WKOrg/4

REAKCJE SN2, E2, SN1, E1

1. Szereg nukleofilowości: SH– > I – > CN– > OH– > N3– > Br– > CH3COO–, Cl– > F– > H2O > ROH
2. Grupy opuszczające: łatwo — I–, HSO4–, Br–, Cl–, H2O, CH3SO3– (aniony silnych kwasów)
trudno — F–, CH COO–, NC–, CH S–, CH O–, HO–, H N–(aniony słabych kwasów)
3 3 3 2

3. Profil energetyczny i struktura stanu przejściowego Profil energetyczny i struktura

produktu pośredniego
E SN2 E E2 E SN1/E1

Stan przejściowy
Z (Trans ułożenie
H w jednej Produkt pośredni
płaszczyżnie (płaski karbokation)
R Stan przejściowy C eliminowanych
(pięciokoordynacyjny R R
Nu C X R C R atomów H i X) –H
atom węgla)
HH
X
+Nu E1
R
RCH2 C R
X SN1
Nu + RCH2X
Z + R2HC–CXR2 RCH2CXR2 RHC=CR2+ HX
+ rozpuszczalnik + Nu
NuCH2R + X R2C=CR2 + HZ + X RCH2R2CNu + X
Postęp reakcji Postęp reakcji Postęp reakcji

4. Wpływ nukleofila, rzędowości substratu, rozpuszczalnika i grupy opuszczającej

R-cja Nu/Z Budowa substratu Rozpuszczalnik Grupa Temperatura

opuszczająca
SN2 silny nukleofil CH3 > I rzęd. > słabo polarny, najlepiej reszta silnego
dipolarny aprotyczny kwasu
stężenie II rzęd.
DMF, DMSO, HMPTA (trwały anion)

E2 silna zasada III rzęd.> II rzęd. > I niepolarny, słabo polarny – „– podwyższona
rzęd.
SN1 słaby nukleofil III rzęd.> II rzęd. polarny, wysoka stała – „–
dielektryczna
E1 słaby nukleofil lub III rzęd. > II rzęd. polarny, wysoka stała – „– podwyższona
brak dielektryczna

5. Zależność od budowy substratu

I rzędowy II rzędowy III rzędowy

CH3X RCH2X R2CHX R3CX
tylko SN2 SN2 — wszystkie Nu SN2 — nukleofile słabo zasadowe, SN2 – nie reaguje
– – –
np. I , CN , CH3COO
E2 — przestrzennie E2 — silne zasady, E2 —silne zasady
—— rozbudowane silne zasady, – – –
– + np. RO , NH2 , OH
np. t-BuO K
SN1/E1 — solwoliza w SN1 > E1 w warunkach reakcji
—— —— rozpuszczalnikach silnie polarnych solwolizy. W wyższych temperaturach
rośnie udział E1
 WKOrg/3

Przykłady reakcji SN1, SN2, E1, E2

CH3CH2O–Na+ Silny nukleofil o niewielkich

CH 3CH 2CH 2CH 2OC2H 5 + CH 3CH 2CH CH 2 rozmiarach przestrzennych,
55 °C
silna zasad a
~ 98 % 2~% SN 2
SN 2 E2
CH 3CH 2CH 2CH 2Br
CH3
substrat I rz. CH3 C O K CH3
Nukleofil o d użych rozmiarach
CH3 przestrzennych
CH 3CH 2CH 2CH 2O C CH3 + CH 3CH 2CH CH 2
bard zo silna zasad a
przestrzennie rozbud owana
CH3 E2 > SN2
~ 15 % ~85 %
SN 2 E2

CH3CH2O–Na+ Silny nukleofil

CH3 CHCH3 + CH3CH CH2 silna zasada
CH3CH2OH, 55 °C podwyższona temp.
OC 2H5 E2 > SN2
CH3CHCH3 21 % 79 %
SN2 E2
Br CH3COO–
s ubstrat II rz. CH3 CHCH3 Nukleofil, słaba zasada
SN2
OO CCH3
~ 100 %
SN2

CH3
CH3CH2O –Na+ Silny nukleofil, ale brak reakcji SN2
CH3 C CH3 + ze względu na III rz. substrat;
EtOH, 25 °C
silna zasada powoduje eliminację E2;
OC2H5 solwoliza III rz. substratu daje niewielką
ilość (9 %) produktu SN1
9% 91 %
SN1 E2

Silny nukleofil, silna zasada

CH3CH2O –Na+ produkt powstaje głównie
EtOH, 55 °C w wyniku reakcji E2
CH3 Produkt SN1 nie powstaje, bo
E2 podwyższenie temp. sprzyja reakcji E2
CH3 C CH3

Br CH3
substrat III rz. H2O / Aceton
25 °C
CH3 C CH3 + Polarny, dobrze
jonizujący rozpuszczalnik
OH słaby nukleofil, temp. pokojowa,
SN1 > E1
80 % 20 %
SN1 E1

CH3 CH3
20 % H2O /
80 % C2H5OH CH3 CH3 + CH3
C C CH3 + Polarny, jonizujący rozpuszczalnik
25 °C dwa słabe nukleofile
OH OC2H5 SN1 > E1

83 % 17 %
SN1 E1