nieregularnik studentów wydziału

architektury politechniki warszawskiej

Wydział ma własne
czasopismo!

tamizo – rozmowa

4
Trybuś

293
.33 1
9

586
4.4
6 9

12
Erasmusy

24
juliusz żórawski

32
ProjekTy sTudenckie

42
nr1 (13) | i/2009 5 zł

694.4685

5864.496
933.1392

2931.339
2931.339

5864.496

694.4685

5864.496
933.1392

2931.339
 Stanisław Depowski
student IV roku Wydziału Architektury PW

Grzegorz Mika
student IV roku Wydziału Architektury PW

Joanna Koszewska
studentka V roku Wydziału Architektury PW

Maja Abramczyk
studentka V roku Wydziału Architektury PW

Zuzanna Bluszcz
studentka IV roku Wydziału Architektury PW

Michał Rogoziński
student III roku Wydziału Architektury PW

Joanna Rzezak
studentka II roku Wydziału Architektury PW i II roku Wydziału Malarstwa ASP w Warszawie

Piotr Karski
student III roku Wydziału Grafiki ASP w Warszawie
REDAKCJA:
Stanisław Depowski, Grzegorz Mika,
Joanna Koszewska, Maja Abramczyk, Michał
Rogoziński, Zuzanna Bluszcz

OPRACOWANIE GRAFICZNE:
Joanna Rzezak, Piotr Karski

WSPÓŁPRACA:
Dorota Nagowska, Aleksandra Pawłowska,
Piotr Zbierajewski, Tomasz Olszewski,
Hubert Wójcicki, Eliza Biała, Amelia Żyndul,
Mateusz Potempski, Krzysztof Górnicki

KORESPONDENCI:
Joanna Irzyk-Skarżyńska, Katarzyna
Westrych, Mateusz Bednarz, Amelia Żyndul,
Zygmunt Borawski, Jan Gronkiewicz

AUTORZY OPUBLIKOWANYCH
PROJEKTÓW STUDENCKICH:
Katarzyna Wierzchnicka, Maciej Abramczyk,
Julia Jankowska, Piotr Janus, Aleksandra
Borowska, Wojciech Piwowarczyk, Andrzej
Zajkowski, Gustaw Dmowski, Dagmara
Czarnecka, Dorota Nagowska, Jan Pawlik,
Piotr Straszak

KONTAKT:
arcytektura@gmail.pl
lub przez Samorząd Wydziałowy

czasopismo studentów wydziału

architektury politechniki warszawskiej
Wydział ma własne
czasopismo!
arcytektura

tamizo – rozmowa
4

Trybuś
12

Erasmusy
24

juliusz żórawski
32

ProjekTy sTudenckie
nr1

42
(13), volumin vi | maj 2009

nr1 (13), volumin vi | maj 2009 5 zł

I_IV_OKLADKA_a01_06.indd 19 2009-05-27 14:14:56

PROJEKT OKŁADKI:
Piotr Karski

Czasopismo powstało dzięki życzliwej pomocy firmy

dystrybutora programu w Polsce.

 ś c i
na wstępie

r e
ARCYTEKTURA nR1 (13) | I/2009

p i S t
S stęp
Na w akcji
ie:

01 Od re
d
: encki
e
n k ursy kursy stud
Ko on
02 Aktu
alne k
a: dzi
mow i z Ło
Roz – młodz
Od redakcji 04 Tami
zo
:
róże
Pod ta

Po paru miesiącach pracy długo zapowiadana

10 Dżak
ar
: ybusi
em
z m owa sławem Tr
Ro Jaro
Arcytektura ujrzała światło dzienne. Wydajemy pierw-
12 Wyw
iad z
por
adn
ik
D –
szy numer reaktywowanego czasopisma warszawskich 234 rujemy

studentów architektury. Arcytektura, której kolejny rozdział

16 R e n d e
tektu
ry
a s m us
b e z archi
Er sto
dziś rozpoczynamy, poza nazwą i ideą nie ma wiele wspólnego
20 Ateny
. Mia
w
mus dentó
z czasopismem wydawanym kilkanaście lat temu. Reaktywacja Eras korespon

to tylko pretekst, aby pojawiło się coś, czego według mnie bra-
24 Relac
je
i
ktyk nii
Pra E z Rumu
kowało na Naszym Wydziale. Nie będzie to magazyn poświęcony
29 IAES
T
ł y XXI gie
wie
ku

eria nolo
stricte architekturze. Choć oczywiście przepełnione architekturą Mat zesne tech

na wskroś, bo tym się zajmujemy. Nie będziemy ekscytować się kolej-

30 Now o c

oria
Hist Żórawski
nymi konkursami, wygranymi przez czołowe pracownie architektonicz-
35 Juliu s z
o... y
tko r
ne, bo o tym zawsze jest głośno. Nie będziemy też specjalnie komentować Kró hop Facto

sytuacji polskiej architektury. Chcielibyśmy skupić się bardziej na sprawach

38 W o r k s
o...
tko u
Kró aniu klub
bezpośrednio nas dotyczących. Dlatego prezentujemy wyłonione subiektyw- 40 Odzy
sk
o... ch
tko a
nie ciekawe projekty studenckie, publikujemy wywiad z młodymi architektami Kró ich ogrod

i piszemy o Warszawie, „naszym miejscu na Ziemi”. W obliczu szansy odzyska-

43 Arab
sk
y s
enc
tud w
kie

jekt jektó
Pro bnych pro
nia przez studentów wydziałowego klubu i organizacji tego miejsca po swojemu 42 11 z g r a

czy restrukturyzacji i reformowania (nawet jeśli powolnego i bolesnego) naszego

skostniałego Wydziału, warto zacząć to na bieżąco wszystkim przekazywać.Dziękuję

osobom, które żywo zaangażowały się w mój pomysł, bo bez nich nie byłoby możliwe

powstanie Arcy. Mam nadzieję, że to co stworzymy stanie się indywidualnym obrazem

naszych czasów odbijającym nasze obecne życie. A jeśli nie – to przynajmniej miłym prze-

rywnikiem nudnych wykładów.

Stanisław Depowski
 konkursy
konkursy
ARCYTEKTURA nR1 (13) | I/2009
Konkurs SQUATCITY na innowacyjne, ale
możliwe do realizacji rozwiązanie low-tech
problemu squattingu w skali urbanistycznej,
architektonicznej i detalu, które umożliwi
mieszkańcom slumsów (31.6% mieszkańców
miast na całym świecie) życie w godnych
warunkach.
Ostateczny termin przesyłania prac:
31 maja 2009
Nagrody:
I miejsce: 2000 $
II miejsce: 1000 $
III miejsce: 500 $
Publikacja na IV Międzynarodowym Biennale
Architektury w Rotterdamie
Więcej na www.squatcity.net
2
Konkurs na staż VELUX w biurze
architektonicznym firmy VELUX w Hørsholm koło
Kopenhagi
Warunki konkursowe:
1 etap:
list motywacyjny
curriculum vitae
referencje od nauczyciela akademickiego
prezentacja na płycie CD zawierająca portfolio
2 etap:
rozstrzygające rozmowy kwalifikacyjne, które
odbędą się w czerwcu
Decydujące kryteria wyboru:
bardzo dobra znajomość języka angielskiego
twórcza i kreatywna osobowość
dobre umiejętności wizualizacyjne
Ostateczny termin przesłania wymaganych
dokumentów:
5 czerwca 2009
Więcej na
www.velux.pl/
Profesjonalisci/Klub-architekta/Kącik-
studencki/taz_2008/
Peroni Nastro Azzurro Blue Ribbon Design
Awards 2009. Międzynarodowy konkurs
dizajnerski na innowacyjny projekt akcesoriów
(zastawy, szklanek, przyrządów, gadżetów…)
inspirowanych firmą Peroni i promujących ją.
Uczestnicy:
powinni mieć ukończone 25 lat.
Ostateczny termin nadsyłania prac:
8 czerwca 2009
Nagrody:
dwie Pierwsze Nagrody po 5000 €
wystawa finałowych prac konkursowych –
Muzeum Designu w Londynie
Więcej informacji na
www.designboom.com/peroni.html
Konkurs Ecohouse na projekt
energooszczędnego domu dla maksymalnie
sześciu osób o powierzchni około 120 mkw..
Należy zminimalizować zużycie surowców oraz
materiałów i zastosować zasady „powolnego
budownictwa”. Dom powinien być przewidziany
na przetrwanie przynajmniej do końca tego
stulecia i odporny na ekstremalne warunki
pogodowe.
Ostateczny termin składania prac:
25 czerwca 2009
Nagrody:
I Nagroda: ?2000
II Nagroda: ?1000
III Nagroda ?500
Więcej na www.concretecentre.com/
main.asp?page=1916
Międzynarodowy konkurs studencki na logo dla
produktów ekologicznych UE
organizowany przez Dyrekcję Generalną ds.
Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich
Komisji europejskiej. Celem UE jest opracowanie
nowego znaku dla europejskich produktów
ekologicznych, który obowiązkowo znajdzie się
na milionach opakowań w całej Europie.
Ostateczny termin nadsyłania prac poprzez
stronę internetową konkursu:
25 czerwca 2009 roku
Nagrody:
I miejsce: 6000 €
II miejsce: 3500 €
III miejsce: 2500 €
Zasady konkursu na
www.ec.europa.eu/organic-logo
Konkurs studencki URBAN (SU)STA(INA)
BILITY na niekonwencjonalną i innowacyjną
koncepcję urbanistyczno-architektoniczną
terenu dawnego lotniska Tempelhof w centrum
Berlina o powierzchni ponad 360 ha. Celem jest
stworzenie nowego wizerunku nowoczesnego
miasta uwzględniającego aspekty ekologiczne,
ekonomiczne i socjalne.
Forma prac konkursowych:
dwie plansze A3 w formacie .pdf
Ostateczny termin nadsyłania prac drogą
internetową:
29 czerwca 2009
Nagrody:
I Nagroda 4000 €
II Nagroda 2500 €
III Nagroda 1500 €
Regulamin konkursu na www.ifhp.de
Konkurs CARGO-Transformacje na projekt
artystyczny (wystawa, instalacja, performance,
adaptacja, obiekt itp.) w celu stworzenia nad
Wisłą twórczej przestrzeni dla sztuki
Trzy kategorie prac:
a. projekt artystyczny wykorzystujący kontener
(transportowy lub budowlany)
b. projekt zagospodarowania przestrzeni
nadwiślańskiej przy użyciu kontenerów
c. „freestyle” – projekt innego typu tymczasowej
architektury dla celów artystycznych.
Ostateczny termin nadsyłania prac:
30 czerwca 2009
Nagrody:
1. Trzy nagrody po 2500 z (po jednej w każdej
kategorii)
2. Publikacja na stronie internetowej www.2b.
art.pl
3. Realizacja trzech projektów (niekoniecznie
nagrodzonych)
Regulamin konkursu na www.2b.art.pl
Międzynarodowy konkurs studencki ARCHITECTS
for HEALTH na projekt związany z architekturą
Prezentujemy
subiektywny
przegląd konkursów
architektonicznych
i okołodizajnerskich
zdrowia
Ostateczny termin przesyłania prac:
3 lipca 2009
Kryteria:
uczestnik musi być studentem lub mieć
ukończone studia w ciągu ostatnich 18
miesięcy
konkurs otwarty dla studentów z całego świata
Opłata uczestnictwa:
£10
Forma prac:
4 poziome plansze A3
opis 300 – 600 słów
Nagrody:
Zależne do decyzji sądu konkursowego
(zeszłoroczny zwycięzca otrzymał £1000)
prezentacja w RIBA w sierpniu 2009
Więcej na www.afhawards.org
Pomysłowy Salon. Konkurs wnętrzarski
na projekt jednego z dwóch zestawów mebli
salonowych:
A: sofa jednoosobowa, sofa dwuosobowa, sofa
trzyosobowa z funkcją spania, meblościanka
składająca się z min. 5 elementów
B:- fotel, narożnik z funkcją spania, meblościanka
składająca się z min. 5 elementów
Ostateczny termin przesyłania prac
(przesunięty):
15 lipca 2009r
Nagrody:
pierwsze miejsce: 4 000 zł oraz realizacja
prototypu zaprojektowanych mebli
drugie miejsce: 2 000 zł
wyróżnienie: 1 000 zł oraz niespodzianka
(zwycięzcy zobowiązani są zapłacić
przewidziane w obowiązujących przepisach
podatki od wysokości przyznanych nagród)
Więcej informacji na www.wajnert.pl
Konkurs architektoniczno-designerski
na opracowanie wstępnej koncepcji ekspozycji
Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku
Terminy:
08.06.2009 – termin składania wniosków
o dopuszczenie do udziału w konkursie
22.09.2009 – termin składania prac
konkursowych
Nagrody:
1. Najlepsza praca: 50 000 €
2. Pozostałe nagrody i wyróżnienia ustala sąd
konkursowy (łącznie 50 000 €) oraz pełnienie
nadzoru autorskiego nad jego realizacją.
3. Zaproszenie autorów trzech prac
konkursowych, które uzyskają największą ilość
punktów do negocjacji, których przedmiotem
będzie szczegółowe opracowanie projektu
ekspozycji
Regulamin konkursu wraz z załącznikami
na www.muzeum1939.pl
Konkurs Animotion na najlepszą animację
komputerową.
Ostateczny termin składania prac:
1 października 2009
Więcej na www.animotion.pl
Konkurs Ambasador Zrównoważonego Rozwoju,
w którym mogą wziąć udział autorzy prac
licencjackich, inżynierskich i magisterskich
złożonych lub obronionych
w roku akademickim 2007/2008 lub 2008/2009.
Zgłoszenia:
do 7 października 2009
Nagrody:
Nagroda Grand Prix w wysokości 5.000,- zł
Dwie Nagrody Główne w wysokości 3.000,- zł
Uczestnictwo w międzynarodowych
warsztatach w Niemczech w listopadzie 2009 r.
Szczegółowy regulamin i zasady konkursu
na www.ambasadorekologii.pl
Konkurs Prowokacyjna Elegancja na aranżację
wnętrz z wykorzystaniem mebli i dodatków
z oferty handlowej firmy Kler
Ostateczny termin składania prac:
15 października 2009
Jury:
Normal 0 false false false
MicrosoftInternetExplorer4
Piotr Kler, Magdalena Kiełkiewicz, Ewa
Kuryłowicz, Romuald Loegler, Witold Szymanik
Nagrody:
Normal 0 false false false
MicrosoftInternetExplorer4
I nagroda – 5 000 zł oraz oprogramowanie
ArchiCAD SE2009
II nagroda – 3 000 zł oraz oprogramowanie
Piranesi
III nagroda – 2 000 zł oraz oprogramowanie
Artlantis Studio
5 wyróżnień po 1000 zł oraz iPod Nano
Więcej na www.kler.eu
Studencki konkurs urbanistyczno-
architektoniczny na opracowanie projektu
koncepcyjnego dworca PKP i PKS z terenami
przyległymi w Koszalinie organizowany przez
gminę miasto Koszalin przy współudziale SARP
w Koszalinie.
Ostateczny termin nadsyłania prac:
19 – 20 października 2009
Nagrody:
I nagroda – 100.000 zł
II nagroda – 50.000 zł
III nagroda – 25.000 zł
3 wyróżnienia po – 5.000 zł
Regulamin konkursu oraz załączniki
na www.architektsarp.pl/dworce/
Zepter International Design Award ARTZEPT
2009 „Tea for two”, VI edycja międzynarodowego
konkursu skierowanego do młodych dizajnerów
z całego świata na projekt zestawu do herbaty
z czajniczkiem do parzenia
Ostateczny termin nadsyłania prac pocztą:
20 października 2009
Nagrody:
I miejsce: 10 000 €
II miejsce: produkty Zepter o łącznej wartości
4 000 €
III miejsce: produkty Zepter o łącznej wartości
3 000 €
konkurs EuroPAn
Opracował: ideowy
Hubert Wójcicki
konkurs
młodych
P
rzedmiotem konkursu jest wypra- architektów
cowanie nowatorskich rozwiązań i osób
mieszkalnictwa dla miejsc położo- zajmujących
nych na terenie całej Europy. Jako się gospodarką
największy europejski konkurs dotyczący przestrzenną,
mieszkalnictwa Europan jest najbardziej zna- którzy nie
3
nym sposobem na zaistnienie jako architekt ukończyli
w Europie.Bardzo ważną cechą tego konkursu 40 lat.
jest fakt, że dla uczestnictwa nie są wymagane
uprawnienia projektowe wydawane przez izby
to już zrzeszenie dziewiętnastu narodowych
zawodowe. Wystarczy, że chociaż jedna osoba
z zespołu biorącego udział w konkursie posia- struktur zwanych komitetami organizacyj-
da dyplom świadczący o ukończeniu uczelni nymi.
wyższej (również inżynierski). Uczestnicy mogą wybrać jako przedmiot swo-
Europan jest federacją zainicjowaną w 1988 jej pracy dowolny z położonych w całej Euro-
roku przez 9 państw europejskich. Dzisiaj jest pie terenów zgłoszonych do konkursu przez
organizatorów poszczególnych komitetów.
Takie zasady konkursu sprzyjają uzyskaniu
nowego spojrzenia uczestników np. uczest-
nicy z południowych Włoch mogą się usto-
sunkować w swoich pracach studialno-pro-
jektowych na problemy terenu położonego
w północnej Finlandii. Dzięki Europanowi
powstają interesujące formy współpracy in-
telektualnej, zwłaszcza od czasu rozszerzenia
konkursu na kraje wschodnioeuropejskie.
Ogólne warunki konkursu:
Każdy temat (wybrana lokalizacja proponowana przez poszczególne kraje) składa się
z przygotowanych trzech „poziomów” opracowania zagadnienia.
1. Conurbation (konurbacja), skala od 1:20000 do 1:50000
2. Study site (obszar studialny), skala od 1:5000 do 1:10000
3. Project site (miejsce projektu), skala od 1:500 do 1:1000
Terminarz: Informacje
Zakończenie rejestracji uczestników: strona centrali europejskiej
piątek, 29 maja 2009 www.europan-europe.com
Ostatni dzień składania prac: strona edycji polskiej
poniedziałek, 29 czerwca 2009 www.europan.com.pl
Wstępna selekcja prac przez krajowe jury: kontakt z organizatorami polskiej edycji
wrzesień – październik 2009 europan@europan.com.pl
Międzynarodowa analiza porównawcza wybranych
prac:
listopad 2009
Końcowa ocena prac przez krajowe jury konkursu:
grudzień 2009 – styczeń 2010 Nagrody:
Ogłoszenie wyników konkursu: Zwycięzcy: 12.000€
piątek, 23 stycznia 2010 Laureaci drugich miejsc: 6.000 €
 rozmowa
ARCYTEKTURA nR1 (13) | I/2009

Gościem pierwszego wywiadu nowej Arcytektury jest młoda

pracownia Tamizo z Łodzi. Przez ostatnie 5 lat ich minimalistyczne
projekty stały się bardzo rozpoznawalne. Zapytaliśmy o wszelkie
aspekty działalności projektowej przydatne studentom właśnie
rozpoczynającym pracę zawodową.

Wywiad przeprowadzili:
A r c y t e k t u r a : Jak ro z p o cz ę - Grzegorz Mika i Maja Abramczyk
liście współpracę z pierw-
szym klientem, w jaki sposób
do niego dotarliście? Czy też
może on dotarł do Was? Czy
odczuwaliście presję związaną
ze spełnieniem oczekiwań sta-
wianych przez inwestora.? I jak
zdobywacie zlecenia z upływem
czasu?
Mateusz Stolarski: Może za-
cznę od tego, że zaczęliśmy praco-
wać w zawodzie dość wcześnie. Już
od drugiego roku studiów robiliśmy
4

nasze pierwsze zlecenia. Na począt-

ku były to zlecenia od zaprzyjaźnio-
nych pracowni architektonicznych,
raczej drobne tematy – tak jak
to robi większość studentów. Wte-
dy robiliśmy wszystko to, co do nas
przychodziło, najlepiej jak tylko
potrafiliśmy.
Nasz Pierwszy prywatny i wspól-
ny temat, to był

zupełny
przypadek.
Inwestor trafił
do nas, przez pole-
cenie od kogoś z rodziny.
Był to projekt wnętrz w domu
jednorodzinnym . Podczas pracy
nad tym zleceniem przyszły pierw-
sze, mgliste jeszcze wtedy pomysły
na wspólną pracownię architekto-
niczną.
Aleksandra Zdziechow-
s k a : Chcieliśmy robić coś,
co przede wszystkim sprawia nam
satysfakcje estetyczna, którą mo-
glibyśmy zarażać innych. I to była
nasza pierwsza, główna wytyczna,
którą postawiliśmy sobie na wstępie.
M.S.: Na początku zdarzały się tematy raz
lepsze, raz gorsze, ale mimo to, robiliśmy je.
Z czasem doszliśmy do wniosku, że istotna jest od lewej siedzą: Wojciech
dla nas konsekwencja. Uznaliśmy wówczas, Jaksa, Aleksandra
Zdziechowska, Mateusz
że nie będziemy robić rzeczy, które nie dają Stolarski, Piotr Walerysiak
nam zadowolenia. Wtedy też po raz pierwszy można było poczuć dyskom-
fort wykonywania powierzonych zleceń przez inne pracownie. Zaczęliśmy
dostrzegać różnice w wykonywaniu zleceń dla innych architektów i dla
własnych klientów. Będąc studentami mogliśmy sobie pozwolić na odmó-
wienie zlecenia. Był to okres gdzie nie czuliśmy ciśnienia, nie mieliśmy
żadnych kosztów prowadzenia działalności więc z czasem robiliśmy tyl-
ko to, co uważaliśmy za słuszne. Ta konsekwencja i upór spowodowały,
że nasze dokonania i portfolio zaczęły rosnąć. W tej chwili nasza strona
internetowa generuje nam 90 procent wszystkich zleceń. Jest to komfor-
towa sytuacja, ponieważ potencjalny inwestor, wie czego może się po nas
spodziewać. Wszystkie nasze projekty są dość spójne i charakterystyczne,
wiec jeśli ktoś do nas trafia jest ukierunkowany. W takiej atmosferze współ-
pracuje się bardzo komfortowo.
Arcy: Czyli nie ma takiej sytuacji, że pojawiają
się przypadkowe osoby?
M.S.: Zdarzają się, jednak jak tylko dowiadujemy się, że to jest
ktoś przypadkowy to prosimy – „zerknij na stronę, zobacz co ro-
bimy, sprawdź, czy to ci odpowiada,”. Najgorsze są sytuacje, kiedy
proponujemy coś, a oczekiwania osoby zamawiającej są rozbieżne
z naszym wyobrażeniem, wtedy zaczyna się niepotrzebna walka.
Żadna ze stron nie jest zadowolona. Na dłuższą metę takie sytuacje
nie mają sensu.
A.Z.: Powracając jeszcze do Twojego pierwszego pytania, o to jak
zaczynaliśmy? Otóż na studiach braliśmy udział w licznych kon-
kursach studenckich. Często organizowały je takie firmy jak Koło,
Cersanit czy Architektura – Murator. Konkursy te, sprawiały nam
wiele przyjemności z możliwości projektowania, a jednocześnie
na nich ćwiczyliśmy nasz warsztat. Udział w konkursach dał
nam pewne doświadczenie oraz nauczył nas jak nie
zamykać się na zwariowane pomysły. Myślę, że było
to bardzo cenne, jeżeli chodzi o pierwsze kroki
w projektowaniu.
Arcy: Jak doszło do powstania waszej
pracowni? Kiedy uznaliście, ze nie
ma na co dłużej czekać? Kiedy warto
rozpocząć działalność?
M.S.: Trudno powiedzieć, kiedy nasza pra-
cownia powstała, bo można podejść do tego
zagadnienia na dwa sposoby. Pierwszy,
to założenie grupy, stworzenie nazwy,

5
strony internetowej. To było dosyć wcze-
śnie… trzeci, czwarty rok studiów...
A.Z.: Czwarty.
M.S.: Wtedy to była nieoficjalna
działalność, która nie generowała
kosztów, dzięki czemu mogliśmy
działać bez ograniczeń. Ten etap
można zacząć zawsze i uważam, że im
wcześniej tym lepiej. Pozwala on bowiem
zbudować sobie markę i doświadcze-
nie.
Kiedy skończyliśmy studia,
mieliśmy już pewną
ilość zleceń, któ-
re p o z w a -
lały nam
na założe-
nie własnej
pr a c ow n i .
Nie musieli-
śmy zadawać so-
bie pytania „co dalej?”.
Mimo to, jeszcze nie był
to moment, w którym zdecy-
dowaliśmy się na założenie pra-
cowni. Trafiła nam się okazja, żeby
pracować przy bardzo dużym projek-
cie wykonawczym, więc podjęliśmy
wyzwanie. Przez rok braliśmy udział
w tym projekcie, sporo ucząc się i przy
okazji dostając nieźle w kość. To doświadcze-
nie, zmotywowało nas do podjęcia kolejnego kroku.
Uznaliśmy, że mamy odwagę, determinacje oraz odpowiednią ilość
zleceń, że możemy spróbować działać na własną rękę.
A.Z.: Szczególnie trudne były dla nas sytuacje gdzie podejmowane
były decyzje projektowe bez naszego udziału. Nie umieliśmy się
z tym pogodzić. Nie zgadzaliśmy na wszystkie rozwiązania projek-
towe.I to był przełomowy moment.
Arcy: Na co trzeba uważać na samym począt-
ku? Gdzie można się przeliczyć? Z kosztami
albo z brakiem zleceń?

fot.:Krzysztof Nowak
 rozmowa
ARCYTEKTURA nR1 (13) | I/2009

A.Z.: Uważać trzeba zawsze.
M.S.: Dokładnie, uważać trzeba – zawsze, bo czasy się zmieniają.
Przed chwilą był okres kiedy, nie zależnie od tego co się robiło i jak,
miało się mnóstwo pracy. Dziś ta sytuacja jest inna. Wszyscy mocno
się obawiają tego, co zdarzy się w tym roku. Podjęcie decyzji o prowa-
dzeniu własnej działalności powinna wynikać z rozsądku, powinno
się skalkulować, czy jestem w stanie wziąć odpowiedzialność za tą de-
cyzję. My zaczęliśmy od wybrania kierunku, którym chcemy podążać
i mając już pewien zasób klientów, mogliśmy sobie na to pozwolić.
Niekiedy zakładając biuro zbyt wcześnie, można wpaść w pułapkę: nie
mam z czego żyć i za co utrzymać pracowni, podejmuję się każdego
zlecenia, a to pierwszy krok w złym kierunku.
Arcy: Od czego zaczynacie pracę nad kolejnym
projektem? Czy są to działania indywidualne
(typu wewnętrzny mini konkurs w pracowni)?
Jaki jest wasz pierwszy krok w całym procesie?
Jak wygląda metodyka pracy? Ile czasu w proce-
sie projektowania zajmuje Wam faza koncepcji.
Ile udziału w tej pierwszej fazie ma klient?
M.S.: Praca nad projektem zawsze rozpoczyna się od analiz danych
oraz od rozmowy z klientem. Drugą rzeczą jest kontekst, czyli wizja
lokalna w miejscu gdzie dany projekt ma powstać. Jest to niezbęd-
ny element, aby poznać najbliższe otoczenie nowoprojektowanego
obiektu. Te dwa kluczowe aspekty są wstępem do dyskusji. Dyskusja
ta, zmienia swoje oblicza w zależności od skali obiektu. Z nią bywa
różnie, np. projektując osiedle nie możemy sobie założyć z góry, wy-
dumanej, górnolotnej idei. Trzeba wziąć pod uwagę mnóstwo ważnych
6
zdanie. Okazało się, że spodobał mu się fakt, że jesteśmy słowni
i szybko odesłaliśmy materiały. To jedyny przykład, który mi przy-
chodzi w tej chwili do głowy.
Kłótnie z klientem nie zdarzają się. Zdarzają się sytuacje kiedy
popełniamy jakieś błędy, wtedy staramy się je szybko poprawiać.
Na etapie budowy albo na etapie projektowym, takie sytuacje maja
czasem miejsce. Rozwiązujemy takie wpadki zawsze polubownie.
A.Z.: Zawsze jasno i czytelnie określamy zakres naszych prac oraz
rodzaj estetyki jaki jest nam bliski i jeśli nie spełniamy oczekiwań,
to nie mamy problemu, aby odmówić dalszej współpracy.
Arcy: Czy jesteście na takiej pozycji ze jeste-
ście gotowi zrezygnować z jakiegoś klienta
w imię tego żeby zachować wasz puryzm sty-
lu?
A.Z.: Myślę, że tak.
M.S.: Nie robimy nic przeciwko sobie – to jest podstawowa za-
sada, której się trzymamy. Temat rodzi temat. Jeżeli zrobi się jeden
projekt wbrew sobie, to za nim z pewnością przyjdą 3 podobne.
Wychodzimy z założenia, że warto robić coś, co się czuje, co spra-

aspektów. Taki temat wymaga maksymalnego zaangażowania projek-

towego, kilku-kilkunastu osób.
Arcy: Jest was czworo i każdy przedstawia
swoją interpretację, rozwiązania projektowe
i wybieracie lepsze, czy razem stoicie nad kalką
i wymieniacie się pomysłami i szukacie jakiejś
syntezy ?
M.S.: Jeżeli mówimy o dużym konkursie to zazwyczaj najpierw spo-
tykamy się i dyskutujemy. Każdy ma jakąś swoja pierwszą myśl, wizje
i może ją przedstawić. Nawiązuje się rozmowa i to jest wstęp do pro-
jektowania. Później w zależności od tego jak wygląda podział tematów
w danym momencie, bierze się za to jedna, dwie, trzy… osoby.
A.Z.: Takim podstawowym elementem jest wspomniana dyskusja.
Ona zajmuje nam najwięcej czasu na wstępie. Pomysłów jest zawsze
kilka i trzeba wybrać te, które dają szansę na wykreowanie czegoś na-
szym zdaniem najbardziej odpowiedniego.
M.S.: Jeśli projekty jest mały to najczęściej jest tak, że jedna osoba
robi koncepcję, a w międzyczasie wspólnie omawiamy temat i zastana-
wiamy się nad nim. Ktoś inny może mieć celna uwagę, świeże spojrze-
nie i dzięki takim dygresjom można coś w danym projekcie zmienić.
To wszystko zależy od wspominanej już skali tematu. h-house, dom
A.Z.: Też nie jest tak, że nasza dwójka ma monopol na dobry pro- wia przyjemność. Wtedy praca ma sens. jednorodzinny
w Pabianicach, 2008
jekt. Co osoba to nowe pomysły, inne spojrzenie, nowa wrażliwość, Póki co to się sprawdza.
wiec absolutnie nie chcemy ograniczać się nawzajem, przynajmniej Arcy: Co możecie powiedzieć
na wstępie. na temat przecierania szlaków, stawiania
Arcy: Czy Doszło kiedyś do scy- pierwszych kroków w biznesie architekto-
Architektura sji miedzy wami a inwestorem nicznym przez młodych ludzi, takich jak Wy?
w pewnym na linii koncepcji? Na jakie Czy macie jakieś spostrzeżenia i uwagi dla
sensie jest ustępstwa można pójść wobec studentów architektury, którzy dopiero za-
inwestora jednocześnie forsu- czynają działalność?
produktem.
jąc swoje rozwiązania, styl i po- A.Z.: To co ja bym mogła podpowiedzieć ze swojej strony to, aby
To jak ją mysły? Czy macie jakieś anegdo- studenci architektury tak naprawdę interesowali się nią. Nie wy-
podamy, jak ty które mogą być pouczające? starczy ukończyć studiów, chodzi bardziej o to, żeby robić to jak
rozmawiamy M.S.: Mieliśmy kiedyś klienta, z którym najlepiej. Architekturą należy zajmować się z pasją.
twardo negocjowaliśmy warunki, ale negocja- M.S.: Jeżeli się ją czuje to ma to szanse wówczas wypalić. Z wła-
z klientem, cje nie dotyczyły estetyki tylko ceny projektu. snych dotychczasowych obserwacji mogę powiedzieć, że góra 10%
ma duże Nie chcieliśmy się zgodzić na warunki, które studentów naszego kierunku, to ludzie, którzy w architekturze coś
znaczenie na nam zaproponował i mocno się tego trzyma- zadziałają, którzy ją kochają, czują ją. Wiedza, że chcą coś w tej
liśmy. Klient wstępnie z nas zrezygnował pro- dziedzinie osiągnąć.
ostateczny sząc o odesłanie materiałów. Po trzech dniach Reszta studentów albo zostanie w zawodzie uprawiając go z więk-
efekt. zadzwonił ponownie i powiedział że zmienia szym lub mniejszym zaangażowaniem, albo zajmie się czymś zupeł-
nie innym, grafiką, biznesem, otworzą własną kawiarnię… i pewnie
będą równie szczęśliwi.
Arcy: Tu dochodzimy do kolejnego pytania –
co jest największym utrudnieniem dla młodej
ekipy na Polskim rynku gdzie mamy potenta-
tów, którzy zgarniają gros zamówień? Czy nie
dochodzi do faworyzowania?
A.Z.: Faktycznym minusem jest nasz młody wiek. Na pewno nie
mamy jeszcze doświadczenia na wielu poziomach i nie dysponuje-
my tysiącami wybudowanych metrów kwadratowych. Mankamenty
te, nie powinny jednak nas w żaden sposób ograniczać i dyskwa-
lifikować szczególnie w przypadku brania udziału w konkursach
architektonicznych. Tworzy się zamknięte kolo, które ogranicza
rozwój młodych pracowni i architektów.
M.S.: Jeżeli chodzi o konkursy, to jest to dosyć dziwna sytuacja.
Żeby stanąć do większości z nich trzeba mieć wysokie ubezpiecze-
nie, kilka tysięcy metrów powierzchni wybudowanych, najlepiej
budynki użyteczności publicznej...
Naszym zdaniem jest to dyskryminacja młodych pracowni. Ro-
h-house, dom
jednorodzinny
w Pabianicach, 2008
zumiem takie obostrzenia w momencie
zlecenia, kiedy inwestor chce nam powie-
rzyć swoje, niemałe w końcu pieniądze.
Wtedy dużo ryzykuje i powinien mieć prawo do bezpieczeństwa.
Natomiast w tym momencie mówimy o konkursie, o idei.
Na tym etapie grupa studentów architektury może zrobić znacz-
nie lepszy projekt, niż duża pracownia architektoniczna z wielką
renomą. Załóżmy że taka sytuacja ma miejsce, wtedy nic nie stoi
na przeszkodzie żeby ‘młodzi’ dogadali się ze ‘starszymi’ i zrealizo-
wali temat wspólnie.
Tego typu utrudnienia w konkursach cały czas nas dotykają.
W większości konkursów sami niestety nie możemy wystartować.
Arcy: Jak oceniacie zainteresowanie minimali-
styczną architekturą, dość awangardową jak
na Polskie realia? Ludzie, którzy się do was
zgłaszają to duży czy mały odsetek zaintere-
sowanych takim stylem ?
A.Z.: Na szczęście, wspomniany odsetek powiększa się. Aktualnie
świadomość architektoniczna naszego społeczeństwa jest jeszcze
niska. Z tym borykamy się na co dzień. Te braki, wynikają z nasze-
go wykształcenia, zainteresowań oraz otocze- Nie
nia w którym żyjemy. wystarczy
Każdy jest w stanie wymienić sławnego ma-
ukończyć
larza, poetę, muzyka, kiedy jednak spytamy
się o architekta, to mało kto wymieni chociaż studiów,
jednego. Brak nacisku na kształcenie estetyki chodzi
i wrażliwości na otaczającą nas rzeczywistość bardziej o to,
wpływa na aktualny obraz Polski.
M.S.: To nie tylko kwestia architektury, żeby robić to
to również problem wzornictwa przemysło- jak najlepiej.
wego, identyfikacji wizualnej, grafiki, każ- Architekturą
dego elementu, który nas otacza. Wystarczy
przekroczyć granice Niemiec i zobaczyć jak należy
wygląda poziom oznaczenia instytucji pań- zajmować się
stwowych, budynków, ulic. Ten porządek jest z pasją.
zupełnie inny, to wszystko ma pomysł i ja-
kość.
To, co nas otacza silnie wpływa na nasze samopoczucie. Idziemy ulicą,
potykamy się o krzywy chodnik, mijamy żółto – beżowo – różowy
budynek. To wszystko, ma wpływ na jakość naszego życia, no to jak
się czujemy, czy przyjdziemy szczęśliwi do domu, pracy, jakie mamy
relacje z ludźmi.
Niestety mało osób zdaje sobie z tego sprawę i ciężko z tym coś zrobić.
Myślę, że przed nami wiele lat żmudnego kształcenia, ale na szczęście
sytuacja zmienia się w dobrym kierunku. Ludzie korzystają z obco-
języcznych czasopism, internetu, książek, wszystko to jest łatwo do-
stępne.
7
A.Z.: To o czym Mateusz wspomniał, ma swoje korzenie w dzie-
ciństwie. Uczymy sie w salach w których ściany nie są odnawiane,
krzesełka oraz ławki mają stylistykę sprzed wielu lat. Nie zawsze są one
ergonomiczne i przystosowane dla korzystających z nich uczniów.
Właśnie te detale kształtują naszą wrażliwość, poczucie estetyki. Jeśli
zaczniemy je zmieniać w naszym najbliższym otoczeniu, to z pewno-
ścią z czasem, jakość naszego życia będzie zmierzać ku lepszemu.
Arcy: Czy wierzycie że w Polsce jest możliwe
osiągnięcie wysokiego poziomu estetyki prze-
strzennej?
M.S.: Ja jestem optymistą. Na pewno tak. Jest to kwestia osób, które
o tym decydują i ich świadomości. Mamy wiele problemów do po-
konania jako architekci. Jednym z nich są niektórzy konserwatorzy,
którzy często utrudniają lub uniemożliwiają rozwój miast i ich tkanki.
Ślepo bronią się przed architekturą współczesną i uniemożliwiają jej
realizacje, co często prowadzi do kompromisów i realizacji budynków,
które są mało atrakcyjne. Nie powinno być tak, że decyzja o tym, jak
wyglądać będzie miasto zależy od decyzji jednego człowieka.
A.Z.: Często te decyzje są dyskusyjne. Nie poparte żadnymi przykła-
dami i trafnymi argumentami, i z tym nie zgadzamy się.
Arcy: Czym dla was jest Architektura ?
M.S.: Ooo! (śmiech) ciężkie pytanie. Nie wiem czy w chwili obecnej
umiem w pełni odpowiedzialnie na nie odpowiedzieć.
A.Z.: Ja mogę wstępnie powiedzieć, czym dla mnie jest architektu-
ra. Otóż jest moją rzeczywistością, która mnie otacza oraz wypełnia
moja codzienność. Żyje z nią od świtu do nocy. Architektura to rów-
nież moje hobby np. jeśli juz wybieramy się na wakacje, to wyjazd jest
z góry ukierunkowany na odkrywanie czegoś nowego w architekturze
w nowym dla nas miejscu.
M.S.: Myślę, że my nadal szukamy odpowiedzi na to pytanie i chyba
jest troszkę za wcześnie żeby na nie odpowiedzieć. Dla mnie archi-
tektura to próba zapanowania nad przestrzenią, przy użyciu różnych
środków, ale to ma tak dużo wymiarów.
Może w takim razie powiem, czym dla mnie charakteryzuje się, dobra
architektura.
Ma na pewno ideę, nawiązuje do kontekstu, ma dobry detal. Istotne
jest żeby była wymyślona i zrealizowana konsekwentnie według po-
mysłu. Nie ma znaczenia styl, język jakim się posługuje architekt, liczy
się jakość i konsekwencja.
A.Z.: Chodzi o to żeby architektura była mądra, szczera i aby niczego
nie udawała.
 rozmowa
ARCYTEKTURA nR1 (13) | I/2009
M.S.: Architektura niezależnie od epoki w jakiej powstaje może być dobra.
W każdej epoce powstawały zarówno świetne i słabe budynki. Istotą jest to, żeby
architektura był prawdziwa.
W momencie kiedy mamy zaprojektować nowy budynek w kontekście budynku
zabytkowego wszelkie próby dosłownego nawiązywania do sąsiada przy pomocy
języka historycznego wypadną blado przy oryginale. Głównie za sprawą zmiany
technologii. Zmieniają się materiały, możliwości, nasze potrzeby, więc architektura
też powinna się zmieniać. Inaczej stanęlibyśmy w miejscu.
Co więcej wydaje mi się, że stawianie słabej kopii obok oryginału powoduje, że oba
budynki tracą na przekazie. Natomiast kontrast nowego ze starym może uwypuklić
ich indywidualność i dodać obu wartości.
A.Z.: Powinniśmy jednak szanować kontekst miejsca, z którym aktualnie przy-
szło nam się zmierzyć.
Arcy: Jak szukacie inspiracji i gdzie? Czy da się określić
skąd się bierze pierwsza myśl?
M.S.: Za każdym razem jak siadamy do projektu próbujemy znaleźć ideę. To nie
jest łatwe zadanie. Znalezienie punktu zaczepienia dla projektu jest kluczowym
elementem. Pod tym względem bardzo mi się podoba działalność grupy Promes.
Jest to przykład pracowni, w której wszystko jest oparte o ideę, wszystko z niej
wynika. Uważam, że to słuszna droga , choć z pewnością wymaga wyczucia, gdyż
czasami może prowadzić w zupełnie niespodziewane kierunki. Niekiedy prowadzi
do projektu genialnego, a czasami do totalnej klapy. Dlatego myślę, że nie można
kurczowo trzymać się jednego pomysłu. Należy ciągle analizować sytuację. Spraw-
dzać jakie konsekwencje wynikają z wcześniej poczynionych kroków.
Arcy: A czy gdzieś w każdym projekcie próbujecie prze-
mycić tą zasadę Miesa van der Rohe less is more, które
dla was jest jakimś ideotypem ?
M.S.: Rzeczywiście, prostota to stan do, którego zawsze dążymy. Oczywiście
nie robimy tego na siłę, bardziej wynika to z naszych wewnętrznych przekonań,
upodobań estetycznych. Im coś jest prostsze tym bardziej nam się podoba. W trak-
cie prac nad każdym projektem badamy wiele wariantów bryłowych, funkcjonal-
nych po czym na końcu okazuje się, że wybieramy najprostsze rozwiązanie. Dodam
przy tym, że prostota to wcale nie jest pójście na łatwiznę. W minimalizmie nie-
zwykle istotne są detale. Jak się czegoś szczegółowo nie przeanalizuje i nie przemy-
śli na etapie projektu to z pewnością k-house, dom
jednorodzinny
na budowie pojawi się 1000 różnych w miejscowości
Turek, 2007
drobnych ale rzucających się w oczy
elementów, które niweczą cały wysi-
łek projektowy.
Arcy: Forma czy funkcja?
A.Z.: I to i to. Niedawno prowadziliśmy wykład w Lu-
blinie, który zatytułowaliśmy: ‘fofu – czyli balansowanie
pomiędzy formą i funkcją’.
M.S.: Przygotowując się do naszego pierwszego wykła-
du, zastanawialiśmy się jaka jest nasza metoda projekto-
wa. Z dotychczasowych obserwacji wynikało, że trochę
uogólniając, istnieją dwie podstawowe metody, którymi
posługują się architekci.
Jedni rozpoczynają od rozwiązania rzutu, który następnie
podnoszą do trójwymiaru. Na bryłę, którą w ten sposób
otrzymują naklejają elewację (najczęściej, którąś z ostatnio
przeglądanego numeru czasopisma, niekoniecznie świa-
domie). Inni przeciwnie, wymyślają na początku bryłę
budynku, rzeźbę, w którą później starają się upchnąć
funkcję.
Wtedy też zorientowaliśmy się, że nasza metoda balan-
suje gdzieś pomiędzy. Zaczynamy od idei, na bazie której
budujemy pierwsze elementy naszej układanki. Ciągle
jednak sprawdzamy jakie konsekwencje formalne i funk-
cjonalne wynikają z podjętych decyzji. Czy ściana posta-
wiona na rzucie dobrze współgra z pozostałymi elemen-
tami bryły i czy coś co dobrze wygląda w bryle równie
dobrze broni się na rzucie.
A.Z.: Wiąże się to z tym, ze powstaje mnóstwo modeli
w momencie jak pracuje się nad projektem. Trzeba ciągle
badać, czy proporcje są dobre, czy funkcja jest rozwiązana
czytelnie i jasno dla odbiorcy dla którego projektujemy.
Wciąż należy podejmować decyzje, które w efekcie prze-
kładają się na projekt. Ważne jest też to, aby w odpowiednim mo-
mencie umieć podjąć właściwą decyzję, gdyż czasem trzeba porzucić
wszystko co powstało dotychczas i zacząć całą zabawę od początku.
Arcy: Jaki jest Wasz ulubiony projekt?
A.Z.: Następne ( śmiech )
M.S.: Nasz ? Nie wiem ;)
Arcy: Ten z którego jesteście najbardziej usatys-
fakcjonowani...
M.S.: W tej chwili trudno powiedzieć. Czym innym jest projekt
na papierze, a czym innym jego realizacja. Dopiero kiedy powstanie
budynek będziemy mogli powiedzieć czy jesteśmy z niego zadowoleni.
Na etapie budowy wiele rzeczy może się zmienić i nie zawsze mamy
na to wpływ, niestety wiele zależy od klienta. W naszym przypadku
pierwsze realizacje dopiero powstają. V-house jest już prawie skończo-
ny. Nie wygląda on dokładnie tak jak go zaprojektowaliśmy. W trakcie
realizacji inwestor zrezygnował z drewna na elewacji, które było dosyć
istotnym elementem budynku. W związku z tym pewne detale wyszły
nie tak jak chcieliśmy. Decyzja zapadła w momencie, w którym nie-
wiele można było juz zrobić…
A.Z.: Detale są inne niż planowaliśmy. Zmieniły się również okna
od tyłu, przez co teraz dom wygląda inaczej niż na etapie koncepcji.
M.S.: Ostatecznie nie jest źle, projekt i tak jest naszym zdaniem ok,
choć nie ma co ukrywać, mógł być o wiele lepszy. Kolejne nasze pro-
jekty powstają i póki co jesteśmy z nich zadowoleni.
Arcy: Pytanie o warsztat. Na jakich programach
funkcjonuje Wasza pracownia ?
M.S.: Korzystamy głównie z ArchiCADa. Do renderowania uży-
wamy 3d maxa z vray’em. Do obróbki grafiki Photoshopa. Ostatnio
trochę się posiłkujemy Sketchupem, który ma sporo zalet, ale ja jestem
przywiązany do ‘maxa’ i chyba tak już zostanie. Oczywiście znamy też
AutoCADa, ale w firmie z niego nie korzystamy.
Arcy: Wasze wizualizacje są bardzo dobre i czyt-
se. Jak bardzo forma podania projektów wpływa
na sukces?
M.S.: Sposób podania projektu ma duże znaczenie. To, jak podasz
projekt wpływa ostatecznie na to jaki klient do ciebie przyjdzie. To jest
dokładnie tak jak z produktem na półce w sklepie. Niektórzy klienci
patrzą wyłącznie na cenę, dla innych ważna jest jakość, a jeszcze inni
patrzą na to, jak produkt jest opakowany.
Architektura w pewnym sensie jest produktem. To jak ją podamy, jak
rozmawiamy z klientem, ma duże znaczenie na ostateczny efekt. Ale
nie powiedziane, że musi to być wizualizacja. Równie dobrze można
przedstawić projekt makietą, rysunkiem odręcznym...
A.Z.: Jeżeli ktoś naprawdę dobrze rysuje albo pięknie maluje za po-
mocą akwareli to uważam, że nie musi się katować i na siłę uczyć 3D
Maxa. Ważne jest tylko to, aby wybrany warsztat był dobry.
Arcy: Znajdujecie czas na życie prywatne, ile
czasu spędzacie w pracy?
M.S.: Dobre pytanie. Kiedy prowadzi się pracownię architektonicz-
ną, ciężko mówić o momencie kiedy nie jest się w pracy. Pracujemy
bardzo dużo, chociaż ostatnio, w momencie kiedy wsparli nas koledzy
trochę się poprawiło w tej kwestii.
A.Z.: Tak naprawdę pracujemy codziennie od 10.00 do... I tu zależy,
są dni że do 18, czasem do 22, a czasem trzeba zostać do 8.00 następ-
nego dnia.
M.S.: Wyjście z biura nie oznacza jednak końca pracy. W domu
do wysłania są maile, analizy, telefony i tysiące innych drobnych rzeczy
na które nie było czasu w pracy Trzeba cały czas mieć rękę na pulsie.
Jak ma się własną firmę to pracuje się non stop.
A.Z.: Nie ma czegoś takiego, że przychodzi się do domu i zapomina
się o tym co się działo w pracy. Musimy planować rozkład zajęć na na-
stępny dzień. Czasami też przypadkiem myśli się o jakimś zagadnieniu
projektowym właśnie poza biurem. Mnie zdarza się to często, kiedy już
kładę się do snu.
Arcy: Jakie macie plany na przyszłość? Czy szyku-
ją się jakieś nowe realizacje?
M.S.: Myślę, że aktualnie jesteśmy w punkcie przełomowym, do mo-
mentu kiedy nie pokażemy co jesteśmy w stanie zrealizować, wielu trak-
tuje nas jak małolatów, studentów, którym nie do końca można zaufać.
A.Z.: Niejednokrotnie na forach internetowych spotykam się z opi-
niami „… robią ładne wizualizacje, ale czy są w stanie tak wybudować
?” Nadszedł czas, kiedy to co zaprojektowaliśmy wreszcie powstaje,
dzięki czemu będziemy mogli skonfrontować, rzeczywistości z naszy-
mi wyobrażeniami.
M.S.: Za chwilę kilka zdjęć z naszych realizacji powinno się ukazać.
Głównie są to rzeczy małe, ale dzięki współpracy z biurem NOW, pra-
cujemy też nad dużymi projektami i konkursami. Niektóre z nich mają
spore szanse na realizacje.
Arcy: Ile ze wszystkich projektów opublikowa-
nych na stronie ma realne szanse doczekać się
realizacji?
A.Z.: Nie umiem rzucić liczbami, ale myślę, że co najmniej połowa
jest aktualnie zaawansowana, albo na ukończeniu. Na stronie interne-
towej jest też kilka projektów, które z różnych względów się rozmyły,
i raczej nie powstaną.
M.S.: Są też projekty konkursowe. Póki co nie zdobyliśmy żadnej
pierwszej nagrody w konkursie realizacyjnym. Za to większość wnętrz,
które pokazujemy już powstały, albo wciąż powstają.
A.Z.: …Albo już powstały i już nie uda się zrobić fotografii.
M.S.: Tak, nie wszystkie projekty możemy sfotografować. Niektórzy
klienci się nie zgadzają, niektórzy nie kończą projektu w 100 %, albo
po prostu mają bałagan i lepiej jest nadal pokazywać wizualizacje.
Arcy: Czy moglibyście opowiedzieć o jednym
konkretnym projekcie, który Wam zapadł w pa-
mięć? Jak wyglądał rozwój tego projektu?
9
A.Z.: Biblioteka Białostocka – projekt konkursowy, wykonywaliśmy
go wspólnie z pracownią NOW. Sam pomysł, a w efekcie i bryła, wy-
szła nam bardzo czysto. Zanim uzyskaliśmy ostateczny efekt, powstało
kilka modeli oraz wariacji na ten temat.
Przyszła chwila, w której uznaliśmy, ze wszystko co tej pory powstało
nie ma silnego przekazu i musimy coś z tym ostatecznie zrobić…
M.S.: Kluczowy moment. Robimy czy nie robimy? Jeżeli robimy
to jak i co ? Spotkaliśmy się żeby ustalić plan działań, zaczęliśmy roz-
mawiać i wtedy zakiełkowało, powstała nowa idea, do której każdy
z nas był przekonany. Jeden prosty ruch, który rozwiązywał wszystkie
problemy lokalizacji zarazem wykorzystując jej atuty. W tym momen-
cie wystarczyło konsekwentnie rozwinąć koncepcje.
A.Z.: Wyszedł nam samograj, funkcja zaczęła sie czysto wpisywać,
powstały atrakcyjne wnętrza, wszystko zaczęło z czegoś wynikać. Bu-
duje się ciąg logicznych zdarzeń, które w efekcie mają poparcie i od-
bicie w bryle.
M.S.: Ale żeby do tego momentu dojść trzeba było wcześniej prze-
robić kilka wariantów.
Arcy: Skąd koncepcja mocnej podłużnej bryły
z rastrową siatką okien?
M.S.: Zacznę od tego, że mieliśmy do czynienia z dosyć specyficzną
sytuacją. Trójkątna działka na skraju campusu, odcięta skarpą , po-
łożona 4 metry niżej niż pozostały teren. Wzdłuż całego założenia
biegł zadaszony trakt pieszy, który kończył swój bieg na naszej działce.
Rozważaliśmy też kierunki, z których napływali ludzie, strony świata,
nasłonecznienie, widoki, otwarcia.
A.Z.: Przypadkiem okazało się, że jeden z naszych klientów studio-
wał w Białymstoku. Wspomniał, że tak naprawdę nie ma tam wspól-
nego miejsca, placu gdzie studenci mogliby się spotkać w przerwach
miedzy zajęciami. Pomyśleliśmy, że warto byłoby to zmienić.
M.S.: Ten wysoki, wąski element stanowi po pierwsze kontynu-
ację kierunku traktu komunikacyjnego. Z drugiej strony odcinał nas
od najbardziej ruchliwej ulicy, otwierał plan na las, który znajdował się
tuż obok. Pozwolił nam też stworzyć przedpole, na którym mogłoby
toczyć się życie studenckie.
A.Z.: Spełniliśmy warunki konkursu, funkcja która powstała jest
klarowna i ciekawa. Powstały duże otwarcia i wysokie wglądy w miej-
scach gdzie zaprojektowaliśmy czytelnie. Wszystko to, wyszło dobrze
i interesująco.
M.S.: Czy dobrze? To już subiektywna opinia...
A.Z.: Tak, to jest moje prywatne zdanie.
 podróże
ARCYTEKTURA nR1 (13) | I/2009

Kampung
vs. wieżowce
Relacja: Joanna Irzyk-Skarżyńs
ka
10

Kampung z dostępem…
północna Dżakarta

Indonezja… palmy, ciepłe morza, dzikie plemiona na końcu

świata… Niekoniecznie. Obraz bezludnych plaż znika natychmiast
po półtoragodzinnej jeździe z lotniska do centrum stolicy 237
milionowego kraju.

T
o nie jest trzeci świat, a przynaj-
mniej trudno go zobaczyć w Dża-
karcie. Żyjąc tu przez kolejne mie-
siące można zupełnie zapomnieć,
że 40% Indonezyjczyków nie
ma dostępu do elektryczności.
Mieszkam tu od niedawna i postanowiłam prze-
konać się jaka jest Dżakarta.
Najłatwiej zobaczyć w niej zakorkowaną, śmierdzącą kanałami aglomerację pełną
drapaczy chmur. Co miesiąc powstają nowe biurowce, apartamentowce czy mia-
sta w mieście, czyli kolosy mieszczące w sobie centra handlowe, biura, mieszkania,
siłownie, restauracje, hotele, a nawet szpitale. To co w szczególności odróżnia bu-
dowle wysokościowe w Europie od lokalnych to funkcja. Ponad połowa wieżowców
w Dżakarcie to mieszkaniówka. Nie są to może drapacze chmur sięgające 250 me-
trów, ale M2 na 30 lub 40 piętrze uważa się tu za zupełnie normalne. Biorąc pod
uwagę, że w aglomeracji Jabotabek (Dżakarta, Bogor, Tangerang, Bekasi), zajmującej
 Skromny blok mieszkaniowy
przy autostradzie w północnej
części Dżakarty – marzenie
wszystkich mieszkanców
kampungów.
powierzchnię zbliżoną do województwa mazowieckiego, mieszka po-
nad 20 milionów ludzi wiele tłumaczy. To miasto nieubłaganie rośnie
wzwyż zapominając niestety o tak „nieopłacalnych” inwestycjach jak
parki, szkoły, tereny rekreacyjne czy nawet transport publiczny i infra-
struktura drogowa, które pozwoliłyby o 16.30 wydostać się do domów
wszystkim pracownikom 50-piętrowych biurowców.
Holenderska kolonia
Inne, nieco trudniejsze do uchwycenia oblicze Dżakarty to urok ho-
lenderskiej kolonii.
Indonezyjczycy bardzo źle wspominali czasy okupacji i po wyzwole-
niu w latach czterdziestych XX w. chcieli niszczyć wszystko, co koja-
rzyło się z okupantem. Na szczęście ostatnio i lud wyzwolony odkrył
urok rynku, holenderskich zabudowań dających przyjemny chłód
i nadających się nie tylko dla turystów. Po remoncie nawierzchni
„starówki”, postawieniu paru ławek i odświeżeniu elewacji dzielnica
Kota zyskuje uznanie, także u młodych mieszkańców stolicy. Szkoda
tylko, że po „wtórnym wykorzystaniu materiałów budowlanych” z ho-
lenderskiego miasta portowego postał „skansen” niewiele większy niż
kwartał otaczający rynek.
Kampungi
Kolejnym, choć pewnie nie ostatnim, elementem Dżakarty są kampun-
gi. Słowo to pierwotnie oznaczało pojedyncze zabudowania z przyle-
głymi do nich polami ryżowymi. Następnie zaczęło oznaczać wioskę.
Od czasu wielkiego rozwoju miast określa również slumsy wewnątrz
aglomeracji. To teren, gdzie bule, czyli biali, się nie zapuszczają. Dla
lepszego samopoczucia wybrałam się tam z aparatem w męskim towa-
rzystwie. Jeśli w pobliżu biurowców czy w centrum handlowym można
usłyszeć „hello myster”, to w kampungu jest się obcym. Nie oznacza
to, że są to tereny niebezpieczne. Nic podobnego. Natomiast rządzą się
prawami wioski. Tu obcy jest natychmiast wychwytywany, tym bar-
dziej jeśli jest nim biała kobieta. W uliczkach o metrowej szerokości,
wśród domów stawianych siłami dosłownie całej rodziny i sklepików
wysuwanych przed baraki ciężko czuć się swobodnie. Jednak to dopie-
ro tu odkrywa się gdzie mieszkają setki tysięcy kierowców, opiekunek
Dzielnica mieszkaniowo
biurowa na północy Dżakarty
do dzieci, kasjerek w sklepach, a nawet pań z mniejszych biur. Nie
mają kanalizacji, dostępu do ciepłej wody, często nawet z wodą pitną
są tu poważne problemy. Nie przesadzę jeśli powiem, że gros tych lu-
dzi nie ma nawet własnej ubikacji. W kampungu, który zwiedzałam
najdłużej, przez przypadek znalazłam się w „toalecie”. Jedna z alejek
podobnych do wszystkich innych prowadziła do desek wysuniętych
nad kanał i... to tyle. Pomijając nawet brak kanalizacji, ustępu, czy
11
wody, ciężko pogodzić się z myślą, że ludzie „wypinają się” prosto
w okna sąsiadów z drugiej strony kanału. To też tłumaczy dlaczego
w Indonezji rok rocznie, co najmniej 300 na 1000 Indonezyjczyków
cierpi na choroby pochodzące z wody, w tym cholerę, dyzenterię i żół-
tą febrę. Jak powiedział pewien profesor z Indii – nie można mówić
o silnym i rozwiniętym kraju jeśli większość jego mieszkańców żyje
w takich warunkach, niezależnie od ilości wieżowców.
Więc jaka jest Dżakarta? Nie wiem, i pewnie wiele kolejnych lat tutaj
nie pozwoliłoby mi jej zrozumieć, ale postaram się i co zobaczę – będę
Wam co jakiś czas przesyłać.
Joanna Irzyk-Skarżyńska
Absolutorium studiów magisterskich WAPW zrobiła
w 2007; w Indonezji, gdzie pracuje jej mąż, zajmuje
się swoją pracą magisterską na temat mieszkalnictwa
w Dżakarcie; pełnoetatowa mama rocznej Hanki.
Dżakarta w czasie pory deszczowej w smogu
– widok od północy z autostrady.
 rozmowa
ARCYTEKTURA nR1 (13) | I/2009

Jak zdobyliśmy
Jak zdobyliśmy
Jak zdobyliśmy
lwa
lwa
lwaJak
zdobyliśmy
12

lwa
W zeszłym roku odbyło się
XI Biennale Architektury
w Wenecji. Tym razem
hasłem było „Out there.
Architecture beyond
building”. Nagrodę
Złotego Lwa za pawilon
narodowy otrzymała
polska ekspozycja „Hotel
Polonia. Budynków
życie po życiu”
zorganizowana przez
warszawską Zachętę.
To dzieło kuratorów
Grzegorza Piątka
i Jarosława Trybusia
oraz Nicolasa
Grospierre’a i Kobasa
Laksy odpowiedzialnych
za fotograficzne
przedstawienie
koncepcji.

Rozmawiali:
Joanna Koszewska i Tomek Kaczor
 Tomek Kaczor: Skąd po- to znaczy, opakować produkt in-
mysł na taką realizację? telektualny w coś, co będzie atrak-
Jarosław Trybuś: Z pewno- cyjne, więc również i w żart.
ścią zauważyliście, że trwałość za- T.K.: A który z tych pro-
traca dotychczasowe znaczenie jako jektów jest Waszym
wartość, a zaczyna być postrzegana ulubionym?
jako antywartość. I wcale nie jest To zależy, z której strony patrząc,
mi przykro z tego powodu, ale chcę bo jeśli chodzi o warstwę wizual-
powiedzieć, że architektura powin- ną, to najmocniej działa Rondo 1
na reagować na to zakwestionowanie [przebudowane na kolumbarium
trwałości jako wartości. W starożyt- – przyp. red.], natomiast jeśli cho-
nej definicji architektury, jako jej dzi o warstwę ideową – Licheń.
naczelną cechę, uznaje się trwałość Złoty Lew Bo on jest najmniej smutny. On
właśnie, potem użyteczność, a dopiero na końcu – piękno [Trak- dla polskiego
pawilonu
jest w gruncie rzeczy ... przyjemny.
tat Witruwiusza – przyp. red.]. Ta trwałość była kiedyś synoni- Joanna Koszewska: Przyjrzeliśmy się
mem solidności, czyli tego, żeby wzniesiona budowla nie zawa- tym wybranym obiektom i wszyst-
liła nam się na głowę. Z czasem jednak zaczęła być rozumiana kie z nich są współczesne, powstały
niemal symbolicznie, to znaczy, żeby budynki stały wiecznie, w ostatniej dekadzie. Czy w związku
jak piramidy. z tym uważacie, że warto jeszcze budo-
Dziś wciąż chcemy zachować pozory tej trwałości. Obkła- wać obiekty dostosowane ściśle do jed-
damy budynki półcentymetrową warstwą kamienia czy cegły, nej funkcji? Czy to jest jeszcze aktual-
po to żeby udawać, imitować trwałość. A to po pierwsze nie ne?
jest prawda, a po drugie my tej trwałości wcale nie potrzebuje- Z pewnością warto, tylko nie w ten sposób. Jeżeli chce-
my! Potrzebujemy czegoś, co bardzo szybko może się zmieniać. my tworzyć coś dla jednej jedynej funkcji, nie zakładając
Wszystko się zmienia. Wszystkie dziedziny techniki i wszystkie zmiany, to powinniśmy postawić namiot. Nie trzeba da-

y
sztuki zmieniają się wraz z całą rzeczywistością, a architektura – leko iść. 500 m stąd było City Center zbudowane 15 lat
nie. Architektura, korzystając z repertuaru nowych technologii, temu, przy Emilii Plater. Budynek solidny, prestiżowy, i ...

13
wciąż tworzy właściwie to samo, czyli sztywne budynki udające już go nie ma. Budują tam Libeskinda. Budynek który tam
wieczną trwałość. I o tym jest ten projekt. stał miał zaledwie 15 lat, ale nie był w stanie przystosować
T.K.: Czy cały projekt był wymyślony na po- się do nowych funkcji, moda się zmieniła itd., itd. A więc
trzeby Biennale, czy może wcześniej mie- lepiej było tam postawić coś... mniej „twardego”.
liście już podobne pomysły, przemyślenia? J.K.: Czy Wasz projekt był przekazem
Czy temat Biennale, „Architektura poza bu- przede wszystkim do polskich odbior-
dowaniem”, był tutaj jakąś inspiracją? ców, czy był to komunikat o polskiej
O tym zjawisku myśleliśmy od dawna, ale tu nadarzyła się architekturze skierowany do szerszej
okazja, żeby zakomunikować je szerszemu odbiorcy. Temat publiczności?
tegorocznego Biennale był bardzo inspirujący, gdyż otwierał Ani jedno, ani drugie. To komunikat został oparty
na teorię. Na to, co jest niezwykle istotne obecnie w architek- na polskich przykładach, ale dotyczy problemu jak naj-
turze. Bo budować to nie sztuka. Stawiać możemy wszystko, bardziej światowego. Trochę niezręcznie mi o tym mówić,
co chcemy. Należy tylko zapytać, po co i czy to jest aby odpo- ale to, co jury uznało za najcenniejsze, to właśnie „poru-
wiedzialne. szenie problemu globalnego przy zachowaniu lojalności
T.K.: Trudno jednak oprzeć się wrażeniu, wobec własnego narodu”. A zatem przykłady są z Polski
że jest to jakaś forma żartu. Przebudowanie – problem jest globalny.
bazyliki w Licheniu na aquapark jest dosyć J.K.: Czy ta krytyka jest jakąś wska-
zabawne... zówką jak podchodzić do architektury
Tak, oczywiście, to jest żart. Chodziło o to, żeby tę ideę, o której współczesnej? Czy wracające pomysły
mówi projekt, a o której mówi się bardzo trudno, jakoś komuni- na rekonstruowanie w Polsce zniszczo-
katywnie zilustrować. Dlatego zdecydowaliśmy, że zostanie ona nych obiektów są ucieczką od proble-
zilustrowana przez fotomontaże, które pokażą rzecz zupełnie matyki współczesnych budynków odpo-
nienową, a mianowicie zmianę funkcji. I tu znowu dochodzimy wiadających na aktualne potrzeby?
do sedna projektu: architektura od zawsze albo zmienia swoją Ja nie myślę źle o naszym narodzie, dlatego nie mówił-
funkcję i wtedy jest w stanie przetrwać dłużej, albo staje się ru- bym, że ta potrzeba o której mówicie, jest powszechna.
iną. Wszyscy to wiedzą. Ale budowle, które się stawia ostatnio, To jest potrzeba pewnej grupy ludzi, która bardzo instru-
te dumne, oficjalne budynki, nie zakładają zmiany. To znaczy, mentalnie posługuje się architekturą i pamięcią. Manipu-
architekci, tak samo jak inwestorzy, tworząc budynek, w ogóle luje przy pamięci. Ale mniejsza o to. Jaki wniosek z tego
nie przyjmują do wiadomości, że może on się zmienić w przy- szczególnie tutaj powinno się wyciągać? Taki mianowicie,
szłości. Co więcej – on będzie musiał się zmienić, bo inaczej nie że powinno się budować i tworzyć odpowiedzialnie, dla-
przetrwa! Więc tworząc takie scenariusze i prosząc świetnych tego że jesteśmy w okresie boomu gospodarczego i budu-
artystów o wykonanie wersji wizualnej tych scenariuszy, chcie- jemy dużo i niezwykle nieodpowiedzialnie. Hiszpania ten
liśmy zwrócić uwagę na to zjawisko także w sposób żartobliwy. boom przeżyła trochę wcześniej i już są problemy z tym
Oczywiście że tak. To nie są scenariusze, w które ktokolwiek całym betonem, który tam się wylał przez ostatnie 10‒15
wierzy. lat.
T.K.: Zatem poważna refleksja, ale na żarto- T.K.: Temat Biennale nasuwa skojarze-
bliwym przykładzie? nia z przyszłością. Czy w związku z tym
Tak, bo chyba inaczej się nie da. Tym bardziej, że taka impreza można określić, kim będzie architekt
jak Biennale, to jest supermarket. Tam jest tak wiele pawilonów przyszłości? Jeszcze konstrukorem-bu-
i tak wiele wątków, że aby można było zwrócić uwagę na swoją downiczym, czy raczej wizjonerem-filo-
myśl, na swój projekt, należy zadziałać tak jak w supermarkecie, zofem?
 rozmowa
ARCYTEKTURA nR1 (13) | I/2009
Kuratorzy Grzegorz Piątek
i Jarosław Trybuś na otwarciu
wystawy Disco Zachęta
Architekt przede wszystkim powinien odpowiadać
na potrzeby odbiorcy. To jest jego podstawowa powin-
ność. Przeżyliśmy już okres, w którym architekci chcieli
14
być inżynierami nowego społeczeństwa. To się nie spraw-
dziło. Architekt przyszłości przede wszystkim powinien
się wsłuchać w potrzeby odbiorcy. Ale żeby się w nie
wsłuchać, musi mieć szeroką wiedzę właściwie ze wszel-
kich dziedzin. Więc czy będzie myślicielem? Na pewno.
Na pewno powinien też być otwartym intelektualistą.
Może należy powiedzieć, że człowiekiem mądrym – w tym
mieści się już to, że będzie otwarty. Otwarty na potrzeby,
a nie zafiksowany na jakichś swoich przyzwyczajeniach.
To był by ideał.
J.K.: Albo powinien, tak jak zrobili-
ście to w Waszym projekcie, nawiązać
współpracę z przedstawicielami innych
dziedzin. Wiadomo, że razem z Wami
przy projekcie pracowało także dwóch
artystów – Mikołaj Grospierre i Kobas
Laksa. Czy ich doświadczenie miało tak-
że jakiś wpływ na ostateczną wersję?
Jak najbardziej. Znaliśmy wcześniej inne prace i Mikołaja
Grosspierre’a, i Kobasa Laksy, i gdy próbowaliśmy wizuali-
zować sobie w wyobraźni ten projekt, to wyglądał on tak,
że tylko oni mogli go zrobić. Zaprosiliśmy ich do projektu,
żeby wykonali prace, które będą ilustracją dla scenariusza.
Przy czym jeśli chodzi o warstwę estetyczną czy artystycz-
ną, mieli pełną swobodę.
J.K.: Jury nazwało polski pawilon mani-
festem.
Tak...? [Śmiech.] Tego nie pamiętałem...
J.K.: Czy jest to w takim razie manifest,
który jest społeczną krytyką architek-
tury, czy architektoniczną krytyką spo-
łeczeństwa?
Nie, nie... już wiadomo, że architektura się myli. To życie
ma zawsze rację. Sam Corbusier powiedział to pod koniec
życia. A zatem nie ma mowy o tym, żeby społeczeństwo
nie dorosło do jakiejś architektury. Kolejność jest zawsze
odwrotna. Architektura spełnia służebną funkcję wobec
społeczeństwa i uciekanie od tego powoduje różne rodzaje
degeneracji. A zatem nasz projekt to krytyka architektury
z punktu widzenia szeroko rozumianych potrzeb bliskiej
już przyszłości.
T.K.: Na potrzebę wernisażu wystawy, któ-
ra będzie prezentowała nagrodzone w We-
necji prace, przerabiacie Zachętę na dysko-
tekę. Co spowodowało takie skojarzenie?
To jest to samo, co wydarza się na fotomontażach, tylko
w trójwymiarze. Jak wiecie w Wenecji pawilon był przerobio-
ny na hotel. Pokazaliśmy w ten sposób, że ten pawilon wysta-
wienniczy stoi przez większość roku pusty, nie służąc nikomu,
podczas gdy Wenecja się dusi. Brakuje tam miejsc noclego-
wych, choć właściwie cała Wenecja jest już jednym wielkim
hotelem. Skomentowaliśmy więc w ten sposób tę architekturę,
przekształcając ją na miejsce do spania.
W Warszawie miejsc do spania nie brakuje. Zatem zastano-
wiliśmy się nad innym problemem dotyczącym współczesnej
kultury. Mianowicie w latach 90. i na początku XXI wieku, ob-
serwowaliśmy przyrost różnego rodzaju powierzchni komer-
cyjnych: restauracji, sklepów, kawiarń, w obrębie budynków
poświęconych kulturze. Był on znacznie szybszy niż przyrost
powierzchni bezpośrednio poświeconych funkcji tych obiek-
tów, np. wystawienniczej. To świadczy o pewnym trendzie:
komercjalizacji i „uludycznienia” kultury, która staje się za-
bawką.
Nie ma w tym ani krzty krytyki, jest tylko stwierdzenie. A za-
tem możemy sobie wyobrazić, że to miejsce, jakim jest Zachęta
za jakiś czas może zostać pożarte, może nie przez dyskotekę,
ale np. przez większy sklep muzealny czy większą restaurację.
4 lata temu w National Gallery w Londynie, była tam jedna
restauracja, teraz są już trzy. A więc możemy się spodziewać,
że tutaj także zajdzie ten proces i architektura będzie musiała
się do niego dostosować.
Dlaczego disco? Bo tu, w tym miejscu, w którym się znaj-
dujemy [Obiekt Znaleziony w podziemiach Zachęty – przyp.
red.], odbywają się dyskoteki. Wyobrażamy sobie, że Obiekt
Znaleziony zacznie pożerać Zachętę. Pamiętajmy także o tym,
o czym wcześniej mówiłem, a zatem o opakowaniu dla idei.
Żeby ta idea została zauważona, musi zostać atrakcyjnie opa-
kowana. Mam nadzieję, że to opakowanie będzie atrakcyjne
i przyciągnie publiczność, której będzie się chciało poczytać
podpisy pod pracami i wziąć do ręki katalog.
J.K.: Wynotowaliśmy taki cytat z Waszej
wypowiedzi: „Chcemy spuścić powietrze
z budowli, które udają, że zmienność ich
nie dotyczy”. Czy tak naprawdę chodzi
o spuszczenie powietrza z budowli czy
 Życie po życiu Budynku Świątynia
Metropolitan przy. pl. Piłsudskiego w Licheniu jako
w Warszawie aquapark

15
z inwestorów, ich nastawienia, czy
z odbiorców?
Ze wszystkich. Ze wszystkich, którzy ulegają złu-
dzeniu trwałości. Z architektury, z jej bezpośred-
nich twórców, czyli architektów, których ego jest
często bardzo przerośnięte, z inwestorów, którym
się wydaje, że kiedy opłacają to przerośnięte ego,
to jest wtedy fajnie, a także z użytkowników, którzy
są skłonni wierzyć, że ta cienka warstwa kamienia
na elewacji świadczy o tym, że budynek będzie stał
wiecznie.
J.K.: Czyli wszyscy się składają
na ten proces budowania?
Betsky [kurator Biennale architektury w Wenecji –
przyp. red.] napisał o tym bardzo dobitnie w manife-
ście Biennale, że architektura nie jest budowaniem.
Budowanie to budowanie. To czynność. A architek-
tura jest czymś więcej. Jest myśleniem. A budynki,
które powstają z budowania w istocie nie są archi-
tekturą, bo są obciążone problemem kompromisu
związanego z prawem, z możliwościami technolo-
gicznymi, finansowymi itd., itd.
J.K.: Taki był Transfer [projekt Ja-
rosława Kozakiewicza na Bienna-
le w Wenecji sprzed 2 lat – przyp.
red.]. Pokazywał całkowicie uto-
pijną wizję, ale o dziwo nie budził
skojarzeń, że jest to wirtualny pro-
jekt. Wchodzący tam pytali: „Na-
prawdę macie w Warszawie takie
tunele?”.
No właśnie, i nie wiadomo, czy to dobrze, czy źle.
Zresztą ciekawe, że z kolei sporo gości na tegorocz-
nym Biennale sądziło, że fotografie Lichenia, te jak
najbardziej prawdziwe, są fotomontażami.
W pobliskim Poznaniu, jak pewnie wiecie, jest
wielka synagoga przerobiona przez nazistów
na basen. I ona do dzisiaj jest basenem. Niektórych
to oburza, całkiem zresztą słusznie, ale większości
jednak nie. Mniejsza o to. To funkcjonuje
 234D!
ARCYTEKTURA nR1 (13) | I/2009

Lekcja pierwsza:
Michał Rogoziński

Interesujesz się grafiką? Animacją? Jesteś studentem architektury

lub ASP albo po prostu masz kłopoty z prawidłowym
stworzeniem wizualizacji, modelu, planszy, a po próbach
uzyskania pomocy u babci z zakresu renderingu, usłyszałeś/łaś:
„wnusiu, rentgen to ja robiłam miesiąc temu ostatnio”?

esteś na właściwej stronie! Właśnie tutaj

16

wielką dmuchawą wiedzy będziemy rozwie- Tekstury

wać wszelkie wątpliwości związane z wizu-
alizacjami, modelowaniem 3D, teksturowa-
niem, eksportowaniem rysunków oraz
obsługą najnowszych programów graficz-
nych, które powinien w dzisiejszych czasach
znać każdy architektoniczny wyjadacz.
Przedstawione przez nas tutoriale będą jed-
nak wymagać podstawowej wiedzy z zakresu
obsługi narzędzi w programach jakich bę-
dziemy tu używać. Zachęcamy również
do własnego studiowania, przeszukiwania
zawartości Internetu, gdzie czekają na Was tysiące go-
towych już tutoriali oraz czytaniu pomocy w progra-
mach (dostępnych po wciśnięciu klawisza F1 =)
W pierwszym numerze pokażemy zastosowanie naj-
ważniejszych map w Shaderach 3D i ich właściwości,
oraz jak prawidłowo przygotować tekstury na podsta-
wie zdjęć.
Mapa proceduralna
Marble zastosowana
jako Diffuse Map
Tekstury wykorzystywane w pro-
gramach 3D podzielimy na trzy
rodzaje:
Rastrowe – obrazy reprezentowane
za pomocą pionowo-poziomej siat-
ki pikseli o kolorze zdefiniowanym
przez 3 wartości RGB – Red, Green,
Blue. Wielkość obrazka rastrowego
nie może zostać zwiększona bez
utraty jego jakości. Są to wszystkie
zdjęcia i obrazy np. bmp, jpg, tiff
etc.
Proce duralne – generowane
w programie 3D za pomocą określo-
nych procedur matematycznych. Jej
wygląd określają wartości parame-
trów oraz iteracji algorytmu, który
określa mapę. Dzięki temu jakość ta-
kich map jest nieskończenie wielka.
Ważną zaletą jest możliwość animo-
wania tych parametrów (np. szum
na powierzchni wody, która powoli
się uspokaja i wygładza). Przykła-
dem mapy proceduralnej są frakta-
le. Tekstury proceduralne mogą być
również generowane w 3D, przez
co nie musimy się martwić mapo-
waniem obiektu np. kawałka drew-
na, w którym struktura przestrzenna
słojów nie może zawierać zniekształ-
ceń. W tym przypadku mapowanie
za pomocą tekstur rastrowych może
być bardzo trudne w zależności
od złożoności obiektu na którym
układamy teksturę. Wadą map
proceduralnych jest jednak mała
fotorealistyczność w porównaniu
do tekstur opartych na rastrowych
fotografiach prawdziwego kawałka
materiału.
Animacje – pliki typu *.mpg, *.avi,
możemy ich używać jako opisane
poniżej mapy. Dają ogromne możli-
wości przy animacji i kompozycji

Mapa proceduralna Mapa proceduralna Noise

Wood zastosowana zastosowana jako zniekształcenia
jako Diffuse Map powierzchni Bump Map
Materiały
Materiał, który nakładamy na obiekt w 3dsmax
to Shader, w którego skład wchodzą wszystkie mapy
oraz parametry, określające właściwości materiału:
refleksyjność, przezroczystość, zniekształcenia, efekt mapa Checker
anizotropowy etc. W zależności od wybranego rodza- zastosowana jako
ju materiału oraz silnika renderującego będziemy mieć Reflect Map
do dyspozycji inny zestaw slotów do map. Wymienio-
ne poniżej mapy występują w materiałach VrayMtl
oraz Standard w 3D Studio Max. Nie musimy określać
wszystkich z nich, niektóre materiały można tworzyć
nie używając żadnej mapy, np. idealne szkło, lustro,
metal, lakier. Jednak aby wiernie odzwierciedlić wygląd
materiałów występujących w realnym świecie czasami bitmapa zastosowana
trzeba użyć nawet kilku map osobno dla odbić, wyżło- jako Reflect
Glossiness
bień, przezroczystości, koloru etc. Najczęściej występu-
jące rodzaje map to:
Diffuse – mapa podstawowa, określająca wygląd
materiałów np. ściana z cegieł, drewno, beton. Jeżeli
tworzymy materiał jednolity o określonym kolorze –
możemy ją pominąć.
Reflect/Reflection – mapa zawierająca informacje,
w których miejscach materiał odbija bardziej światło, bitmapa z logo
a w których mniej. Dla większości materiałów wystę- zastosowana jako
pujących w realnym świecie (oprócz niektórych metali) Refract Map
powinna być ona w skali szarości.

17
Reflect Glossiness – tutaj określamy ostrość odbicia.
Np. dla lustra nie musimy określać mapy, ponieważ
cała jego powierzchnia odbija równomiernie. Chyba,
że lustro nam się ubrudziło... wtedy nakładamy mapę
z zaciekami, smugami etc. Możemy się również poku-
bitmapa z logo jako
sić o efekt pary wodnej, która również odbija światło, Refract Glossiness
ale z dużym rozproszeniem.
Refract/Refraction – mapa określająca rejony, w któ-
rych obiekt przepuszcza światło.
Glossiness – informacje zawarte w mapie w skali
szarości określają rozmycie promieni przepuszczanych
przez obiekt np. szkło matowe, mętna woda.
IOR – określa współczynnik załamywania promieni
przez przezroczysty materiał. Rzadko wykorzystywa- mapa Tiles jako
na mapa, przy tworzeniu materiałów przepuszczalnych BumpMap
światło najlepiej ustawić IOR w parametrach materia-
łu. ta sama mapa
Bump Map – mapa wyżłobień, uwypukla rejony bia- w slocie Displace.
łe i wtłacza rejony czarne. Działa tylko w skali szaro-
ści, jednak w wielu przypadkach możemy zastosować
mapę Diffuse jako Bump Mapę – program sam wtedy
przetworzy kolory w przejścia szarości. Należy jednak
pamiętać, że mapa Diffuse nie ma nic wspólnego z po-
ziomem wyżłobień. Dla podłogi z czarnymi kafelkami
i białymi spoinami Bump Mapa powinna być negaty- materiał współczynnik ior
wem. Tak, aby to, co jasne, zostało uwypuklone. Bump powietrze spod powierzchni wody 0,75
Mapa nie jest ideałem i bardzo łatwo ją zauważyć, cza- próżnia 1,0
sami wręcz może pogorszyć wygląd naszego renderu powietrze 1,0003
gdy ustawimy jej zbyt dużą wartość. Lepszym odpo- dym 1,02
wiednikiem jest... alkohol 1,329
Displace/Displacement – efekt podobny do Bump lód 1,3
Mapy, jednak działa na zasadzie zagęszczania siatki Tabela wartości IOR woda 1,333
obiektu i przekształceniach na poziomie modelu, przez (Index Of Refraction) szkło 1,44‒1,7
co rendery z Displacement wyglądają o wiele bardziej dla najważniejszych kwarc 1,55
realistycznie. ciał stałych i cieczy
rubin 1,77
występujących
Opacity – przezroczystość obiektu, bez załamywania w przyrodzie: kryształ 2,00
promieni (IOR=1) diament 2,417
Oczywiście wszystkie te właściwości możemy określić * – wartość oszacowana
mojito (biały rum+limonka+woda gazo- 1,329 – 3,68*
na podstawie 35 próbek
bez użycia map, wtedy będą one jednakowe na całej wana + pokruszony lód z cukrem + kilka
mieszanki wymienionych listków mięty, zamieszać dużą łyżeczką
powierzchni obiektu. ciał stałych i ciekłych, po 35 lub mieszadełkiem , dodać palemkę , pić
próbkach autor zaprzestał przez słomkę ;)
dalszych badań...
 234D!
ARCYTEKTURA nR1 (13) | I/2009

Tworzenie tekstur typu pattern w Photoshopie:

Są to tekstury powtarzalne w układach poziomym, pionowym lub
w obydwu naraz. Po ułożeniu takich map jedna obok drugiej miejsca
styku powinny być niezauważalne. Pokażemy Wam jak taką mapę zrobić
wykorzystując zdjęcie kostki brukowej na dziedzińcu WAPW. Narzędziem Cropp
Na początku potrzebujemy zdjęcie lub obraz, z którego chcielibyśmy z zaznaczoną funkcją
Perspective zaznaczamy
utworzyć pattern. W przypadku zdjęć należy pamiętać, aby były one punkty fragmentu który
robione w jednolitym naświetleniu – w cieniu lub najlepiej przy za- nas interesuje, zgodnie
chmurzonym niebie bez ostrych cieni oraz rozbłysków. Aparat najlepiej z perspektywą zdjęcia...
ustawić na statywie, a zdjęcie wykonać z jak największej odległości przy
maksymalnym przybliżeniu, aby zminimalizować dystorsję beczkową
(wybrzuszenie obrazu przy zbyt bliskiej odległości). Jest to szczególnie
ważne gdy robimy zdjęcia materiałów z wyraźnym podziałem np. paneli,
desek, płyt kamiennych, kostki chodnikowej. Gdy zdjęcie wykonaliśmy
...a program
pod niewielkim kątem, możemy użyć narzędzia Cropp z funkcją Perspec-
przetworzy
tive w Adobe Photoshop. to w prostokątny
Utwórzmy więc przykładowy pattern: obraz
1. Otwieramy zdjęcie w Photoshopie, duplikujemy warstwę i chowa-
my (może nam się później przydać)
2. Wycinamy odpowiedni fragment narzędziem Cropp, aby krawę-
dzie obrazu przebiegały w spoinach.
3. Nakładamy Filter>Other>Offset z zaznaczoną funkcją Wrap Aro-
und – tak, aby podział wypadł mniej więcej w połowie obrazu.
4. Korzystając z narzędzi Healing Brush, Patch Tool, Clone Stamp Ad.1 Ad.2
i ogólnie kombinując niwelujemy nieprawidłowe podziały, żeby sta-
ły się niezauważalne, a obraz jednolity. Najlepiej nadaje się do tego
Clone Stamp. Trzymając Alt wskazujemy narożnik kostki a następ-
18

nie kopiujemy ją pędzlem w miejsce, które chcemy zretuszować.

Uwaga: nie modyfikujcie nic przy krawędziach obrazu!
5. Po raz kolejny używamy Offset ale tym razem z przesunięciem o ¼
obrazu i korygujemy ewentualne błędy. Możemy to powtórzyć wie-
le razy aż do osiągnięcia zadowalającego rezultatu.
6. Zapisujemy plik (najlepiej w formacie .jpg) i sprawdzamy jak nasza
tekstura wygląda po nałożeniu na obiekt w 3dsmax. W ustawie-
niach Bitmapy regulujemy jej zwielokrotnienie w poziomie (U)
Ad.3 Ad.4
oraz pionie (V) za pomocą wartości Tiling.
7. Może się okazać, że nałożony pattern wygląda nieładnie i łatwo
zauważyć powtarzany fragment. W tym celu możemy powiększyć
rozdzielczość tekstury duplikując ją np. dwukrotnie w poziomie
i pionie używając Canvas Size, a następnie usuwając najbardziej
charakterystyczne, powtarzane elementy i nadając każdemu z nich
unikalny wygląd jak w pkt.4. Ideałem jest stworzenie tekstury dla
całego obiektu/płaszczyzny. Jednak w przypadku murów z cegieł,
desek elewacyjnych, kostek, dziurek, siatek wykorzystanie patter-
nów znacznie przyspiesza pracę.

Pamiętaj, że:
- najlepiej aby rozdzielczość
tekstury była wyrażona kolejną
potęgą dwójki czyli: ...,128x128
,256x256,512x512,1024x1024,2
048x2048,... itd. Karty graficz-
ne oraz programy renderujące
lepiej je przetwarzają.
– należy pamiętać, aby roz-
dzielczość tekstur nie była
niższa niż jej docelowa roz-
dzielczość na renderze. Gdy
obiekt zajmuje ¼ docelowe-
go renderu o rozdzielczości
1024x768 to rozdzielczość tek-
stury na tym obiekcie powinna
być nieco większa niż 512x256.
Oczywiście w przypadku gdy
np. tekstura narysowana jest
Ad.5 Ad.7a
tak, aby pokryć sześcian, a wi-
doczna jest tylko jedna jego
ściana to bierzemy pod uwagę
tylko rozdzielczość fragmentu
tekstury dla widocznej ściany.
– dobrze jest edytować obraz
w rozdzielczości większej niż
wyjściowa np. tworzyć tek-
sturę w 1024x1024 a po skoń-
Ad.7b Ad.7c
czeniu, spłaszczać warstwy
(Image Flatten), zmniejszać
do 512x512 i zapisać. Oczy-
wiście oryginalny plik należy
zachować w formacie *.PSD
nieskompresowany i ze wszyst-
kimi warstwami w przypadku
ewentualnej reedycji oraz
do tworzenia innych map.

Forum studentów
Architektury już
jest!
Pierwsze
nieformalne
spotkanie Forum
Studentów
Architektury
we Wrocławiu
est bezpośrednią kontynuacją forum Koali-
cja Miast, które zapoczątkował nasz kolega
Gall Podlaszewski.
Koalicja Miast powstała, aby skupić aktyw-
nych studentów architektury, psychologii
środowiskowej, socjologii i innych pokrew-
nych dziedzin. Z inicjatywy km odbyły się
dwa konkursy fotograficzne, a także inter-
dyscyplinarne warsztaty planistyczne ad
publicandum w związku z brakiem wy-
działów planowania miejskiego na polskich
uczelniach. Jednak po jakimś czasie inicja-
tywa KM wymarła – z relacji Galla wynika,
że zaczęła się z niej robić „wielka polityka” i Koalicja
powoli odchodziła od początkowych idei.
Reaktywacja
Po kilku latach nieobecności, kilka miesięcy temu,
Jurek Łątka, przewodniczący Wydziału Architektury
Politechniki Wrocławskiej, postanowił kontynuować
pomysł Galla. Udało się połączyć siły wydziałów
architektury wielu polskich uczelni technicznych
i – po pierwszym wstępnym spotkaniu we Wrocła-
wiu – na pierwszy zjazd, który odbył się w Warszawie
przyjechali aktywni studenci z Białegostoku, Gdańś-
ka, Krakowa, Łodzi, Poznania, Gliwic, Szczecina
i Wrocławia.
Jak napisał Jurek specyfika naszych studiów – będą-
cych mariażem zagadnień technicznych, artystycz-
nych wizji i humanistycznego podejścia – sprawia,
że koniecznością stało się zwołanie reprezentacji
studentów architektury. Oprócz reprezentowania
środowiska studenckiego i wyrażania opinii przed in-
stytucjami publicznymi, Forum Studentów Architek-
tury ma na celu rozwijanie więzi między studentami
oraz wspieranie samorządności studenckiej. Mamy
7 marca 2009 powołaliśmy
do życia Forum Studentów
Architektury w celu stworzenia
wyrazistego głosu studenckiego
środowiska architektonicznego.
Relacjonuje:
Staś Depowski
zamiar podejmować wspólne ini-
cjatywy naukowe i projekty pozwa-
lające na rozwój architektonicznego
środowiska akademickiego, takich
jak wspólne warsztaty projektowe,
Konferencja Naukowa Studentów
Architektury, szkolenia i wykłady
znanych architektów.
Zapraszamy
studentów
do współpracy
Chcielibyśmy, żeby Forum stało się
zauważalne na arenie ogólnopol-
skiej. Jednym z wielu problemów
do rozwiązania jest np. kwestia
uprawnień projektowych wydawa-
nych przez Izbę Architektów rp,
która nie dostosowała ich do zmia-
ny jaką wprowadził system boloński
i nie przyjmuje architektów z dyplo-
mem inżynierskim. Inne problemy
aktualności
ARCYTEKTURA nR1 (13) | I/2009
19
to program studiów, różny na każdej
uczelni i często na niskim poziomie,
niedostosowany do realiów.
Podobne organizacje powstały już
w innych krajach np. istniejący
od 10 lat brytyjski Archaos repre-
zentujący studentów na poziomie
ogólnokrajowym, między innymi
przed Royal Institute of British
Architects. Członkostwo jest tam
automatyczne – każdy student ar-
chitektury ma prawo do czynnego
uczestnictwa. A trzeba zauważyć,
że w Wielkiej Brytanii studenci ar-
chitektury mogą należeć do riba.
Dlatego w Polsce powołanie Forum
Studentów Architektury wydaje się
jeszcze bardziej potrzebne, ponie-
waż ani Izba Architektów rp, ani
sarp nie przewiduje dla studentów
możliwości zabierania głosu w jaki-
kolwiek sposób.
 erasmus
ARCYTEKTURA nR1 (13) | I/2009
Ateny. MiAsto bez
Architektury
Nie będę ukrywać, że wybranie Aten jako miejsca
na wyjazd na Erasmusa nie było z mojej strony
przemyślaną decyzją. Gdy zajęte zostały już dwa miejsca
do Brukseli (mój pierwszy wybór), a pani Marta wyczytała
moje nazwisko zawieszając swój głos w pytaniu, bez
namysłu odpowiedziałam: „Ateny poproszę!”.
L
ista skojarzeń ze stolicą kraju,
w którym nigdy wcześniej
nie byłam, była krótka:
20
starożytne zabytki, ciepłe
temperatury przez większość
roku, piękne wyspy. Dopiero
moi rozmówcy, przed
którymi przyznawałam się
do swojego wyboru zaczęli
mi uświadamiać, że Ateny mimo, iż są kolebką
cywilizacji Europejskiej, dzisiaj prezentują się
jako betonowa dżungla, w dodatku brudna
i pełna hałasu. Szybkie spojrzenie na miasto
przez Google Earth również nie natchnęło
mnie optymizmem, ponieważ nie sposób było
nie zauważyć bardzo intensywnej, zazwyczaj
ortogonalnej siatki wąskich ulic. Cóż, wszystko
to jest prawdą; Ateny są brudne, głośne
i ciasne, ale są też miastem zupełnie innym niż
miasta Polski i północnej Europy, co sprawiło,
że mieszkanie tam przez pół roku było naprawdę
ciekawe i pozwoliło zauważyć szereg rzeczy,
które umknęłyby zapewne podczas tygodniowej
wycieczki turystycznej. Sądzę, że wszyscy
studenci wiedzą, że Erasmus to niesamowite
doświadczenie, wyjazd pełen zabawy,
przygód, owocujący nowymi znajomościami
i doświadczeniami, nie będę zatem o tym pisać.
Jeśli ktokolwiek jeszcze wątpi w sens wyjazdu
na to stypendium niech obejrzy film L’Auberge
espagnole (w Polsce znany jako Smak życia).
Uważam, że należy raczej opisać miasto,
w którym miałam okazję mieszkać i wykonać
kilka projektów.
Urban sprawl po grecku
Stolica Grecji zdumiewa i zaskakuje, nie
zawsze pozytywnie. Jak większość metropolii
Ateny to miasto kontrastów. Z jednej strony
mamy więc rozleniwionych mieszkańców,
pół dnia okupujących stoliki kawiarniane,
zajętych rozmowami lub taksowaniem
wzrokiem przechodniów, z drugiej szalony ruch
drogowy, kierowców trąbiących dwie sekundy
po zapaleniu się zielonego światła
i niecierpliwych motocyklistów
wdzierających się między pieszych.
Szacunkowa gęstość zaludnienia
Aten to 19 133 os./km² (dla
porównania gęstość zaludnienia
Warszawy to 3 302 os./km²).
Miasto wypełniło już przestrzeń
jaką wyznaczają mu otaczające
je wzgórza i morze. Jego odnogi
już wysuwają się ze szczelin
na wschodzie oplatając coraz
ciaśniej górę Hymettos, która
oddziela miasto od lotniska. Kiedy
chodzi się po ulicach, można
odnieść wrażenie, że każdy metr
kwadratowy ma tu wagę złota.
Gdybyśmy chcieli porównać
typową tkankę miejską Aten
z jakimś fragmentem Warszawy,
byłby to rejon ścisłego śródmieścia
(Hoża i Wspólna) czyli mniej
więcej siedmiokondygnacyjne
budynki wypełniające prostopadłą
siatkę ulic, wąskie chodniki, mało
zieleni, wiele zaparkowanych
wszędzie samochodów. W Atenach
do tego wszystkiego dochodzą
jeszcze kontenery na śmieci, które
stoją bezpośrednio na ulicy, przed
wejściami do klatek schodowych
(z jednej strony jest to wygodne,
z drugiej mało estetyczne).
Ulice są wąskie i, poza tymi
największymi, jednokierunkowe.
Chodnik ma czasem pół metra
szerokości, czasem zupełnie znika.
Agora, Akropol
i poly-katoika
Richard Scoffier, francuski
architekt i pisarz w swoim tekście
zamieszczonym w katalogu
wystawy greckiego pawilonu
Opowiada i rysuje:
Zuzia Bluszcz
na weneckim biennale „Athens
2002: Absolute Realism”
pisał: „Tutaj, w Atenach, parki
archeologiczne są zupełnie odcięte
od miasta. Turyści, dobrowolni
więźniowie śródmieścia, które jest
zamknięte dla ruchu kołowego,
nigdy nie mieszają się z miejscową
społecznością, żyjącą w swoich
sąsiedztwach jak w klasztorach.
Ateny odrzucają mobilność
i wędrowanie, wolą poezję kolażu
dwóch niezwiązanych ze sobą
światów. Określają się zarazem
jako miasto cezury.” Choć Scoffier
przesadza, jest to trafna uwaga
odnośnie Aten, których centrum
należy do turystów. To tam
możemy znaleźć piesze ulice,
małe place, parki. Przestrzeń jest
zadbana, ale wystarczy przejechać
jedną stację metra, aby znowu
znaleźć się w labiryncie. Choć,
jak już wspomniałam, Ateny
to głównie ortogonalna siatka
ulic, bardzo łatwo stracić w niej
orientację. A to dlatego, że jest
to przestrzeń bez żadnych punktów
odniesienia. Mimo, że kwartały
są podzielone na niewielkie
działki, wszystkie budynki
są bardzo podobne do siebie.
Ich elewacje to właściwie tylko
bardzo duże balkony wypełnione
roślinami doniczkowymi
i zasłonięte roletami. W książce
„Mutations” Yannis Aesopos
i Yorgos Simeoforidis tak opisują
zabudowę Aten: „Grecki dom
wielorodzinny – poly-katoika –
jest realizacją corbusierowskiego
systemu Domino: betonowa rama,
klatka schodowa i szyb windy. Typ
budynku, który oferuje prostotę
 21

Czy w tym szaleństwie jest metoda?

Mimo dosyć ścisłej ortogonalnej siatki ulic, Ateny
widziane z Akropolu wcale nie sprawiają wrażenia
miasta poukładanego, bo wcale takie nie są..
 erasmus
ARCYTEKTURA nR1 (13) | I/2009

Elewacja nie istnieje. Są tylko balkony i długie ro-

lety. W parterach reklamy lokali i samochody stojące
bardzo blisko budynków. Architektura znika pod
tymi warstwami i rzadko, nieśmiało przypomina
o sobie w bardziej reprezentacyjych rejonach.
22
konstrukcji, oszczędność i trwałość,
wzór do powtarzania w nieskończoność,
podstawa dla nowej, rodzimej
architektury.”
Benoit Goetz w „Athens 2002:
Absolute Realism” posuwa się nawet
do stwierdzenia że Ateny to „miasto
bez architektury”. To sformułowanie
nie dawało mi spokoju. W końcu
Ateny to miasto, nad którym wznosi
się Akropol, który rysowałam
na zajęciach z HAPu, tak samo
jak Agorę ze wszystkimi jej fazami
rozwoju. To miasto posiadające
kompleks olimpijski zaprojektowany
przez Calatravę. Jednak, jak zauważa
Thanasis Moutsopoulos w „Athens
2002: Absolute Realism”: „Dzisiejsze
miasta przypominają żałosne spektakle,
które mają być przedstawiane turystom
w klimatyzowanych autobusach.
Gość w mieście zauważa tylko
to, co niezwykłe, zaś mieszkaniec
zajmuje się tym, co jest zwykłe
i co bierze na siebie wszystkie wymiary
codziennego szaleństwa.” Cezura,
o której pisze Scoffier, wydaje się

oddzielać kwartały wypełnione poly-
katoikami od rejonu turystycznej Plaki.
Modernistyczna, surowa zabudowa
bez detalu z rzadka ustępuje miejsca
małym neobizantyjskim świątyniom
lub starym, niskim kamienicom. „Here,
in Grece, we like white” wyjaśniała
mi właścicielka apartamentu, w którym
mieszkałam. To prawda, wystarczy
popatrzeć na pocztówki z wysp takich
jak Mykonos zabudowanych małymi
pobielanymi domkami, ale wystarczy
też wyjrzeć przez okno w Atenach
i spojrzeć na surowe, zazwyczaj biało-
szare elewacje poly-katoika.
Co jest najciekawsze, brak lub znaczne
ograniczenie przestrzeni publicznych,
dogodnych dla pieszych, w ogóle nie
tamuje ateńskiego życia społecznego.
Wysokie temperatury przez większość
roku sprawiają, że ulice są pełne
życia. Wszystkie z niewielu placów
są zawsze wypełnione ludźmi, którzy
siedzą w ogródkach kawiarnianych
lub po prostu na ławkach. Ulice,
na których znajdują się kluby i lokale
w weekendowe wieczory wypełnia tłum,
który można porównać do tego, który
przemierza warszawską Arkadię w dni
wyprzedaży. Ten sposób życia, który
w Polsce nazywamy południowym
w połączeniu z intensywną zabudową
miejską sprawia, że Ateny odbiera się
jako tętniący życiem organizm.
Why diagonal when it
can be orthogonal
I właśnie dla tego organizmu
projektowaliśmy. Projekt
architektoniczny okazał się trudny.
Niewielka działka w centrum miasta,
niedaleko Muzeum Archeologicznego,
przy jednej z głównych ulic, miała stać się
siedzibą Ateńskiego Związku Architektów.
Przylegał już do niej jeden budynek,
typowy poly-katoika. Niełatwo było
przekonywać prowadzących do naszych
koncepcji. Każdy kąt, który wyznaczał
skos odbiegający od ortogonalnej siatki
musiał mieć solidne uzasadnienie.
Konstrukcja musiała być odporna
na trzęsienia ziemi, co wykluczało
niektóre z naszych propozycji. Jako
grupa zagranicznych studentów biorąca
udział w zajęciach razem z Grekami
często odnosiliśmy wrażenie, że nasze
projekty są odbierane jako nie pasujące
od otoczenia. Zarzucano nam, że na siłę
staramy się projektować dziwne formy.
Z kolei większość Erasmusów stwierdzała,
że wszystkie greckie projekty są do siebie
podobne. Poniekąd mała działka i solidna
konstrukcja – zazwyczaj regularna i dość
gęsta siatka słupów – wyznaczała formę.
Wszelkie odchylenia należało wielokrotnie
konsultować z konstruktorami i starannie
wyjaśniać.
Łatwiejszy okazał się projekt
urbanistyczny. Właściwie nie było
to projektowanie nowej zabudowy, ale
regeneracja intensywnie zabudowanych
okolic głównego dworca Larissa. Należało
23
więc skupić się przede wszystkim na tym,
żeby uczynić przestrzeń bardziej przyjazną
mieszkańcom, stworzyć dogodne
połączenia piesze. Jednym z problemów
okolicy było to, że tory kolejowe dzieliły
ten fragment miasta na dwie części
o odmiennym charakterze. Trzeba było
więc stworzyć połączenia, zagospodarować
działki znajdujące się przy torach. Faza
projektowa była zresztą poprzedzona
solidną analizą teoretyczną, której od nas,
jako cudzoziemców, prowadzący wymagali
szczególnie. To teoretyczne przygotowanie
pozwalało nie tylko lepiej wykonać projekt,
ale też poznać miasto, jego wady i zalety.
Erasmus w Atenach dla studenta
architektury nie jest typowy. Nie polega
na możliwościach przechadzania się
pomiędzy realizacjami, które do tej
pory można było zobaczyć na kartach
nowych wydań o nowej, odważnej
architekturze. Nie da się ukryć, że nie
ma tutaj zbyt wielu wzorców, które można
by przenieść do Polski. Wydaje mi się
jednak, że dzięki temu taki wyjazd jest
wyzwaniem, ponieważ wymaga, aby zacząć
szukać. Szukać odpowiedzi na pytania,
które nasuwają się podczas spacerów
po ulicach, rozmów z greckimi studentami
czy podziwiania panoramy miasta
z któregokolwiek ze wzgórz. Ευχαριστώ!
 współpraca
ARCYTEKTURA nR1 (13) | I/2009
nie tylko wapw
szkoły architektury – inaczej
Poniższy dział ułatwi studentom Wydziału
Architektuty wybór szkoły na wymianę w ramach
Programu Erasmus. Przeczytacie tu też jak wygląda
nauka na innych wydziałach w mniej lub bardziej
odległych miejscach.
kraj: Dania
Miasto: Horsens
szkoła: Architectural Technology and Construction
Managment, VIA Univer
24
Wymagania
Konkurencja co roku jest inna i ciężko powie-
dzieć czy trudno się tu dostać na wymianę.
W poprzednich latach Horsens nie było raczej
najbardziej obleganym kierunkiem, z drugiej
strony jednak wszystkie miejsca dostępne się
zapełniają.
Warunki życia
Koszty życia w Danii są bardzo duże. Na po-
czątku ceny mogą wydawać się szokujące, ale
rozważnie dobierając produkty i pilnując wy-
datków da się przeżyć.
Powinno się przywieść ze sobą trochę gotów-
ki na start – szczególnie, że szkoła wymaga
praktycznie od razu opłacenia pierwszego
miesiąca w akademiku i wpłacenia depozytu.
Razem +/- 3000 koron.
Najlepiej jest zakwaterować się w akademi-
kach. Jako student z wymiany płaci się tyl-
ko około połowy normalnego czynszu czyli
1200‒1600 koron.
CMW PW zapewnia studentom dofinanso-
wanie. Jako że Dania jest droga – znajduje się
w najwyższym progu dofinansowania. W tym
roku wyniosło ono 398,- Euro miesięcznie.
Jest to jednak tylko dodatek i ta kwota nie
pokrywa wszystkich kosztów życia. Jeżeli
ma się dobre wyniki w nauce i kiepską sytu-
ację finansową (czyli kwalifikujesz się do sty-
pendium socjalnego) – można się ubiegać
o dodatkowe dofinansowanie. Jeżeli masz
wyższe dochody, ale dobre wyniki w nauce –
też możesz się o to stypendium ubiegać, ale
trudniej je wtedy dostać.
Szkoła
Opowiada:
Mateusz Bednarz
Studia trwają siedem semestrów i uzyskuje
się dyplom Constructing Architect. To coś
pomiędzy architektem, konstruktorem a me-
nagerem. Po 7 sem. i uzyskaniu stopnia Ba-
chelor można przystąpić do studiów na po-
ziomie Master.
Szkoła jest nieco inna niż WAPW nie tylko
dlatego, że ma nowy, a nie historyczny budy-
nek oraz nie kształci typowych architektów –
projektantów. 90% studentów stanowią oso-
by z całego świata, studiujące albo w ramach
wymian, albo takie, które przyjechały na cały
tok studiów. Z tego powodu atmosfera na Uni
jest multikulturowa i codziennie spotyka się
ciekawych ludzi z całego świata.
Ciężko mówić o jakichś wadach czy zaletach
– jest tu po prostu inaczej i ma się możliwość
zdobycia nowych ciekawych i, mam wrażenie,
przydatnych rzeczy.
Zajęcia
Program zmienia się nieco co roku i w za-
leżności od semestru, ale generalne zasady
są podobne. Np. na ocenę projektu na seme-
strze czwartym przypada:
30% – architekture, design;
30% – sustainability;
30% – build ability, project organization;
10% – price, fitting an economic frame.
Jak widać wygląda to tak jak na WAPW, gdzie
po prostu tworzysz architekturę. Duży nacisk
kładzie się tutaj na spełnienie norm energe-
tycznych więc obiekt projektowany powinien
być jak najbardziej ekologiczny [sustainable],
zarówno w użytkowaniu jak i w budowie
i rozbiórce. Jako Constructing Architect mu-
sisz umieć oszacować koszty projektu, zapla-
nować precyzyjne prace od stadium projektu
do budowy.
Budynek jest nowy więc jego infrastruktura
jest na wysokim poziomie. Na korytarzach
są komputery oraz bezprzewodowy Internet.
Jest otwarty 24/7, jednak żeby wejść po godzi-
nach, potrzeba karty. Kartę taką wyrabia Ci
uniwersytet w ok. 2‒3 tyg. Jest wiele pracow-
ni oraz biblioteka (również z książkami w jez.
angielskim i niemieckim). Dostępne są ksera,
drukarki i plotery, ale korzystanie z nich nie
jest darmowe. Należy doładować sobie konto
i można drukować. Opłaty nie są duże, ale
plotowanie już trochę kosztuje. Jednak nie
jest powiedziane, że projekt trzeba będzie
na koniec wydrukować, czasem wymagana
jest prezentacja na rzutniku cyfrowym.
Miasto, życie,
after school
Miasteczko samo w sobie jest niewielkie
i ciężko tu o jakieś muzea, jednak w samym
mieście jest parę obiektów godnych obejrze-
nia. Dużo więcej ciekawych budynków znaj-
duje się w oddalonym o ok. 60km Aarhus. Ale
tak naprawdę najlepiej odwiedzić Kopenha-
gę. W szkole są sami obcokrajowcy, duńskich
studentów jest niewielu i rzadko się integrują
z ludźmi spoza Danii. Można spokojnie po-
wiedzieć, że w tym niewielkim miasteczku
jest ładnych paręset studentów z zagranicy.
Ludzie są chyba ze wszystkich krajów świata.
Może poza Koreą Północną…
Podsumowanie
Horsens jest czymś innym niż WAPW i cięż-
ko o tego typu doświadczenia w Warszawie.
Można nauczyć się wielu rzeczy, które potem
zaprocentują podczas pracy w zespole w pra-
cowni architektonicznej.
 kraj: Włochy
Miasto: Rzym
szkoła: Facolta` di Architektura
Valle Giulia, Universita` La
Sapienza
Warunki życia
WYSOKIE KOSZTY! W Rzymie nie ma aka-
demików. Trzeba znaleźć sobie pokój, miesz-
kanie lub stancję. Ceny są wysokie, a stan-
dardy niskie. O mieszkaniach za 200 Euro
za miesiąc bez opłat słyszałam tylko plotki.
Znana jest historia o pokoju pięcioosobowym
bez okien. Normalny pokój podwójny (came-
ra doppia): 350‒450 Euro z opłatami, a jedyn-
ki – 500 Euro i więcej. Przy dzisiejszym kursie
to pokój za 2500zł! A stypendium w tym roku
wynosiło 345 Euro na miesiąc. Mieszkania
najlepiej szukać na stronie www.roma.bakeca.
it albo na miejscu. Jest masa ogłoszeń w ca-
łym mieście. Studenckie dzielnice z dobrym
dojazdem na wydział to San Lorenzo i rejon
pizza Bologna oraz piazza del Popolo. Potem
warto szukać na Ottaviano w stronę Waty-
kanu lub w drugą stronę wzdłuż linii metra
A na południe.
Wydruki różnie i w różnym standardzie.
Mniej więcej 12 Euro za A1 w kolorze. Na pa-
pierze fotograficznym A0 w kolorze – 25 Euro.
Jedzenie. Chleb 1‒4 Euro, mleko 1,5 Euro,
makaron 0,6‒1,3 Euro za 500g, Pizza na mie-
ście 1‒4 Euro za kawałek, w pizzeri 4‒10E uro
za pizzę. Jogurty 1‒2 Euro. Kawa Lavazza 500g
2,5‒3,8 Euro. Banany, pomidory – 1 Euro/kg.
Mięsa za dużo nie jadłam więc nie pamiętam
cen. Najlepiej jeść makaron. Kawa na mieście
1Euro na stojąco.
Szkoła
Studia są jednolite i trwają pięć lat – Archi-
tektura U.E. oraz kilka trzyletnich studiów,
o których opinie są z grubsza takie, że Ar-
chitektura e Scienze Della citta` to w miare
podobny poziom co UE, a reszta jest oszuki-
waniem studentów i zmarnowanym czasem.
Po studiach pięcioletnich zdaje się Sintesi Fi-
nale czyli taki nasz dyplom magisterski. Poza
tym na wydziale odbywają się też egzaminy
państwowe.
Wydział charakteryzuje siędobrym poziomem
prowadzących w kontraście do gorszego po-
ziomu studentów, wspaniałym położeniem
koło centrum i pięknego parku miejskiego
Villa Borghese. Uczelnia jest dobrze skomu-
nikowana. Posiada fajną stołówkę.
Na wydziale odbywa się wiele wykładów i spo-
tkań z ciekawymi ludźmi na temat architektu-
ry. Ma on też ciekawą ofertę zajęć opcjonal-
nych jak Scenografia czy Iluminotechnika.
Opowiada::
Amelia Żyndul
Uczelnia jest jednak brudna i źle zorganizowa-
na dla Erasmusów. Brak wskazówek co do za-
jęć i prowadzących dla studentów zagranicz-
nych. Brak przygotowania do przyjęcia dużej
liczby studentów zagranicznych. Niedoinfor-
mowani prowadzący. Ogólna dezinformacja.
Biuro Erasmusa rozumie Erasmusów i ich
problemy na źle zorganizowanej uczelni i nie
robi im dodatkowych problemów. W 1968
wydział uczestniczył w strajkach studenckich
– jest to ciekawa tradycja, do której studenci
odnoszą się w jakimś stopniu.
Zajęcia i staże
Tematy zajęć są standardowe, takie jak
na WAPW. Mieszkaniówka, domek itd.
Opracowanie też podobne. Nacisk na analizy.
Na korekty trzeba przynosić wydruki w skali,
najlepiej na planszach. Za krótko jednak tam
studiowałam, żeby mieć jakiś zdecydowany
pogląd.
Nie ma modelarni. Jest ploter, tani, kiepski
i zawsze zapchany. Wszystkie aule są zawsze
otwarte. Jest Internet bezprzewodowy i dużo
gniazdek elektrycznych. Jest biblioteka, z któ-
rej Erasmusi nie mogą korzystać dla zasady,
„bo nie oddają”.
Kontakt i ramy czasoprzestrzenne współpracy
są bardzo zależne od prowadzącego. Rozstrzał
od prof. Andrea Moneta, który jest w stanie
prowadzić egzamin po angielsku, działa za-
wsze wg zasady „in dubio pro reo” (w razie
wątpliwości na korzyść) i ma doświadcze-
nie w prowadzeniu zajęć z Erasmusami, aż
po prof. Laurę Ricci, która oblewa Erasmu-
sów za słabą znajomość języka, oskarżając ich
o falsyfikowanie projektów. Miałam okazję
poznać oboje, choć nie oblałam u Ricci. Pa-
nuje ogólna dezinformacja.
Laboratoria czyli projekt plus wykład to10
godzin obowiązkowych zajęć w tygodniu.
Wszystkie zajęcia są dwa razy w tygodniu.
Dużo czasu spędza się w szkole, raczej go
trwoniąc. Prowadzący potrafią spóźniać się
po 40 minut. A w domu i tak trzeba swoje
zrobić.
Miasto, życie,
after school
W Rzymie jest wszystko. Przewodników jest
dużo w Empiku i z grubsza piszą prawdę.
A w dodatku tu zawsze świeci słońce, chyba
że pada deszcz :)
Nie wiem, czy Rzym to nie najbardziej mul-
tikulturowe miasto na świecie. Nie widzia-
łam tylu nacji nawet w Paryżu ani Londynie.
Może Tokio albo Nowy York mogą konkuro-
wać. Są tu z najróżniejszych powodów. Tury-
ści, robotnicy, handlarze, badacze, naukowcy,
pielgrzymi, kler, żebracy, studenci z wymian,
studenci z zagranicy na stałe. Większość musi
wejść w kulturę przede wszystkim ze wzglę-
du na język. Wydział także pełny jest obco-
krajowców. Wśród Erasmusów przeważają
Hiszpanie. Na całej La Sapienzy samych Era-
smusów z Hiszpanii w zimowym semestrze
było 1300.
Podsumowanie
O tym, że warto jechać do Rzymu, a nawet
należy nie trzeba przekonywać nikogo.
O tym, że warto studiować na wydziale Valle
Giulia nie przekonywałabym nikogo.
Jest to cenne doświadczenie, studiując chcąc
nie chcąc czegoś się uczymy. Na zagranicznej
uczelni poznajemy na własnej skórze inne
podejście do nauczania, inne mechanizmy
funkcjonowania uczelni, struktury, stosunek
25
studentów do przedmiotu (tu architektury).
Warto to przeżyć, a potem samemu ocenić,
czy było warto.
kraj: Włochy
Miasto: Mediolan
szkoła: Politecnica
di Milano, Facolta`di
Design Bovisa,
Communication Design
Opowiada::
Katarzyna Westrych
Wymagania
Dostać się tu jest trudno, trzeba mieć dobre
portfolio, CV, list referencyjny, list motywa-
cyjny i dobre osiągnięcia w nauce. Nie wiem
jak duża jest konkurencja, ale na roku jest 150
osób, w tym z zagranicy (ze mną) 4, więc chy-
ba spora jednak.
 współpraca
ARCYTEKTURA nR1 (13) | I/2009
Warunki życia
Koszty życia w Mediolanie są koszmarnie wy-
sokie. Wszystko jest bardzo drogie. Powiedz-
my, że za mieszkanie (miejsce w 2-osobowym
pokoju) płaci się średnio 350 Euro i co naj-
mniej drugie tyle kosztuje miesięcznie ‘życie’.
Jeśli chce się pracować – obowiązkowo trzeba
znać język włoski, ale i tak trudno gdziekol-
wiek się zahaczyć. Zakwaterowanie na wła-
sną rękę (wynajmuje się mieszkania z innymi
studentami). Jeżeli przedstawi się dokumenty
potwierdzające cieżką sytuację materialną,
można ubiegać się o miejsce w akademiku.
Szkoła
Studia magisterskie dwuletnie. Dyplom robi
się z reguły po dwóch latach… chyba, że ktoś
się bardzo spreży.
Zalety: Mediolan – stolica designu…. Samo
umieszczenie nazwy szkoły w CV jest już plu-
sem. Poza tym współpracuje ona sciśle z wiel-
kimi designerami, prowadzone są w ramach
zajec warsztaty z ich udziałem, jest możliwość
zrobienia czegos ‘prawdziwego’’, po warszta-
tach prace nie są prezentowane na wystawce
26
uczelnianej, ale publikowane w magazynach
o designie, wystawiane na biennale sztuki itd.
Plusem jest też możliwość kompletnie innego
podejścia do nauki. Tutaj edukacja przepro-
wadzana jest zupełnie inaczej niż w Polsce.
Dużo większy nacisk kładzie się na analizy,
wstępny etap projektowania, kreowanie kon-
cepcji.. bardzo ważne jest to JAK dochodzi
się do finalnego rozwiązania, liczy się cały
proces, a nie tylko produkt końcowy. Wszyst-
kie projekty (albo przynajmniej większość)
robi się w grupach. Na początku myślałam,
że to minus, ale teraz dostrzegam w tym za-
letę – przygotowuje to do późniejszej pracy
w swiecie rzeczywistym, gdzie projekt zawsze
musi zostać zaakceptowany przez inne osoby
i często wymaga to kompromisów… Oczywi-
ście plusem jest również nauka języka – rów-
nież tego fachowego. Dodatkowo kampus Bo-
visa jest bardzo ciekawy z punktu widzenia
architektonicznego, jest to adaptacja budyn-
ków postindustrialnych, a przestrzeń między
nimi to miejsce spotkań studentów, spędzania
wolnego czasu między zajęciami – coś, czego
zdecydowanie brakuje u nas.
A, bym zapomniala – byłam na serii gościn-
nych wykładów prowadzonych kolejno przez:
Rema Koolhaasa, Zahę Hadid i Tadao Ando ,
tak na dobry początek.
Wady – duża biurokracja, ale to chyba wszę-
dzie niestety…
Zajęcia
Projekty będę mieć dopiero w drugim seme-
strze – pierwszy jest teoretyczny. Okaże się.
Dokładnie jeszcze wszystkiego nie spraw-
dziłam, bo nie miałam takiej potrzeby, ale
wiem, że zaplecze jest doskonałe. Widziałam
np. saleę do zajeć z fotografii – pełny profe-
sjonalizm. Widziałam też makiety wykonane
na wydziale – patrząc na nie nie ma się wąt-
pliwości, że modelarnia musi być rewelacyjna
i bardzo dobrze wyposażona.
Nie wiem jak z plotowaniem, chyba plotera
nie posiadamy – wokół campusu jest wiele
punktów drukarskich, a w nich wieczne ko-
lejki. Minusem jest to, że nic tu nie działa
24h. Jeśli oddanie projektu ma się w ponie-
działek to trzeba wydrukować go najpóźniej
w sobotę po południu (w niedzielę wszystko
zamknięte).
Kontakt jest bardzo duży. Profesorowie utrzy-
mują ścisły kontakt mailowy ze studentami,
bardzo chętnie odpowiadają na wszelkie
pytania, wchodzą w dyskusje, cieszą się jeśli
jest zainteresowanie tematem, sami prowo-
kujaąkonstruktywne rozmowy.Dużo pracuje
się na uczelni w trakcie zajeć. Ale dokładniej
przekonam się o tym jeszcze w drugim seme-
strze, robiąc wieksze projekty.
Miasto, życie,
after school
Życie artystyczne kwitnie. Muzea, galerie,
wystawy, wernisaże, eventy, oficjalne, alter-
natywne, eleganckie, podziemne, w budyn-
ku, na ulicy... Wszystkiego pod dostatkiem.
Dzieje się tu bardzo dużo albo jeszcze więcej.
Aż brak czasu. Minusem jest to, że życie jest
bardzo drogie i nie na wszystko można sobie
pozwolić. W Mediolanie jest bardzo dużo
osób spoza tego miasta. Pełen przekrój – całe
Włochy, Europejczycy, Chińczycy…można
wymieniać i wymieniać. Spotka się tu każde-
go. Na moim kursie akurat zagranicznych jest
garstka, ale to chyba wyjątek. Na ulicy słyszy
się wszystkie możliwe języki.
Podsumowanie
Warto, jeżeli nie przeraża Cię ciągła mgła
i niesamowite ilości deszczu i jeśli nie działa
na Ciebie depresyjnie to, że za oknem często
jest szaro i ponuro (chociaż ponoć na wio-
snę ma się wszystko zmienić i być bardzo
słonecznie – czekam na to!). Mediolan daje
bardzo dużo możliwości rozwoju zawodowe-
go i na pewno jest bardzo ważnym punktem
w CV.
Chcesz podzielić
się swoimi
wrażeniami
z wymiany
Skontaktuj się z nami:
arcytektura@gmail.com
Opublikujemy Twoją
relację w kolejnym
numerze Arcytektury
kraj: Szwajcaria
Miasto: Mendrisio
szkoła: Uniwersytet
Włoski w Szwajcarii
Opowiada::
Zygmunt Borawski
Wymagania
Do szkoły nie jest trudno się dostać, też z tego
powodu, że jest stosunkowo nowa (założona
w 1996). Mimo niezłej już renomy jest jeszcze
mało znana.
Sposoby dostania się są trzy.
Pierwszy to zapisać się na pierwszy rok stu-
diów. Tu wymagane są (oprócz przetłuma-
czonej matury i świadectwa z ostatniego roku
liceum) oceny z pierwszego roku studiów.
To wystarczy, by być przyjętym bez testu eg-
zaminacyjnego.
Drugim sposobem jest dostać się tam na stu-
dia magisterskie. Tu już sprawa się kompliku-
je. Oprócz stosu wymaganych dokumentów,
których lista dostępna jest na stronie szkoły
(www.arch.unisi.ch) wymagane jest schludne
i obszerne portfolio z pracami wykonanymi
do tej pory.
Trzecim sposobem jest być przyjętym na rok
w ramach programu Erasmus.
I tu jednak jest problem, ponieważ Uniwersy-
tet Włoski w Szwajcarii ma bardzo mało pod-
pisanych umów wymiany. Pracuje nad tym,
by mogli tu przyjeżdżać również studenci
z Warszawy. Jest to jednak długa i wyczerpu-
jaca transakcja, która może troche potrwac.
Warunki życia
Koszt za semestr to 2 tys. Euro. Do tego trze-
ba doliczyć utrzymanie, coć około 20 frankow
dziennie i koszty związane z pracą w szkole
(modele, materiały i inne).
Mendrisio to małe miasteczko, ale nie trudno
tu dostać pokój lub wynająć na spółkę z kimś
mieszkanie. Istnieje też dom studenta, który
jest bardzo dobrze i nowocześnie wyposażo-
ny. Jest to kilkanaście mieszkań, w każdym
mieszczą się cztery pokoje i dwie łazienki.
Do tego salon i kuchnia.
Szkoła
Szkoła jest bardzo osobliwa. Oprócz pierw-
szego roku, na którym wybór profesora jest
niemożliwy, na starszych latach w pierw-
szych dniach szkoły odbywa się prezentacja
profesorów. Każdy prezentuje swoje projekty
i program na nadchodzący rok. Po tym fa-
scynującym i dosyć dziwnym zdarzeniu każ-
dy student wpisuje pięć nazwisk profesorów,
poczynając od tego, do którego chciałby tra-
fić najbardziej i czeka na przydzielenie, które
„podobno” odbywa się drogą komputerową.
Na pierwszym i drugim roku jeden profesor
towarzyszy Ci przez cały rok, na starszych la-
tach zmienia się co semestr. Jednego profeso-
ra mogą wybrać uczniowie trzeciego i piątego
roku (dyplomy mają oddzielny tryb nauki).
To powoduje, że pracujemy ze starszymi nad
tym samym projektem, konfrontujemy się
z ludźmi o rożnych doświadczeniach
Profesor zazwyczaj ma dwóch lub więcej
asystentów, którzy są zawsze w trakcie zajęć.
Atelier projektowe trwa trzy dni w tygodniu.
Składa się z krytyk projektów, które cała gru-
pa prezentuje wspólnie i omawia przy jednym
stole oraz z krytyk indywidualnych, które od-
bywają się zazwyczaj tylko z profesorem.
Jest to niewatliwie rzecz, której mi brakowało
w Warszawie. Do tego też oddanie projektow
odbywa się przy wszystkich. Najpierw prezen-
tacja projektu (około 10 minut), poźniej dys-
kusja z profesorem, który towarzyszył Ci cały
semestr i sledził Twój postęp oraz (i tu bardzo
miła rzecz) z gościem, który patrzy na projekt
z innej perspektywy, na coś nowego i świe-
żego. Istotny jest punkt konfrontacji wrażeń.
Gośc jest zazwyczaj wybierany w związku
z tematem, który się omawiało w trakcie
semestru. Na prezentacji projektów Atelier
Prof. Marca Collomba, który zajmował się
zagospodarowaniem nowej dzielnicy w Me-
diolanie, został zaproszony jeden z najważni-
jeszych mediolańskich urbanistów. To wszyst-
ko odbywa się przed całą grupą i każdym, kto
chce przyjść i posłuchać. Drzwi są otwarte dla
wszystkich.
Pamietam jak w Warszawie po sali wystawo-
wej chodzili profesorowie i oceniali prace.
Później wkraczali studenci i szukali swoich
projektów z wpisaną oceną. Tutaj byłoby
to nie do pomyślenia. Każdy ma swoje pięć
minut i ocena wystawiana jest po tym całym
swoistym festynie.
Zajęcia i staże
Każdy z profesorów ma swoje preferencje pre-
zentowania projektów, ale jest jedna wspólna
linia. Znikoma ilość renderingow. Profeso-
rowie w Mendrisio uważają, że jest to dobre
do sprzedania projektu klientowi, który mało
rozumie rzuty i przekroje. Fundamentem
są tu plany, obszerne i duże, drukowane na ta-
blicach A0 lub A1 i zdjęcia terenu lokalizacji
(w trakcie semestru odbywają się przynaj-
mniej dwa obowiązkowe wyjazdy, by móc
to omówić z profesorem). Szalenie ważny
jest model. Świetnie wyposażona modelarnia
otwarta jest 24 godziny na dobę (tak jak cała
szkoła), można w niej nabyć materiały (tańsze
niż zazwyczaj, ponieważ sklepik jest częścią
szkoły, a nie autonomicznym kioskiem, który
znjaduje się sprytnie w tym samym budynku
co wydział i dyktuje swoje ceny...).
W szkole znajduje się kilka ploterów ogól-
nodostępnych. Na początku roku student
dostaje konto z pewną iloscią pieniędzy (wli-
czoneychw czesne), dzięki któremu można
drukować na miejscu wszystkie prace.
Prezentacja projektów jest obszerną dyskusją
nie o tym jak bardzo budynek szokuje lub
wprawia w zachwyt krzykliwymi elewacjami,
lecz o tym jak budynek działa (czy w ogóle
działa), jak wiąże się z terenem i jaka jest jego
funkcja, czy ją spełnia i czy tym samym speł-
nia wszystkie wymogi. Czy po całej tej „nud-
nej” i „żmudnej” analizie można powiedzieć,
że ten budynek wzbudza w nas pewne pozy-
tywne emocje. Bo tu (co było dla mnie sza-
lenie istotną nauczka) profesorowie wierzą,
że aby budynek mógł osiagnąć miano bycia
„pięknym” musi spełniać te wszystkie wymo-
gi. Potrzebna jest dogłębna i wnikliwa analiza,
nie tylko funkcji, ale i relacji jakie budynek
tworzy z człowiekiem i miejscem. To wszyst-
ko jest fundamentem wszelkiego myślenia
o architekturze.
Naturalnie więcej pracuje się w szkole, ponie-
waż wszystko się tu mieści. Nawet najwięksi
indywidualiści po pewnym czasie się łamiaą
i pracują w szkole, bo jest ona zawsze pełna
ludzi. Oprócz projektowania jest też zabawa.
To jak nieprzespane noce u kogoś w domu,
w trakcie których wspólnie projektowaliśmy
i rysowaliśmy coś na budowictwo i zajadali-
śmy się budyniem... Tu, zamiast małej grupy,
jest cała szkoła.
Miasto, życie,
after school
Zycia poza szkołą jest mało. Bombarduje nas
praca i nie ma kiedy poświęcić się zabawie.
Naturalnie każdemu udaje się urwać na jeden
lub dwa wieczory. W takim wypadku wszy-
scy jadą do Mediolanu, który znajduje się 45
minut pociągiem stąd lub do Lugano, które
jest oddalone o kwadrans. Cała szkoła to zbie-
ranina obcokrajowców. Są tu ludzie z całego
świata. Mimo tego, że kursy są po wło-
sku większość osób mówi po angielsku. Wielu
profesorow również wymaga prezentowania
projektów po angielsku, ponieważ często
goście pochodzą z zagranicy i nie znają wło-
skiego. Można uznać, że jest kilka jezykow
oficjalnych.
Podsumowanie
Warto. Nie tylko dlatego, że szkoła jest w Szwaj-
carii, miejsca najpiękniejszej i najbardziej niesa-
mowitej architektury, ale też dlatego, że sposób
myślenia o projekcie jest diametralnie inny
od tego, do którego udało mi się przyzwyczaić
przez rok sudiów na PW.
Współpraca z profesorami, wymiana myśli, ana-
liza wszelkich aspektów projektowania i kursy
(historii architektury, filozofii architektury, es-
tetyki...) są tak pełne i satysfakcjonujące, że nie
można być niezadowolonym. Jest to szkoła trud-
na i wymagająca, ale każdy wydział architektury
taki jest. W końcu taka natura tego zawodu.
kraj: Austria
Miasto: Wiedeń
szkoła: Instytut
Architektury –
Uniwersytetu
Sztuk Stosowanych
w Wiedniu
Opowiada::
Jan Gronkiewicz
Wymagania
Informacje praktyczne dotyczące egzaminów
wstępnych i programu nauki można znaleźć
27
na stronie: www.dieangewandte.at/architec-
ture
Szkoła
Instytut Architektury składa się z trzech stu-
diów prowadzonych przez trzech profesorów :
Zahę Hadid, Wolfa Prixa i Grega Lynna. Każ-
de z nich ma trochę inny profil i inne podej-
ście do projektowania. Szkoła jest elastyczna
– jej organizacja zależy od studentów, a nie
od nauczycieli. Forma „otwartego studia”
pozwala na dynamiczną wymianę doświad-
czeń, umiejętności i wiedzy. Podstawą ucze-
nia się są raczej badania, eksperyment, praca
w grupach i założenie, że studenci powinni
uczyć się od siebie nawzajem. W szkole nie
ma podziału na lata – starsi studenci poma-
gają młodszym współpracując razem przy
projektach.
Zajęcia
Każdy projekt trwa semestr albo dwa. Zaczy-
na się ogólnie zarysowanym zagadnieniem,
które studenci zaczynają badać i rozwijać.
Co tydzień każdy prezentuje swoją pracę,
a prowadzący po dniu krytyk formułują zada-
nia na nadchodzący tydzień. Często w czasie
semestru ludzie dobierają się w grupy i zaczy-
nają wspólnie pracować nad tematami, któ-
re ich interesują. W czasie procesu studenci
badają najnowsze technologie, śledzą zmiany
zachodzące w nauce, ekonomii i polityce,
odkrywając pola, na których te dziedziny się
spotykają i przenikają. W ten sposób wyłania-
ją się nowe problemy dla współczesnej archi-
tektury i nowe pomysły jak je rozwiązywać.
Każdy z nich jest nieustannie poddawany
krytycznej ocenie. Poszukując innowacji, stu-
dia przez cały czas zmieniają swoje struktury
 współpraca krotko o...
ARCYTEKTURA nR1 (13) | I/2009

organizacyjne i metody pracy. est to możli-

we jedynie wtedy gdy administracja szkoły
jest na tyle otwarta i elastyczna, żeby móc
archicaD 12
się szybko i zręcznie dostosowywać do tych
zmian.
i artlantis
stuDio
Tryb studiów
Każdy student może swobodnie wybierać

specjalna oferta
swój własny tok uczenia się i zmieniać go
dowolnie w trakcie nauki. Większość przed-
miotów zalicza się poza studiem, w katedrach
konstrukcji, teorii architektury, czy technik
komputerowych lub, najczęściej, indywidu-
Dla MłoDych
alnie umawiając się z prowadzącymi. Na za-
jęcia można chodzić w ciągu semestru, albo użytkowników
w czasie ferii i wakacji. Wiele osób wyjeżdża
co roku na wymiany do szkół w Londynie, Firma Graphisoft wprowadziła
Los Angeles albo Nowym Yorku. ostatnio specjalne ceny pro-
W studiach jest około 30‒40 osób. Ponieważ
są one międzynarodowe, językiem wykłado-
gramu ArchiCAD 12 dla młodych
wym jest angielski. Na przeglądy semestral- architektów korzystających
ne zapraszani są goście z różnych znanych wcześniej z jego edukacyjnej
zagranicznych szkół i biur, zawsze wnosząc
do krytyki nowe spojrzenie. Jest wiele wy-
wersji.
staw i gościnnych wykładów, organizowane
są konferencje dla architektów i warszta-
28

ty dla studentów. Raz w roku tworzone jest

na jeden semestr gościnne studio, do którego
mogą zdawać studenci ze studia Hadid, Prixa
i Lynna. W szkole jest mała poczta, z której
Instytut rozsyła redagowaną przez studentów
gazetkę.
After school
Wieczorami na terenie szkoły odbywaja się
wernisaże, pokazy filmów i imprezy. Każde
studio (nie tylko architektoniczne – oprócz
tego w szkole znajduja się studia fotografii,
multimediów, malarstwa, mody itp.) co naj-
mniej raz w miesiącu urządza dużą imprezę.
Zapraszani są DJ-e, performerzy, muzycy
jazzowi i eksperymentalni. Tłumy młodych
ludzi z całego Wiednia ściagają i ustawiają się
w długiej kolejce przed wejściem. Wszyscy
bawią się do białego rana. W szkole naukę
łaczymy z rozrywką.
Chcesz podzielić
się swoimi
wrażeniami
z praktyk
Skontaktuj się z nami:
arcytektura@gmail.com
Opublikujemy Twoją
relację w kolejnym
numerze Arcytektury
Oferta dotyczy osób, które ukończyły studia nie
dawniej niż 2 lata temu (lub wciąż studiują), a także
firm kierowanych przez takie osoby. Graphisoft chce
w ten sposób ułatwić start zawodowy młodym użyt-
kownikom ArchiCADa i liczy przy tym, że będą oni
szybko rozwijać swoją działalność zawodową i na-
bywać kolejne stanowiska programu.
Cena ArchiCADa dla młodych użytkowników wer-
sji edukacyjnej została obniżona o wysokość podat-
ku VAT, wynosi więc 3.960 EUR brutto (zwykle jest
to cena netto). Z kolejnej zniżki można skorzystać
przystępując do ArchiCLUBu – klubu użytkow-
ników ArchiCADa. Cena ulega wtedy obniżeniu
o kolejne 18%. Członkostwo ArchiCLUBu wiąże się
z wpłacaniem kwartalnej składki, jednak otrzymuje
się za darmo uaktualnienia programu. Ze względu
na spore wahania kursów walut Graphisoft przelicza
ostatnio ceny po swoim własnym kursie, nieco niż-
szym od rynkowego. W czerwcu stosowany jest kurs
1 EUR = 3,99 PLN. Cena ArchiCADa dla młodych
architektów przystępujących do ArchiCLUBu wyno-
si więc teraz niewiele ponad 10 tys. zł netto! Na po-
dobnych zasadach dostarczany jest też program Ar-
tlantis Studio, zaawansowany program renderujący
współpracujący nie tylko z ArchiCADem.
Więcej informacji:
www.archicad.pl

Praktyki
z iaEStE czyli
jak sprawdzić,
że Świat jest taki
mały
W
pierwszym momencie większości osób przy-
chodzi na myśl popularny program LPP-
Erasmus, jednak to nie wszystko. Istnieją jesz-
cze Erasmus-praktyki czyli dawny Leonardo,
kursy BEST oraz IAESTE, na którym to wła-
śnie chciałabym się skupić i zapiać kilka pe-
anów na jego cześć.
Dylematy gdzie jechać na Erasmusa sprawia-
ją, że rozważania na temat Europy zaczynają
ograniczać się do tych kilku krajów, z którymi
akurat nasz wydział ma podpisane umowy.
Pod tajemniczo brzmiącym skrótem IAESTE
(International Asociation for Exchange of
Students for Technical Experiences) kryje się
ogólnoświatowa (!) organizacja studencka
mająca już przeszło 60 lat. Jej głównym celem
jest umożliwienie studentom kierunków tech-
nicznych odbycia stażu za granicą przy jedno-
To, że WAPW nie jest niezależną jednostką
akademicką, a wydziałem wplątanym
w strukturę politechnicznego molochu
przynosi szaremu studentowi wiele
możliwości, których może nie do końca
być świadom. Otóż na naszej Alma Mater
zagnieździło się kilka organizacji oraz
kilka programów stypendialnych, które
pozwalają w dość łatwy sposób poznać
realia życia i studiowania w całkowicie
odmiennych warunkach niż w Warszawie.
czesnym promowaniu „międzynarodowego
zrozumienia i współpracy”. Pod dość enigma-
tycznym stwierdzeniem w cudzysłowie kryje
się cała otoczka, różniąca IAESTE od zwykłego
biura pośrednictwa pracy. W każdym mieście,
w którym istnieje możliwość odbycia prakty-
ki istnieje Komitet Lokalny organizacji, który
w ciągu roku akademickiego szuka ofert prak-
tyk dla studentów zagranicznych, a w czasie
wakacji pomaga im poznać i zrozumieć kraj,
w którym się znaleźli. Wszyscy studenci odby-
wający swoje staże w jednym mieście mieszka-
ją razem, co sprawia, że poznanie i zrozumie-
nie ludzi przybyłych z jeszcze innych krajów
wychodzi mimochodem np. współpracując
przy gotowaniu lub zmywaniu.
Ja wylądowałam w... Rumuni. Niby blisko, ale
mnogość stereotypów i wyobrażeń stawia go
na równi z daleką Afryką, gdzie mieszka mu-
rzynek Bambo. Otóż w Rumuni ani wszyscy
nie są żebrakami, ani Drakula nie wysysa krwi
niewinnym turystom. Bukareszt, w którym
spędziłam całe dwa miesiące zeszłych wa-
kacji, może się pochwalić czteroma liniami
metra, oryginalną zabudową historyczną, jak
również socjalistyczną spuścizną, która jednak
zdecydowanie różni się od naszego rodzime-
go PKiN. I wszędzie trawertyn jako najpopu-
praktyki
ARCYTEKTURA nR1 (13) | I/2009
Relacjonuje:
Eliza Biała
29
larniejszy materiał okładzinowy. Co prawda
wiele budynków jest w nienajlepszym stanie
technicznym lub są po prostu brudne, ale nie
powinniśmy popadać w dumę pamiętając
o Dworcu Centralnym.
Pracowałam w biurze architektonicznym pa-
miętającym jeszcze dawne realia ekonomiczne
i mającym trochę problemów z odnalezieniem
się we współczesnej rzeczywistości. Był to jed-
nak wyjątek w porównaniu z pracodawcami
innych praktykantów. Młode rumuńskie biu-
ra architektoniczne wyglądają tak jak ich od-
powiedniki w Polsce czy innym europejskim
kraju.
W tym samym czasie co ja swoje praktyki
w Bukareszcie odbywali również studenci
z tak egzotycznych krajów jak Indie, Tajlandia,
Brazylia, Argentyna, Chiny, Syria, Turcja, ale
również europejko-egzotycznych krajów by-
łej Jugosławii (Bośnia i Hercegowina, Serbia,
Chorwacja, Czarnogóra) lub po prostu euro-
pejskich – z Belgii, Austrii,Hiszpanii, Irlandii,
Grecji i Czech.
Jeżeli też chcesz przeżyć takie niezapo-
mniane wakacje, zapoznaj się ze szcze-
gółami funkcjonowania IAESTE już dziś
(www.iaeste.pw.edu.pl), a może za rok wyje-
dziesz do innego, równie egzotycznego kraju.
MATERIAŁY
materiały xxi wieku
ARCYTEKTURA nR1 (13) | I/2009

XXI WIEKU
By BUDOWAĆ domy
na miarę naszych
czasów, już dziś
Ludwig Mies van der Rohe

„budowanie” i aby najlepsze wyniki należały do „sztuki budowania”

interesuje tylko budowanie. Wolałbym żeby architekci używali słowa
enia do stacji kolejowej. Rezultat jest taki, że nic nie jest dobre. Nas
Wielu z nas myśli, że potrafią zaprojektować wszystko – od grzebi-
„Nie podoba się nam wyraz „projektowanie”. Znaczy to wszystko i nic.
Opracował: Tomasz Olszewski

konieczna jest
świadomość, czym
ludzkość dysponuje
i przed czym musi się
bronić. Współczesne
materiały redefiniują
większość przyjętych
30

i wciąż stosowanych
standardów.
Pojęcia takie jak
wytrzymałość,
giętkość, izolacyjność, transparentność, kolor, faktura często nie wystarczają
dla opisania cech współczesnych supermateriałów, dających coraz większą
swobodę w kreowaniu detali, budynków, miast, świata. Celem niniejszego działu
ma być analiza i klasyfikacja współcześnie dostępnych materii, pełniących
funkcję tworzywa przestrzeni, a wiec i nadających się do budowania lub
wspomagających proces tworzenia i diagnozowania architektury.

B-Surface sadzie nieograniczonym wachlarzu zestawień

barw i kształtów na zamówienie. Może zostać
wykorzystany na wszelkiego typu powierzch-
niach poziomych takich jak podłogi czy blaty
wzorów. Do dnia dzisiejszego materiał
nie jest jeszcze zbyt popularny, pomi-
mo swych niezaprzeczalnych atutów
użytkowych i estetycznych. Liczba re-

W
szystko co jest naturalne, jest żywe meblarskie. Wierzchnia strona płyty jest wy- alizacji architektonicznych i meblar-
i podlega ciągłym transforma- konana z akrylowej, przezroczystej membrany skich z wykorzystaniem B-surface stale
cjom i ewolucjom. Nasze istnienie pod którą znajduje się przestrzeń wypełniona rośnie. W Polsce płyty podłogowe zo-
i doświadczenia są zatopione w chwili obecnej nie mieszającymi się płynami o co najmniej stały wykorzystane w 2007 roku jako
i przyszłej. Kluczowymi słowami wzornictwa dwóch różnych kolorach. Spodnia strona element wykończenia części posadzki
B.lab jest nauka transformacji. 1Firma B.lab Ita- panelu jest wykonana z twardego tworzywa w jednym ze sklepów wolnocłowych
lia stworzyła u progu XXI wieku materiał kom- nadającego całości sztywność. Pod wpływem w nowym skrzydle warszawskiego lot-
pozytowy tworzący ciekawe, niepowtarzalne niewielkiego obciążenia – np. dotyku lub na- niska Okęcie.
i zmienne w czasie efekty wizualne. B-surface cisku stóp – wierzchnia membrana lekko się
to gotowy produkt rynkowy występujący w kilku odkształca powodując przelewanie się cieczy
kolorach i kształtach podstawowych oraz w za- i tworzenie się fantazyjnych, tymczasowych więcej na www.blabitalia.com
Y
U LiTraCon™
beton przewodzący
światło
W
2001 roku węgierski architekt Áron
Lasonczi, we współpracy z naukow-
cami z Uniwersytetu Technicznego
w Budapeszcie, opracował beton przewodzący
światło. Obecnie materiał nosi nazwę handlo-
wą LiTraCon™ i od 2004 roku jest produkowany
na Węgrzech przez firmę architekta-wynalazcy.
LiTraCon™ (light transmitting concrete) jest
rodzajem materiału hybrydowego składającego
się w 96% z wysokogatunkowego betonu i w 4%
z włókien światłowodowych. Taka mieszanka
tworzy homogeniczną materię, zarówno pod
względem struktury, jak i wykończonych, po-
lerowanych powierzchni. Produkt jest standar-
dowo dostępny w postaci bloków o wymiarach
300x600mm i grubościach od 25 do 500mm,
w kolorze białym, szarym lub czarnym. Na spe-
cjalne zamówienie możliwa jest zarówno pro-
dukcja bloków jak i paneli o nietypowych for-
Biosteel
N
ić pajęcza to jeden z najbardziej wy-
trzymałych materiałów na Ziemi. Jest
nieprawdopodobnie odporna na siły
rozciągające, bardzo elastyczna, a przy tym ul-
tralekka i ulega biodegradacji. Zbudowana jest
z białek, które mają zdolność łączenia się ze sobą
tworząc włóko.
Pająki produkują różnego typu nici, służące od-
miennym celom. Ten sam pająk potrafi wypro-
dukować nić na kokon a także włókno o grubości
zaledwie 1/10 ludzkiego włosa wykorzystywane
do budowy sieci. Filigranowa pajęczyna potrafi
zatrzymać pszczołę, poruszającą się z prędkością
około 30km/h!
Pomimo nieprawdopodobnych właściwości
mechanicznych, włókna pajęcze nie były do tej
pory używane na większą skalę przez człowie-
ka, ze względu na zdecydowanie zbyt małą ilość
surowca.
Naukowcy z NexiaBiotechnologies Ltd. wyizo-
lowali geny kodujące białka nici pajęczej. Wyko-
rzystano je następnie do stworzenia genetycznie
modyfikowanych komórek ssaków. Udało się
matach i kolorach.
Światłowody, zatopione w betonie prosto-
padle do dwóch głównych powierzchni blo-
ku, przewodzą światło z jednej strony bloku
na drugą. Po ciemnej stronie bloku wyraźnie
widać “cienie” obiektów przesłaniających
źródło światła, nie występuje zjawisko dy-
frakcji. Dodatkowym atutem materiału jest
brak zniekształceń w widmie barwnym świa-
tła przenoszonego za pomocą światłowodów
z powierzchni jasnej na ciemną. Możliwe jest
stworzenie ściany kilkunastometrowej gru-
bości o niezmiennych parametrach przewo-
dzenia światła (światłowody przewodzą fale
świetlne w zasadzie bez żadnej straty na od-
ległość ok. 20m).
Bloki LiTraCon™ mogą z powodzeniem peł-
nić nie tylko funkcje dekoracyjne, ale i być
pełnoprawnym materiałem konstrukcyjnym.
Mała zawartość włókien światłowodowych
nie wpływa na parametry betonu (wytrzy-
małość na ściskanie na poziomie 50N/mm2,
wytrzymałość na zginanie 7N/mm2, gęstość
2100‒2400kg/m3). Istnieje możliwość wyko-
nania bloków betonowych ze zintegrowaną
warstwą izolacji termicznej.
uzyskać transgeniczne chomiki, krowy i kozy,
które produkują mleko zwierające proteiny
pajęczych nici.
Genetycznie zmodyfikowane kozy BELE®
(Breed Early Lactate Elary – wczesna pro-
kreacja, wczesna laktacja), produkują mleko
bogate w białka nici pajęczych w ilościach
pozwalających myśleć o przemysłowym
wytwórstwie. Podczas specjalnego procesu
produkcyjnego, wodny roztwór z wyizolowa-
nymi białkami, identycznie jak ma to miejsce
w przypadku pająków, jest rozciągany i zasty-
ga w 1/10 sekundy tworząc włókna. Powsta-
je w ten sposób materiał o nazwie BioSteel®,
prawie tak samo wytrzymały jak prawdziwa
pajęcza nić. Obecnie Nexia Biotechnologies
Inc. pracuje nad gotowymi rynkowymi pro-
duktami do zastosowań medycznych i mikro-
elektronicznych.
BioSteel® może być wykorzystana w prawie
wszystkich gałęziach przemysłu; zastępując
tradycyjne nici do szwów lekarskich, służąc
jako materiał do budowy ekologicznych sieci
rybackich, tworząc tkaniny, z których zro-
bione będą kamizelki kuloodporne, ubrania
ochronne czy ultrawytrzymałe spadochrony.
Aby zobrazować wytrzymałość nowego mate-
Produkt wygrał prestiżową nagrodę
Red Dot 2005 Design Award za naj-
wyższą jakość designu, następnie Le-
afAwards w 2006 roku oraz IF Material
Awards w 2008. Powstało już kilka re-
alizacji architektonicznych z użyciem
tej materii, między innymi: “Europe
Gate” – rzeźba stworzona z okazji
wstąpienia przez Węgry do Unii Eu-
ropejskiej (realizacja 2004 Komárom,
Węgry), “Ein Haus fuers Leben’” (2005
Sittensen, Niemcy), elewacja wejściowa
Museum Cella Septichora (2006 Káp-
talan utca, Pécs, Węgry),ściana pod-
świetlana w Montblanc Boutique (2006
Montblanc Ginza Bldg., Ginza, Chou-
ku, 104‒0061 Tokyo, Japonia), ściana
ekspozycyjna w siedzibie Belgijskiego
Stowarzyszenia Cementu FEBELCEM
(2007 Bruksela, Belgia).
Pomimo stosunkowo wysokiej ceny
planowane są kolejne realizacje z wy-
31
korzystaniem betonu przewodzącego
światło.
więcej na www.litracon.hu
riału wystarczy wspomnieć, że według
szacunków splot włókien Biosteel®,
o średnicy zaledwie 2,5cm mógłby za-
trzymać lądujący na lotniskowcu bojo-
wy odrzutowiec!
Wachlarz potencjalnych zastosowań
jest w zasadzie nieograniczony i w du-
żej mierze będzie zależny od ceny ryn-
kowego produktu. Z dużą dozą prawdo-
podobieństwa można uznać, że prędzej
czy później BioSteel® zostanie wyko-
rzystana w architekturze, najprawdo-
podobniej jako materiał na cięgna lub
ustroje siatkowe.
Coraz częściej naukowcy szukają in-
spiracji w przyrodzie i próbują ją na-
śladować. Technologia jest niezwykle
cenna i rozwojowa, można ją uznać
za doskonały przykład biomimetyki.
Pozwala ona na pozyskanie dużych ilo-
ści bardzo odpornego i wytrzymałego
materiału. Dodatkowym atutem jest
ekologiczny proces produkcji, który nie
powoduje emisji szkodliwych związków
do środowiska.
więcej na www.nexiabiotech.com
 historia

uliusz
ARCYTEKTURA nR1 (13) | I/2009

Żórawski
uliusz Żórawski zaliczany był przed wojną do czołówki

Tekst: Grzegorz Mika

awangardy architektonicznej w Polsce. Budynki jego
autorstwa odznaczały się luksusowym wykończeniem
oraz wielką dbałością o detale i wykonanie. Dziś, 70
lat od ostatnich spektakularnych projektów, możemy
zobaczyć w Warszawie szereg bardzo interesujących
realizacji architekta, którego życiorys odszedł już prawie
w zapomnienie, mimo tak znacznego dorobku.
32

Urodził się 2 października 1898 roku w Krakowie. Jego matką była Leokadia z Jew-
niewiczów. Ojcem był znany krakowski matematyk Kazimierz Stefan Żórawski,
profesor UJ, członek Polskiej Akademii Nauk. W 1916 roku Juliusz Żórawski ukoń-
czył krakowską szkołę im. Jana III Sobieskiego. Ponieważ trwała wojna, los zwią-
zał Żórawskiego z armią C.K. Austro-Węgier. W 1917 ukończył prestiżową Szkołę
Oficerską w Wiedniu. Skierowany został na front austriacko-włoski w północnych
Włoszech. W 1918 r., po zakończeniu działań wojennych, wstąpił do odradzającego
się Wojska Polskiego. Do 1920 r. był instruktorem w warszawskiej Centralnej Szkole
Puszkarskiej. Po przejściu do rezerwy postanowił poświęcić się architekturze.
Żórawski studiował na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej w latach
1920‒1927. W czasie studiów dorabiał na utrzymanie, m.in. projektując plakaty jak
wielu innych ówczesnych studentów tworzących potem środowisko grafików – ar-
chitektów w Warszawie.
Po ukończeniu studiów, w 1927 r., Żórawski otworzył własne biuro projektowe (
wolną praktykę jak się wtedy mawiało), które prowadził nieprzerwanie aż do wy-
buchu wojny. Najważniejsze projekty zostały zrealizowane w drugiej połowie lat
30., w okresie dobrej koniunktury gospodarczej. W Warszawie nowe dzielnice takie
jak Mokotów czy Żoliborz stały się atrakcyjnymi terenami dla nowych inwestycji
mieszkaniowych.
Projekty z tamtego okresu są dziś najbardziej awangardowymi budynkami – najpeł-
niej realizującymi w sytuacji miejskiej pięć zasad architektury nowoczesnej, sformu-
łowanych przez Le Corbusiera (1887 -1965) w „L’Esprit Nouveau”. Były to: posado-
wienie budynku na słupach, przez co parter stawał się „uwolniony”, horyzontalne
pasmowe okna w celu maksymalizacji nasłonecznienia pomieszczeń, uwolnienie
rzutu dające możliwość dowolnego kształtowania pomieszczeń poprzez zastoso-
wanie konstrukcji słupowo-płytowej i cienkich ścianek działowych, umieszczenie
funkcji rekreacyjnych na płaskim dachu budynku, „uwolnienie” fasady również
dzięki konstrukcji żelbetowej, która pozbawiona funkcji konstrukcyjnej mogła być
dowolnie kształtowana przez architekta.
Przełomowe rozwiązania, które dość szybko dotarły nad Wisłę m.in. dzięki grupie
Praesens, stały się inspiracją dla Żórawskiego w jego realizacjach w latach 30.
W 1927 roku rozpoczął także pracę naukową na naszym Wydziale, wpierw jedno-
cześnie jako asystent profesorów Karola Jankowskiego (1868- 4 I 1928) i Czesława
Przybylskiego (1880- 1936), a potem u profesora Adolfa Szyszko-Bogusza (1883
-1948) w Katedrze Projektowania Monumentalnego.
Pomiędzy 1936 a 1939 zasiadał w zarządzie głównym SARP.
W lecie 1939 roku, gdy wiadomo było, że wojna jest nieunikniona, Żórawski (jako
porucznik rezerwy) został zmobilizowany. Nie wiadomo czy brał udział w walce,
ale dostał się do niewoli sowieckiej, z której szczęśliwie uciekł używając własnego
samochodu (oficerowie polscy wzięci do niewoli zostali zamordowani w Katyniu).
Podczas okupacji nadal prowadził pracę naukową poświęconą teorii architektury,
której efektem był doktorat obroniony w 1941 r. na tajnym Wydziale Ar-
chitektury. Praca, której promotorem był filozof i historyk sztuki Włady-
sław Tatarkiewicz (1886‒1980) była pionierskim opracowaniem na temat
psychologicznego wpływu brył, form i stylów architektonicznych na od-
biorcę i użytkownika. Wyprzedziła o półtorej dekady pierwsze zagranicz-
ne opracowania tego typu. Doktorat w poszerzonej wersji wydany został
w 1952 jako książka zatytułowana „O budowie formy architektonicznej”.
Okres od 1941 do 1945 Żórawski spędził w Zakopanem, gdzie pracował
(zapewne za zgodą Państwa Podziemnego) w Zarządzie Miejskim i za-
projektował budynek hotelu „Orbis”.
Po zakończeniu wojny wrócił do Krakowa, gdzie w 1946 roku współtwo-
rzył powstający na bazie Akademii Górniczej nowy Wydział Architektury
Politechniki Krakowskiej. Prowadził tam Katedrę Kompozycji Architek-
czyć jednak ich nazwy, choćby dla faktografii, ażeby nie zatarły się
w pamięci. Między 1951 a 1957 były to: Centralne Biuro Projektów
Budownictwa Przemysłowego w Warszawie, Biuro Studiów i Pro-
jektów Budownictwa Przemysłowego (tamże) oraz Biuro Projektów
Budownictwa Przemysłowego w Krakowie. W 1957 projektował
rozbudowę domu mieszkalnego na Krętej.
W tym samym czasie prowadził też działalność dydaktyczną
na WAPK, gdzie był kierownikiem Katedry Architektury Przemy-
słowej. Jej zwieńczeniem było otrzymanie tytułu profesora zwyczaj-
nego w 1964 roku. Przewlekle chory od 1957 roku zmarł w Krako-
wie dnia 24 listopada 1967.
Realizacje architektoniczne
Właściwy okres twórczości Żurawskiego przypada na lata 1930‒39.

starchitect
Wtedy to pracownia osiągnęła pokaźny dorobek. Są to przede
wszystkim kamienice mieszkalne, budynki bankowe dla PKO i bu-
dynki kinoteatrów. Poza tym Żórawski wziął udział w co najmniej
dziesięciu konkursach na przestrzeni lat 1931‒39. Piszę „najmniej”,
gdyż nie do końca dziś wiadomo w ilu brał udział, a wiemy, że tyle

XX-lecia jego prac zostało nagrodzonych. Jako ciekawostkę warto napisać,

że jego autorstwa była także scenografia filmu znanego przedwo-
jennego filmu „Dziesięciu z Pawiaka”. Najprawdopodobniej jego

międzywojennego
pierwszym zrealizowanym w stolicy projektem była willa profesora
Zakrzewskiego w warszawskiej Kolonii Staszica (ul. Filtrowa 13).
Została zaprojektowana w 1922 roku wspólnie z Antonim Dygatem
(1866 -1949) i wybudowana do 1930.

tonicznej. W 1948 roku otrzymał tytuł pro-

fesora nadzwyczajnego.
Okres powojenny okazał się być dość Apartment House, 1933
trudny. Fakt pełnienia wysokich funkcji
w przedwojennym, „sanacyjnym” SARP-
ie był dyskwalifikujący dla nowych władz
Polski, które systematycznie monopoli-
zowały również rynek architektoniczny,
a zwłaszcza jego najbardziej lukratywną
w owym czasie część czyli duże zamówie-
nia publiczne.
Architekci, którzy nie mogli już prowa-
dzić własnych pracowni, zatrudniani byli
w państwowych przedsiębiorstwach pro-
jektowych „Zwrot socrealistyczny” zapo-
czątkowany referatem Bolesława Bieruta
z czerwca 1949 oznaczał dla Żórawskiego
twórczy niebyt. Już same podstawowe zało-
żenia architektury socrealizmu kłóciły się
z tym, co realizował dotychczas. W jego
teczce roboczej zachował się szereg przy-
kładowych projektów mieszkaniowych
utrzymanych w duchu monumentali-
zmu, bardzo dalekich od awangardowych
projektów XX-lecia międzywojennego.
Te projekty były próbą dopasowania się
do oficjalnej stylistyki popieranej przez
komunistów.
Od 1951 roku Żórawski pełnił funkcję
naczelnego bądź głównego architekta
w szeregu dużych państwowych biur pro-
jektowych – „kombinatów branżowych”,
realizujących projekty dla przemysłu. Ich
nazwy mogą dziś brzmieć śmiesznie, ale
50 czy 60 lat temu, gdy nie można było
prowadzić własnych pracowni, były jak
najbardziej realne i pracowało tam wielu
zdolnych architektów i urbanistów. W re-
aliach szalejącego stalinizmu można uznać
to za zawodową „zsyłkę” jak na dorobek
i możliwości Żurawskiego. Warto przyto-
 historia
ARCYTEKTURA nR1 (13) | I/2009
W 1930 otwarto kinoteatr Atlantic na Chmielnej z wnętrzami projek-
tu Żurawskiego. Było to najnowocześniejsze na owe czasy dwusalowe
kino w Warszawie, mogące pomieścić ok. 1000 osób. Nowością było
też pełne udźwiękowienie sal. W 1933 roku oddany został do użytku
pierwszy dom skomponowany wg zasad LeCorbusiera: dom Hoffmana
– Apartament House przy dzisiejszej ulicy Nowowiejskiej. Jest to bu-
dynek, w którym po raz pierwszy w Warszawie pojawiły się luksusowe
mieszkania pied a terre (kawalerki) do tymczasowego wynajmu. W ka-
mienicy było ich 62 i dodatkowo 4 mieszkania pięciopokojowe. Każde
z mieszkań miało łączność parlofonem ze służbą, której mieszkania
znajdowały się na parterze. Kawalerki były w całości wyposażone
w luksusowe meble, autorstwa Żórawskiego. Jest to jeden ze sztanda-
rowych warszawskich przykładów stylu okrętowego w awangardzie
lat 30. Na dachu znajdował się taras użytkowy, wolna elewacja mia-
ła pasmowe okna, które przełamane były ryzalitem i zaokrąglonymi
loggiami. Całość, jak na czasy kryzysu, robiła spektakularne wrażenie
w Warszawie, była zwiastunem nowych nurtów architektonicznych.
Rok 1934 przyniósł kolejne dwie realizacje – kinoteatry „Roma”
na Elektoralnej i „Axi” na Chmielnej. Rok później zbudowano bliź-
niacze domy mieszkalne przy Puławskiej 24a/b. Także tutaj Żórawski
starał się przemycić nowe rozwiązania. Parter budynku jest podcięty,
na dachu są tarasy użytkowe z betonowymi, kolebkowymi daszkami.
Ciekawym akcentem są też dwie przeszklone klatki schodowe o bar-
dzo wertykalnym wyrazie.
34
W latach 30. jednym z głównych ówczesnych deweloperów był
Fundusz Kwaterunku Wojskowego budujący w Stolicy szereg osie-
dli i domów dla kadry oficerskiej II RP. Żórawski zrealizował dla
FKW jedno zlecenie w 1936 roku – dom dla podoficerów piechoty,
znajdujący się na ulicy Emilii Gierczak w Rembertowie, na terenie
ówczesnego Centrum Wyszkolenia Piechoty (dzisiejsza Akademia
Obrony Narodowej). Co ciekawe budynek wykonany jest z cegieł
cementowych, które były regulaminowym materiałem do budowy
domów kwaterunkowych. Budynek ma ciekawy układ – są to dwa
prostokątne skrzydła nanizane na oś bardzo dużego kąta rozwar-
tego. Fasada jest zróżnicowana – siatka pogrupowanych otworów
okiennych przeciwstawiona jest osiom klatek schodowych, które
są dodatkowo delikatnie uwypuklone. Łącznie w dwupiętrowym
budynku znalazło się 51 mieszkań dwupokojowych dla podofice-
rów, jedno- i dwutraktowych.
Okres od 1937 do 1939 roku był zawodowo bardzo udany dla Żó-
rawskiego. Na deskach jego pracowni powstało czternaście pro-
jektów realizacyjnych (dziesięć w stolicy) i kolejne cztery projekty
konkursowe. Te ostatnie zdobyły trzy pierwsze i jedną drugą nagro-
dę. Ciekawym faktem jest, że trzy z tych konkursów organizowany
był przez duże państwowe instytucje finansowe – PZU, Bank Rolny
i Państwowy Zakład Emerytalny (protoplasta dzisiejszego ZUS).
Pokazuje to wyraźnie wzrost znaczenia mecenatu państwowego
w architekturze Polski okresu sanacji.
1.
2.
3.
4.
W 1937 roku zbudowano gmach PKO w Wilnie (w kooperacji
z inżynierem Zbigniewem Pugetem, partnerem Żórawskiego przy
wielu pracach konkursowych). Pozostałe trzy realizacje z tego roku
znajdują się w Warszawie i szczęśliwie wszystkie przetrwały zawie-
ruchę wojenną.
Pierwszy z nich to kamienica na ul. Bartoszewicza 1, zaprojektowana
we współpracy z Lucjanem Korngoldem. Sześciopiętrowy dom wpisuje
się w zespół urbanistyczny – kwartał reprezentacyjnych, wielkomiej-
skich kamienic. Zbudowane w latach 1937‒39 stanowiły zwieńczenie
nowo projektowanej, reprezentacyjnej Alei na Skarpie. Kamienica re-
prezentuje styl modernistyczny. Są tu zarówno pasmowe okna, podcięty
parter jak i detale stylu okrętowego. Fasada obłożona jest piaskowcem
ułożonym w geometryczny wzór. Hol wejściowy wyłożony jest drogim
kamieniem, a winda (przed wojną) wjeżdżała bezpośrednio do dużych
dwustronnych mieszkań. Jak na warunki śródmiejskie mieszkania były
dość dobrze doświetlone oraz posiadały loggie i balkony.
Luksus i wysoka jakość wykonania są cechami czterech wzniesionych
kamienic, które projektował Żórawski w owym czasie – Domu Wedla,
Domu PZUW „Feniks”, domu na ul. Krętej oraz domu mieszkalnego
w Alei Przyjaciół
„Czas sukcesów”
Żórawski nie ograniczał się w owym czasie tylko do projektów bu-
downictwa mieszkaniowego. Fakt, iż architektura stylu modern sta-
ła się dość popularna w kraju oraz poprawa koniunktury gospodarczej
przełożyły się na szereg nowych inwestycji publicznych i wojskowych,
które trafiły na deski jego pracowni. Przed wybuchem wojny rozpo-
częto budowę tylko kilku.
Do tych niezrealizowanych zaliczają się m.in. rozbudowa fabryki zbro-
jeniowej „Granat” w Kielcach, Teatry Żołnierza w Siedlcach i Włodzi-
mierzu Wołyńskim, nowy budynek drukarni PKO na staromiejskim
Bugaju i gmach PKO w Katowicach.
Jedynym budynkiem użytkowym, który Żórawski ukończył przed
wojną, jest budynek Szkoły Powszechnej na Różanej z 1938 roku.
Jest to nieduży, funkcjonalistyczny zespół, pierwotnie przeznaczony
dla (aż) trzech szkół powszechnych. Całość składa się z dość rozsąd-
nie rozłożonych brył, zróżnicowanych wysokością oraz funkcją. Ich
główna fasada osadzona jest na odcinku koła, w celu zapewnienia
maksymalnego naturalnego światła. Budynek jest pewnym odejściem
od ówczesnych „prostokątnych” układów budynków szkół.
Poza tym wszystkim Żórawski prowadził też prace nad kolejnymi czte-
rema domami mieszkalnymi w Warszawie – dla urzędników państwo-
wych i dla dwóch prywatnych inwestorów. Najbardziej zaawansowany
postęp prac był przy budynku na ulicy Tamka 14, realizowanym naj-
prawdopodobniej na zlecenie Róży Wolanowskiej, córki znanego fa-
brykanta. Miał to być kolejny luksusowy apartment-house zbudowany
według Pięciu Zasad. Do września 1939 wzniesiono konstrukcję, która
przetrwała wojnę. Niestety, po 1945 r. dom został ukończony z całko-

35
7.
1. Dom podoficerski w Rembertowie
2. kamienice Puławska 24a/24b
3,8. Kamienica na Bartoszewicza (dawna Aleja na Skarpie) 1937
5. 4. Tamka 14, nieukończony projekt Żórawskiego
5,6. Kamienica na Krętej, 1937
8.
7. Szkoła Powszechna przy ul. Różanej, 1937

6.
 witym pominięciem cech awangardowych.
W dzisiejszej skali ilość zleceń z trzech przed-
wojennych lat koniunktury można śmiało po-
równać do „pracowitości” takich dzisiejszych
biur jak JEMS albo APAKA. W środowisku
warszawskim był to jeden z popularniejszych
ówczesnych projektantów mieszkaniowych
obok takich postaci jak Weker, Paradistal,
Pniewski czy Syrkusowie. Wszyscy oni w owym
czasie zrealizowali kilkadziesiąt luksusowych
czynszówek, które stanowią obszerny materiał
dla dalszych publikacji historycznych.
Jedna z mniejszych realizacji, kamienica
na Krętej (1937 -1938), mimo swej skali, peł-
9. na jest ciekawych zagrań projektanta. W wy-
sokim parterze znajdują się dwupoziomowe
mieszkania z własnymi ogródkami Na ostatniej
kondygnacji zaprojektowane są „pied a terre”,
z własnym tarasem, przykrytym betonowym
daszkiem. Elewacje dla podniesienia prestiżu
obłożone są piaskowcem. Południowa elewacja
ma ciekawą, wklęsłą formę. Osadzone są w niej
spore portfenetry zaakcentowane miniaturowy-
mi balkonami.
Dom Jana Wedla na ulicy Puławskiej 28 wy-
budowano w latach 1935- 38. Jest to pierwszy
w Polsce dom w konstrukcji półszkieletowej
36

– spawany żelazny szkielet osadzony został

11. 10. na betonowych poduszkach. Całość kompozy-
cji silnie odwzorowuje Pięć Zasad- elewacja jest
pasmowa, okna poziome, a przestrzeń miesz-
kań można dowolnie aranżować dzięki zasto-
sowaniu cienkich ścian działowych. Na dachu
znajduje się taras rekreacyjny dla mieszkań-
ców. Żórawski zrezygnował z podwórek studni
na rzecz otwartych prześwitów, które zbliżały
wewnętrzną zieleń bezpośrednio do ulicy.
W jego odczuciu pozwalało to rozszerzyć prze-
strzeń ulicy przy jednoczesnym nawiązywaniu
do luźno zabudowanego miasta w zieleni.
Obiekt był szeroko komentowany i przyczynił
się do wzrostu popularności twórcy.

Duże jednostki mieszkalne

W tym samym czasie trwały prace budowlane
przy dwóch diametralnie różnych inwestycjach
mieszkaniowych, które równie mocno odzwier-
ciedlały awangardowe trendy. W obu przypad-
kach – dużego bloku przy ulicy Mickiewicza
34/36 (tzw. „Szklany Dom” ) i kameralnego
domu w Alei Przyjaciół – każde rozwiązanie
12. jest konsekwentnym realizowaniem postulatów
Le Corbusiera.
Pierwszy budynek to kamienica Państwowego
Zakładu Ubezpieczeń Wzajemnych Pracowni-
13. ków Umysłowych „Feniks” (ach, te przedwo-
jenne nazwy), wzniesiona w latach 1937‒1938.
Obiekt uważany jest za najwybitniejszy przy-
kład realizacji Pięciu Zasad w Polsce. Żóraw-
ski, który dostał I miejsce w konkursie reali-
zacyjnym, zaprojektował blok, który poniekąd
definiuje „maszynę do mieszkania”. Pięciopię-
trowa bryła budynku osadzona jest częściowo
na wielkich eliptycznych słupach – z dużym
prześwitem, z przejazdem do podziemnego
garażu (ówczesne novum!). Na parterze zloka-
lizowane są też sklep i pomieszczenia użytko-
we. Na ostatniej kondygnacji znajdują się dwa
duże tarasy rekreacyjne dla mieszkańców, z czego
jeden dwupoziomowy. Oba zwieńczone są betono-
wymi zadaszeniami. Obok nich znajduje się szereg
pomieszczeń wspólnych dla mieszkańców. Bryła
wkomponowana jest w delikatny spadek ulicy,
dzięki czemu sprawia wrażenie wnoszącej się nad
ziemię. Główna elewacja ma ponad 120 metrów
długości i jest w całości przebita dużymi pasmo-
wymi oknami. W budynku znajduje się około stu
mieszkań – kawalerek oraz dwu- i trzypokojo-
wych, co czyni z niego jednostkę mieszkalną śred-
niej skali, ale i też największy obiekt mieszkaniowy
autorstwa Żórawskiego.
Drugi dom to kamienica w Alei Przyjaciół 3,
wzniesiona w latach 1937‒38. Jest to jedna z naj-
wybitniejszych realizacji mieszkaniowych przed-
wojennej Warszawy. Budynek zaprojektowany jest
w konstrukcji szkieletowej, jest częściowo osadzo-
ny na słupach i ma prawie całkowicie przeszkloną
fasadę. Parter, mieszczący hol i nieduże zaplecze
techniczne, uformowany jest w miękkie, łukowe
formy, komponujące się z zaprojektowaną zielenią
dziedzińca. Na płaskim dachu znajduje się taras
użytkowy oraz maszynownia wind, którą wień-
czy dość spektakularny (i kontrowersyjny na owe
czasy) zawinięty betonowy daszek. W środku,
na każdej kondygnacji znajdują się cztery miesz-

37
kania – dwie luksusowe kawalerki i dwa mieszka-
nia trzypokojowe ze służbówkami (powierzchnia
~80mkw.). Mieszkania, wyróżnia bardzo dokładny
i zoptymalizowany rozkład, dający jednocześnie
możliwość dowolnej przebudowy i jednoprze-
strzennej aranżacji. Budynek o kubaturze około 14.
5800 m3 wyróżnia się bardzo wysoką jakością wy-
kończenia – zarówno materiałowego (ceramika,
9. Dom Wedla na Puławskiej, 1935‒38
kamienie) jak i funkcjonalnego – zainstalowano 10. Mieszkanie 3-pokojowe w Domu Wedla
tutaj domofony, markizy nad portfenetrami i win- 15. 11. Dom “Feniks”, mieszkanie 3-pokojowe
12. „Szklany Dom” ul. Mickiewicza 36/36. Widok na skrzydło od
dy z wejściem bezpośrednio do mieszkań. strony dziedzińca, 1938
13. „Szklany Dom” ul. Mickiewicza 36/36. Widok ogólny, 1938
Ostatnim ukończonym i oddanym do użytku 14. Kamienica w Al. Przyjaciół, stan ok. 1938
przed wojną obiektem jest Tor Wyścigów Kon- 15. Kamienica w Al. Przyjaciół, stan obecny
16. Budynek w Alei Przyjaciół. Rzut piętra
nych, otwarty w czerwcu 1939 r. Budowa komplek- 17. Reprezentacyjna Trybuna 1. Wyścigi Konne na Służewcu
su trwała od 1931. Był to największy i najnowo-
cześniejszy obiekt tego typu w Europie. Głównym 16.
współprojektantem był Zygmunt Plater-Zyberk
we współpracy Janusza Alchimowicza, Tadeusza
Giżyckiego i innych. Całość była wielkim założe-
niem planistycznym, umiejscowionym na obrze-
żach miasta, obok planowanej trasy NS. Projekt
powstał po objeździe torów konnych w Europie,
dzięki czemu zastosowano najnowsze technolo-
gie budowlane i możliwe było uniknięcie błędów
funkcjonalnych. W ramach tego powstał w mia-
rę jednorodny architektonicznie i krajobrazowo
kompleks składający się na budynki trzech Trybun
(o różnym poziomie luksusu) mogącymi pomie-
ścić łącznie prawie 13 tysięcy widzów, budynek ad- 17.
ministracyjny, wieżę ciśnień, siodlarnie, magazyny
towarowe, domy mieszkalne i szereg pomniejszych
obiektów, wraz z parkingiem na dwa tysiące sa-
mochodów. Budynki, które powstały w przeciągu
kilku lat reprezentują m.in. skrajny funkcjonalizm,
modernistyczny klasycyzm i styl okrętowy. Całość
zespołu tworzy bardzo spektakularny efekt, który
dzięki nowoczesnym rozwiązaniom nawet dziś
robi doskonałe wrażenie na użytkownikach.
 aktualności
ARCYTEKTURA nR1 (13) | I/2009

WF_091 – Warsztaty z pro-

jektowania gene-
ratywnego i cyfrowej fabrykacji. Fundacja
Workshops Factory (WF) stawia sobie za cel workshop
factory
promocję i propagowanie cyfrowego paradyg-
matu we współczesnej architekturze i wzor-
nictwie przemysłowym; kładąc szczególny na-
cisk na rozumienie procesu projektowego jako
zamkniętego i sprzężonego cyklu,
który zaczyna się generatywnym
bądź parametrycznym modelo- Opracował: Krzysztof Górnicki
waniem, a kończy cyfrową fabry-
kacją. Jedna z pierwszych inicja-
tyw organizowanych przez WF
(przy współpracy z WAPW)
były warsztaty WF_091, któ-
re odbyly
38

się w pierwszy
we eke nd kw i e t n i a
na Wydziale Architektury
Politechniki Warszawskiej.
WF_091 rozpoczał się od cyklu wykładów
prezentujacych spektrum możliwości ge-
neratywnych metod projektowania, proces
projektowania jako regulacji przepływu in-
formacji oraz komputerowe wspomagania
wytwarzania. Następnie uczestników warsz-
tatów zapoznano ze składnią Visual Basic
Script – językiem skryptowym wbudowanym
w aplikacje Rhinoceros. Zdecydowana więk-
szość uczestników nie posiadała żadnej wcze-
śniejszej wiedzy programistycznej. Jednakże
w przeciągu jednego dnia intensywnej pracy
byli w stanie opanować Rhino VB scripting
na tyle by uzupełnić zaproponowany przez
Workshops Factory skrypt o dodatkową

39
procedurę generatywną. Definicja parame-
trów informujących tę procedurę należała
do uczestników. W ten sposób powstały
parametryczne meble miejskie uzależnio-
ne od wieku, wagi czy wzrostu ich użyt-
kowników. Jednym z parametrów stała
się nawet średnica ekranu laptopa osoby
korzystającej z siedziska. Ostani dzień
warsztatów poświęcony został na produk-
cję propotypów mebli w skali 1:1. W tym
celu wykorzystany został ploter termicz-
ny. Dzięki temu zilustrowano tym samym
spektrum zagadnień związanych ze sprzę-
żeniem procedur generatywnych z kom-
puterowym wspomaganiem wytwarzania
(CAM). Kolejne warsztaty wkrótce.

Wiecej informacji uzyskac można na:

www.workshopsfactory.com

Bezpośredni kontakt z organizatorami:

workshopsfactory@gmail.com
 krótko o...
ARCYTEKTURA nR1 (13) | I/2009

P KLUBU
o siedmiu miesiącach
starań i wielokrotnych
rozmowach z Dzieka-
nem wreszcie zaistniała
szansa odzyskania dla
studentów WA PW
wydziałowego klubu.
Udało się doprowadzić
ODZYSKANIE
do jego opuszczenia przez byłego najemcę.
A nie było to wcale proste, bo samorząd
podejmował już próby namówienia do tego Felieton:
poprzednie władze. Tym razem nie obyło Staś Depowski
się bez podjęcia drastycznych kroków WRS WA PW
– pomimo upłynięcia ważności umowy
40

w październiku zeszłego roku, nie dało się architektury, do których studenci mają wstęp o każdej porze
wcześniej nakłonić ani zmusić najemcę dnia i nocy, mogą tam pracować poza godzinami zajęć.
do wyprowadzki. Dopiero odcięcie mediów Życie studenckie dzieje się właśnie tam, otwarte są też pra-
spowodowało jego rezygnację. Mamy cownie komputerowe i modelarnie.
szczęście, że nie doszło do wejścia na drogę Odzyskanie i reorganizacja klubu to nie jedyne szanse
sądową, bo mogłoby to trwać latami. na przyszłość. Liczymy, że niedługo nasza wydziałowa
Oddanie wydziałowego klubu studentom biblioteka przejdzie gruntowną reformę i elektronizację.
było jednym z podstawowych postulatów, Planowane jest także uruchomienie wydziałowej ploterow-
pod którymi podpisał się nowy Dziekan ni przeznaczonej dla studentów, żebyśmy nie byli skazani
przed wyborami i do realizacji którego się na ciągłe ekstremalne wydatki. Czekamy wciąż na udostęp-
zobowiązał. Zaproponował, aby studenci nienie studentom pomieszczenia na przechowywanie makiet
zmienili go w miejsce codziennych spotkań i materiałów do studiowania oraz pracowni komputerowej
środowiska akademickiego. 109, niezależnie od zainstalowanego tam oprogramowania.
Kto lubił Punkt i tamtejsze imprezy może Internet jest równie potrzebny – nie można wymagać, aby
czuć żal, ale to naturalna kolej rzeczy, wszyscy studenci mieli własne laptopy.
że takie miejsca znikają i na ich miejsce Zapraszamy wszystkich zainteresowanych studentów na spo-
pojawiają się zawsze nowe. W podziemiach tkanie i rozmowę jak powinien działać klub i co powinno
planujemy zorganizować klub akademic- się w nim znaleźć, czego byśmy sami chcieli. Odbędzie się
ki, który codziennie spełniałby funkcję ono we wtorek 2 czerwca 2009 o godzinie 12:00 w klubie.
miejsca pracy, spotkań i całego wydziało- Jeśli nie znacie innych postulatów studenckich, pod którymi
wego życia. Po remoncie podziemia może podpisał się Dziekan – odwiedzajcie stronę internetową
stać się jednym z przyjemniejszych miejsc wydziałowego samorządu: www.arch.pw.edu.pl/samorzad
na Naszym Wydziale, dostępnym dla
każdego o każdej porze. Wymaga to jednak
sporych nakładów finansowych i przy-
chylności wielu władz. Naszym pierwszym
celem jest wprowadzenie kontroli dostępu
na WA PW, która umożliwi bezpieczniej-
sze jego funkcjonowanie. Zamknięcie sal
poza godzinami zajęć było spowodowane
kuriozalnym faktem – ktoś regularnie
kradł żarówki energooszczędne. Aby tego
uniknąć ideałem byłoby wprowadzenie
przy drzwiach wejściowych na Wydział
Architektury czytnika elektronicznych
legitymacji studenckich.
Istnieje szansa, że Klub Architektów będzie
otwarty do późnych godzin, dłużej niż
obecnie otwarty jest dla studentów wydział,
najlepiej przez całą dobę, siedem dni w ty-
godniu. Wzorem są europejskie wydziały
JUrrASIc PArK
w ArABII SAUDYJSKIEJ
W sercu pustyni powstaje
futurystuczny projekt ogrodu przekonamy się obserwując makietę miasta Ri-
botanicznego – odpowiednik jad, która pokaże w jak dużym stopniu czysta

41
energia może zasilić miasto. Ściezka zakonczy
angielskiego Eden Project. Felieton: się krajobrazem sprzed 1,5 miliona lat, kiedy
Ola Pawłowska tereny arabii saudyjskiej byly porośnięte bujną

T
roślinnością.
rudno sobie wyobrazić deszcz w Rijad, mieście polożonym w pólnocnej części Ogród botaniczny na pustyni to nielatwe zada-
Arabii Saudyjskiej, rocznie pada tam mniej niż 15 cm wody. kiedy temperatura nie. Mówiąc o samowystarczalności i ekologi
wzrasta do 110F nie jest to jeszcze upal, to zaledwie letni dzień. W 2006 roku jak sprostać zalożeniom projektu? Najtrudniej-
miasto oglosilo konkurs na ogród botaniczny. Zwycieski projekt spólki biur szym zadaniem bylo to aby utrzymać chlodną
Barton Willmor i Buro Happold to największy dotychczas planowany obiekt architek- temperaturę wewnątrz ogrodu i jednocześnie
toniczny o takim przeznaczeniu. Zabierze odwiedzających na spacer oszczędzać energię. Odpowiedzią są wysoko
poprzez setki tysięcy lat opowiadając o różnorodności bota- rozpięte lukowe dachy z teflonu.Będzie to naj-
nicznej tego regionu. Projekt ma być ukończony i otwarty większa taka konstrukcja na świecie.Wyko-
w 2011 roku. Będzie nie tylko botanicznym muzeum rzystanie teflonu jako glównego materialu
roślin ale także spojrzeniem na przyszle możliwości ograniczy doplyw promieni slonecz-
regionu. Projektanci mają nadzieję tym sposobem nych i ochroni przed nagrzewaniem.
uczyć odwiedzających o procesach i konse- chlodne powietrze będzie utrzymy-
kwencjach kurczenia się zasobów naturalnych, walo się w niżyszej części ogrodu,
o wplywie dzalalności czlowieka na klimat, a cieplejsze gromadzić się będzie
a także o korzyściach jakie plyną z ochrony w górnych partiach.
środowiska. Panele sloneczne i lustra mają
Szacowany koszt projektu to 200 milionów produkować większość potrzeb-
dolarów. Ma zajmować teren o powierzchni nej energii na chlodzenie i pra-
20 akrów (to okolo 15 boisk futbolowych). ce maszyn. Opracowane sa dwie
Ksztalt nachodzących na siebie dwóch sier- metody. Pierwsza wykorzystuje
pów wiąże się z symboliką religii muzulmań- lustra, które nagrzewają wodę
skiej. Ogród ma być podzielony na 6 części, w specjalnym basenie powodując
każda z nich to kolejny okres w dziejach Ziemi jej parowanie. Para ma napedzać
rozpoczynając od Devonu, kończąc na Pliocenie, turbinę podlaczoną do generatora
gdy pólwysep arabski porośnięty byl jeszcze bujną prądu. Druga metoda to tradycyjny
roślinnością. Wymarle gatunki prezentowane będą system paneli slonecznych, który będzie
na modelach i przez blisko spokrewnione obecne gatunki. produkowal enrgię w letnie miesiące.
Dodatkowo, po obejrzeniu historycznej części ogrodu, odwie- Pozyskanie slodkiej i czystej wody bedzie ko-
dzający będą mogli przyjrzeć się prognozom na przyszlość. Siódma część lejnym wyzwaniem. Projekt zaklada wyko-
ogrodu to tzw. ogród wyborów. Są to dwie ścieżki, dwa modele przyszlości jakie mogą rzystanie oczyszczanej wody ze ścieków i wód
czekć naszą planete. Pierwsza ukazuje to, co stanie się jeśli nie ograniczymy zużycia gruntowych. W najbliższych latach konstruk-
naturalnych zasobów i będziemy ignorować wzrost wydzielania CO2 do atmosfery. Idąc cja i utrzymanie ogrodu bez wątpienia ujawni
ta ścieżką będziemy odczuwać wzrost temperatury, a wizualizacje ukażą przeistaczanie nowe problemy z którymi projektanci będą
się terenów zielonych w stepy i pustynie. na końcu staniemy na platformie ze zwęgloną musieli się zmierzyć. Jeśli będzie się to udawać
ziemią. To posępna przyszlość, ale druga ścieżka przedstawia tą optymistyczną wersje. i zastosowane technologie będą dawaly wy-
Zobaczymy na niej w jakim kierunku powinniśmy podążać aby ochronić Ziemie. Przed- mierne korzyści, wszyscy na tym skorzystamy.
stawia metody pozyskiwania czystej energii i nowe, przyjazne technologie. O korzyściach
 projekty studenckie
ARCYTEKTURA nR1 (13) | I/2009

PROJEKTY
STUDENCKIE
Tegoroczna zimowa sesja oddań prac semestralnych
obfitowała jak zwykle w duże ilości dobrych
projektów. Publikujemy kilka naszym zdaniem
najlepszych, wybranych przez kolegium redaktorskie.
Jest to subiektywna ocena, niezależna od ocen
prowadzących. Mamy nadzieję, że będzie to świeże
studenckie spojrzenie na to, nad czym każdy z nas
pracuje.Zachęcamy do przejrzenia.
42

Semestr 1
Kasia Wierzchnicka, semestr 1, wyspa-hotspot;
prowadząca: Maria Brykalska – Karłowska; Pracownia Architektury Wnętrz i Form Przemysłowych
 Semestr 3
Maciek Abramczyk, semestr 3, projekt stanicy żeglarskiej w Rucianem; prowadzący: mgr inż. arch.
Andrzej Nasfeter; Pracownia Architektury Budynków Użyteczności Publicznej pod Katedrą
Projektowania Architektonicznego

43
 projekty studenckie
ARCYTEKTURA nR1 (13) | I/2009

Semestr 3
Julia Jankowska, semestr 3, projekt stanicy żeglarskiej w Rucianem; prowadzący: mgr inż. arch. Andrzej
Nasfeter; Pracownia Architektury Budynków Użyteczności Publicznej pod Katedrą Projektowania
Architektonicznego
44
 Semestr 5
Piotrek Janus, semestr 5, projekt zespołu budynków wielorodzinnych przy ulicy Szaserów w Warszawie;
prowadzący: mgr inż. arch. Sławomir Kowal; Pracownia Projektowania Architektonicznego
Wspomaganego Komputerem

45
 projekty studenckie
ARCYTEKTURA nR1 (13) | I/2009

Semestr 7
Aleksandra Borowska, semestr 7, projekt budynku siedziby fundacji Gutek Film; prowadzący:
dr inż. arch. Andrzej Ustian oraz mgr inż. arch. Dariusz Hyc; Pracownia Architektury w Kontekście
Kulturowym w Zakładzie Mieszkalnictwa i Architektury Krajobrazu
46
 Semestr 7
Wojtek Piwowarczyk, semestr 7, projekt budynku Instytutu Esencji Dźwięku; prowadzący: prof. nzw.
dr hab. inż. arch. Stefan Kuryłowicz; Samodzielna Pracownia Architektury Wieloprzestrzennej
i Przemysłowej

47
 projekty studenckie
ARCYTEKTURA nR1 (13) | I/2009

Semestr 9
Andrzej Zajkowski, semestr 9, projekt budynku siedziby firmy Deutsche Bank; prowadzący arch.
Janusz Pachowski; Pracownia Architektury Użyteczności Publicznej pod Katedrą Projektowania
Architektonicznego
48
 Semestr 9
Gustaw Dmowski, semestr 9, projekt budynku w zabudowie plombowej na warszawskiej Pradze;
prowadzący: dr inż. arch. Jan Słyk; Pracownia Projektowania Architektonicznego Wspomaganego
Komputerem pod Katedrą Projektowania Architektonicznego

49
 projekty studenckie
ARCYTEKTURA nR1 (13) | I/2009

Semestr 9
Dagmara Czarnecka, semestr 9, projekt urbanistyczny terenu przy ulicy Prądzyńskiego w Warszawie;
prowadzący: dr inż. arch. Ewa Pachowska; Pracownia Kompozycji Urbanistycznej Zakładu Podstaw
Kształtowania Architektonicznego i Urbanistycznego
50
 Semestr 9
Dorota Nagowska, semestr 9, projekt urbanistyczny centrum usługowo-handlowego na warszawskich
Kabatach; prowadząca: dr inż. arch. Katarzyna Pluta; Zakład Projektowania Urbanistycznego

51
Semestr 9
 projekty studenckie
ARCYTEKTURA nR1 (13) | I/2009
Semestr 11
Jan Pawlik, semestr 11, projekt Świątyni Pokoju – Miejsca Sacrum i Pamięci w Warszawie,
prowadzący: prof. dr hab. inż. arch. Konrad Kucza-Kuczyński i mgr inż. arch. Anna Wierzbicka;
Pracownia Architektury Sakralnej i Monumentalnej pod Katedrą Kształtowania Architektonicznego
i Urbanistycznego
52
 Semestr 11
Piotr Straszak, semestr 11, adaptacja budynku dawnej trafostacji miejskiej przy ulicy Mińskiej 36
w Warszawie na klub osiedlowy z restauracją; prowadzący: prof. nzw. dr inż. arch. Stefan Westrych
i mgr inż. arch. Jan Mazur; Pracownia Architektury Wnętrz i Form Przemysłowych