PROGRAM " WYCHOWANIE DO ŻYCIA W RODZINIE"

dla klasy V - VI szkoły podstawowej

Podstawa prawna : Rozporządzenie MEN z dnia 21 maja 2001 roku w sprawie podstawy
programowej wychowania przedszkolnego, kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół oraz
kształcenia w profilach i liceach profilowanych.

CELEM wychowania do życia w rodzinie jest ukazanie wartości rodziny w życiu osobistym człowieka
oraz pomoc w przygotowaniu się do zrozumienia i akceptacji przemian okresu dojrzewania.

OSIĄGNIĘCIA

Klasa V :

- Rozumienie funkcji i roli rodziny w życiu każdego człowieka

- Prawidłowy kontakt dziecka z rodzicami i rodzeństwem
- Rozumienie znaczenia pozytywnych uczuć w rodzinie niezbędnych w prawidłowym rozwoju dziecka
- Uczenie się okazywania uczuć w rodzinie, grupie rówieśniczej, w otoczeniu
- Rozumienie konfliktów rodzinnych i próby rozwiązania ich
- Przygotowanie do dojrzewania
- Akceptacja siebie, swojego ciała i umysłu
- Aktywne, pozytywne uczestniczenie w życiu rodziny

Klasa VI :

- Prawidłowe funkcjonowanie ucznia w życiu rodziny

- Określenie swojej roli w rodzinie
- Pomoc w rozwiązywaniu codziennych problemów i różnych konfliktów
- Podejmowanie rozmów o uczuciach z rodzicami i okazywanie pozytywnych uczuć w rodzinie i
środowisku ucznia
- Dostrzeganie związku między poprawnym życiem rodzinnym, a prawidłowym rozwojem psychiki
człowieka
- Przygotowanie siebie do dojrzewania
- Akceptacja swojego ciała i zmian w rozwoju ciała, umysłu i duchowości
- Aktywne, pozytywne uczestnictwo w życiu rodziny

PRZEDMIOT I ŚCIEŻKA EDUKACYJNA

" Wychowanie do życia w rodzinie" zostało ujęte w odrębne zajęcie edukacyjne, które mają miejsce w
programie szkoły w klasach V i VI szkoły podstawowej jako blok zajęć wydzielony z godzin do
dyspozycji dyrektora.
Ponadto zakłada się, że problematyka dotycząca " Wychowania do życia w rodzinie" będzie również
uwzględniana i realizowana w formie ścieżek edukacyjnych w kształceniu zintegrowanym i blokowym.

LICZBA GODZIN

Liczba zajęć w klasie V i VI szkoły podstawowej, to 14 godzin rocznie dla nauczyciela ( zajęcia w
jednym semestrze w każdej klasie objętej programem ), a dla uczniów 9 godzin : 4 spotkania wspólne
i 5 z podziałem na grupy.

STRUKTURA PROGRAMU I UKŁAD TREŚCI

Materiał nauczania został ułożony koncentrycznie, nauczyciel w kolejnych klasach porusza się w
obrębie haseł programowych dotyczących: rodziny, grupy rówieśniczej, funkcji płciowości i
komunikacji międzyludzkiej. Każdy cykl dostosowany jest do wieku uczniów, możliwości percepcji.
Stanowi bazę i układ odniesienia do podobnego cyklu w następnej klasie.
 METODY I TECHNIKI PRACY

Program " Wychowanie do życia w rodzinie" daje możliwość realizacji treści metodami rozbudzającymi
zainteresowania uczniów, podnoszącymi poziom ich aktywności i angażujących emocjonalnie.
Stosowanie takich metod pomaga w wykształceniu odpowiednich postaw oraz stopień przyswojenia
wiedzy.

- praca w małych grupach

- drama - symulacja ról
- pogadanka
- wykład
- dyskusja
- burza mózgów
- technika zdań niedokończonych

KLASA V

TEMAT TREŚCI PROGRAMOWE, CELE I ZADANIA PROCEDURY OSIĄGANIA CELÓW KOMPETENCJE

1. - Zapoznanie uczniów z Poznajemy się Uczeń zdobywa

Wprowadzenie konstrukcją programu i tematami - autoprezentacja n-la motywację do
w tematykę poszczególnych zajęć - krótka pogadanka o celowości uczestniczenia w
zajęć - o czym - umocnienie motywacji do zajęć zajęciach. Przyjmuje do
będziemy uczestnictwa w zajęciach - jak będą wyglądały nasze wiadomości, że
mówili? spotkania? problematyka zajęć
- ustalenie reguł obowiązujących dotyczy też jego. Dowie
uczestników się, że celem zajęć jest
pomoc w drodze ku
dorosłości

2. Rola rodziny - Pojęcie rodziny ; rodzina bliższa Praca w małych grupach Uczeń uświadamia
w życiu i dalsza, nazewnictwo zdjęcia sobie znaczenie
człowieka. - Sytuacje spajające rodzinę. albumy terminu rodzina.
- Znaczenie rodziny w życiu - praca indywidualna Zna jej podstawowe
człowieka skojarzenia funkcje.
bezpieczeństwo - dyskusja Rozumie relacje
wychowanie między jej członkami.
miłość
obowiązki
- wzmocnienie więzi z rodziną,
miejsce w niej dziecka
3. Rodzina - - Dom miejscem Praca w małych grupach
Uczeń rozumie i
każdy dom ma specjalnym - - zdania niedokończone
docenia starania
swój klimat. klimat - - rysunek
rodziców o
dom miejscem zdobywania
zapewnienie
wiedzy i umiejętności przydatnej
bezpieczeństwa
życiowo- ponadczasowa rola
socjalnego rodzinie.
rodziny - więzy
Będzie dbał o estetykę
rodzinne -
pomieszczeń w których
budzenie wrażliwości estetycznej
przebywa.
dziecka
4.Moja rodzina i - Rola rodziny w życiu Praca w małych grupach
ja. człowieka - Podstawowe - zdania Uczeń zna pojęcie "
funkcje rodziny z podkreśleniem niedokończone - rodzina" .Uświadamia
miejsca dziecka w rysunek sobie znaczenie
rodzinie. rodziny. Zna funkcje
- Pojęcie rodziny bliższej i dalszej niektórych członków
rodziny. Wie, gdzie jest
jego miejsce.

5. Umiejętność - Tradycje świąteczne, religijne i - Skojarzenia

Uczeń potrafi
świętowania. narodowe w kulturze - zapis na tablicy
wewnętrznie przeżywać
polskiej - Ceremoniał - tradycje i obrzędy w naszym
święta. Przestrzega
obchodów świąt - Klimat, kraju opisy dzieci na
ceremoniału przy
prezenty w rodzinie - na podstawie wywiadów w
uroczystościach o
czym polega radość dawania - rodzinie ( małe ojczyzny) -
charakterze
korzenie chrześcijańskie świąt, podsumowanie, święta czynnikiem
narodowym. Zna hymn
budzenie empatii, integrującym ludzi
polski.
współuczestniczenie w ceremonii
6. Rodziny są Wartość rodziny w życiu - Praca w grupach Uczeń rozumie skąd
różne. człowieka - radość i - jak można czuć się w biorą się problemy
smutek - rodzinie - trudne strony życia rodzinne, jaki jest w
ułatwienie dzieciom zrozumienia rodzinnego - dobre strony życia nich nasz udział , co
różnych sytuacji rodzinnych rodzinnego Rundka : podczas tej może zrobić, żeby było
lekcji najważniejsze dla mnie było ... lepiej.

7. Jak zaczyna Przekazywanie wiedzy dotyczącej - Pogadanka

Uczeń prawidłowo
się życie zmian w organiźmie i w wstępna - Film
reaguje na tematy
człowieka? psychice - przygotowanie do animowany pt " Rodzi się życie"-
związane z płciowością
zadań macierzyństwa i dyskusja
człowieka. Widzi
ojcostwa - budzenie
normalność i
odpowiedzialności za osobisty
naturalność objawów
rozwój przez podjęcie pracy nad
biologicznych.
sobą
8. Rodzi się Przebieg i higiena - Rozmowa na temat celowości Uczeń wie, że życie
człowiek. ciąży - rozwój istnienia dwóch płci człowieka rozpoczyna
człowieka od zapłodnienia do - " Film o rozwoju dziecka przed się od poczęcia.
porodu - narodzeniem " Okazuje szacunek
zdolność przekazywania życia kobietom w ciąży.
- kształtowanie postawy czystości Traktuje ciążę i poród
jako przygotowanie do jako naturalny proces w
małżeństwa. życiu człowieka
9.I staję się Wiedza o zmianach fizycznych, Praca w małych grupach Uczeń wie jakie zmiany
dorosły. psychicznych i społecznych - mini wykład zachodzą w okresie
okresu - ankieta - dojrzewania. Zna
dojrzewania rozmowa skojarzeniowa własne ciało, potrafi
- indywidualny rytm - rozmowa kierowana obserwować zmiany
dojrzewania - podstawowe zachodzące w
przejawy dojrzewania organiźmie. Lepiej
biologicznego u dziewcząt i rozumie siebie i swoich
chłopców rówieśników.
- problemy okresu
dojrzewania - uświadomienie
uczniom wielopłaszczyznowości
okresu dojrzewania
10. Nasze Typowe problemy okresu Miniwykład , ankieta, " mówiąca Uczeń powinien
niepokoje w dojrzewania, ich objawy, sposoby ściana" wiedzieć, że mogą
okresie radzenia sobie z pojawić się u niego w
dojrzewania. nimi. - rozwijanie okresie dojrzewania
obaw i niepokojów odnośnie do problemy natury
własnego rozwoju - biologicznej,
akceptacja zmian związanych z psychicznej i moralnej.
okresem dojrzewania Znać niektóre sposoby
psychicznego radzenia sobie z tymi
problemami.
11. Moje Uświadomienie sobie przez Zdania niedokończone Uczeń potrafi
przyjaźnie. uczniów, co oznacza dla nich : - przyjaźń dostrzegać potrzeby
przyjaźń i jak mogą dbać o jej oznacza - innych. Doceniać
trwałość. przyjaciel to osoba która - humor, radość,
przyjaciel powinien - życzliwość kolegów.
przyjaźni nie wolno Cechuje go empatia.
- przyjaźń się kończy gdy
- Pomnik przyjaźni
12. Kilka pytań Uświadomienie sobie jakim Dzielenie się Uczeń potrafi stosować
do kolegi, jestem przyjacielem, doświadczeniem - przeżyć różne formy zachowań
przyjaciela. kolegą. - budzenie koleżeńskich -z kurtuazyjnych
pragnienia bycia dobrym kolegą, przeżywania przyjaźni Studio - wita, zaprasza,
przyjacielem. TV - podaje rękę, dziękuje.
wywiad z ciekawym człowiekiem. Być cierpliwy i
tolerancyjny.
13. Jesteś Różnice i podobieństwa między Rozmowa kierowana, praca w Uczeń potrafi
dziewczyną, chłopcem i małych grupach. Niedokończone dostrzegać różnice i
jesteś chłopcem. dziewczyną. - zdania : - co to znaczy, że podobieństwa
identyfikacja z własną płcią jesteś wynikające z płci.
- uwrażliwienie na potrzeby dziewczyną? Identyfikować się z
koleżanki i kolegi - Co to znaczy, że jesteś chłopcem? własną płcią.
14. I ja staje się Ukazania wysiłków rodzicielskich Scenki z życia Uczeń potrafi
odpowiedzialny wkładanych w prawidłowe rodzinnego - układanie zrozumieć wysiłki
za życie funkcjonowanie listy zasad dobrego współdziałania rodziców włożone w
rodzinne. rodziny. - budzenie w rodzinie - okazywanie funkcjonowanie
współodpowiedzialności za życie szacunku - okazywanie rodziny.
rodzinne zaufania - dążenie do
zrozumienia -
okazywanie pomocy -
wyrozumiałość -
tolerancja

KLASA VI

TEMAT TREŚCI PROGRAMOWE, CELE I ZADANIA PROCEDURY OSIĄGANIA CELÓW KOMPETENCJE

1. - Zapoznanie uczniów z Poznajemy się Uczeń zdobywa

Wprowadzenie konstrukcją programu i tematami - autoprezentacja n- motywację do
w tematykę poszczególnych la - krótka uczestniczenia w
zajęć- o czym zajęć - umocnienie pogadanka o celowości zajęć - jak zajęciach.
będziemy motywacji do uczestnictwa w będą wyglądały nasze Przyjmuje do
mówili? zajęciach spotkania? wiadomości, że
Ustalenie reguł obowiązujących problematyka zajęć
uczestników dotyczy też jego.
 Dowie się, że celem
zajęć jest pomoc w
drodze ku dorosłości.

2. Ja i moi Uzmysłowienie potrzeby budowy Opowiadanie - Mit o Dedalu i Uczeń potrafi panować
rodzice. dobrego klimatu w Ikarze.- rozważania na temat " nad słowem i gestem.
rodzinie. - pogłębianie Trudna sztuka rozmawiania"- " O Rozumie, że w rodzinie
empatii, przyglądanie się miłości rodzicielskiej"- list do mogą wybuchać
innym - rodziców konflikty. Uczyć się
istota komunikacji werbalnej i wybaczać i szanować.
niewerbalnej Wykorzystać
- ukazanie wysiłku, troski i miłości doświadczenie
rodziców do dzieci dorosłych.
Klimat domowego Budujemy własny Uczeń potrafi zwracać
wnętrza. - budzenie dom - czasopisma np. uwagę na atmosferę i
3. Dom w którym nadziei na pogodną Mój dom, Mój ogród, Projekty. klimat domu jako
chcę mieszkać. przyszłość Projektowanie "piórkiem i węglem", najważniejszych
- budzenie wrażliwości na słowem wnętrza mieszkania. czynników relaksu
naturalne psychicznego jego
piękno mieszkańców.
- dom miejscem Dostrzega możliwość
: · kreowania wizji
wypoczynku · swojego mieszkania.
azylu ·
relaksu ·
bezpieczeństwa
4. Skąd się biorą Nauka rozwiązywania konfliktów Praca w małych Uczeń potrafi wpływać
problemy przez umiejętne grupach - łańcuch na swoje postępowanie
rodzinne? postępowanie - prawidłowe skojarzeń - w celu łagodzenia
nawiązywanie relacji z odgrywanie ról konfliktów, zna pojęcie
rodzicami - miniwykład kompromisu. Potrafi
- rola poszczególnych członków rozwiązać prostą
rodziny sytuację konfliktową.
- propagowanie zdrowego stylu
życia
5. Umiejętność Uzmysławianie naszych korzeni Rozmowa Uczeń powinien
świętowania. kulturowych i skojarzeniowa - z czym zrozumieć, że święta to
religijnych. - położenie kojarzą się dane święta - nie fasada i oprawa.
nacisku na współuczestniczenie hierarchia skojarzeń - Pogłębi wiedzę o
w przygotowaniu do pogadanka podsumowująca tradycji narodowej i
świąt - tradycje obrzędach. Zda sobie
świąteczne - znaki sprawę o integrującej
świąteczne, ich niepowtarzalny sile rodziny przez
urok - Boże święta.
Narodzenie, Wielki Post,
Wszystkich Świętych
Obdarowywanie się
prezentami - radość z
dawania - prezent
" za grosik" -
wspomaganie potrzebujących
6. Moje Ukazania trudności z ciałem i Wprowadzenie do Uczeń zaakceptuje
problemy z płcią. - kształtowanie postawy i zagadnienia - swoją rolę jako
ciałem i płcią. szacunku wobec ciała i pogadanka mężczyzna lub kobieta.
płci - różnice w - burza mózgów Przekona się do
rozwoju psychoseksualnym - odgrywanie scenek szanowania płci
dziewcząt i chłopców przeciwnej.

7. Higiena Kształtowanie prawidłowych Pogadanka Uczeń zapozna się z

okresu nawyków - praca podstawowymi
dojrzewania. higienicznych - indywidualna - zasadami higieny
uświadomienie uczniom praca w grupach : projekt wycieczki osobistej. Będzie umiał
konieczności samodzielnego klasowej, dnia z uwzględnieniem stosować i używać
dbania o zdrowego stylu środki higieny
siebie - życia - prezentacja osobistej. Rozumie co
ukazanie potrzeby prowadzenia wyników i podsumowanie to jest zdrowy styl
zdrowego stylu życia życia.
- zasady utrzymania higieny ciała
w okresie
dojrzewania -
mycie, środki higieniczne, sposób
ubierania się.
- higiena
intymna - zasady
prowadzenia zdrowego stylu
życia -
odżywienie, wypoczynek, sport,
sen
- samodzielność w utrzymaniu
higieny ciała i zdrowego stylu
życia
8. Moje ciało ma Ukazanie wartości ciała Burza mózgów na tematy Uczeń potrafi
wielką wartość. ludzkiego. - kształtowanie : · piękno ciała ludzkiego zastanowić się nad
postawy czystości i w sztuce · jak dbamy o swoje swoim zachowaniem w
wstydliwości ciało? - wyjaśnienie słów : stosunku do
- w jaki sposób dbamy o higienę wierność, wiara w miłość, rówieśników. Nauczy
ciała? akceptacja siebie się rozróżniać przejawy
- jak przejawia się brak szacunku braku szacunku dla
dla własnego ciała i innych ludzi? własnego ciała i pozna
(higiena, wulgaryzmy, wulgarne sposoby ochrony
dowcipy ) własnej intymności.
9. Ja w grupie Zwrócenie uwagi na Pogadanka Uczeń zastanowi się
rówieśniczej. wyalienowanie z wprowadzająca. - nad swoją pozycją w
grupy - młodzieżowy bohater filmowy i grupie. Przyjrzy się
podkreślenie ważności wyjścia z literacki krytycznie samemu
dobrym słowem do Ćwiczenia usprawniające dobrą sobie. Pomoże osobie
rówieśników - postawa komunikację. Podsumowanie pragnącej znaleźć się
asertywna Nasze ćwiczeń. w jego grupie.
otoczenie : rodzina i koledzy -
problem samotności
- problem nawiązywania
kontaktów - jak się
komunikować? - Jak
być akceptowanym? -
Czy warto być w grupie?
10. Zmniejszenie napięć w Historyjka o chłopcu i Uczeń uświadomi sobie
Koleżeństwo, kontaktach dziewcząt i dziewczynie - ćwiczenia w znaczenie więzi
przyjaźń, miłość. chłopców - wyrażaniu sympatii - koleżeńskiej. Radzi
ćwiczenie postawy scenki - sobie z presją grupy.
asertywnej - istota pisanie listów wyrażających
koleżeństwa - sympatię
korzyści i zagrożenia jakie niosą
ze sobą związki koleżeńskie

11. Rozsądne Nauka rozsądnego wydawania Analiza tekstu O królu Midasie. Uczeń potrafi rozsądnie
gospodarowanie pieniędzy Baśń " Złota kaczka" planować wydatki i
pieniędzmi. - zrozumienie sensu i sposobu Omówienie obrazu T. Makowskiego oszczędzać. Nie będzie
oszczędzania "Skąpiec" oceniał ludzi wg
- rozróżnianie rzeczy potrzebnych - podsumowanie stopnia ich
od zachcianek zamożności.
- zrozumienie rangi pieniądza
spośród innych wartości tj. miłość
i zdrowie
Jak rozsądnie planować
wydatki -jak zaplanować
oszczędności - pieniądz, a
inne wartości - czy warto
dzielić się z innymi - pojęcie
altruizmu
12. My i środki Mass - media - umiejętne Rozmowa na temat filmów i Uczeń jest krytyczny
masowego korzystanie. programów wobec niektórych treści
przekazu. - zasady i kryteria wyboru TV - w TV i prasie. Umie
czasopism, książek i omówienie słowa " miłość" odmówić oglądania
filmów - uświadomienie, - artykuły z prasy filmów bez ingerencji
że nie wszystkie treści młodzieżowej - analiza tekstu osób trzecich . Potrafi
przekazywane przez TV i prasę w celu pokazania , że każdy krytycznie spojrzeć na
są pozytywne - czytelnik ma wolny wybór przy lansowane czasopisma
kształtowanie postawy krytycznej doborze treści. młodzieżowe.
wobec niektórych treści w TV i
prasie
13. Jak nie Ostrzeżenie uczniów przed Filmowe wzorce idealnego Uczeń potrafi docenić
zgubić się w iluzoryczna wizją świata jako świata - świat reklam, a szara ostrożność i
hipermarkecie miejsca wiecznej rozrywki, luzu i rzeczywistość - syndrom człowieka zdystansować się
świata? sukcesu sukcesu - kontra wobec złudnych miraży
- wzmocnienie czujności u nieudacznik świata. Nabędzie
młodzieży, aby nie wierzyła - pieniądz wyznacznikiem umiejętność
wszystkiemu prestiżu - choroby cywilizacji - powiedzenia "nie" aby
bezkrytycznie - alkoholizm i narkomania być w zgodzie z
uzmysłowienie młodzieży własnymi
manipulacyjnej roli reklamy przekonaniami.
Wykorzystuje swoje
mocne strony do
budowania swojego
obrazu.
14. W mojej Ukazanie , że można nauczyć się Przedstawienie przez uczniów kilku Uczeń docenia
rodzinie uczę się miłości w rodzinie. ciekawych zdarzeń z życia kontakty z
miłości czyli o - uzmysłowienie uczniom, że rodziny - kierowanie rozmowy rodzeństwem.
wartości rodziny. różnice zdań i zderzenia przez stawianie pytań Pielęgnuje kontakty z
poglądów i interesów pod : · jak babcia i dziadkiem.
wspólnym dachem są dobra okazywać szacunek starszym · Czuje związek z
szkołą życia - jak okazywać życzliwość i rodziną.
okazywanie uczuć osobom zrozumienie
 bliskim, współodpowiedzialność · jak unikać kłótni i
za awantur · w czym
rodzinę pomagać domownikom · nad
- wartość budowania jakimi uczuciami czy odruchami
więzi - poczucie należy zapanować aby nie zranić
akceptacji i innych
bezpieczeństwa
- babcia i dziadek w rodzinie -
czyli o skarbnicy wiedzy

BIBLIOGRAFIA

1. J. Bradshaw: "Zrozumieć rodzinę" - Instytut Psychologii Zdrowia i Trzeźwości

2. Z. Celmer: "Człowiek na całe życie" - Instytut Wydawniczy, Warszawa 1986
3. M. Chomczyńska - Miliszkiewicz: "Podróż w nieznane. O miłości, seksie i rodzinie" - scenariusze
zajęć - WsiP, Warszawa 1999
4. F. Dolto, C. Dolto - Tolitch, przy współpracy C. Percheminier: "Porozmawiajmy o dojrzewaniu",
WSiP
5. "Encyklopedia wychowania seksualnego dla nastolatków": Praca zbiorowa - Polska Oficyna
Wydawnicza BGW Warszawa
6. A. Faber, E. Mazlish: "Jak mówić, żeby dzieci nas słuchały. Jak słuchać, żeby dzieci do nas mówiły"
7. W. Fijałkowski, R. Jędrzejowska - Wróbel: "Oto jestem" - Gdańskie Wydawnictwo Oświatowe
8. G. Gajewska, A Szczęsna, A. Soliński: "Warsztat pracy pedagoga" - Zeszyty metodyczne dla
pedagogów
9. J. Guitton: "Kobieta, miłość, rodzina" - Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa 1994
10. M. W. Grabowscy, A. M. Niemęscy, M. P. Wołochowiczowie: "Zanim wybierzesz ... Przygotowanie
do życia w rodzinie. Podstawy wychowania seksuslnego" - WSz PWN
11. M. Kozakiewicz: "Gdy miłość dojrzewa" - Wydawnictwo ALFA
12. G. Lindeenfield: "Asertywność, czyli jak być otwartym, skutecznym i naturalnym" - RAVI

Opracowanie: Waldemar Bugaj Jelenia Góra - maj 2002