ORGAN STOWARZYSZENIA PRZYJACIÓŁ SZCZEBRZESZYNA

NR.9 (3) WRZESIEŃ 2008 Egzemplarz bezpłatny

Dożynki Gminno – Parafialne

SZCZEBRZESZYN 2008

W niedzielę 7 sierpnia na Rynku Miejskim w

Szczebrzeszynie odbyły się DOŻYNKI GMINNO -
PARAFIALNE. Starostami tegorocznych dożynek byli
pan Krzysztof Kot z Brodów Małych oraz pani Agnieszka
Kulasza z Przedmieścia Szperówka.
Uroczystości rozpoczęły się wymarszem korowodu
dożynkowego, w którym wzięły udział delegacje z
poszczególnych sołectw, niosące dary dożynkowe.
Licznie zebrani mieszkańcy gminy wysłuchali
okolicznościowego wystąpienia Mariana Mazura –
Burmistrza Szczebrzeszyna. Dożynkowej Mszy Świętej
przewodniczył dziekan Dekanatu Szczebrzeszyn ksiądz
Jerzy Kołtun, któremu towarzyszyli: ksiądz Krzysztof
Portka – wikariusz parafii pod wezwaniem Świętej
Katarzyny Aleksandryjskiej oraz ksiądz Andrzej Pikula.
Proboszcz Parafii pod wezwaniem Świętego Mikołaja w
Szczebrzeszynie, wygłosił homilię.
Po Mszy Świętej głos zabrali Adam Wasilewski –
Prezydent Lublina, Henryk Matej – Starosta Zamojski
oraz Sławomir Zawiślak – poseł na sejm. Następnie
rozpoczął się blok artystyczny, podczas którego
prezentowali się:

 Orkiestra Dęta działającą przy MDK w

Szczebrzeszynie,
 dzieci i młodzież z przedszkoli i szkół gminy
Szczebrzeszyn
 Szczebrzeska Kapela Podwórkowa
 Hrubieszowska Kapela Podwórkowa „Sutki”
 Zespół „Pankharita”
Impreza zakończyła się zabawą taneczną z zespołem
,,Odyseja”.
Uroczystościom towarzyszyły wystawy z
produktów rolnych, , maszyn rolniczych oraz sztuki
ludowej.. Fot. R

SZCZEBRZESZYN
 CHRZĄSZCZ NR 9 (3)
III Przegląd Piosenki Pielgrzymkowej.
17 sierpnia 2008 roku na rynku miejskim w
Szczebrzeszynie odbył się III Przegląd Piosenki
Pielgrzymkowej - ,,Śpiewając w drodze”. W przeglądzie
wzięły udział zespoły z: Jarczowa, Sulowa, Biłgoraja,
Zamościa, Zwierzyńca, Sułowa i Szczebrzeszyna.
Jury w składzie – Iwona Grabowska, ks.
Dominik Samulak i ks. Grzegorz Kawarski postanowiło
przyznać:
I miejsce zespołowi GR. NR II z parafii św. Michała
Archanioła w Zamościu,
II miejsce zespołowi ,,Mauryci” z parafii Marii
Magdaleny w Biłgoraju,
III miejsce zespołowi ,,Blu Line” z Sułowa,
III miejsce zespołowi ,,Fides” z parafii św. Katarzyny
Aleksandryjskiej w Szczebrzeszynie.
Wszyscy uczestnicy przeglądu otrzymali
pamiątkowe dyplomy i nagrody ufundowane przez
Przedsiębiorstwo Handlowe Magnus z Zamościa oraz
darmowy posiłek ufundowany przez Duszpasterstwo
parafii św. Katarzyny Aleksandryjskiej i Miejski Dom
Kultury w Szczebrzeszynie.
Fot.R
2
II WOJNA ŚWIATOWA.
Największy konflikt zbrojny w historii
świata, trwał od 1 września 1939 roku do 2 września
1945 roku (w Europie do 8 maja 1945 r.),
obejmował zasięgiem działań wojennych prawie
całą Europę , wschodnią i południowo – wschodnią
Azję, północną Afrykę, część Bliskiego Wschodu i
wszystkie oceany. Niektóre epizody rozgrywały się
nawet w Arktyce i Ameryce Północnej. Poza prawie
wszystkimi państwami europejskimi, brały w niej
udział główne państwa Ameryki Północnej i
Ameryki Południowej, Australii i Azji. Głównymi
stronami konfliktu były państwa osi i państwa
koalicji antyhitlerowskiej (alianci).
Za datę rozpoczęcia wojny przyjmuje się 1
września 1939 rok – atak na Polskę, 3 września 1939
r. wypowiedziały wojnę Wielka Brytania i Francja
( w piśmiennictwie zachodnim podaje się czasem tę
drugą datę jako początek wojny światowej).
Niektórzy za początek wojny światowej uznają
wojnę japońsko – chińską, rozpoczętą 7 lipca 1937 r.
najazdem wojsk japońskich, jednakże aż do 1941 r.
konflikt ten pozostawał lokalny. W historiografii
radzieckiej istniało pojęcie Wielka Wojna
Ojczyźniana rozpoczynająca się 22 czerwca 1941 r.
wraz z atakiem niemieckim na ZSRR.. Dla
Amerykanów wojna rozpoczęła się 7 grudnia 1941
r., wraz z atakiem japońskim.
Jest to wspomnienie wybuchu II wojny
światowej w 69 rocznicę.
Hala targowa
Ze zbiorów R. Kołodziejczyka
 CHRZĄSZCZ NR 9 (3)

Witaj szkoło. Kilka refleksji. na wychowaniu i wykształceniu młodzieży, mogą

popełniać błędy. W każdej szkole nauczyciele dzielą się
W tym roku bez przesunięć, dokładnie na tych solidniejszych i mniej, miłych i niemiłych,
pierwszego dnia września rozbrzmiał szkolny wymagających i – niekoniecznie. O tych ostatnich często
dzwonek. Ten moment jest zawsze zauważany w się mówi, że „ nie zrobią uczniowi krzywdy”. Czy na
mediach, komentowany. Szkoła budzi różne pewno? Nie można mylić szkoły przyjaznej z brakiem
emocje - pozytywne i, niestety, często negatywne. wymagań. Właśnie szkoła powinna wpajać uczciwość,
Powszechnie nie lubi się szkoły. Dlaczego? odpowiedzialność, konsekwencję.
Oczywiście powodów jest wiele. Zdarza się Chociaż wiem, że zbyt często różni ludzie powołują
słyszeć rodziców, którzy współczują swoim się na słowa Jana Pawła II i nic z tego nie wynika, zacytuję
dzieciom, iż te muszą znowu rozpoczynać naukę te, które Ojciec Święty skierował do młodzieży: „Musicie
po dłuższym odpoczynku. Czyli szkoła to zło od siebie wymagać, nawet gdyby inni od was nie
konieczne ! Swoją niechęć do placówki wymagali”(Jasna Góra, 18 czerwca1983r. i Westerplatte,
oświatowej mimo woli wpajają pociechom. Czy w 12 czerwca1987r.). Myślę, że na rozpoczynający się rok
takich sytuacjach jest szansa, by dziecko polubiło szkolny te słowa można zadedykować nam wszystkim –
szkołę? Jeśli – to bardzo rzadko. Szkoła stawia władzom oświatowym, dyrektorom szkół, dzieciom i
wymagania, zmusza do pracy, co w konsumpcyjnie młodzieży, nauczycielom oraz rodzicom.
nastawionym społeczeństwie jest niepopularne. J.D.
Więc często próbuje się „przejść przez szkołę”,
wkładając w to minimum wysiłku. Rezultaty Dożynki Powiatowe NIELISZ 2008
takiej postawy bywają różne, o co, nie wiadomo
dlaczego, oskarżana jest zwykle szkoła!
Szkoły bywają różne, ale pod wieloma
względami bardzo podobne. Wielkomiejskie mogą
być lepiej wyposażone, bogatsze, bardziej
estetyczne niż te na wsi lub w małych
miasteczkach. Jednocześnie bywają to molochy,
często przepełnione, w których uczeń może być
anonimowy i nawet przez kilka lat mieć problem z
odnalezieniem się. Nie ma szans, by być
zauważonym. Wszyscy wiedzą, że oświata jest
niedoinwestowana – bardzo często to na niej się
oszczędza, prowadząc krótkowzroczną politykę.
Brakuje pieniędzy na pomoc socjalną dla dziecka,
na zajęcia pozalekcyjne. Inna sprawa, że niekiedy
uczeń nie ma czasu, by na te zajęcia uczęszczać.
Tak się dzieje w szkołach ponadgimnazjalnych, w
których młodzież spędza codziennie ok. 7 godz., a
później już nie ma siły na dodatkowe zajęcia - i
trudno się dziwić. Po prostu programy szkolne są
zbyt przeładowane albo nauka trwa o rok za
krótko. Wielu uczniów korzysta z komunikacji
publicznej i bywa, że ostatni autobus do ich
miejscowości odjeżdża ok. godz. 15. Toteż
niejednokrotnie trudno jest skompletować zespół,
który chciałby dodatkowo pracować.
Na pewno w każdej szkole trzeba się uczyć, bo w
żadnej wiedza sama do głowy nie wchodzi!
Każda szkoła ma wady, ale i zalety. Nie ma szkoły
idealnej. Wiedzą to uczniowie, którzy, korzystając
z możliwości, wybierali „najlepszą”, a później
czuli się zawiedzeni, rozczarowani. Nauczyciele
to też tylko ludzie; nawet kiedy bardzo im zależy

3
CHRZĄSZCZ NR 9 (3)

Regina Smoter Grzeszkiewicz Rowecki "Grot" Stefan, gen.

Mały słownik historii Szczebrzeszyna – ciąg dalszy W 1939 roku dowódca brygady, która 16 września w
przemarszu z Frampola do Tomaszowa Lubelskiego
R znalazła się na terenie Szczebrzeszyna; zdarzenie to
Racewicz Aleksander odnotował S. Rowecki w swoich Wspomnieniach i
Absolwent Uniwersytetu Wileńskiego, w roku 1843 notatkach. Czerwiec – wrzesień 1939 (Warszawa
otrzymał nominacje na lekarza miasta Szczebrzeszyna 1957); na str. 112 owych wspomnień czytamy: "w
z roczną pensja 159 rubli, oprócz pracy zawodowej ciągu 16 września niepokoją nas przez
pełnił obowiązki asesora kolegialnego. W rok po Szczebrzeszyn czołgi nieprzyjaciela. Ostrzeliwuje
otrzymaniu posady zobowiązany został do złożenia dość silnie artyleria nieprzyjacielska, która strzela z
egzaminu klinicznego i ustnego z akuszerii – zdał go północy od kierunku Zamościa. Naturalnie porządnie
dopiero za drugim podejściem w roku 1847. W roku to denerwuje nasze tabory i tyły.."
1846 pełnił obowiązki lekarza obwodu zamojskiego.
Aleksander Racewicz zmarł 23 listopada 1858 roku w Rybak Eustachy
we wsi Herza pod Zamościem; przyczyną zgonu był "Dziwak", choć niezwykle szlachetny fotograf
karbunkuł. przykościelny... Mieszkał w okresie poprzedzającym
wybuch II wojny światowej w domu przy ul.
Rada Lekarska
Grupa lekarzy, aptekarzy, dentystów, felczerów, Kościelnej nr 8 będącym własnością Anny
akuszerek i higienistek pracujących w grudniu 1940 Kowalskiej (wcześniej należał do rodziny
roku w Szczebrzeszynie. Zostali na mocy zarządzenia Tukendorfów). Tak postać Rybaka opisał Czesław
władz niemieckich zrzeszeni w Radę Lekarską – Bartnik rodem ze Źrebiec w autobiograficznej pracy
przewodniczył jej dr Likowski. Mistyka wsi. Autobiografia młodości 1926 – 1956
(Warszawa 1988).
Rada Opiekuńcza
Istniała przy internacie Seminarium Nauczycielskiego Rybicki Stanisław
Męskiego – celem jej działalności była kontrola Absolwent Seminarium Nauczycielskiego Męskiego;
rachunkowości placówki i jej poczynań socjalno – podczas okupacji pracował w drukarni miejskiej –
gospodarczych. Skład Rady... stanowili: został aresztowany 2 lutego 1942 roku.
 Adam Grabkowski – przewodniczący
 Andrzej Wadowski – ks. kanonik Rychter Ignacy Lojola
 Zygmunt Strzelecki _______ członkowie Nauczyciel w Szkole Wojewódzkiej; w latach 1820
(...) Nowakowski – 1822 prowadził zajęcia z języka polskiego i łaciny.

Rogala Szymon Rypin Ludwik

Strycharz cegielni w Szczebrzeszynie, w roku 1789
Zarząd Ordynacji zawarł z nim kontrakt na produkcję
cegły; cena usługi opiewała na 11 złotych od
wypalenia 1000 sztuk cegły. Pomocników opłacał
Rogala z własnych środków.
Rolle Ksawery
W roku 1852 zredagował odezwę wzywającą
mieszkańców Szczebrzeszyna do jawnego
opowiedzenia się za niepodległością i niezależnością
od caratu. Swoja odwagę przypłacił pięcioletnim
pobytem w Zakładach Gorzelnianych w Irkucku
Rolle z Bojarskich Tekla
Zmarła 21 października 1845 roku, pochowana jest na
cmentarzu w Szczebrzeszynie, być może (są to moje
przypuszczenia) jest matką Ksawerego Rolle.
Romanowski Roman
Fryzjer, w marcu 1942 roku zmarł w obozie w
Oświęcimiu.
4
Mieszkaniec Szczebrzeszyna, nie cieszył się dobrą
opinią wśród współobywateli – jego dwaj synowie,
Ryszard i Mieczysław służyli w armii niemieckiej.
rysunek bramy miejskiej Zachował się w zbiorach
Biblioteki Zamoyskich w Klemensowie. Wykonany
na karcie czerpanego papieru żebrowanego o
wymiarach 32,5х 22,7 cm, powstał, jak uważa inż.
Henryk Gawarecki, około 1827 roku. Praca nosi tytuł
Rysunek Bramy Murowaney w Szczebrzeszynie od
strony młyna Posługując się rysunkiem, oraz planem
miasta z 1823 roku inż. Gawarecki zlokalizował
pierwotne usytuowanie bramy na zamknięciu drogi
prowadzącej ze Szczebrzeszyna do Turzyńca obok
młyna na Wieprzu. Obiekt wzniesiony został w stylu
renesansu lubelskiego. Brama istniała do roku 1831,
sprzedano ją wtedy chirurgowi Rychterowi za sumę
200 złotych polskich z przeznaczeniem do rozbiórki.
Cdn.
 CHRZĄSZCZ NR 9 (3)

XII OGÓLNOPOLSKI ZLOT 1978 roku, z udanej misji kosmicznej Sojuz 30,
MIŁOŚNIKÓW ASTRONOMII pierwszego i dotąd jedynego polskiego astronauty
W dniach 20 - 23 sierpnia 2008 w Mirosława Hermaszewskiego oraz największe
Szczebrzeszynie zorganizowany został XII tragedie kosmiczne: pożar Apollo l na platformie
Ogólnopolski Zlot Miłośników Astronomii. startowej, katastrofę Sojuz l, w której zginął Władmir
Oficjalne otwarcie XII OZMA odbyło się w Komarow kiedy zawiodły spadochrony podczas
Kawęczynku, gdzie wszyscy zainteresowani i lądowania kapsuły. Każdy może zapoznać się z
miłośnicy astronomii mogli uczestniczyć w konstrukcją sputnika czy możliwościami
obserwacjach nieba. W ramach imprezy technicznymi Teleskopu Hubala. Wystawie
zorganizowano też szereg wykładów, prelekcji i towarzyszą obrazy Roberta Gomułki o tematyce
konkursów. Oto one: powiązanej z kosmosem „Strefa Niedostępna"
- „Poszukiwanie i sposoby rozpoznawania Wystawę można obejrzeć (do 15. IX. 2008 ) w
meteorytów" mgr Stanisław Jachymek Miejskim Domu Kultury w Szczebrzeszynie.
- X Piknik Meteorytowy pod kierunkiem Andrzeja S.
Pilskiego z udziałem: Krzysztofa Sochy, Marcina
Cimały (Polandmet), Jacka Drążkowskiego i
Stanisława Jachymka
- Autorska prelekcja gen. Mirosława
Hermaszewskiego
- Prelekcja autorska Wiesława Krajewskiego
- „ Detektywistyczne historie meteorytów" Andrzeja
S. Pilskiego
- Jacka Drążkowskiego - prelekcja autorska
- „Stulecie spadku meteorytu Morasko" Krzysztofa
Sochy
- Pokaz specjalny filmu „Ciężar nieważkości",
- Głosowanie na "Najlepsze zdjęcie nieba 2007/2008"
i najlepszy własnoręcznie zbudowany lub
zmodernizowany sprzęt obserwacyjny
- Konkurs wiedzy astronomicznej
Uczestnicy zlotu prezentowali także własne
Slajdowiska i fotorelacje z wypraw na Całkowite
Zaćmienie Słońca a
Ostatniego dnia, zarówno uczestnicy OZMA,
jak i mieszkańcy Szczebrzeszyna, i okolicy mogli
bawić się na Rynku Miejskim, gdzie organizatorzy
przygotowali następujący program:
- pokazy Zamojskiego Bractwa Rycerskiego na
Rynku Głównym w Szczebrzeszynie: pokazy walk,
strzelanie z łuku, szatkowanie kapusty, strzelanie z
armat i pistoletów
- koncert lokalnych zespołów rockowych na scenie
głównej Rynku w Szczebrzeszynie
- koncert finałowy YANDERSONA na scenie
głównej Rynku w Szczebrzeszynie
- Pokazy Sztucznych Ogni. Fot. R.
W ramach zlotu została zorganizowana
wstawą „Dogonić kosmos", którą uroczyście
otworzył gen. Mirosław Hermaszewski. Ekspozycja,
obok początków podboju Kosmosu, prezentuje losy
ludzi, którzy ją współtworzyli. Można zobaczyć także
archiwalne wydania dzienników z

5
CHRZĄSZCZ NR 9 (3)

Biblioteka Miejska jest w stadium organizacji,

Dzieje gminy Szczebrzeszyn kilkadziesiąt książek oddano do oprawy i wkrótce będzie
praca zbiorowa pod redakcją Reginy Smoter sprowadzona biblioteka wędrowna.
Grzeszkiewicz i Bogusława Garbacika Zarząd Miejski wynajął już na ten cel specjalny lokal,
ciąg dalszy gdzie wkrótce uruchomiona będzie Biblioteka Miejska i
skromna Czytelnia (Budynek Obywatela Budzyńskiego).
Powojenna historia szczebrzeszyńskiej gminy to Zwracamy się z gorącym apelem do Szanownych
czas odbudowy zniszczonej gospodarki, usuwanie Obywateli o poparcie wszechstronne tej tak
strat, powrót do normalności. 28 maja 1975 roku pożytecznej placówki oświatowej.
Sejm przyjął ustawę o dwupoziomowym podziale
administracyjnym Polski – utworzono 49 Komitet Organizacyjny
województw, w tym zamojskie, w obrębie którego Burmistrz Miasta (podpis nieczytelny)
znalazł się Szczebrzeszyn. Przewodniczący Biblioteki Miejskiej dr Z. Klukowski
Przystąpiono również do organizacji życia Gminny Referent Oświaty i Kultury Dorosłych Kilarski
kulturalnego – w październiku 1948 roku zawiązał
się Komitet Organizacyjny Biblioteki Miejskiej w Szczebrzeszyn , dn. 1 – X- 48 r.
składzie: burmistrz miasta, przewodniczący
biblioteki miejskiej – dr Z. Klukowski, gminny W odpowiedzi na powyższą prośbę mieszkańcy
referent oświaty i kultury dorosłych – Kilarski (?), Szczebrzeszyna przekazali znaczne kwoty pieniężne,
który wystosował prośbę do obywateli miasta i oraz książki – nie wszystkie nazwiska udało się
gminy o zwracanie przechowywanych dotychczas zidentyfikować, podaję zatem tylko odczytane.
książek oraz wsparcie finansowe celem zakupu l. p Nazwisko i Środki Ilość
nowych jak i organizacji biblioteki w ogóle. imię pieniężne książek
Zapisany starannym, kaligraficznym 1. Adamscy (z 500
pismem oryginał tejże prośby znajduje się w Klemensowa) złotych
zbiorach obecnej Biblioteki Miejskiej w 2. "Alwa" 500
Szczebrzeszynie, co ciekawe istnieje na nim (Fabryka
oryginalny podpis dr Zygmunta Klukowskiego, co Kalafonii i
stanowi o niezwykłej wartości tego dokumentu. Z Terpentyny na
uwagi na ciekawe zredagowanie treści prośby Brodach)
przytaczamy ją w całości – pragniemy w tym 3. Basajewska 200
miejscu podziękować pracownikom Biblioteki Aniela
Miejskiej za udostępnienie niektórych materiałów 4. Bubieło Piotr 100
dotyczących organizacji powojennej biblioteki. 5. Budzyńska 100
Władysława
Do 6. Drożdzykowie 100 8 (w tej liczbie
Szanownych Obywateli Miasta i Gminy 5 książek dla
dzieci)
Szczebrzeszyn
Z ramienia Miejskiej Rady Narodowej i Zarządu 7. Dziwota 100
Miejskiego w Szczebrzeszynie Gm.[inny] Referat Aniela
Oświaty i Kultury Dorosłych organizuje Bibliotekę 8. Guzowska 100
Miejską, inicjując równocześnie zbiórkę książek i Wł[adysława?]
funduszów na cele tejże Biblioteki – Książka jest 9. Guzowski 100
najlepszym przyjacielem człowieka. Wszyscy 10. Jasina B. 100
doceniamy znaczenie książki i pragniemy wiedzy. 11. Jóźwiakowski 100
Dobra książka jest jednym z najlepszych środków 12. Kilarski 50
samokształceniowych, jest często jedyną naszą 13. Klukowski 15 książek (w
Zygmunt tym trzy tomy
pocieszycielka, rozrywka kulturalną, jest naszym Wydawnictwa
najlepszym przyjacielem. Materiałów do
Komitet Organizacyjny zwraca się tą droga do dziejów
szanownych Obywateli z gorącą prośbą o Zamojszczyzny
zwracanie przechowywanych dotychczas książek w latach wojny
1939 - 1944)
bibliotecznych, oraz o poparcie w gotówce.

6
 CHRZĄSZCZ NR 9 (3)

14. Kołłątajowa 100 W niniejszej publikacji pragniemy ukazać

15. Krysa 100 historię poszczególnych miejscowości przynależących
16. Maćkiewicz 50 administracyjnie do gminy Szczebrzeszyn, losów ich
17. Marszycka 100 5 mieszkańców, ważnych dla kraju i regionu wydarzeń,
18. Mystkowska 100 które w tych miejscowościach miały miejsce.
Anna Pragniemy zwrócić również uwagę na takie
19. Oszmaniec (?) 200 zagadnienia jak: stosunki wyznaniowe w gminie
20. Piróg Anna 100 (katolicy, Żydzi, unici, prawosławni), obiekty sakralne
21. Sidor St. 50 (krótka historia kościołów, cerkwi i synagogi
22. Spółdzielnia 6 książek (w znajdujących się w administracyjnych granicach gminy
Wydawnicza tym
Szczebrzeszyn), okupacyjne losy mieszkańców
"Książka" z "Manifest
Warszawy Komunistycz poszczególnych gminnych wsi (fragmenty wspomnień),
ny" K. prezentacja zasłużonych dla miasta i kraju
Marksa) szczebrzeszynian, lokalny przemysł ...
23. Smarkalowa 50
24. Stowarzyszenie 3000 Autorzy
Kupców zł,(wpłata
Polskich o/ z dnia 11.
Szczebrzeszyn II. 1949 KOWALSTWO.
r.)
3000 zł, Jednym z czynników warunkujących i wpływających
(wpłata z na rozwój życia gospodarczego, a więc powstania
dnia 26.
VIII. 1949 cywilizacji i kultury społeczeństw był, i jest rozwój
r.) techniki. To technika pozwalała człowiekowi
25. Szyduczyńscy 13 książek wytwarzać coraz doskonalsze narzędzia potrzebne do
26. Szyduczyński 50 wykorzystania zasobów przyrody w celu osiągnięcia
zamierzonych celów gospodarczych – ekonomicznych.
Ogółem przekazano 9.790 złotych, 40 książek i jedno Bez wątpienia jednym z najstarszych zawodów
czasopismo "Problemy", nr 8 (nie podano roku zajmujących się wytwarzaniem rozmaitych narzędzi z
wydania). żelaza oraz ich naprawą, było kowalstwo. Jest to dział
O organizacji Miejskiej Biblioteki w technologii określający wytwarzanie przedmiotów ze
Szczebrzeszynie pisała także ówczesna prasa: po stali i żelaza, a także z metali nieżelaznych i ich
licznych zapowiedziach i przygotowaniach nastąpiło stopów. Miejscem pracy kowali były kuźnie.
wreszcie dnia 16. b. m. [stycznia 1949 roku] uroczyste Początki kuźnictwa sięgają okresu, gdy
otwarcie oczekiwanej od dawna biblioteki ... człowiek nie umiał jeszcze wytapiać metali z rud.
Biblioteka Miejska otrzymała z Rady Państwa około Stosowano wówczas kucie na zimno rodzimej miedzi,
700 tomów książek, które tworzą trzy zasadnicze srebra, złota i żelaza meteorytowego. Najstarszym
działy: beletrystyczny, naukowy oraz młodzieżowy... świadectwem stosowania kucia są monety ze
...zaledwie kilkanaście dni upłynęło od chwili otwarcia starożytnej Grecji.
biblioteki miejskiej a ilość abonentów osiąga już Wiodącą rolę w rozwoju kowalstwa odegrał
liczbę 130 osób. Szczebrzeszyn posiada trzy szkoły, rozwój hutnictwa żelaza, który stworzył możliwości
wiele młodzieży i biblioteka miejska winna być inaczej powszechnego stosowania technologii kucia. Kute
traktowana niż każda z bibliotek gminnych... przedmioty były rozpowszechniane powoli, ale coraz
Pod datą 15 kwietnia na łamach cytowanego śmielej, równolegle z wzrastającym wytopem żelaza.
Życia Lubelskiego odnotowano: niedawno Przełomowe były stulecia XI – XII, oraz następne, gdy
uruchomiona Miejska Biblioteka Publiczna liczy już przedmioty te stały się powszechne. Były one jednak
obecnie blisko 200 czytelników... drogie, co powodowało, że nie mogły być stosowane
przez ubogie warstwy społeczeństwa, zwłaszcza
*** chłopów. Nie były więc przez nich stosowane np. w
budownictwie i komunikacji. Dlatego do XIX wieku
domy chłopskie stawiano bez użycia gwoździ, a środki
lokomocji czy transportu (jak wozy) w większości były
drewniane.

7
CHRZĄSZCZ NR 9 (3)
Wraz z rozwojem życia społeczno – gospodarczego,
już w wieku XVI – XVII, masowe staje się stosowanie
wyrobów z żelaza w budownictwie, przy wznoszeniu,
dworków szlacheckich, pałaców, siedzib bogatych
mieszczan, a także zwykłych domów chłopskich.
Jednak powszechne zastosowanie wyrobów z żelaza
następuje na przełomie XVIII i XIX wieku.
Stale rosnące zapotrzebowanie na wyroby żelazne
– kowalskie powodowało, że kuźnie znajdowały się w
zasadzie w każdej wsi. Pracowali w nich kowale
wyszkoleni zawodowo, ale także samoucy – ci
zajmowali się raczej naprawą narzędzi i świadczeniem
drobnych czynności usługowych. Kowale należeli do
nielicznej grupy ludzi oświeconych na wsi. W
większości umieli czytać i pisać, leczyć nie tylko nogi i
kopyta końskie, które podkuwali, ale także leczyć inne
zwierzęta. Bywało, że udzielali porad, jak leczyć
chorych ludzi. Byli autorytetami dla społeczności
wiejskiej w wielu sprawach jeszcze w XX wieku. W
wielu rodzinach kowalskich zawód ten przechodził z
ojca na syna i trwał przez pokolenia. Tak też było i w
Szczebrzeszynie.Na podstawie źródeł, ustnych
przekazów i wywiadów można stwierdzić, że w
mieście w XIX wieku działały kuźnie rodzinne,
pokoleniowe. Potomkowie tych kowali pracowali
jeszcze w zawodzie w II połowie XX wieku.
Wincenty Dawid uczeń Szkół im. Zamoyskich
w Szczebrzeszynie w nie drukowanych pamiętnikach,
pisząc o wybuchu powstania listopadowego podaje:
,, W jedną godzinę pozrywano i potłuczono orły czarne
(cesarskie) na magistracie, na aptekach i innych
budynkach. Wyciągnięto stare szable, pistolety i fuzje,
oczyszczono je i naprawiono. W kuźniach kowale
stale, nieustannie pracowali, nawet w dni świąteczne, a
nawet w święto Niepokalanego Poczęcia. Przekuwano
narzędzia rolnicze na piki. Obsadzano kosy na wzdłuż
(na sztorc, pionowo)”.
W Szczebrzeszynie od niepamiętnych czasów
istniały trzy ośrodki kowalskie:
- Przy ulicy Frampolskiej (obecnie
Partyzantów) znajdowała się kuźnia rodziny Hejnów.
Potomek tego rodu Zenon Hejno mówi: pierwszym
kowalem w rodzinie, o którym przetrwały dane, był
pradziadek Paweł. On prawdopodobnie przerabiał
narzędzia rolnicze na piki dla powstańców
listopadowych. Po nim kuźnię przejął dziadek Walenty,
który doczekał wolnej Polski. U Walentego
terminowali ojciec Józef i jego brat Piotr. Józef Hejno
kowalstwem zajmował się do lat 60 tych XX wieku.
Był człowiekiem oświeconym. Prenumerował
czasopisma, kupował i czytał książki. W okresie
okupacji, krótko, piastował urząd burmistrza
Szczebrzeszyna.
8
- Przy ulicy Zamojskiej działała kuźnia
rodziny Chmielów. Córka kowala Leonarda
Chmiela pani Krystyna Bender wspomina
dziadka Józefa Chmiela, którego synowie:
Leonard, Stanisław i Bolesław zajmowali się
kowalstwem w okresie międzywojennym i po
wojnie. Dziadek umarł w 1923 roku. Ojciec
Krystyny i jego bracia pracowali w kuźni do II
połowy XX wieku. Wszyscy pracowali jako
kowale aż do śmierci. Pani Krystyna dodaje, że
Leonard Makara zięć Józefa, u którego uczył się
zawodu, pracował również jako kowal aż do
śmierci. Znałem osobiście ich wszystkich za
wyjątkiem Józefa.
- Przy ulicy Zamojskiej istniała również
kuźnia, w której pracowali bracia Tałandowie.
- Trzeci ośrodek znajdował się przy ulicy
Klasztornej ( Klukowskiego). Mieszka tam
obecnie ostatni żyjący, sparaliżowany kowal
Marian Hanaka. Zawodu już nie wykonuje.
Wspomina on, że wykonywał ten ukochany
zawód do 1966 roku, do chwili zachorowania.
Obecnie porusza się na wózku inwalidzkim.
Terminował, czyli uczył się zawodu, najpierw u
kowala Wincentego Wyrostkiewicza, który
prowadził kuźnię rodzinną ( po ojcu) także przy
ulicy Klasztornej. Następnie przez 2 i ½ roku
uczył się i pracował jako czeladnik u pana Jana
Ruszowskiego, którego ojciec i dziadek byli
również kowalami ( też przy ulicy Klasztornej).
Podstawowymi narzędziami pracy były: miech
powietrza, palenisko, kowadło, młoty i młotki,
szczypce do trzymania gorącego żelaza, strugi,
raszple (pilniki) do podcinania i kształtowania
kopyt końskich, naciągacze gorących obręczy na
koła i inne.Proces technologiczny wyglądał
następująco: miech tłoczył powietrze do
paleniska, w którym znajdował się węgiel
drzewny. Zapalony węgiel drzewny, dzięki
podmuchom tłoczonego powietrza, wytwarzał
bardzo wysoką temperaturę, rozgrzewając żelazo
włożone do paleniska. Żelazo było rozgrzewane
do czerwoności (czasem aż do białości).
Rozgrzane żelazo poddawano obróbce przy
pomocy większych lub mniejszych młotów, w
zależności od grubości obrabianego kawałka, lub
w zależności od potrzeb. Celem obróbki było
osiągnięcie zamierzonych kształtów tworzonego
narzędzia lub przedmiotu. Po uzyskaniu
odpowiedniego kształtu gorące narzędzie lub
obrabiany przedmiot hartowano poprzez włożenie
do wody i odpowiedni proces chłodzenia.
 CHRZĄSZCZ NR 9 (3)

Na początku lat sześćdziesiątych XX wieku zamiast

węgla drzewnego zaczęto stosować koks. Ułatwiał on
uzyskanie wysokiej temperatury mniejszym nakładem
pracy i kosztów.
Postęp techniczny usprawniał i ułatwiał pracę
kowali. Pan Marian Hanaka zastąpił miech
powietrzny – wentylatorem elektrycznym, a zwykły
ciężki młot młotem elektrycznym. W nieczynnym
warsztacie pana Hanaki (szyld Warsztat kowalski
Marian Hanaka) znajdują się te wszystkie narzędzia, o
których pisaliśmy.
Kowale świadczyli usługi przede wszystkim
dla rolnictwa i budownictwa. Dla rolnictwa
wyrabiano wówczas używane narzędzia: do radlenia –
obsypywania ziemniaków i buraków, bronki i płużki,
zęby do drewnianych bron, dopasowywano
odkładnice i lemiesze w pługach talerzowych, które
można było spotkać na polach jeszcze w końcu lat 50
tych XX wieku. Najczęstszą pracą było podkuwanie
koni i wykonywanie podków, w całości ze sztab
żelaza lub półfabrykatów. Wszystkie przybijane
podkowy musiały być indywidualnie dopasowane do
kopyt końskich, z uwagi na ich różne kształty i
rozmiary. Poważną część pracy kowali stanowiło
okuwanie drewnianych części wozów – śnic i kół.
Kowale świadczyli również usługi dla budownictwa,
zwłaszcza drewnianego, wykonując zawiasy, skoble,
Fot. L.Kaszyca
rygle, zamki i sztaby dla stodół i innych budynków.
Szło tu o zabezpieczenie sprzętów i zwierząt Przed nim, przez lata mistrzem kowalskim był pan
gospodarskich przed kradzieżą. Berlin, a jeszcze wcześniej pan Flis. Kuźnia cukrowni
pracowała na potrzeby własne, lecz także na
Wraz z rozwojem budownictwa i zapotrzebowania zamówienie. Dla właścicieli pobliskich dworów
na narzędzia rolnicze, zwłaszcza wozy, następuje (dostarczających do cukrowni buraki) wykonywała
rozwój kowalstwa dekoracyjnego i artystycznego. bryczki i wasągi. Tałandowie specjalizowali się w
Nawet okucia zwykłych zawiasów a zwłaszcza wykonywaniu tasaków do mięsa, motyk, a zwłaszcza
wozów, zawierały sporo elementów dekoracyjnych, siekier dużych i małych.
które często były jakby znakiem firmowym Zapotrzebowanie na usługi kowalskie było ciągle
poszczególnych kowali. Np. pan Wincenty duże. Może o tym zaświadczyć powołanie działu
Wyrostkiewicz zaczepy, umieszczane zwykle na kowalskiego w Zasadniczej Szkole Zawodowej w
końcu dyszla, gdzie mocowano naszelniki dla koni, Szczebrzeszynie. Wykonywane tu prace miały, w
wyrabiał w kształcie psa. Jan Ruszowski nauczył się dużej mierze charakter dekoracyjno – artystyczny.
od swojego ojca trudnej sztuki nastalania ostrzy i Zawodu uczył doświadczony kowal Henryk
robienia drobniutkich zębów w sierpach, które jeszcze Świstowski. Pod jego kierownictwem uczniowie
w latach 20 tych XX wieku były w powszechnym szkoły wykonali, do powstałej w 1967 roku izby
użytkowaniu, zwłaszcza w okresie żniw. Później pamięci, kraty ozdobne i herb Szczebrzeszyna. Herb
sierpy zostały zastąpione przez kosy. ten nadal wisi na ścianie kamienicy
W kuźniach kowali Hejnów, Ruszowskich i B.Chmielnickiego, dodając jej uroku. Ponadto w
Wyrostkiewicza wyrabiano różnego rodzaju kraty do szkole wykonywano krzyże ozdobne dla zmarłych,
okien; okucia, sztaby i zamki do drzwi sklepów, których w tamtych czasach grzebano przeważnie w
zabezpieczając je przed włamaniem. Siekiery na zwykłych, ziemnych mogiłach. Ozdobne krzyże
zamówienia dla znajomych produkował,w kuźni w cmentarne wyrabiali również prywatni kowale ze
Cukrowi Klemensów, kowal Juszczak. Szczebrzeszyna.

9
CHRZĄSZCZ NR 9 (3)
Oprócz kowali w mieście, w latach 30 - tych
XX wieku działaly dwa warsztaty ślusarsko –
kowalskie. Zajmowały się: naprawą maszyn
rolniczych takich jak: sieczkarnie, młockarnie,
kosiarki, żniwiarki, kieraty i inne. Prowadzili je
panowie Barański i Budzyński.
Rozwój techniki, wchodzenie w użycie nowych
maszyn i urządzeń poruszanych silnikami
spalinowymi a następnie elektrycznymi, umożliwił
stosowanie nowych technologii łączenia żelaza za
pomocą spawania i wyparł bardziej pracochłonne
metody kowalskie. Gdy wozy o kołach drewnianych
zastąpiono wozami o kołach pneumatycznych
(gumowych), zaś konie traktorami, kowalstwo
praktycznie przestało istnieć W Szczebrzeszynie
pozostało część kuźni na świadectwo czasów
świetności kowalstwa. Przy ulicy Zamojskiej
zachowała się kuźnia rodziny Makarów, przy ulicy
Klukowskiego - puste kuźnie panów Wyrostkiewicza
i Ruszowskiego, oraz z pełnym wyposażeniem kuźnia
pana Mariana Hanaki.
Aleksander Przysada
Dwie kozy ze Szczebrzeszyna
Opowiedziane Dov Noyowi przez starego polskiego
Żyda…. Szczebrzeszyn był jednym z pięciu polskich
miast, w którym osiedlili się Żydzi po wygnaniu
z Hiszpanii. Etymologia ludowa wywodzi
pochodzenie nazwy miasta od hebrajskiego „Szew
Riszon“ (Usiądź najpierw!).
W lesie niedaleko polskiego miasta
Szczebrzeszyn żył sobie biedny chasyd ze swoją żoną.
W każdy szabat chasyd udawał się do miasteczka, by
modlić się i studiować księgi w synagodze. A co robił
przez pozostałą część tygodnia? Nikt tego nie wie.
Wiadomo tylko tyle, że miał dwie kozy, które dawały
trochę mleka. Każdego dnia żona chasyda
wypuszczała kozy wolno na pola, zaś wieczorem
przywiązywała je do palika. Chasyd ze swoją żoną
sprzedawali kozie mleko, masło i ser, ale zarabiali na
tym bardzo niewiele.
Pewnego dnia kobieta poszła wydoić kozy, ale
zwierząt nie było. Chasyd z żoną szukali ich w lesie,
ale nie znaleźli ich. Kobieta przypomniała sobie, że
rano ich nie przywiązała. Zaczęła krzyczeć
z rozpaczy, ale mąż powstrzymał ją, mówiąc
z uśmiechem na ustach: „Wszystko pochodzi
z Nieba“.
Kobieta spojrzała w oczy męża i zrozumiała, że w tej
sprawie tkwi jakaś tajemnica.
10
Przypomniała sobie, jak bardzo jej mąż pragnął kupić
i hodować kozy. Wtedy powiedział do niej: „To wola
Niebios“.
O zachodzie słońca kozy wróciły do domu i
dały bardzo dużo mleka – więcej niż kiedykolwiek
wcześniej. Żona chasyda potraktowała to jako znak,
że zwierzęta są błogosławione i następnego dnia
również nie przypięła ich do palika.
W ciągu dnia znowu nie mogła znaleźć kóz, a te
wróciły wieczorem ciężkie od mleka. Chasyd i jego
żona sprzedali mleko w miasteczku, a było to mleko
jak żadne inne! Przywracało siły słabym i nawet
ciężko chorzy wracali do zdrowia po jego wypiciu.
Wkrótce w całym Szczebrzeszynie nie było ani
jednego chorego człowieka.
Minęło sześć dni. Siódmego dnia chasyd
postanowił, że pójdzie za kozami do lasu. Doszli do
miejsca, w którym drzewa rosły bardzo blisko siebie,
prawie jedno na drugim. Kozy wskoczyły pod
konary, a chasyd za nimi. W ziemi była jama, do
której weszły zwierzęta. Chasyd podążył ich śladem.
Stanął pośrodku jaskini, i w oddali dostrzegł smugę
światła. Kozy pospieszyły w tamtą stronę, a chasyd
za nimi.
Wtedy wyskoczyły skądś czarne diabły
z płomiennymi językami. Od ich krzyku drżała
ziemia. Dźwięk srebrnych monet rozlegał się z tyłu, a
nagie kobiety ukazały się przy nim. Jednak chasyd
nie zważając na to szedł przed siebie. Nie patrzył ani
na lewo, ani na prawo. Jego wiara w Niebiosa nie
opuszczała go nawet na sekundę, a złe moce, które
niepokoiły go, zniknęły jedna po drugiej. Chasyd
doszedł do światła po drugiej stronie jaskini.
Wychodząc zobaczył błękitne niebo i chłopca
grającego na fujarce swoim pasącym się kozom.
Zobaczywszy chasyda chłopiec podszedł do niego i
spytał po hebrajsku: „Jesteś nowy w naszej okolicy“?
Chasyd stał osłupiały, gdyż zdał sobie sprawę,
że jego stopy stoją na świętej ziemi Izraela.
Młodzieniec nie przestawał pytać: „Ja również jestem
nowy w okolicach Sefatu. Do tej pory zabierałem
moje owce na Wzgórza Judejskie, na góry Świętego
Miasta Jerozolimy“.
Chasyd rzucił się na ziemię, ucałował piach i
kamienie, i podziękował Panu. Potem usiadł i napisał
list do Żydów w Szczebrzeszynie oraz wszystkich
Żydów w diasporze. Wzywał ich do przejścia przez
jaskinię i nie obawiania się postaci ukazujących po
drodze, jako że są to nierealne stwory. Zawinął list w
duży liść figowy i przytroczył do szyi jednej z kóz.
Na liściu figowym napisał, że list ma zostać
doręczony rabinowi Szczebrzeszyna.

Tego wieczora owce wróciły do domu
ciężkie od mleka. Żona chasyda zauważyła brak
męża i bardzo posmutniała. Tak martwiła się o
niego, że nie zauważyła nawet liścia
przymocowanego do szyi kozy.
Kobieta czekała dzień, drugi, trzeci, a jej mąż
nie wracał. Była pewna, że bandyci zabili go w lesie
i pomyślała, że sama nie powinna mieszkać na tym
odludziu. Byłoby lepiej przenieść się do
Szczebrzeszyna i mieszkać tam w żydowskiej
społeczności. Jak pomyślała, tak zrobiła. Ale po co
komu kozy w mieście? Lepiej byłoby je zabić i
sprzedać na mięso. Jak pomyślała, tak zrobiła.
Dopiero po zabiciu kóz rzezak zobaczył list
zawinięty w liść figowy i czym prędzej pobiegł do
rabina. Kiedy rabin przeczytał list, zaczął płakać.
„Co teraz można zrobić? Kozom nie można wrócić
życia, a tylko one znają drogę do Ziemi Świętej“.
Rabin postanowił, że szczebrzescy Żydzi nie
będą jedli ani pili przez trzy dni – będą się modlić.
Prawdopodobnie z powodu ich złych uczynków list
nie został w porę znaleziony i z tego powodu nie
zobaczą Ziemi Świętej. Teraz muszą czekać w
diasporze na Dzień Odkupienia.
Rabin Szczebrzeszyna trzymał list przez
wiele lat w synagodze. Kiedy wielki ogień zniszczył
znaczną część miasta, list z Ziemi Świętej zaginął.
Tłumaczenie: Tomasz Pańczyk
Korekta: Magdalena Prokopowicz
The Two She-Goats from Shebreshin, str. 4 - 7
„Folktales of Israel“
Edited by Dov Noy
The University of Chicago Press 1963
Szczebrzeszyn w legendzie.
Początki osadnictwa grodu, do czasu
przeprowadzenia badań naukowych w latach 1978,
1981 1992, osłaniała tajemnica minionych czasów.
Jak i kiedy powstał Szczebrzeszyn – gród i
miasto razem kiedyś nazywane ,,grodem”
(castellum), dokładnie nie wiedziano.
Badania naukowe w grodzie i pierwotnej
świątyni pozwoliły ustalić metrykę osadnictwa
Szczebrzeszyna, ale nie pomogły jednoznacznie
wyjaśnić pochodzenia jego nazwy.
Szczebrzeszyn pierwotnie nazywany był
grodem w Brodach, gdyż głównym jego zadaniem
było strzeżenie przejścia zwanego potocznie Brodem
na rzece Wieprz. Ani gród ani rzeka nie posiadały
wtedy nazw własnych.
CHRZĄSZCZ NR 9 (3)
Dużo później, kiedy rzeka otrzymała nazwę Wieprz,
Szczebrzeszyn zaczęto określać mianem Grodu nad
Wieprzem. Na ten temat powstało wiele legend
przekazywanych przez wieki z pokolenia na pokolenie.
Jedna z nich wiązała nazwę grodu z mężczyzną o
nazwisku Szczebrzech.
Dawno, dawno temu, w X, może w XI wieku
przejeżdżał tędy w licznym orszaku bardzo możny
pan, kupiec, może jakiś książę z Rusi, udający się w
celach politycznych na dwór królewski i do Krakowa.
W czasie przeprawy przez stary bród na rzece, który
wiosną stawał się głęboki, szeroki i porywisty,
przewróciła się kareta, ulegając uszkodzeniu.
Konieczność naprawy karety i uzupełnienia
zamoczonej paszy dla koni wymusiła przerwanie
podróży. Pan ów, o nazwisku Szczebrzech,
zamieszkiwał na wzgórzu grodowym, z którego widać
było panoramę okolicy z płynącą u podnóża rzeką i
pobliską, porośniętą krzewami i drzewami,
dominującą dumnie nad okolicą Wieczną Górę,
obecnie nazywaną Brodzką Górą. Niepowtarzalne
widoki urzekły Szczebrzecha do tego stopnia, że
postanowił pozostać tu na stałe.
Wkrótce okazało się, że Szczebrzech jest
człowiekiem nie tylko bogatym, ale także uczonym,
znającym techniki rzemiosła i budownictwa
wszelkiego rodzaju. Wkrótce stał się przywódcą
miejscowej społeczności, a z czasem właścicielem
grodu. Jako człowiek mądry i doświadczony
podróżami po świecie, znał znaczenie i popierał
rozwój rzemiosła i handlu jako głównych czynników
warunkujących rozwój miasta i bogacących jego
mieszkańców. Dlatego chcąc ułatwić podróżowanie,
szczególnie kupcom i umożliwić kontakt mieszkańców
ze światem, postanowił w miejscu przeprawy
wybudować most.
W zakresie budowy mostów ludzie w tamtych
czasach mieli małe doświadczenie. Szczebrzech
napotkał przy budowie na spore trudności, zwłaszcza
przy wbijaniu grubych pali – pni drzew, w dno rzeki.
Na nich miała być umocowana cała konstrukcja mostu.
Kiedy tak się głowił, nie mogąc skonstruować udanego
urządzenia do podnoszenia i wbijania w dno pali,
zmęczeni pracą pomocnicy zwątpili, głośno mówiąc,
że tego zadania nie da się wykonać.
Wtedy zdenerwowany Szczebrzech głośno
krzyknął: ,,Chociażbym samego diabła miał wezwać
do pomocy, to most postawię”. Po wypowiedzeniu
tych słów ujrzał szybko zbliżającego się od strony
Wiecznej Góry podróżnego, który po grzecznym
pozdrowieniu budowniczych, zaoferował swą pomoc
przy budowie mostu.
11
CHRZĄSZCZ NR 9 (3)

Podróżny był schludnie ubrany, cały na czarno. Odtąd mieszkańcy grodu zaczęli bezimienną dotąd
Czarna, jakby za duża czapka, zasłaniała czoło i rzekę nazywać Wieprzem, a całą miejscowość określać
włosy. Surdut był trochę przykusy, zwłaszcza w mianem Grodu nad Wieprzem. Znacznie później bo
połączeniu z szerokimi spodniami, które skrywały gdzieś na przełomie wieku XV i XVI obok źródeł rzeki
dyskretnie szczególnie dolną część tułowia. Miał powstała wieś, która otrzymała nazwę Wieprzowe
też czarne, niekształtne buty, a wszystko razem Jezioro. Most ułatwił znacznie podróżowanie, przez co
wydawało się trochę podniszczone podróżą lub zwiększyła się ilość kupców przybywających tu z
pracą. Tak naprawdę ubiór ten przykrywał rogi, różnych stron Polski i świata. Zwłaszcza za
ogon i kopyta, diabelskie akcesoria, bo ów Szczebrzesza, który był synem Szczebrzecha, nastąpił
podróżny, jak nietrudno się domyślić, był znaczący rozwój rzemiosła i handlu.
wcielonym diabłem, polującym na ludzkie dusze. Dzięki temu mieszkańcy produkowali i
Szczebrzech początkowo nie rozpoznał w sprzedawali znaczne ilości swoich wyrobów
podróżnym diabła i zdecydował się przyjąć nazywanych szczebrzuchami, osada szybko zaczęła
proponowaną pomoc. nabierać cech miasta. Od tego czasu gród i osadę z
Kiedy prace zaczęły się szybko posuwać, a lokalnym rynkiem przyjeżdżający tędy kupcy i podróżni
podróżny okazał się pomocny w usuwaniu zaczęli nazywać grodami Szczebrzecha, od którego
wszelkich trudności, wtedy Szczebrzech, jako powstała nazwa Szczebrzeszyn.
pobożny chrześcijanin, rozpoznał w nim diabła.
Zapytał , jakiej zapłaty zażąda za okazaną pomoc, Aleksander Przysada
wcześniej jej bowiem nie ustalili. Na to diabeł
chytrze odpowiedział: ,,Zadowolę się …i jeszcze Dozynki Gminno - Parafialne
czymkolwiek, a ponieważ jest mi smutno, gdy
jestem sam, to kiedy ukończymy budowanie
mostu, wezmę sobie pierwszą istotę żyjącą, która
po nim przejdzie”. Wkrótce po tej rozmowie prace
związane ze wznoszeniem mostu dobiegły końca.
Most był solidny. Żeby oddać go do użytku
podróżnym, musiał po nim najpierw przejść jego
główny inwestor i budowniczy. Szczebrzech
zapomniał o umowie z diabłem. Jako że był
człowiekiem wierzącym, po przejściu kilku
metrów stanął i wzniósł oczy do nieba, dziękując
Bogu za okazaną pomoc i błogosławieństwo.
Wtedy usłyszał głos: ,,Nie idź dalej, zawróć”. Od
razu przypomniał sobie umowę z czartem, który
zasiadł na drugim brzegu rzeki, czekając na swoją
ofiarę, by zabrać jej duszę do piekieł. Szczebrzech
błyskawicznie cofnął się do brzegu, a zobaczywszy
pasącego się wieprza, wpędził go na most i ruszył
spokojnie za nim.
Rozwścieczony poniesioną klęską diabeł skoczył
ze wzniesienia grodu i z całą siłą kopytem wybił w
moście dużą dziurę. Wieprz wpadł do rzeki i
popłynął z prądem wody na wschód.

„Chrząszcz” – miesięcznik informacyjny

Wydawca – Stowarzyszenie Przyjaciół Szczebrzeszyna
Redakcja – Joanna Dawid, Zygmunt Krasny, Leszek Kaszyca,
Adres : 22-460 Szczebrzeszyn ul. Pl. T. Kościuszki 1
E-mail: sps@onet.eu
Projekt rysunku Chrząszcza – Monika Niechaj

12