SPRAWOZDANIE Z LABORATORIUM Z FIZYKI

ĆWICZENIE NR 2.

ANALIZA DRGAŃ MECHANICZNYCH W STRUNACH.

WSTĘP TEORETYCZNY.

Drgające ciało przekazuje część swojej energii otoczeniu. W następstwie tego cząsteczki
ośrodka sąsiadujące z nim zostają wprawione w ruch. Poprzez oddziaływanie cząsteczek
ośrodka ze sobą następuje propagacja fali mechanicznej. Gdy drgania cząsteczek ośrodka
zachodzą w kierunku ruchu fali, to fale nazywamy podłużnymi. Gdy drgania rozchodzą się w
płaszczyźnie prostopadłej do kierunku propagacji fali to fale nazywamy falami poprzecznymi.
Mechaniczne fale podłużne rozchodzą się w każdym ośrodku materialnym, natomiast
mechaniczne fale poprzeczne propagują się jedynie w ośrodkach o sprężystości postaci.

FALE POPRZECZNE.

Załóżmy, iż struna jest zamocowana w punktach O oraz O` i wykonuje drgania w płaszczyźnie

XY. Falę o tak uporządkowanych drganiach nazywamy falą spolaryzowaną liniowo. Na element
struny rozciągający się od punktu X1 do X2 z każdej strony działa jednakowa siła napinająca N.
rozpatrzmy ruch pewnego elementu struny wytrąconego z położenia równowagi w kierunku osi
Y. Składowa wypadkowej siły działającej na element struny w tym kierunku wynosi:

∆Fy = Fy 2 − Fy 1 = N sin Θ 2 − N sin Θ1

gdzie Θ 1 oraz Θ 2 oznaczają kąty nachylenia elementu struny względem osi X w punktach o
współrzędnych x1 oraz x2.

FALE STOJĄCE.

Ponieważ rozpatrywana struna jest zamocowana na końcach, to fala propagująca w kierunku jej
końca odbija się od przeszkody i propaguje w kierunku przeciwnym. Gdy długość L struny
spełnia warunek:

λ ∨ n N
L =n =n =
2 2ν 2ν ρS

to w wyniku nałożenia fal biegnących w przeciwnych kierunkach powstaje tzw. fala stojąca
określona równaniem: y=Aycos(ω t+σ ).
Powyższe równanie jest słuszne przy założeniu, iż amplituda fali nie zmienia się przy odbiciu.
Należy zwrócić uwagę, że w przypadku, gdy odbicie następuje od ośrodka znacznie gęstszego i
o bardzo dużej masie, niemożliwe jest pobudzenie do drgań cząsteczek tego ośrodka przez falę
nań padającą. W przypadku odbicia fali od ośrodka rzadszego na końcu struny musi wystąpić
tzw. strzałka fali, czyli miejsce w którym drgania struny mają największą amplitudę.

PRZEBIEG ĆWICZENIA.
Analiza drgań metalowej struny poziomej.

1. Zmierzyliśmy 5-krotnie długość struny L oraz jej średnicę 2r.

2. Ustawiliśmy elektromagnes w połowie długości struny i włączyliśmy prąd w obwodzie
elektromagnesu pobudzając do drgań strunę. Przesuwając szalkę z odważnikami o masie m
na ramieniu dźwigni napinającej strunę tak dobraliśmy siłę napinającą, aby uzyskać
wzbudzenie pierwszej harmonicznej (n=1) fali stojącej w strunie. Zanotowaliśmy masę
odważników oraz położenie szalki na dźwigni.
3. Zmierzyliśmy rozkład amplitudy drgań struny wzdłuż fali stojącej.
4. Analogicznie do p.2 i3 pomiary przeprowadziliśmy przy wzbudzeniu drugiej (n=2) i trzeciej
(n=3) harmonicznej fali stojącej. Za każdym razem elektromagnes ustawialiśmy na 1/2n
długości struny.

OPRACOWANIE WYNIKÓW.

1. Przebieg zależności amplitudy drgań od położenia wzdłuż struny poziomej dla

wszystkich badanych drgań harmonicznych. (WYKRES I)

2. Wartości średnie oraz odpowiadające im odchylenie standardowe długości i średnicy

strun.

∑( x − x )
2
1 n
x= ∑ xi
n i =1
δ= i

n( n − 1)

x L , x 2r - wartości średnie długości i średnicy struny;

δ L , δ2r - odchylenia standardowe

Długość L Średnica 2r
[mm] [mm]
1 1080 0,30
2 1082 0,29
3 1078 0,30
4 1081 0,28
5 1083 0,31
x 1080,80 0,296
δ 0,86 0,005
 1080 + 1082 + 1078 + 1081 + 1083 5404
xL = = = 1080 ,80 [mm]
5 5

0,64 +1,44 + 7,84 + 0,04 + 4,84 14 ,8

δL = = = 0,74 = 0,86 [mm]
5(5 −1) 20

0,30 + 0,29 + 0,30 + 0,28 + 0,31 1,48

x 2r = = = 0,296 [mm]
5 5

0,000016 + 0,000036 + 0,000016 + 0,000256 + 0,000196 0,00052

δ2r = = = 0,000026 = 0,005
5(5 −1) 20
[mm]

x L = (1080 ,80 ± 0,86 ) ⋅10 −3 [m]

x 2 r = (29 ,6 ± 0,5) ⋅ 10 −5 [m]

3. Wartości sił napinających.

mgw
T =
R

gdzie R – promień bloczka (R=3 cm), do którego przymocowana jest struna, w – odległość
szalki od początku dźwigni, g – przyspieszenie grawitacyjne, m – masa odważników.

0,691 ⋅ 9,81 ⋅ 0,085 0,576

n=1 ; T1 = 0,03
=
0,03
=19 ,21 [N]

0,211 ⋅ 9,81 ⋅ 0,05 0,103

n=2 ; T2 = 0,03
=
0,03
= 3,45 [N]

0 ⋅ 9,81 ⋅ 0,055 0
n=3 ; T3 = 0,03
=
0,03
= 0 [N]

4. Obliczenia niepewności wyznaczonych wartości T.

 mgw
T = T =mgwR −1

R
ln T = ln m + ln g + ln w − ln R
dT dm dg dw dR
= + + −
T m g w R
1 1 1 1
∆T = T ⋅ ( ∆m + ∆g + ∆w + ∆R )
m g w R

1 1 1 1
dla T1: ∆T =19 ,21 ⋅ ( 9,81 ⋅ 0,022 + 0,085 ⋅ 0,001 + 0,03 ⋅ 0,001 + 0,691 ⋅ 0,021 )
∆T =1,49 [N]

1 1 1 1
dla T2: ∆T = 3,45 ⋅ ( 9,81 ⋅ 0,022 + 0,05 ⋅ 0,001 + 0,03 ⋅ 0,001 + 0,211 ⋅ 0,007 )
∆T = 0,31 [N]

dla T3: ∆T = 0 [N]

T1=19,21± 1,49 [N]
T2=3,45± 0,31 [N]
T3=0,00± 0,00 [N]

5. Wykres ilustrujący zależność liczby obserwowanych połówek długości fali od

odwrotności pierwiastka siły napinającej – WYKRES II.

6. Wyznaczanie parametrów kierunkowych prostej aproksymującej:

n n n n n n n

∑ x i ∑ y i − n∑ x i y i
i =1 i =1 i =1
∑ xi ∑ xi y i − ∑ y i ∑ xi2
i =1 i =1 i =1 i =1
a= 2
b= 2
 n
 n
 n
 n
 ∑ x i  − n∑ x i2  ∑ x i  − n∑ x i2
 i =1  i =1  i =1  i =1

n n n n

∑d
i =1
i
2
= ∑ y i2 − a ∑ x i y i − b∑ y i
i =1 i =1 i =1

Sa =
1
∑ d i2
n
n
1 n ∑x 2
i

n − 2 i =1 n
 
n∑ x −  ∑ xi 
2
n 2
Sb = ∑
n − 2 i =1
d i2 i =1
2
n
 n 
n∑ x −  ∑ x i 
i 2
i =1  i =1  i
i =1  i =1 

(0,228 + 0,538 ) ⋅ 2 − 2 ⋅ (0,228 + 1,076 ) 1,076

a= = = −13,45 [N1/2]
0,776 2 − 2 ⋅ 0.341 − 0,08

(0,228 + 0,538 ) ⋅ (0,228 + 1,076 ) − 2 ⋅ 0,341 1,388

b= = = −17 ,35 [1]
0,776 2 − 2 ⋅ 0.341 − 0,08
 3 3
S a = 1,37 ⋅ = 1,17 ⋅ = 1,17 ⋅ 2,67 = 3,124 [N1/2]
3 ⋅ 0,341 − 0,776 2 0,421

0,341 0,341
S b = 1,37 ⋅ = 1,17 ⋅ = 1,17 ⋅ 0,81 = 0,948 [1]
3 ⋅ 0,341 − 0,776 2 0,421

∑d
2
=5 +13 ,45 ⋅1,304 +17 ,35 ⋅ 3 =[1]

a = ( −17 ,67 ± 31 ,24 ) ⋅10 −2 [ N 1 / 2 ]

b = ( 24 ,89 ± 9,84 ) ⋅10 −2

7. Wyznaczanie gęstości masy ρ struny.

2
1  a   kg 
ρ= ⋅   3
π  2 Lvr  m 


gdzie: r – promień struny,

L – długość struny,
v – częstotliwość wymuszonych drgań (v=50Hz),
a – parametr kierunkowy wyznaczony w p.6
2r=0,00029 [m]; L=1,080 [m]; v=50 [Hz]; a=-17,67 [N1/2].

2 2
1  − 17 ,67   − 17 ,67 ⋅ 10 5 
ρ= ⋅   = 0,318 ⋅   = 0,318 ⋅ (1128 ) 2 = 0,318 ⋅ 1272384 = 404618 ,10
3,14  29 ⋅ 10 −5 ⋅ 1,080 ⋅ 50   1566 

8. Wyznaczanie niepewności wyznaczonej wartości ρ .

 2
1  a  1
ρ = ⋅   ⇒ρ =
 ⋅ a 2 ⋅ L−2 ⋅ v −2 ⋅ r −2
π  2 Lvr  4π
ln ρ = 2( ln a − ln L − ln v − ln r ) − ln 4π
dρ  da dL dv dr 
= 2 − − − 
ρ  a L v r 
2 2 2 2
∆ρ = ρ ⋅ ( ∆a + ∆L + ∆r + ∆v )
a L r v

∆ρ = 404618 ,1 ⋅ (0,0142213 + 0,0013647 + 0,0082304 ) = 9636 ,55

 kg 
ρ = (40,46 ± 0,96) ⋅ 10 4  3 
m 

9. Wyznaczanie prędkości propagacji fal w strunie.

T m
V=  s 
ρ ⋅S

gdzie: T – wartość siły napinającej;

ρ - gęstość struny;
S – pole przekroju.

19 ,21 19 ,21
V1 = = ⋅ 10 5 = 687 ,94 = 26 ,23 [m/s]
4,046 ⋅ (14 ,8) 2 ⋅ 3,14 ⋅ 10 −5 2792 ,41

3,45 3,45
V2 = = ⋅ 10 5 = 123 ,55 = 11,12 [m/s]
4,046 ⋅ (14 ,8) 2 ⋅ 3,14 ⋅ 10 −5 2792 ,41

10. Obliczanie niepewności wartości V.

T
V= V = (T , ρ , S )
ρS
 ∂V 1
=
∂T T
2 ρS
ρS
∂V T
=
∂ρ T
2 Sρ 2
ρS
∂V T
=
∂S T
2 ρS 2
ρS
∂V ∂V ∂V
∆V = ∆T + ∆ρ + ∆S
∂T ∂ρ ∂S

∆V1 = 0,27
∆V 2 = 0,08
m 
V1 = 26 ,23 ± 0,27  
s 
m 
V 2 =11,12 ± 0,08  
s 

ZESTAWIENIE WYNIKÓW.

x L = (1080 ,80 ± 0,86 ) ⋅10 −3 [m]

x 2 r = (29 ,6 ± 0,5) ⋅ 10 −5
[m]

T1=19,21± 1,49 [N]

T2=3,45± 0,31 [N]
T3=0,00± 0,00 [N]

a = ( −17 ,67 ± 31 ,24 ) ⋅10 −2 [ N 1 / 2 ]

b = ( 24 ,89 ± 9,84 ) ⋅10 −2 [1]
 kg 
ρ = (40,46 ± 0,96) ⋅ 10 4  3 
m 

WNIOSKI.

W powyższym ćwiczeniu analizowaliśmy drgania mechaniczne w metalowej

strunie poziomej.
Uzyskaliśmy wzbudzenie pierwszej, drugiej i trzeciej harmonicznej fali
stojącej.
Z analizy wykresu zależności amplitudy drgań od położenia wzdłuż struny
stwierdziliśmy, że są one bardzo podobne do sinusoidy, co świadczy o
dobrze wykonanym ćwiczeniu.
Z analizy wykresu zależności liczby obserwowanych połówek fali od
odwrotności pierwiastka siły napinającej strunę, stwierdzamy iż jest to
zależność liniowa, bardzo zbliżona do prostej.