
Wykorzystanie
kąpiele, okłady, inhalacje, masaż, pielęgnacja skóry, nawil-
żacze i odświeżacze powietrza
Przeciwwskazania
Stosuj jedynie w słabych roztworach, bo może podrażniać
skórę. Ostrzeżenie: Nie używać podczas ciąży.
CITRONELLA, PALCZATKA SZCZETNA - Cymbopogon

nardus
Pochodzi z Cejlonu, gdzie uprawiana jest głównie na połu-
dniu wyspy. Należy do rodziny traw Poaceae (Gramineae).
Olejek otrzymuje się także ze spokrewnioną z nią rośliną
Cymbopogon winterianus, występującą na Jawie, w Wietna-
mie oraz w Ameryce Południowej i Środkowej.
Palczatka jest rośliną wieloletnią o silnie pachnących
liściach. W krajach swego pochodzenia znana jest w zie-
larstwie od wielu wieków jako środek stosowany w niedo-
70
mogach układu trawiennego i chorobach pasożytniczych

jelit, a także w zbijaniu gorączki. Stosowana jest również
jako środek odstręczający owady.
Olejek
Olejek cytronelowy wytwarza się z liści - świeżych, podsu-
szonych lub suchych - w procesie destylacji z parą wodną.
Ma on barwę żółtą i świeżą, cytrynową woń.
Wykorzystywany jest do produkcji niektórych środków
odstręczających owady, a także w środkach czystości oraz
mydłach.
W aromaterapii olejek cytronelowy stosuje się w pielęgna-
cji skóry. Jest środkiem antyseptycznym i bakteriobójczym,
doskonałym dla cery tłustej z tendencją do wyprysków.
Jest także stosowany jako dezodorant.
W słabym roztworze z olejkiem nośnym skutecznie
odstręcza owady i nadaje się do stosowania bezpośrednio
na skórę lub w nawilżaczach i odświeżaczach powietrza -
przyda się w każdym domu, zwłaszcza w okresie letnim.
Niektórzy ogrodnicy skrapiają cytronelą ziemię wokół
roślin, żeby koty nie rozkopywały ziemi.
Stosowany w okładach, olejek cytronelowy działa kojąco
na ból głowy i migrenę, a także poprawia ogólne samopo-
czucie.
Wykorzystanie
masaż (w słabym roztworze), pielęgnacja skóry, nawilżacze
i odświeżacze powietrza
71
Aromaterapia
Przeciwwskazania
Ostrzeżenie: Nie stosować w okresie ciąży (olejek cytrone-
lowy jest środkiem wywołującym miesiączkę). Może powo-
dować podrażnienie skóry, dlatego stosuj wyłącznie słabe
roztwory.
CYNAMONOWIEC (LIŚCIE) - Cinnamomum

zeylandicum/Cinnamomum verum
Podobnie jak wawrzyn, cynamonowiec należy do rodziny
wawrzynowatych (Lauraceae). Pochodzi z Cejlonu, obecnie
jest uprawiany również w innych częściach świata, w tym
w Brazylii i na Madagaskarze. Osiąga wysokość 12 metrów.
Znany jest jako roślina przyprawowa od wieków. Znane
każdemu laski cynamonu to dobrze wysuszona, zwinięta
wewnętrzna i zewnętrzna kora młodych, świeżo zbrązowia-
łych pędów cynamonowca. Cynamon należy do ulubionych
przypraw zarówno na Wschodzie, jak i na Zachodzie. Ma
słodkawy, ostry zapach, wykorzystywany bywa w ciastach,
deserach oraz innych potrawach. Również w medycynie
jest stosowany od wieków, między innymi na gorączkę oraz
w problemach menstruacyjnych.
Olejek
Z drzewa cynamonowego produkuje się dwa różne oleje.
W aromaterapii ma zastosowanie olejek z liści cynamo-
nowych, natomiast olejku z kory cynamonowca nie należy
stosować, ponieważ jest środkiem drażniącym i silnie
toksycznym. Stosowany w aromaterapii olejek cynamo-
nowy otrzymuje się w procesie destylacji z parą wodną z
liści i młodych pędów cynamonowca. Wykorzystywany
jest w przemyśle spożywczym, między innymi do produk-
72
cji napojów gazowanych oraz słodyczy, a także w przemyśle

farmaceutycznym, do produkcji środków przeciwkaszlo-
wych oraz specyfików do higieny jamy ustnej.
W aromaterapii służy do masażu w bólach reumatycz-
nych. Jest też skuteczny w leczeniu zaburzeń trawienia oraz
jako środek pobudzający w leczeniu problemów krążenia,
pomagający także w przypadku wyczerpania nerwowego.
Wykorzystanie
masaż (stosować w niskim stężeniu), nawilżacze i odświe-
żacze powietrza
Przeciwwskazania
Olejek cynamonowy drażni skórę, dlatego stosuj go w
niskim stężeniu i niezbyt często. Ostrzeżenie: Uważaj,
żeby nie pomylić olejku cynamonowego z liści cynamo-
nowca z olejkiem z kory tego drzewa, którego nie stosuje
się w aromaterapii.
CYPRYS - Cupressus sempervirens

Cyprys należy do rodziny cyprysowatych (Cupressaceae).
W starożytnej Grecji to majestatyczne drzewo otaczano
szczególną czcią: jego gałązki układane na grobach miały
ułatwić zmarłemu przejście do życia wiecznego. Cyprys
pochodzi z Azji Mniejszej, a obecnie występuje w całej
Europie. Bywa często stosowany jako składnik trociczek,
a także, ze względu na swój świeży, ożywczy zapach, w prze-
myśle kosmetycznym - w kosmetykach zarówno dla pań,
jak i dla panów.
73
Aromaterapia
Olejek
Ołejek cyprysowy otrzymuje się z młodych gałązek i igieł
w procesie destylacji z parą wodną. Ma barwę żółtozieloną
i słodkawy, świeży zapach drewna.
Olejek działa orzeźwiająco w kąpieli i w masażu, przyno-
si ulgę cierpiącym na reumatyzm, bóle kończyn, znużenie
spowodowane długą, ciężką pracą, a także na hemoroidy,
podrażnienie pęcherza moczowego oraz zaziębienie. Masaż
z użyciem olejku cyprysowego pomaga w przypadku krwo-
toków miesiączkowych i bolesnych miesiączek, pobudza też
krążenie. Na skórę działa ściągająco i ujędrniająco, a także
antyseptycznie. W masażu twarzy lub parowym oczyszcza-
niu cery szczególnie dobrze działa na skórę przetłuszczającą
się. Olejek dodany do kąpieli stóp koi ich ból i ma działanie
dezodoryzujące. Inhalacje z dodatkiem tego olejku poma-
gają na kaszel i bronchit.
Olejek cyprysowy dodaje świeżości nawilżaczom powie-
trza. Poprawia nastrój, działa na organizm stymulująco.
jego woń odstręcza owady.
Wykorzystanie
kąpiele, okłady, inhalacje, masaż, pielęgnacja skóry, odświe-
żacze i nawilżacze powietrza
Przeciwwskazania
Brak. Nie jest toksyczny - odpowiednio rozcieńczony, nie
powoduje uczuleń i nie drażni skóry.
CYTRYNA - Cttrus limon

Drzewo wiecznie zielone, o wysokości do 6 metrów. Pocho-
dzi z Azji, uprawiane jest również w Europie, zwłaszcza
74
% krajach śródziemnomorskich. Należy do rodziny

ruto-'f^ratych {Rutaceae). Rodzi jaskrawożółte owoce.
Zarówno 'owoce, jak i liście mają silną woń. Owoce cytryny
są bogate vi witaminy A, B i C i od lat wykorzystywane są
w kuchni. Starożytne Rzymianki wypijały napój z sokiem
cytrynowym, żeby zapobiec porannym nudnościom we
wczesnych miesiącach ciąży. Smak cytryny jest ostry, a
zapach słod-kawy i orzeźwiający. Sok z cytryny, niegdyś
podawany marynarzom dla zapobieżenia szkorbutowi, jest
obecnie ulubionym domowym sposobem na różne choroby,
szczególnie przeziębienia. Stanowi on składnik wielu
słodyczy i ciast, także leków, pachnideł i kosmetyków, jak
również środków czystości.
Olejek
Olejek cytrynowy otrzymuje się przez wytłaczanie skórek i
łupin dojrzałych cytryn, jest przezroczysty, o lekkim,,
świeżym zapachu. Działa pobudzająco na krążenie, stoso-
wany do kąpieli, moczenia nóg oraz masażu dobrze robi
tym, którym marzną stopy i dłonie. Posiada właściwości
czyszczące i ujędrniające. ]est środkiem antyseptycznym i
ściągającym. Dobrze robi na tłustą cerę ze skłonnością do
wyprysków, plam i czyraków.
Masaż lub inhalacje z użyciem olejku cytrynowego poma-
gają zwalczać infekcję, takie jak zaziębienie, grypa czy zapa-
lenie oskrzeli. Wzmacniają również system odpornościowy
organizmu.
W rozpylaczach i nawilżaczach powietrza odstręcza owa-
dy, dezynfekuje pomieszczenia, w których przebywał chory
na chorobę zakaźną, a jednocześnie odświeża powietrze,
czym wpływa na poprawę samopoczucia.
75
Aromaterapia
Olejek cytrynowy to idealny środek dla tych, którzy

odczuwają znużenie z powodu złego odżywiania się i nie-
regularnego trybu życia lub po długiej, meczącej podróży.
Skutki jego działania odczujesz natychmiast: wróci energia,
poprawi ci się nastrój.
Wykorzystanie
kąpiele, okłady, inhalacje, masaż, pielęgnacja skóry, nawil-
żacze i odświeżacze powietrza
Przeciwwskazania
Olejek cytrynowy zawiera substancje fotouczulające -po
jego użyciu unikaj promieni słonecznych. Może wywo-
ływać uczulenie - stosuj z umiarem i w małym stężeniu.
CZOSNEK - Allium sativum

Przedstawiciel rodziny czosnkowatych (Ałłiaceae), uprawia-
ny w całej Europie, znany z właściwości antyseptycznych.
Przez całe wieki w różnych częściach kontynentu czosnek
uważano za remedium przeciwko złym mocom. Czosnek
ma również działanie antybakteryjne i obniża ciśnienie
krwi. Należy do ulubionych przypraw w kuchni wielu
narodów, chociaż niektórzy nie znoszą jego zapachu. Ponad
wszelką wątpliwość czosnek jest bardzo zdrowy - gdyby
wszyscy go jedli, wówczas nikt nie zważałby na drażniącą
woń. W aptekach i sklepach ze zdrową żywnością można
kupić tabletki czosnkowe, z których każda to spora dawka
czosnku, podobno pozbawionego nieprzyjemnego zapachu.
Nie ma co jednak ukrywać, że prawdziwy czosnek dodany
do potrawy daje więcej przyjemności niż tabletka.
76
Olejek
(Olejek czosnkowy to silny środek antyseptyczny, prawdo-'.
podobnie najsilniej działający spośród wszystkich olejków
eterycznych. Szkoda więc, że czasem trudno znieść jego
mocny zapach - nazbyt intensywny, by komponować się z
innymi olejkami. Aromaterapia jest ogólnie rzecz biorąc
przyjemnym zabiegiem, ale nadużywając olejku czosnko-
wego terapeuta może stracić pacjentów, a ty przyjaciół.
Przeciwwskazania
Stosując olejek czosnkowy sprawisz, że wszyscy się od cie-
bie odwrócą - dosłownie i w przenośni. Ostrzeżenie: Sto-
sować wyłącznie pod kontrolą terapeuty.
ESTRAGON - Artemisia dracunculus

Estragon jest byliną kiedyś występującą w Europie, na Sybe-
rii i w Mongolii, a obecnie rozprzestrzenioną na całym
świecie. Należy do znanych roślin przyprawowych, szcze-
gólnie popularnych w Francji, która jest największym pro-
ducentem olejku estragonowego, wytwarzanego również
w Holandii i w Stanach Zjednoczonych. Łacińskie słowo
dracunculus oznacza „mały smok", stąd we Francji estra-
gon zwany jest smoczym zielem. Estragon należy do rodzi-
ny astrowatych (Asteraceae), dawniej zwanych złożonymi
(Cotnpositae).
Estragon lubi słońce, źle natomiast znosi mrozy. Osiąga
wysokość do 0,6 metra. Ma lancetowate, wonne listki o bar-
wie ciemnozielonej i nieduże, żółte kwiaty. Hoduje się dwie
odmiany estragonu: rosyjską i francuską.
W starożytności estragon stosowano jako odtrutkę na jad
węży lub owadów. Korzeń rośliny wykorzystywany bywał
77
Aromaterapia
jako środek na ból zębów. W Persji jedzono estragon dla

pobudzenia łaknienia.
Olejek
Olejek estragonowy otrzymuje się z liści w procesie desty-
lacji z parą wodną. Jest on cieczą bezbarwną lub jasno-
żółtą, o silnym, świeżym aromacie. Ze względu na zapach
wykorzystywany jest w produkcji kosmetyków i perfum, a
ze względu na smak w produkcji artykułów spożywczych
oraz napojów.
Estragon działa pobudzająco na układ pokarmowy oraz
na krążenie. Jest środkiem rozkurczowym, pomaga na
czkawkę, wzdęcia oraz kolkę. Jego właściwości wyko-
rzystuje się w leczeniu wszelkich nieregularności miesiącz-
kowania. Olejek estragonowy jest jednak w niewielkim
stopniu toksyczny, dlatego radzimy go stosować wyłącznie
pod bezpośrednią kontrolą specjalisty.
Przeciwwskazania
Stosować jedynie pod bezpośrednią kontrolą specjalisty.
Nie używać w okresie ciąży.
EUKALIPTUS - Eucalyptus globulus

Przedstawiciel rodziny mirtowatych (Myrtaceae), pocho-
dzący z Australii i Tasmanii, w ciągu ostatnich dwustu lat
uprawiany na całym świecie, w tym w Brazylii, Chinach,
Hiszpanii, w Kalifornii i w Indiach. Istnieje ponad 400
odmian eukaliptusa, ale do produkcji stosowanego w aro-
materapii olejku eterycznego wykorzystywany jest Euca-
lyptus globulus, czyli eukaliptus gałkowy. W medycynie
ludowej znany jest od kilkuset lat. Aborygeni australij-
78
jcy wykorzystywali go na wiele różnych sposobów, prze-

de wszystkim w leczeniu gorączki. Drzewa eukaliptusowe
mają wyjątkową, świeżą woń, zwłaszcza po deszczu. Sadzo-
ne bywają w pobliżu budynków mieszkalnych, ponieważ
ich zapach odstręcza owady. W niektórych częściach świata
sadzi się plantacje eukaliptusa dla zapobiegania malarii.
Eukaliptus znajduje szerokie zastosowanie w przemyśle
farmaceutycznym i cukierniczym. Stanowi składnik wiele
lekarstw na kaszel, pastylek na gardło, maści, balsamów
używanych przez sportowców oraz past do zębów.
Olejek
Olejek eukaliptusowy należy do najpopularniejszych olej-
ków eterycznych. Otrzymuje się go z liści eukaliptusa w
procesie destylacji z parą wodną. Ma bardzo różnorodne
zastosowanie. Jego zapach bardzo rzadko wywołuje reakcję
alergiczną. Olejek eukaliptusowy ma działanie rozgrzewa-
jące, orzeźwiające, antyseptyczne, znieczulające i kojące.
Może być stosowany w inhalacjach parowych, do kąpieli i
masażu. Doskonale sprawdza się w leczeniu chorób dróg
oddechowych: zapalenia oskrzeli, krupu oraz zapalenia
tchawicy. W nawilżaczach i sprayach nie tylko odświeża
powietrze, ale działa jednocześnie bakteriobójczo. Nawil-
żacz lub miseczka wody z kilkoma kroplami olejku eukalip-
tusowego, umieszczona w pobliżu łóżka, sprawi, że chory,
któremu z powodu niedrożności dróg oddechowych trud-
no oddychać, zaśnie spokojnie. Podobnie działa skropienie
olejkiem poduszki chorego lub wąchanie skropionej olej-
kiem eukaliptusowym chusteczki do nosa.
79
Aromaterapia
Jako składnik mieszanki wykorzystywanej w masażu,

olejek eukaliptusowy rozgrzewa ciało, a tym samym działa
kojąco na obolałe, zesztywniałe mięśnie.
Kilka kropel olejku eukaliptusowego dodanych do nasia-
dówki pomoże w leczeniu infekcji dróg moczowych. Dzięki
właściwościom antybakteryjnym i antyseptycznym olejek
może być wykorzystywany w leczeniu zmian chorobowych,
pamiętać jednak należy o tym, że należy go rozcieńczyć,
w przeciwnym wypadku może powodować podrażnienia skó-
ry. Olejek eukaliptusowy pomaga na grzybicę stóp, ukąszenia
insektów, na przykład wszy, na opryszczkę oraz półpasiec.
Jak już wspomniano, olejek eukaliptusowy skutecznie
odstręcza owady.
Wykorzystanie
kąpiele, okłady, inhalacje, masaż, nawilżacze i odświeżacze
powietrza
Przeciwwskazania
Olejek eukaliptusowy może podrażniać skórę, dlatego sto-
suj wyłącznie w formie słabego roztworu. Skutkuje nawet
w minimalnych ilościach - wystarczą trzy krople na wannę
wody. Również do kompozycji zapachowych dodawaj
oszczędnie, żeby nie „zagłuszyć" woni innych olejków.
Niektórzy nie zalecają stosowania olejku eukaliptusowego
we wczesnym okresie ciąży. Ostrzeżenie: Olejek eukaliptu-
sowy stosowany wewnętrznie wywołuje reakcję toksyczną.
GERANIUM - Pelargonium graveolens

Pelargonium graveolens należy do rodziny bodziszkowatych
(Geraniaceae). Pochodzi z Afryki Południowej, a obec-
80
nie hodowane jest w wielu różnych krajach, na przykład ê

Francji, Egipcie, Afryce Północnej czy Rosji. Jest to ładna
roślina, po pięknych kwiatach, podobnie jak pozostali )\
przedstawiciele tej rodziny. Roztarty w palcach liść gera-
nium ma charakterystyczny zapach. Różne odmiany tej
rośliny wykorzystywane były w zielarstwie na całym świecie.
Olejek
Od czasu przeprowadzenie pierwszej destylacji we Fran-. cji
w pierwszej połowie XVIII wieku, olejek geraniowy jest
ważnym składnikiem wykorzystywanym w przemyśle
perfumeryjnym. Olejek geraniowy otrzymuje się przez
destylację z parą wodną z liści i pędów zebranych tuż przed
kwitnieniem, kiedy ich zapach jest szczególnie silny. Olejek
ma barwę zieloną i świeżą, różaną woń.
Ma rozmaite cenne właściwości, przede wszystkim regu-
lujące funkcjonowanie organizmu. Stosowany jest do masa-
żu, kąpieli i inhalacji (zarówno bezpośredniej parowej, jak
i w nawilżaczu powietrza). Ogólnie rzecz biorąc nie jest tok-
syczny i nie działa podrażniające
Olejek geraniowy stosuje się w leczeniu dolegliwości
związanych z miesiączkowaniem: zespołu napięcia przed-
miesiączkowego i towarzyszącego mu często zatrzymy-
wania moczu, kłopotach związanych z klimakterium, na
przykład uderzeń krwi. Ma działanie kojące i uspokajające,
zmniejsza napięcie, stany lękowe, niepokój, a przy tym nie
powoduje senności. Jest środkiem przeciwbólowym i
przeciwzapalnym. Stosowany do kąpieli, łagodzi objawy
zapalenia pęcherza moczowego, a także w pewnym stopniu
ospy wietrznej oraz półpaśca.
81
Aromaterapia
Ze względu na działanie przeciwzapalne chętnie stoso-

wany jest do leczenia różnych objawów skórnych, na przy-
kład egzemy, ostrego zapalenia skóry, trądziku. Nadaje się
zarówno dla skóry przetłuszczającej się, jak i suchej. W
mieszankach doskonale komponuje się z innymi olejkami
eterycznymi.
Zastosowanie
kąpiele, okłady, pielęgnacja włosów, inhalacje, masaż, pie-
lęgnacja skóry, odświeżacze i nawilżacze powietrza
Przeciwwskazania
Brak. Olejek geraniowy nadaje się dla wszystkich rodzajów
skóry. Reakcję alergiczną powoduje tylko u osób wyjątko-
wo wrażliwych.
GOŹDZIK, GOŹDZIKOWIEC - Eugenia aromatica

Goździkowiec lub goździk korzenny pochodzi z Indonezji,
a obecnie uprawiany jest w kilku krajach. Jest to wiecznie
zielone drzewo z rodziny mirtowatych {Myrtaceae)-, docho-
dzące czasem do 15 metrów wysokości. Znane jako przy-
prawa goździki to jeszcze nierozwinięte pączki kwiatowe
goździkowca, ususzone w dymie z węgla drzewnego. Jako
przyprawa korzenna znane są od wieków w wielu krajach.
Właściwości dezodoryzujące, antyseptyczne i znieczulające
olejku goździkowego doceniano od wieków w wielu kultu-
rach, między innymi w Chinach.
Olejek
Jak wspomniano wyżej, olejek goździkowy otrzymuje się
z pączków kwiatowych drzewa, w procesie destylacji z parą
82
f.
K\v'odną. Olejek eteryczny można również pozyskiwać z liści I
i młodych gałązek drzewa, ale jest on substancją bardziej
toksyczną i należy go unikać.
Ze względu na swoje właściwości znieczulające olejek
stanowi podstawę wielu substancji stosowanych w sto-
matologii. Opatrunek z odrobiną tego olejku skutecznie
dezynfekuje ubytki zębowe i koi ból zębów. Niektóre pasty
do zębów również zawierają ten olejek. Żeby uśmierzyć
ból zęba, wymieszaj kroplę olejku w łyżce stołowej letniej
wody, nasącz w niej watę, zwiń mocno i przyłóż na bolący
ząb, a skutek będzie natychmiastowy. Nie połykaj olejku.
Dostępna w aptekach nalewka goździkowa zawiera olejek
goździkowy w mniejszym, bezpieczniejszym stężeniu.
W aromaterapii olejek goździkowy stosowany jest także
do masażu w leczeniu niektórych chorób grzybiczych skó-
ry, kataru oraz bronchitu, ale zaleca się stosowanie takiej
kuracji wyłącznie pod kontrolą specjalisty.
Przeciwwskazania
Olejek goździkowy to substancja o stosunkowo wysokim
stopniu toksyczności, dlatego w domu stosuj wyłącznie w
przypadku nagłego bólu zęba. Ostrzeżenie: Olejek goź-
dzikowy wymaga od terapeuty sporego doświadczenia.
GREJPFRUT - Citrus paradisi

Grejpfrut jest drzewkiem cytrusowym, o kwaśnych, lekko
gorzkawych owocach. Rośnie w Stanach Zjednoczonych,
krajach karaibskich, Hiszpanii i w Izraelu, jego owoce są
większe od cytryn i pomarańcz i mają zwykle żółtą skórkę.
Tzw. czerwone grejpfruty, równie smaczne jak żółte, mają
skórkę o lekkim odcieniu różowym i różowy miąższ.
83
Aromaterapia
już sam smak grejpfruta tchnie zdrowiem, i faktycznie jest

to owoc wyjątkowo zdrowy. Jego ostry, kwaskowy smak
wydaje się oczyszczać jamę ustną i przełyk, a do tego działa
wyjątkowo ożywczo, zwłaszcza zjedzony z samego rana.
Grejpfruty zawierają dużo witaminy C, stąd zaleca się je w
kuracji odtruwającej.
Olejek
Olejek eteryczny z grejpfrutów uzyskuje się przez
mechaniczne wytłaczanie skórek i łupin owoców. Ma on
przyjemny, świeży, ostry zapach, taki jak sam owoc, i jest
wykorzystywany w przemyśle kosmetycznym, między
innymi w produkcji środków do kąpieli, szamponów i
mydeł.
Olejek grejpfrutowy działa orzeźwiająco, dezynfekują-
co i odtruwająco. Kilka kropel tego olejku w pełnej wody
wannie sprawi, że po kąpieli poczujesz się jak nowo naro-
dzony. W masażu pomaga w zwalczaniu cellulitis. Grejp-
frut jest doskonałym środkiem odtruwającym, działającym
na wątrobę i nerki, pomagającym organizmowi w pozbywa-
niu się wszelkich toksyn i materiałów odpadowych. Odgry-
wa bardzo ważną rolę w procesie odtruwania organizmu,
bywa też zalecany narkomanom przechodzącym kurację
odwykową.
Olejek grejpfrutowy wspomaga proces trawienia. Lekki
masaż brzucha z użyciem tego olejku przynosi ulgę przy
kłopotach z trawieniem i zaparciach.
Stosowany do inhalacji oraz w nawilżaczach, doskonale
harmonizuje z pozostałymi składnikami mieszanek.
84
t
W środkach do pielęgnacji skóry ma działanie oczyszcza-
jące i ściągające, a więc doskonale nadaje się dla cery tłu-
stej. Podobnie działa w pielęgnacji włosów.
Wykorzystanie
kąpiele, okłady, inhalacje, masaż, pielęgnacja włosów, pie-
lęgnacja skóry, odświeżacze i nawilżacze powietrza
Przeciwwskazania
Ostrzeżenie: Zawiera substancje fotouczulające, a więc
po jego zastosowaniu unikaj promieni słonecznych. Przed
użyciem dobrze rozcieńcz.
„HERBACIANE DRZEWO" - Melaleuca alternifolia

Wbrew nazwie roślina ta nie ma nic wspólnego z krzewem
herbacianym, jest to niewielkie drzewo lub krzew rosnący
w Australii, pochodzący z rodziny mirtowatych (Myrtace-
ae). Ma wąskie liście przypominające igły i żółte lub fiole-
towe kwiaty.
Liście drzewa były przez całe wieki wykorzystywane
przez Aborygenów do przyrządzania napoju przypominają-
cego herbatę, a także po rozgnieceniu jako lek przykładany
na rany i stłuczenia. Ze względu na właściwości tej rośliny,
znane i wykorzystywane od setek lat, olejek drzewa herba-
cianego stał się jednym z najpopularniejszych i najbardziej
uniwersalnych olejków eterycznych w aromaterapii.
Olejek
Olejek drzewa herbacianego wytwarza się z jego listków
przez destylację w parze wodnej. Ma on barwę żółtozieloną
i silną, przyjemną, pikantną woń przypominającą kamforę.
85
Aromaterapia
Wykorzystywany jest powszechnie w przemyśle farmaceu-

tycznym i kosmetycznym, między innymi do produkcji
środków antyseptycznych i bakteriobójczych, płukanek do
gardła, pasty do zębów, płynów i żeli do kąpieli, środków
do pielęgnacji skóry. Obecnie dostępny jest na rynku
olejek z ekologicznych plantacji „drzew herbacianych".
Olejek z drzewa herbacianego należy do ulubionych
olejków eterycznych stosowanych w aromaterapii. Jest
bezpieczny w użyciu, można go stosować bezpośrednio na
skórę, ma silne działanie antyseptyczne, dezynfekujące,
antywirusowe, przeciwgrzybiczne i bakteriobójcze, a więc
znajduje zastosowanie w leczeniu wielu schorzeń. Do tego
wszystkiego wzmacnia system odpornościowy organizmu.
Z tego wynika, że nie powinno go zabraknąć w żadnej
domowej apteczce.
Dzięki swym właściwościom wzmacniającym system
odpornościowy, antywirusowym i bakteriobójczym, dosko-
nale sprawdza się w leczeniu zaziębień, grypy i ogólnie infek-
cji dróg oddechowych. Zaleca się w tym celu inhalacje lub
masaże mieszanką zawierającą ten olejek. Olejek drzewa her-
bacianego dodawany jest także do płynów do płukania ust
i gardła w przypadku rozmaitych stanów zapalnych: pleśnia-
wek, zapalenia dziąseł i aft. Walczyć nim także można z nie-
świeżym oddechem i opryszczką na wardze.
Dodany do kąpieli lub nasiadówki, olejek daje dobre
wyniki w leczeniu schorzeń układu moczowo-płciowego:
zapalenia pęcherza, pleśniawek, opryszczki, świądu oraz
zapalenia cewki moczowej. Ma działanie kojące i pomaga
zwalczyć infekcję.
86
Jeśli chodzi o pielęgnację skóry, olejek drzewa herba-I

cianego sprawdza się w wielu sytuacjach. Może być stoso-
wany w maseczkach do twarzy, balsamach i mieszankach
do masażu. Można go aplikować na wypryski i krosty, uką-
szenia owadów, mniej poważne oparzenia. Działa antysep-
tycznie, a jednocześnie kojąco. Używany bywa w leczeniu
grzybicy. Mieszankę olejku z drzewa herbacianego i neu-
tralnego olejku bazowego, na przykład migdałowego, zaleca
się w przypadku długo gojących się ran, zwłaszcza u ludzi
w podeszłym wieku i/lub mających kłopoty z krążeniem.
Trwają badania nad zastosowaniem olejku z drzewa
herbacianego, istnieją więc poważne podstawy, by
sądzić, że niebawem naukowcy odkryją nowe, dotąd
nieznane właściwości i zastosowania tego olejku.
Wykorzystanie
kąpiele, okłady, inhalacje, masaż, płyny do płukania
jamy ustnej, pielęgnacja skóry, odświeżacze i nawilżacze
powietrza (można nakładać bezpośrednio na skórę, bez
potrzeby rozcieńczania)
Przeciwwskazania
Olejek drzewa herbacianego jest substancją
nietoksyczną i niedrażniącą. Przypadki uczulenia na ten
olejek są niezwykle rzadkie.
HYZOP - Hyssopus officinalis

Hyzop należy do rodziny jasnotowatych (Lamiaceae),
dawniej wargowych (Labiatae). Pochodzi z rejonu
śródziemnomorskiego, a obecnie występuje w całej
Europie, w Rosji oraz w Stanach Zjednoczonych. Ze
względu na pozyskiwa-
87Aromaterapia
rowego ma on silne właściwości drażniące i nie

nadaje się do użytku domowego.
Imbir znany jest od wieków zarówno jako
przyprawa, jak i środek na dolegliwości trawienne. Ma
właściwości rozkurczające i wiatropędne, a więc
pomaga na wzdęcia. Stanowi ważny składnik leków
podawanych w chorobie lokomocyj-nej oraz w
przypadku porannych nudności we wczesnym
okresie ciąży. Imbir kandyzowany wykorzystuje się w
przemyśle cukierniczym i spożywczym.
Olejek
Olejek imbirowy wytwarza się z wysuszonych,
zmielonych kłączy w procesie destylacji z parą
wodną. Ma on barwę bursztynową i bardzo silny,
ostry, słodkawy zapach.
Stanowi wonny dodatek do niektórych perfum i jest
szeroko wykorzystywany jako aromat w przemyśle
spożywczym, także w produkcji napojów.
Olejek imbiroWy pomaga na wiek schorzeń. Działa
roz-grzewająco i wzmacniająco, poprawia ogólne
samopoczucie, dodaje pewności siebie. Stosowany do
masażu, pomaga na bóle mięśni i kości, szczególnie
dokuczliwe w chłodnym, wilgotnym klimacie. Poprawia
krążenie i rozgrzewa zimne stopy i dłonie - podobnie
zresztą jak po dodaniu do wody do moczenia nóg.
Ponieważ imbir działa drażniąco na śluzówkę, nie
zaleca się stosowania olejku do kąpieli.
Podobnie jak samo kłącze imbiru, olejek imbirowy
wspomaga układ trawienny; wdychany lub
stosowany do szybkiego masażu, przyśpiesza proces
trawienia i pomaga na wzdęcia. Likwiduje uczucie
nudności w pierwszych trzech miesiącach ciąży i
podczas podróży samochodem,
90
statkiem czy samolotem - wystarczy powąchać

skropioną tym olejkiem chusteczkę.
Stosowany do inhalacji, olejek imbirowy dobrze
działa na drogi oddechowe. Jest skutecznym
środkiem wykrztuś-nym, a więc pomaga oczyścić ze
śluzu gardło i przewody nosowe. Łagodzi napady
suchego kaszlu. Niektórzy uważają, że zwiększa
odporność organizmu na infekcje częste w okresie
jesieni i zimy. Ponieważ działa napotnie, obniża
wysoką temperaturę.
Olejek imbirowy jest afrodyzjakiem.
Zastosowanie
okłady, moczenie nóg (ale nie kąpiele, ponieważ
działa drażniąco na śluzówkę), inhalacje, masaż,
odświeżacze i nawilżacze powietrza
Przeciwwskazania
Imbir nie jest toksyczny i nie wywołuje reakcji
alergicznych. Należy jednak go stosować z umiarem,
ponieważ może podrażniać błony śluzowe. W
odpowiednim stężeniu może być stosowany
bezpośrednio na skórę.
JAŁOWIEC - Juniperus communis

Jałowiec, wiecznie zielony krzew z rodziny
cyprysowatych (Cupressaceae), występuje na całej
półkuli północnej. Ma igły o barwie
niebieskawozielonej i małe, czarne, kuliste owoce.
Zarówno szpilki, jak i jagody jałowca wykorzystywane
są w medycynie tradycyjnej już od stulecie, między
innymi w chorobach dróg moczowych, na przykład w
zapaleniu pęcherza, jak również w niedomaganiach
układu oddechowego, w podagrze i reumatyzmie. W
średniowie-
91
Aromaterapia
czu uważano, że posiadają też właściwości magiczne,

chroniące człowieka przed złym urokiem. Ekstrakty
jałowcowe używane są w weterynarii w leczeniu
infekcji wywołanych przez pasożyty. Jałowiec
wykorzystywany jest także w przemyśle
perfumeryjnym
Jagody jałowca są znane jako przyprawa kuchenna,
a także dodatek do dżinu, który zawdzięcza im swój
silny, perfumowany aromat. W celach komercyjnych
jałowiec hoduje się we Włoszech oraz w krajach
bałkańskich.
Olejek
Olejek jałowcowy wytwarza się przez destylację w
parze wodnej z jagód, szpilek oraz młodych gałązek
jałowca. Ma on barwę jasnożółtą i przyjemny, świeży i
ciepły, słodkawy zapach lasu. Tradycyjnie stanowi
jeden z podstawowych składników trociczek i
kadzidełek i jest szeroko stosowany w aromaterapii.
Jako środek moczopędny i antyseptyczny pomaga w
leczeniu zapalenia pęcherza oraz zatrzymywania
płynów w organizmie. Sprzyja wydalaniu toksyn z
organizmu, zwłaszcza kwasu moczowego, a zatem
zalecany jest w przypadku podagry. Stosowany do
masażu, działa rozgrzewająco i pobudzająco,
pomaga na reumatyzm i reguluje miesiączkę.
Dzięki swemu działaniu uspokajającemu, może być
stosowany w leczeniu stresu i stanów lękowych.
Wywołuje pozytywne uczucia.
W pielęgnacji skóry olejek ten stosowany jest na
przetłuszczającą się cerę ze skłonnością do
wyprysków, wągrów i trądziku. Działa na skórę
ściągająco, oczyszczająco, odtruwająco i
ujędrniająco, zwłaszcza dodawany do kąpieli
parowej.
92
Zapach jałowca doskonale komponuje się z wonią

wielu |*łnnych olejków eterycznych, takich jak cedr,
cyprys, sosna, 'lawenda, geranium, cytrusy.
Wykorzystanie
kąpiele, okłady, inhalacje, masaż, odświeżacze i
nawilżacze powietrza
Przeciwwskazania
Ostrzeżenie: Nie stosować w okresie ciąży. W
niektórych przypadkach może wywoływać odczyn
alergiczny, dlatego używaj wyłącznie w roztworze.
JAŚMIN - Jasminum officinale/Jasminum grandiflorum

Jaśmin, należący do rodziny oliwkowatych
(Oleaceae), pochodzi z północno-zachodnich
regionów Indii. Jest pięknym, pnącym się w górę
krzewem o delikatnych, różo-wobiałych kwiatach o
cudownej, silnej woni. Hodowany jest obecnie w kilku
krajach, między innymi w Maroku, Egipcie oraz we
Francji. Od lat olejek jaśmin stanowi podstawę
francuskiego przemysłu perfumeryjnego, i to pomimo
wyjątkowo wysokich kosztów jego pozyskiwania. Już
wieki temu doceniano silnie działającą na zmysły woń
jaśminu i jego rolę w pielęgnacji skóry. Jaśmin
wykorzystywano również szeroko w zielarstwie -
zarówno na Wschodzie, jak i na Zachodzie.
Olejek
Ze względu na to, że w procesie produkcyjnym
pozyskuje się niewielkie ilości jaśminowych
substancji aromatycznych, olejek jaśminowy należy
do najdroższych. Dla uzy-
93
Aromaterapia
skania nawet odrobiny olejku potrzeba ogromnej

ilości kwiatów. Olejek otrzymuje się przez enfleurage
(mimo ogromnej pracochłonności tego procesu, jest
on preferowany przez wielu producentów perfum) lub
przez ekstrakcję w rozpuszczalniku. Olejek
jaśminowy jest wysoko ceniony w przemyśle
perfumeryjnym jako składnik mydeł, płynów i żeli do
kąpieli, szamponów. Wykorzystywany bywa też w
przemyśle spożywczym, na przykład w produkcji
napojów.
Olejek jaśminowy ma barwę bursztynowobrązową i
dość gęstą, lepką konsystencję. Ma bogaty, silny i
słodki zapach. Rzadko kto potrafi się mu oprzeć,
dlatego też przypisuje się mu właściwości silnego
afrodyzjaku, działającego w równym stopniu na
kobiety, co na mężczyzn. Jest także wykorzystywany
w trociczkach i kadzidełkach - uważaj jednak, bo
często prawdziwy olejek zastępuje się tanimi
podróbkami.
Co do właściwości terapeutycznych, jaśmin działa
antydepresyjnie, stąd leczy się nim stany niepokoju i
związanego ze stresem przygnębienia. Wywołuje
kojący efekt odprężenia, uspokojenia, potrafi
znakomicie poprawić nastrój. Stosowany do masażu,
przynosi ukojenie starganym nerwom. Przydaje się
także podczas porodu - jego roztwór wtarty w okolice
lędźwiowe łagodzi ból i działa na rodzącą odprę-
żająco. Wykorzystywany jest często w masażu
erotycznym, ponieważ wpływa przyjemnie na oboje
partnerów. Czasem jest skutecznym lekiem na utratę
popędu i impotencję, zwłaszcza wtedy, kiedy taki stan
spowodowany jest przemęczeniem i stresem.
94
Olejek jaśminowy jest łagodnym środkiem kosmetycz-

nym. Ze względy na swoje właściwości
dezynfekujące, Stosowany bywa w leczeniu stanów
zapalnych skóry, przy czym nadaje się dla wszystkich
rodzajów cery: zarówno tłustej, jak i suchej.
Olejek jaśminowy jest nieocenionym dodatkiem do
nawilżaczy powietrza, tworząc atmosferę spokoju i
pogody. Zaleca się go młodym matkom jako środek
poprawiający nastrój w stanach wyczerpania i depresji
popoło-gowej. Zapach jaśminu doskonale komponuje
się z innymi olejkami eterycznymi, zwłaszcza z
olejkami cytrusowymi. "Jest tak silny i trwały, że mimo
wysokich kosztów opłaca się tw taki olejek
zainwestować, bo nawet niewielka ilość star-f cza na
bardzo długo.
\t Zastosowanie
| kąpiele, okłady, inhalacje, masaż, pielęgnacja skóry,
nawil-1 żacze i odświeżacze powietrza
Przeciwwskazania
Olejek jaśminowy w zasadzie nie jest toksyczny i nie
podrażnia skóry, ale u niektórych może wywoływać
reakcję alergiczną.
KADZIDŁA CARTERA, OLIBAN - Boswellia carteri

Drzewo, z którego otrzymuje się żywicę olibanową,
czyli kadzidło, rośnie w Somalii, Chinach i Etiopii.
Należy do rodziny osoczynowatych (Burserasea). Za
sprawą swojego aromatu i właściwości
pobudzających było bardzo cenione przez
Chińczyków, Rzymian, Egipcjan i Arabów. Do dzisiaj
na całym świecie żywica olibanową stanowi waż-
Aromaterapia
ny składnik kadzidła i odgrywa istotną rolę w

obrzędach religijnych.
Olejek
Olejek olibanowy, otrzymywany z żywicy kadzidli w
procesie destylacji z parą wodną, stanowi ważny
składnik wielu produktów perfumeryjnych. Jest on
przezroczysta, z lekkim żółtawym odcieniem. Pachnie
słodko i ciepło, trochę jak drewno sosnowe. Dobrze
komponuje się z wieloma innymi olejkami. Stosowany
w kadzidełkach i nawilżaczach powietrza, działa
kojąco i poprawia nastrój. Jest często używany
podczas medytacji, ponieważ zwalnia oddech i
pomaga się skoncentrować. Z tych samych powodów
jest także zalecany na stres.
Olejek olibanowy to doskonały składnik inhalacji
parowych. Ma właściwości przeciwzapalne, przydatne
w leczeniu zapalenia oskrzeli i gardła, pomaga na
napadu kaszlu, gdyż łagodzi podrażnienia błon
śluzowych i wspomaga odkrztuszanie.
Odgrywa także ważną rolę w kosmetyce, jako że
działa ściągająco, antyseptycznie i ujędrniające Jest
często stosowany w kosmetykach przeznaczonych
dla zwiotczałej skóry.
Olejek olibanowy jest całkowicie bezpieczny i
wyjątkowo przyjemny w użyciu.
Zastosowanie
kąpiele, okłady, inhalacje, masaż, pielęgnacja skóry,
nawilżacze i odświeżacze powietrza
96
-zeciwwskazania
rak. W roztworze nie jest toksyczny i nie powoduje
odrażnień skóry. Ostrzeżenie: Niektórzy terapeuci
odrażają stosowanie olejku olibanowego podczas
ciąży.
JKRDAMON - Elettaria cardamomum

jCardamon należy do rodziny imbirowatych
{Zingiberaceae) i pochodzi z Indii, jest byliną osiągającą
wysokość 3 metrów, * dużymi liśćmi. Od setek lat jego
nasiona stosuje się W Indiach jako przyprawę
kuchenną, obecnie wysoko cenioną na całym świecie.
Dzięki zawartości olejku kardamono-Jwego, przyprawa
ta ma ostry, orzeźwiający aromat. Żucie jiasion
pomaga na niestrawność i pobudza do działania
ilkład trawienny. Większość dostępnego obecnie na
rynku lolejku kardamonowego pochodzi z Gwatemali.
i,'
J D /ę /e k
Olejek kardamonowy pozyskuje się z wysuszonych
nasion Jcardamonu przez destylację z parą wodną.
Jest substancją bezbarwną lub bladożółtą, o ciepłym,
przyjemnym zapachu. Olejek stosowany jest do
kąpieli, masażu oraz w nawilżaczach powietrza.
Działa rozgrzewająco, orzeźwiająco, fma dobry
wpływ na tych, którzy cierpią na depresję i stadny
lękowe. Przypisuje się mu także właściwości
afrodyzja-
l, a więc masaż przy jego użyciu może pobudzać
uśpiony L opęd seksualny.
lak już wspomniano, olejek kardamonowy
korzystnie Wpływa na trawienie. Delikatny masaż
brzucha przy pomo-Jfey mieszanki z dodatkiem tego
olejku działa wiatropędnie
rozkurczowo. Ze względu na jego właściwości
antysep
97
Aromaterapia
roko jako przyprawa kuchenna. W tym samym celu

wykorzystuje się nasiona - albo świeże, albo
ususzone. Kolendra to jeden ze składników
przyprawy curry.
Kolendra znana już była w czasach starożytnych.
Jej nasiona znaleziono w grobowcu faraona
Ramzesa II. W Chinach i w różnych częściach Europy
Zachodniej przy jej pomocy leczono kiedyś choroby
układu pokarmowego.
Olejek
Olejek kolendrowy, otrzymywany z dojrzałych nasion
przez destylację z parą wodną, jest bezbarwny lub
bladożółty. Ma przyjemną, słodkawą woń. Jako
aromat wykorzystywany jest w przemyśle
farmaceutycznym, w produkcji kosmetyków, mydeł
oraz niektórych perfum, a także w przemyśle
spożywczym i w produkcji napojów.
Kolendra działa pobudzająco na system nerwowy i
na krążenie. Przynosi ukojenie i przywraca energię,
w chwilach załamania dodaje pewności siebie i woli
walki. Sprawdza się także w leczeniu zesztywniałych
mięśni oraz bólów reumatycznych i arqetycznych. Ma
właściwości przeciwbólowe i przynosi ulgę w
cierpieniu.
Olejek kolendrowy, zwłaszcza stosowany do
masażu, łagodzi objawy niestrawności. Dzięki
właściwościom rozkurczowym, zapobiega wzdęciom,
kolce i niestrawności. Pobudza apetyt, szczególnie po
przebytej chorobie, pomaga także na biegunkę.
Kolendra jest doskonałym środkiem dla rekonwale-
scentów, poprawia samopoczucie oraz nastrój.
Uważana jest także za afrodyzjak; używana do
masażu lub kąpieli, rozbudza na nowo popęd
seksualny.
100
;'! Przeciwwskazania
• Kolendra nie jest toksyczna i nie powoduje reakcji
alergicz-\ nej. Stosowana w roztworze, nie podrażnia
skóry. Jednak w większych dawkach może działać
odurzająco, dlatego zaleca się umiar w jej stosowaniu.
Ostrzeżenie: Nie stosować w okresie ciąży.
KOPER OGRODOWY - Anethum graveolens

Koper ogrodowy należy do tej samej rodziny, co koper
włoski, czyli fenkuł - do selerowatych (Apiaceae), dawniej
zwanych baldaszkowymi (Umbełłiferae). Ponadto obie te
rośliny, oraz otrzymywane z nich olejki, mają wiele cech !
wspólnych. Koper ogrodowy pochodzi z regionu Morza '
Śródziemnego, a obecnie uprawiany jest i
wykorzystywany w zielarstwie i jako przyprawa kuchenna
na całym świecie. i Głównymi dostawcami olejku z kopru
ogrodowego są Francja, Niemcy, Hiszpania i Anglia. Koper
ogrodowy to wysoka roślina roczna lub dwuroczna. Ma
delikatne, pierzaste listki, kwitnie na żółto i rodzi dużą
ilość maleńkich, wonnych nasion. Jako przyprawę
wykorzystuje się zarówno listki, jak i nasiona. Delikatny
aromat listków, przypominający anyżek, doskonale
komponuje się z wieloma daniami, zwłaszcza rybnymi.
Właściwości lecznicze kopru ogrodowego,
Aromaterapia
w szczególności w leczeniu dolegliwości żołądkowych,

znane są od dawna. Stanowi on jeden z
podstawowych składników specyfików podawanych
niemowlętom cierpiącym na kolkę.
Olejek
Z kopru ogrodowego pozyskuje się dwa olejki: z
zielonych części rośliny - świeżych lub suszonych -
oraz z nasion. Olejki te wykorzystywane są w
przemyśle spożywczym, między innymi w produkcji
napojów alkoholowych oraz marynat. Jako aromat
znajdują zastosowanie również w produkcji
rozmaitych kosmetyków i środków czystości, a także
w przemyśle farmaceutycznym.
W aromaterapii ze względu na swoje właściwości
wiatro-pędne i rozkurczowe pomaga na dolegliwości
układu trawiennego. Delikatny masaż brzucha z
użyciem tego olejku doskonale robi w przypadku
wzdęć i kolki. Ogólnie rzecz biorąc, olejek z kopru
ogrodowego wspomaga trawienie.
Podobnie jak koper włoski, olejek z kopru
ogrodowego pobudza laktację u matek karmiących.
Stosuje się go także w razie zatrzymania miesiączki.
W nawilżaczach powietrza olejek z kopru
ogrodowego doskonale komponuje się z innymi
olejkami eterycznymi.
Zastosowanie
kąpiele, inhalacje, masaż, nawilżacze i odświeżacze
powietrza
Przeciwwskazania
Koper ogrodowy nie ma właściwości toksycznych,
powodujących alergię, ani drażniących, chociaż
zdarzają się
102
,yprzypadki, kiedy może podrażniać bardzo delikatną

skórę. i Ostrzeżenie: Nie stosować w okresie ciąży.
■ KOPER WŁOSKI, FENKUŁ - Foeniculum vulgare var.

f dulce
Koper włoski to wysoka, wiotka roślina zielna, przed-
stawiciel rodziny selerowatych (Apiaceae), dawniej
bal-daszkowatych (Umbełliferae). Pochodzi z
regionu Morza
• śródziemnego, a obecnie uprawiany jest w całej
Europie.
i Jego wonne pierzaste listki i mięsiste łodygi
wykorzystywane są jako przyprawa kuchenna.
Smakiem przypominają anyż. Nasiona kopru
włoskiego stosowane są powszechnie w kuchni
indyjskiej.
Podobnie jak prawie wszystkie rośliny przyprawo-
we, koper włoski reguluje proces trawienia.
Zapobiega wzdęciom, działa rozkurczowo i lekko
przeczyszczające W kłopotach z trawieniem i w kolce
zaleca się picie naparu z kopru włoskiego. Koper
włoski pobudza także laktację u matek karmiących.
Olejek
Olejek z kopru włoskiego otrzymuje się poprzez
destylację nasion z parą wodną. Ma on silny zapach i
jest niemal bezbarwny, z lekkim żółtawym odcieniem.
Charakteryzuje się właściwościami bakteriobójczymi -
bywa dodawany do pasty do zębów oraz płynów do
higieny jamy ustnej, żeby zapobiegać próchnicy
zębów.
Ze względu na swoje właściwości bakteriobójcze i
wia-tropędne jest szeroko wykorzystywany przez
przemysł farmaceutyczny, a także jako jeden ze
składników w produkcji mydła.
103
Aromaterapia
Masaż z użyciem olejku koprowego, zwłaszcza

masaż dolnych partii brzucha i pleców, działa kojąco
na podrażnienia żołądka i wywołaną stresem
niestrawności. Pomaga także na wzdęcia. Zalecany
jest również w przypadku trudności z oddawaniem
moczu. Jego łagodne działanie moczopędne
zapobiega zatrzymywaniu płynów w organizmie. Ze
względu na jego silny zapach nie każdy toleruje
mieszanki olejku z kopru włoskiego z innymi olejkami
eterycznymi. Pamiętaj jednak, że koper włoski ma
nade wszystko działanie lecznicze, a więc nie ma
potrzeby tworzenia z niego kompozycji
zapachowych. Przed użyciem starannie rozcieńcz
olejek z kopru włoskiego, ponieważ może od
podrażniać skórę - zazwyczaj zaleca się roztwór
1,5%.
Olejek z kopru włoskiego stosowany w
nawilżaczach powietrza dobrze robi na kaszel.
Działa podobnie jak hormon estrogen, dlatego
stosowany jest dla pobudzenia laktacji u karmiących
matek. Mimo to stosowanie go w okresie ciąży nie
jest wskazane.
Zastosowanie
okłady, inhalacje, masaż, higiena jamy ustnej,
Przeciwwskazania
Koper włoski może powodować alergię, dlatego przed
użyciem musi zostać rozcieńczony. Ostrzeżenie: W
dużych dawkach olejek koprowy działa jak narkotyk.
Nie stosować w okresie ciąży. Nie aplikować chorym
na epilepsję. Unikać odmiany gorzkiej kopru włoskiego
{Foeniculum vulgare var. amara), który działa silniej i
powodujące reakcję alergiczną.
104
^K ABC roślin i olejków eterycznych
^BjtWENDA - Lavandula vera/Lavandula augustifolia/

l^mgyandula officinalis
^Kjawenda należy do rodziny jasnotowatych
[Lamiaceae], jÊljtwniej zwanych wargowymi {Labiatae).
Pochodzi z regio-MKkĄw śródziemnomorskich, obecnie
uprawiana na całym ■Łriecie. Jej głównymi
producentami są Francja, Wło-«|hy, Tasmania i Wielka
Brytania. Lawenda jest wiecznie Łieloną krzewinką o
wonnych listkach i kwiatach, jedną w ulubionych roślin
w ogródkach ziołowych i ozdobnych. Hj&iana jest od
wieków. Starożytni Rzymianie wykorzystywali ją do
kąpieli, jako środek dezynfekujący, antyseptycz-?ny i
uspokajający. Saszetki z suchymi listkami lawendy ,
umieszczane w bieliźniarkach nadają bieliźnie
pościelowej i niezwykle przyjemny zapach. Od lat
ogromną popularnością cieszy się lawendowa woda
toaletowa.
Olejek
Olejek lawendowy otrzymuje się przez destylację
kwiatów w parze wodnej. ]est on przejrzysty, o
jasnożółtej barwie i słodkawym zapachu doskonale
komponującym się z innymi olejkami. Należy do
najpopularniejszych olejków do stosowania w domu,
jako że jest całkowicie bezpieczny w użyciu i ma
wiele właściwości.
Olejek lawendowy działa pozytywnie na nasz
nastrój, uspokaja nas i odpręża. Zaleca się ten olejek
cierpiącym na depresję połączoną ze stanami
lękowymi - ponieważ uspokaja, a jednocześnie
poprawia samopoczucie. ]est doskonałym dodatkiem
do mieszanek stosowanych do masażu,
pomagających między innymi na bezsenność. Do
masażu brzucha używa się go także w przypadku
zaparć i wzdęć.
105
Aromaterapia
Lawenda ma lekkie działanie przeciwbólowe i jest

zalecana w szczególności na ból głowy i bóle mięśni.
Należy do nielicznych olejków, które nie wymagają
rozcieńczania. Ma właściwości antyseptyczne, można
ją aplikować bezpośrednio na skórę w przypadku
ukąszeń przez owady, oparzeń i zadrapań, jako że
wówczas nie tylko łagodzi ból, ale i zapobiega infekcji.
Do tego olejek lawendowy przyśpiesza proces
gojenia i zmniejsza ryzyko powstania blizn.
Dodany do kąpieli, olejek lawendowy jest zalecany
w przypadku infekcji dróg moczowo-płciowych, na
przykład pleśniawki i zapalenie pęcherza. Stosowany
do inhalacji, pomaga na napady kaszlu, leczy infekcje
gardła oraz łagodzi objawy zapalenia krtani.
Olejek lawendowy nadaje się również do
stosowania w przypadku różnych chorób skórnych,
takich jak egzema, trądzik, łuszczyca i grzybica. W
płukankach do jamy ustnej ma właściwości
dezodoryzujące i antyseptyczne.
Zapach olejku lawendowego skutecznie odstręcza
owady.
Zastosowanie
kąpiele, okłady, pielęgnacja włosów, inhalacje, masaż,
pielęgnacja skóry, nawilżacze i odświeżacze
powietrza
Przeciwwskazania
Brak. Lawenda jest wyjątkowo bezpieczna w użyciu,
również dla dzieci i niemowląt. Niektórzy specjaliści
nie radzą stosować olejku lawendowego w okresie
ciąży, jeśli kobieta wcześniej miała kłopoty z jej
donoszeniem. Poza tym nie stwarza żadnych
zagrożeń dla kobiet ciężarnych.
106
ETA, LIMA - Citrus aurantifolia

ieta jest drzewkiem wiecznie zielonym, o białych kwia--
h i jaskrawozielonych owocach, mniejszych od cytry-
za to o bardzo wyraźnym, gorzkawokwaśnym smaku.
Występuje w kilku miejscach świata, a w celach
komercyjnych uprawiana jest na Florydzie, w Meksyku,
we Włoszech 4 na Antylach. Należy do rodziny
rutowatych (Rutaceae).
Ôlejek
%Olejek z limety wytwarza się przez mechaniczne
wytła-
'■ V i ''' '
;fy czanie skórek owoców Ma on barwę od żółtej do

zielonej : i silny, świeży zapach cytrusów.
Wykorzystywany jest w pro-1 dukcji kosmetyków,
środków czystości oraz perfum, a także w przemyśle
spożywczym, między innymi w produkcji •napojów.
W zasadzie olejek z limety stosuje się podobnie jak
olejek cytrynowy. Działa odświeżająco, poprawia
nastrój. Ma właściwości antyseptyczne oraz
ściągające, dlatego nadaje się dla cery tłustej ze
skłonnością do wyprysków. Dzięki właściwościom
bakteriobójczym może być wykorzystywany w
leczeniu stanów zapalnych skóry, na przykład czyra-
ków.
Olejek z limety stosowany także bywa w
schorzeniach dróg oddechowych, w leczeniu
zaziębienia, bólu gardła, kaszlu oraz zapalenia
oskrzeli.
Doskonale komponuje się z innymi olejkami, a
zastosowany w nawilżaczu lub odświeżaczu
powietrza działa dezynfekuj ąco.
107
Aromaterapia
Zastosowanie
Przeciwwskazania
Olejek z limety zawiera substancje fotouczulające:
po zaaplikowaniu go na skórę przez następne 24
godziny unikaj promieni słonecznych. W zasadzie nie
powoduje reakcji alergicznych, poza osobami
wyjątkowo wrażliwymi.
MAJERANEK OGRODOWY - Origanum mariorama/

Origanum hortensis
Majeranek pochodzi z regionu
śródziemnomorskiego. Jest to wonna, krzaczasta
roślina wieloletnia, osiągająca wysokość 0,6 metra.
Ma małe, białe kwiaty z lekkim odcieniem
niebieskawoszarym. Należy do rodziny jasnotowa-
tych (Lamiaceae), dawniej zwanych wargowymi
(Labiatae). Często mylona bywa z oregano, które jest
rośliną bardziej trwałą. Majeranek jest już od wieków
stosowany jako przyprawa kuchenna i zioło lecznicze,
zwłaszcza na problemy gastryczne.
Olejek
Olejek majerankowy otrzymuje się z suszonych
kwiatów przez destylację z parą wodną. Ma on
barwę złocistożółtą i ostrą, pikantną woń.
Wykorzystywany jest w przemyśle spożywczym, w
produkcji środków do kąpieli, kosmetyków, perfum i
domowych środków czystości.
Olejek majerankowy ma właściwości uspokajające.
Pomaga w leczeniu bezsenności i stresu. Osobom
pogrążonym w żałobie, zestresowanym, nerwowym,
pomaga przywrócić
108
okój. Właściwości uspokajające oznaczają

jednocześnie, ,ie olejek działa przeciwnie niż
afrodyzjak: zmniejsza popęd ^seksualny.
/: Stosowany bywa w masażu, okładach oraz do
kąpieli jji w przypadku artretyzmu, bólu mięśni i
obrzmień. Jest środ-
* kiem przeciwbólowym i rozgrzewającym, i jako taki
uży-
• wany bywa w przypadku bolesnych miesiączek. Jest
także
środkiem wywołującym miesiączkę oraz łagodzącym
obja
wy napięcia przedmiesiączkowego.
Masaż lub inhalacje z olejkiem majerankowym koją
ból głowy i ból związany z zapaleniem zatok,
pomaga też na migrenę.
Działa na układ trawienny, pomaga na wzdęcia i
skurcze.
Zastosowany do masażu lub kąpieli, koi ból po
stłuczeniach oraz związany z odmrożeniami.
Zastosowanie
kąpiele, okłady, inhalacje, masaż, odświeżacze i
Przeciwwskazania
Majeranek posiada wprawdzie silne właściwości
uspokajające, ale w odpowiednim roztworze jest
całkowicie bezpieczny. Ostrzeżenie: Ze względu na
jego działanie wywołujące miesiączkę, nie wolno go
stosować w okresie ciąży.
MANDARYNKA - Citrus nobilis/Citrus reticulata

Mandarynka należy do rodziny rutowatych
(Rutaceae). Pochodzi z Chin, a konkretnie z ich
południowej części. Od ponad dwustu lat jest
uprawiana w Stanach Zjednoczonych i w Europie. Ma
wiele odmian, hodowanych dla celów
109
Aromaterapia
komercyjnych w regionie śródziemnomorskim, w

Brazylia na Bliskim Wschodzie i w Stanach
Zjednoczonych. Wyraźną woń wydzielają zarówno
kwiaty, jak i owoce drzewa. Te ostatnie mają słodki
smak i należą do ulubionych owoców cytrusowych.
Nazwa mandarynki wywodzi się od słowa mandaryn,
które w Chinach oznaczało wysokiego urzędnika
dworskiego.
Olejek
Olejek mandarynkowy otrzymuje się poprzez
wytłaczanie mechaniczne. Ma on barwę od
pomarańczowej po bursztynową i przyjemny, słodkawy
zapach cytrusów. Wykorzystywany jest w produkcji
perfum, mydła i kosmetyków oraz jako barwnik w
przemyśle spożywczym.
Olejek działa uspokajająco, usuwa napięcie i stany
nerwowe. Należy do najbezpieczniejszych olejków
wykorzystywanych w aromaterapii i jako taki nadaje
się dla dzieci, którym na pewno spodoba się kąpiel z
jego dodatkiem. Pomaga w łagodzeniu objawów
nadaktywności i kapryśno-ści u dzieci.
Olejek mandarynkowy doskonale działa na układ
trawienny. Jako składnik olejku do masażu brzucha
pomaga leczyć kolkę, niestrawność i zaparcia. Z
tego względu jest szczególnie zalecany dla osób
starszych.
Ma także działanie odtruwające i pomaga w
leczeniu zatrzymywania płynów w organizmie.
Jest środkiem łagodnie ściągającym, a więc nadaje
się dla cery tłustej ze skłonnością do wyprysków i
trądziku.
110
H| ABC roślin i olejków eterycznych
Ujfastosowanie
Htapiele, okłady, inhalacje, masaż, pielęgnacja skóry,
nawil-Hifecze i odświeżacze powietrza
W
mjfrzeciwwskazania
B[)lejek mandarynkowy należy do środków
bezpiecznych, Ifistnieją jednak podejrzenia, że może
zawierać substancje Sfotouczulające, a więc po jego
zastosowaniu bezpośrednio jM& skórę należy unikać
promieni słonecznych.
MARCHEW - Daucus catota

fJMarchwi, należącej do rodziny selerowatych
{Apiace-rtte), dawniej baldaszkowatych {Umbelliferae),
nie trzeba 7ityzasadzie przedstawiać. Jest ona rośliną
okopową o poma-\ rańczowym korzeniu i pierzastych
liściach. Nie sprawia problemów w uprawie, jest tania.
Należy do podstawowych warzyw używanych w
kuchni. Jest bogata w witaminy, zwłaszcza witaminę A i
C. Olejek marchewkowy otrzymuje się z owoców jej
dzikiej odmiany. 1 W zielarstwie owoce marchwi
zaleca się na schorzenia nerek i pęcherza
moczowego, a także niektóre niedomagania układu
pokarmowego.
Olejek
Olejek marchewkowy otrzymuje się z roztartych
owoców marchwi przez destylację z parą wodną. Ma
on złocistą barwę i ciepły, ziemisty aromat. Jest
wykorzystywany jako środek barwiący oraz
zapachowy w przemyśle spożywczym i
kosmetycznym. W aromaterapii stosuje się go do
pielęgnacji skóry, czyszczenia i odświeżania
zniszczonej, zmę-
111
Aromaterapia
czonej skóry, ujędrniania zwiotczałej skóry oraz w

leczeniu wyprysków.
Stosowany też bywa do kąpieli i masażu. Wpływa
przede wszystkim na skórę, ale ma też działanie
kojące w przypadku podagry, artretyzmu i
reumatyzmu. Pomaga także regulować miesiączkę.
Zastosowanie
kąpiele, masaż, pielęgnacja skóry, inhalacje parowe,
Przeciwwskazania
Brak. Nie podrażnia skóry, ani nie powoduje reakcji
alergicznej.
MELISA - Melissa officinalis

Melisa, zwana również rojiownikiem lub
pszczelnikiem, jest rośliną aromatyczną o
jaskrawozielonych liściach i maleńkich, białych
kwiatach. Należy do rodziny jasnoto-watych
(Lamiaceae), dawniej zwanych wargowymi (Labia-
tae). Pochodzi z obszaru śródziemnomorskiego, a
obecnie hodowana jest w całej Europie, przede
wszystkim we Francji, Hiszpanii i Rosji. Jej
popularność jako rośliny ogrodowej i przyprawowej
stale rośnie. Od wieków znana jest także w zielarstwie
jako środek na depresję, nerwy, niedomagania układu
oddechowego, miesiączkowania i trawienne.
Olejek
Olejek melisowy otrzymuje się z liści i kwiatów przez
destylację z parą wodną. Ponieważ w ten sposób
pozyskuje się jedynie niewielkie ilości olejku, jest on
bardzo dro-
112
Ljlatego często sprzedawany jest w mieszance z

olejkiem awy cytrynowej. Kupując olejek melisowy
sprawdź, r nie jest to taka mieszanka lub, co
gorsza, podróbki syn-pczne.
powodu swojego zapachu melisa jest poszukiwanym
jduktem w przemyśle perfumeryjnym, a także
spożyw-i, zwłaszcza w produkcji niektórych napojów. |
Melisa dodaje człowiekowi energii, poprawia nastrój,
dla-zo zalecana jest w przypadku stresu i depresji
wywołanej iężkimi przeżyciami. Stosują się ją także
na bezsenność |i bóle głowy, zwłaszcza migrenę.
Olejek melisowy pomaga na dolegliwości układu
trawiennego i oddechowego. Działa rozkurczowo,
stąd zaleca się go w przypadku kolki i nudności.
Inhalacje z dodatkiem * tego olejku łagodzą napady
kaszlu i bronchitu.
I- Zastosowanie
kąpiele, inhalacje, masaż, nawilżacze i
Przeciwwskazania
Olejek melisowy jest substancją nietoksyczną,
czasami jednak może powodować podrażnienia
skóry i stany alergiczne. Stosować w słabym
roztworze.
MIĘTA PIEPRZOWA - Mentha piperita

Istnieje kilka odmian mięty, z których w
aromaterapii wykorzystuje się miętę pieprzową
oraz miętę zieloną. Mięta pieprzowa jest rośliną
wieloletnią, uprawianą na całym świecie. Jej
hodowla nie nastręcza żadnych kłopotów. Roślina
rozrasta się szybko dzięki podziemnym rozłogom,
co dla
113
Aromaterapia
niektórych ogrodników jest jej wadą. Jest rośliną

krzaczastą, dochodzącą do wysokości niemal metra.
Ma miękkie, wonne, zielone listki i nieduże, białe
kwiaty. Należy do rodziny jasnotowatych (Lamiaceae),
dawniej wargowych {Labiatae). Na olejek eteryczny
hodowana jest w kilku krajach, w tym w Anglii, Francji,
we Włoszech oraz w Rosji. Należy do tych roślin, które
mają swoją odmianę organiczną.
Mięta pieprzowa znana jest od wieków w
medycynie ludowej. Istnieją dowody na to, że
stosowana była już w starożytnym Egipcie. W różnych
częściach świata znajdowała zastosowanie w leczeniu
różnych dolegliwości, w tym niestrawności, kolki,
wzdęć, mdłości (szczególnie podczas ciąży), bólu
głowy i bólu gardła. Cieszy się sporą popularnością
jako herbata ziołowa.
Olejek
Olejek z mięty pieprzowej otrzymuje się przez
destylację z parą wodną. Do jego produkcji
wykorzystywane są zbierane podczas kwitnienia
rośliny liście i młode pędy oraz kwiaty. Olejek z męty
pieprzowej ma barwę żółtozieloną i 'silny,
orzeźwiający zapach. Wykorzystywany jest szeroko w
przemyśle spożywczym, kosmetycznym i
farmaceutycznym jako środek zapachowy i smakowy -
w produkcji pasty do zębów, mydła, płynów do
płukania jamy ustnej, płynów i żeli do kąpieli, perfum,
wody kolońskiej.
Jest szeroko stosowany dla celów terapeutycznych
- w leczeniu schorzeń dróg oddechowych i układu
trawiennego, w bólach mięśni i kości. Jest także
doskonałym środkiem do pielęgnacji skóry.
Na bóle mięśni i nerwobóle, zwłaszcza
zastosowany do masażu, pomaga dzięki swoim
właściwościom prze-
114
palnym i przeciwbólowym. Dobrze także działa

krwiobieg. iv Z tego samego powodu jest zalecany do
kąpieli w przypadku świądu. Jako środek ściągający
dobrze robi na tłustą Jjkórę. U niektórych osób jednak
może powodować podraż-rfaienie naskórka, dlatego do
masażu powinien być stosowa-• Iny w
jednoprocentowym roztworze, a do kąpieli wystarczą
$fcgp trzy krople.
I1 Masaż z użyciem olejku z mięty pieprzowej
skutecznie pobudza leniwy system trawienny,
pomaga na niestrawność i mdłości, a także łagodzi
skurcze i kolkę brzuszną.
Używany do inhalacji, doskonale działa w
przypadku kataru oraz jako środek wykrztuśny, a więc
pomaga w leczeniu zaziębień i infekcji oskrzelowych.
Dodany do płynu do płukania jamy ustnej, odświeża
oddech.
Olejek z mięty pieprzowej odświeża umysł i ciało,
poprawia samopoczucie, dodaje człowiekowi
pewności siebie, pomaga skupić się.
Zastosowanie
kąpiele, okłady, inhalacje, masaż, płyn do płukania
jamy ustnej, pielęgnacja skóry, odświeżacze i
Przeciwwskazania
Nietoksyczny, stosowany w odpowiednim roztworze
nie podrażnia skóry. Jedynie u niewielu osób
wywołuje reakcję alergiczną. Ostrzeżenie: Nie
stosować w okresie ciąży. Nie połykać płynów do
płukania jamy ustnej z dodatkiem tego olejku.
115
Aromaterapia
MIRRA, BALSAMOWIEC MIRRA - Commiphora

abysinnica/Balsamodendron myrrha
Mirra jest drzewem o wysokości do 6-9 metrów.
Należy do rodziny osoczynowatych (Burseraceae) i
pochodzi z Arabii, przede wszystkim Jemenu, oraz
niektórych części Afryki Północnej, w tym Somalii i
Etiopii. Ma białe kwiaty i wonne liście. Pień drzewa
wydziela żółtą gumożywicę, która po zaschnięciu na
powietrzu tworzy czerwonawe bryłki. Dla
przyśpieszenia wydzielanie żywicy plantatorzy
nacinają pień drzewa.
Mirra, jeden z darów przyniesionych przez Trzech
Króli maleńkiemu Jezusowi, stosowana jest w
rytuałach religijnych już od wieków i stanowi jeden ze
składników kadzidła. Starożytni Egipcjanie
wykorzystywali ją do balsamowania zwłok. W
zielarstwie stosowana była jako balsam o właści-
wościach ściągających i kojących, a także środek
wykrztuś-ny i lekarstwo na rozmaite dolegliwości
gastryczne oraz stany zapalne jamy ustnej i skóry.
Olejek
Olejek otrzymuje się z gumożywicy przez destylacją z
parą wodną. Ma on bursztynową barwę i słodkawy
zapach. Posiada silne właściwości antyseptyczne i
gojące. Stosowany do masażu lub inhalacji, pomaga
na dolegliwości układu oddechowego, na infekcje,
kaszel, bronchit i ból gardła. Stanowi często składnik
płynów do płukania jamy ustnej i gardła w przypadku
zapalenia dziąseł, aft i pleśniawek.
Na system pokarmowy olejek z mirry działa
pobudzająco. Jako składnik olejku stosowanego do
masażu pomaga na wzdęcia i pobudza apetyt.
Stosowany również bywa w przypadku biegunki.
116
Jako środek do pielęgnacji skóry, dodawany do kąpieli,

"samów i okładów, ma działanie przeciwzapalne i anty-
tyczne. Dobrze działa na spękaną, podrażnioną skó-f».
Może być stosowany w leczeniu zakażeń
grzybicznych, takich jak grzybica stóp. Dodany do
kąpieli, pomaga t m leczeniu upławów i pleśniawek
pochwowych. Ujędrnia I; Starzejącą się skórę.
K
> Olejek z mirry rozgrzewa i odpręża ciało, a więc
stoso-' wany bywa w leczeniu stresu i depresji.
Dodawany też • jest do kadzidełek używanych
podczas medytacji.
W przemyśle kosmetycznym olejek z mirry
wykorzystywany jest w produkcji mydła, kosmetyków
oraz perfum. Natomiast w przemyśle
farmaceutycznym stanowi składnik past do zębów
oraz płynów do płukania jamy ustnej. Ma też
zastosowanie w dentystyce.
Zastosowanie
kąpiele, inhalacje, masaż, płyny do płukania jamy
ustnej, pielęgnacja skóry, odświeżacze i nawilżacze
powietrza
Przeciwwskazania
Stosowany do użytku zewnętrznego, olejek z mirry
nie jest toksyczny, ani nie podrażnia skóry.
Ostrzeżenie: Nie połykać płynu do płukania jamy
ustnej. Nie stosować w okresie ciąży.
MIRT - Myrtus communis

Mirt to krzew lub małe drzewo o wysokości do 4,5
metra, pochodzące z Afryki Północnej, a obecnie
rosnące w obszarze śródziemnomorskim. Ta
wiecznie zielona roślina ma błyszczące listki i białe
kwiaty. Zarówno kwiaty, jak i liście
117
Aromaterapia
wydzielają silną woń. W starożytności mirt był

poświęcony bogini Afrodycie, a i teraz jako symbol
czystości noszony bywa przez panny młode.
Podobnie jak herbaciane drzewo i eukaliptus, należy
do rodziny mirtowatych {Myr-taceae). Olejek mirtowy
produkuje się w kilku krajach, przede wszystkim we
Francji, w Maroku, we Włoszech oraz w Tunezji.
W zielarstwie mirt jest stosowany w leczeniu
schorzeń dróg oddechowy i układu trawiennego, a
także do pielęgnacji skóry.
Olejek
Olejek mirtowy otrzymuje się z młodych gałązek i
liści rośliny przez destylację z parą wodną. Ma on
barwę jasnoniebieską lub bladopomarańczową i
świeży, czysty zapach. Wykorzystywany jest w
przemyśle perfumeryjnym, zwłaszcza do produkcji
wody kolońskiej, oraz w przemyśle spożywczym jako
aromat.
W aromateijapii olejek mirtowy pomaga w leczeniu
chorób dróg oddechowych oraz w pielęgnacji skóry.
Przynosi ulgę w katarze i napadach kaszlu, a także
w przypadku chorych zatok. Jest skutecznym
środkiem bakteriobójczym i wykrztuśnym, zwłaszcza
zastosowany do inhalacji parowych. Wspomaga
układ odpornościowy, szczególnie w przypadku
grypy lub przeziębień.
W pielęgnacji skóry ważną rolę odgrywają
właściwości ściągające i bakteriobójcze mirtu. Olejek
mirtowy dodawany bywa do preparatów zalecanych
na tłustą cerę i trądzik.
Na samopoczucie działa pobudzająco i
wzmacniająco, a więc pomaga tym, którzy cierpią na
depresję i przemęczenie.
118
m ABC roślin i olejków eterycznych
wystosowanie
■kąpiele, inhalacje, masaż, pielęgnacja skóry,
odświeżacze ■fnawilżacze powietrza
Wrzeciwwskazania
liJrak. Olejek mirtowy nie jest toksyczny, nie podrażnia
skó-f ry, ani nie wywołuje reakcji alergicznych.
MUSZKATOŁOWIEC - Myristica fragrans

Muszkatołowiec pochodzi ze Środkowego Wschodu i
Indii Zachodnich, uprawiany jest w Indiach
Zachodnich, Indonezji oraz Sri Lance. Drzewo osiąga
wysokość 7,6 metra i ma wonne liście. Z
muszkatołowca otrzymuje się dwie przyprawy
kuchenne: kwiat muszkatołowy z klapki owocni oraz
gałkę muszkatołową z pozbawionych twardej łupiny,
wysuszonych nasion. Obie przyprawy znane są
kucharzom od lat. Gałkę muszkatołową wykorzystuje
się od setek lat w celach leczniczych, głównie w
kłopotach z trawieniem, takich jak wzdęcia,
niestrawność, biegunka, a także w chorobach nerek.
Olejek
Olejek muszkatołowy otrzymuje się z wysuszonych
nasion poddawanych procesowi destylacji z parą
wodną. Olejek jest bezbarwny lub jasnożółty. Posiada
właściwości pobudzające i przeciwbólowe, a
stosowany do masażu także rozgrzewające.
Terapeuci zalecają ten olejek w leczeniu bólu mięśni,
reumatyzmu i artretyzmu. Pomaga także na
dolegliwości układu pokarmowego, takie jak wzdęcia,
niestrawność, mdłości. Pobudza również łaknienie.
Ma wpływ uspokajający, wzmacnia organizm, a więc
zaleca się
119
Aromaterapia
go tym, którzy skarżą się na stałe zmęczenie,

depresję, brak energii. Stosować olejek muszkatołowy
wolno jedynie pod ścisłą kontrolą terapeuty, ponieważ
w większych dawkach wywołuje halucynacje i stan
hipnotyczny. Nie nadaje się do kąpieli, gdyż
podrażnia skórę.
Przeciwwskazania
Ostrzeżenie: Stosuj jedynie pod ścisłą kontrolą
terapeuty.
Nie używaj do kąpieli. Nie stosuj w okresie ciąży.
NEROLI - Citrus aurantium var. amara (patrz także

POMARAŃCZA (GORZKA) i PETITGRAIN)
Neroli, zwane również kwiatem pomarańczy,
wytwarza się z kwiatów pomarańczy gorzkiej, zwanej
także pomarańczą sewilską. Drzewo to,
przedstawiciel rodziny ruto-watych (Rutaseae),
pochodzi z Dalekiego Wschodu, a obecnie
uprawiane jest w regionie Morza Śródziemnego. Jest
to drzewo wiecznie zielone, osiągające wysokość 9
metrów. Ma wonne, białe kwiaty i rodzi owoce koloru
pomarańczowego. Dawniej panna młoda niosła do
ołtarza bukiecik z kwiatów pomarańczy, ponieważ ich
woń miała koić nerwy przed nocą poślubną. Suszone
kwiaty wykorzystywane są w zielarstwie do naparów
uspokajających i oczyszczających krew. Od wieków
wodę z płatków pomarańczy stosuje się do mycia i
pielęgnacji skóry.
Pomarańcze gorzkie wykorzystywane są szeroko w
napojów.
Olejek
Nazwa olejku, neroli, pochodzi od imienia włoskiej
księżniczki z XVI wieku, która podobno używała tego
olejku
120
perfum. Neroli stanowi składnik klasycznej wody

ńskiej i wielu perfum. Otrzymywany jest z
kwiatów
marańczy przez destylację z parą wodną. Olejek
ma bar-jasnożółtą i świeży, kwiatowy zapach z
pikantną nutą
tle. Jest wprawdzie stosunkowo drogi, ale
aromaterapeu-
chętnie po niego sięgają ze względu na jego
właściwo-lecznicze oraz bezpieczeństwo w użyciu.
Jest środkiem
•pokajającym, a zarazem antydepresyjnym, dlatego
wyko-
rstywany jest w leczeniu stanów lękowych i stanów
związanych ze stresem. Często zaleca się ten olejek
na objawy napięcia przedmiesiączkowego, bo łagodzi
gwałtowność izmian nastroju charakterystyczną dla
takich stanów. Dodawany do kąpieli, inhalacji i
olejków do masażu, korzystnie wpływa na osoby
cierpiące na bezsenność, zwłaszcza bezsenność
związaną ze stresem i niepokojem. Kojąco również
działa w przypadku napadów palpitacji serca.
Neroli działa rozkurczowo, w związku z czym
korzystnie wpływa na układ trawienny. Stosowany do
masażu brzucha, łagodzi objawy kolki, wzdęć,
zapalenia okrężnicy oraz biegunki.
W pielęgnacji skóry zalecany jest przede wszystkim
dla osób starszych jako środek odmładzający. W
odpowiednim stężeniu jest całkowicie bezpieczny,
nawet dla skóry wrażliwej. Zapobiega powstawaniu
blizn i rozstępów.
Neroli komponuje się szczególnie z olejkiem
jaśminowym oraz różanym - jest to bardzo droga
kombinacja, ale efekt daje niezrównany.
Zastosowanie
kąpiele, inhalacje, masaż, pielęgnacja skóry,
121
Aromaterapia
Przeciwwskazania
Brak. Substancja nietoksyczna, niedrażniąca skóry i
niewy-wołująca reakcji alergicznych. Należy do
najbezpieczniejszych olejków eterycznych
stosowanych w aromaterapii.
NIAOULI - Melaleuca viridiflora

Drzewo wiecznie zielone, przedstawiciel rodziny
mirtowa-tych (Myrtaceae), o żółtych kwiatach i
wonnych liściach. Pochodzi z Australii i wysp Oceanii.
Największym producentem olejku z tej rośliny jest
Australia. W niektórych częściach tego regionu olejek
wykorzystywany jest nadal w medycynie tradycyjnej
w leczeniu chorób układu oddechowego i jako środek
antyseptyczny. Niaouli jest spokrewnione z drzewem
kajeputowym i drzewem herbacianym i ma podobne
właściwości.
Olejek
Olejek niaouli otrzymuje się z liści i młodych pędów
przez destylację z parą wodną. Jest on zwykle
bezbarwny, czasem z odcieniem zielonkawożółtym.
Ma ciepły, słodka-wy zapach przypominający
kamforę. Jest wykorzystywany w przemyśle
farmaceutycznym, najczęściej do produkcji
antyseptycznych środków do płukania jamy ustnej i
gardła oraz pastylek na kaszel.
W aromaterapii ma bardzo szerokie zastosowanie.
Zaleca się jego stosowanie na infekcje dróg
oddechowych -na przykład zapalenie zatok -
zwłaszcza w formie inhalacji. Jest szczególnie
skuteczny w przypadku kataru i gromadzenia się
śluzu.
Niaouli wykorzystywany bywa w leczeniu różnych
dolegliwości skórnych. Jest środkiem ściągającym, a
więc nada-
122
się dla cery tłustej z tendencją do trądziku. Preparaty

'erające ten olejek eteryczny dobrze robą na ukąszenia
któw, drobne skaleczenia, otarcia skóry i oparzenia,
ueważ niaouli ma właściwości antyseptyczne i przeciw-
lowe.
Dodany do kąpieli lub do masażu, niaouli koi bóle
reu-atyczne oraz ogólnie bóle mięśni i stawów.
Dobrze też %i na krążenie krwi.
!■ Olejek ten działa stymulująco na cały organizm
oraz , mózg, pomagając się skoncentrować i
wyciszyć.
istosowanie
ąpiele, inhalacje, masaż, pielęgnacja skóry,
odświeżacze A nawilżacze powietrza
w Przeciwwskazania | Nie jest substancją

toksyczną, nie drażni skóry, ani f nie wywołuje
reakcji alergicznych. Ostrzeżenie: Nie stosować we
wczesnych miesiącach ciąży.
I PACZULI - Pogostemon cablin

'• Paczuli należy do rodziny jasnotowatych {Lamiaceae),
daw-• niej zwanych wargowymi (Labiatae). Jest to
wysoka, krzaczasta roślina zielna o dużych, wonnych
liściach. Pochodzi z Azji zwrotnikowej, a dla potrzeb
przemysłu hodowana jest w Indiach, Chinach oraz w
Ameryce Południowe. Paczuli ma białe kwiaty i pokryte
meszkiem liście. W Azji od wieków była
wykorzystywana jako składnik kadzidła, a jej liście
wplatano w tkaniny, żeby dodać im woni. Paczuli działa
odstręczaj ąco na owady.
123
Aromaterapia
W Chinach i Japonii, a także w innych częściach

Azji paczuli używana jest na katar, ból głowy oraz
kłopoty z trawieniem, również na wymioty.
Olejek
Olejek paczulowy otrzymuje się przez destylację z
parą wodną z liści rośliny, poddanych procesowi
suszenia, a następnie fermentacji. Olejek ten jest
gęsty, kleisty i ma barwę
bursztynowopomarańczową. Jego zapach, słodki,
przypominający zapach ziemi, jest bardzo trwały; w
przeciwieństwie do innych olejków eterycznych z
wiekiem staje się silniejszy, chociaż nie każdy jest
jego amatorem. Olejek paczulowy wykorzystywany
jest w produkcji perfum i mydeł.
Olejek paczulowy ma wiele zastosowań
leczniczych. Jest środkiem antyseptycznym i
przeciwzapalnym, dobrym dla cery tłustej ze
skłonnością do trądziku, zalecanym w przypadku
otwartych, jątrzących się porów. Sprawdza się także w
leczeniu grzybicy stóp, egzemy oraz spierzchniętej,
zniszczonej sikory, szczególnie zalecany dla skóry
starzejącej się. Dobrze także działa na blizny oraz
rozstępy.
W mieszankach do masażu, zwłaszcza brzucha,
oraz w ciepłych okładach olejek pomaga na wzdęcia i
zaparcia.
Olejek poczulowy jest skutecznym środkiem
odświeżającym powietrze. Poprawia wtedy nastrój,
działa pobudzająco na zmęczony organizm, pomaga
człowiekowi odzyskać spokój i równowagę
psychiczną. Jest również afrodyzjakiem, zalecanym w
szczególności tym, u których zmęczenie i stres źle
wpływają na sprawność seksualną.
Olejek paczulowy można także stosować jako
środek odstręczający owady.
124
stosowanie
piele, okłady, inhalacje, masaż, pielęgnacja skóry,
odświe-_cze i nawilżacze powietrza
^Przeciwwskazania
*Brak. Olejekpaczulowy nie zawiera substancji
toksycznych,
% nie podrażnia skóry, ani nie wywołuje reakcji
alergicznych.
■;§ ■¥■'■
§ PALCZATKA CYTRYNOWA, TRAWA CYTRYNOWA
- - Cymbopogon citratus
| Palczatka cytrynowa, zwana również trawą cytryno-
wą, pochodzi z Azji, Południowej Afryki i niektórych
części Ameryki Południowej. Należy do rodziny traw
(Gramineae). Jest trawą trwałą, osiągającą wysokość
ponad 1,5 metra, bardzo aromatyczną. Wśród jej
licznych odmian najpopularniejsza jest palczatka
wschodnioindyjska oraz palczatka zachodnioindyjska.
W Indach i całej Azji Południowo-Wschodniej
palczatka wykorzystywana jest zarówno jako roślina
przyprawowa, jak i lecznicza. Stosuje się ją głównie
w leczeniu gorączki oraz chorób zakaźnych.
Trawa cytrynowa pachnie jak cytryna, ale o bardzo
ostrym zapachu. Z tego powodu nie każdy ją lubi.
Niektórzy twierdzą, że smakuje jak detergent o
zapachu cytrynowym.
Olejek
Olejek otrzymuje się ze źdźbeł trawy przez destylację z
parą wodną. Ma on barwę jasnożółtą i intensywny,
cytrynowy zapach. Wykorzystywany jest szeroko w
przemyśle spożywczym oraz w produkcji środków
czystości i kosmetyków.
125
Aromaterapia
Trawa cytrynowa ma silne działanie antyseptyczne,

prze-ciwgrzybiczne i bakteriobójcze. Stosowana jest
w leczeniu grzybicy stóp, pleśniawek oraz innych
stanów zapalnych. Jako składnik olejku do masażu
rozgrzewa i pobudza organizm, wzmacnia i ujędrnia
osłabione, obolałe mięśnie - zaleca się taki masaż
sportowcom po kontuzjach oraz rekonwalescentom
osłabionym długą chorobą.
Trawa cytrynowa działa korzystnie na przewód
pokarmowy. Wykorzystywana w masażu i inhalacjach,
pobudza apetyt i działa kojąco na stany chorobowe i
zapalne okręż-nicy, a dzięki swym właściwościom
antyseptycznym pomaga w leczeniu infekcji
żołądkowych.
Podobnie jak olejek cytrynowy, olejek z trawy
cytrynowej dobrze robi na przetłuszczającą się
skórę, a dodany do kąpieli parowej pomaga oczyścić
zatkane pory skórne.
Olejek jest ponadto skutecznym środkiem odstrę-
czającym owady.. Wykorzystywany bywa w
dezodorantach i odświeżaczach powietrza, zarówno
w sprayach, jak i w parownikach.
Zastosowanie
inhalacje, masaż, pielęgnacja skóry, odświeżacze i
Przeciwwskazania
Olejek z trawy cytrynowej nie jest toksyczny, ale
może podrażniać uszkodzoną lub wrażliwą skórę.
Stosuj ostrożnie, w niskich stężeniach. Ostrzeżenie:
Niektórzy terapeuci odradzają stosowanie tego olejku
w okresie ciąży.
126
i/tLMAROSA - Cymbopogon martinii var. martinii

lmarosa jest spokrewniona z palczatką cytrynową
(trawą rynową) oraz z palczatką szczetną (citronellą),
z który -li należy do tej samej rodziny traw
(Gramineae). Jest rów-krewną palczatki imbirowej
(Cymbopogon martinii \ar. sofia), która jest źródłem
podobnego do palmarosy olejku, chociaż
odznaczającego się gorszą jakością. Palmarosa
rośnie dziko w Indiach i Pakistanie, a obecnie uprawia
się ją dla celów komercyjnych, poza Indiami, w
Indonezji, na Komorach, w Afryce Wschodniej oraz w
Brazylii. Roślina ma wonne, trawiaste liście.
Olejek
Olejek otrzymuje się z liści, świeżych lub suszonych,
poddanych procesowi destylacji z parą wodną. Ma
on barwę jasnożółtą lub jasnozieloną i słodki,
kwiatowy zapach. Wykorzystywany jest w przemyśle
perfumeryjnym jako aromat, także do produkcji mydła
i płynów do kąpieli.
Olejek z palmrosy dobrze robi na depresję
spowodowaną stresem. Działa uspokajająco,
poprawia nastrój, skłania do bardziej
optymistycznego spojrzenia na świat.
Stosowany bywa w leczeniu rozmaitych
dolegliwości trawiennych, infekcji oraz dla poprawy
procesu trawienia. Działa pobudzająco na apetyty, po
infekcji lub kuracji antybiotykowej przywraca
równowagę flory w przewodzie pokarmowym.
Wykorzystywany jest w masażu i do kąpieli.
Ze względu na swoją właściwość przywracania
równowagi palmarosa doskonale nadaje się do
pielęgnacji skóry przy rozmaitych dolegliwościach, i to
zarówno skóry przetłuszczające się, jak i suchej.
Reguluje wydzielanie się łoju skór-
127
Aromaterapia
nego, nawilża suchą cerę. Zalecana jest dla osób starszych,

ponieważ wygładza skórę, usuwa zmarszczki, zwiększa ela-
i styczność skóry oraz poprawia jej wygląd. Działa
skutecz-
nie na blizny. Stosowana jest do masażu twarzy, w
kremach oraz maseczkach parowych twarzy.
Zastosowanie
odświe-
' żacze i nawilżacze powietrza
Przeciwwskazania
I Stosowana w roztworze, palmarosa jest całkowicie
bez-
1
pieczna. Nie jest substancją toksyczną, nie podrażnia
skóry,
j ani nie powoduje reakcji alergicznych.
i
1
PETITGRAIN - Citrus aurantium var. amara {patrz
także NEROLI i POMARAŃCZA GORZKA)
Pomarańcza gorzka albo sewilska pochodzi z
Dalekiego
' Wschodu, a obecnie jest uprawiana w krajach
śródziem-
nomorskich. Jest drzewem wiecznie zielonym z rodziny
rutowatych {Rutaceae), ma wonne kwiaty i rodzi ciemno-
pomarańczowe, gorzkawe owoce. Z kwiatów pomarańczy
otrzymuje się olejek neroli, natomiast z owoców - ole
jek z gorzkich pomarańczy. Początkowo olejek petitgrain
I wytwarzano z maleńkich, niedojrzałych owoców
drzewa,
| stąd jego nazwa „maleńkie ziarenka". Obecnie jego
źródłem
\ są liście i młode pędy pomarańczy. Głównymi
dostawcami
olejku petitgrain są Francja i Portugalia.
128
4*
ejek petitgrain wytwarza się z liści i młodych
pędów marańczy gorzkiej przez destylację z parą
wodną. Ma barwę jasnożółtą lub
bursztynowopomarańczową oraz jemną,
owocową woń. Podobnie jak olejek neroli i ole-fjek
z pomarańczy słodkiej, petitgrain stosuje się w
leczeniu iftresu, stanów lękowych i bezsenności.
Działa wyjątkowo II kojąco i uspokajająco,
zarówno stosowany do masażu, jak Ę i
wykorzystywany w nawilżaczach i odświeżaczach
powiela, trza.
y Petitgrain pomaga na leniwy żołądek,
usuwając takie '; dolegliwości jak niestrawność i
wzdęcia. Ma podobne działanie jak neroli, dla
którego stanowi znacznie tańszy substytut.
Podobnie jak inne olejki pomarańczowe, ma
działanie ujędrniające i ściągające, odświeża
zniszczoną cerę i przeciwdziała przetłuszczaniu
się skóry. Ma także właściwości przeciwpotne.
Wykorzystywany jest w przemyśle
kosmetycznym i farmaceutycznym jako aromat
do produkcji środków toaletowych, wody
toaletowej i perfum. Jest jednym z podsta-
wowych składników klasycznej wody kolońskiej.
Zastosowanie
kąpiele, okłady, inhalacje, masaż, pielęgnacja
skóry, odświe-żacze i nawilżacze powietrza
I Przeciwwskazania
Brak. Petitgrain jest olejkiem całkowicie
bezpiecznym.
129
Aromaterapia
PIEPRZ CZARNY - Pipernigrum

Pieprz czarny to wysuszone owoce pnącego krzewu z
rodziny pieprzowatych (Piperaceae). W celach
komercyjnych uprawiany jest głównie w Indiach i w
Indonezji. Znany jest jako przyprawa kuchenna od co
najmniej czterech tysięcy lat. Bez pieprzu żadna
godna tego imienia kucharka nie wyobraża sobie
gotowania. W Chinach czarny pieprz jest także
ceniony ze względu na swoje właściwości medyczne,
zwłaszcza jako środek na schorzenia przewodu
pokarmowego.
Olejek
Olejek pieprzowy otrzymuje się z roztartych suchych
ziarenek pieprzu. Jest on zwykle bezbarwny, czasem
z lekkim zielonkawym lub bursztynowym odcieniem, i
ma ciepły, świeży zapach. Wykorzystywany jest
szeroko w przemyśle spożywczym, również w
produkcji napojów, a także niektórych kosmetyków
aromatyzowanych.
Jest olejkiem rozgrzewającym, szczególnie
przydatnym w leczeniu poważnych zaziębień, kiedy
pacjent ma dreszcze, bolą go mięśnie i kości, jest
apatyczny, ma depresję. Olejek jest substancją
stymulującą i dodającą energii. Może być stosowany w
masażu i w nawilżaczach powietrza. Jako składnik
olejku do masażu jest zalecany sportowcom po
kontuzjach oraz osobom cierpiącym na bóle
reumatyczne, niewydolność krążenia, odmrożenia.
Dodany do wody do moczenia nóg, działa
uspokajająco i rozgrzewająco. Nie należy go
stosować do kąpieli, ponieważ podrażnia skórę.
130
Zastosowanie
moczenie nóg, inhalacje, masaż
przeciwwskazania
Stosuj w słabym roztworze, w ilościach nie
podrażniających skóry.
PIETRUSZKA - Petrosetinum sativum

Pietruszka jest rośliną dwuletnią lub wieloletnią.
Pochodzi z obszaru Morza Śródziemnego, a obecnie
rośnie w całej Europie i wielu częściach Azji. Należy do
rodziny sele-rowatych (Apieceae), dawniej zwanej
baldaszkowatymi {Umbelliferae). W Europie jest jedną z
najpopularniejszych . przypraw kuchennych. Dla
potrzeb produkcji olejku eterycznego pietruszkę hoduje
się przede wszystkim w Niemczech, Holandii oraz we
Francji.
Pietruszka jest bogata w witaminy A i C. Zielarze
zalecają ją na choroby nerek i dróg moczowych, także
w leczeniu artretyzmu. Po pikantnym posiłku z dużą
ilością czosnku dobrze jest odświeżyć oddech żując
listki pietruszki, które ponadto dobrze działają na
trawienie.
Olejek
Olejek pietruszkowy, a właściwie dwa olejki,
otrzymuje się przez destylację w parze wodnej:
jeden z nasion, a drugi z liści. Oba olejki działają
moczopędnie i stosowane są w leczeniu zapalenia
pęcherza moczowego oraz innych chorób dróg
moczowych. Są także środkiem stosowanym w
przypadku skąpych i nieregularnych miesiączek.
Masaż z olejkiem pietruszkowym pomaga na
trawienie, działa pobudzająco i wiatropędnie. Olejek
pietruszkowy
131
Aromaterapia
wykorzystuje się także w leczeniu artretyzmu i

reumatyzmu. Jednak ze względu na jego efekty
toksyczne powinien być używany jedynie pod ścisłą
kontrolą terapeuty.
Przeciw ws kazania
Ostrzeżenie: Nie do użytku domowego. Olejek
pietruszkowy niewłaściwie zastosowany ma działanie
toksyczne, a także podrażnia skórę. Nie stosować w
okresie ciąży, ponieważ jest on środkiem
pobudzającym miesiączkę.
POMARAŃCZA (GORZKA) - Citrus aurantium var.

amara (patrz także NEROLI i PETITGRAIN)
Drzewa pomarańczy gorzkiej albo sewilskiej dają
kwiaty, z których wytwarza się olejek neroli (patrz str.
120). Pomarańcza gorzka jest rośliną wiecznie
zieloną, przedstawicielem rodziny rutowatych
{Rutacea). Pochodzi z Dalekiego Wschodu, a
obecnie jest uprawiana od lat na całym obszarze
Morza Śródziemnego. Drzewka pomarańczy osiągają
Wysokość 9 metrów, a ich gałęzie mdją ostre kolce.
Pomarańcza gorzka ma wyjątkowo wonne kwiaty. Ze
względu na gorzkocierpki smak jej owoce nie nadają
się do jedzenia na surowo; stanowią natomiast
surowiec dla przemysłu spożywczego, jako
substancja barwiąca oraz w produkcji dżemów.
W medycynie tradycyjnej stosuje się niewielkie
ilości wysuszonej skórki pomarańczy gorzkiej w
leczeniu wzdęć i niestrawności.
Olejek
Olejek z gorzkich pomarańczy otrzymuje się z łupin
owoców przez mechaniczne wytłaczanie. Ma on
barwę poma-
132
iczową i świeżą woń cytrusów, niestety mało trwałą,

odobnie jak inne olejki cytrusowe olejek z gorzkich
omarańcz szybko traci swe właściwości. Tak jak neroli,
losowany do masażu i do kąpieli, działa kojąco na
nerwy ;'i pomaga na wszelkie problemy związane ze
stresem i objawami lękowymi, jako środek do pielęgnacji
skóry zalecany jest dla cery tłustej i ziemistej. Jest
środkiem ściągającym, * przeciwzapalnym i
bakteriobójczym.
]ako składnik olejku do masażu, olejek z pomarańczy
gorzkich przeciwdziała wzdęciom, pobudza proces
trawienia i ruchy robaczkowe, pomaga na zaparcia.
Wykorzystuje się go także w leczeniu zatrzymywania
płynów przez orga-nizm i jako środek ogólnie
odtruwający. | Zalecany jest do stosowania w
inhalacjach oraz w nawil-A żaczach powietrza ze
względu na jego odprężające działa-,', nie,
poprawiające nam nastrój.
Zastosowanie
Przeciwwskazania
Ostrzeżenie: Zawiera substancje fotouczulające -
unikaj promieni słonecznych przez 12 godzin po jego
zastosowaniu. Poza tym nie drażni skóry i nie
powoduje reakcji uczuleniowej, chociaż w nielicznych
przypadkach może powodować lekkie podrażnienia
delikatnej skóry.
POMARAŃCZA SŁODKA - Citrus sinenis

Przedstawiciel rodziny rutowatych {Rutaceae), nieco
niższa niż pomarańcza gorzka, i pozbawiona cierni.
Poma-
133
Aromaterapia
rańcza słodka pochodzi z Dalekiego Wschodu,

obecnie zaś jest uprawiana w regionach
śródziemnomorskich, zwłaszcza w Hiszpanii, a także
w Portugalii, Brazylii i Stanach Zjednoczonych, gdzie
hoduje się ją dla pozyskania olejku. Ma wonne kwiaty,
chociaż nie aż tak jak pomarańcza gorzka. Owoce
mają przyjemny, słodki smak i dużą zawartość
witaminy C. Uprawia się wiele odmian pomarańczy
słodkiej, której owoce spożywane są na surowo lub
wykorzystywane jako surowiec przez przemysł
spożywczy.
Olejek
Olejek z pomarańczy słodkiej wytwarza się z łupin
owoców przez mechaniczne wytłaczanie. Ma on
barwę jasnopoma-rańczową i świeży, orzeźwiający
aromat, słodszy niż zapach pomarańczy gorzkiej.
Olejek eteryczny z pomarańczy słodkiej jest
całkowicie bezpieczny, nawet w przypadku dzieci,
które z reguły lubią jego słodkawy zapach. Podobnie
jak inne olejki cytrusowe, ma krótką trwałość, ale za
to bardzo szerokie zastosowanie.
Olejek z pomarańczy słodkiej stosuje się do kąpieli
i masażu jako doskonały środek do pielęgnacji skóry.
Jest substancją lekko ściągającą, wygładzającą i
ujędrniającą. Zaleca się go dla wszystkich rodzajów
skóry poza skórą suchą.
W masażu i kąpieli jest bardzo skutecznym
środkiem odtruwającym cały organizm. Pomaga
także w przypadku zatrzymywania płynów w
organizmie.
Doskonale nadaje się do odświeżaczy i nawilżaczy
powietrza, a przy tym idealnie komponuje się z
innymi olejkami cytrusowymi, a także wieloma
olejkami o znacznie dłuższej trwałości, takimi jak
olejek sandałowy.
134
B ABC roślin i olejków eterycznych
■rjako składnik olejku do masażu, olejek z

pomarańczy ■bdkiej działa korzystnie na układ
trawienny, na spowolnienie procesu trawienia,
pobudza ruchy robaczko-mkc, pomaga na zaparcia i
wzdęcia. Jest również skuteczny IW przypadku
zatrzymywania płynów przez organizm, p^reszcie
poprawia samopoczucie i łagodzi zmiany nastroju
Ipwiązane z zespołem napięcia przedmiesiączkowego.
I Czy to jako dodatek do kąpieli, czy to stosowany do
masa-|żu lub inhalacji, olejek z pomarańczy słodkiej
koi zestresowane nerwy, skłania nas do bardziej
optymistycznego ' nastawienia do życia.
Zastosowanie
Przeciwwskazania
Brak. Ogólnie mówiąc, olejek z pomarańczy słodkiej
jest całkowicie bezpieczny. Przypadki reakcji
alergicznej są wyjątkowo rzadkie, ale na wszelki
wypadek bezpośrednio po zastosowaniu olejku
radzimy unikać promieni słonecznych.
ROZMARYN - Rosmarinus officinalis

Rozmaryn, symbol wierności w miłości, pochodzi z
regionu Morza Śródziemnego, a obecnie uprawiany
jest na całym świecie, jako surowiec do produkcji olejku
głównie we Francji, w Hiszpanii i w Tunezji. Należy do
rodziny jasnotowa-tych {Lamiaceae), dawniej zwanej
wargowymi {Labiatae). Jest jedną z
najpopularniejszych roślin przyprawowych w kuchni
wielu narodów. Jego uprawa nie nastręcza więk-
135
Aromaterapia
M szych problemów. Rozmaryn jest popularną rośliną w

ogrodach ozdobnych i zielarskich. Wystarczy lekko
otrzeć się o liście krzewu rozmarynu, żeby poczuć
jego upajającą woń. Rozmaryn to niewielki krzew o
gałązkach gęsto pokrytych szarozielonymi listkami
przypominającymi sosnowe szpilki. Ma maleńkie,
niebieskoszare kwiaty. W zielarstwie znany jest od
wieków, a w niektórych częściach świata odgrywa
ważną rolę w rytuałach religijnych i mistycznych,
ponieważ rzekomo chroni przed złymi mocami. W
okresie średniowiecza dym z gałązek rozmarynu miał
zapobiegać rozprzestrzenianiu się zarazy. Rozmaryn
nadal stosuje się w leczeniu dolegliwości
oddechowych, trawiennych, skórnych i nerwowych,
zalecany jest także jako środek pobudzający.
Wykorzystywano go niegdyś w leczeniu depresji i
ogólnego osłabienia organizmu. Od dawna docenia
się jego działanie pobudzające umysł i cały organizm.
Olejek
Olejek rozmarynowy można uzyskać ze wszystkich
części rośliny przez destylację w parze, ale jest on
znacznie lepszej jakości przy wykorzystaniu jedynie
młodych liści i kwitnących koniuszków pędów. Olejek
rozmarynowy ma barwę jasnożółtą lub jest
bezbarwny, oraz mocną, świeżą woń, która prawie
zupełnie nie przypomina aromatu samej rośliny.
Wykorzystuje się go w przemyśle perfumeryjnym i
kosmetycznym do produkcji mydła, szamponu,
perfum, wody kolońskiej i innych artykułów
drogeryjnych. Znajduje także zastosowanie w
napojów.
Olejek rozmarynowy ma działanie rozgrzewające,
pobudzające, wzmacniające i ujędrniające. Działa
zarówno
136
na organizm, jak i na umysł. ]est więc środkiem

wielostron--/ nym o bardzo różnym zastosowaniu.
Doskonale działa na krążenie. Czy to jako dodatek
do kąpieli, czy też używany do masażu, pobudza
krążenie i rozgrzewa zimne stopy i dłonie.
Dodany do kąpieli, masażu lub odświeżacza
powietrza, dobrze wpływa na umysł, koi zmęczenie
umysłowe, „wzmacnia pamięć" - to dlatego starożytni
Grecy nosili dla ozdoby gałązki lub girlandy z
rozmarynu.
Olejek rozmarynowy zaleca się do kąpieli oraz do
masażu przed dużym wysiłkiem fizycznym i po dużym
wysiłku fizycznym. Dlatego nie powinno go zabraknąć
w domowej apteczce każdego, kto uprawia sport,
dużo chodzi, jeździ na rowerze. Działa wzmacniająco
na mięśnie, a zastosowany przed wysiłkiem
zapobiega szybkiemu męczeniu się mięśni. Po
wysiłku koi ból i usuwa sztywność mięśni. Pomaga
także w bólach reumatycznych i artretycznych, jeżeli
użyty zostanie do kąpieli, masażu lub kompresów
przykładanych na bolące miejsce.
Dzięki swoim właściwościom przeciwbólowym
zalecany jest także na ból głowy. Natomiast jego
właściwości stymulujące przywracają człowiekowi
zdolność koncentracji, poprawiają nastrój, zwłaszcza
po męczącej pracy.
Z tych samych powodów olejek rozmarynowy stosuje
się także w leczeniu schorzeń układu pokarmowego, na
przykład wzdęć, kolki i podrażnienia okrężnicy. W
takich przypadkach zalecany jest masaż brzucha z
użyciem olejku rozmarynowego. Taki masaż
jednocześnie ma działanie odtruwające, i ponieważ
pobudza do pracy układ limfatyczny.
137
Aromaterapia
Olejek rozmarynowy jest środkiem antyseptycznym i

antybakteryjnym, stosowanym w przypadku zaziębienia,
grypy czy bronchitu - do inhalacji parowych, kąpieli roz-
grzewających oraz do masażu. Dodany do płynu do
płukania jamy ustnej, zapobiega infekcjom jamy ustnej i
gardła. Natomiast dodany do odświeżacza lub nawilżacza
powietrza, dezynfekuje pomieszczenie i nadaje mu miłą
woń.
Olejek rozmarynowy używany jest także do masażu
pielęgnacyjnego włosów, a wcieranie go w skórę głowy
jednocześnie zapobiega przetłuszczaniu się włosów,
łojotokowi, łupieżowi, a w niektórych wypadkach nawet
łysieniu.
Jeśli chodzi o pielęgnację skóry, to jako środek
antysep-tyczny i ściągający olejek rozmarynowy nadaje
się przede wszystkim dla cery tłustej ze skłonnością do
wyprysków.
Zastosowanie
płyny do płukania jamy ustnej, pielęgnacja sikory,
Przeciwwskazania
Stosowany w odpowiednim stężeniu olejek rozmarynowy
jest całkowicie bezpieczny. Ostrzeżenie: Unikać w
okresie ciąży. Nie stosować dla osób chorych na epilepsję
oraz cierpiących na nadciśnienie.
RÓŻA STULISTNA - Rosa centifolia, RÓŻA

DAMASCEŃSKA - Rosa damascena
Olejek różany wytwarza się w zasadzie z dwóch głównych
odmian róży: z róży stulistnej {Rosa centifolia) oraz z róży
damasceńskiej {Rosa damascena). Róża stulistna, zwana
"138
\t różą cukrową lub centyfolią, pochodzi

!
prawdopodob- e z Persji, a obecnie dla celów
komercyjnych hodowana t przede wszystkim w Maroku
i we Francji. Jej krzewy ochodzą do wysokości 2,5
metra i podczas kwitnienie jpbsypane są wonnymi,
różowymi kwiatami. Róża damasceńska albo turecka
wbrew nazwie pochodzi najprawdopodobniej z Chin, a
obecnie na olejek uprawiana jest głównie w Bułgarii i
we Francji, jej krzewy są niższe od krzewów • róży
stulistnej, ale również obsypane różowymi kwiatami. Ze
tych dwóch odmian róża stulistna jest częściej
stosowali na w aromaterapii, ponieważ olejek z róży
damasceńskiej r) bywa często bardzo kosztowny.
V W krajach orientalnych właściwości lecznicze róży
zna-x ne były od czasów starożytnych, zwłaszcza w
leczeniu stanów gorączkowych, dolegliwości skórnych i
żołądkowych oraz schorzeń krążeniowych. Ceniono
także jej walory jako afrodyzjaku. Róża była od zawsze
i pozostała symbolem miłości. Ponadto ceni się
wysoko owoce róży, bogate i w witaminę C.
Olejek
Olejek różany produkowany z płatków róży można
otrzymywać przez destylację z parą wodną, ale od
wielu lat podstawową metodą, preferowaną przez
przemysł perfumeryjny, jest enfleurage. Olejek
różany jest jednak bardzo drogi, dlatego alternatywą
dla niego jest absolut. Najpierw poprzez działanie
rozpuszczalnikiem otrzymuje się konkret; następnie
usuwa się zeń rozpuszczalnik i alkoholem oddziela
się konkret od absolutu.
Olejek z obu odmian róży ma barwę żółtą,
natomiast absolut jest znacznie ciemniejszy -
pomarańczowoczer-
139
Aromaterapia
wony. W temperaturze pokojowej absolut ma postać

ciała niemal stałego - przechodzi w stan ciekły, jeśli
przez chwilę w dłoniach rozgrzejemy zawierającą go
buteleczkę. Zarówno olejek, jak i absolut mają silny,
głęboki, słodki zapach kwiatowy. Uwaga: Na rynku
jest wiele podróbek olejku różanego lub olejek
rozrzedzony.
Olejek różany znajduje szerokie zastosowanie w
przemyśle perfumeryjnym, stanowiąc ponad jedną
trzecią zawartości wszystkich substancji
zapachowych. Wykorzystywany jest w produkcji
artykułów toaletowych, kosmetyków, a czasem jako
substancja zapachowa. Wodę różaną, produkt
odpadowy procesu destylacji, używa się zarówno dla
celów kosmetycznych, jak i kulinarnych.
Olejek różany jest bezpiecznym olejkiem, mającym
szerokie zastosowanie w aromaterapii. Jest
wprawdzie drogi, ale dla pełnego efektu do
kompozycji olejków wystarczy dodać jedną lub dwie
krople. Czy to z róży stulistnej, czy to z róży
damasceńskiej, ma podobne właściwości i podobne
działanie.
Działa odprężająco i wzmacniająco, poprawia
samopoczucie i nastrój. Zalecany jest w okresie
szczególnego stresu, ponieważ dobrze działa na
rozmaite dolegliwości związane ze stresem, koi
frustrację i nerwy, poprawia nastrój. Lubią go dzieci,
doskonale sprawdza się jako składnik olejku do
masażu oraz dodatek do kąpieli. Polecić także
można dodawanie go do odświeżaczy i nawilżaczy
powietrza.
Szczególnie korzystnie działa w przypadku różnych
dolegliwości kobiecych, takich jak napięcie
przedmiesiączkowe, menopauza, obfite krwawienie
miesiączkowe. Ma działanie regulujące, a więc
zalecany jest też w przypadku nieregular-
140
nych i skąpych miesiączek. Podobnie jak olejek

jaśminowy, jest afrodyzjakiem, a zatem poprawia
libido w przypadku obu płci.
Pomaga na schorzenia dróg oddechowych, na
kaszel oraz związane z alergią niedomagania układu
oddechowego.
Na układ trawienny działa odtruwająco,
przeciwzapalnie i wzmacniająco. Stosowany jest w
leczeniu zaparcia i mdłości, dobrze działa także na
wątrobę i woreczek żółciowy.
Olejek różany ma nieocenione właściwości w
pielęgnacji skóry. Działa kojąco i przeciwzapalnie,
nadaje się dla cery suchej ze skłonnością do świądu.
Przywraca także świeży wygląd cerze zmęczonej.
Zalecany jest w szczególności dla cery wrażliwej i
starzejącej się skóry.
Olejek różany doskonale wpływa na krążenie.
Należy podkreślić, że wprawdzie olejek różany
należy do najdroższych olejków eterycznych, jest on
bardzo wydajny, do mieszanki wystarczy go dodać
tylko kroplę lub dwie.
Zastosowanie
kąpiele, inhalacje, masaż, pielęgnacja skóry,
Przeciwwskazania
Bezpieczny: nie jest toksyczny, nie podrażnia skóry,
ani nie wywołuje reakcji toksycznej. Ostrzeżenie: We
wczesnym okresie ciąży stosować jedynie pod ścisłą
kontrolą terapeuty.
RÓŻANE DRZEWO - Aniba rosaedora

UWAGA: Od lat trwa rabunkowy wyrąb drzew
różanych, surowca dla przemysłu meblarskiego i
kosmetycznego, przy
141
Aromaterapia
braku jakiegokolwiek programu odnawiania ich

zasobów, które stale się kurczą. Z ekologicznego
punktu widzenia jesteśmy blisko katastrofy. Mimo jego
niewątpliwych zalet terapeutycznych, ci, którym leży
na sercu stan lasów tropikalnych i ogólnie środowiska
naturalnego, z zasady nie stosują olejku z drzewa
różanego, chociaż czołowi producenci zwykle
gwarantują, że ich produkt spełnia warunki proeko-
logiczne.
Różane drzewo jest wiecznie zieloną rośliną
tropikalną średniej wysokości, pochodzącą znad
Amazonki. Należy do rodziny wawrzynowatych
{Lauraceae). Drewno z tych drzew od wieków jest
wykorzystywane w wysokiej jakości meblarstwie, a
także eksportowane do Japonii, gdzie wyrabia się z
niego pałeczki do ryżu. Największymi producentami
olejku z drzewa różanego są Peru i Brazylia.
Olejek
Olejek ten otrzymuje się z odpadów drzewnych
przez destylację w parze. Jest on bezbkrwny lub
jasnożółty i ma świeży zapach drewna. Niegdyś
olejek z drzewa różanego był dla przemysłu
kosmetycznego źródłem linalolu naturalnego,
obecnie zastępowanego linalolem produkowanym
syntetycznie. Nadal jednak wykorzystywany jest w
przemyśle perfumeryjnym, a także w przemyśle
spożywczym.
Olejek z drzewa różanego jest środkiem
antyseptycznym i przeciwbakteryjnym, a ponadto
działa wzmacniająco na system odpornościowy
człowieka. Wykorzystywany bywa do masażu, kąpieli i
inhalacji jako środek na grypę i podobne infekcje. Jest
dość skutecznym środkiem wykrztuśnym,
pomagającym na suchy kaszel. Poza zwalczaniem
uporczywych infekcji, wpływa korzystnie na ogólne
samopoczucie
142
i i nastrój, przeciwdziała stanom depresyjnym często

wystę-
| pującym po przebytej ciężkiej grypie.
W pielęgnacji skóry olejek z drzewa różanego ma
wie-
I le różnych zastosowań. Ze względu na swoje
właściwo-
| ści przeciwzapalne nadaje się doskonale dla cery
suchej
ze skłonnością do pierzchnięcia. Zalecany w
szczególności
dla skóry starej, w przypadku blizn, zapalenia skóry
oraz
egzemy.
V Zastosowanie
odświe-
żacze i nawilżacze powietrza
Przeciwwskazania
Brak. Olejek z drzewa różanego nie jest toksyczny,
nie podrażnia skóry, ani nie wywołuje reakcji
alergicznej.
RUMIAN/RUMIANEK - Anthemis nobilis/Matricaria

chamomilla
Obie rośliny wykorzystywane są w aromaterapii.
Rumian szlachetny (Anthemis nobilis), zwany
również rumianem rzymskim, jest niskopienną byliną
z żółtymi kwiatami w kształcie przypominającym
stokrotki. Rumianek pospolity {Matricaria chamomilla)
jest dziko rosnącą rośliną jednoroczną, znaną w
Europie, Azji, w Ameryce i Australii. Obie rośliny
należą do rodziny astrowatych {Asteraceae), dawniej
zwanych złożonymi (Compositae).
Rumian i rumianek są cenione jako rośliny
lecznicze od wielu wieków. Działają uspokajająco,
stąd ich zastosowanie w leczeniu napięcia
nerwowego i bezsenności. Mają także zastosowanie
w pielęgnacji skóry. Herbata rumianko-
143
Aromaterapia
wa, czy napar z kwiatów rumiankowych, jest

orzeźwiającym, kojącym napojem, dobrym na
niestrawność i kłopoty ze spaniem.
Olejek
Olejek rumiankowy ma barwę niebieską. Jego
zastosowanie jest bardzo szerokie, szczególnie w
pielęgnacji skóry. Wykorzystuje go przemysł
kosmetyczny w mydłach, szamponach i kremach.
Wiadomo, że rumianek rozjaśnia i nabłyszcza włosy.
W aromaterapii ma bardzo szerokie zastosowanie.
Działa kojąco i odprężająco, dodany do kąpieli usuwa
stres i niepokój, pomaga na bóle menstruacyjne, a
także bóle głowy spowodowane stanem napięcia
nerwowego. Pomaga także na swędzenie i
podrażnienie okolic waginalnych. Stosowany do
masażu, działa uspakajająco, łagodzi bóle mięśni i
stawów, osobom wybuchowym pomaga rozładować
złość. Rumianek jest niezastąpiony w leczeniu
dolegliwości skórnych, takich jak alergia, egzema czy
świąd. Ma działanie przeciwzapalne i antyseptyczne,
właściwości przeciwbólowe. Jest skuteczny w
leczeniu migreny i bólu uszu. Stosowany do okładów,
koi ból piersi, zwłaszcza we wczesnym okresie
karmienia piersią.
Zastosowanie
pielęgnacja skóry, nawilżacze i odświeżacze
powietrza
Przeciwwskazania
Rumianek jest bezpieczny niemal we wszystkich
okolicznościach, nietoksyczny i niepodrażniający,
tylko u wyjąt-
144
Jjowo wrażliwych osób może czasem powodować

lekkie ,#' podrażnienie skóry. Ostrzeżenie: Niektórzy
terapeuci odra-T dzają stosowanie rumianku w
pierwszych trzech miesią-• cach ciąży.
SANDAŁOWIEC - Santalum album

,- Sandałowiec, przedstawiciel rodziny
sandałowcowatych (Santalaceae), pochodzi z Indii,
gdzie w południowym stanie Karnataka (dawniej
Majsur) uprawiany jest dla celów komercyjnych. Jest
drzewem wiecznie zielonym, półpaso-żytem, który
substancje odżywcze czerpie przez fotosyntezę, ale
potrzebną mu wodę i minerały pobiera przyczepiając
się do korzeni innych roślin (podobnie jak jemioła).
Nie tak dawno wyrażano niepokój z powodu
przetrzebienia zasobów sandałowca, ale problem
został zażegnany wraz z wprowadzeniem przez rząd
Indii programu zalesiania sandałowcem nowych
terenów, a także przepisami wprowadzonymi przez
ten kraj, a dotyczącymi jakości olejku sandałowego.
Do produkcji olejku eterycznego wykorzystuje się
także australijską odmianę sandałowca, ale
sandałowiec indyjski uważany jest za daleko lepszy
surowiec.
Ze względu na jego zapach sandałowiec
wykorzystywany jest w krajach orientalnych już od
czterech tysięcy lat. Sproszkowane drewno
sandałowca dodaje się do kadzideł i trociczek, a
także wykorzystuje się w procesie balsamowania
zwłok. Sandałowiec odgrywa ważną rolę w rytuałach
religijnych, ślubach, pogrzebach oraz innych
obrzędach. Na Wschodzie już od dawna znane są
jego właściwości lecznicze.
i
145
Aromaterapia
i
n
l'l
t j. Drewno sandałowca jest budulcem, zwłaszcza do
wznoszenia świątyń, a także doskonałym tworzywem
rzeźbiarskim.
Olejek
Olejek sandałowy otrzymuje się z drewna
sandałowca, wysuszonego i sproszkowanego, a
następnie poddanego procesowi destylacji z parą
wodną. Stosowany jako substancja wonna i
utrwalacz zapachu, dodawany jest do kosmetyków,
płynów po goleniu, wody kolońskiej oraz perfum.
Należy do tych olejków, które znajdują wielu
amatorów zarówno wśród mężczyzn, jak i kobiet.
Stanowi ważny składnik rozmaitych kadzideł i
trociczek. Wykorzystywany jest także przez przemysł
spożywczy, między innymi do produkcji napojów.
Olejek sandałowy wykorzystuje się do masażu,
kąpieli, pielęgnacji skóry oraz do inhalacji. Ma
działanie odprężające, pomaga w stanach depresji,
niepokoju, poprawia nastrój. Z tych samych powodów
bywa tzęsto wykorzystywany podczas medytacji.
Bardzo pomaga na bezsenność i zdenerwowanie
towarzyszące bezsenności. Odpręża człowieka i
pomaga mu usnąć.
Również skóra skorzystać może ze stosowania tego
olejku, działającego zmiękczająco i przeciwzapalnie
na suchy, wrażliwy, skłonny do pękania naskórek.
Olejek sandałowy oczyszcza i zmiękcza skórę. Bardzo
dobrze robi zastosowany po goleniu. Ma również
właściwości ściągające. Sandałowiec ceniony jest
jako afrodyzjak, działający zwłaszcza na mężczyzn.
Używany do kąpieli, olejek sandałowy korzystnie
wpływa na układ moczowo-płciowy, pomaga w
leczeniu zapale-
146
nia pochwy, upławów, zapalenia pęcherza

moczowego oraz zapalenia cewki moczowej. ]ako że
ma działanie przeciwzapalne i antyseptyczne,
stosowany jest w leczeniu chorób przenoszonych
drogą płciową.
W inhalacjach pomaga na suchy kaszel oraz
poważne zaziębienia z katarem. Odblokowuje nos i
pomaga pozbyć się kataru.
Zastosowanie
odświe-żacze i nawilżacze powietrza
Przeciwwskazania
Brak. Olejek sandałowy nie jest toksyczny, nie
podrażnia skóry, ani nie powoduje reakcji
alergicznych.
SOSNA - Pinus silvestris

Sosna, a konkretnie sosna zwyczajna, jest pospolitym
drzewem wiecznie zielonym, występującym głównie
na terenach nizinnych w Europie, Azji oraz Ameryce
Północnej. Dla celów komercyjnych hodowana jest w
wielu krajach, między innymi w Austrii, w krajach
skandynawskich oraz w Stanach Zjednoczonych.
Należy do rodziny sosnowa-tych {Pinaceae).
Niektóre z jej odmian hoduje się wyłącznie ze
względu na ich olejki, na przykład sosna karłowata
czy sosna o długich szpilkach, ale podstawowym
źródłem surowca dla aromaterapii jest jej
najpospolitsza odmiana.
]uż wieki temu kąpiele z dodatkiem młodych pędów
sosny zalecano na różne schorzenia, takie jak
reumatyzm, niskie ciśnienie, dolegliwości
dermatologiczne, przemęczenie i stres. Stosowano
podobną kurację także w inhalacjach
147
Aromaterapia
barwę i charakterystyczny, lekki, słodkawy zapach

zaprawiony odrobiną goryczy. Olejek jest
wykorzystywany jako utrwalacz we francuskim
przemyśle perfumeryjnym, a także do produkcji
niektórych artykułów spożywczych oraz napojów.
Olejek szałwiowy stosuje się często w aromaterapii.
Ma działanie uspokajające, łagodzi napięcie,
poprawia samopoczucie i nastrój. Zalecany bywa w
przypadku osłabienia po chorobie. Ze względu na
swoje działanie jest często wykorzystywany w
nawilżaczach i odświeżaczach powietrza, zalecanych
szczególnie tym, którzy pracują twórczo, ponieważ
podobno pomaga natchnieniu. Niektórzy twierdzą, że
użycie olejku powoduje u nich bardzo żywe sny.
jedna uwaga: stosowany w nadmiarze, olejek może
powodować senność. Z tego samego powodu
odradza się stosującym ten olejek picie alkoholu,
ponieważ połączenie tych dwóch substancji może
wywoływać efekt upojenia narkotycznego.
Delikatny masaż brzucha lub okłady z użyciem
olejku szałwiowego zaleca się w leczeniu bolesnych
miesiączek. Masaż i kąpiele z dodatkiem olejku dają
doskonałe efekty w przypadku kobiet cierpiących na
depresję poporodową, zespół napięca
przedmiesiączkowego lub silne objawy
klimakteryczne. Dzięki swoim właściwościom
przeciw-skurczowym pomaga na schorzenia układu
trawienia i oddychania. W leczeniu stanów napięcia
dodatkowo dobrze wpływa na ciśnienie, obniżając je.
Stosowany do inhalacji, olejek szałwiowy zaleca się
chorym na katar i bronchit. Jego właściwości
przeciwzapalne i antyseptyczne sprzyjają
szybkiemu przychodzeniu
150
do zdrowia. Wreszcie olejek ma właściwości

ściągające, ujędrniające, bakteriobójcze i
antyseptyczne, w związku z czym jest dobrym
środkiem na tłustą skórę.
Zastosowanie
Przeciwwskazania
Ostrzeżenie: Nie stosować w okresie ciąży. Używać
z umiarem. Nie pić alkoholu w okresie stosowania
olejku. Nie siadać za kierownicą bezpośrednio po
zastosowaniu. Nie należy mylić tej rośliny z szałwią
lekarską {Salvia offici-nalis)., która jest całkowicie
bezpieczna.
TYMIANEK - Thymus vulgaris

Tymianek należy do rodziny jasnotowatych
(Lamiaceae), dawniej zwanych wargowymi
(Labiateae). Występuje w wielu odmianach, a ich
wspólnym przodkiem jest zwykła dziko rosnąca
macierzanka. Pochodzi z regionu śród-
ziemnomorskiego, gdzie też jest powszechnie
uprawiany. Tymianek jest niską krzewinką o białych,
jasnoniebieskich lub jasnofioletowych kwiatach i
wonnych liściach. Rośnie obecnie również w innych
częściach Europy oraz w Afryce Północnej. Należy do
najpopularniejszych roślin przyprawowych.
Właściwości lecznicze tymianku znane są od
starożytności. Grecy dymem tymiankowym okurzali
pomieszczenia i budynki, żeby zapobiec
rozprzestrzenianiu się chorób zakaźnych. Dla
Greków tymianek był także symbolem odwagi.
Starożytni Egipcjanie wykorzystywali tymianek
151
Aromaterapia
do balsamowania zwłok, natomiast Rzymianie

dodawali go do sera.
W ziołolecznictwie tymianek zwykle miesza się z
innymi ziołami. Stosowany jest w leczeniu
dolegliwości gastrycz-nych i oddechowych, a także w
przypadku wysokiej temperatury.
Olejek
Z tymianku wytwarza się dwa różne olejki. Pierwszy z
nich to olejek czerwony, otrzymywany z liści i
kwiatów przez destylację z parą wodną, a drugi to
olejek biały, otrzymywany z powtórnej destylacji
surowca. Jak sama nazwa wskazuje, czerwony olejek
ma barwę brązowoczerwonawą i silny, korzenny
zapach. Natomiast biały olejek ma barwę jasno-zółtą
oraz słodszy, mniej ostry zapach niż olejek czerwony.
Olejek czerwony jest znacznie silniejszy, bardziej
drażniący skórę, w przeciwieństwie do olejku białego,
który jest bezpieczniejszy w użyciu.
Olejek tymiankowy jest szeroko wykorzystywany w
przemyśle farmaceutycznym, w produkcji
antyseptycznych płynów do jamy ustnej, pasty do
zębów, pastylek na gardło, środków
dezynfekujących. W przemyśle kosmetycznym służy
do wyrobu mydła, szamponu oraz płynów do kąpieli.
Olejek tymiankowy jest silnym środkiem
antyseptycznym i bakteriobójczym. Ponadto działa
pobudzająco na system nerwowy. Może jednak
podrażniać skórę, dlatego powinien być stosowany w
słabym roztworze - do kąpieli zaleca się roztwór
jednoprocentowy.
Olejek tymiankowy, stosowany do masażu,
inhalacji a także w nawilżaczach powietrza, jest
doskonałym środkiem na wszelkie choroby układu
oddechowego: zazię-
152
bienia, grypę, bronchit. Ma działanie wykrztuśne, a

więc pomaga szczególnie w przypadku napadowych
ataków kaszlu. Ponadto pobudza system
odpornościowy, dzięki czemu organizm silniej
zwalcza infekcje. Zaleca się jego stosowanie w
pokoju chorego w formie dezynfekujących powietrze
sprayów i nawilżaczy.
Rekomendowany jest także w leczeniu różnych
infekcji układu moczowo-płciowego, w tym zapalenia
pęcherza oraz zapalenia cewki moczowej.
Stosowany do masażu, olejek tymiankowy przynosi
ulgę we wszelkich objawach artretyzmu i
reumatyzmu, działa kojąco na ból i zesztywnienie
mięśni i stawów po wyczerpującym wysiłku
fizycznym, na przykład po intensywnym treningu
sportowym. Wpływa też korzystnie na krążenie,
pobudzając je i podwyższając ciśnienie.
Odpowiednio rozcieńczony olejek tymiankowy ma
także szerokie zastosowanie w kosmetyce.
Szczególnie nadaje się dla cery tłustej z tendencją do
trądziku. ]est też skutecznym środkiem na wszawicę
oraz świerzb.
Na system nerwowy działa stymulująco: pomaga na
zmęczenie umysłowe, załamania nerwowe i wszelkie
objawy stresu, takie jak ból głowy.
Zastosowanie
kąpiele, okłady, inhalacje, masaż, nawilżacze i
Przeciwwskaza n ia
Stosować ostrożnie, w słabym roztworze. Nie
stosować na uszkodzoną lub wrażliwą skórę.
Ostrzeżenie: Nie stoso-
153
Aromaterapia
wać dla dzieci, chorych na padaczkę, osób ze
skłonnością do nadciśnienia. Unikać w okresie ciąży.
WAWRZYN, LAUR - Laurus nobilis

Wawrzyn jest przedstawicielem rodziny
wawrzynowatych {Lauraceae), do których należy
także cynamonowiec. Olejek laurowy otrzymuje się z
wysuszonych liści i owoców poddawanych destylacji
z parą wodną.
Wawrzyn pochodzi z regionu Morza
Śródziemnego, ale w miejscach nasłonecznionych,
osłoniętych od wiatru można go hodować również w
innych częściach Europy, jest drzewem wiecznie
zielonym, osiągającym wysokość 18 metrów.
Listki laurowe, świeże lub wysuszone, to popularna
przyprawa kuchenna, dodawana do mięsa i ryb,
podstawowy ^kładnik bouąuet garni. Do potrawy
dodajemy zwykle cały istek, usuwany pod koniec
gotowania.
Podobnie jak wiele innych roślin przyprawowych,
wawrzyn działa korzystnie na układ pokarmowy,
między innymi zapobiega wzdęciom. Żucie listka
laurowego odświeża oddech po ostro przyprawionym
posiłku.
Wiadomo, że wawrzyn był szeroko stosowany już
przez starożytnych w Rzymie i w Grecji. Poza jego
korzystnymi skutkami na system trawienny, miał
rzekomo chronić człowieka przed złymi duchami.
Cesarze rzymscy zdobili swe czoła wieńcami
laurowymi na znak odniesionego zwycięstwa, odtąd
więc wieniec laurowy jest symbolem zwycięstwa,
bogactwa i majestatu.
154
I Olejek
i Olejek laurowy otrzymuje się z suszonych liści i
pędów
'l\ poddawanych procesowi destylacji z parą wodną. Ma
on
|k barwę żółtawozieloną i silny zapach.
Wykorzystywany
i jest w przemyśle perfumeryjnym i kosmetycznym, a
także
w produkcji wielu artykułów spożywczych oraz
napojów.
Olejek laurowy stosuje się do masażu, kąpieli i
inhalacji. Poprawia on ogólne samopoczucie i
nastrój, pomaga też w leczeniu niegroźnych
schorzeń układu oddechowego, na przykład
przeziębień i grypy. Zapobiega wzdęciom i
niestrawności, pobudza apetyt, jest również
środkiem pobudzającym miesiączkę, a więc pomaga
w przypadku nieregularnego okresu.
Zastosowanie
masaż (mocno rozcieńczony), pielęgnacja włosów,
inhalacje, odświeżacze i nawilżacze powietrza
Przeciwwskazania
Może podrażniać wrażliwą skórę, dlatego stosuj
odpowiednio rozcieńczony i z umiarem. Osoby o
szczególnie wrażliwej skórze i alergicy nie powinny
stosować tego olejku do masażu w domu.
Ostrzeżenie: Nie stosować w okresie ciąży.
WETIWERIA, WETIWER - Vetiveria zizanoides

Wetiweria jest trawą, przedstawicielem rodziny traw
{Gramineae), pochodzącą z południowych Indii,
Cejlonu i Indonezji. Wyrasta do wysokości 1,8 metra,
jest mocno, głęboko ukorzeniona, w związku z czym
często sadzi się ją dla ochrony gleby przed erozją.
Obecnie hodowana
155
Aromaterapia
jest między innymi w Indiach, na Reunion, ]awie,

Haiti oraz w Brazylii.
Korzenie wetiwerii od setek lat ceniono za ich
aromat, natomiast trawa wykorzystywana była na
maty.
Olejek
Olejek z tej rośliny otrzymuje się z korzeni poddanych
procesowi destylacji z parą wodną. Wykorzystywany
jest on w przemyśle perfumeryjnym, a także w
przemyśle spożywczym. Ma barwę
czerwonawobrązową i naturalna woń z lekkim
zapachem pleśni. Jest bardzo gęsty i lepki, dlatego
przed użyciem warto go lekko rozgrzać w dłoniach.
Olejek^ ma bardzo silny zapach, który nie wszystkim
przypada do gustu, w związku z czym dobrze jest go
przed użyciem stpsownie rozcieńczyć.
Olejek z wetiwerii działa wyjątkowo odprężająco na
system nerwowy, zmniejsza napięcie i stres. ]est
dobrym środkiem na bezdenność. W Indiach znany
jest jako „olejek spokoju".
Stosowany do masażu, pomaga w leczeniu objawów
artre-tyzmu, reumatyzmu, bólu i zesztywnienia
mięśni. Działa rozgrzewająco i kojąco, pomaga na
stres często towarzyszący objawom bólowym.
Olejek z wetywerii, zwłaszcza użyty do masażu,
dobrze również działa na krążenie, rozgrzewa krew i
pobudza krwiobieg.
jest środkiem antyseptycznym i lekko ściągającym,
a więc skutecznym w przypadku cery tłustej ze
skłonnością do wyprysków i trądziku.
HI
Zastosowanie
Przeciwwskazania
Brak. Nie jest toksyczny, nie podrażnia naskórka, ani
nie powoduje reakcji alergicznych.
YLANG YLANG - Canaga odorata var. genuina

~ Ylang ylang pochodzi z Indonezji, Filipin, jawy i
Madagaskaru. Głównymi producentami olejku ylang
ylang są Madagaskar, Reunion i Komory. Drzewo
ylang ylang osiąga wysokość 20 metrów. Olejek
otrzymuje się z jego wielkich, żółtych lub różowych,
wonnych kwiatów, z tym że jako surowiec szczególnie
wysoko ceni się kwiaty żółte.
Kwiaty ylang ylang od wieków stosowane są do
pielęgnacji skóry i zwalczania infekcji. Równie długo
znane są ich właściwości jako afrodyzjaku. W
Indonezji w noc poślubną kwiatami tymi obsypuje się
łoże młodej pary.
Olejek
] Olejek ylang ylang produkuje się przez czterokrotnie
■ powtarzaną destylację z parą wodną. W pierwszej
fazie i otrzymywany jest ylang ylang extra, najdroższy i
mają-'.' cy najwyższą jakość. W ciągu następnych
trzech faz stop-1 niowo zmniejsza się stężenie olejku i
obniża jego jakość. ' f W czasach wiktoriańskich ylang
ylang był obowiązkowym fi składnikiem oliwy na porost
włosów. Olejek ylang ylang * ma barwę jasnożółtą i
bardzo silną, słodką, kwiatową woń
2 lekką nutą korzennego zapachu. Pod wieloma
względami
przypomina olejek jaśminowy.
157
Aromaterapia
Wykorzystywany jest szeroko w przemyśle

perfumeryjnym i kosmetycznym do produkcji mydła,
kosmetyków i innych artykułów toaletowych.
Przemysł perfumeryjny przede wszystkim poszukuje
wysokiej jakości olejku ylang ylang extra.
Ylang ylang jest szeroko stosowany w
aromaterapii. Działa uspokajająco na system
nerwowy, pomaga na stany lękowe, a także na
bezsenność. Pomaga zwalczyć uczucie
przygnębienia, szczególnie spowodowane stresem.
Ze względu na jego bardzo silny zapach, który może
wywo-
' ływać bóle głowy i mdłości, ylang ylang stosuje się
włącznie
w słabych roztworach.
i Jako środek do kąpieli, odświeżania powietrza oraz
masa-
żu, działa jak afrodyzjak, odpręża organizm i daje
uczucie zadowolenia. Pomaga na krążenie,
palpitacje serca i nadciśnienie,
1 a także na zadyszkę po dużym wysiłku.
f
W pielęgnacji skóry działa kojąco na ukąszenia
przez
! owady, wpływa dodatnio na cerę i zalecany jest w
leczeniu
trądziku i zarówno tłustej, jak i nadmiernie suchej
skóry.
Zastosowanie
kąpiele, masaż, pielęgnacja skóry, nawilżacze i
Przeciwwskazania
W zasadzie bezpieczny w użyciu. Ylang ylang nie jest tok
syczny, nie podrażnia skóry, ani nie wywołuje reakcji aler
gicznych. Jednak przy zbyt dużym stężeniu roztworu może
l powodować bóle głowy i mdłości.
>
158
I
1
UWAGA
Ylang ylang można stosować w leczeniu
nadciśnienia oraz częstoskurczu, jednak
wyłącznie po konsultacji z kardiologiem, ponieważ
zarówno naciśnienie, jak i częstoskurcz mogą być
objawami poważniejszej choroby.
Aromaterapia a ciąża
Aromaterapia może bardzo skutecznie pomóc

kobietom w okresie, kiedy od ich organizmu oczekuje
się szczególnego wysiłku. Masaż lub odpoczynek w
pokoju przepojonym wonią olejków dobrze działają
zarówno na przyszłą matkę, jak i na jeszcze nie
narodzone dziecko. Aromaterapia ma zastosowanie
także podczas samego porodu, zarówno ze względu
na właściwości przeciwbólowe niektórych olejków, jak
i z powodu ich działania kojącego i uspokajającego.
Zalecana jest również po porodzie, kiedy młoda
matka, cały dzień i noc zajęta karmieniem, kąpaniem,
zmienianiem pieluch, regularnie niedosypia. Wobec
takiego nawału obowiązków trudno zachować
energię, równowagę psychiczną i spokój, ale tutaj
właśnie aromaterapia ma szczególne pole do popisu i
może pomóc zarówno matce, jak i niemowlęciu.
Pamiętać jednak należy, że w okresie ciąży w
organizmie kobiety zachodzą ogromne zmiany, a
ponadto każda stosowana wówczas terapia ma wpływ
i na matkę, i na dziecko.
Podczas ciąży nie wolno stosować niektórych
olejków. Wiadomo, że niektóre z nich mogą wywołać
poronienie. Inne wprawdzie nie są aż tak
niebezpieczne, ale terapeuci odradzają ich
stosowanie w okresie ciąży.
160
Aromaterapia a ciąża
jtobieta ciężarna, stosująca olejki eteryczne do

masażu u kąpieli, powinna zmniejszyć o połowę
zwykle stosowa-objętość olejku eterycznego w
olejku bazowym.
jki eteryczne, których nie należy stosować

okresie ciąży
'czas całej ciąży zrezygnuj ze stosowania
następujących jków:
olejek z anyżu biedrzeńca

olejek bazyliowy
olejek z drewna cedrowego
olejek cytronelowy
olejek estragonowy
olejek goździkowy
olejek hyzopowy
olejek jałowcowy
olejek kolendrowy
olejek z kopru ogrodowego
olejek z kopru włoskiego
olejek majerankowy
olejek z męty pieprzowej
olejek z mirry
olejek muszkatołowy
olejek pietruszkowy
olejek rozmarynowy
olejek różany (tylko pod ścisłą kontrolę terapeuty)
olejek z szałwii muszkatołowej
olejek tymiankowy
161
Aromaterapia
Następujących olejków należy unikać w pierwszych

trzech miesiącach ciąży.
olejek eukaliptusowy
olejek kajeputowy
olejek melisowy
olejek niaouli
olejek rumiankowy
olejek sosnowy
olejek z trawy cytrynowej
olejek lawendowy (jest olejkiem bezpiecznym,
niemniej
jednak niektórzy terapeuci odradzającego stosowanie
we wczesnym okresie ciąży)
Na temat aromaterapii w okresie ciąży i podczas

porodu napisano wiele. W książkach takich
znajdziesz mnóstwo pożytecznych informacji, ale
przede wszystkim przed zastosowaniem
jakiegokolwiek olejku każda kobieta ciężarna
bowinna zasięgnąć porady u doświadczonego
terapeuty. Każda kobieta i każda ciąża są inne,
dlatego dla własnego dobra i dla dobra dziecka
potrzebne ci będą wskazówki dotyczące tylko ciebie.
Zasługujesz na nie i ty, i twoje dziecko.
Aromaterapia a dzieci
Niemowlęta
Od momentu urodzenia dziecko jest szczególnie
wyczulone na dotyk i zapach, dlatego też masaż i
olejki eteryczne odgrywają tak ważną rolę w
pielęgnacji niemowląt i starszych dzieci.
W przypadku niektórych dzieci do masażu małych
dzieci zamiast olejków eterycznych można stosować
wyłącznie olejki bazowe: olejek migdałowy lub oliwkę.
Przed masażem upewnij się, czy w pomieszczeniu jest
dostatecznie ciepło. Masuj niemowlę delikatnie i
rytmicznie, jeśli dziecko marudzi, przerwij zabieg -
przyczyny niezadowolenia należy prawdopodobnie
szukać w czymś, co z masażem nie ma ( żadnego
związku, ale masowanie nie przyniesie spodziewanego
skutku, jeżeli dziecku coś dolega lub gdy jest głodne. )
Z kuracją olejkami eterycznymi wstrzymaj się, aż
dziecko '• ukończy cztery tygodnie. Odtąd możesz je
stosować dwa lub , trzy razy na tydzień. Na początek
jako najbezpieczniejsze ), zaleca się olejki rumiankowy
i lawendowy w odpowiednim | stężeniu - jedna kropla
olejku eterycznego na jedną łyżkę stołową olejku
bazowego. Pamiętaj, żeby chronić przed olejkiem buzię
dziecka. Po kilku miesiącach możesz wprowadzić inne
olejki. Za odpowiednie w tym okresie uważa się olejek
mandarynkowy, neroli oraz różany.
163
Aromaterapia
W pokoju dziecinnym możesz ustawić miseczkę

gorącej wody z dodatkiem kilku kropel olejku, w
szczególności mandarynkowego lub lawendowego,
które mają działanie kojące i uspokajające oraz
wyjątkowo przyjemny zapach. Jeżeli dziecko jest
przeziębione, ma katar i zatkany nosek pomoże
ustawiona obok łóżeczka miseczka gorącej wody z
dodatkiem kropli olejku eukaliptusowego.
Na rynku znajdziesz szeroki wybór literatury na ten
temat, ale dla dobra dziecka, a i dla własnego
spokoju, zanim zdecydujesz się na zastosowanie
olejku, poradź się specjalisty.
Starsze dzieci
W miarę jak dziecko rośnie, możesz rozszerzać
asortyment stosowanych olejków, nigdy jednak nie
używaj olejków, o których wiadomo, że mogą
podrażniać skórę. Od pierwszego roku życia
rozcieńczaj dwie krople olejku eterycznego w jednej
łyżce stołowej olejku bazowego, natomiast od
szóstego lub siódmego roku życia możesz stosować
połowę dawki zalecanej dla osób dorosłych.
Począwszy od dwunastego lub trzynastego roku życia
możesz stosować już „dorosłą" dawkę olejku.
Domowa apteczka
W miarę poznawania właściwości nowych olejków

oraz nabywania doświadczenia w tworzeniu
własnych kompozycji, zaczniesz gromadzić własną
apteczkę środków aro-materapeutycznych. Poniżej
zamieszczamy listę olejków, które powinny się
znaleźć w każdej domowej apteczce.
Cytronella
Ma bardzo wiele zastosowań. Jest doskonałym
odświeża-czem powietrza, a ponadto jej silny
zapach działa odstręczaj ąco na insekty
Eukaliptus
| Powinien się znaleźć na czele listy, szczególnie zimą,
kie-I dy w każdej chwili grozi ci zaziębienie, połączone
z kasz-| lem i katarem. Jako lek na infekcje dróg
oddechowych oraz I jako środek dezynfekujący, nadaje
się do nawilżaczy powietrza. Doskonały do inhalacji w
przypadku schorzeń ukła-I du oddechowego, a także
do masażu, dobrze działającego na bolące mięśnie i
zesztywniałe stawy.
| Grejpfrut
świeży, orzeźwiający zapach dodaje energii i działa |
©dtruwająco. Szczególnie zalecany na zmęczenie i
przejecie, kiedy odczuwasz apatię i nie chce ci się nic
robić.
165
Aromaterapia
Chcesz zmienić coś w swym życiu - zastosuj olejek

grejpfrutowy.
Herbaciane drzewo
Podobnie jak lawenda, olejek z herbacianego drzewa
jest absolutnie nieodzowny w domowej apteczce. Ma
działanie antywirusowe, przeciwbakteryjne i
przeciwgrzybiczne, a więc jest doskonały w leczeniu
rozmaitych dolegliwości, zwłaszcza chorób skóry,
układu oddechowego oraz układu moczowo-
płciowego.
Jaśmin lub ylang ylang

Olejek jaśminowy jest bardzo drogi, jeśli więc cię na
niego nie stać, zastąp go olejkiem ylang ylang o takich
samych właściwościach: wyjątkowo przyjemnym
zapachu działającym na zmysły i poprawiającym
nastrój. W końcu każdemu należy się coś od życia.
Lawenda
Olejek lawendowy jest niezastąpiony, między innymi
jako pierwsza pomoc w przypadku oparzeń i
ukąszeń, a także w leczeniu rozmaitych dolegliwości
skórnych. Działa także uspokajająco, a zatem
stanowi doskonały dodatek do mieszanek
stosowanych do masażu lub kąpieli. Zalecany jest
także na niektóre dolegliwości układu oddechowego i
trawiennego.
Mandarynka
Nie zapominaj o tym olejku, zwłaszcza jeśli masz
dzieci, które niemal bez wyjątku lubią ten zapach.
Uspokaja i dzia-
166
Domowa apteczka
ła kojąco na dzieci kapryśne i nadpobudliwe. Tobie

samemu też się przyda, bo i tobie zdarzają się takie
napady.
Rozmaryn
Rozmaryn działa uspokajająco na ciało i duszę.
Stosuj olejek rozmarynowy do kąpieli i masażu, żeby
złagodzić ból mięśni i sztywność stawów, ukoić ból
głowy, poradzić sobie ze zmęczeniem umysłowym,
poprawić nastrój, dodać ochoty do życia. Nadaje się
także do pielęgnacji skóry oraz w chorobach układu
oddechowego.
Masaż
Istnieje kilka różnych form terapii, wykorzystujących

rozmaite rodzaje masażu, takie jak: refleksologia,
siatsu, masaż szwedzki, fizykoterapia, czy masaż
sportowy. W aromatera-pii masaż odgrywa ważną
rolę. Każdy specjalista od aroma-terapii, obok
anatomii i fizjologii, przechodził szczegółowy kurs
rozmaitych rodzajów masażu.
Historia masażu
Masaż stosujemy na co dzień, nawet o tym nie
wiedząc. Bo czym innym jest rozcieranie kolana, w
które się uderzyliśmy, jak nie formą masażu. Już trzy
tysiące lat przed nową erą masaż jako rodzaj terapii
znany był na Dalekim Wschodzie, a więc należy do
najstarszych metod leczenia. W V w. p.n.e. w
starożytjnej Grecji Hipokrates zalecał masaże jako
terapię. Znaczenie olejków eterycznych wcieranych w
chore części ciała dla ukojenia bólu lub zwalczenia
choroby doceniano w starożytnej Mezopotamii. W
starożytności do masażu prawie zawsze używano
olejków aromatycznych, dając w ten sposób początek
aromaterapii.
Masaż szwedzki
Znany od XIX wieku masaż szwedzki jest nadal
stosowany w zabiegach upiększających. Wykorzystuje
on takie techniki jak ugniatanie, oklepywanie i
wyciskanie (patrz techni-
168
Masaż
ki masażu na str. 178). Jest to relaksacyjna forma

masażu, poprawiająca krążenie i drenaż limfatyczny.
Masaż aromaterapeutyczny nie jest wprawdzie tym
samym, co masaż szwedzki, ale wykorzystuje te same
techniki. Masaż szwedzki jest zabiegiem całkowicie
bezpiecznym, podobnie jak masaż
aromateapeutyczny, wykonywany w domu z
zastosowaniem olejków z domowej apteczki.
Masaż szwedzki to połączenie wywoływania
odpowiednich refleksów z ćwiczeniami, które działają
na stawy i mięśnie. Bardzo przypomina formy
masaży stosowane jeszcze w starożytności. W latach
70. XX wieku George Downing opublikował książkę
zatytułowaną Księga masażu, w której wprowadza
nową koncepcję do podstawowych technik zabiegu -
mianowicie twierdzi, że przed zabiegiem terapeuta
powinien ocenić nie tylko stan fizyczny pacjenta, ale i
jego stan ogólny. Stan emocjonalny i psychiczny
pacjenta powinien stanowić część ogólnej oceny.
Jednocześnie do przedstawionych form masażu
Downing włącza elementy refleksologii (patrz str. 197)
oraz siatsu (patrz str. 248). To jest właśnie masaż
terapeutyczny. Jego celem
^ jest relaksacja, stymulacja i odnowa jako droga do
dobrego
| zdrowia.
\
f Wykorzystanie
Masaż to zabieg leczniczy sprzyjający ogólnemu
odprężeniu - dzięki niemu pozbędziesz się szybko
stresu i napięcia, związanych z szybkim tempem
dzisiejszego życia. Jest terapią wyjątkowo skuteczną,
działającą zarówno na organizm, jak i na umysł.
Zalecany jest osobom cierpiącym na nad-"■ ciśnienie,
zapalenie zatok, bóle głowy, bezsenność, nadak-
tywność, które są między innymi objawami zaburzeń
serca
169
Aromaterapia
i krążenia. Masaż wspomaga trawienie i wydalanie

produktów odpadowych przemiany materii, a
jednocześnie pobudza układ nerwowy i mięśniowy.
Wiele osób, zwłaszcza te, które nie zachowują
właściwej postawy siedzącej, które się garbią i nie
potrafią prosto siedzieć, skarży się na bóle karku i
pleców. Masaż dobrze im służy, podobnie jak oso-
bom, których codzienne życie wiąże się z ogromnym
wysiłkiem fizycznym, na przykład tancerze i
sportowcy. Po długich próbach lub treningu daje im
się we znaki ból mięśni i zesztywnienie stawów,
wówczas najlepszym rozwiązaniem jest masaż, który
pomoże organizmowi wydalić toksyny gromadzące
się w mięśniach. Skutkiem masażu jest uczucie
spokoju, dlatego taki zabieg dobrze robi i tym, którzy
mają skłonność do depresji i stanów lękowych. Jeżeli
pozbędziesz się depresji, wówczas skuteczniej
poradzisz sobie z problemami, a w konsekwencji
zyskasz pewność siebie.
Zastosowanie medyczne
Fizjoterapia i medycyna sportowa
Masaż fizjoterapeutyczny lub sportowy koncentruje
się na tych częściach ciała, gdzie wystąpił uraz. Taki
masaż stosuje się w leczeniu lokalnym i dla lokalnego
efektu - a więc jest on zabiegiem bardziej leczniczym
niż relaksacyjnym. Podobnie jak aromaterapia ma
znaczenie terapeutyczne, ale w przeciwieństwie do
niej koncentruje się na konkretnej części ciała, a nie
na człowieku jako całości. Masaż nerwo-wo-
mięśniowy, którym zwykle stosuje się znacznie silniej-
szy nacisk, należy do terapii sportowych.
Wykorzystuje się w nim również różne pomoce
mechaniczne. Taki masaż
170
!> dla celów innych niż sportowe powinien być
wykonywany | wyłącznie przez wykwalifikowanego
terapeutę.
Pomoc w przyjściu do zdrowia

W lecznictwie szpitalnym masaż służy zmniejszeniu
bólu lub dyskomfortu. Szczególnie zalecany jest
obłożnie chorym niewstającym z łóżka, ponieważ
pobudza krążenie i dopływ krwi do mięśni.
Stosowany także bywa w przy-
t padku rekonwalescentów po przebytym zawale. Ostatnio
; zaczęto uciekać się do tej metody również w
przypadku pacjentów chorych na raka dla złagodzenia
skutków ubocznych leczenia (na przykład
chemioterapii), a także dla ogól-
; nego odprężenia. Tylko w nielicznych przypadkach
masaż nie jest metodą zalecaną. Do takich wyjątków
należy zapalenie żyły, żylaki, zakrzepica oraz
podwyższona temperatura. W takich przypadkach
przed zastosowaniem masażu należy skonsultować
się z lekarzem. Wykwalifikowanych masażystów
należy zawsze szukać przez lekarza, przychod-
■'" nię lekarską lub organizacje zrzeszające terapeutów.
j. Skutki psychiczne
I Poza działaniem czysto leczniczym masaż daje dosko-
Inałe skutki jeśli chodzi o psychikę - każdy z nas lubi lek-
Iki dotyk, głaskanie, pieszczoty. Podczas masażu pacjent
Izapomina o stresie związanym z codziennym życiem i kło-
| potami w pacy, całkowicie poddaje się nastrojowi chwili.
IW naszym coraz bardziej zuniformizowanym, bezosobo-
Aromaterapia
się napięcia, stresu, daje uczucie odprężenia,

spokój, nie mówiąc o kontakcie fizycznym. Lekarze
zalecają masaż jako środek wspomagający leczenie
tradycyjne. Pamiętajmy więc, że nie leczy on
choroby, jedynie łagodzi jej objawy. Stąd wniosek, że
w poważnych przypadkach zawsze konieczna jest
wizyta u specjalisty.
Skutki fizyczne
Rytmiczny ucisk ciała podczas masażu działa na cały
organizm. Lekkie głaskanie i oklepywania
przyśpiesza krążenie krwi i rozszerza naczynia
krwionośne. Pobudzanie nerwów wpływa na narządy
wewnętrzne. Limfa to mle-kowata, biała ciecz, która
układem limfatycznym przenosi z tkanek substancje
wydalania oraz toksyny. Brak ruchu powoduje
gromadzenie się tych substancji. Ponieważ obieg
limfy w dużym stopniu zależy od skurczów mięśni,
njasaż przyśpiesza przemieszczanie się limfy w
układzie limfatycznym. Masaż jest także korzystny
dla tych, którzy prowadzą aktywny tryb życia,
ponieważ wskutek dużego wysiłku w mięśniach
gromadzi się wiele substancji wydalania. W obu
przypadkach masaż działa równoważąco na
organizm i zwiększa objętość tlenu aż o 10-15
procent.
Poprzez doprowadzenie organizmu do stanu
równowagi masaż pomaga w dużym stopniu
poprawić postawę ciała. Przez siedzący tryb życia
mamy obecnie społeczeństwo ludzi przygarbionych,
skulonych. Masaż nie tylko przywraca właściwą
postawę kręgosłupowi, ale sprawia też, że stajemy
się bardziej świadomi naszej konstrukcji fizycznej.
Pozbywszy się napięcia mięśniowego, czujemy się
lżejsi, a wówczas łatwiej nam zachować naturalną,
prawidłową postawę. W połączeniu z terapiami
poprawiającymi posta-
172
Masaż
wę, takimi jak technika Pilatesa i Alexandra, masaż

pomoże \ ci zachować właściwą pozycję ciała.
Wiadomo, że kobietom rodzącym na ból pomaga
masaż pośladków i pleców. Taki masaż usuwa
napięcie mięśniowe, odpręża i zmniejsza
intensywność bólów porodowych. Podobno taki
masaż działa lepiej w przypadku kobiet, które już
wcześniej poddawały się masażom i są świadome
ich korzystnych skutków.
Dobroczynne działanie masażu jest w dużym stopniu
skutkiem bezpośredniego kontaktu pacjenta z terapeutą. i
Ręce to jeden najczulszych narządów człowieka. Więk-
szość wrażeń dotykowych dociera do nas poprzez dłonie.
Doświadczony masażysta potrafi za pośrednictwem
dotyku przekazać nam uczucie harmonii i odprężenia.
Potrafi również dotykiem zdiagnozować pacjenta. Poprzez
skórę, węzły mięśni i sztywne stawy „wsłuchuje się" w
napięcia i stresy organizmu. Dobry masażysta
natychmiast wyczuje palcami dawne urazy, kontuzje,
obrzęki. Wykonywane przez niego X ruchy, uciskanie,
głaskanie, ugniatanie, poprawiają krąże-I, nie i drenaż
limfatyczny. Terapeuta określa miejsca napię-I cia, które
należy rozmasować. Po takim zabiegu pacjent 1 poczuje
się pełnym energii i zrelaksowanym.
; Zabieg
\ Przygotowanie
Zabieg masażu może zostać przeprowadzony w domu
Aromaterapia
Prawidłowo przeprowadzany masaż w wykonaniu

doświadczonego terapeuty nie jest zabiegiem dla
osób pruderyjnych. Pożądany skutek osiągnie się
wtedy, kiedy pacjent rozebrany jest do naga lub do
majtek. Jeżeli czujesz się dostatecznie kompetentny,
żeby zaaplikować masaż własnemu partnerowi,
pamiętaj o pewnych zasadach. W pokoju musi
panować odpowiednia temperatura. W chłodnym
pomieszczeniu trudno się zrelaksować, a masażystę
czeka wówczas praca ze skórą pokrytą gęsto gęsią
skórką. „Pacjenta" należy ułożyć na powierzchni twar-
dej ale wygodniej - dobry do takich celów jest futon,
czyli twardy japoński materac. Pod tułów dla wygody
pacjenta podkładamy mu jasiek. Nacisk na stopy
możemy złagodzić podkładając pod kostki zrolowany
ręcznik. Musicie obydwoje czuć się zrelaksowani,
dlatego dobrze jest włączyć nastrojową muzykę.
Wszystkie ruchy dłoni należy wykonywać płynnie.
Zaleca się, aby masażysta zawsze trzymał jedną z
dłoni na ciele pacjenta. Gdyby masażysta poczuł
zmoczenie, podczas odpoczynku powinien zawsze
trzymać jedną dłoń na ciele masowanego.
Masaż aromaterapeutyczny
Na ogół w aromaterapii przeprowadza się masaż
całego ciała, ale czasem szczególną uwagę poświęca
się pewnym jego częściom: na przykład w przypadku
bolących mięśni pleców lub naprężenia mięśni
ramion. W domu, przy ograniczonym wolnym czasie,
masaż całego ciała często nie wchodzi w grę, dlatego
częściej stosuje się masaż lokalny. Delikatny masaż
brzucha z użyciem odpowiednich olejków pomaga na
spowolnione trawienie lub bolesną mie-
174
Masaż
siączkę. Masaż ramion i karku rozluźnia naprężone

mięśnie i pomaga się odprężyć. W razie potrzeby
masaż całego ciała można zastąpić masażem stóp,
który pomaga nie tylko na stopy, ale na cały
organizm. Aromaterapia i refleksologia są dziedzinami
wzajemnie się uzupełniającymi, wielu więc
specjalistów od aromaterapii ucieka się do metod
stosowanych w refleksologii. Dodatkową zaletą
refleksologii jest to, że jesteśmy tu całkowicie
samowystarczalni, nie potrzebujemy pomocy drugiej
osoby. Zainteresowani znajdą wiele publikacji na ten
temat.
Specjalista zajmujący się aromaterapia zawodowo
wykorzystuje rozmaite metody masażu. Podobnie jak
w masażu szwedzkim, stosuje się powszechnie
ugniatanie i wyciskanie, ale ponadto silny ucisk, na
przykład bolących mięśni. Zwraca się uwagę na
meridiany ciała, tak aby energia przepływała
swobodnie, a harmonia wewnętrzna została
przywrócona. Masaż powinien być zawsze
dostosowany do potrzeb i właściwości
indywidualnych, podobnie zresztą jak wybór olejków
stosowanych do zabiegu. Od wymagań pacjenta
zależy to, czy masaż ma działanie stymulujące,
odprężające czy równoważące.
Każdy, kto kiedykolwiek poddawał się takiemu
masażowi, potwierdzi że po zabiegu poczuł się
zupełnie inaczej. Olejki zwykle zaczynają działać po
20-30 minutach, tak więc skutki masażu zaczniesz
odczuwać jeszcze przed jego zakończeniem, a
przejdą one twoje najśmielsze oczekiwania. Jeżeli na
taki zbieg udajesz się po raz pierwszy, zostaw
samochód w domu, bo masaż relaksujący może
sprawić, że odczujesz po nim senność.
175
Aromaterapia
początki jako aromaterapeuty, przygotowuj

mieszanki możliwie proste. Mieszając olejki
eteryczne z bazowymi poproś pacjenta, żeby się
rozebrał ułożył na przygotowanym posłaniu. Przykryj
go ręcznikiem. Przez cały czas masażu okrywaj
ręcznikiem te części ciała, których nie poddajesz
zabiegowi.
Techniki masażu
Podstawowe techniki
Masaż można podzielić na cztery podstawowe formy,
zwane oklepywaniem, rozcieraniem, głaskaniem i
ugniataniem. Możesz stosować jedną z tych technik,
lub niektóre z nich lub wszystkie.
Oklepywanie
Oklepywanie to, jak sama nazwa wskazuje, bardzo
szybkie uderzenia, zwykle kantem dłoni, zdecydowane,
ale nie bolesne. Taki masaż stosuje się na pośladki,
uda, talię oraz ramiona, a więc tam, gdzie ciało jest
dobrze urnięśnione.
Oklepywanie
178
Masaż
Rozcieranie
Zadaniem rozcierania jest działanie na głębiej
położone tkanki mięśniowe. Taki masaż zaleca się
tancerzom i sportowcom, którzy mają kłopoty z
wiązadłami i ścięgnami. Pobudza on krążenie, a w
konsekwencji poprawia sprawność stawów.
Rozcieranie wykonujemy nasadą dłoni, niektórymi
palcami i czubkiem kciuka. Nie należy stosować
takiego masażu w miejscu kontuzji, na przykład
silnego stłuczenia.
Rozcieranie
Głaskanie
Głaskanie jest szeroko stosowaną i prostą techniką.
Jak sama nazwa wskazuje, polega na głaskaniu z
jednoczesnym odpowiednim uciskiem. Wykonuje się
je obydwiema rękami ułożonymi obok siebie, z
niewielkim odstępem między kciukami (A). Głaskanie
pleców to dobry początek całej sesji, ponieważ działa
na pacjenta odprężająco i już na początku pozwala
rozprowadzić olejek eteryczny na dużej powierzchni
skóry. Dzięki temu podczas gdy ty
179
Aromaterapia
masujesz inne części ciała, olejek roztarty na plecach

zaczy-na przenikać przez skórę i działać. Zacznij
delikatnie, równomiernymi, spokojnymi ruchami.
Nacisk powinien być zdecydowany, ale niezbyt silny.
Głaskanie - A
Głaskanie przeprowadza się spokojnie,
równomiernie, rytmicznie. Jeżeli stosujesz tylko słaby
nacisk, będziesz pracował dłońmi lub czubkami
palców, wykonując płynne ruchy od serca. Taki
masaż odpręża system nerwowy. Jeżeli chcesz
zwiększyć nacisk, wykonuj ruchy ku górze, w
kierunku serca, żeby zwiększyć przepływ krwi w
żyłach, i rozcieraj skórę kciukami i palcami. Silniejszy
nacisk działa silniej na krążenie i układ nerwowy.
Głaskanie można stosować po zewnętrznej stronie
łydek i ud aż po biodra. Ułóż pacjenta na brzuchu (ze
zwiniętym ręcznikiem pod klatką piersiową) i masuj
głaszcząc tył łydek (B). Omiń kolana i podobny masaż
zastosuj na tył ud. Mięśnie pośladków masujemy przez
wyciskanie, prowadząc ręce w przeciwnych
kierunkach (C).
180
Masaż
Głaskanie - B
Głaskanie - C
Wyciskanie i ugniatanie
Są to podobne techniki, ale każdą z nich stosuje się w
innych przypadkach. Wyciskanie jest masażem tych
miejsc, gdzie nie ma rozwiniętych mięśni, tzn. tam,
gdzie kości znajdują się bezpośrednio pod skórą.
Ugniatanie natomiast jest techniką stosowną dla
miejsc dobrze umięśnionych, na przykład ud oraz
ramion.
181
Aromaterapia
Wyciskanie wykonuj czubkami wszystkich palców

oraz nasadą kciuków. Wykonując nieduże kółka
przesuwaj skórę prawą ręką zgodnie z ruchem
wskazówek zegara, a lewą ręką przeciwnie do ruchu
wskazówek zegara. W tym przypadku nie tyle
przesuwasz ręce po ciele, co przesuwasz samo ciało
przy pomocy palców oraz kciuka.
Ugniatanie wykonuje się dłonią z wyprostowanymi
palcami. Jedną dłonią przekazujesz masowane ciało
drugiej dłoni. Ucisk powinien być dość silny, ale nie
bolesny.
Zarówno wyciskanie, jak i ugniatanie sprzyjają
rozkładowi złogów w tkankach, pobudzają krążenie i
drenaż limfatyczny, pomagają organizmowi w
pozbywaniu się toksyn.
Wyciskanie - A
Wyciskanie i ugniatanie rozluźnia bolące, naprężo-

ne mięśnie, zwłaszcza mięsień czworoboczny
pomiędzy karkiem i ramionami (A). Obie dłonie
pracują rytmicz-
182
Masaż
nie, na przemian zbierając i lekko wyciskając

naprężone mięśnie. Działanie takiego masażu sięga
na tyle głęboko, żeby pobudzić limfę do wydalenia
nagromadzonego kwasu mlekowego. Stopniowo też
w miarę przesuwania dłoni następuje zwiększenie
przepływu krwi, a w konsekwencji rozluźnienie
mięśni. Intensywne ćwiczenia fizyczne, na przykład
trening sportowy, powodują nagromadzanie się kwasu
mlekowego w niektórych mięśniach, a to prowadzi do
kurczu mięśni. Taki masaż przeprowadza się na
brzuchu oraz wokół talii (B).
Wyciskanie - B
Masaż brzucha
Masaż brzucha stosuje się w rozmaitych
dolegliwościach przewodu pokarmowego oraz
ginekologicznych. Nie wolno nigdy stosować zbyt
silnego nacisku, a szczególnie w przypadku kobiety w
ciąży lub przechodzącej miesiączkę. Stosuj delikatne
wyciskanie (A), masując brzuch ruchami zgodnymi z
ruchem wskazówek zegara. Taki masaż zrelaksuje i
uspokoi pacjenta.
183
Aromaterapia
Masaż brzucha - A
Inną metodą masażu brzucha jest rytmiczne

przesuwanie dłoni w przeciwnych kierunkach (B).
Masaż brzucha - B
Masaż pleców
Najlepiej zacznij masaż pleców od wyciskania jedną
ręką najpierw wzdłuż jednej, a potem wzdłuż drugiej
strony kręgosłupa. Zacznij od dołu i posuwaj się ku
górze do barków, a następnie na zewnątrz. Taki
masaż działa odpręża-jąco, zwłaszcza gdy olejek
eteryczny z twych dłoni zacznie
184
Masaż
przenikać przez skórę. W następnej fazie wymasuj

ramiona i barki i posuwaj się wzdłuż boków w kierunku
talii. Nacisk stosowany nie może być bolesny, ale
powinien być zdecydowany, bo zbyt lekki nacisk może
spowodować u pacjenta uczucie łaskotania.
W niektórych, bardziej umięśnionych partiach możesz
zastosować ugniatanie. Wykonuj zawsze ruchy płynne,
rytmiczne. Jeśli usuwasz jedną dłoń, pamiętaj, że druga
musi zawsze pozostać w kontakcie z ciałem pacjenta, bo w
ten sposób zapewniasz mu poczucie bezpieczeństwa
(pamiętaj, że leży twarzą do materaca i nie widzi, co się
dzieje za jego plecami). Masuj kolejno 1 ku górze obie
strony kręgosłupa, wykonując koliste ruchy kciu-i kami,
posuwając się od okolic lędźwiowych w kierunku karku.
Stosuj nacisk silny, ale nie bolesny. Poczujesz, jak powoli
pacjent rozluźnia mięśnie pleców. W porównaniu z tym,
jak reagował na samym początku, napięcie powinno w
sposób zauważalny zmniejszyć się. W miarę nabierania
doświadczenia zaczniesz identyfikować miejsca
szczególnego napięcia i poświęcać im szczególną uwagę.
Masaż okolic krzyża pomaga na bóle menstruacyjne.
Masuj krzyż stosując wyciskanie, zaczynając po obu
stronach kości krzyżowej (podstawa kręgosłupa
powyżej kości ogonowej) i posuwaj się na zewnątrz w
kierunku bioder. Masuj wolnymi, rytmicznymi ruchami,
wykonując kciukami dość duże kółka i stosując dość
silny nacisk. Nie zmie-' niaj rytmu, wszystko musi się
odbywać płynnie.
Zakończ masaż wyciskaniem całej powierzchni. Pozwól
pacjentowi wstać z materaca po kilku minutach
odpoczynku.
•' Masaż pleców działa odprężająco na cały
organizm.
\ Wszystkie ruchy należy wykonywać płynnie. Silniejszy
nacisk
185
Aromaterapia
kciuków na kanały po obu stronach kręgosłupa
dobrze robi na niedomagania układu oddechowego.
Natomiast taki sam masaż okolic krzyżowych
pomaga na zaparcia oraz bóle i skurcze
menstruacyjne.
Masaż pleców A
Ułóż dłonie symetrycznie
po obu stronach podstawy
kręgosłupa. Przesuwaj je w
górę, naciskając ciężarem
całego ciała. Wymasuj
barki i wykonując lekkie
ruchu wzdłuż boków ciała
wróć na dół. Powtórz kilka
razy, po czym zacznij
ugniatać barki, najpierw Plecy - A
jeden, a potem drugi.
Powtórz masowanie
barków.
Masaż pleców B
Ułóż dłonie na wysokości
talii tak, żeby kciuki znalazły
się w zagłębieniach po obu
stronach kręgosłupa, a
pozostałe palce miej
rozluźnione. Naciś-nij
mocno kciukami przesu-
wając je o sześć Plecy -
centymetrów, zwolnij ucisk B
i przesuń kciuki o
centymetr w kierunku
pozycji wyjściowej.
Posuwaj się w ten sposób
w górę aż do kręgów
szyjnych. Delikat-
186
nie przesuń dłonie z
powrotem do podstawy
kręgosłupa i powtórz kilka
razy. Na koniec zastosuj
masaż barków jak w A.
Masaż pleców C
Ułóż dłoń płasko u
podstawy kręgosłupa.
Stosując silny ucisk dłoni
posuwaj się w górę aż do
ramion. Wykonaj te same
czynności drugą dłonią.
Powtarzaj kilka razy - raz
jedną, raz drugą dłonią.
Wykonaj podobny masaż
po drugiej stronie
kręgosłupa, powtarzając
te same czynności kil-
kakrotnie. Na zakończenie
wymasuj barki tak jak w A.
Masaż pleców D
Ułóż dłonie z palcami
skierowanymi ku górze po
obu stronach kręgosłupa.
Stosując silny nacisk
posuwaj się od nasady
kręgosłupa do wysokości
klatki piersiowej. Przesuń
palce na zewnątrz i
wymasuj boki. Powtórz to
samo na wysokości talii i
bioder. Powtórz kilka razy.
Na zakończenie wymasuj
barki jak w A.
187
Aromaterapia
Masaż karku i ramion

Masaż karku i ramion wykonujemy jako część masażu
ogólnego lub jako osobny zabieg, zwłaszcza
wówczas, kiedy na masaż ogólny nie ma odpowiednich
warunków. Masaż karku i ramion usuwa napięcie i
pomaga na bóle głowy. Pacjent nie musi leżeć, może
siedzieć na krześle, tyłem do masażysty, z głowę na
ramionach spoczywających na oparciu krzesła.
Wygodniej mu będzie, jeśli pod ręce podłożymy mu
poduszkę. Może także opierać się o stół, pod
warunkiem, że stół jest na tyle wysoki, że nie musi
naprężać mięśni.
Początkowo zastosuj wyciskanie, wykonując ruchy
zgodnie z ruchem wskazówek zegara, poczynając od
ramion i przesuwając się w kierunku karku. W okolicy
karku zastosuj głaskanie po obu stronach kręgosłupa
- zacznij od nasady szyi i przesuwaj ręce ku górze, w
ten sposób usuwając napięcie mięśni. Ułóż płasko
dłonie na ramionach pacjenta, wykonuj kciukami
koliste ruchy wzdłuż dobrze umięśnionych partii
barków, mocno naciskaj kciukami ku górze. Zakończ
masaż wyciskaniem.
Masaż karku i ramion A
Stań za pacjentem. Zacznij
od wciskania, mocno ugnia
tając obydwiema rękami.
Roz
pocznij w dolnej części
łopatek
po obu stronach kręgosłu
pa i posuwaj się w górę w
kie
runku karku. Rozsuń dłonie
obejmując ramiona, a następ
nie przesuń je w dół do pozy- Kark i mmiom _ A
cji wyjściowej. Powtórz kilka
788
Masaż
razy, kończąc masaż

lekkim przesunięciem
dłoni w dół.
Masaż karku i ramion B

Stań bokiem do pacjenta.
Kciukiem zlokałizuj miejsca
napięcia ramion, a
następnie rozmasuj je
kciukami. Masuj mocno,
do granic bólu, ale ich nie
przekraczaj.
Kark i ramiona -
Masaż karku i ramion C B
Lewa dłoń z odchylonym
Kark i ramiona -
kciukiem ułóż na ramieniu
C
pacjenta. Mocno
naciskając przesuwaj ją
pomału w górę ramienia.
Następnie zrób to samo
posługując się prawa
dłonią. Powtarzaj na zmia-
nę jedną i drugą ręką. Po-
łóż jedną rękę u podstawy
szyi i przesuwając ją wol-
no ku linii włosów lekko
ściskaj. Wróć lekko
masując do podstawy szyi.
Powtórz kilka razy. Stale
trzymając jedną dłoń na
skórze pacjenta, przejdź
na drugą stronę i powtórz
ćwiczenie B i C. Stań za
plecami i powtórz masaż
A.
189
Aromaterapia
Masaż kończyn
Masaż nóg
Masaż nóg robi doskonale na zmęczone, bolące
mięśnie i działa równie korzystnie na zwolnione
krążenie. Ostrzeżenie: Nie masuj żylaków. Wykonuj
masaż nóg zaczynając od wyciskania, masuj mocno
od stóp do bioder. Następnie ugniataj bardziej
umięśnione partie, zaczynając od łydek, a następnie
przechodząc do ud. Chwyć goleń palcami po obu
stronach, jedna dłoń nad drugą, masuj mięsień łydki
wykonując ruchy na zewnątrz, ruchy koliste oraz
ugniatanie. Uda masuj wyprostowanymi palcami,
podając ciało z ręki do ręki, ani na chwilę nie
odrywając dłoni od skóry.
Masaż kończyn A
Zacznij w okolicy kostki i
masuj jedną ręką
posuwając się w górę.
Zrób to samo posługując
się drugą ręką. Powtarzaj
na zmianę raz jedną, raz
drugą ręką.
Masaż kończyn B Kończyny -

Unieś nogę partnera pod A
kątem prostym. Wolną
ręką rób energiczny
masaż od kostki do
kolana, następnie lekkimi
ruchami wróć do kostki.
190
Masaż
ta.
Powtórz kilka razy. Jeżeli
masaż ma objąć również Kończy

stopy, zanim wykonasz ny - B
cały cykl (A i B), powtórz
kilkakrotnie wszystkie Kończy

etapy opisane w D iE. ny - C
Masaż kończyn C Pomóż

pacjentowi położyć się na
plecach. Dłońmi na zmia-
nę masuj całą nogę jak w
A. Ułóż dłonie po obu
stronach kolana. Mocno
naciskając wykonuj
kciukami kuliste ruchy
wokół rzepki. Jeśli masaż
obejmuje również stopy,
przesuń dłonie na kostkę i
rozmasuj wierzch stopy tak
jak w D. Powtórz kolejne
etapy z drugą stopą.
Masaż stóp
Jak wspomniano wcześniej, masaż stóp doskonale
działa na cały organizm. Ma tę ogromną zaletę, że
możesz go stosować sam na sobie. Przed
przystąpieniem do zabiegu namocz nogi w ciepłej
wodzie z dodatkiem olejków aromatycznych, usiądź
wygodnie w ciepłym pokoju i zrób sobie masaż.
Masując stopy komuś innemu zawsze pamiętaj o tym,
i żebyście obydwoje siedzieli w wygodnej pozycji. O ile
191
Aromaterapia
pacjent nie leży na łóżku lub podłodze, najwygodniej
ci prawdopodobnie będzie, jeśli usiądziecie
naprzeciw siebie na krzesłach, a pacjent ułoży nogę
na stołku lub niskim stoliku przykrytym czymś
miękkim. Twoje krzesło powinno być trochę niższe
od krzesła pacjenta.
Masuj całą stopę, od palców do pięty, kolistymi
ruchami palców i kciuka. Zwracaj szczególną uwagę
na te miejsca, w których pacjent uskarża się na ból -
to świadectwo problemów zdrowotnych dotyczących
innych narządów.
Intensywny masaż całej stopy daje wiele korzyści.
Skutek jednak będzie daleko lepszy, jeżeli
wykorzystasz podczas masaży zasady refleksologii
(patrz str. 197). Na ten temat napisano wiele książek,
ale najważniejsza jest praktyka. Znajdź więc książkę
zawierającą szczegółowe opisy wraz z rycinami
ukazującymi tzw. refleksy na stopach. Ustaw ją tak,
żebyś podczas masażu widział dobrze te rysunki.
Początkowo stałe konsultowanie się z książką może
sprawić, że masaż nie będzie przebiegał tak płynnie
jak powinien, ale z czasem będziesz zaglądał do niej
coraz rzadziej, aż wreszcie będziesz mógł się bez niej
doskonale obyć i skupić się na samym masażu.
Masaż kończyn D
Ułóż pacjenta na brzuchu.
Weź jedną stopę w obie
dłonie tak, żeby górna ręka
spoczywała na podbiciu.
Mocno uciskaj i pomału
przesuwaj ręce ku
czubkom palców. Musisz
w taki masaż włożyć jak Kończyny - D
najwięcej siły.
192
Masaż kończyn E
Weź w ręce stopę tak, żeby
oba kciuki znalazły się obok
siebie poniżej palców.
Przesuń kciuki do tyłu na
boki, a następnie do
przodu. Powtarzaj te
same ruchy przesuwając
dłonie w dół aż do pięty.
Następnie mocno
ugniatając przesuń je w
górę ku palcom, pamię-
tając, że kciuki muszą się
stale znajdować obok
siebie. Powtórz kilka razy.
Wykonaj oba etapy (D i E)
dla drugiej stopy
Masaż kończyn F
Chwyć pacjenta mocno za
rękę, jakbyś podawał mu
dłoń ? na powitanie. Unieś
lekko jego ramię po łokieć.
Drugą dłoń połóż delikatnie
na jego nadgarstku. Zaciśnij
palce wokół ręki. Mocno
ściśnij i przesuń dłoń do
łokcia lub aż do pachy.
Przesuń dłonie na spód ręki
i lekko gładząc wróć do
nadgarstka. Powtórz kilka
razy.
193
Aromaterapia
Masaż kończyn G
Umieść kciuki na wewnętrz
nej stronie nadgarstka. Lekko
przyciskając wykonuj kciu
kami spore kółka w okolicy
nadgarstka. Powtórz wszyst
kie kroki od F. Po skończeniu
zwolnij uścisk na nadgarst
ku i masuj silnymi, długimi
Kończyny -
G
ruchami podobnie jak w D.
Powtórz wszystkie kolejne
kroki z drugą ręką.
Masaż twarzy i głowy

Masaż twarzy zawsze należy wykonywać delikatnie.
Przed masażem zakryj pacjentowi oczy płatkami
kosmetycznymi. Stosując delikatne ugniatanie masuj
od środka twarzy na boki. Zacznij od podbródka w
kierunku uszu, następnie od środka twarzy, poprzez
nos, w górę w kierunku skroni, a wreszcie od środka
czoła w kierunku skroni. W okolicy skroni stosuj
silniejszy ucisk i koliste ruchy palcami, żeby
zlikwidować napięcie.
Dla poprawienia krążenia lekko opukuj twarz
opuszkami palców, również posuwając się od środka
na boki.
Opisany poniżej masaż jest zabiegiem wyjątkowo
odprężającym. Lekki masaż czoła (B) pomaga pozbyć
się napięcia wywołanego stresem i bólu głowy,
natomiast ucisk okolicy nosa i wzdłuż kości
policzkowych (C) odblokowuje przewody nosowe i
dobrze robi na zatoki przynosowe. Masaż czaszki (D)
wpływa korzystnie na krążenie.
194
Masaż twarzy i głowy A
Rękami na przemian wy-
gładzaj jedną stronę twarz
ruchami ku górze,
zaczynając od podbródka
a kończąc na czole -
najpierw jedną stronę, a
potem drugą. Powtórz
kilka razy. Na koniec ułóż Twarz i głowa -
jedną dłoń w poprzek A
czoła, przygotowując się
Twarz igłowa -
do następnego etapu. B
Masaż twarzy i głowy B
Zmieniając ręce wygładzaj
czoło ku górze. Następnie
ułóż opuszki trzech
środkowych palców obu
dłoni na środku czoła,
pomiędzy oczami. Prze-
suwaj je lekko na zewnątrz
wzdłuż łuków brwiowych
aż do zewnętrznych
kącików oczu. Unieś palce
wskazujący i środkowy obu
dłoni, a palcami
serdecznymi przesuń pod
oczami w kierunku nosa.
Masaż twarzy i głowy C

Połóż kciuki obu dłoni na
czole. Trzema palcami
środkowymi obu dłoni
mocno uciskaj okolice
nosa. Przesuń palce
195
Aromaterapia
Twarz i głowa -
wzdłuż górnej krawędzi C
kości policzkowych aż do
skroni. Stale trzymając
kciuki na czole, przesuń
pozostałe palce wzdłuż
kości policzkowych w
okolice nosa, po drodze
stale stosując ucisk.
Twarz i głowa -
Masaż twarzy i głowy D D
Ułóż na czaszce pacjenta
dłonie z rozpostartymi
palcami. Nie zmieniając
położenia dłoni przesuwaj
skórę czaszki, stosując
lekki nacisk i wykonując
ruch kolisty. Po chwili
zmień położenie dłoni i
powtórz powyższe
czynności, aż wymasujesz
dobrze skórę ca-:ej
czaszki.
Masaż twarzy zakończ
wyciskaniem.
Refleksologia
Refleksologia, wschodnia sztuka, której korzenie

sięgają starożytności, wraca ostatnio do łask.
Podstawą refleksolo-gii jest przekonanie o tym, że
dolegliwości różnych narządów można leczyć
masażem określonych punktów na ciele, zwanych
refleksami. Najczęściej obiektem masażu reflekso-
logicznej są stopy, gdzie znajduje się najwięcej takich
punktów. Refleksologia to nie tylko skuteczna terapia,
ale także pomoc w diagnozowaniu chorób. Na
przykład po przebadaniu pacjenta i masażu stóp
wykwalifikowany refleksolog jest w stanie określić
źródło dręczącego go bólu, którego powód był dotąd
nieznany. Refleksologię ceni się szczególnie w
leczeniu dolegliwości endokrynologicznych, a także
jako sposób ogólnego pobudzenia systemu
odpornościowego i drenażu limfatycznego.
Refleksologia jest techniką diagnozowania i terapii,
polegającą na masowaniu różnych części ciała,
zwłaszcza stóp, w celu zlikwidowania bólu i innych
objawów, którymi dotknięte są inne narządy. Jej
początki datuje się na okres sprzed pięciu tysięcy lat.
Stosowana była w Chinach, a także w starożytnym
Egipcie. Na Zachodzie po raz pierwszy zastosował tę
terapię amerykański laryngolog, dr William Fitzgerald.
Wprowadził on podział powierzchni ciała na dziesięć
stref (kanałów przepływu energii). Kanałami tymi
miała przepływać energia witalna człowieka, a ich
zakon-
197
Aromaterapia
czenia znajdowały się w dłoniach i stopach. Tak więc

ból odczuwany w jakiejś części ciała można było ukoić
stosując ucisk w każdym punkcie tej samej strefy.
Z czasem adepci tej nowej terapii zaczęli się
koncentrować przede wszystkim na stopach, chociaż
ten sam skutek można osiągnąć masując i ugniatając
również inne części kanału energii.
W refleksologii nie stosuje się żadnych leków,
jedynie masaż, któremu poddawana jest określona
część ciała. Uważa się, że energia przenosi się w
organizmie określonymi kanałami, które łączą
poszczególne narządy i gruczoły z ich końcowymi
punktami znajdującymi się na dłoniach, stopach lub
gdzie indziej. Jeżeli taki kanał przepływy energii
zostanie zablokowany - a o tym fakcie powiadomi
refleksolo-ga wyczuwalny ból w punkcie końcowym -
oznacza to, że źródła bólu należy szukać gdzieś poza
punktem końcowym. Masaż punktu refleksu pomaga
udrożnić kanał przepływu energii, a tym samym działa
terapeutycznie na chory narząd.
Refleksologia ma mnóstwo zastosowań. Jest
szczególnie skuteczna w radzeniu sobie z bólem (ból
pleców, ból głowy, ból zęba), z zaburzeniami układu
trawiennego, ze stresem i napięciem, z zazębieniami
i grypą, z astmą, artretyzmem i wielu innymi
schorzeniami. Pomaga także przewidzieć
potencjalne zagrożenia, a w konsekwencji daje szan-
sę natychmiastowego podjęcia środków
prewencyjnych. Masaż refleksologiczny działa na
pacjenta kojąco, zwiększa przepływ krwi, co ma
zbawienne skutki dla całego organizmu. Jednak
refleksologia nigdy nie zastąpi zabiegu operacyjnego.
198
Refleksologia
Ucisk palca w określonym punkcie (końcówce

nerwowej) odczuwany jest w całkiem odległym
punkcie organizmu i zapoczątkowuje przepływ
informacji pomiędzy tymi dwoma punktami. Proces
przekazywania takich informacji stanowi podstawę
refleksologii. Ból może się utrzymywać przez jakiś
czas, ale nieprzerwany masaż trwający nawet
godzinę sprawi, że prędzej czy później przyjdzie ulga.
W niektórych przypadkach nie należy stosować
masażu refleksologicznego. Należą do nich cukrzyca,
niektóre choroby serca, osteoporoza, zaburzenia
funkcjonowania tarczycy oraz zapalenie żyły. Należy
także zachować ostrożność jeśli chodzi o kobiety w
ciąży lub pacjentów cierpiących na artretyzm stóp.
Najlepiej oddać się w ręce wykwalifikowanego,
doświadczonego terapeuty, który zwykle wymasuje
wszystkie refleksy i skoncentruje się na tych
bolących, odpowiadających punktom organizmu
dotkniętym chorobą. W przypadku mniejszych
dolegliwości, takich jak ból pleców czy ból głowy,
masaż refleksologiczny można przeprowadzać w
domu, ale uważać należy, żeby z nim nie przesadzić,
bo zbyt intensywny masaż określonego punktu może
powodować nieprzyjemne uczucie. Jak dotąd nie
prowadzono żadnych badań klinicznych nad
skutecznością refleksologii, uważa się jednak
powszechnie, że nie jest ona szkodliwa, a być może
faktycznie odnosi skutek.
Niektórzy uważają, że wskutek masowania
refleksów uwalniają się endorfiny - związki
występujące w mózgu o właściwościach
przeciwbólowych charakterystycznych dla morfiny.
Produkowane w przysadce mózgowej, kontrolują one
przebieg procesów endokrynologicznych.
199
Aromaterapia
Refleksy
Refleksy na stopach i dłoniach
Refleksy na stopach: Na podeszwach stóp znajduje
się wiele punktów lub refleksów, które łączą się z
narządami, gruczołami oraz nerwami organizmu.
Zostały one przedstawione na rysunku poniżej i na
str. 201.
mozg
przysadka
zatoki mózgowa
szyszynka
szyja i gardło (także
tarczyca i
przytarczyca)
kręgosłup
tarczyca
żołądek
worecz
ek grasica
żółciow
trzustka
nadnercz
jelito
grube e
(okrężnica moczowód
wstępując
wyroste
k
robaczkow pęcherz moczowy
staw biodrowy
nerw
kuhzowy
Podstawowe
refleksy prawej
stopy
200
Refleksologia
Pewna ich liczba

znajduje się też na
wierzchu stopy i jej
bokach (patrz rys.
str. 202).
pęcherz moczowy
moz jelito grube
zatokibiodro
g okrężnica
kręgosłup zstępująca)
przysadka
mózgowa
szyszynka
szyja i
gardło (także
Również na dłoniach
znajdujemy wiele refleksów, w
położeniu podobnym do
rozmieszczenia refleksów na
stopach (rys. na str. 204 i 205).
nerw
kulszowy Podstawowe refleksy
lewej stopy
201
Aromaterapia
bark zatoki
prostata
węzły chłonne
płuca, klatka
piersiowa,
piersi
jajniki,
jądra
noga,
kolan
o,
biodr
o
Refleksy na wierzchniej, zewnętrznej stronie

stopy
!i prącie,
prostata
prostata
I
zatoki
Refleksy na wierzchniej, wewnętrznej stronie

stopy
202
Refleksologja
mozg
barki
biodro
węzły
chłonne
Refleksy na grzbiecie prawej dłoni
mozg
węzły chłonne
Refleksy na grzbiecie lewej dłoni
203
Aromaterapia
Z kolei rozmieszczenie refleksów na grzbiecie dłoni

do pewnego stopnia przypomina ich rozmieszczenie
na wierzchu stopy (rys. na str. 203).
zatoki
przysad
ka
mózgow
grasica a
szyszynk
a
oładek
trzustka
słonei
zatoki nerki]
bark .
i watro-/
tarczyca,
łba przytarczyca
nadnercze • jelito ,
cienkie gardło
woreczek.
^jelito grube
Q
żółciowy
(okrężnica)
biodro
tarczyca, przytarczyca
pęcherz
jajniki,
moczowy . macica, prącie,
jądra
prostata
Podstawowe refleksy na prawej dłoni
204
Refleksologia
Ręce w refleksologii
Ręce uważa się za przekaźnik energii: prawa ręka to
biegun dodatni, a lewa - biegun ujemny. Ponadto
prawa ręka działa wzmacniająco, pobudzająco,
natomiast lewa ręka - uspokajająco, usypiająco.
Grzbiet dłoni jest przeciwieństwem
zatoki
zatoki
przysadka
mózgowa
szyszynk
a
tarczyca,
przytarczyc
a,
gardło jelito
grube
(okrężnic
tarczyc
a,
przytarczyc
macica,
prącie, jajniki, jądra
Podstawowe refleksy na lewej dłoni
205
Aromaterapia
samej dłoni: grzbiet prawej dłoni jest naładowany

ujemnie, a grzbiet prawej dłoni - dodatnio. Powyższe
ma duże znaczenie w refleksologii, jako że dla
pobudzenia organizmu, przywrócenia
zablokowanego przepływy energii, skuteczniejszy jest
masaż prawej dłoni, natomiast efekt uspokajający
osiągamy masując dłoń lewą.
Punkty refleksowe ciała

Refleksy na ciele różnią się od tych, jakie znajdujemy
na stopach i dłoniach, a ich przypisanie jednemu z
dziesięciu kanałów przekazywania energii jest
znacznie trudniejsze (ważniejsze punkty pokazano na
rys. na str. 207 i 208). Ponadto niektóre refleksy
odpowiadają kilku narządom lub gruczołom, trudniej
określić dokładnie ich położenie, a zatem trudniej
masować.
Najskuteczniej przeprowadza się masaż
refleksologicz-ny palcem środkowym. Uciskamy nim
lekko odpowiedni punkt, a jeśli pacjent odczuje
wówczas ból, to znak, że gdzieś na trasie wystąpił
zator. Bolące miejsce należy uciskać tak długo, aż
nieprzyjemne uczucie dyskomfortu minie. Za każdym
razem należy naciskać przez kilka sekund, z krótką
przerwą pomiędzy uciskami.
Refleks brzuszny
Ogólny test przeprowadza się w następujący sposób:
ułóż pacjenta na plecach. Lekko naciśnij pępek palcem
środkowym, jedną lub dwoma rękami. Jeżeli w miejscu
tym wyczuwalny jest puls, to znaczy, że pacjentowi
dolega któryś z narządów znajdujących się w pobliżu.
Żeby przeciwdziałać chorobie, zastosuj kilkusekundowy
ucisk, powtarzając go 6-7 razy bez odrywania dłoni - w
przerwie między kolejnymi uciskami
206
Refleksologia
wyroste
k
robaczkow — tarczyca
bark bark
y
serce
wątroba
śledziona
woreczek żółciowy żołądek nerki,
nerki, nadnercze
nadnercze
okrężnica okrężnica
Podstawowe refleksy ciała kobiety

lekko masuj brzuch ruchem kolistym. Jeżeli do wyczucia
pulsu trzeba zastosować stosunkowo mocny ucisk,
konieczny jest energiczniejszy masaż, który da
odpowiedni bodziec.
Tę samą zasadę stosujemy w przypadku innych
refleksów okolic brzucha. Brak wyczuwalnego pulsu w
okolicy refleksu to znak, że pacjentowi nic nie dolega.
Zawsze ilekroć ucisk powoduje ból, przedłużenie jego
działania do kilku sekund daje efekt uspokojenia.
207
Aromaterapia
tarczyca
bark bark
wątroba
żołądek
woreczek żółciowy trzustka
-nerki, nadnercze
nerki,
okrężnica •
nadnercze
wyrostek.
robaczkowy
Podstawowe refleksy ciała mężczyzny
Refleksy klatki piersiowej

W okolicy klatki piersiowej znajduje się wiele refleksów
związanych z funkcjonowaniem podstawowych
narządów. Ich masaż przebiega zgodnie z tymi
samymi zasadami co masaż brzucha. Ponieważ
jednak wiele punktów położonych jest nad kościami lub
mięśniami, nie można naciskać palcem tak silnie, jak to
ma miejsce w przypadku brzucha. Tak samo
208
Refleksologia
jednak po trwającym kilka sekund nacisku

rozmasowujemy okolicę kolistymi ruchami. Taki sam
też będzie efekt.
Refleksy głowy
Wiele punktów refleksowych zlokalizowanych jest na
głowie, chociaż nie jest łatwo ustalić ich dokładne
położenie. Wraz z nabywanym doświadczeniem
zaczniesz je wyczuwać dotykiem bardziej niż
wzrokiem.
gruczoły
narząd narządy
y wewnętrzn
wewnętrzn e
płciowe
Podstawowe refleksy głowy
209
Aromaterapia
Wśród refleksów czaszki znajdziesz punkty

powiązane z żołądkiem, nerkami, śledzioną i
trzustką. Podobnie jak w pozostałych przypadkach
ucisk i następujący po nim masaż wykonujemy
środkowym palcem. Zaczynamy od środka czoła i
posuwamy się na zewnątrz, wykonując palcem
nieduże kółka. Masaż powinien być na tyle silny, żeby
dotykał leżącej pod skórą kości - nie trzemy skóry. W
trakcie masażu możesz trafić na czułe miejsca:
najpierw punkt powiązany z przysadką mózgową, a
następnie, nieco niżej, punkt związany z szyszynką.
Tył czaszki z położeniem rdzenia przedłużonego
210
Warto przypomnieć, że przy-

Refleksologia
sadka mózgowa produkuje hormony kontrolujące

wiele czynności organizmu, natomiast szyszynka
reguluje zmiany dobowego cyklu organizmu. Masaż
można kontynuować dla zbadania czynności
pozostałych narządów.
Z tyłu czaszki również znajdziemy wiele punktów
refleksowych. Istnieją jednak sposoby pobudzenia
całego organizmu jednocześnie. Zalicza się do nich:
• delikatne ostukiwanie całej głowy pięściami w
szybkim tempie przez około 30 sekund
• „rwanie" włosów
• lekkie opukiwanie głowy drucianą szczotką
Każda z tych metod daje określone skutki, na
przykład sprzyja porostowi włosów, a jednocześnie
pobudza działanie narządów i gruczołów całego
organizmu.
Szczególnym punktem jest rdzeń przedłużony
(patrz rys. na str. 210). Rdzeń przedłużony stanowi
przedłużenie mózgowia i łączy się z górnym
odcinkiem rdzenia kręgowego. W jego obrębie
znajdują się ważne ośrodki kontrolowania
oddychania, łykania, wydzielania śliny oraz krążenia.
Punkt ten leży u góry karku u podstawy czaszki.
Masaż tego punktu otwiera wszystkie kanały
organizmu, wytwarza energię, która niweluje napięcie
nerwowe i niemal natychmiast uaktywnia organizm.
Dla osiągnięcia pożądanego efektu punkt ten należy
uciskać i masować.
Refleksy ucha
Ucho jest od dawna wykorzystywane w
akupunkturze, ponieważ, poza łatwością, z jaką
można w nie wbić szpilkę, zawiera dziesiątki tzw.
akupunktów, które odpowiadają punktom
refleksowym w refleksologii. Niektóre z tych punktów
pokazuje rysunek na str. 212.
211
Aromaterapia
nogi
biodra
łokcie
nadgarst
ki
krzyż
bóle pleców
ramiona
bark
i
Punkty refleksowe ucha
Zabiegi refleksologiczne na uchu należą do
najtrudniejszych, a to ze względu na nagromadzenie
tak wielkiej ilości punktów na niewielkiej powierzchni.
W praktyce taki zabieg sprowadza się do dotyku,
ucisków i poszukiwań, a następnie do masowania i
uciskania odkrytych ognisk bólu. Stosując w masażu
delikatne ściskanie i zwijanie czubków ucha oraz
płatków usznych pobudzamy kilka obszarów
jednocześnie. Podobno zabiegi refleksologiczne
212
Refleksologia
na uszach pomagają na szereg problemów usznych,

takich jak dzwonienie w uchu, a także do pewnego
stopnia takie schorzenia jak stały szum w uszach.
Techniki i praktyka
Powyżej wspomnieliśmy już o niektórych metodach
masażu refleksologicznego i ich działaniu na
organizm człowieka. Teraz pora przejść do
szczegółów.
Masaż refleksologiczny polega na wykonywaniu
spokojnych, łagodnych ruchów. Najczęściej
przeprowadza się masaż stóp, wówczas przed
zabiegiem należy zdjąć obuwie, skarpetki lub
pończochy. Usiądź wygodnie na podłodze lub łóżku w
cichym, ciepłym pokoju. Plecy oprzyj o poduszkę.
Zabieg zaczyna się masażem całej stopy, a
najlepiej obu stóp. Jeżeli masaż wykonujesz sam,
zacznij od prawej stopy (wbrew wcześniejszym
praktykom). Uważa się, że prawa stopa ma związek z
przeszłością, chodzi więc o to, żeby pozbyć się tych
emocji, zanim zajmiemy się teraźniejszością i
przyszłością masując lewą stopę.
Techniki masażu mogą być różne. Najprostszą
metodą na początek masażu jest położenie kciuka w
środku podeszwy stopy. Następnie przyciskamy kciuk
i poruszamy nim ruchem kolistym przez kilka sekund,
zanim przejdziemy do następnego punktu.
Przeprowadzając masaż możesz zerkać na rysunki,
na przykład w tej książce, żeby lokalizować kolejne
miejsca. Tak czy owak, masaż nie polega na
rozmasowywaniu skóry, ale raczej tego, co leży pod
skórą. Zgodnie z inną metodą masaż rozpoczynamy
od wielkiego palca, a następnie przechodzimy kolejno
do pozostałych palców. Podczas masażu możemy
różnicować wykonywane kciukiem ruchy:
213
Aromaterapia
1. Przesuwaj kciuk od czubka palca do jego kłębu i z

powrotem. Taki masaż połączony z kulistymi ruchami
kciuka pomaga na wszelkie bóle.
2. Masuj kolejne palce na przemian prawym i lewem
kciukiem. Taki masaż działa uspokajająco.
3. Masuj kolejne palce kolistymi ruchami na przemian
prawym i lewym kciukiem. Taki masaż uspokaja, a
jednocześnie dobrze wpływa na osobowość.
Poza wymienionymi powyżej refleksologia łagodzi
lub niweluje szereg objawów chorobowych i wspomaga
leczenie wielu schorzeń. Poniżej znajdziesz przykłady
zastosowania masażu refleksologicznego. Pamiętaj o
jednym: w reflekso-logii liczy się intuicja, zatem siła
ucisku oraz jego długość zależą od indywidualnych
predyspozycji.
Zastosowanie refleksologii
Układ trawienny
Żołądek jest narządem o dobrze umięśnionych,
grubych ściankach. W żołądku pod wpływem soków
żołądkowych przyjmowany pokarm zamienia się w
kwaśną, półpłynną masę. Wiele czynników może
wpływać na funkcjonowanie tego narządu. Żeby
zdiagnozować jego stan, należy nacisnąć punkt
powyżej pępka. Wokół niego znajduje się kilka
dalszych punktów, które również mają wpływ na
czynności trawienne: punkty wątroby, woreczka
żółciowego, jelit oraz okrężnicy. Żeby zaktywizować
refleks punkt należy uciskać trzykrotnie przez kilka
minut i trzykrotnie zwalniać ucisk.
Punkt kontrolujący funkcjonowanie żołądka
znajduje się także na dłoni, w miękkiej tkance
pomiędzy kciukiem a palcem wskazującym lewej
ręki. Masuj ten punkt kciukiem prawej ręki przez kilka
minut. Można także zmienić
214
Refleksologia
- rece, ale skuteczność zabiegu będzie większa, jeżeli

zastosujemy masaż lewej dłoni, ponieważ żołądek leży
bardziej po lewej stronie osi ciała. Na stopach
znajdziesz refleksy żołądka na łuku lewej sto-• py, a
także prawej stopy. Punkty te należy często masować,
chociaż warto pamiętać, że poza refleksologia również
inne czynniki korzystnie wpływają na trawienie. Należy
do nich !/ rozsądna dieta nie zawierająca substancji
sztucznych oraz t umiar w jedzeniu. Korzystne jest
także stosowanie niektó-: rych olejków eterycznych,
zwłaszcza olejku z mięty pie-l przowej.
\ Okrężnica to część jelita grubego, w której od
pokarmu 5 z jelita cienkiego oddzielana jest woda i
sole mineralne. X Po oddzieleniu wody, produkty
odpadowe są z okrężnicy przekazywane do odbytnicy i
wydalane na zewnątrz. W przypadku jakichkolwiek
zaburzeń całego systemu resztki pokarmu przechodzą
przez okrężnicę tak szybko, że organizm nie nadąża
wchłaniać wodę. Skutkiem jest biegunka, przypadłość
przykra i często bolesna. Liczy się wczesne wykrycie i
ustabilizowanie stanu chorobowego, ponieważ stała
utrata soli mineralnych pozbawia organizm koniecznych
mu substancji pokarmowych.
Dla poprawy stanu całego układu trawiennego należy
przeprowadzać masaż punktów refleksowych żołądka,
jelit, okrężnicy, a także wątroby i nerek zarówno na
brzuchu, jak f i na stopach. Trawienne funkcje
organizmu także reguluje refleks tarczycy. Dobrze także
robi dwuminutowe uciskanie i zakreślanie kółek jakieś
pięć centymetrów nad pępkiem, a następnie
przesunięcie palca odrobinę zgodnie z ruchem
wskazówek zegara i powtórzenie powyższych czynno-
215
Aromaterapia
ści, i tak dalej aż koło wokół pępka zostanie

zamknięte. Ponieważ w okolicy pępka można natrafić
na refleksy wielu narządów, bolący punkt
niekoniecznie musi oznaczać chorą okrężnicę,
równie dobrze może chodzić o jakiś inny narząd.
Warto też pamiętać o masowaniu punktów reflek-
sowych po obu stronach ciała, bo tylko w ten sposób
można osiągnąć stan równowagi.
Na początek warto określić stan refleksu okrężnicy
na dłoni, gdzie szukamy bolesnych punktów. Uciśnij
prawym kciukiem skraj poduszeczki lewego kciuka (u
jego podstawy). Przesuwaj palec szukając bolesnego
punktu. Każdy znaleziony po drodze czuły punkt na
zmianę uciskaj i masuj przez kilka sekunda. Po takim
zabiegu uczucie bolesności powinno zniknąć.
Podobne podejście można zastosować do punktów
refleksowych na stopach, poczynając od środka, od
tzw. linii talii. Stosujemy jak zwykle ruch okrężny,
masując stopę najpierw wzdłuż wewnętrznego brzegu,
następnie w dół wzdłuż linii kręgosłupa. Wszystkie
napotykane na drodze czułe punkty na zmianę
uciskami i masujemy. Jeżeli jakiś punkt jest
wyjątkowo bolesny, będziemy musieli zwolnić nieco
ucisk i zwiększać go stopniowo w miarę jak bolesność
mija.
Tak jak w przypadku żołądka, dla sprawnego
funkcjonowania okrężnicy ważne jest zachowanie
odpowiedniej diety. W zachowaniu przewodu
pokarmowego w dobrym stanie istotną rolę odgrywa
dostarczanie organizmowi błonnika i dbanie o to,
żeby nie dopuścić do zapalenia uchyłków.
Refleksologia służy także leczeniu innych schorzeń
przewodu pokarmowego, przede wszystkim choroby
wrzodowej. Wrzody trawienne powstają w żołądku,
dwunastnicy,
216
Refleksologia
a nawet w przełyku w miejscach ubytku błony

śluzowej wskutek działania kwasu, żółci lub enzymów
występujących w nadmiernym stężeniu, albo też w
wyniku niewydolności mechanizmów zwykle
chroniących błonę śluzową. Skutkiem takich
przypadłości jest uczucie pieczenia, odbijanie się
oraz mdłości.
Żeby złagodzić te objawy, często mające związek ze
stresem, należy masować refleksy stóp, ponieważ te
właśnie refleksy najszybciej działają odprężająco.
Oczywiście ważnymi tu refleksami będą punkty
żołądka i dwunastnicy, ale warto także popracować
nad wątrobą oraz gruczołami dokrewnymi (zwłaszcza
przysadką mózgową). Jeżeli nieprzyjemne objawy nie
ustąpią i jeśli chorujesz na wrzody już od dawna,
potrzebna ci jest zdecydowanie pomoc medyczna.
Serce i układ krążenia

Serce, jak wiadomo, należy do najważniejszych
narządów. Ta silnie umięśniona pompa znajduje się
w klatce piersiowej pomiędzy płucami, nieco na lewo
od osi ciała. Jest wysunięte trochę do przodu i leży
poniżej piątego żebra. Żyłami krew wpływa do serca,
a konkretnie do jego prawej komory, która kurcząc się
przepompowuje ją do prawego przedsionka serca.
Stąd trafia do płuc, gdzie pobiera tlen i oddaje
dwutlenek węgla, a następnie przechodzi kolejno
przez lewy przedsionek i lewą komorę.
Masowanie odpowiednich punktów, może poprawić
stan serca i krążenia. Dobre skutki daje też masaż
mięśni, a nie tylko punktów, lewego ramienia na
okrągło, a następnie masaż mięśni karku oraz klatki
piersiowej; zawsze jednak należy pamiętać o tym,
żeby skupić szczególną uwagę na
217
Aromaterapia
tych miejscach, gdzie wyczuwamy naprężenie. Nie

zapominajmy o odpowiednim odżywianiu się, unikaniu
pokarmów o dużej zawartości tłuszczu i cholesterolu,
natomiast jedzeniu w dużych ilościach tych pokarmów,
które zawierają dużo witamin, zwłaszcza z grupy B,
oraz witaminy C i E. Oczywiście ważny dla pracy serca
oraz całego układu krążenie jest właściwy tryb życia,
gimnastyka i dużo ruchu. W wykrywaniu ewentualnych
chorób serca użyteczny może być prosty test
stosowany w refleksologii. Warto go przeprowadzić
także wtedy, kiedy w najbliższym czasie czeka nas
duży wysiłek fizyczny. Test polega na silnym uciskaniu
górnej części poduszeczki lewego kciuka. Ból odczu-
wany podczas takiego nacisku może świadczyć o
zwężeniu naczyń krwionośnych, a w konsekwencji
niedostatecznym przepływie krwi. Jeżeli ból
odczuwany jest w dolnej części i poduszeczki, istnieje
podejrzenie przekrwienia tętnic. Jeżeli I natomiast
odczuwamy ból na całej powierzchni poduszeczki (przy
braku jakichkolwiek oznak fizycznego uszkodzenia), to
znak, że grozi nam atak serca. Tak więc test ten jest
ostrzeżeniem, które powinno nas skłonić do
skonsultowania się z kardiologiem. Jeżeli uczucie bólu
dotyczy obu dłoni, nie musisz się martwić o stan swego
serca.
Podobny masaż skutkuje w przypadku wielu
chorób układu krwionośnego i krwi. W ich przypadku
uciskamy refleksy na stopach, wiążące się z
gruczołami dokrewny-mi (podwzgórze, przysadka
mózgowa, szyszynka, tarczyca i przytarczyca,
grasica, nadnercze, trzustka, jajniki, jądra), jak
również refleksy układu krążeniowego, serca, płuc
oraz układu limfatycznego.
218
Refleksologia
; Niektóre choroby serca są na tyle poważne, że

wymaga-i ją natychmiastowej hospitalizacji, na przykład
zatrzymanie pracy serca lub zakrzepica naczyń
wieńcowych (powstanie zatoru tętniczego, powodujące
bardzo silny ból w klatce piersiowej, wymioty, mdłości
oraz kłopoty z oddychaniem; następuje zawał serca,
czyli martwica części mięśnia sercowego). Masaż
refleksologiczny może natomiast pomóc w
przypadkach mniej poważnych dolegliwości. Zasięgiem
swym obejmuje wówczas refleksy serca i krążenia,
płuc, układu dokrewnego oraz mózgu. Ucisk każdego z
wyżej wymienionych punktów pomoże usunąć napięcie
i zatory. Stosując masaż możemy leczyć następujące
schorzenia:
Dusznica bolesna
Dławiący, duszący ból odczuwany w klatce piersiowej.
Jest on skutkiem niedostatecznego napływu krwi do
mięśnia sercowego, połączonego z nadmiernym
wysiłkiem, a mijającego po chwili odpoczynku. Może
być spowodowany uszkodzeniem arterii na skutek
miażdżycy (zwyrodnienia oraz nagromadzenia
złogów tłuszczu). W masażu najwięcej uwagi należy
poświęcić refleksom serca i krążenia (żyły i tętnice)
oraz układowi limfatycznemu.
) Kołatanie serca
■■ Przyśpieszone, nieregularne bicie serca, często
związane
{ z emocjami, ale także z chorobą serca; czasem
odczuwane
| podczas ciąży. Ważne tu są refleksy płuc i serca oraz
krążenia.
I Nadciśnienie
| Istnieje kilka rodzajów choroby nadciśnieniowej, a
najczęst-
I szym z nich jest nadciśnienie samoistne
(spowodowane
I 219
Aromaterapia
chorobą nerek lub nieznaną przyczyną) oraz

nadciśnienie złośliwe (bardzo poważne schorzenie,
najczęstsze u ludzi młodych). W tym przypadku
masaż powinien obejmować nie tylko refleksy
krwiobiegu, ale także barków, karku oraz oczu, jak
również refleksy układu pokarmowego i wątroby.
Stwardnienie tętnic
Terminem tym określa się postać miażdżycy
(zwyrodnienie arterii i zwężenie tętnic wskutek
nagromadzenia się w nich złogów tłuszczu), która
prowadzi do nadciśnienia, a czasem dusznicy
bolesnej.
Żylaki
Są to chorobowe rozszerzenia żył, stosunkowo
częste w leżących tuż pod powierzchnią skóry żyłach
kończyn dolnych. Istnieje wiele powodów ich
powstawania, takich jak ciąża, niewydolność
zastawek, tusza, zakrzepowe zapalenie żyły. Skutkiem
żylaków bywa często zapalenie wędrujące żył.
Zarówno na żylaki, jak i na zapalenie żył pomaga
masowanie refleksów krążenia, a także refleksów
nogi oraz wątroby. W obu przypadkach zaleca się też
częsty odpoczynek z nogami uniesionymi wyżej.
Układ oddechowy
Jedną z najpoważniejszych chorób układu
oddechowego jest astma, której przypadki są
obecnie coraz częstsze. Przyczyną astmy jest
zwężenie dolnych dróg oddechowych. Choroba
atakuje już we wczesnym dzieciństwie i ma zwykle
podłoże alergiczne (tzn. wywołują ją alergeny, czyli
substancje powodujące reakcję uczuleniową, zwykle
białka),
220
Refleksologia
chociaż atak astmy może być także wywołany

stresem lub nadmiernym wysiłkiem.
Uciskanie pewnych punktów może przynieść ulgę
w napadach astmy. Jeden z takich punktów znajduje
się
i w dolnej części szyi, u podstawy litery V, jaką tworzą
obojczyki. Przez kilka sekund uciskaj ten punkt,
kierując nacisk w dół. Takie punkty znajdziesz
również na plecach, po obu stronach kręgosłupa na
wysokości łopatek. Należy je uciskać palcem przez
kilka sekund. Pomaga też masowanie i ucisk
niektórych refleksów stopy, w tym mózgu, gruczołów
dokrewnych - takich jak szyszynka, przysadka
mózgowa, grasica oraz tarczyca - płuc i krążenia.
Szczególną uwagę należy zwrócić na płuca
zbudowane z oskrzeli i oskrzelików, w których odbywa
się wymiana substancji gazowych - przyjmowanie
tlenu i wydalanie dwutlenku węgla. Pomiędzy
miejscem, w którym łuk stopy przechodzi w kłąb
palucha oraz wzdłuż podstawy powierzchni punktu
płuc leży refleks przepony. Masowanie i uciskanie
całej tej powierzchni pomaga złagodzić objawy astmy.
Podczas ataku astmatycznego umieszczenie obu
kciuków na refleksie splotu słonecznego może
podziałać kojąco.
Gruczoły nadnerczowe czyli nadnercza znajdują
się po jednym w górnym biegunie każdej z nerek. Są
to ważne gruczoły dokrewne, produkujące hormony
takie jak adrenalina i kortyzol. Adrenalina reguluje
oddech, a ponieważ
v rozszerza oskrzela, w medycynie jest stosowana w
leczeniu astmy oskrzelowej. Jak widać, refleks
nadnercza odgrywa ważną rolę. Można go znaleźć w
środkowych częściach obu stóp i dłoni.
221
Aromaterapia
Masażem tych samych refleksów - mózgu, gruczo-

łów dokrewnych, płuc i przepony, karku i ramion oraz
serca i krążenia - można leczyć wiele schorzeń
układu oddechowego, a wśród nich bronchit, krup,
choroby płuc oraz rozedmę płuc (stan zwiększonej
objętości przestrzeni powietrznych płuc, które nie
biorą udziału w procesie oddychania).
Infekcje dróg oddechowych, prowadzące do
napadów kaszlu i przeziębień, również leczy się
masażem powyższych punktów. Na zaziębienie
pomaga także masowanie refleksów położonych na
twarzy, szczególnie w okolicy nosa. Dobrze jest
także potraktować masażem punkt przysadki
mózgowej: masaż palcem wskazującym i środkowym
w kierunku czubka nosa złagodzi objawy
przeziębienia.
W przypadku schorzeń układu oddechowego, poza
masażem refleksologicznym, zaleca się także
stosowanie innych metod, na przykład homeopatii,
aromaterapii oraz esencji kwiatowych dr. Bacha. Jest
wiele prostych metod, takich jak regularne płukanie
gardła mieszanką przygotowaną ze szklanki wody
zmieszanej z łyżeczką octu jabłkowego (za każdym
razem należy połknąć odrobinę płynu), albo miód,
cebula lub czosnek.
Gruczoły dokrewne
Wstęp
Gruczoły dokrewne, jak sama nazwa wskazuje, to
gruczoły wydzielające hormony bezpośrednio do krwi
lub do układu limfatycznego. Niektóre z nich, na
przykład trzustka, przekazują hormony za
pośrednictwem przewodów. Poza trzustką, do
podstawowych gruczołów dokrewnych należą:
tarczyca, przytarczyca, przysadka mózgowa,
szyszyn-
222
Refleksologia
Ica, grasica, nadnercza oraz gonady (czyli gruczoły

płciowe żeńskie - jajniki oraz męskie - jądra).
Gruczoły dokrewne i ich rola w kontrolowaniu
różnych narządów i funkcji organizmu:
przysadka wzrost, gonady, nerki

mózgowa
szyszynka dzienny rytm organizmu
tarczyca przemiana materii i wzrost
przytarczyca przemiana wapnia i fosforu
grasica system immunologiczny,
zwłaszcza
w okresie przed dojrzewaniem
nadnercza rytm serca, oddychanie,
przemiana
materii
gonady czynności rozrodcze
trzustka poziom cukru we krwi
Biorąc pod uwagę fakt, że gruczoły dokrewne

kontrolują < wszystkie podstawowe czynności
organizmu, każde odchy-
; lenie od normy w ich funkcjonowaniu należy
natychmiast korygować. W odniesieniu do masażu
refleksów odpowiedzialnych za gruczoły dokrewne
warto wspomnieć o kilku
I ogólnych zasadach. Najpierw należy poddawać
masażo-
; wi punkt mózgu, a dopiero potem punkt przysadki
mózgowej, a to dlatego, że położony w

przedmózgowiu rdzeń
i przedłużony kontroluje wydzielanie z przysadki
mózgowej. Następnie masujemy punkt przysadki
mózgowej, najważniejszej w całym układzie
endokrynologicznym. Punkty należy masować
palcem przez kilka sekund, a następnie
h Zastosować kilkusekundowy nacisk i powoli zwolnić
ucisk.
223
Aromaterapia
Przysadka mózgowa
Zaburzenia w wydzielaniu przysadki mózgowej, często
spowodowane powstaniem łagodnego guza, mogą
powodować akromegalię (przerostowe zmiany kości i
tkanek miękkich). W okresie dojrzewania może to
prowadzić do gigantyzm. Skutkiem takich zaburzeń
bywa niewydolność nadnercza, gonad oraz tarczycy.
Kuracja polega na masażu punktu mózgu i przysadki
w kolejności opisanej powyżej, a także punktów
krążenia, wątroby oraz trawienia. Poza punktami na
stopach i dłoniach za funkcjonowanie przysadki
odpowiada także jeden punkt na czole. Jeżeli
którykolwiek z tych punktów okazuje się bolesny,
należy go dobrze rozmasować, żeby przywrócić
równowagę potrzebną do zdrowego rozwoju.
Szyszynka
Szyszynka zaliczana do gruczołów wydzielania
wewnętrznego jest częścią międzymózgowia. Jej
funkcje nie zostały jeszcze dostatecznie wyjaśnione.
Uważa się, że jest ona odpowiedzialna za cykl
dzienny organizmu, nie wykluczone również, że
kontroluje czynności płciowe. Punkty szyszynki
znajdują się w pobliży punktów przysadki mózgowej na
paluchach nóg, na kciukach, na czole oraz na górnej
wardze.
Tarczyca
Tarczyca, znajdująca się u podstawy szyi, wytwarza
dwa ważne hormony: tyroksynę oraz
trójjodotyroninę. Nadczynność lub niedoczynność
tarczycy powoduje różne objawy chorobowe.
224
Refleksologia
Nadczynność tarczycy, związana z nadmiernym

wydzielaniem tyroksyny, prowadzi do choroby
Gravesa i Basedowa, charakteryzującej się
przerostem tarczycy (wolem), wytrzeszczem gałek
ocznych oraz objawami świadczącymi o
zaburzeniach metabolizmu, takimi jak drżenie palców
rąk, nadmierna pobudliwość, przyśpieszona
czynność serca, zadyszka. W masażu należy się
wówczas koncentrować na mózgu i splocie
słonecznym, układzie endokrynologicznym, a także
krążeniu i układzie trawiennym. Odpowiednie punkty
znajdują się na stopach i dłoniach. Masuj je palcami,
z dłuższymi przerwami, jeżeli pacjent odczuwa ból.
Niedoczynność tarczycy to niedostateczne
wytwarzanie hormonów tarczycy, które może
prowadzić do obrzęku śluzowatego objawiające się
między innymi suchością i szorstkością skóry,
zaburzeniami umysłowymi, bólami mięśni. U dzieci
niedobór takich hormonów powoduje czasami
kretynizm, niedorozwój umysłowy oraz upośledzenie
wzrostu. Masaż wykonuje się w zasadzie na tych
samych punktach co w przypadku nadczynności
tarczycy, a ponadto pobudza się masażem (w obu
przypadkach) refleks wątroby na prawej stopie i dłoni.
Pozostałe refleksy rządzące tarczycą znajdują się
po obu stronach szyi, mniej więcej pośrodku, między
szczęką a obojczykiem. Prawy punkt masujemy lekko
palcem lewej ręki, a lewy punkt palcem prawej ręki.
Pracując ruchem kolistym, przesuwaj palec aż do
obojczyka, masując na zmianę prawą i lewą stronę
szyi.
Powiększenie tarczycy to rozrost wola na szyi,
spowodowany powiększeniem tego gruczołu, zwykle
związanym z nadczynnością tarczycy oraz
niedoborem jodu. W takim
225
Aromaterapia
przypadku skupiamy się na masowaniu punktów

mózgu, splotu słonecznego, gruczołów wydzielania
wewnętrznego oraz krążenia, ale warto poświęcić
trochę uwagi również refleksom innych narządów.
Przytarczyce
Przytarczyce to cztery małe gruczoły leżące w
obrębie tarczycy i tuż obok niej. Regulują one
przemianę wapnia i fosforu w organizmie.
Zaburzenia tego procesu prowadzą z jednej strony
do obniżenia poziomu wapnia we krwi, a w
konsekwencji do tężyczki (pobudliwości nerwowo-
mięśniowej), a z drugiej strony do zwiększenia
poziomu wapnia we krwi, a w konsekwencji do
odwapnienia kości, czego skutkiem jest tendencja do
ich pękania i łamania się. Punkty refleksowe
związane z tymi gruczołami pokrywają się z punktami
dla tarczycy, a dla osiągnięcia pożądanego skutku
masaż należy przeprowadzać energiczniej. Warto
poświęcić nieco czasu tym punktom za każdym
razem, kiedy przystępujemy do masażu
refleksologicznego. Odgrywają one bowiem bardzo
ważną rolę w zachowaniu równowagi w przemianie
materii
Grasica \ \
Punkt grasicy leży u podstawy szyi, powyżej mostka.
Ma on ogromne znaczenie jeśli chodzi o system
odpornościowy. Gruczoł ten jest większy u dzieci i
odgrywa bardzo ważną rolę w rozwoju kompetencji
immunologicznych. Po okresie dojrzewania jego
rozmiar zmniejsza się, chociaż jak się wydaje gruczoł
staje się bardziej aktywny w późniejszym życiu. W
grasicy dojrzewają komórki szpikowe, a jeden
226
Refleksologia
■,.% typów tych komórek, limfocyty T, które produkują

przeciwciała, jest całkowicie zależny od obecności
grasicy.
Najczęstszym schorzeniem związanym grasicą jest
miastenia gratis, która obniża poziom acetylocholiny
(przekaźnika nerwowego), co prowadzi do osłabienia
siły mięśni, a w skrajnych przypadkach do zaburzeń
połykania i oddychania. Punkty refleksowe grasicy
znajdują się na stopach i dłoniach w pobliżu punktów
płuc. Pobudzić pracę grasicy możemy także lekko
pukając palcem tuż nad nią, czyli po
; środku górnej części klatki piersiowej.
Nadnercza
Dwa gruczoły nadnerczowe leżą po jednym nad
każdą nerką. Składają się z wewnętrznego rdzenia
oraz zewnętrz-
; nej kory. Rdzeń wytwarza adrenalinę, która
przyśpiesza i pogłębia oddech, przyśpiesza tętno i
zwiększa siłę mięśni, a jednocześnie zwiększa poziom
glukozy przekazywanej z wątroby do krwi. W korze
nadnerczowej wydzielane są takie hormony jak
1
aldosteron, regulujący poziom elektrolitów we krwi,
oraz kortyzol, który, poza jego innymi ważnymi
funkcjami, odgrywa bardzo ważną rolę w reakcjach
na stres. Zarówno na stopach, jak i na dłoniach
punkty refleksowe
i nadnercza znajdują się powyżej punktów nerek. W
przypadku bolesności całej tej powierzchni, należy ją
masować przez kilka sekund. Ponieważ punkty
refleksowe nadnercza i nerek leżą tak blisko siebie,
podczas masażu staraj się nie pobudzać zbytnio
refleksów nerek. Wszelkim zaburzeniom
funkcjonowania gruczołów nadnerczowych
zapobiegamy poprzez masaż punktów wszystkich
gruczołów dokrew-nych, zaczynając od przysadki
mózgowej, a kończąc na
227
Aromaterapia
refleksie nadnercza, a następnie przechodzimy do

punktów refleksowych krążenia, wątroby oraz układu
moczowego.
Jednym z zaburzeń pracy nadnercza jest zespół
Cushinga, wywołany nadprodukcją kortyzolu, którego
objawy to otyłość, poczerwienienie twarzy i szyi,
pojawienie się włosów na ciele i na twarzy,
nadciśnienie, osteoporoza, a w skrajnych przypadkach
choroba umysłowa. Wspomnieć także należy o
chorobie Addisona (cisawicy), spowodowanej
uszkodzeniem kory nadnercza, a w konsekwencji
niskim poziomem wydzielania hormonów. Chorobę
Addisona kiedyś powszechnie powodowała gruźlica,
obecnie jest ona zwykle skutkiem zaburzeń systemu
immunologicznego. Jej objawy to osłabienie,
chudnięcie, niskie ciśnienie oraz ciemne
przebarwienia na skórze. Obie te choroby leczy się
stosując hormonalną terapię zastępczą, ale pomóc
może także refleksologia, masaż punktów refleksowych
gruczołów wydzielania wewnętrznego, układu
trawiennego oraz wątroby.
Gonady
Gonady to gruczoły płciowe: jajniki u kobiet, jądra u
mężczyzn. Jajniki produkują komórki rozrodcze
żeńskie, czyli komórki jajowe, a jednocześnie
wydzielają hormony, głównie estrogen i progesteron.
Jądra natomiast produkują komórki rozrodcze
męskie, czyli plemniki, oraz hormon testosteron.
Estrogeny powodują rozwój drugorzędowych cech
płciowych w okresie dojrzewania, takich jak powięk-
szenie piersi, pojawienie się włosów łonowych oraz
wzrost tkanki tłuszczowej. Progesteron odgrywa
istotną rolę w związku z ciążą, ponieważ przygotowują
macicę do przyjęcia zapłodnionego jaja.
228
Refleksologia
Punkty refleksowe tych gruczołów oraz związanych

i nimi narządów znajdują się w okolicy kostek na sto-
pach (patrz rysunki na str. 202). Znajdziesz je również
na rękach w pobliżu nadgarstka. Punkty jajników i jąder
leżą < na zewnętrznej krawędzi, natomiast punkty
macicy, prącia . oraz prostaty leżą na krawędzi
wewnętrznej.
Na wszelkie zaburzenia związane z jajnikami i
jądrami warto również zastosować masaż innych
narządów: mózgu, pozostałych gruczołów
dokrewnych, krążenia oraz wątroby.
Trzustka
Trzustka jest ważnym gruczołem wydzielania zarówno
wewnętrznego, jak i zewnętrznego. Leży za żołądkiem,
pomiędzy dwunastnicą a śledzioną. Do jej funkcji
zewnętrz -nowydzielniczych należy wydzielanie soku
trzustkowego do jelita. Natomiast jej najważniejszą
funkcją wewnętrz-nowydzielniczą jest regulowanie
poziomu cukru we krwi poprzez produkcję dwóch
hormonów: insuliny i glukago-nu. Insulina reguluje
pobieranie glukozy przez komórki. Niedobór tego
hormonu prowadzi do cukrzycy - obecności cukru w
moczu. Glukagon działa odwrotnie do insuliny,
zwiększa poziom cukru we krwi poprzez rozpad
glikogenu i w wątrobie i produkcję glukozy.
Podstawowe punkty refleksowe trzustki znajdują się na
stopach i dłoniach w pobliżu punktów żołądka. Masuj je
! kciukiem, zaczynając od lewej stopy i dokładnie
rozma-
!' sowując całą powierzchnię refleksów, a następnie
przejdź
l do masażu prawej stopy. Jeżeli wyczuwasz gdzieś
na tej
powierzchni bolesność, masuj tak długo, aż ból minie.
Ponieważ w okolicy leży wiele innych punktów reflek-
229
Aromaterapia
sowych, taki masaż pobudzi jednocześnie inne

narządy, z korzyścią dla całego organizmu.
W przypadku innych schorzeń trzustki (na przykład
zapalenia trzustki) należy również zająć się punktami
refleksowymi narządów związanych z trawieniem,
ponieważ zapalenie trzustki bywa skutkiem kamicy
żółciowej lub choroby alkoholowej, a jeśli ma przebieg
poważny może prowadzić do cukrzycy.
Wątroba i śledziona
Znaczenie wątroby
Wątroba to bardzo ważny narząd, odgrywający
główną rolę w kontrolowaniu przebiegu procesu
przemiany materii. Jest największym gruczołem
organizmu, leży w górnej prawej części jamy
brzusznej. Wśród jej licznych czynności należy
wymienić: przetwarzanie nadmiaru glukozy w
glikogen i magazynowanie go na przyszłość;
przemiana nadmiaru aminokwasów w mocznik,
wydalany z organizmu; produkcja i magazynowanie w
woreczku żółciowym żółci; rozkład niektórych
substancji toksycznych. Jednocześnie wątroba
pobiera żelazo z czerwonych krwinek pod koniec ich
cyklu życia. Magazynuje także witaminy i wytwarza
substancje przyśpieszające krzepliwość krwi. W
związku z dużą ilością zachodzących w niej procesów
chemicznych i biochemicznych, wątroba jako narząd
o najwyższej temperaturze odgrywa ważną rolę w
termoregulacji organizmu.
Punkty refleksowe wątroby

Punkty refleksowe wątroby obejmują dużą
powierzchnię, co jest odzwierciedleniem rozmiarów
tego narządu. Znaleźć je można na zewnętrznej
krawędzi prawej dłoni i prawej
230
Refleksologia
stopy. Jako zasada, rozpoczynamy masaż od

wyszukania kciukiem czułych punktów na całej tej
powierzchni. Zwykle masaż punktów refleksowych
wątroby trwa dłużej niż masaż dotyczący innych
narządów.
Do chorób wątroby należy zapalenie wątroby,
popularnie zwane żółtaczką zakaźną, wywołane
przez wirusy lub toksyny. Częstym powodem
zapalenia wątroby jest nadużywanie alkoholu i
narkotyków, w tym przedawkowanie narkotyku. Do
zapalenia wątroby mogą również prowadzić takie
choroby zakaźne jak HIV i mononukleoza. Jest kilka
typów zapalenia wątroby, każdy z nich oznaczony
kolejną literą alfabetu od A do E. Wszystkie mają
jedną cechę wspólną - ich wirusy są bardzo
uporczywe.
Kuracja refleksologiczna po zlikwidowaniu źródła
toksyn polega na masażu punktów refleksowych
wątroby oraz oczu. Ważna jest również odpowiednia
dieta, duży w niej udział produktów naturalnych,
rezygnacja z alkoholu, kofeiny, nikotyny, niskie
spożycie tłuszczów.
Pod względem anatomicznym związany z wątrobą
jest pęcherzyk albo woreczek żółciowy, gruszkowaty
narząd, który jest zbiornikiem i zagęszczaczem
wytwarzanej przez wątrobę żółci. Podczas trawienia
tłuszczu pęcherzyk kurczy się i wydziela do
dwunastnicy żółć. Częstym schorzeniem tego
narządu jest kamica żółciowa, powstawanie w nim
kamieni, które czasami mogą wywoływać ataki
ostrego bólu. Punkty refleksowe pęcherzyka
żółciowego znajdują się u podstawy punktu wątroby na
prawej stopie i na prawej dłoni oraz po prawej stronie
ciała nieco poniżej żeber oraz pod punktami wątroby.
Wśród tych punktów należy szukać czu-
231
Aromaterapia
łych miejsc, gdzie stosujemy kilkusekundowy nacisk,

poczynając od miejsca w pobliży pępka i posuwając się
na prawo.
Znaczenie śledziony
Śledziona leży po lewej stronie ciała, za wątrobą i
nieco niżej niż wątroba. Wytwarza ona leukocyty
(białe krwinki), limfocyty (białe krwinki powstające w
węzłach chłonnych), płytki czyli trombocyty (mające
wpływ na proces krzepnięcia krwi) oraz komórki
plazmatyczne (plazmocyty). Śledziona jest
jednocześnie magazynem czerwonych krwinek, z
którego organizm korzysta w potrzebie, na przykład
przy większym zapotrzebowaniu na tlen.
Punkt refleksowy śledziony

Powierzchnia refleksowa śledziony znajduje się na
lewej dłoni oraz na lewej stopnie poniżej refleksu
serca. Czułe punkty na tej powierzchni mogą
świadczyć o anemii, a więc w takim przypadku warto
przeprowadzić odpowiednie badania krwi.
Nerki i pęcherz moczowy

Znaczenie nerek i pęcherza moczowego
Nerki są ważnym narządem układu wydalniczego. Do
ich czynności należy stałe przetwarzanie krwi i
usuwanie z niej azotowych produktów przemiany
materii (głównie mocznika) oraz regulowanie
poziomu soli. Zbadanie kciukiem powierzchni
refleksowych nerek wskaże ci czułe miejsca, które
należy rozmasować. Unikaj jednak zbyt długiego
masażu: na początku nie dłużej niż 15-20 sekund,
wydłużając ten okres stopniowo, żeby organizm
przyzwyczaić do takiej terapii.
232
Refleksologia
Biorąc pod uwagę ważną rolę, jaką odgrywają

nerki w usuwaniu produktów odpadowych przemiany
materii, trudno się dziwić, że wszelkie zakłócenia ich
normalnego funkcjonowania mogą prowadzić do
poważnych zaburzeń. We wszelkich chorobach nerek,
w tym w kamicy nerkowej, zapaleniu nerek oraz
zapaleniu miedniczek nerkowych, dobre skutki daje
masaż punktów refleksowych nerek, ale także
punktów centralnego układu nerwowego, gruczołów
wydzielania wewnętrznego (zwłaszcza przysadki
mózgowej i szyszynki), wątroby, żołądka oraz
krążenia. Kamienie nerkowe powstają ze złogów
występujących zwykle w moczu substancji
mineralnych, które z jakichś powodów uległy
stężeniu. Są to zwykle złogi szczawianów wapnia.
Kamicy nerkowej sprzyja także zmiana pH (stężenia
jonów wodorowych) moczu.
Punkty refleksowe nerek i pęcherza moczowego

( Choroby pęcherza moczowego to zwykle infekcje
takie jak zapalenie pęcherza lub inne objawy,
związane zarówno ze stanem medycznym, jak i
stresem. Należą do nich mimowolne oddawanie
moczu (moczenie nocne) oraz nietrzymanie moczu.
W takich przypadkach należy przeprowadzać masaż
powierzchni refleksowej pęcherza moczowego, a
także refleksów mózgu, splotu słonecznego oraz
gruczołów dokrewnych.
Punkty refleksowe nerek znajdują się niemal na
środku obu dłoni i obu stóp, w pobliżu punktów
trzustki i żołądka. Punkt refleksowy pęcherza
moczowego leży nieco bliżej podstawy dłoni,
niedaleko nadgarstków oraz na wewnętrznej
krawędzi obu stóp, niedaleko pięty. Punkty
refleksowe
• obu tych narządów można również znaleźć na ciele
oraz na
233
Aromaterapia
twarzy - dla nerek z boku, niemal na linii talii,

pomiędzy biodrem a żebrami i poniżej oczu.
Refleksologia a bóle pleców i inne schorzenia

kręgosłupa
Punkty refleksowe kręgosłupa
Wśród osób pracujących niemal na całym świecie do
najpowszechniejszych schorzeń należą bóle pleców.
Nie ma w tym nic dziwnego, jako że kręgosłup jest
główną częścią układu kostnego człowieka, a zatem
wszelkie problemy z nim związane odbijają się na
funkcjonowaniu całego organizmu.
Na podeszwach stóp punkty refleksowe kręgosłupa
znajdziecie wzdłuż wewnętrznej krawędzi obu stóp -
od podstawy palucha prawie do pięty. Masując tę
powierzchnię, wyszukujemy na niej czułe punkty.
Górny koniec przebiegu punktów odpowiada
kręgosłupowi na poziomie barków.
Terapia refleksologiczna w schorzeniach kręgosłupa

W przypadku takich schorzeń jak lumbago,
masażem należy objąć również inne punkty
refleksowe: mózgu oraz gruczołów dokrewnych.
Ponieważ mięśnie ciała stanowią układ
wspomagający oraz przeciwstawny do układu
kostnego, wykonując wszystkie ruchy, do jakich ciało
jest zdolne, mięśnie odgrywają równie ważną rolę w
radzeniu sobie z bólami pleców. Warto zatem dobrze
je rozmasować, stosując spory nacisk palcami i
obejmując nim wszystkie mięśnie.
Bóle pleców bywają objawem innych problemów
dotyczących postawy ciała, naprężenia mięśni,
płaskostopia. Ważne, aby o tym pamiętać i podjąć
terapię ogólną. W związku
234
Refleksologia
z tym zaleca się dużo ruchu, gimnastykę, spacery,

ponieważ takie ćwiczenia rozluźniają, a zarazem
wzmacniają mięśnie pleców. Pamiętajmy jednak, że
szybki spacer działa doskonale, ale już jogging nie
zawsze, bowiem w niektórych przypadkach może
nawet zaszkodzić.
W refleksologii często stosuje się masaż nóg jako
lekarstwo na bóle pleców, zwłaszcza krzyża. Tył ud
należy masować przez ucisk i wyciąganie, najpierw
jedną, a potem drugą ręką. Masujemy całe udo - od
biodra do kolana. Taki masaż obu ud, ze szczególną
uwagą na punkty, w których wyczuwamy napięcie,
przywraca odpowiednie napięcie mięśniowe i
likwiduje przyczyny bólu pleców.
Na podstawie rysunków przedstawiających stopy i
dłonie możemy dokładnie określić powierzchnię
refleksową barków, bioder i szyi. W przypadku
wszystkich dolegliwości związanych z układem
kostnym dobrze jest połączyć masaż powierzchni
takich jak szyja i barki z masażem punktów
refleksowych mózgu, splotu słonecznego, układu
endokrynologicznego, całego kręgosłupa oraz
gruczołów dokrewnych. Podobnie należy postępować
w przypadku zapalenia kaletki, ogólnych bólów
stawów, zesztywnienia karku i podobnych
przypadłości: tzn. łączyć masaż chorych miejsc z
masażem refleksologicznym kośca, układu nerwowego
i endokrynologicznego, układu trawienia i krążenia.
Zwykle taki masażowi wpływa dodatnio na stan
chorego miejsca, a jednocześnie poprawia ogólny
stan organizmu. Pamiętajmy jednak, że czasami
jedynym wyjściem okaże się zabieg chirurgiczny, na
przykład wszczepienie protezy stawu biodrowego.
235
Aromaterapia
Często dokuczają nam bóle kolan. Pomóc na nie

może delikatne uciskanie kciukiem i palcem
środkowym nogi po obu stronach stawu kolanowego,
w miejscu, gdzie kończy się kość. Ucisk nie powinien
trwać dłużej niż kilka sekund i musi być dość silny
(chociaż nie powinien być bolesny). Następnie
podobny ucisk należy zastosować poniżej kolana.
Refleksologia a bóle artretyczne

Na artretyzm, chorobę połączoną z dużym bólem,
cierpi wiele osób. Jest to rodzaj zapalenia stawów lub
kręgosłupa, którego objawami są ból, obrzmienia,
ograniczenie czynności ruchowych, zaczerwienienie
oraz wyższa ciepłota skóry. Do licznych formy
artretyzmu należą gościec zwyrodnieniowy oraz
reumatoidalne zapalenie stawów (gościec przewlekle
postępujący).
Refleksologia a gościec zwyrodnieniowy

Gościec zwyrodnieniowy atakuje chrząstkę stawową,
co ma wpływ na całą kość. Chodzi o to, że wskutek
zwyrodnienia chrząstki stawowej, często mającego
związek z wiekiem, w jej miejsce pojawiają się wyrosła
chrzęstno-kostne, które ograniczają ruch stawów i
powodują ból.
Refleksologia a reumatoidalne zapalenie stawów

Po chorobie goścowej reumatoidalne zapalenie
stawów jest najczęstszą chorobą stawów. Dotyka
zwykle stóp, kostek nóg, przegubów dłoni oraz
palców. Obserwuje się wówczas obrzęk stawów oraz
zapalenie pokrywającej stawy błony maziowej. W
następnym etapie choroby następuje zwyrodnienie
oraz zanik stawów, a wreszcie zwyrodnienie tkanki
kostnej. W najcięższych przypadkach chory zostaje
inwalidą.
236
Refleksologia
Ważną role w terapii odgrywa masaż powierzchni

refleksowych odpowiedzialnych za chore stawy, ale,
podobnie jak w innych schorzeniach, nie należy
zapominać o masażu punktów wszystkich narządów,
a przede wszystkim gruczołów dokrewnych, ponieważ
liczy się podejście kompleksowe.
W badaniach nad reumatoidalnym zapaleniem
stawów z nadnerczy bydła udało się wyizolować
hormon glikokorty-koidowy kortyzol. Odkryto przy
okazji, że kortyzol w sposób radykalny poprawia stan
cierpiących na reumatoidalne zapalenie stawów.
Jednak ulga w bólu okazała się tylko chwilowa, a
ponadto pojawiły się poważne skutki uboczne:
uszkodzenia tkanki mięśniowej i kostnej, wrzody
żołądka, krwotoki, zachwiana równowaga systemu
hormonalnego i nerwowego. Z tego też powodu
ogranicza się wykorzystywanie kor-tyzonu. Kortyzon
jest produkowany naturalnie przez korę nadnerczy, a
wówczas nie wywołuje żadnych szkodliwych skutków
ubocznych. Punkt refleksowy, który należy poddać
masażowi w przypadku reumatoidalnego zapalenia
stawów, leży na plecach, pomiędzy pierwszym a
drugim kręgiem lędźwiowym. Początkowo może być ci
trudno go znaleźć, ale gdy już go zlokalizujesz (w
przybliżeniu 5 cm powyżej kości ogonowej), zastosuj
przez kilka sekund ucisk najpierw lekki, potem
stopniowo zwiększany. Powtarzaj kilka razy. Poza reu-
matoidalnym zapaleniem stawów taki masaż pomaga
również na astmę i zapalenie kaletki.
Podobnie jak w przypadku bólu pleców, w leczeniu
artre-tyzmu ważny jest również stan mięśni. Dlatego
miejsca dotknięte artretyzmem należy rozmasować,
uciskając je palcami, jak najbliżej źródła bólu. Masaż
należy wykonywać
237
Aromaterapia
energicznie, głęboko, w poprzek mięśni, i to mimo

początkowo odczuwanego bólu. Wielu terapeutów
uważa taki masaż za niezbędny dodatek do terapii
refleksologicznej.
Stres i napięcie
Odprężające skutki masażu refleksologicznego
Dodatkową korzyścią masażu różnych punktów i
powierzchni refleksowych jest to, że taki masaż ogólnie
odpręża organizm, a im więcej punktów obejmuje,
tym lepsze nasze ogólne samopoczucie, tym
mniejszy natomiast odczuwany stres. Nad stresem i
napięciem potrafimy zapanować na wiele sposobów,
czasem zupełnie instynktownie, na przykład
oddychając głęboko lub, co może się wydać
paradoksalne, „załamując ręce". Taki gest pobudza
punkty refleksowe dłoni, chociaż wykonujemy go
zupełnie tego nieświadomi. Podobne skutki ma
splatanie palców, bowiem wówczas pobudzamy
refleksy leżące pomiędzy palcami. Oba gesty należy
powtórzyć kilkakrotnie. Głęboki oddech to znany
sposób na odprężenie, k^óre stopniowo ogarrua całe
ciało pod warunkiem, że skupiamy się na tym, żeby
oddychać prawidłowo. Ważnym elementem w
refleksologii jest właściwe do niej podejście. Dlatego
podczas masażu zaleca się snuć marzenia, słuchać
przyjemnych dla ucha dźwięków zamiast martwić się
codziennymi kłopotami. Jeżeli nie masz innych
możliwości, możesz po prostu wyobrażać sobie miłe
dźwięki ptasiego śpiewu, czy szmeru strumyka. W ten
sposób poza fizycznym relaksem dajesz odpocząć
zmęczonemu umysłowi.
Punkty refleksowe w zapobieganiu stresowi

W zwalczaniu stresu ważną rolę odgrywają punkty
refleksowe gruczołów dokrewnych, które regulują
poziom hor-
238
Refleksologia
monów w organizmie. Masuj całą powierzchnię

refleksową związaną z tymi gruczołami, znajdującą się
w stopach i dłoniach. Szczególną uwagę zwróć na
trzustkę, która reguluje ciepłotę ciała i pomaga dojściu
do równowagi psychicznej. Ważne są także punkty
nadnercza, znajdujące się na środku dłoni, ze
względu na swoją bliskość ze splotem słonecznym
(splot słoneczny to połączenie nerwów oraz zwojów
nerwowych należących do współczulnego układu
nerwowego, które są odpowiedzialne za
niekontrolowane czynności organizmu; splot
słoneczny leży za żołądkiem).
Stres często objawia się bólem karku i pleców.
Takim objawom można przeciwdziałać działając na
wiele punktów refleksowych. Ważny pod tym
względem jest rdzeń przedłużony, regulujący
podstawowe funkcje organizmu, na przykład
krążenie. Znajdź punkt z tyłu głowy (patrz rys. na str.
210), naciśnij ten punkt palcem środkowym, zwolnij
ucisk i powtórz parę razy. Następnie rozmasuj punkty
refleksowe kręgosłupa, zaczynając od punktu karku,
leżącego u podstawy palucha lub kciuka. Posuwając
się od tego punktu wzdłuż krawędzi stopy uaktywnisz
kolejno wszystkie punkty refleksowe kręgosłupa.
Pamiętaj też, że dla całkowitego ukojenia bólu musisz
się zająć również refleksami barków, bioder i nerwu
kulszowego. Ten ostatni to kilka korzeni nerwowych
odchodzących od dolnej części rdzenia kręgowego.
Pochodzący stąd ból odczuwamy od pośladku,
poprzez całe udo do stopy. Początkowo masowanie
tego punktu refleksowego może sprawiać ból, ale po
dokładnym jego wymasowa-niu odczujesz dużą ulgę.
239
Aromaterapia
W radzeniu sobie ze stresem liczy się również

regulacja tętna. A więc w przypadku stresu, masuj
odpowiedzialne za serce punkty refleksowe na
dłoniach i na stopach.
Pamiętaj, że na stres pomaga spokojny, głęboki
sen. Tutaj także może pomóc refleksologia, ponieważ
uczucie odprężenia po masażu refleksologicznym
sprawi, że szybciej zaśniesz. Wspomniane wyżej
„załamywanie rąk" należy do podstawowych zabiegów
pod tym względem. Spleć ze sobą palcami obie dłonie
i przyciśnij je do piersi, a następnie rozcieraj je,
masując kolejno wszystkie palce. Przez cały czas
trzymaj ręce splecione, rozluźniaj uścisk i masuj
kolejnymi palcami jednej ręki stawy palców drugiej
ręki, a następnie ponownie zaciśnij splecione dłonie.
Taki masaż, w połączeniu z ćwiczeniami na głębokie
oddychanie, na pewno ci pomoże na stres.
Refleksologia a układ rozrodczy

Punkty refleksowe układu rozrodczego
Podstawowe punkty refleksowe układu rozrodczego
to macica, jajniki oraz piersi u kobiet i prącie, jądra
oraz prostata u mężczyzn. Punkty jajników leżą na
wierzchu stopy poniżej kostki (patrz rys. na str. 202)
oraz lekko powyżej przegubów dłoni, na
zewnętrznych krawędziach (patrz rys. na str. 203).
Zarówno na stopie, jak i na dłoni punkty refleksowe
piersi znajdują się na zewnętrznej krawędzi, nieco
poniżej podstawy małych palców. Punkt macicy na
dłoni leży naprzeciwko punktu jajników, to jest lekko
powyżej nadgarstka, ale na wewnętrznej krawędzi
ręki oraz na stopie, również naprzeciwko punktu
jajników - na wewnętrznej krawędzi, nieco poniżej
kostki.
240
Refleksologia
Refleksy męskie
; Męskie punkty refleksowe położone są tak samo jak
refleksy żeńskie, to znaczy refleks prącia tak jak
refleks macicy, a refleks jąder tak samo jak refleks
jajników. Punkt refleksowy prostaty znajduje się w tym
samym miejscu co punkt prącia, a także z tyłu nogi,
powyżej pięty (patrz rys. na str. 202).
Punkty refleksowe układu rozrodczego można także
znaleźć na głowie (patrz rys. na str. 209). We
wszelkich schorzeniach układu rozrodczego należy
pamiętać również o masażu punktów gruczołów
wydzielania wewnętrznego, które mają ogromny
wpływ na gruczoły rozrodcze (patrz, str. 222),
zwłaszcza na punkty przysadki mózgowej, tarczycy
oraz nadnercza. Wszystkie te punktu powinny być
dobrze rozmasowane, żeby pobudzić wydzielanie
hormonów i zapewnić prawidłowe funkcjonowanie
gruczołów rozrodczych. Warto także pobudzić do
działania refleksy gruczołów dokrewnych i
rozrodczych znajdujące się na ciele.
Bolesność któregokolwiek z punktów może
świadczyć o nieprawidłowym funkcjonowaniu
gruczołów rozrodczych, a ich masaż zapewni
prawidłowe działanie układu rozrodczego. Pod tym
względem pomoże masaż także innych punktów
refleksowych odpowiedzialnych za prącie I i jądra.
Poświęć kilka sekund na masaż punktu poniżej pępka,
na punkty po wewnętrznej stronie nóg ok. 15 cm powy-
żej kostek - za pierwszym podejściem nie rozmasowuj
tego miejsca dłużej niż przez pół minuty, bo w
przypadku problemów może okazać się bolesne, ale po
kilku próbach bolesność powinna zniknąć. Podobnie
należy postąpić w przypadku punktów po zewnętrznej
stronie nóg na miękkiej powierzchni powyżej kolan.
Praca nad wszystkimi tymi
241
Aromaterapia
punktami refleksowymi sprawi, że cały układ będzie

funkcjonował jak należy, zniknie wiele problemów, nie
będzie ci groziła impotencja.
Pamiętaj, że impotencję można leczyć. Poza
opisanymi powyżej punktami refleksowymi zaleca się
także kilkakrotnie powtarzane lekkie uciskanie
delikatnego, czułego punktu pomiędzy odbytem a
moszną, a także samego worka mosznowego.
Dolegliwości, które dotykają mężczyzn, mają często
związek z prostatą. Gruczoł ten leży poniżej pęcherza
moczowego i otwiera się do cewki moczowej, którą
wydalany jest mocz i w której znajdują się przewody
wytryskowe. Podczas wytrysku z prostaty wydziela się
do nasienia płyn o odczynie zasadowym, który
zwiększa ruchliwość plemników. U starszych
mężczyzn prostata bywa często powiększona, co
utrudnia oddawanie moczu. IfJa taki stan może
pomóc masaż podstawy prącia. Zanim jednak
zaczniesz się sam leczyć, koniecznie skonsultuj się z
lekarzem.
Refleksy żeńskie
Refleksologia może pomóc na wiele dolegliwości, na
które często skarżą się kobiety. W większości
przypadków masaż refleksologiczny dotyczy tych
samych punktów, dlatego podzieliliśmy je na
następujące grupy:
• brak miesiączki nie licząc okresu ciąży
• endometrioza zwana także gruczolistonością
śródma-ciczną to obecność czynnej błony śluzowej
trzonu macicy poza macicą, np. w jajnikach,
jajowodach, otrzewnej, a objawiająca się silnym
krwawieniem i bólem
• krwotok miesiączkowy
• miesiączki bolesne
242
Refleksologia
• upławy śluzowata wydzielina z pochwy, naturalna w

okresie przed miesiączką i tuż po niej, ale w innych
przypadkach świadcząca o stanie zapalnym
• włókniak niezłośliwy nowotwór macicy, powodujący
ból, krwawienie oraz zatrzymywanie moczu
Na te i podobne przypadłości zaleca się masaż
określonych punktów refleksowych, w tym przypadku
punktów macicy, a także masaż punktów gruczołów
dokrewnych oraz pozostałych narządów i gruczołów
związanych z układem rozrodczym (np. jajników).
Warto także potraktować masażem punkty refleksowe
układu moczowego, krążenia oraz centralnego
układu nerwowego wraz ze splotem słonecznym.
Zespół napięcia przedmiesięczkowego to stan o
kilka dni poprzedzający pojawienie się krwawienia
miesiączkowego, a objawiający się bólem głowy,
rozdrażnieniem, nerwowością, depresją oraz
zmęczeniem. Na dwa tygodnie przed wystąpieniem
miesiączki zaleca się raz lub dwa razy w tygodniu
masowanie wszystkich punktów refleksowych, a
następnie punktów macicy i jajników. Punkty macicy
znajdziesz na zewnętrznej krawędzi stopy, na miękkiej
powierzchni poniżej kostki. Masuj wokół całej kostki,
początkowo delikatnie, sięgająca do pięty - najpierw
jedną, a potem drugą nogę.
Na depresję związaną z tym okresem pomoże ci
masaż punktów gruczołów wydzielania
wewnętrznego, ponieważ regulują one wydzielanie
hormonów, utrzymują stały rytm organizmu i bilansują
jego funkcje biochemiczne, a wszystko to wpływa na
twój stan psychiczny. Warto także poświęcić trochę
czasu na masaż punktów splotu słonecznego,
243
Aromaterapia
mózgu oraz wątroby. Szczególnie ważna jest tu

wątroba, ale masaż należy przeprowadzać wyjątkowo
delikatnie.
Klimakterium lub przekwitanie to okres u kobiet,
kiedy jajniki przestają produkować co miesiąc
komórki jajowe, a kobieta nie może już zajść w ciążę.
Okres klimakterium trwa mniej więcej od 45. do 55.
roku życia. Czasem zanik miesiączkowania ma
miejsce stopniowo, a czasem natychmiast.
Towarzyszy temu okresowi zanik równowagi
hormonów płciowych, objawiający się między innymi
uderzeniami krwi do głowy, nadmiernym poceniem
się, palpitacjami serca, depresją. W ciągu dłuższego
okresu może następować osteoporoza, z którą wiąże
się większe ryzyko złamań.
W łagodzeniu objawów klimakterium ważną rolę
odgrywają gruczoły wydzielania wewnętrznego, w
połączeniu z punktami refleksowymi kręgosłupa oraz
mózgu, których masaż działa odprężające Ogólnie
rzecz biorąc nie ma ograniczeń jeśli chodzi o czas
trwania masażu punktów kręgosłupa, natomiast
pozostałe organy i gruczoły należy masować od
czasu do czasu i nie dłużej niż po kilka sekund.
Na uderzenia krwi pomaga lekki masaż punktów
tarczycy, gruczołu odpowiedzialnego za regulację
tempa przemiany materii, natomiast na nieregularny
oddech można zalecić dodatkowo ćwiczenia z
głębokim oddychaniem.
Piersi to oczywiście gruczoły mleczne. Wśród
częstych dolegliwości związanych z piersiami
wymienić należy guzki, torbiele i bolesność. Takie
objawy mogą mieć związek z brakiem równowagi
hormonalnej. Jakiekolwiek byłyby ich powody, nigdy
nie zaszkodzi ogólny masaż punktów refleksowych
stóp, dłoni oraz głowy. Punkt refleksowy pier-
244
Refleksologia
si znajduje się u podstawy paluchów i kciuków na

wierzchu stopy oraz na grzbiecie dłoni. Ponieważ w
procesie rozrodczym ważną rolę odgrywają gruczoły
wydzielania wewnętrznego, nie należy zapominać o
masażu punktów refleksowych takich gruczołów.
Masaż refleksologiczny można także stosować jako
ogólny środek pielęgnacji piersi. Przykryj od spodu
pierś dłonią tak, żeby sutek znalazł się pomiędzy
kciukiem a palcem wskazującym. Wykonuj koliste
ruchy skierowane nieco ku górze. Dzięki takiemu
masażowi piersi zachowają jędrność i kształt.
Schorzenia układu immunologicznego

Przeciwciała i układ limfatyczny
Organizm ludzki broni się przed infekcjami dzięki
przeciwciałom oraz białym krwinkom. Przeciwciała to
substancje białkowe produkowane przez tkankę
chłonną (w śledzionie, grasicy oraz węzłach
chłonnych). Krążą one w organizmie, wchodząc w
reakcje z odpowiadającymi im antygenami (obce
substancje charakteryzujące się zdolnością do wywo-
ływania przeciw sobie reakcji immunologicznej) i
neutralizując ich szkodliwy wpływ. Jako przeciwciała
działa szereg immunoglobulobin, a każda z nich pełni
określoną funkcję: np. wywoływanie reakcji
alergicznej, albo zwalczanie bakterii i wirusów, itp.
Układ limfatyczny odgrywa także ważną rolę w
odpowiedzi immunologicznej organizmu. Węzły
chłonne to skupiska tkanki chłonnej umiejscowione w
różnych częściach układu: w szyi, w pachwinie, pod
pachami. Ich podstawową funkcją jest wychwytywanie
obcych ciał (antygenów) z limfy oraz udział w
odpowiedzi immunologicznej. W tej drugiej funkcji
zwiększa się ich objętość i zaczyna-
245
Aromaterapia
ją produkować limfocyty (rodzaj białych krwinek),

które, w zależności od typu, lokalizują i neutralizują
antygeny lub wytwarzają przeciwciała.
Sama limfa, zwana także chłonką, jest bezbarwną,
wodnistą cieczą. Powstaje z krwi i przypomina osocze
krwi (plazmę). Zawiera 95% wody, a także białka,
cukier, sól oraz limfocyty. Limfa krąży w organizmie
dzięki pracy mięśni, które przepompowują ją przez
węzły chłonne, gdzie odbywa się proces jtj
filtrowania.
)est oczywiste, że układ limfatyczny, tak jak cały
układ immunologiczny, odgrywają ogromną rolę jeśli
chodzi o stan naszego zdrowia. Wszelkie zakłócenia
i niedobory występujące w tym układzie prowadzą do
chorób, i to w wielu wypadkach zagrażających życiu.
Refleksologia pomaga przywrócić równowagę
systemu, ale nie należy lekceważyć konsultacji u
specjalisty.
Punkty refleksowe układu immunologicznego

Węzły chłonne reprezentowane są przez kilka
punktów refleksowych na grzbietach dłoni powyżej
nadgarstka (patrz rys. na str. 203) oraz na wierzchu
stopy. Ważny jest w tym wypadku masaż punktu
śledziony jako jednego z narządów wytwarzających
limfocyty. Ponadto przyda się masaż punktów
związanych z gruczołami dokrewnymi, krążeniem oraz
wątrobą.
W przypadku chorób zakaźnych, na które człowiek
zwykle zapada w dzieciństwie (odra, świnka, ospa
wietrzna) infekcja zwykle przechodzi, a w jej wyniku
pacjent staje się odporny na jej nawroty. Żeby
zminimalizować dyskomfort i przyśpieszyć
przychodzenie do zdrowia, radzimy masaże
246
Refleksologia
punktów refleksowych mózgu, splotu słonecznego,

krążenia, gruczołów dokrewnych oraz wątroby.
Dotyczy to wszystkich chorób zakaźnych, nawet
auto-immunizacyjnych, w których przeciwciała
atakują własne komórki organizmu. W takim
przypadku szczególnie istotny jest masaż punktów
refleksowych węzłów chłonnych.
Siatsu
Podobnie jak refki™ i
Pochodzenie
*>*•" nam ob^°"" P°d nazw, a„m„ J^ -znany
P mm zarówno Wschodu,
248
Siatsu
jak i Zachodu. Dopiero niedawno zyskała jednak

uznanie i popularność, w miarę jak Judzie odkrywali
jej niewątpliwe zalety.
Wschód i Zachód różnią się wprawdzie od siebie
podejściem do problemów zdrowia, ale mogą się
także wzajemnie uzupełniać. Na Wschodzie panuje
przekonanie o istnieniu podstawowego przepływu
energii w całym ciele, który odbywa się kanałami
zwanymi meridianami. Wierzą również, że ta energia
istnieje w całym wszechświecie, a od niej zależy
fizyczny pokarm wszystkich żywych istot. W Japonii,
Chinach i Indiach ta energia znana jest pod trzema
różnymi nazwami: ki, chi oraz prana (pamiętajmy że
energia w takim sensie nie ma nic wspólnego z
wartością fizyczną wyrażaną w dżulach lub kaloriach).
Podobnie jak w akupunkturze wzdłuż meridianów
leżą pewne punkty odnoszące się do określonych
narządów, a zwane tsubos.
Zastosowanie siatsu
Masaż siatsu pomaga na szereg mniej poważnych
dolegliwości, takich jak bezsenność, ból głowy, stres,
bóle pleców. Zachodnia medycyna często nie potrafi
znaleźć fizycznej przyczyny takich problemów. Może
do pewnego stopnia ulżyć cierpiącemu, ale problem
pozostaje. Czasem wystarczy jedna sesja siatsu,
związana z pobudzeniem przepływu energii wzdłuż
kanałów. Ważne jest jednocześnie przestrzeganie
pewnych zasad, wykonywanie odpowiednich ćwiczeń
fizycznych oraz zmiana trybu życia i sposobu
odżywiania się. Siatsu sprawia, że czujemy się
ogólnie lepiej, i to nie tylko w sensie fizycznym. Jeżeli
trochę poćwiczysz i nabierzesz wprawy, będziesz
mógł robić masaże siatsu znajomym i członkom
rodziny. Taki masaż działa na dwie strony:
249
Aromaterapia
pomaga w sensie fizycznym i duchowym zarówno

cierpiącemu, jak i masażyście.
Aury
Energia, czyli ki
Aury
Ciało fizyczne otacza kilka wyczuwalnych aur, czyli
warstw energii (patrz rys. powyżej). Najgęstsza z nich,
zwana ciałem eterycznym, styka się bezpośrednio z
ciałem i jego funkcjonowaniem. Dalej opiszemy
sposób rozpoznawania tej warstwy. Następna,
znacznie szersza warstwa to ciało astralne, na które
wpływ wywierają nasze uczucia. Według jasnowidzów,
zmienia ona barwę i kształt w zależności od nastroju
człowieka. Otaczająca ciało astralne warstwa to ciało
men-
250
Siatsu
talne, związane z procesami myślowymi i inteligencją.

Jasnowidz dostrzega w niej „obrazy" emanujących z
człowieka myśli. Te trzy pierwsze warstwy
przesądzają o osobowości człowieka. Czwarta i
ostatnia aura to ciało kauzalne, dusza albo wyższe ja.
Ma ona związek z percepcją, zrozumieniem. Zgodnie
z zasadą reinkarnacji, pierwsze trzy aury umierają
wraz z ciałem, podczas gdy ciało kauzalne nadal się
rozwija, przybierając nową postać. W miarę jak
człowiek dojrzewa i rozwija się intelektualnie,
wykorzystuje wszystkie trzy pierwsze aury i sprawia,
że energia przepływa z jednej do drugiej. Stąd prosty
wniosek, że wszelkie zmiany stanu fizycznego
wpływają na te trzy aury i odwrotnie.
Siedem ośrodków energii, czyli czakry

Panuje przekonanie, że istnieje siedem czakr, czyli
ośrodków energii, położonych wzdłuż środkowej osi
ciała od czubka głowy do dolnej części kadłuba (patrz
rys. na str. 252). Leżą one wzdłuż sushumna, czyli
kanału duchowego, przebiegającego od czubka głowy
do podstawy tułowia. Energia dostaje się do kanału z
obu końców. Ponieważ jej przepływ przebiega
najsprawniej wówczas, kiedy plecy są proste, pozycja
z wyprostowanym kręgosłupem jest pozycją
najkorzystniejszą podczas medytacji lub w sytuacjach
wymagających dużej koncentracji uwagi. Każda aura
zawiera fragment każdej z aur oraz to, co nazywamy
ośrodkiem świadomości. Każda czakra ulega
aktywizacji w miarę rozwoju człowieka, podobnie jest
też z czakrami, poczynając od tej najniżej położonej
(czakra podstawy) i stopniowo posuwając się ku
górze. Pomiędzy aurami oraz pomiędzy czakrami
również następuje wymiana energii.
251
Aromaterapia
7.
czakr
a
koron
y
6. czakra
4.
cza
kra wiedz
serc y 5.
a czakra
3. ekspresyw
czakra na
osobowo
ści
2.
cz
ak
ra
płc
i
1.
czakra
podsta
wy
Siedem podstawowych czakr
Czakra korony ma związek z szyszynką. Kontroluje
ona prawe oko i górną część mózgu, a wpływ wywiera
na sferę duchową. Czakra czoła lub ajna, zwana
Trzecim Okiem, ma związek z przysadką mózgową i
kontroluje lewe oko, dolną część mózgu, nos i układ
nerwowy. Ma wpływ na intelekt, percepcję, intuicję i
zrozumienie. Czakra gardła albo czakra ekspresywna
ma za zadanie kontrolę nad tarczycą, układem
limfatycznym, ramionami, rękami, barkami, ustami,
strunami głosowymi, płucami i gardłem. Ma wpływ na
komunikację, kreatywność i umiejętność wyrażania
się. Czakra serca wiąże się z szyszynką i kontroluje
serce, piersi, nerw błędny oraz układ krwionośny. Ma
wpływ na samoświadomość, miłość, dobre uczynki i
współczucie. Czakra splotu
252
Siatsu
słonecznego albo czakra osobowości ma związek z

trzustką. Kontroluje śledzionę, pęcherzyk żółciowy,
wątrobę, układ trawienny z żołądkiem, ma wpływ na
pożądanie, osobistą siłę i źródła uczuć. Czakra
krzyżowa albo czakra płci ma wpływ na gruczoły
płciowe, kontroluje okolice krzyża, stopy, nogi oraz
układ rozrodczy. Wpływa na energię fizyczną,
seksualną i intelektualną, na związki i wiarę we własne
możliwości. Czakra podstawy wiąże się z nadner-
czem. Kontroluje kościec, układ nerwowy
współczulny i przywspółczulny, pęcherz moczowy i
nerki. Ma wpływ na rozrodczość i wolę fizyczną.
Narządy zang i fu
Magazynowanie i wytwarzanie energii
Zgodnie z tradycyjną medycyną wschodnią każdy
narząd pełni podwójną funkcję: z jednej strony
zwykłą funkcję fizyczną, a z drugiej strony tzw.
funkcję energetyczną, polegającą na
spożytkowywaniu energii. Wymieniane dwanaście
narządów dzieli się na dwie grupy, znane jako zang
ifu.
Narządy zang służą magazynowaniu energii,
natomiast narządy fu wytwarzają energię z pokarmu i
napojów, a także regulują proces wydalania.
Poszczególne narządy łączy się w pary: każdy zang
ma swój odpowiednik fu, pełniący podobną funkcję.
Wprawdzie trzustki nie wymienia się, ale zwyczajowo
łączy się ją ze śledzioną. To samo dotyczy
»potrójnego ogrzewacza", zwanego też „potrójnym
spala-czem", który wiąże się ze splotem słonecznym,
podbrzuszem oraz klatką piersiową. Płuca są
narządem zang: przyswajają z powietrza energię, ki,
która razem z energią pochodzącą z pokarmu
sprawia, że cały organizm otrzymuje pożywie-
253
Aromaterapia
nie, a jednocześnie zostają utrzymane intelekt i

pozytywne nastawienie. Łączy się to z narządem fu,
jakim jest jelito grube, które odbiera pokarm z jelita
cienkiego, wchłania niezbędne płyny i wydala
produkty odpadowe przemiany materii. Ma to także
związek z poczuciem własnej wartości. Śledziona jest
narządem zang, przetwarzającym energię ki
pochodzącą z pokarmu w energię potrzebną
organizmowi. Ma związek z czynnościami
umysłowymi takimi jak koncentracja, myślenie,
analizowanie. Parą dla niej jest narząd fu jakim jest
żołądek, który przygotowuje pokarm, tak aby mogło
dojść do wydobycia z niego substancji pokarmowych
i wytworzenia energii ki. Dostarcza więc „pokarm dla
umysłu". Narząd zang jakim jest serce pomaga w
wytwarzaniu krwi z energii ki, reguluje przepływ krwi i
kontroluje naczynia krwionośne. Ponieważ właśnie tu
tkwi umysł, ma wpływ na świadomość, wiarę, pamięć
długotrwałą i uczucia. Parą dla żołądka jest narząd fu
jelito cienkie, który dzieli pokarm na to, co potrzebne
i na to, co zbędne oraz przekazuje to, co zbędne, do
jelita grubego. Ma związek z podejmowaniem decyzji.
Nerki, narząd zang, wytwarzają podstawową energię
ki dla pozostałych pięciu par narządów, a także dla
procesu rozrodczego, narodzin, rozwoju i dojrzałości.
Dostarczają też pokarmu układowi kostnemu i
mózgowi, dając nam siłę woli i asertywność. Parą dla
nerek jest pęcherz moczowy jako narząd fu, który
magazynuje niepotrzebne płyny do czasu, kiedy
zostaną one wydalone jako mocz. Daje on nam siłę i
odwagę. Narząd zang „zarządcy serca" kontroluje
przepływ krwi w organizmie. Jest opiekunem i
pomocnikiem serca i ma wpływ a związki z innymi
ludźmi (nie ma wprawdzie takiego narządu, ale
254
Siatsu
wiadomo, że „zarządca serca" ma związek z sercem i

jego funkcjami). Parę dla niego stanowi „potrójny
ogrzewacz" albo „potrójny spalacz", który
rozprowadza ki po organizmie i pozwala na
uczuciowe związki z innymi. Szóstym narządem zang
jest wątroba, która wspomaga prawidłowy przepływ
ki, prowadzący do najkorzystniejszych fizjologicznych
skutków i wyciszenia emocjonalnego. Związane z nią
są pozytywne uczucia, humory, planowanie oraz kre-
atywność. Parą dla wątroby jest narząd fu pęcherzyk
żółciowy, który magazynuje żółć z wątroby i
przekazuje ją do jelit. Ma związek z podejmowaniem
decyzji i z myśleniem przyszłościowym.
Układ meridianowy
Przepływ energii wzdłuż meridianów
255
Aromaterapia
Jak już wspomniano, meridiany to układ

niewidzialnych kanałów, którymi przenosi się energia
ki. Przez ciało człowieka przebiega dwanaście
podstawowych kanałów, plus dwa dodatkowe, zwane
odpowiednio naczyniem zarządzającym oraz
naczyniem poczęcia lub kierunkowym.
naczynie
zarządzające
potrójny
naczyni
e ogrzewacz
poczęci
a
jelito
cienkie
osierdzie
pęcherzyk żółciowy
jelito grube
Meridiany
256
Siatsu
Każdy z meridianów przebiega częściowo wewnątrz

ciała, a częściowo na powierzchni skóry, łącząc się z
różnymi cza-krami i narządami (we wschodnim
rozumieniu tego słowa). Jeden koniec merdaniu
znajduje się pod skórą, a drugi na jej powierzchni na
stopach i dłoniach. Wzdłuż każdego meridianu leżą
punkty akupunktury i akupresury, które w siatsu
nazywa się tsubami. Te punkty, w razie potrzeby,
pozwalają zmienić kierunek przepływu energii wzdłuż
meridianu (patrz rys. na str. 252 i 253). Meridiany
zasilane są energią przez czakry i narządy, tak jak
opisano wyżej, z meridianów, których końcówki
znajdują się w stopach i dłoniach, a także za
pośrednictwem punktów nacisku, czyli tsub. Energia
ki może przepływać pomiędzy meridia-nami dzięki
„ścieżkom" łączącym każdy meridian z dwoma
sąsiednimi. Przepływ energii miedzy meridianami jest
procesem ciągłym i odbywa się w ustalonym
porządku. Masażem meridianów, a zwłaszcza
punktów tsuba, można zdziałać wiele dobrego w
przypadku napięcia mięśniowego, bólu pleców lub
bólu głowy. Ponieważ masaż meridianów pobudza
przepływ energii, z tego wynika, że wpływając na
stawy, mięśnie oraz skórę przynosi ulgę w takich
dolegliwościach. Jednocześnie przepływ energii
zmienia stan umysłowy człowieka, jego odczucia i
nastrój, a więc może powodować poprawę
samopoczucia psychicznego i zmieniać ogólne
nastawienie do życia w sposób pozytywny.
Wyczuwanie ki
Człowiek potrafi „wyczuwać" ki, a dowodem na to
może być następujące ćwiczenie. Stań
wyprostowany, z nogami w lekkim rozkroku i
ramionami podniesionymi w górę. Rozetrzyj dłonie
tak, jakby było ci w nie zimno, w ten spo-
257
Aromaterapia
Wyczuwanie ki
sób generując uczucie ciepła. Rozetrzyj także wierzch

dłoni, nadgarstki i przedramiona. Opuść ramiona
wzdłuż ciała, potrząśnij nimi energicznie. Powtórz
całe ćwiczenie, a następnie wyciągnij ręce przed
siebie - powinieneś odczuć w nich ciepło i energię
spowodowaną krążeniem krwi oraz wygenerowaną
energią. Wróć do poprzedniej pozycji z rękami z boku
ciała. Rozewrzyj ramiona na boki (odległość między
nimi powinna wynieść co najmniej jeden metr) z
dłońmi skierowanymi do środka, wciągnij głęboko
powietrze, a potem wypuszczaj je powoli,
jednocześnie starając się całkowicie odprężyć.
Powtórz wdechy i wydechy kilka razy, a wtedy
będziesz mógł wyczuć ki. Po ćwiczeniu relaksacyjnym
zacznij myśleć intensywnie o dzielącej obie dłonie
przestrzeni, a następnie stopniowo zmniejszaj tę
odległość, przybliżając do siebie dłonie, ale nie
pozwalając im zetknąć się ze sobą. Kiedy dłonie
znajdą się w odległości 15-30 cm od siebie,
powinieneś odczuć w nich łaskotanie i ciepło, lub też
odnieść wrażenie, że coś się między nimi znajduje.
Takie
258
Siatsu
uczucie powstaje wówczas, kiedy stykają się ze sobą

aury otaczające dłonie. Żeby wzmocnić to wrażenie,
rozsuń ręce ponownie, a następnie zbliżaj je znowu do
siebie - poprzednie uczucie wróci, ale będziesz go
bardziej świadomy.
Ki wyczujesz również wykonując następujące
ćwiczenie. Tym razem chodzi o wyczucie aury
eterycznej wokół głowy i ramion drugiej osoby.
Powtórz poprzednie ćwiczenie, z tą różnicą, że na
zakończenie umieść dłonie w odległości 60 cm od
głowy drugiej osoby, która siedzi wyprostowana na
krześle lub podłodze. Stopniowo zbliżaj ręce do
głowy, koncentrując myśli na odległości dzielącej
twoje dłonie od jej głowy. Jeżeli niczego nie
odczuwasz, powtórz wszystkie ćwiczenia wstępne i
spróbuj jeszcze raz. Prawdopodobnie w końcu
poczujesz jej aurę jako lekkie łaskotanie i ciepło w
dłoniach. Następnie przesuwaj dłonie wokół głowy i
ramion siedzącego, w ten sposób odnajdując skraj
jego aury. Jeżeli nie potrafisz wyczuć w ten sposób
aury, to znak, że nie oczyściłeś umysłu z wszystkich
myśli - w takiej sytuacji przed podjęciem następnej
próby powinieneś poświęcić trochę czasu na
ćwiczenia relaksacyjne.
Koncentrując się na własnych myślach i lekko
zmieniając pozycję ciała, możesz także zmienić trasę
przepływu energii ki w organizmie. Poczujesz wówczas
ciężar lub wyjątkową lekkość, w zależności od tego,
czego oczekujesz. W sytuacji ekstremalnej ktoś, kto
potrafi dobrze kontrolować przepływ ki, może
osiągnąć stan takiej ciężkości, że cztery osoby nie
będą go w stanie podnieść z podłogi.
Podstawowe zasady
Zanim przystąpisz do masażu siatsu, musisz poznać
pewne podstawowe zasady. Załóż wygodne, luźne
ubranie z natu-
259
Aromaterapia
ralnego włókna, które ułatwia przepływ energii. W

pokoju musi być ciepło, cicho i czysto. Potrzebna ci
będzie przestrzeń, dlatego pomieszczenie nie może
być zagracone. To także ma wpływ na przepływ ki.
Pacjent powinien leżeć na materacu lub na futonie.
Jeżeli jest mu niewygodnie, podłuż poduszki. Od
ostatniego obfitego posiłku musi upłynąć co najmniej
kilka godzin, a dotyczy to zarówno masażysty, jak i
masowanego. Nie uciskaj żylaków, skaleczeń, złama-
nych kości. Siatsu może pomóc kobiecie ciężarnej, ale
należy wówczas omijać cztery powierzchnie: okolice
żołądka, nogi od kolan w dół, mięsisty płat skórny
pomiędzy palcem wskazującym a kciukiem, barki w
okolicy szyi. Upewnij się, że pacjent jest spokojny,
zrelaksowany. Nie stosuj siatsu u ludzi poważnie
chorych na serce, stwardnienie rozsiane lub
nowotwór. W takich przypadkach pomoże doświad-
czony, wykwa|ifikowany specjalista, ale przed
masażem konieczna są dokładne badania, diagnoza
oraz zalecenia lekarza. Ważne, żebyś przeprowadził
wywiad z pacjentem, a także upewnił się, że, jeśli to
kobieta, nie jest w ciąży. Jeżeli masz jakiekolwiek
wątpliwości, zrezygnuj z przeprowadzania masażu.
Zwykle po masażu siatsu pacjent czuje się
doskonale, jest zrelaksowany. Czasami jednak miewa
objawy zaziębienia, takie jak napadu kaszlu czy
gromadzenie się śluzu, czuje zmęczenie, ma ból
głowy, odczuwa ból mięśni i kości, rozkleja się.
Kaszel i śluz to skutek tego, że organizm został
pobudzony do pozbycia się w ten sposób nadmiaru
pokarmu (na przykład cukru i tłuszczu). Skutkiem
pojawienia się większej ilości śluzu jest katar,
zwłaszcza wtedy, kiedy komórki ciała nie są zdrowe.
Zmęczenie, które się czasem
260
Siatsu
pojawia, zwykle ma związek z napięciem nerwowym:

po masażu stres znika, a organizm w sposób
silniejszy zaczyna odczuwać brak snu i odpoczynku.
Lekki, krótkotrwały ból głowy lub pleców może
wystąpić z jednego z dwóch powodów. Jak wiadomo,
siatsu przywraca równowagę ki w organizmie, a więc
odblokowanie przepływu energii oznacza, że ki
szybko przemieszcza się przez organizm, co w
niektórych jego częściach może zachwiać równowa-
gę i powodować ból. Z drugiej strony ból może
oznaczać, że na którejś z powierzchni zastosowano
zbyt silny ucisk. Należy różnicować ucisk w
zależności od osoby. Jeśli ból utrzymuje się przez
kilka dni, warto poradzić się lekarza. Podczas
pobudzania przepływu energii i przywracania
równowagi mogą nastąpić silne zmiany natury
emocjonalnej. Emocje mogą mieć związek z jakimś
wydarzeniem z przeszłości, które do tej pory w sobie
dusiłeś. Przypominając sobie o nim w takiej chwili
najlepiej dać upust emocjom w sposób najbardziej
korzystny, na przykład przez płacz. Oczywiście
czasem nie pojawiają się takie reakcje w ogóle.
Niektórzy z nas kompletnie nie rozumieją własnego
organizmu, a odczuwając ból wiedzą jedynie, że coś
nie jest w porządku. W takich wypadkach siatsu nie
odnosi pożądanego skutku. Z powodu dzisiejszego
nieodpowiedniego odżywiania, diety bogatej w
tłuszcze pochodzenia zwierzęcego, wiele osób cierpi
na nadwagę i tuszę, związaną z odkładaniem się
tłuszczu pod skórą i na narządach wewnętrznych.
Organizm nie jest w stanie spalić tego tłuszczu, który
dla ki stanowi barierę nie do przebycia. Przepływ
energii zostaje zahamowany. Tak więc z powodu
261
Aromaterapia
trudności z pobudzeniem strumienia ki w organizmie

ludzie tędzy nie reagują właściwie na tę terapię.
Ćwiczenia i trzy podstawowe ośrodki

Organizm człowieka dzieli się na trzy podstawowe
ośrodki: ośrodek głowy, serca oraz brzucha. Ośrodek
głowy obejmuje czynności natury umysłowej, takie jak
wszelkie procesy intelektualne, i ma związek z czakrą
czoła. Ośrodek serca to przede wszystkim wzajemne
stosunki między ludźmi oraz ogólnie spojrzenie na
świat, w tym na otaczającą nas przyrodę; ten ośrodek
ma związek z czakrami gardła i serca. Ośrodek
brzucha, który jest powiązany z czakrą podstawy,
krzyża i splotu słonecznego, obejmuje praktyczne
aspekty życia oraz działania fizyczne. W idealnej
sytuacji cała energia powinna być podzielona między
tymi ośrodkami. Zdarza się to jednak bardzo rzadko, a
to z powodu wielu czynników, takich jak:
wykształcenie, sposób odżywiania się, kultura. W
siatsu większą uwagę przywiązuje się do ośrodka
brzucha, zwanego hara. W opisanych poniżej
ćwiczeniach wykorzystuje się oddech przeponowy. W
ten sposób nie tylko wdychamy tlen, ale również
sprawiamy, że ki trafia do hary i zwiększa witalność
człowieka. Kiedy już raz opanujesz tę technikę,
możesz ćwiczyć wszędzie, w ten sposób przywracając
równowagę wewnętrzną i spokój. Usiądź na podłodze
z wyprostowanymi plecami, najlepiej
{ w pozycji zwanej w Japonii seiza (patrz rys. na str.
263). Złóż ręce swobodnie na podołku, oddychaj
głęboko, żeby się odprężyć fizycznie i psychicznie.
Następnie połóż jedną
I dłoń na żołądku, a drugą na klatce piersiowej.
Oddychając, nie wdychaj powietrza klatką piersiową,
ale brzuchem, który powinien się powiększyć.
Podczas wydechu brzuch
262
Siatsu
Seiza
JOddychanie nosem
powinien się kurczyć. Ćwicz wdechy i wydechy przez

kilka minut. Po kilkuminutowym odpoczynku powtórz
ćwiczenie z głębokim wdechem, ale tak, żeby klatka
piersiowa się nie unosiła. Dla niektórych jest to
całkiem proste ćwiczenie, ale inni nie radzą sobie z
nim tak dobrze i potrzebują dłuższej praktyki.
Trudności mogą wynikać z napięcia przepony. Kiedy
już opanujesz ćwiczenie i nie musisz dłużej trzymać
dłoni na żołądku i klatce piersiowej, wyobraź sobie,
jak ki dostaje się do brzucha. Siądź w tej samej pozycji
i wdychaj powoli powietrze nosem, wyobrażając sobie
drogę pokonywaną przez ki (patrz rys. powyżej) -
łatwiej będzie ci się skoncentrować, jeśli zamkniesz
oczy. Wstrzymaj oddech na cztery sekundy, stale
koncentrując się na ki. Następnie powoli wypuszczaj
powietrze ustami. Powtarzaj ćwiczenie przez kilka
minut.
Następne ćwiczenie znane jest jako ruch
skoncentrowany. Polega ono na ukierunkowywaniu
ki, gdyż istotne tu jest to, jak ki jednej osoby wpływa
na ki drugiej osoby. Po ćwiczeniu z partnerem
zmęczenie powinno ustąpić,
263
Aromaterapia
Skoncentrowany ruch
a na jego miejsce pojawi się pogoda ducha i

świeżość. Taki jest korzystny wpływ ki na organizm.
Rozpoczynamy od ćwiczeń rąk i kolan. Zajmij pozycję
opierając się rękami i kolanami o podłogę (kończyny
muszą znajdować się w odległości szerokości ciała).
Musisz być odprężony i spokojny, wszelki stres musi
zniknąć. Pozycja ta stanowi podstawę innych ruchów
praktykowanych na innych osobach. Utrzymując tę
pozycję odchylaj ciało na zmianę do tyłu i do przodu,
przez cały czas czując, jak ciężar ciała przechodzi
albo na ręce, albo na kolana. Następnie wykonaj
ciałem ruch obrotowy, znowu świadomy przenoszenia
się ciężaru ciała kolejno z rąk na kolana, z kolan na
ręce i tak dalej. Wróć do pierwotnej pozycji. Musisz
mieć świadomość tego, że podczas ruchów ciała
brzuch przez cały czas pozostaje „środkiem
ciężkości". Wykonuj te same ruchy, tym razem
zatrzymując się w każdej kolejnej pozycji na kilka
sekund - zauważ, jak wzrasta nacisk na ręce
podczas ruchu do przodu i jak ten sam nacisk maleje
podczas ruchu do tyłu.
264
Siatsu
Wróć do pierwotnej pozycji. Ważne jest to, żeby w

każdym momencie ciężar ciała wykorzystywać pod
kątem prostym to odbiorcy, ponieważ w ten sposób
zapewnisz maksymalny przepływ ki. Zatrzymujemy
kolejne pozycje po to, żeby umożliwić ruch ki.
Ruch skoncentrowany opisany powyżej można ćwiczyć
z partnerem w dokładnie taki sam sposób, stosując te
same
| zasady. Ułóż prawą rękę na krzyżu leżącym
pomiędzy bio-
I drami, a lewą rękę pośrodku między łopatkami. Tak
jak
I poprzednio, pochyl się do przodu, zatrzymaj na pięć
sekund,
I następnie odchyl się do tyłu, opierając ciężar ciała na
kolanach
I (patrz. rys. na str. 264). Powtarzaj ćwiczenie 12 razy.
Zapytaj
I partnera, czy nie stosujesz zbyt silnego nacisku. Z
czasem sam
|e będziesz wiedział, jak mocno możesz
przyciskać.
;' Podsumowując, w siatsu należy przestrzegać
pewnych
|: podstawowych zasad. W ćwiczeniach wykorzystuje
się
ciężar ciała, a nie siłę mięśni, i nie trzeba w nie wkładać
żadnego wysiłku. Ważne jest zachowanie stanu spokoju
i odprężenia, a także to, żeby ciężar ciała działał zawsze
pod
kątem prostym do ciała odbiorcy. Zmieniając nacisk na
| ciało odbiorcy, pracuj całym ciałem i dbaj o to, żeby
hara
f zajmowała centralną pozycję. Każdy kolejny nacisk
musi
I trwać krótko, a ciężar ciała ma być w równym stopniu
roz-
I łożony na obie ręce. Najlepiej zachować stały rytm,
nigdy
nie tracić fizycznego kontaktu z odbiorcą, to znaczy przez
cały czas ćwiczenia nie odrywać rąk od jego
ciała.
Siatsu twarzy i głowy

Istnieje wiele metod i technik masowania twarzy i
głowy, ale żeby siatsu odniosło pożądany skutek
zawsze ważne jest jedno: jako masażysta musisz być
spokojny i odprężony,
265
1
Aromaterapia
A - Zastosuj nacisk pomiędzy brwiami kierunku linii włosów
B - Zastosuj nacisk od brwi przez całe czoło
C - Masuj kciukami pod oczami wzdłuż kości policzkowych
266
Siatsu
D - Zastosuj ucisk twarzy poniżej kości policzkowych
E - Zastosuj ucisk na powierzchnię pomiędzy

nosem a górną wargą
F - Zastosuj ucisk skierowany na zewnątrz wzdłuż szczęki

górnej
267
Aromaterapia
G - Zastosuj ucisk dolnej szczęki skierowany na zewnątrz
H - Ułóż palce pod dolną szczęką i odchyl się do tyłu
bo tylko wtedy będziesz w stanie pobudzić energię

ki. Poniżej przedstawiamy jedno z ćwiczeń. Ułóż
masowanego na ziemi, przytrzymuj jego głowę jedną
ręką. Kciukiem drugiej ręki przyciskaj miejsce
pomiędzy brwiami i przeciągaj palec w linii prostej w
kierunki linii włosów. Każdy ruch obejmie zaledwie
ok. 12 milimetrów. Powtórz kilka razy. Następnie ułóż
palce obu dłoni po obu stronach głowy, tak aby kciuki
znalazły się przy wewnętrznym końcu
268
Siatsu
brwi i uciskając przesuwaj kciuki w kierunki linii

włosów (rys. A na str. 266). Ułóż ręce tak jak
poprzednio po obu stronach głowy, uciskając
przesuwaj kciuki po powierzchni czoła na zewnątrz,
poczynając od wewnętrznych końców brwi (rys. B na
str. 266). Ułóż dłonie po obu stronach głowy, kciuki
umieść na wewnętrznych krańcach kości policz-
kowych i uciskając przesuwaj je stopniowo za
każdym razem o jakieś 6 mm wzdłuż kości
policzkowych (rys. C na str. 266). Ułóż kciuki po obu
stronach nozdrzy i przesuwaj je stopniowo po
powierzchni poniżej kości policzkowych (rys. D na
str. 267). Jednym kciukiem uciśnij powierzchnię
pomiędzy nosem a górną wargą (rys. E na str. 267),
a następnie obydwoma kciukami uciskaj
powierzchnię górnej szczęki w kierunku na zewnątrz
(rys. F na str. 267). Uciśnij kciukiem lub kciukami
dołek pod dolną wargą i przesuwaj oba palce wzdłuż
dolnej szczęki (rys. G na str. 268). Ułóż palce obu
dłoni pod dolną szczęką i odchyl się całym ciałem do
tyłu (rys. H na str. 268).
Energia kyo i jitsu

W miarę poznawania tajników siatsu i zrozumienia
dla potrzeb innych ludzi, będziesz w stanie skutecznie
pomagać innym. Uważa się, że zdefiniowana
wcześniej w tej książce energia jest podstawą
wszelkiego życia. Ma ona dwa typy: kyo i jitsu.
Energię, która występuje w niewystarczającej ilości
lub czegoś jej brak, zwie się kyo. Natomiast nadmiar
energii lub wysokiej jakości energia to jitsu. Te dwa
czynniki mają wpływ na wybór odpowiedniej techniki
siatsu. Wraz z doświadczeniem wzrokowo lub
dotykiem będziesz w stanie ocenić, z jakim typem
energii masz do czynienia w przypadku każdej
poddawanej masażowi osoby. Poniżej
269
Aromaterapia
przedstawiamy kilka wskazówek, jak zmieniać

technikę w zależności od tego, czy masz do
czynienia z typem kyo czy też jitsu. Z
doświadczeniem jednak sam nauczysz się intuicyjnie
odkrywać potrzeby każdego pacjenta. Typ kyo
(niewystarczająca lub wadliwa energia) wymaga
delikatnego, czułego dotyku; wszystkie pozycje
rozciągania należy utrzymywać przez dłuższą chwilę,
żeby przekazać organizmowi potrzebną mu energię.
Również ucisk kciukami lub całymi dłońmi powinien
trwać dłużej, od 10 do 15 sekund. W przypadku typu
jitsu rozciąganie wykonuje się szybciej, tak aby
energia szybko uległa rozproszeniu. Także ucisk
kciukami i całymi dłońmi powinien trwać krócej z tego
samego powodu.
Jinijang
Jak wspomniano wcześniej, terapeuta siatsu może
także zalecić zmianę diety. W tradycyjnej medycynie
wschodniej wszelkie produkty spożywcze definiuje
się z „energetycznego" punktu widzenia, a więc
inaczej niż w medycynie konwencjonalnej, gdzie
pokarm składa się z białka, soli mineralnych, tłuszczy,
węglowodanów, błonnika oraz witamin. Zgodnie z
definicją „energetyczną" pokarm ma różne skutki
fizyczne, umysłowe, duchowe i emocjonalne. Energia
ta dzieli się na dwie części zwane jin i jang. W jin ener-
gia rozszerza się, a w jang kurczy się. Jin i jang są
więc swoimi przeciwieństwami. Wierzono kiedyś, że
wzajemne ich na siebie oddziaływanie prowadzi do
rozmaitych zjawisk w przyrodzie, całym świecie, a i
poza nim. Wszystkie definicje jin i jang opierają się na
diecie makrobiotycznej (która ma przedłużać życie i
na którą składają się produkty pochodzenia
roślinnego, na przykład ryż brązowy). Pro-
270
Siatsu
Jin ijang
dukty spożywcze można podzielić na trzy główne

rodzaje: produkty zbilansowane, produkty jin i
produkty jang. Produkty jin to mleko, alkohol, miód,
cukier, oliwa, soki owocowe, przyprawy korzenne,
środki pobudzające, większość lekarstw (na przykład
aspiryna), warzywa i owoce tropikalne, produkty
rafinowane i większość dodatków spożywczych,
zwykle syntetycznych. Do produktów spożywczych
jang należą: drób, owoce morza, jajka, mięso, sól,
ryby, miso (pasta sojowa) oraz ser. Wreszcie
produkty zbilansowane to: ziarno, nasiona, orzechy,
warzywa, zboża, fasola, wodorosty oraz owoce strefy
umiarkowanej (na przykład jabłka czy gruszki).
Równowaga pomiędzy jin i jang jest bardzo ważna
dla organizmu, między innymi w produkcji hormonów
takich jak estrogen i progesteron, glikogen i insulina,
a także dla rozszerzania się i kurczenia płuc. Ważna
jest więc zbilansowana dieta, na którą powinny
składać się przede wszystkim ziarna, fasola, nasiona,
orzechy i jarzyny. Dzięki niej osiąga się równowagę
energetyczną opisanych powyżej
271
Aromaterapia
meridianów, narządów i czakr. Krótko mówiąc,

równowaga pomiędzy dwoma siłami przeciwnymi,
jakimi są jin i jang, oznacza zdrowie fizyczne i
psychiczne.
Odczytywanie sygnałów organizmu

Doświadczony terapeuta praktykujący siatsu na
postawie samej obserwacji bez trudu potrafi trafnie
ocenić stan fizyczny i psychiczny pacjenta. Diagnozę
taką może ułatwić znajomość tradycyjnych metod
Wschodu, które opierają się na zmysłach słuchu,
wzroku, powonienia oraz dotyku. Wynik takich
obserwacji, połączony z wywiadem przepro-
wadzonym z pacjentem, pozwala terapeucie
postawić trafną diagnozę. Cały ten proces nazywa
się odczytywaniem sygnałów.
Ćwiczenia makko-ho
Ćwiczenia makko-ho to sześć ćwiczeń
stretchingowych, z których każde poprzez
pobudzanie przepływu energii oddziałuje na parę
meridianów. Cały zestaw ćwiczeń pobudza więc
kolejno wszystkie meridiany, wskutek czego
zmęczenia ustępuje miejsca energii i wigorowi. Zanim
przystąpisz do ćwiczeń, musisz się całkowicie
zrelaksować, zacznij więc od kilku ćwiczeń na
oddychanie przeponą (opisanych wyżej). Jednym z
ćwiczeń jest rozciąganie potrójnego ogrzewacza i
zarządcy serca. Usiądź na ziemi po turecku lub ze
stykającymi się ze sobą podeszwami stóp. Chwyć
mocno prawą ręką lewe kolano, a lewą ręką prawe
kolano (patrz rys. A). Wykonaj wdech, jednocześnie
pochylając się do przodu i w dół i rozciągając kolana
(patrz rys. B). Zatrzymaj tę pozycję przez 30 sekund,
cały czas normalnie oddychając, wykonaj wdech i
powróć do pozycji
272
Siatsu
pierwotnej. Po wykonaniu wszystkich ćwiczeń połóż się

na plecach na ziemi i kilka minut odpoczywaj.
A - Chwyć
prawe kolano
lewę ręka, a
lewe kolano
prawa ręka
B - Wykonaj
wdech,
pochylając
tułów do
przodu i w dół
Akupresura
Akupresura to dawna metoda leczenia, łącząca w

sobie elementy masażu i akupunktury. W Japonii i w
Chinach znana jest od przeszło 3000 lat. Jej obecna
forma opiera się na systemie określonych punktów
ciała. Jest szeroko stosowana na domowy użytek w
Japonii.
„Punkty nacisku" leżą w różnych miejscach ciała i
są mocno masowane przez terapeutę kciukiem lub
koniuszkami pozostałych palców. Punkty te
odpowiadają punktom, w które wkłuwa się igły w
akupunkturze. Istnieje szereg szczegółowych technik
akupresury - z użyciem nacisku palcami, kciukiem,
kolanami, dłońmi. Często skutkiem takiego zabiegu
jest natychmiastowa ulga w bólu, ale w zależności od
źródła dolegliwości kuracja może też trwać dłużej.
Akupresura ma mobilizować organizm do walki z
chorobą, zapobiegać różnym schorzeniom i
wyrównywać poziom energii. Wywierany nacisk
reguluje przepływ energii qi albo ki wzdłuż
meridianów, niewidocznych kanałów przebiegających
przez całe ciało (patrz Siatsu, str. 248). Każdy z
meridianów nosi nazwę nawiązującą do nazw
narządów wewnętrznych, na przykład wątroby lub
żołądka. Są jednak cztery wyjątki, a mianowicie
meridiany osierdzia, potrójnego ogrzewacza, poczęcia
oraz zarządcy. Niektóre meridiany pobudza się także
w przypadku schorzeń, które z zarządzanym przez
nie narządem nie mają nic wspólnego.
274
Akupresura
Akupresurę można podobno skutecznie leczyć

między innymi bóle pleców, astmę, zaburzenia
trawienne, bezsenność, migrenę oraz krążenie.
Terapeuta może ci zalecić zmianę sposobu
odżywiania się, regularne ćwiczenia fizyczne oraz
pewne metody, za pomocą których sam będziesz
badał stan własnego zdrowia. Pamiętaj, że ból często
bywa objawem poważnej choroby, na którą poradzić
ci może jedynie lekarz.
Przed podjęciem leczenia terapeuta zapyta cię o
tryb życia i sposób odżywiania się, a także, podobnie
jak lekarz, przeprowadzi z tobą wywiad na temat
przebytych chorób. Zmierzy ci również tętno. Po tym
wstępnym etapie zostaniesz poproszony o położenie
się na rozpostartym na podłodze materacu lub na
leżance (pamiętaj o założeniu wygodnego, luźnego
stroju, który ułatwi terapeucie pracę). Terapeuta nie
wykorzystuje żadnych olejków ani przyborów. Sesja
terapeutyczna zwykle trwa od 30 minut do godziny.
Po zastosowaniu przez terapeutę ucisku (każdy z nich
ma swoje własne metody) poczujesz rozmaite obja-
wy: czasem będzie to ból lub podrażnienie, czasem
uczucie chłodu. Terapia działa jednak podobno
bardzo szybko, tak że ewentualny ból powinien
szybko minąć.
Ilość sesji terapeutycznych może się różnić w
zależności od konkretnego przypadku - od tego, jak
pacjent na taką terapię reaguje, a także od rodzaju
schorzenia. Czasem trzeba powtarzać terapię
regularnie co tydzień, a czasem wystarczy wizyta u
terapeuty tylko w przypadku złego samopoczucia.
Kobiety ciężarne powinny najpierw zasięgnąć porady
u lekarza prowadzącego, ponieważ niektórych metod
akupresury nie zaleca się w czasie ciąży. Zabieg aku-
275
Aromaterapia
presury możesz przeprowadzać sam na sobie, ale

zwykle lepiej, jeżeli powierzysz to zadanie komuś
innemu. W przypadku takich dolegliwości jak ból
głowy, zaparcie, czy ból zęba sprawa jest całkiem
prosta, chociaż z powodu nadmiernego pobudzenia
punktów czasami okres poprawy jest poprzedzony
okresem gwałtowniejszego wystąpienia symptomów.
Tak czy owak, jeżeli dolegliwości nie ustąpią, musisz
poradzić się lekarza. Żeby zwalczyć ból głowy, ból
mięśni twarzy, ból zęba czy bóle menstruacyjne,
zlokalizuj mięsisty fragment skóry pomiędzy kciukiem a
palcem wskazującym, mocno ściskaj, kierując nacisk w
stronę palca wskazującego, przez jakieś 5 minut.
Wybór prawej lub lewej dłoni nie ma znaczenia. Punkt
ten zwany jest punktem jelita grubego 4.
Punkt jelita grubego 4
Na kłopoty gastryczne u dorosłych i dzieci, na

przykład na kolkę u niemowląt, może pomóc masaż
tzw. punktu żołądka ^6, położonego po Wewnętrznej
stronie nogi jakieś 75 mm poniżej kolana. Punkt ten
dość łatwo znaleźć, ponieważ często jego ucisk
powoduje ból. Uciskaj punkt kciukiem dość mocno
przez 5-10 minut.
276
J
Akupresura
Punkt żołądka 36
Zanim zaaplikujesz komuś masaż akupunkturowy,

upewnij się, czy pacjent jest zrelaksowany, czy jest
mu ciepło i wygodnie, czy ma na sobie luźny strój,
oraz czy materac, na którym leży, jest dostatecznie
twardy. Żeby znaleźć powierzchnię, na której należy
przeprowadzić masaż, uciskaj mocno całe ciało,
poszukując czułych, bolesnych punktów. Te właśnie
punkty odpowiedzialne są za nieprawidłowo
funkcjonujący narząd wewnętrzny. Masuj je czubkami
palców i kciukiem, stosując nacisk odpowiadający 4,5
kilograma. Wykonuj wszystkie ruchy szybko i sprawnie,
jakieś 50-100 na minutę. Odczuwany początkowo
przez pacjenta dyskomfort szybko minie, ale nie
powinno wiązać się to z bólem. Bacz w szczególności,
żeby nie sprawiać pacjentowi bólu podczas masażu
twarzy, żołądka i stawów. Stosuj lżejszy nacisk w
przypadku niemowląt i małych dzieci. Jeżeli masz pod
tym względem jakiekolwiek wątpliwość, sprawdź
najpierw siłę nacisku na wadze łazienkowej. Prze-
chodząc od jednego punktu do następnego nie
musisz się zbytnio śpieszyć, ponieważ każdemu
punktowi powinieneś
277
Aromaterapia
poświęcić 5-15 minut w przypadku osoby dorosłej i

jakieś 30 sekund w przypadku niemowlęcia lub
małego dziecka.
Stosując akupresurę na samym sobie powinieneś
wiedzieć, że masaż można wykonywać tak często, jak
uznasz za stosowne. Parę sesji na godzinę powinno
pomóc w przypadku nagłego bólu, ale w przypadku
utrzymywania się bólu przez dłuższy czas potrzebne
ci będzie czasem aż 20 sesji, z wydłużaniem przerw
między nimi w miarę poprawy samopoczucia.
Odradzamy samodzielne leczenie akupresurą
skomplikowanych przypadków i cięższych schorzeń,
takich jak artretyzm, bo tylko doświadczony
terapeuta będzie ci wówczas w stanie pomóc. Żeby
znaleźć takiego wykwalifikowanego terapeutę,
skontaktuj się z organizacją zrzeszającą takich
specjalistów od akupresury.
Reiki
Reiki to naturalna terapia, u której podstaw legła

uniwersalna energia życia, czyli po japońsku reiki.
Twórcą reiki był japoński teolog, dr Mikao Usui, który
na nowo odkrył sztukę leczenia za pomocą
przekazywanej uniwersalnej energii życia. Po
dłuższym okresie medytacji dr Usui posiadł zdolność
przekazywania energii reiki, a w ten sposób pomaga-
nia innym w ukierunkowywaniu tej energii.
Żeby w pełni skorzystać z tej terapii musisz posiąść
przynajmniej pierwszy stopień wtajemniczenia pod
kierunkiem mistrza reiki. Inicjacja to po prostu
sposób, za pomocą którego mistrz reiki przekazuje
uniwersalną energię życia; mistrz działa jako
przekaźnik i ogniwo w łańcuchu wyswa-badzania
leczniczych umiejętności.
Energia reiki
Energia reiki to energia życia w stanie najbardziej
skutecznym - z maksymalną wibracją. Ma ona niemal
boskie właściwości i jako taka zawiera wszystko w tym
świecie, gdzie źródłem wszelkich problemów i
niepokojów jest poczucie odosobnienia, oderwania
od świata. Osoba przechodząca terapię pozwala
energii się przeniknąć, a tym samym osiąga
pozytywne skutki.
279
Aromaterapia
Osoby regularnie wykorzystujące reiki są podobno

zwykle pełne radości, życia, następuje u nich
przypływ energii, niemal tak, jakby na nowa
naładować akumulatory.
Terapia
Skutki i ograniczenia
Pobieranie energii reiki ma kilka związanych ze sobą
wzajemnie skutków:
• pozwala na pobieranie uniwersalnej energii życia;
• daje uczucie całkowitego odprężenia;
• usuwa blokady, umożliwiając swobodny przepływ
energii życia przez całe ciało;
• znacznie szybciej usuwa rozmaite toksyny i inne
produkty odpadowe.
Organizm, który pozbył się toksyn, jest w stanie
przyjąć więcej energii, a w konsekwencji wszystkie
procesy i funkcje życiowe zaczynają przebiegać
bardziej gładko. O organizmie pobierającym coraz
więcej energii mówimy, że zaczyna „nadawać" na
wysokich częstotliwościach, ułatwiając w ten sposób
kontakt z Istotą Wyższą i kształtując zaufanie do
uniwersalnej energii życia.
W terapii reiki podstawową rolę odgrywa
relaksacja, która w znacznym stopniu zależy od
boskich cech przypisywanych energii. O stopniu, w
jakim reiki jest skuteczna, decyduje odbiorca energii,
ponieważ pobiera on jedynie niezbędną jej ilość.
Jeżeli odbiorca nie przyjmuje energii lub jest do niej
negatywnie usposobiony, wówczas jej skuteczność
staje się ograniczona.
280
Reiki
Reiki całego organizmu

Przygotowanie
Reiki najlepiej stosować na cały organizm, tak aby
oczyścić i odnowić cały system.
Przed podjęciem terapii całego organizmu warto
pamiętać o następujących kwestiach:
• należy zdjąć całą biżuterię, ponieważ może ona
zakłócać odbiór energii reiki;
• należy umyć ręce, gdyż na aurę (patrz str. 250)
wokół ciała może mieć wpływ wywarty w ciągu dnia
przez kontakt z przedmiotami, ludźmi itp. Mycie rąk
usuwa takie obce wpływy.
Warto też jest oddać się krótkiej medytacji i
modlitwie z prośbą o wyzdrowienie oraz
skoncentrować się myślami na stojących przed tobą
celach.
Wyrównanie aury
Oto kilka początkowych etapów sesji reiki:
• pacjent powinien
położyć się (patrz,
rys.);
• siądź obok niego,
połóż lewą rękę na
własnym krzyżu;
• wyciągnij prawą rękę
dłonią w dół 15-25 cm
nad ciałem pacjenta i
przesuwaj ją,
zachowując tę
odległość, od czubka głowy do palców
Wyrównywanie
aury u nóg:
281
Aromaterapia
• wykonując koliste ruchy ręką wzdłuż boków ciała

przesuń dłoń do pozycji wyjściowej;
• powtórz wszystkie etapy trzy lub cztery razy.
To samo ćwiczenie można też powtórzyć lewą ręką,
z prawą ręką złożoną na krzyżu.
Energizacja
Po zakończeniu sesji reiki cały organizm można
przepoić energią poprzez czakrę podstawy (patrz str.
252). Trzymaj rękę pionowo nad ciałem, a następnie
wykonaj szybki zwrot od miednicy do głowy.
Przed terapią
Istnieją duże możliwości różnicowania liczby i
kolejności pozycji w sesji reiki na cały organizm.
Każda sesja będzie się różnić w zależności od
okoliczności i od pacjenta. Z niektórych pozycji
czasem warto w ogóle zrezygnować, warto też
czasami skupić się na określonej powierzchni, żeby
usunąć blokadę i napięcie.
W przypadku małych dzieci, ludzi starszych i
schorowanych lepiej ograniczyć sesję do 15-20
minut. Każdy terapeuta powinien dobrze wyczuwać
chorobę, potrzeby oraz dobro pacjenta.
Pozycje w terapii reiki

Oczywiście podstawowym „narzędziem" w reiki są
ręce. Wprawdzie ich pozycja nie pozostaje obojętna,
czasami ścisłe trzymanie się wzoru nie jest ani
możliwe, ani konieczne. Wystarcza po prostu ułożenie
rąk nad właściwą częścią ciała. Reiki działa przez
odzież, ponieważ energia bez trudu przenika przez
tkaniny, ale wielu terapeutów woli, by ich
282
Reiki
energia nie napotykała na swej drodze żadnych

obcych ciał. Jeżeli na ciele pacjenta zauważysz
jakieś skazy, takie jak oparzenia lub zadrapania,
trzymaj dłonie nieco wyżej zarówno w tym miejscu,
jak i wokół odpowiedniego punktu akupunktury lub
wokół powierzchni refleksowej.
Głowa
Podstawowa pozycja dłoni
na głowie została
przedstawiona na rys.
obok. Kładziemy ręce po
oby stronach nosa, przykry-
wając dłońmi oczy. Kciuki
spoczywają wzdłuż grzbietu
nosa, a palce przykrywają
policzki, sięgając aż po
okolice górnej wargi. Taki Podstawowy układ
układ dłoni działa na dłoni
zatoki, oczy, przysadkę
mózgową oraz zęby.
Zalecany jest w przypadku
zaziębienia, zapalenia
zatok, chorób oczu, alergii,
przemęczenia i ogólnie
stanu przygnębienia.
Drugą stosowaną pozy-
cją dłoni na głowie również
można zobaczyć obok.
Alternatywny układ
Dłonie przykrywają uszy, dłoni na
palce sięgają w dół głowie
szczęki aż do szyi. Taki
układ poza uszami
obejmuje kanały półkoliste
stanowiące część narządu
283
Aromaterapia
równowagi oraz gardło i

jego okolice. Zalecany jest
w przypadku zaziębienia,
zachwianej równowagi,
utraty słuchu. Ułożenie
dłoni z tyłu głowy pomaga
na takie dolegliwości jak
ból głowy, zaziębienie,
astma i kłopoty z
krążeniem. Poza tym
sprzyja ogólnemu
odprężeniu organizmu.
Dłonie ułożone z tyłu
Klatka piersiowa i brzuch
głowy
Następny zestaw pozycji
dłoni dotyczy kladd
piersiowej i brzucha. Tak
jak i poprzednio
przedstawiamy kilka z wielu
możliwych.
Układ dłoni odnoszący
się do grasicy, serca i płuc
jest następujący: połóż
jedną dłoń w poprzek
grasicy, a drugą pod
kątem prostym do niej
bezpośrednio pod nią po-
między piersiami. Grasica
to zbudowany z dwóch
płatów gruczoł, leżący w Układ dłoni działający
okolicy szyi, stanowiący na grasicę, serce oraz
ważną część układu płuca
immunologicznego. Takie
ułożenie dłoni wzmacnia
więc układ
immunologiczny, pomaga
w dolegliwościach
284
Reiki
limfatycznych, serca, płuc,

przeciwdziała ogólnemu
osłabieniu organizmu.
Na następnym rysunku
widzimy dłonie ułożone po
obu stronach pępka,
trochę bardziej w kierunku
jednego z boków. Tutaj w
centrum zainteresowania
jest żołądek i układ
trawienny. Wszystkie
schorzenia, jakie w ten
sposób się leczy, mają Układ dłoni
jakiś związek z tym działający
na żołądek i cały
układem. Taką pozycję
układ
dłoni zaleca się we trawienny
wszystkich objawach
mających związek z
trawieniem i przemianą
materii, a więc mdłościach,
zgagach, chorobach
żołądka i jelit,
niestrawności. Ponieważ
takie objawy często wiążą
się ze stresem i
N/
niepokojem, pozycja ta
pomoże również łagodzić
stres i depresję. Układ dłoni
działający
Następne dwie pozycje na pęcherzyk
przypominają układ odno- żółciowy
szący się do żołądka i i wątrobę
układu trawiennego z tą
różnicą, że dłonie znajdują
się tu dalej od środkowej
osi ciała. W pierwszej z
nich zajmujemy pozycję
285
Aromaterapia
z prawego boku pacjenta. Kładziemy lewą dłoń u

podstawy żeber, w ten sposób obejmując swym
działaniem woreczek żółciowy i wątrobę. Ta pozycja
stosowana jest w schorzeniach pęcherzyka
żółciowego i wątroby oraz w rozmaitych problemach z
przemianą materii. Wątroba odgrywa bardzo istotną
rolę w oczyszczaniu organizmu z substancji trują-
cych, dlatego taki układ dłoni jest niezwykle ważny.
Druga pozycja z użyciem obu dłoni jest podobna, z
tym, że dłonie leżące na lewym boku osoby,
obejmują swym zasięgiem również jelita, śledzionę
oraz częściowo trzustkę. Takie ułożenie dłoni pomaga
przy chorobach wyżej wymienionych organów, a
także na niestrawność.
Układ rąk, w którym dłonie spotykają się w okolicy
łonowej i przykrywają kość miedniczną, zaleca się na
szereg chorób, związanych z wyrostkiem
robaczkowym, jelitami oraz narządami moczowo-
płciowymi. Poza nimi taki układ pomaga na alergie,
ogólne osłabienie, problemy seksualne oraz mające
związek z wagą ciała,
a dodatkowo wzmacnia układ / \^
immunologiczny. /^^ /^-"
Plecy I N^ \%c&^ \
W terapii reiki można zasto- \ ^C^' \
sować kilka układów dłoni na N. ^
plecach. Na rysunkach
przedstawiono dwa takie
układy, ale drogą
\ l /
eksperymentów możesz Układ dłoni
odkryć inne, równie działający
skuteczne. na wyrostek
Ułóż obie dłonie na łopat- robaczkowy,
kach, między ich jelita oraz narządy
punktem
286
Reiki
górnym a środkowym. W
ten sposób działasz na
jelita, płuca, serce oraz
mięśnie okolicy łopatek i
barków. Taki masaż po-
maga w dolegliwościach Dłonie na plecach -
płuc i serca, na napięte układ
mięsne, bóle głowy i temu działający na płuca,
serce, napięcie
podobne. mięśniowe
Jeżeli ułożysz dłonie oraz bóle głowy
niżej, w okolicy dolnych
żeber i talii, obejmiesz Dłonie na niższej partii
swym działaniem nerki pleców - układ
oraz nadnercza działający
(nadnercza to gruczoły na nerki i nadnercza
leżące po jednym na
zewnętrznej powierzchni
nerek; odgrywają one
ważną rolę jako producenci
hormonów regulujących
rozmaite funkcje
organizmu; do tych
hormonów należy między
innymi adrenalina).
W reiki istnieje jeszcze
wiele innych układów dło-
ni, pomagających przy wiel
dolegliwościach. Więcej
na ten temat znajdziesz w
literaturze fachowej. O
jednym tylko należy stale
pamiętać: w sprawie
poważnych chorób i
przypadków należy
koniecznie skonsultować
się ze specjalistą.
287
Aromaterapia
Neutralizowanie skutków ubocznych

Stosowanie dużej ilości lekarstw wywołuje wiele
nieprzyjemnych, niepokojących, a czasem groźnych
skutków ubocznych. Reiki może stanowić doskonałą
terapię dodatkową dla każdego, komu lekarz zapisze
dużo leków. Może przynajmniej do pewnego stopnia
zneutralizować takie skutld uboczne, a następnie, po
zakończeniu kuracji farmakologicznej, pomóc
organizmowi w dojściu do siebie. Stosowanie reiki
przynosi doskonałe efekty w leczeniu pooperacyjnym,
a także po zabiegach chemioterapeutycznych. We
wszystkich tych przypadkach dodaje pacjentowi
energii życiowej, pomagając organizmowi powrócić do
zdrowia szybciej i skuteczniej.
W niektórych przypadkach w leczeniu
pooperacyjnym reiki zmniejsza ból i przyśpiesza
proces gojenia się.

Aromaterapia

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Aromaterapia

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Aromaterapia

i inne terapie naturalne

Projekt okładki: Joanna Plakiewicz

Wydano na licencji wydawnictwa

© (wydanie polskie) Wydawnictwo REA, 2006

Wydawnictwo REA s.j. I

Wszystkie prawa zastrzeżone.

Każda reprodukcja albo adaptacja całości lub części niniejszej publi-

Skład i łamanie: Studio DeTePe, Paweł Rusiniak

Następujących olejków eterycznych o silnych właściwoś-

Przed podjęciem jakiejkolwiek terapii skonsultuj się z

W przypadku niektórych schorzeń stosowanie olejków

Aromaterapia to kuracja polegająca na wykorzystaniu olej-

pacjentowi ulgę, chociaż nie prowadzi do całkowitego wyle-

ziołolecznictwa. Przyczyn takiego stanu rzeczy jest wiele.

Po drugie, wywiad dostarcza terapeucie informacji o

przypadkach aromaterapia stanowi alternatywę dla medy-

sposobem okazywania zainteresowania, troski, współczucia.

nasze ogólne samopoczucie. W dzisiejszym pełnym napięć

rym ogromną rolę odgrywały takie olejki eteryczne, jak

Wśród darów złożonych Dzieciątku przez trzech męd-

tyczne zalety roślin aromatycznych, stosowanych podczas

ić ból, sięgnął po pierwszą lepszą substancję, którą okazał

stosuje wyłącznie przepisywane przez lekarza sztuczne

Czym są olejki eteryczne?

ny zawdzięczają swą woń, a w przypadku roślin jadalnych

utleniają się i rozkładają szybciej niż inne olejki eteryczne.

wykorzystuje się w procesie produkcji oraz w celach leczni-

• Zanim zaczniesz stosować olejki eteryczne podczas ciąży

Destylacja z parą wodną

Enfleurage albo maceracja tłuszczami

Metodą ekstrakcji rozpuszczalnikowej z żywic i produk-

Ekstrakcja dwutlenkiem węgla

Olejki eteryczne działają zarówno na psychikę, jaki i na stan

u partnera/partnerki, liczy się również twój indywidualny

Olejki eteryczne przenikają do organizmu na trzy różne

jednostek olejku bazowego. W razie jakichkolwiek wątpli-

parowe oczyszczanie skóry

kowy przed snem. Połóż się wygodnie w wannie, oddychaj

Płukanie jamy ustnej

dobrze zamieszaj. Jedynie olejek herbaciany nie wymaga

Spraye, nawilżacze, odświeżacze powietrza,

olejek, ustawić miseczkę w pokoju i pozamykać na jakiś czas

Jak już wspomniano, podczas konsultacji doświadczony

Prawidłowo skomponowana mieszanka olejków to tzw. mie-

z poniższych rad. Wiadomo, że „swój ciągnie do swego", a

właściwości leczniczych. Zawsze miej na uwadze cel, jaki

Neroli (kwiat pomarańczy)

Petitgrain (liść pomarańczy)

pomarańcza (słodka i gorzka)

Kupuj olejki eteryczne w niewielkich ilościach. Duże opa-

Kupowanie olejków eterycznych

w aromaterapii. Pamiętaj, że niektóre z nich z aromaterapią

Jest wiele olejków, które w aromaterapii stosuje się jako olej-

sowaniem długo zachowują świeżość. Olejek awokado ma

Olejek z kiełków pszenicznych

Rozcieńczanie olejków eterycznych do masażu

Stosunek olejku eterycznego do olejku bazowego w

nicznych przed rozpoczęciem kuracji poradź się lekarza.

AKACJA SREBRZYSTA - Acacia dealbata

ANYŻ, BIEDRZENIEC ANYŻ - Pimpinella anisum

ANYŻ GWIAZDKOWY, BADIAN WŁAŚCIWY - lllicium

odpowiednio rozcieńczony. Mimo to nie należy stosować

ARCYDZIĘGIEL LITWOR - Archangelica officinalis/