Wyjaśnienia w sprawie sposobu wykazywania w ewidencji gruntów i budynków:

właścicieli i władających nieruchomościami

oraz zasad zaliczania gruntów do grup i podgrup rejestrowych.

Z art. 2 pkt 8 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. – Prawo geodezyjne i kartograficzne (Dz.
U. z 2000 r. Nr 100, poz. 1086 z późn. zm.) wynika, że ewidencja gruntów i budynków
(kataster nieruchomości) to jednolity dla całego kraju, systematycznie aktualizowany zbiór
informacji o gruntach, budynkach i lokalach, ich właścicielach oraz o innych osobach
fizycznych lub prawnych władających tymi gruntami, budynkami i lokalami. W świetle
przepisów rozporządzenia Ministra Rozwoju Regionalnego i Budownictwa z dnia 29 marca
2001 r. w sprawie ewidencji gruntów i budynków (Dz. U. Nr 38, poz. 454), informacje
uwidocznione w ewidencji gruntów i budynków, dotyczące stanów prawnych nieruchomości
oraz ich właścicieli, a także władających gruntami Skarbu Państwa i jednostek samorządu
terytorialnego, ujawnia się na podstawie:
1) wpisów dokonanych w księgach wieczystych,
2) prawomocnych orzeczeń sądowych,
3) umów, zawartych w formie aktów notarialnych,
4) ostatecznych decyzji administracyjnych,
5) dyspozycji zawartych w aktach normatywnych.
Akty normatywne stanowią podstawę wpisów w ewidencji gruntów dotyczących
prawa do nieruchomości, jeżeli przepisy zawarte w tych aktach ustalają takie prawo oraz
określają w jednoznaczny sposób podmioty oraz obiekty ewidencyjne, do których się ono
odnosi, a jednocześnie z przepisów tych nie wynika obowiązek potwierdzanie nabycia tego
prawa w drodze orzeczenia administracyjnego lub sądowego. Przykładem dotyczącym
omawianej sytuacji jest art. 22 ust. 11 ustawy z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych
(Dz. U. z 2004 r. Nr 204, poz. 2086 z późn. zm.) w powiązaniu z odpowiednimi uchwałami,
o których mowa w art. 6 ust. 2 i 32, art. 6a ust. 2 i 33, art. 7 ust. 2
1
Art. 22. 1. Zarząd drogi sprawuje nieodpłatny trwały zarząd gruntami w pasie drogowym.
2
Art. 6.2. Zaliczenie do kategorii dróg wojewódzkich następuje w drodze uchwały sejmiku województwa
w porozumieniu z ministrami właściwymi do spraw transportu oraz obrony narodowej.
3. Ustalenie przebiegu istniejących dróg wojewódzkich następuje w drodze uchwały sejmiku
województwa, po zasięgnięciu opinii zarządów powiatów, na obszarze których przebiega droga, a w miastach na
prawach powiatu - opinii prezydentów miast.
3
Art. 6a. 2. Zaliczenie drogi do kategorii dróg powiatowych następuje w drodze uchwały rady powiatu
w porozumieniu z zarządem województwa, po zasięgnięciu opinii wójtów (burmistrzów, prezydentów miast)
gmin, na obszarze których przebiega droga, oraz zarządów sąsiednich powiatów, a w miastach na prawach
powiatu - opinii prezydentów miast.
i 34, lub rozporządzeniem ministra właściwego ds. transportu, o którym mowa w art. 5 ust. 2
i 35, a także aktami o utworzeniu jednostek organizacyjnych, o których mowa w art. 21 ust. 16
tej ustawy.
Ewidencja gruntów i budynków nie służy do ustalania stanów prawnych
nieruchomości. Zgodnie z art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r.
o księgach wieczystych i hipotece (Dz. U. z 2001 r., Nr 124, poz. 1361 z późn. zm.) do
realizacji tego celu prowadzi się księgi wieczyste.
W przypadkach braku dokumentów upoważniających do ujawnienia w ewidencji
gruntów i budynków właściciela nieruchomości, wykazuje się w niej dane osób i jednostek
organizacyjnych, które taką nieruchomością władają na zasadach samoistnego posiadania, po
ustaleniu tych władających w drodze decyzji administracyjnej.
Należy przy tym mieć na uwadze, że zgodnie z art. 4 ust. 1 Prawa geodezyjnego
i kartograficznego ewidencja gruntów i budynków obejmuje obszar całego Kraju i z tego też
względu w szczególnych przypadkach dopuszczane są w tej ewidencji wpisy o treści:
− „właściciel nieznany”,
− „władający nieznany”.
Przynależność gruntów do grup i podgrup rejestrowych wynika z wpisów,
dokonanych w tej ewidencji, dotyczących:
− statusu właściciela lub władającego gruntami na zasadach samoistnego posiadania,
określonego za pomocą atrybutu STI, o którym mowa w ust. ust. 9 i 10 załącznika nr 4 do
rozporządzenia Ministra Rozwoju Regionalnego i Budownictwa z dnia 29 marca 2001 r.
w sprawie ewidencji gruntów i budynków,

3. Ustalenie przebiegu istniejących dróg powiatowych następuje w drodze uchwały rady powiatu, po
zasięgnięciu opinii wójtów (burmistrzów, prezydentów miast) gmin, na obszarze których przebiega droga.
4
Art. 7.2. Zaliczenie do kategorii dróg gminnych następuje w drodze uchwały rady gminy po zasięgnięciu
opinii właściwego zarządu powiatu.
3. Ustalenie przebiegu istniejących dróg gminnych następuje w drodze uchwały rady gminy.
5
Art. 5.2. Minister właściwy do spraw transportu w porozumieniu z ministrami właściwymi do spraw
administracji publicznej, spraw wewnętrznych oraz Ministrem Obrony Narodowej, po zasięgnięciu opinii
właściwych sejmików województw, a w miastach na prawach powiatu - opinii rad miast, w drodze
rozporządzenia, zalicza drogi do kategorii dróg krajowych, mając na uwadze kryteria zaliczenia określone
w ust. 1.
3. Minister właściwy do spraw transportu po zasięgnięciu opinii właściwych zarządów województw,
a w miastach na prawach powiatu - właściwych prezydentów miast, w drodze rozporządzenia, ustala przebieg
istniejących dróg krajowych, w celu zapewnienia ciągłości dróg krajowych.
6
Art. 21. 1. Zarządca drogi, o którym mowa w art. 19 ust. 2 pkt 2-4 i ust. 5, może wykonywać swoje obowiązki
przy pomocy jednostki organizacyjnej będącej zarządem drogi, utworzonej odpowiednio przez sejmik
województwa, radę powiatu lub radę gminy. Jeżeli jednostka taka nie została utworzona, zadania zarządu drogi
wykonuje zarządca.

2
− rodzaju władania gruntami Skarbu Państwa i jednostek samorządu terytorialnego,
określonego za pomocą atrybutu RWD, o którym mowa w ust. 15 ww. załącznika nr 4.
Wyjątkiem od powyższej zasady jest podział gruntów, należących do podmiotów 7
grupy rejestrowej, na podgrupy 7.1 i 7.2. Przynależność gruntów do tych podgrup wynika
z wartości atrybutu RGN, o którym mowa w ust. 13 ww. załącznika nr 4, lub atrybutu GSP,
o którym mowa w ust. 13 aneksu do Instrukcji G-5.
Zgodnie z ust. 59 załącznika nr 2 do ww. rozporządzenia grunty, które są
przedmiotem wspólnych praw osób lub jednostek organizacyjnych należących do różnych
grup i podgrup rejestrowych, zalicza się do właściwych grup i podgrup rejestrowych według
wielkości udziałów.
Ze względu na powyższe uwarunkowania oznaczenie grupy i podgrupy rejestrowej
nie jest atrybutem jednostki rejestrowej ani też innego obiektu bazy danych
ewidencyjnych. Przynależność gruntów, wchodzących w skład poszczególnych jednostek
rejestrowych, do odpowiedniej grupy i podgrupy rejestrowej powinna być ustalana przez
program komputerowy na podstawie analizy ww. atrybutów STI, RWD, RGN lub GSP
i ewentualnie wartości atrybutu UD, o którym mowa w ust. 14 i 15 ww. załącznika nr 4.
Ujawnienie w ewidencji gruntów i budynków gmin jako właścicieli gruntów, które
z mocy prawa stały się ich własnością na podstawie ustawy z dnia 10 maja 1990 r.-Przepisy
wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym i ustawę o pracownikach
samorządowych (Dz. U. Nr 32, poz.191, z późn. zm.), może nastąpić dopiero na podstawie
ostatecznej decyzji wojewody, o której mowa w art. 18 ust. 1 tej ustawy. Grunty Skarbu
Państwa, które spełniają kryteria do ich komunalizacji, do czasu otrzymania przez starostę
stosownej decyzji wojewody w tej sprawie, powinny być ujawnione w ewidencji gruntów i
budynków jako własność Skarbu Państwa, pozostająca poza zasobem nieruchomości Skarbu
Państwa. Grunty takie należy zliczać do podgrupy 1.7 – „właściciel Skarb Państwa –
użytkowanie oraz inne formy władania nie objęte podgrupami 1.1-1.6”. Zasadę tę stosuje się
również do gruntów zajętych pod drogi publiczne, o których mowa w art. 73 ustawy z dnia 13
października 1998 r.-Przepisy wprowadzające ustawy reformujące administrację publiczną
(Dz. U. Nr 133, poz. 872 z późn. zm.).
W szczególnych przypadkach, jeżeli w księdze wieczystej jako właściciel gruntu
zajętego pod drogę publiczną ujawniona jest osoba fizyczne lub prawna, inna niż Skarb
Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego, to ta osoba powinna być także ujawniana
w ewidencji gruntów i budynków jako właściciel tego gruntu do czasu zmiany jego stanu
prawnego w odpowiednim postępowaniu administracyjnym lub sądowym. W oparciu

3
o aktualny stan prawny, ujawniony w ewidencji, ustala się odpowiednią grupę i podgrupę
rejestrową przy sporządzaniu wykazu gruntów i zestawień zbiorczych, o których mowa
w § 75-77 rozporządzenia Ministra Rozwoju Regionalnego i Budownictwa z dnia 29 marca
2001 r. w sprawie ewidencji gruntów i budynków.
Grunty zajęte pod drogi publiczne będące własnością Skarbu państwa lub jednostek
samorządu terytorialnego mogą być zaliczane odpowiednio do podgrup rejestrowych: 1.3,
1.4, 4.1, 4.2, 11.1, 11.2, 13.1, 13.2. Zaliczanie omawianych gruntów do podgrup 1.4, 4.1,
11.1, 13.1 ma miejsce w sytuacji, gdy zarządca drogi, o którym mowa w art. 19 ustawy z dnia
21 marca 1985 r. o drogach publicznych, wykonuje zadania zarządu drogi, o którym mowa
w art. 21 ust. 1 tej ustawy. Jeżeli natomiast zarządca drogi powołał w trybie art. 21 ust. 1 tej
ustawy jednostkę organizacyjną będącą zarządem dróg, to zgodnie z art. 22 ust. 1 tej ustawy,
jednostka ta sprawuje trwały zarząd gruntów w pasie drogowym. W takim stanie prawnym
grunty zajęte pod drogi publiczne zalicza się odpowiednio do grup: 1.3, 4.2, 11.2, 13.2.
Zgodnie z art. 74 ust. 3 ustawy z dnia 28 września 1991 r. o lasach, lasy i grunty
przeznaczone do zalesienia, znajdujące się w zasobach Państwowego Funduszu Ziemi,
przechodzą w zarząd Lasów Państwowych.
Przejście tych gruntów w zarząd Lasów Państwowych następuje z mocy prawa, bez
konieczności potwierdzania tego faktu decyzją administracyjną - deklaratoryjną. W świetle
orzecznictwa sądów administracyjnych (np. wyrok NSA II S.A. 2133/93.) przedmiot tego
zarządu powinien być określony w protokole zdawczo-odbiorczym sporządzonym na
okoliczność przekazania władania lasami i gruntami przeznaczonymi do zalesienia, zatem
dokonanie zmian w operacie ewidencyjnym winno nastąpić w oparciu o ten protokół. Do
czasu sporządzenia takiego protokołu w operacie ewidencyjnym powinien być wykazywany
wyłącznie Skarb Państwa jako właściciel nieruchomości, a grunty takie powinny być
zaliczane do podgrupy 1.7.
Przy prowadzeniu ewidencji gruntów i budynków i zaliczaniu gruntów do grup
i podgrup rejestrowych należy mieć również na uwadze przepisy ustawy z dnia 18 lipca

4
2001 r. – Prawo wodne (Dz. U. z 2001 r. Nr 115, poz. 1229 z późn. zm.), a w szczególności:
art. 14 ust. 1, 1a, 2 i 37, art. 14a ust. 1 i 28, art. 217 ust. 1-39.
Odnośnie do zaliczania gruntów zajętych pod trwałe rowy i kanały, pełniące funkcję
melioracji wodnych dla gruntów wykorzystywanych do produkcji rolniczej, przy zaliczaniu
tych gruntów do grup i podgrup rejestrowych stosuje się takie same zasady jak dla innych
gruntów, które zostały omówione na wstępie. Grunty Skarbu Państwa lub jednostek
samorządu terytorialnego zajęte pod rowy i kanały melioracji szczegółowej i podstawowej,
jeżeli nie zostały przekazane w trwały zarząd jakiejkolwiek jednostce organizacyjnej, to
stanowią odpowiednio zasób Skarbu Państwa, gminy, powiatu lub województwa.
Należy również wyjaśnić, że art. 72 ust. 110 Prawa wodnego rozstrzyga jedynie
o własności urządzeń melioracji wodnych podstawowych, wymienionych w art. 73 ust. 1 tej
ustawy. Przepis ten nie upoważnia natomiast starosty do ujawnienia w ewidencji gruntów
i budynków Skarbu Państwa jako właściciela gruntów zajętych pod te urządzenia.

Witold Radzio
Dyrektor Departamentu
Informacji o Nieruchomościach

7
Art. 14. 1. Grunty pokryte wodami powierzchniowymi stanowią własność właściciela tych wód.
1a. Przez grunty pokryte śródlądowymi wodami powierzchniowymi oraz morskimi wodami wewnętrznymi
rozumie się grunty tworzące dna i brzegi cieków naturalnych, jezior oraz innych naturalnych zbiorników
wodnych, w granicach linii brzegu.
2. Grunty pokryte płynącymi wodami powierzchniowymi nie podlegają obrotowi cywilnoprawnemu,
z wyjątkiem przypadków określonych w ustawie.
3. Gospodarowanie gruntami, o których mowa w ust. 2, wykonują odpowiednio organy oraz jednostki,
o których mowa w art. 11 ust. 1.

8
Art. 14a. 1.Grunty pokryte wodami powierzchniowymi płynącymi, stanowiącymi własność Skarbu
Państwa, są zasobem nieruchomości Skarbu Państwa, do którego nie stosuje się przepisów ustawy z dnia 21
sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami.
2. Przejście gruntów pokrytych powierzchniowymi wodami płynącymi do zasobu, o którym mowa w ust. 1,
oraz ich wykreślenie z zasobu stwierdza, w drodze decyzji, na wniosek właściwego organu lub jednostki,
o których mowa w art. 11 ust. 1, właściwy starosta realizujący zadanie z zakresu administracji rządowej.

9
Art. 217. 1. Z dniem wejścia w życie ustawy stanowiące własność Skarbu Państwa wody oraz grunty
pokryte tymi wodami przechodzą w trwały zarząd odpowiednio - urzędów morskich, regionalnych zarządów
gospodarki wodnej, parków narodowych, stosownie do art. 11 ust. 1 pkt 1-3.
2. Przejście mienia, o którym mowa w ust. 1, stwierdza, na wniosek zainteresowanego, właściwy starosta
wykonujący zadanie z zakresu administracji rządowej.
3. Przepisy ust. 1 i 2 nie dotyczą mienia, w stosunku do którego zostało ustanowione prawo użytkowania
wieczystego.

10
Art. 72. 1. Urządzenia melioracji wodnych podstawowych stanowią własność Skarbu Państwa i są
wykonywane na jego koszt, z zastrzeżeniem ust. 2.

5
Warszawa, 24 listopada 2005 r.