Demografia społeczna

1855r. - Achilles Guillard - „Demografia”- dzieło, które rozpoczęło demografię jako osobny
kierunek
naukowy.
1. Przedmiot cel i zakres demografii:
DEMOGRAFIA – (demos – "lud" igraphea – "opis") to nauka interdyscyplinarna (korzysta z
dorobku innych

dziedzin nauki i jest powiązana z ekonomią, socjologią, polityką społeczną, statystyką,

psychologią, medycyną), która wykrywa prawidłowość w rozmieszczeniu ludności na
konkretnym terenie w konkretnych warunkach społecznych. Opiera się na statystyce ludności
(urodzenia i zgony). Porównuje zjawiska w czasie, co pozwala na ustalenie pewnych
prawidłowości, tendencji w rozwoju ludności.

ZAJMUJE SIĘ;

1. stanem ludności
2. rozmieszczeniem ludności
3. ruchami naturalnymi (narodziny, zgony, małżeństwa)

4. strukturą ludności (wiek, płeć, wykształcenie)

5. ruchami wędrówkowymi (migracje)
6. prognozowaniem
Ściśle powiązana z polityką społeczną, czyli
- podejmowanie działań zmierzających do wywołania określonych zmian w strukturze i ruchu
ludności
POLITYKA LUDNOŚCIOWA:
1. bierna
2. aktywna
a)POLITYKA PRONATALISTYCZNA – prorodzinna; działania mają na celu zwiększenie
liczby ludności
b)POLITYKA ANTYNATALISTYCZNA - działania mają na celu zmniejszenie liczby
ludności (Indie lata 50’ -
wprowadzenie środków antykoncepcyjnych, Chiny - obozy antykoncepcyjne – sterylizacja)
PODZIAŁ DEMOGRAFII (subdyscypliny i kierunki)
–demometria (demografia matematyczna) – problemy metod pomiaru zjawisk
demograficznych
(matematyka, statystyka, ekonomia)
–opisowa – zajmuje się naukowym opisem struktur i procesów demograficznych
–analityczna - ustala prawidłowości procesów demograficznych, na podstawie których ustala
się
procesy demograficzne, tworzy analizy i konstrukcje teoretyczne
–historyczna - zjawiska ludnościowe zachodzące w przeszłości.
–porównawcza – bada różnice występujące w stanie, strukturze i ruchach populacji ludzkich
w
zależności od różnicujących je czynników
–teoretyczna - wyjaśnianie lub przewidywanie przebiegu zjawisk demograficznych i
prezentacją ich
 następstw
–doktryny demograficzne – zajmujące się formułowaniem teorii rozwoju ludzkości
–ekonomiczna-społeczna - zajmuje się analizą związków i zależności ekonomiczno
społecznych

2. Źródła danych demograficznych

ŹRÓDŁA DANYCH DEMOGRAFICZNYCH:
a) spisy ludności (spis powszechny)
b) ewidencja bieżąca ludności (księgi meldunkowe)
c) specjalne badania metodą reprezentacyjną (badania na prowadzone na różnej skali według
wybranych cech)
d) specjalnie badania monograficzne
e) materiały wtórne
f) ewidencja ruchu naturalnego ludności (informacje o umieralności, zgonach, małżeństwach
pochodzące z urzędów stanu cywilnego)
g) ewidencja ruchu wędrówkowego (dane MSW i MA dotyczące zameldowań i
wymeldowań)

5. Witalizm demograficzny a prawo ludnościowe socjalizmu

WITALIZM DEMOGRAFICZNY - jest to najstarsza koncepcja ludnościowa, która zakłada
konieczność lub

potrzebę wzrostu ludności. Charakterystyczny dla czasów starożytnych (powstanie religii).

Był to ważny czynnik ekspansji terytorialnej. Prawa rzymskie przyznawały szczególne
przywileje rodzinom wielodzietnym, a dyskryminowały rodziny bezdzietne.

W XVI-XVII w. witalizm demograficzny stał się obowiązującą doktryną państwową- wzrost

liczby ludności decydował o potędze danego państwa. Propagowano politykę popierającą
zawieranie związków małżeńskich, duże rodziny, poprawę zdrowia publicznego,
kontrolowaną emigrację i imigrację.

W latach 20 XX w. sformułowano PRAWO LUDNOŚCIOWE SOCJALIZMU - (doktryna

dynamicznego przyrostu naturalnego) - zakładająca stały i szybki wzrost ludności - wysoki
poziom dobrobytu materialnego, małą ilość zachorowań, niską śmiertelność przy pełnym i
racjonalnym wykorzystaniu zdolnych do pracy ludzi.

G. Botero uważa że liczba ludności zależy od biologicznego potencjału reprodukcyjnego

ludności oraz istniejących środków na wyżywienie (zaspokojenie potrzeb) - zakłada że
przyrost może trwać do momentu granicy podaży środków ludności (środki na potrzeby
ludności są ograniczone i wyznaczają granicę liczebności rozwoju ludności).

6. Teoria Maltusa, maltuzjanizm i neomaltuzjanizm

I teoria ludnościowa,
TEORIA MALTHUSA - głosi, że liczba ludności wzrasta w postępie geometrycznym i
podwaja się co 25 lat, a
produkcja środków żywnościowych wzrasta w postępie arytmetycznym.
Istnieją dwa rodzaje oddziaływania umożliwiające utrzymanie liczby ludności na tym samym
poziomie:
•
Prewencyjne – wynikające z rozumu ludzkiego, tj. możliwości zrozumienia warunków
egzystencji i umiejętności przewidywania skutków swego działania (opóźnianie zawierania
małżeństw, dobrowolny celibat dla ubogich)
•
Pozytywne przeszkody – wynikające z nędzy lub występku (ciężka praca, niekorzystne
warunki
klimatyczne i przyrodnicze, skrajne ubóstwo, głód, złe wychowanie dzieci, wielkie miasta,
choroby, epidemie, wojny)
I twierdzenie Maltusa
Biologiczne uniwersalne uwarunkowanie liczby ludności
II twierdzenie Maltusa
- dążenie ludności do absolutnego przeludnienia

Maltuzjanizm - opowiada się za ograniczeniem tempa przyrostu na drodze przeszkód

represyjnych i
prewencyjnych.

Neomaltuzjanizm (Ricardo i Milla) - poprawa lub utrzymanie dobrobytu przy ograniczonych

zasobach
naturalnych nie jest do pogodzenia z ciągłym wzrostem ludności dlatego konieczne są jej
ograniczenia.
Opowiada się za ograniczeniem przyrostu ludności za pomocą regulacji urodzeń