ORGAN STOWARZYSZENIA PRZYJACIÓŁ SZCZEBRZESZYNA

NR.4 (1) LIPIEC 2006 Egzemplarz bezpłatny

Stachowa – Droga
Może to wydać się śmiesznym
Ale przy spotkaniu dowódca powiedział
z uśmiechem.
Stachu mam buty podarte.
Jestem twoim dowódcą, ty moim żołnierzem.
Stacho migiem, w pamięci przerzucał.
Nie miał własnego magazynu,
Ale gdzie takie stać mogą.
Trzeba słowne zamówić u szewca.
Żeby numer pasował z Dowódcy nogą.
No i oficerski wygląd żeby miały.
Łuby wysokie ,usztywnione z tyłu.
Skóra gatunkowo dobra nie przemiękliwa
By w czasie marszu nie zatrzymywała pyłu.
Zasalutował i do szewca wali
Tak się jakoś złożyło, że jego kuzyn daleki
Takie buty robił i nimi handlował.
Jak te buty zdobyć Stacho w myślach
kombinował.
Ojczyzno moja czy ja grzeszyłem
Zawsze gotowy gdyś w potrzebie była.
Rozkaz rzecz święta, żołnierzem byłem
dla twego dobra. me zdrowie, zdolności, siła.
Zaocznym sądem wyrok wydali.
Może to kaprys Dowódcy—jego woła taka była.
Zdradzieckim strzałem życie mu zabrali.
Zmęczone ciało okryła mogiła.
Lat pięćdziesiąt od tych wydarzeń minęło.
Niektórym legendą wydać się może.
Jeden z oprawców młodą stracił żonę.
Drugiego potomstwo w mózg jest porażone.
Główny Ataman salwował się ucieczką.
Prezentowany dyplom honoruje wkład mieszkańców naszego miasta w Jego przywódcza rola zmalała
walkę o wolność i niepodległość. Gdzieś na zachodzie siedzi nikomu nie znany.
Nadanie Krzyża Walecznych miastu Szczebrzeszyn przez Stachowa droga, wśród pięknych wąwozów
prezydenta Rzeczypospolitej Janusza Nowinę Sokolnickiego należałoby do dziś pozostała.
podać do ogólnej wiadomości. Szczególną okazją w tym zakresie jest Jan Jurczykowski
rewitalizacja centrum miasta – w tym przebudowa rynku.
Redakcja

SZCZEBRZESZYN
 CHRZĄSZCZ NR 4 (1)
STOWARZYSZENIE
Ze statutu Stowarzyszenia:
Władze Stowarzyszenia.
§ 21
1. Zarząd kieruje całokształtem działalności
Stowarzyszenia zgodnie z uchwałami Walnego
Zgromadzenia Członków, reprezentuje je na
zewnątrz i ponosi odpowiedzialność przed
Walnym Zgromadzenie Członków.
2. Zarząd składa się z 3 do 5 członków w tym:
Prezesa, Vice Prezesa, Sekretarza i Skarbnika.
3. Zarząd konstytuuje się na pierwszym zebraniu
po wyborach.
4. Do kompetencji Zarządu należy:
a) realizacja celów Stowarzyszenia oraz uchwał
Walnego Zgromadzenia Członków,
b) kierowanie bieżącą pracą Stowarzyszenia,
c) zwoływanie Walnego Zgromadzenia i
Nadzwyczajnego Walnego Zgromadzenia i
Nadzwyczajnego Zgromadzenia Członków
Stowarzyszenia,
d) określenie szczegółowych kierunków
działania Stowarzyszenia,
e) sprawowanie zarządu nad majątkiem
Stowarzyszenia,
f) podejmowanie uchwał w sprawach
członkowskich, w tym przyjmowanie i
skreślanie z listy członków,
g) prowadzenie dokumentacji członkowskiej,
h) wnioskowanie o nadanie lub pozbawienie
członkostwa honorowego Stowarzyszenia,
i) składanie sprawozdań ze swojej działalności
na Walnym Zgromadzeniu członków.
6. Posiedzenia Zarządu odbywają się w każdym
czasie, nie rzadziej jednak niż raz na dwa
miesiące.
7. W posiedzeniu Zarządu mogą brać udział
Członkowie Komisji Rewizyjnej oraz
zaproszeni goście z głosem doradczym.
8. Posiedzeniami i pracą Zarządu kieruje Prezes
Zarządu Stowarzyszenia. W razie jego
nieobecności Vice Prezes Zarządu lub inny
wyznaczony członek Zarządu.
2
9. Posiedzenia Zarządu prowadzone są w obecności co
najmniej trzech jego członków. Uchwały zapadają
zwykłą większością głosów. W przypadku równej
liczby głosów rozstrzyga głos przewodniczącego obrad.
§ 22.
1. Komisja Rewizyjna jest władzą Stowarzyszenia
powołaną do sprawowania kontroli nad działalnością
Zarządu.
2. Komisja składa się z trzech członków, w tym:
przewodniczącego i Sekretarza.
3. Do zakresu działania Komisji Rewizyjnej należy:
a) kontrola bieżącej pracy Zarządu,
b) składanie wniosków na Walnym Zgromadzeniu
Członków w sprawie absolutorium dla Zarządu,
c) występowanie z wnioskiem o zwołanie
Nadzwyczajnego Walnego Zgromadzenia
Członków,
d) kontrola, przynajmniej raz w roku, finansów
Stowarzyszenia,
e) składanie na Walnym Zgromadzeniu Członków
sprawozdania ze swej działalności.
ROZDZIAŁ V.
Majątek Stowarzyszenia.
1. Majątek Stowarzyszenia powstaje ze składek
członkowskich, darowizn, spadków, zapisów, dochodów
z majątku Stowarzyszenia, z własnej działalności oraz z
ofiarności publicznej.
Czy wiesz …
… Jak pozbyć się śladów po kredkach świecowych ze ścian?
Można to zrobić jednym z poniższych sposobów:
- użyj gumki do ścierania ołówka,
- nanieś na porysowane miejsce rozpałkę do grilla w płynie i
pocieraj czysta szmatką, aż rysunki znikną,
- weź wilgotna szmatkę, zanurz ją w sodzie oczyszczonej i
delikatnie potrzyj ślady, powinny zejść z łatwością,
- rozpyl trochę WD-40 na zabrudzenia i zetrzyj czystą szmatką.
WD-40 usunie także ślady po markerach oraz kredkach z mebli i
tapicerki

KARTY HISTORII
Szczebrzeski medal
Najstarszym znanym medalem związanym tematycznie
ze Szczebrzeszynem jest wybity w latach 20-tych XIX
wieku medal z brązu, upamiętniający „odnowienie
Akademii Zamojskiej w Szczebrzeszynie w 1822 roku".
Fakt restytucji w Szczebrzeszynie szkoły, będącej
kontynuatorką świetnej fundacji akademickiej Jana
Zamoyskiego, miał dla tego miasta duże znaczenie. Po
zamknięciu w 1809 roku Liceum Królewskiego w
Zamościu, funkcjonującego tam od 1784 roku, czyli od
momentu likwidacji przez władze austriackie Akademii
Zamojskiej, ordynat Stanisław hr. Zamoyski czynił
usilne starania aby tę szkołę ,jak najrychlej na nowo
otworzyć ". Stało się to możliwe w roku 1811.
Rektorem restytuowanej placówki, ulokowanej w
Szczebrzeszynie, został pijar, ksiądz Michał
Siekierzyński (1743-1814). W latach 1811-1819 szkoła
funkcjonowała w skromnych warunkach. Formalnie w
1819 roku Komisja Rządowa Wyznań Religijnych i
Oświecenie Publicznego Królestwa Polskiego
przyznała fundusze dla szkoły zamojskiej w Szcze-
brzeszynie. W lecie 1822 roku ukończono ostatecznie
nowy gmach szkolny. W tym także roku kurator
wieczysty szkoły Ordynat Zamoyski zamówił w
paryskiej pracowni medaliera Jacques'a Edwarda
Gatteaux (1788-1871), trudną do ustalenia już dzisiaj
liczbę medali upamiętniających odnowienie tradycji
akademickich Zamościa w Szczebrzeszynie, jak też i
postać twórcy Akademii kanclerza Jana Zamoyskiego.
Zgodnie z zamysłem fundatora medal na awersie
przedstawia popiersie kanclerzu i hetmana, opiekuna
nauk Jana Zamoyskiego. Popiersie na medalu
nawiązuje do wizerunku Jana Zamoyskiego z
pierwszego medalu, wybitego w zlocie i srebrze ok.
1600 roku. Awers zawiera również sentencję sławiącą
Jana Zamoyskiego. Rewers medalu odnosi się zarówno
do postaci Jana Zamoyskiego jak też i bezpośrednio do
tradycji akademickiej, jaką kontynuować miała szkoła,
odnowiona w Szczebrzeszynie. Strona główna medalu
zawierała również sygnaturę projektanta i wykonawcy
J.E.Gatteaux. Medal upamiętniający przeniesienie
Szkół Zamoyskich do Szczebrzeszyna, jest
najpełniejszym przykładem podtrzymania tradycji
akademickiej Zamościa w medalierstwie, a także
przykładem zainteresowań naukowych i kolekcjo-
nerskich Stanisława Zamoyskiego. Upamiętnienie
ważnych wydarzeń w formie emisji medalu, wynikało
właśnie z zainteresowań Stanisława Zamoyskiego
kolekcjonerstwem numizmatów i medali. Zgromadził
on sporą kolekcję tych obiektów, po części
odziedziczoną także po przodkach. Stanisław Zamoyski
utrzymywał również ścisłe kontakty ze znanymi
kolekcjonerami, badaczami zarówno medalierstwa jak i
numizmatyki, m.in. z Michałem Sołtykiem, fundatorem
wielu medali.
CHRZĄSZCZ NR 4 (1)
Kolekcja Zamoyskiego znajdowała się początkowo w Zamościu
i Klemensowie, co potwierdzają zachowane inwentarze kolekcji
z lat 1809 -1811.Potem całość zbiorów liczących ponad 1200
obiektów numizmatycznych przeniesiono do Pałacu Błękitnego
w Warszawie. Dały one podstawę pod zbiory numizmatyczne i
medalierskie Biblioteki Ordynacji Zamoyskiej w Warszawie. Z
tychże zbiorów, w latach późniejszych, korzystali przy pracach
naukowych, znani polscy numizmatycy: Feliks Bentkowski,
Kazimierz Bandkie - Stężyński, Kazimierz Stronczyński, Karol
Beyer i inni. Do roku 1939 zbiór zgromadzony w Pałacu
Błękitnym w Warszawie liczył 8 tys. egzemplarzy, w tym 1200
medali i plakiet. Wśród nich znajdowały się pierwsze
egzemplarze medalu upamiętniającego odnowienie Akademii
Zamojskiej w Szczebrzeszynie z roku 1822, medalu
utrwalającego w pamięci potomnych ciągłość idei edukacyjnych
kanclerza i hetmana Jana Zamoyskiego.
Jacek Feduszka
Czy wiesz że….
Mieszanina octu i sody oczyszczonej jest najlepszym
środkiem do udrażniania rur i usuwania wydobywa-
jącego się z nich nieprzyjemnego zapachu. Jest o
wiele łagodniejsza zarówno dla rur, jak i dla twojej
kieszeni, od stosowania dostępnych w handlu
udrażniaczy.
 Wsyp i wlej przez lejek do odpływów umywalki
lub zlewu ½ szklanki sody oczyszczonej i szklankę
octu. Kiedy mieszanina przestanie się pienić,
spłucz ją gorącą wodą z kranu. Po kilku minutach
spłucz ponownie zimną wodą. Nie tylko odetkasz
odpływy, ale także usuniesz wydobywający się z
nich przykry zapach.
 Aby przyśpieszyć spływanie wody w częściowo
zatkanej kanalizacji, nasyp do niej ½ szklanki soli i
nalej 2 szklanki gorącego octu, a następnie spłucz
gorącą wodą z kranu.
3
CHRZĄSZCZ NR 4 (1)

Regina Smoter Grzeszkiewicz rzeczy: choroba żony rabiego Motła, pożar.. Po odkryciu
błędu i zdemaskowaniu winowajcy sabatajczycy opuścili
Mały słownik historii Szczebrzeszyna – ciąg dalszy Szczebrzeszyn. W mieście zapanował spokój. Poruszony
przez Singera problem rodzi pytanie: czy rzeczywiście w
Biblioteka szkolna Szczebrzeszynie byli zwolennicy Sabataja, czy to tylko
Przy Szkołach im. Zamoyskich zaczęła funkcjonować od literacka fikcja. Historia milczy, ale dlaczego pisarz o tym
roku 1822 (skromne zbiory na wyposażeniu biblioteki wspomniał? W każdej opowieści, bajce, powiastce tkwi
istniały już w roku 1819), w roku 1824 w bibliotece jakaś część prawdy...
znajdowało się 94 dzieł. W początkowym okresie istnienia
placówka utrzymywana była z funduszu opłat wnoszonych Bogucki Bolesław
przez uczniów. W roku 1825 Stanisław hr. Zamoyski W 1906 roku założył w Szczebrzeszynie Towarzystwo
przekazał do Szczebrzeszyna ze zbiorów biblioteki Pożyczkowo – Oszczędnościowe; towarzystwa tego typu
akademickiej w Zamościu około 1657 tomów; w roku 1828 były najbardziej rozpowszechnionymi instytucjami
znajdowało się 2059 dzieł – ich uporządkowaniem i kredytowymi w początkach XX wieku na Lubelszczyźnie.
skatalogowaniem zajął się Stanisław Godziszewski.
Zbiory biblioteczne powiększały się dzięki ofiarności Bohun Piotr
ordynata, oraz nauczycieli, uczniów, przedstawicieli Nauczyciel szczebrzeszyńskiego gimnazjum, akowiec;
ziemiaństwa i inteligencji. Z darczyńców warto wymienić: współpracował z "Podkową". Wiosną 1939 roku
prof. Teodozego Sierocińskiego, prof. Jana Zienkowskiego – przemawiał na wiecu mieszkańców Szczebrzeszyna; z
podarował 8 tomów "Encyklopédie ou dictionnario rasionne jego inicjatywy spalono kukłę Hitlera puszczając ją jako
des sciences, des arts et, des métiers." Nauczyciel szkoły Marzannę na wody Wieprza. Bohun przyjaźnił się z
elementarnej Szyndlarski przekazał 5 tomów czasopism Zygmuntem Kimaczyńskim (w posiadaniu córki
zagranicznych z zakresu pedagogiki. Kimaczyńskiego – Krystyny Niechaj znajduje się ich
Na wyposażeniu biblioteki znajdowały się wspólne z czasów ich młodości zdjęcie). Zginął w
również zbiory kartograficzne – komisarz obwodu styczniu 1943 roku zastrzelony przez Niemców w
zamojskiego Wolanowski ofiarował 48 starych map obejściu gospodarza Antoniego Furlepy w Czarnymstoku.
geograficznych, a pisarz Sądu Pokoju w Krasnymstawie Partyzanci nocą wykradli jego ciało – pochowano go w
Adelt przekazał "100 niezidentyfikowanych bliżej jednostek Radzięcinie, a później staraniem syna – Jana Bohuna
kartograficznych"; Antoni Magier opracował na potrzeby przewieziono na cmentarz w Szczebrzeszynie.
szkoły mapę meteorologiczną.
Pod koniec istnienia Szkoły Realnej sporządzony Borman Jan
został katalog - "Spis dzieł znajdujących się w Bibliotece Uczeń Szkoły Wojewódzkiej – niezwykle staranny i pilny
[byłej] Szkoły Realnej w Szczebrzeszynie w 1583 roku". na co wskazują jego notatki z przedmiotów "dawanych w
Katalog zachował się w Bibliotece Uniwersytetu Szkole Wojewódzkiej Zamoyskiej na rok 1825/1826..."
Warszawskiego; zanotowane zostało tez nazwisko zapisane w dwu brulionach na papierze czerpanym ze
ówczesnego opiekuna biblioteki - nauczyciela Jana Nielepca znakiem wodnym papierni ordynackiej nad rzeka Sopot.
(przed nim zbiorami opiekowali się wspomniany Stanisław W roku 1934 powyższe bruliony zostały przekazane
Godziszewski, oraz Fortunat Janiszewski). przez ks. Gostyńskiego do zbiorów Biblioteki
Wojewódzkiej im. H. Łopacińskiego w Lublinie.
Bielec Franciszek i jego współpracownicy
Nauczyciel, z wykształcenia muzyk – podczas okupacji Borowińska (...)
zorganizował we własnym mieszkaniu w Szczebrzeszynie Nauczycielka, zaangażowana w okresie okupacji w tajne
przy ul. Trębackiej tajny komplet dla uczniów szkoły nauczanie na co wskazują relacje Marii Drożdżyk:
średniej; uczył muzyki. Współpracowali z nim: Janina "...jeszcze była Borowińska na ul. Partyzantów; na końcu
Jóźwiakowska, oraz Zygmunt Kimaczyński - nauczyciel tej ulicy mieszkała i dawała nam lekcje przyrody, historii,
fizyki, chemii i matematyki; właściciel księgarni ale myśmy jeszcze były dziećmi..."
zlokalizowanej przy ul. Zamojskiej 30, który przed
rozpoczęciem roku szkolnego 1939/1940 zgromadził dużo Borucki (...)
podręczników i pomocy szkolnych - podczas okupacji Z zawodu weterynarz, w okresie okupacji pełnił
stanowiły zaplecze naukowe dla prowadzących komplety. obowiązki burmistrza. Po roku urzędowania został
zastrzelony przez Niemców, chociaż był Volksdeutschem
(cytuję za dr Klukowskim; Dziennik z lat okupacji
"Błędy "
Zamojszczyzny 1939 – 1944, Lublin 1958).
Opowiadanie Isaaca Bashevisa Singera o działalności sekty
Sabataja Cwi w Szczebrzeszynie. Jeden z jej członków był
Cdn.
soferem, gdy sporządził tekst dla szanowanego w mieście
obywatela i bogatego człowieka – Motła Wolbroma z błędem
w domu tego ostatniego zaczęły dziać się dziwne i przykre

4
 CHRZĄSZCZ NR 4 (1)

PROFESJONALNY MONTAŻ
pomiary i transport GRATIS
okna drzwi żaluzje
Piotr Bartnik
Właściciel
22 – 460 Szczebrzeszyn
ul. Zamojska 4
tel. 084 682 29 10
kom. 0 – 604 212 296
www.solidpb.republika.pl

SERDECZNIE ZAPRASZAMY DO ZAPOZNANIA SIĘ Z

OFERTĄ PRODUKTOWĄ BANKU

POLECAMY duży wybór kredytów:

 Tanie kredyty konsumpcyjne - już od 6,50 %,
 Kredyty mieszkaniowe - od 4,80 % do 6,70 %, SKŁAD FABRYCZNY
 Kredyty obrotowe rolnicze - 7,50%
 Płytki z fabryk polskich i zagranicznych
Szeroką gamę innych produktów:  Najnowsze kolekcje
 Wysokie oprocentowanie oszczędności,  Liczne promocje
 Rachunki oszczędnościowe, rachunki firm, rachunki
walutowe,
 Duży wybór
 Fundusze inwestycyjne,  Wysokie rabaty
 Najtańsze przekazy zagraniczne,  Wyprzedaż końcówek upust do 50 %
 Kantor (bez prowizji za wymianę walut),  Możliwość transportu
 Niskie opłaty: Telefon TP S.A.– 1,75 Energia 1,40,
pozostałe 2,50 zł.
NOWO OTWARTA
UWAGA!!! Wiosenna promocja stacja demontażu pojazdów

Dla Nowych Klientów KONTO OSOBISTE do 30 czerwca  Wydajemy zaświadczenia niezbędne do

2006 r. bez opłat. wyrejestrowania pojazdu
Wystarczy tylko dowód osobisty.
 Skupujemy samochody powypadkowe
Ponadto kartaVISA zupełnie GRATIS.

GOTÓWKA NA ZAWOŁANIE !!! BRODY MAŁE 163 tel. 0 84 6821 384

Sieć ponad 1000 bankomatów w Polsce. Bez problemu 22 – 460 Szczebrzeszyn
i bez prowizji od wypłat.

Foto Studio EXPRESS

Leszek Kaszyca
Koniecznie skorzystaj z tej oferty Ul. Zamojska 11
22 – 460 Szczebrzeszyn
Bank Spółdzielczy w Szczebrzeszynie
22-460 Szczebrzeszyn, Pl. T. Kościuszki 31, skr. poczt. 16 Humor…
tel./fax (084) 6 821 119; 6 821 120
Nowy Jork. Icek zadaje ojcu pytanie:
Oddział Sułów Odział Radecznica - Tate, co to znaczy "prosperity", a co znaczy
Sułów 76 ul. B. Prusa 3a "kryzys"?
22-448 Sułów 22-463 Radecznica - Jak by ci to, synku, wytłumaczyć? - zastanawia się
tel. (084) 6826 205, tel. (084) 6818 006 rodzic i mówi po chwili: - Prosperity to szampan,
6826 201 6818 036
elegancka limuzyna i piękne kobiety, a kryzys to
lemoniada, metro i... twoja matka.
Punkt Kasowy
Gorajec Zagroble
22-463 Radecznica
tel. (084) 6810 010

5
CHRZĄSZCZ NR 4 (1)

GOSPODARKA

BŁONIE – dom pomocy społecznej.

Dom Pomocy Społecznej w Klemensowie mieści się

w zabytkowym zespole pałacowo – parkowym, będącym
letnia rezydencją rodu Zamoyskich. Pomieszczenia
pałacowe nigdy, szczególnie gdy są pod nadzorem
konserwatora zabytków, nie spełnią standardów
obowiązujących w domach pomocy społecznej.
Konserwator zabytków nie pozwoli na: wybudowanie
odpowiedniej ilości punktów sanitarnych, założenie windy,
podział pomieszczeń na mniejsze i inne działania
modernizacyjne.
Rozporządzenie o domach pomocy
społecznej mówi, że do końca 2005 roku powinny być
osiągnięte wszystkie standardy techniczne. Jeśli któryś z
domów nie zdoła ich osiągnąć, nie otrzyma pozwolenia na
dalszą działalność, zostanie zamknięty a mieszkańcy zostaną
przekazani do innych domów. Pozwolenie na prowadzenie
domu w Klemensowie zostało przedłużone do końca 2006 r.
pod warunkiem budowy nowej siedziby.
Wcześniej bo w 2002 roku rozpoczęte
zostały poszukiwania odpowiedniej nieruchomości. Wiele
budynków, które odwiedzano, nie spełniało wymaganych
warunków. W Szczebrzeszynie brane były pod uwagę trzy
nieruchomości: motel “Pod Bażantem”, bursa szkolna przy
ulicy Ogrodowej i Szkoła Podstawowa przy ulicy Błonie Nr
117.
Motel “Pod Bażantem” jest obiektem zbyt
małym aby można byłoby go adoptować dla 60 mieszkanek,
bo taki zgodnie z założeniami winien być nowy dom.
Bursa szkolna gwarantowała odpowiednią
ilość pomieszczeń prawidłowo zbudowanych i niskie koszty
adaptacji. Natomiast działka należąca do bursy była zbyt
mała. Ponadto protesty mieszkańców Szczebrzeszyna i
nauczycieli gimnazjum spowodowały odstąpienie od tej
lokalizacji.
W tej sytuacji jedynym obiektem
spełniającym prawie wszystkie założenia była Szkoła
Podstawowa w Szczebrzeszynie znajdująca się przy ulicy
Błonie Nr 117. Stan techniczny nie użytkowanej szkoły jest
dobry. Została ona zrealizowana jako tzw. “tysiąclatka' –
budynek wolno stojący, dwukondygnacyjny,
niepodpiwniczony o następujących gabarytach:
- ogólna powierzchnia użytkowa - 872,15 m/2
- kubatura - 3.818,60 m/3
- działka o powierzchni - 0,85 hektara.
Zarząd Powiatu na swoim posiedzeniu w m-
cu listopadzie 2005 roku, po uprzedniej wizytacji Komisji
Zdrowia i Opieki Społecznej Rady Powiatu Zamojskiego,
wyraził pozytywną opinię, zalecając przygotowanie projektu
kosztów adaptacji budynku i źródeł pokrycia tych kosztów.
Dokumentacja techniczna zakłada adaptację budynku
szkolnego i wybudowanie pawilonu mieszkalno –
biurowego. Dom pomocy społecznej dysponował
będzie 60 miejscami mieszkalnymi i wszystkimi
obowiązującymi standardami technicznymi. Ogólny
koszt adaptacji i budowy założono wstępnie na około
2.500.000 zł.
Obecnie dokumentacja techniczno – finansowa jest
gotowa. Dwa wystąpienia: w listopadzie roku 2005
i marcu 2006 r. Do władz województwa lubelskiego
zaowocowały przydzieleniem na rok 2006 kwoty
617.000 złotych. Równocześnie władze te zapewniły,
że w roku następnym otrzymamy też środki finansowe
na kontynuację prac.
Burmistrz Miasta Szczebrzeszyna
przekazał ( użyczenie ) nieruchomość, o której mowa
wyżej, Powiatowi Zamojskiemu. W miesiącu lipcu b.r
zostaną wszczęte procedury przetargowe ( zamówie-
nia publiczne ). Zostanie wybrany wykonawca. Jeśli
wszystko ułoży się według przyjętego programu do
końca 2008 roku prace zostaną zakończone i dom
pomocy społecznej przeniesie się do nowej siedziby.
Z.K
Nasza działalność obejmuje:
 Usługi budowlane, remontowo - inwestycyjne we
wszystkich branżach w tym również w obiektach
zabytkowych,
 Usługi stolarskie, ślusarskie i szklarskie,
 Handel materiałami, nawozami, węglem,
 Budowa pod klucz,
 Roboty elewacyjne, instalacyjne,
 Brukarstwo.
22 – 460 Szczebrzeszyn ul Boczna 72
Siedziba firmy: Brody Małe 2c
tel/fax. (0 84) 682 14 32

6
 CHRZĄSZCZ NR 4 (1)

TURYSTYKA
Piotr Krasny
Kościół św. Mikołaja w Szczebrzeszynie
Dzieje budowy szczebrzeskiej fary są stosunkowo przeprowadzono najprawdopodobniej w pierwszej połowie
dobrze znane, głównie dzięki badaniom ks. Jana wieku XVII, a z całą pewnością przed końcem drugiej tercji
Ambrożego Wadowskiego i Mirosława Komendeckiego. tego stulecia.
W świetle przekazów archiwalnych pierwszy kościół Kościół św. Mikołaja był wprawdzie pustoszony przez
rzymskokatolicki został zbudowany w Szczebrzeszynie z Szwedów i Tatarów, a także doświadczył co najmniej
fundacji Dymitra z Goraja. Owa drewniana świątynia, dwukrotnie pożaru, ale zniszczenia te nie naruszyły w
dedykowana św. Mikołajowi, istniała już zapewne w r.
poważny sposób jego murów i dekoracji architektonicznej.
1394. W r. 1398 Dymitr doprowadził do erekcji parafii
Na początku w. XIX wbudowano w ostatnie przęsło korpusu
szczebrzeskiej i uposażył ją hojnie dużymi dobrami
ziemskimi. W okresie średniowiecza utrwalił się chór muzyczny. W latach 1867-1871 a następnie w r. 1897
zwyczaj, że przy szczebrzeskim kościele św. Mikołaja przeprowadzono gruntowną restaurację kościoła, która
rezydowali oficjałowie dla diecezji chełmskiej. Wzrost przyczyniła się niestety do zubożenia jego bryły. W trakcie
znaczenia parafii w Szczebrzeszynie nie znalazł jednak tych prac uproszczono formę szczytu, rozebrano
odbicia w przemianach architektury tutejszej fary. siedemnastowieczną sygnaturkę, zastępując ją wieżyczką o
Skromna czternastowieczna świątynia dotrwała do formach neobarokowych i zwieńczono wieżę nowym
początków XVII stulecia. Nie może to specjalnie dziwić, hełmem. Wygląd świątyni przed tymi pracami został na
bowiem średniowieczna katedra chełmska była także szczęście utrwalony na wspomnianej już akwareli
budowlą drewnianą. Polkowskiego z przełomu lat czterdziestych i pięćdzie-
W r. 1595 Jan Zamoyski doprowadził do siątych w. XIX. Możemy więc przyjąć, że wygląd
przyłączenia beneficjów pre-pozyta szczebrzeskiego i szczebrzeskiej fary nie odbiega dziś w znacznym stopniu od
dziekana-infułata ufundowanej przez siebie kolegiaty jej stanu w XVII stuleciu. Łatwo rozpoznać wszelkie
zamojskiej. Pierwszym duchownym, który objął oba te poważniejsze zmiany dokonane w następnych wiekach, a
urzędy, był krewny Zamoyskiego ks. Mikołaj Kiślicki. wygląd zniszczonego szczytu został udokumentowany w
Ów energiczny kapłan był zaangażowany w końcowy wiary
etap budowy kolegiaty zamojskiej. W r. 1610 przystąpił godny sposób. Okoliczności te pozwalają więc na podjęcie
także do budowy murowanego kościoła farnego w szczegółowej analizy form architektonicznych kościoła.
Szczebrzeszynie. Prace te posuwały się prędko, skoro już
w pierwszą niedziele po Zielonych Świętach r. 1620
można było konsekrować nową świątynię. Uroczystość
ta, odprawiona przez biskupa chełmskiego Jerzego
Zamoyskiego, została upamiętniona okazałą tablicą,
umieszczoną w niszy na elewacji apsydy. Nad ową
tablicą znajduje się herb ordynata Tomasza Zamoyskiego,
co zdaje się świadczyć, że magnat ten odegrał znaczną rolę
w budowie fary.
Wkrótce po poświęceniu murowanego kościoła
podjęto przy nim dalsze prace budowlane. W r. 1622
wieża była zbudowana dopiero „w połowie". Sądzę, że
wieża szczebrzeskiej świątyni miała początkowo formę
niskiej, prostopadłościennej, dwukondygnacyjnej
struktury, przypominającej wieżę kościoła parafialnego
w Kazimierzu Dolnym. Dwie wyższe, ośmioboczne
kondygnacje wieży są bowiem nasadzone dość
niezgrabnie na jej dolną, prostopadłościenną część, a
niegdyś przesłaniały także środkową partię szczytu,
zacierając w znacznym stopniu jego kompozycję. Ignacy Polkowski, Kościół parafialny w Szczebrzeszynie,
Motywy ornamentalne (listwa z kimationem jońskim, akwarela. Gabinet Rycin Biblioteki Uniwersytetu
chien cour-rant) zastosowane w najwyższych Warszawskiego, Zbiory Instytutu Sztuki PAN
kondygnacji wieży pozwalają przypuszczać, że prace
przy budowie i dekoracji tej partii świątyni

7
CHRZĄSZCZ NR 4 (1)

KULTURA I OŚWIATA
SOBÓTKA

Zgodnie z zapowiedzią w numerze i wygrać konkurs trzeba było wykonać

czerwcowym naszego pisma, dnia 23.062006 roku
odbyły się obchody Święta Sobótki. Składały się z dwu
części.
Pierwsza część rozpoczęła się o godzinie 19.00
w amfiteatrze koło Domu Kultury, od koncertu
orkiestry dętej.
rzeczywiście piękny i kolorowy wianek
sobótkowy. Po długich obradach komisja
składająca się z pracowników Domu Kultury
przyznała nagrody główne, wyróżnienia. Nagrody
główne otrzymali: Paulina Chmiel, Joanna,
Karolina i Magdalena Sobczuk, Ola i Agata
Panuciak, Mateusz Sirko i Ewelina Sirko. Pozostali
uczestnicy otrzymali również nagrody.
Po przeprowadzonym konkursie korowód z
wiankami, na czele z orkiestrą dętą MDK przeszedł
ulicami miasta nad rzekę, na terenie Liceum
Ogólnokształcącego, gdzie wianki zostały
puszczone na wodę.

Fot W. Świergoń

Następnie rodzice uczniów Szkoły Podstawowej Nr 3

( Klemensów ) zaprezentowali spektakl po tytułem
Legenda o Szczebrzeszynie.

Fot. W. Świergoń

Konkurs wianków zgromadził 41 prac (bardzo

różnorodnych) przygotowanych najczęściej przez
dzieci. Konkurencja była wielka. Aby dostać nagrodę
Fot L. Kaszyca

Ciąg dalszy na str 12

8
 CHRZĄSZCZ
CHRZĄSZCZ NR 3NR
(1)4 (1)

PRODUCENT MEBLI OGRODOWYCH

ZAKŁAD PRODUKCYJNY
22-460 SZCZEBRZESZYN BRODY MAŁE 24K TEL/FAX 0048-84-6821225
www.trimex.net.pl e-mail info@trimex.net.pl -6821224

SKLEP ZAMECZEK
MŁYN ZBOŻOWY KOMIS RTV - AGD
s.c. G.G.D
Ul Zamojska 72h
ul Klukowskiego 21
SKŁAD OPAŁU
MAJAX
Sprzedaż, naprawa RTV
P.P.H.U. „AGAWI”
Zbigniew Wiśniewski Marek Jarosz
Ul. Zamojska 17

Księgarnia
CHRZĄSZCZ
Ul Zamojska 9
Jolanta Kuszpyt
P. H. U. JAWOR Ul. Zamojska 56
MATERIALY BUDOWLANE

Artykuły Armatury
Bogusław Komornik Przemysłowej
Plac mleczarni
Józef Wojczuk
Pl T. Kościuszki 26

9
CHRZĄSZCZ NR 4 (1)

ODDZIAŁ W SZCZEBRZESZYNIE
ul Kościuszki 45
22 – 460 Szczebrzeszyn
tel. (0 84) 682 15 11, 682 15 12
fax (0 84) 682 15 10
Promocja kredytów mieszkaniowych
Szukasz dobrego kredytu TANIO
mieszkaniowego? Właśnie
go znalazłeś!  konkurencyjne oprocentowanie;
Skorzystaj z promocyjnych  brak opłat za podwyższenie kredytu;
warunków najpopularnie-  brak opłat za pierwsze przewalutowanie
jszego kredytu;
 brak opłat za rozpatrzenie wniosku
Kredytu Mieszkaniowego  brak opłat za wcześniejszą częściową spłatę
Własny Kąt! kredytu
 najtańsze ubezpieczenie od utraty pracy i
Złóż wniosek kredytowy do 30.06.2006 r. hospitalizacji;
 najtańsze ubezpieczenie brakującego wkładu
WEŹ i WIĘCEJ NIE MYŚL! własnego;
 rabaty w sieciach partnerskich z kartą kredytową
Własny Kąt
 niskie koszty udzielenia i obsługi kredytu
TANIO, ELASTYCZNIE, PROSTO I BEZPIECZNIE

SAMBUD Oferujemy:
SKLEP
Sp. jawna - materiały wykończeniowe SPOŻYWCZO - PRZEMYSŁOWY
- farby i lakiery
Jacek Poznański
Ul Zamojska 17 - materiały elektryczne

Ul Zamojska 5
OBUWIE – SPODNIE
KURTKI – KOSZULE SKLEP
Małgorzata Wyrostkiewicz WIELOBRANŻOWY
Irena Kot
Ul Zamojska 50
Ul Zamojska 36/38

KWIACIARNIA ALICJA
Sklep Wielobranżowy
Anna Król Ul. Zamojska 131
Ul. Zamojska 36

10

CIEKAWI LUDZIE
Lejb Szper
Lejb (Lejbusz) Szper urodził się około 1785 roku jako
syn Szlomy i Temy. Matka jego została pogrzebana na
kirkucie w Szczebrzeszynie. Lejb zmarł w dniu 3 maja
1831 r. i został pochowany obok swoich najbliższych.
Współczesne badania terenowe nekropolii szczebrze-
szyńskich Żydów, w odniesieniu do Szperów podkreślają
znamienitość rodziny uwidoczniającą się w posiadaniu
przydomka i tytulaturze przesadnie eksponującej zalety
umysłowe zmarłych. Również epitafia na macewach,
nasycone wyszukana formą i treścią, świadczą o szerokich
horyzontach umysłowych zmarłych. Oświadczenie o
śmierci Lejby Szpera złożyli w dniu 25 kwietnia 1833 r.
dwaj posługacze szkolni: Leyb Beglaubter (46lat) i
Rachmiel Braudel (62lala).
Lejb Szper dwukrotnie wstępował w związki
małżeńskie. Z pierwszego małżeństwa zawartego z Mirlą
miał synów: Icka /Jicehok Jehuda, Merdkę, Chaskiela,
Szlomę, oraz córkę Fajge. Z drugiego związku
małżeńskiego, zawartego z Laj (Laja), córką Abrama
Willausa spłodził synów: Josefa Arona i l Hirsza Jakuba
oraz córkę Hindę/ Handzia. Opiekę nad nieletnimi dziećmi
zrodzonymi z Laj powierzył ich matce mieszkającej w
Szczebrzeszynie pod nr 13 oraz udzielił plenipotencji
swemu bratu Naftuli i jego synowi Pinkwasowi. Wolę
zmarłego uszanowała i potwierdziła rada familijna ,, być
przez Icka utrzymywany na wikcie i zaopatrzony we
wszelką potrzebę ". Lejb Szper ustanawiając ostatnią wolę
kilkakrotnie wyrażał niepokój, że przekazany majątek, z
powodu należności posagowych żony Laj i zaciągniętych
długów, nie wystarczy do pokrycia zadłużenia.
Spadkobiercom swoim pozostawił do uregulowania długi
w wysokości około 75.000 zł.
Szczebrzeszyn okresu największej aktywności
gospodarczej Lejby Szpera, przypadającej zapewne na lata
dwudzieste XIX wieku, liczył w 1820 roku 2828 miesz-
kańców, w tym 763 Żydów. W mieście znajdowało się 466
domów drewnianych i 23 murowanych. W ciągu siedmiu
lat, do roku 1827, przybyło 8 domów murowanych i 10
domów drewnianych. Na tej podstawie można uznać owe
lata za okres ożywienia gospodarczego i wzmożonej
działalności inwestycyjnej. Zapewne pokaźny był w tym
udział Lejby Szpera. Mając świadomość różnych
ograniczeń natury poznawczej załóżmy tezę, że wszedł w
życie gospodarcze około 1805 toku, mając lat dwadzieścia.
W okresie dwudziestu sześciu lat tej działalności, do
śmierci w 1831 roku. w skład jego posiadłości weszły
następujące nieruchomości: 7 domów, a mianowicie pod
nr 13,18, nr 19, nr 29. ni 30 i ni 35 oraz dom („tylne
zabudowanie ") za domem nr 13; trzy połowy domów: nr
9, nr 11 i nr 355; budynek drewniany nr 388, sklep nr 14,
winnica w budowie nr 390, plac między posesjami nr 20 i
nr 21 ze stajnią, połowa murowanej gorzelni nr 385 wraz
ze spichrzem murowanym, ogród za miastem, folwark z
zabudowaniami (późniejsza Szperówka) w
CHRZĄSZCZ NR 4 (1)
Szczebrzeszynie oraz kamienica nr 84 w Zamościu. Podstawą
startu życiowego była scheda odziedziczona w spadku po ojcu
Szlomie i składała się z realności, które następnie w ciągu
kilku dziesięcioleci pozostawały we wspólnym użytkowaniu z
bratem Naftulą. Obejmowały one trzy połowy domów pod nr
9. nr 11 i nr 355 oraz. połowę gorzelni nr 385 wraz ze
spichrzem murowanym Odziedziczył również folwark
(późniejsza Szperówka) z. zabudowaniami w Szczebrzeszynie,
gdyż analogiczną posiadłość (kol. Szperówka) miał również
brat Natul.
Jakżeż wyraziście rysuje się sylwetka przedsiębiorczego
Żyda, który osiągnął sukces majątkowy, skupiając w swym
ręku gorzelnię, spichrz murowany (lub dwa tego typu
obiekty), folwark przylegający do miasta oraz trzy domy. Nie
wiemy czym się głównie trudnił. Pewnym natomiast jest to. że
w posiadaniu trzech znanych nam pokoleń Szperów
znajdowała się gorzelnia. Profity z niej płynące były istotnym
źródłem systematycznego powiększania zasobów
majątkowych, a w następstwie tego umacniania uznania
społecznego. Wprawdzie wódka była wówczas tania, toteż
pijano nie tylko od święta, ale i na co dzień. Duże ilości okow-
ity pijała wieś polska, „przy czym picie wódki
rozpowszechnione było nie tylko wśród mężczyzn, ale i wśród
kobiet i dzieci ". I w tej dziedzinie Szperowie mieli niek-
westionowany udział, przyczyniając się wydatnie do
krzewienia rozpasanego alkoholizmu wśród mieszkańców
Szczebrzeszyna i włościan z okolicznych wsi. Szybkiemu
wzrostowi ich fortuny towarzyszyło wzrastające spożycie
wódki, osiągając swój szczyt w latach 40 wieku XIX, gdy w
Królestwie Polskim na jednego mieszkańca przypadało prawie
10 litrów spirytusu rocznie.
W drugiej fazie tworzenia fortuny, do roku 1822 (data
zawarcia drugiego związku małżeńskiego), Lejb Szper
powiększył majątek drogą lokaty w nieruchomości sum
wniesionych posagiem przez pierwszą żonę Merlę.
Składnikami powiększającymi majątek w tym okresie były
domy pod nr 18 i nr 19, sklep nr 14 , plac między działką nr
20 i nr 21 ze stajnią oraz ogród za miastem.
Lejb Szper żył wśród ludności polskiej. Prowadził z nią
rozległe interesy, zatem ze względów praktycznych musiał
nieźle władać językiem polskim, ze swymi współwyznawcami,
dość licznie mieszkającymi w Szczebrzeszynie oraz w bliższej
i dalszej okolicy, na codzień mógł się posługiwać, także miłym
dla jego ucha, miejscowym żargonem. Najbliższym jego sercu
był jednak hebrajski, klasyczny język literacki oświeconych
Żydów. W tym języku sporządził testament. Był zatem
człowiekiem wykształconym. Otaczał się ludźmi równie
światłymi, znamiennym jest fakt występowania aż sześciu
świadków spisywanego testamentu, a więc ludzi, w mowie i
piśmie biegle znającymi język hebrajski.
Zaabsorbowany głównie działalnością gospodarczą, a
zwłaszcza handlową, nie stronił także od książek i jak
przystało na uczonego Żyda, czynił z nich właściwy użytek.
Przedstawiały liczącą się wartość i miał ich pokaźną ilość,
skoro przekazał je w spadku aż trójce spadkobierców.
11
CHRZĄSZCZ NR 4 (1)

ROZMAITOŚCI

Przy rozpalonych ogniskach sobótkowych odbyła

się druga część obchodów święta sobótkowego. W
ciekawie zaplanowanej scenografii, wykonanej
przez pracowników firmy TRIMEX, uczniowie
Gimnazjum zaprezentowali widowiska plenerowe
Noc Kupały. W trakcie tych występów nastąpiły
niespodziewane odwiedziny wodniaków w
pięknych sobótkowych strojach.

Fot. L. Kaszyca

Występ Kapeli Ludowej ze Zwierzyńca był

barwny, ciekawy i przyjęty z zadowoleniem przez
publiczność. Przy zapalonych ogniskach wspólne
śpiewy, przy wtórze gitary, trwały aż do rana.
Po zakończeniu występów organizatorzy umówili
się z publicznością na Sobótkę w 2007 roku.

Fot. L. Kaszyca

Przypłynęli oni kajakami oświetlonymi płonącymi

pochodniami. Wodniacy dali króciutki występ.
Później bawili się razem z zebraną publicznością.
W przerwach od występów przygrywała orkiestra
dęta.

Fot. L. Kaszyca

Fot. L. Kaszyca

„Chrząszcz” – miesięcznik informacyjny

Wydawca – Stowarzyszenie Przyjaciół Szczebrzeszyna
Kolegium redakcyjne: Tomasz Gaudnik, Jan Jurczykowski, Leszek Kaszyca, Zygmunt Krasny.
Adres : 22-460 Szczebrzeszyn ul. Pl. T. Kościuszki 1

12